TRK DL: DNYA DL

Prof. Dr. kr Halk Akaln Trk Dil Kurumu Bakan Bugn yaklak 220 milyon konuuru bulunan Trk dili, Mool ve Manu-Tunguz dillerinin de yer ald Altay dil ailesinin en fazla konuura sahip koludur 19uncu yzyl sonlarna doru younluk kazanan aratrmalarla Altay dilleri olarak adlandrlan Trk, Mool, Manu-Tunguz, Japon ve Kore dilleri ile Fin-Ugor dilleri olarak anlan Fin, Macar ve Samoyed dillerinin Ural-Altay adnda bir dil ailesi oluturduu dncesi, dnyada genel kabul grm bir kuramd. Ancak, 20nci yzyln ikinci yarsndan Ural ve itibaren Altay yrtlen bir dil dil bilimi ailesi aratrmalaryla dillerinin

oluturamayaca dncesi yaygnlamaya balad. Fin, Macar ve Samoyed dilleri ile Trk, Mool, Manu-Tunguz, Japon ve Kore dilleri arasnda benzerlikler bulunuyordu ama bu benzerlikler bir dil ailesi oluturmaya yetecek lde bir kaynak dilden miras kalan ortak dil gesi iermiyordu. Bugn artk dnya dil bilimi evrelerinde Trk, Mool ve Manu-Tunguz dillerinin oluturduu Altay dil ailesi, genel kabul grmektedir. Bununla birlikte Kore ve Japon dillerinin bu dil ailesinde yer alp almad zerine tartmalar srmektedir. Bu iki dilin Altay dil ailesine ait olmalar durumunda da, Trk dilinin Altay dil ailesinin en ok konuura sahip kolu olduu gereini deitirmez. Trk Dilinin Ksa Tarihi Trk yaz dilinin tarihi VII ve VIII. yzyllarda Orhon vadisinde dikilmi olan yaztlarla balar. Gerek Orhon Yaztlarnda kullanlm olan gelimi ve ilek dil gerekse komu lke kaynaklarnda yer alan bilgiler, Trk yaz dilinin balangcnn ok daha eskiye gittiini gsterir. Yakn dnemde bulunan yeni yaztlarn okunmas Trk yaz dilinin tarihini daha da gerilere gtrmemizi salayacaktr. Ayrca karlatrmal ses ve biim bilimi almalar ve dier dillerdeki alnt szlerden Trkenin yann ortaya konulmas yolunda nemli veriler elde edilmitir. Trkeden Smerceye gemi olduu kantlanan 168 Trke kkenli szck, Smerce ile Trkenin yat olduu grnn gelitirilmesini salamtr. Esik kurgan buluntular arasnda yer alan ve M 4nc yzyla ait olduu saptanan bir anaktaki Orhon yazsna benzer harflerle yazlan iki satrlk yaznn en eski Trke metin olduu bilinmektedir.

in yllklarndaki bir Hun atna ait iki dize ile birka szck MS 4nc yzyl Trkesi hakknda fikir vermektedir. Ancak, edeb metin niteliindeki ilk byk metinler Tonyukuk (725), Bilge Kaan (731) ve Kl Tigin (732) adna dikilmi olan Gktrk Yaztlardr. Trk dilinin ilk szl ve dil bilgisi kitab Divan Lugatit-Trk ise 1072 ylnda Kgarl Mahmud tarafndan yazlmtr. Yaklak 9 bin sz ieren eser, yalnzca bir szlk, yalnzca bir dil bilgisi kitab deil, ayn zamanda Trk yaz dilinin ve azlarnn ele alnd, kltr deerlerinin kayda geirildii antsal bir kaynaktr. Kgarl Mahmud; Karahanl, Uygur, Ouz, Kpak, Krgz ve dier akraba topluluklarnn sz varln bir araya getirerek hazrlad eserine Divan Lugatit-Trk, yani Trk Leheleri Szl adn vermitir. Kgarl Mahmudun yirmiyi akn yaz dilini ve azn Trk ad altnda toplamas, bilimsel bir gereklii ortaya koymaktadr. Byk lde ortak dil gelerine dayanan bu yaz dilleri ve azlar, zaman ierisinde kendi i gelimelerini srdrerek bugn yaz dilleri ve resm diller hline gelmilerdir. Trk Dilinin Corafyas Yaylma alan Kuzey Buz Denizinden balayp Hindistann kuzeyine, in Halk Cumhuriyetinin ilerinden Avrupann en u noktasna kadar uzanan yaklak 12 milyon kilometrekarelik bu corafyada en geerli dil, Altay dil ailesinin en byk kolu olan Trk dilidir. 19uncu yzylda nl Trkolog . H. Vmbry, Trk dilinin yaylma alannn geniliini yapt gezi srasnda grm ve Balkanlardan Manuryaya kadar yolculuk yapacak bir kiinin Trk dilini bilmesi durumunda bu yolculuunu en kolay bir biimde yapabileceini, nk bu corafyada en geerli dilin Trk dili olduunu sylemiti. Bugn bu alan daha da genilemitir. zellikle 1960l yllardan itibaren almak ve okumak bata olmak zere eitli nedenlerle endstrilemi Avrupa lkelerine Trklerin gmesi sonucunda Trk dilinin yaylma alan Balkanlar da aarak Atlas Okyanusu kylarna ulamtr. Trk dili, younluu Orta Asya ve Orta Douda bulunan ve en azndan son bin yldr yerleik halklar hlinde olan; Trkiye Cumhuriyeti, Eski Sovyetler Birliinden bamszlam Azerbaycan, Trkmenistan, zbekistan, Kazakistan, Krgzistan gibi Trk Cumhuriyetleri, Balkan lkeleri, Rusya Federasyonu, ran, Irak, Afganistan, in Halk Cumhuriyeti gibi devletler iinde konuma dili veya yaz dili olarak yaayan yirmi yaz dili koluna ayrlmaktadr. Orta a ile Yeni a Osmanl mparatorluu ve Altn Ordu Devleti gibi byk corafyalara yaylan siyasi birlikler iinde yaayan bu Trk topluluklar, 20nci yzyl ilk eyreine

kadar etkili olan klasik yaz dilleri Osmanl Trkesi ve aataycann birletirici karakteriyle gl bir yazl edebiyat ve mill bir halk edebiyat gelitirmitir. Dil mirasnn ok byk bir ksmn oluturan szckler, ataszleri, deyimler ve temel kavramlar bu Trk topluluklarnn dillerinde ortaktr. Trk dilinin bu ortak ve btnletirici zellii, konuma dillerindeki, azlardaki farkllklarna karn yazl eitli leheleri, farkl konuma dilleri bulunan Arapann, incenin veya Hintenin durumu ile benzerlik gstermektedir. Bu dillerin iinde alt diller olarak gelien birok farkl aza karn tek bir dilin olmas gibi, Trke de Sovyetler Birliinin zel siyasi artlar altnda farklar yapay olarak artrlm yaz dillerine ayrlmtr. Bu yaz dilleri Trkiye Trkesi, Azerbaycan Trkesi, Trkmen Trkesi, zbek Trkesi, Kazak Trkesi, Krgz Trkesi, Tatar Trkesi, Bakurt Trkesi, Uygur Trkesi, Gagavuz Trkesi, Karakalpak Trkesi, Kumuk Trkesi, Karaay Trkesi, Balkar Trkesi, Nogay Trkesi, Hakas Trkesi, Altay Trkesi, Tuva Trkesi ile uvaa ve Yakutadr. te yandan byk ounluu Trkiye Cumhuriyeti vatanda olan ve Avrupa Birlii lkelerine yerleen yaklak 6 milyon Trk bulunmaktadr. Avrupa Birlii yesi olmayan baz Avrupa lkelerinde de nemli lde Trk nfusu bulunmaktadr. Bu nfusun nemli bir blm, yaad lkenin vatandadr. Ayrca Avrupa Birliinin yeni yelerinden Romanyada, zellikle de Bulgaristanda bu lkelerin vatanda olarak ok sayda Trk yaamaktadr. Makedonya, Kosova gibi dier lkelerdeki yerleik Trklerle birlikte btn Avrupa ktasndaki Trk nfusun 7 milyonu at dnlmektedir. Avrupadaki bu nfusun tamamnn dili Trkiye Trkesidir. Bu lkelerde Trkler tarafndan yaymlanan gazeteler, dergiler, kitle iletiim aralar Trkiye Trkesini kullanmaktadr. eitli dnemlerde Arabistan yarmadasndaki ve Kuzey Afrikadaki lkelere; Gney ve Kuzey Amerika ktasnda bata ABD olmak zere eitli lkelere ve Avustralyaya yerleen konuurlar sayesinde, bugn Trk dili dnyann drt bir kesinde yaayan, konuulan, kullanlan dil konumuna ulamtr. Uydudan yaplan radyo ve televizyon yaynlar, a ortamnda yaynclk, yurt dnda da yaymlanan gazetelerimiz ve dergilerimiz, retim kurumlar ve kurslar araclyla bugn Trk dili yeryznde etkin bir biimde ilevini srdren dil konumuna ulamtr. Bugnn dnya siyasi haritasna bakldnda farkl ynetimler altnda ama snrda lkelerde yaayan ve birbirine ok benzer dilleri konuan Trk soylu halklarn dil benzerliinin yan sra ok byk lde kltr benzerlikleri gsterdii bilinen bir gerektir. Anadoludaki bir halk trks Balkanlarda, Orta Douda, Kafkaslarda hatta Orta Asyada bilinmekte, dinlenmekte ve sylenmektedir. Trk mutfann sevilen yemei mant, boyutlar ve ad deise de Sibiryadan

ine, Orta Asyadan Anadoluya ortak zellikler gsterir. Nasrettin Hocann n ve fkralar Trk soylu halklar arasnda yayld gibi, ayn corafyada komu uluslar arasnda da yaygnlamtr. Ancak Trk dili konuurlar arasnda en dikkat ekici benzerlik sz varlnda ve biim zelliklerinde kendisini gstermektedir. Dnyada birok lkede bamsz olarak yrtlen akademik Trkoloji almalarnn sonularna gre, bu Trk yaz dilleri, szlk bilimi ltlerine gre sralanan sz varl verilerine gre birbirinin ses dengi hlindeki szlere sahiptir. Hibiri yabanc dillerden alnt olmayan temel sz varl sayesinde Trk topluluklar araya bir baka iletiim arac koymadan kendi dilleri araclyla birbirleriyle anlaabilmektedir. Btn bu yaz dillerinde ve lehelerde say adlar, zamirler, fiiller ortaktr. Atlas Okyanusu kylarndan inin ilerine kadar uzanan corafyada 220 milyon insan bir, iki, , drt/trt, be, alt, yedi/yeddi/ceti, sekiz, dokuz/tokuz, on diyerek saymaktadr. Birka say adndaki kk ses deiiklii dnda btn say adlar tam bir ortaklk gsterir. Leheler arasndaki bu ses farkllklar genel farkllklardr ve dzenli olarak dier szcklerde de grlrler. eitli alanlar ve kavramlardaki sz varlna birka rnek vermekle yetiniyoruz: evre ve Doa Szleri: Trkiye T. toprak; Azerbaycan T. torpag; Trkmen T. toprak; Tatar T. tufrak; Kazak T. toprak; Uygur T. toprak; zbek T. tuprak; Krgz T. topurak. Trkiye T. da; Azerbaycan T. da; Bakurt. tav; Tatar T. tav; Kazak T. tav; Krgz T. too; zbek. ta; Trkmen T. da; Uygur T. ta. Trkiye T. aa; Azerbaycan T. agac; Trkmen T. aga; Tatar T. aga; Kazak T. aga; Uygur T. yagas; Hakas T. agas. Trkiye T. iek; Bakurt T. sesek; Kazak T. eek; Krgz T. eek; zbek T. eek; Tatar T. eek; Uygur T. eek. Trkiye T. diken; Azerbaycan T. tiken; Kazak T. tiken; Krgz T. tiken; zbek T. tiken; Trkmen T. tiken; Uygur T. tiken. Trkiye T. yaprak; Azerbaycan T. yarpag; Bakurt T. yaprak; Tatar T. yafrak; Kazak T. japrak, zbek T. yeprak; Trkmen T. yaprak. Renkler Trkiye T. ak; Azerbaycan T. a; Tatar T. ak; Bakurt T. ak; Kazak T. ak; Krgz T. ak; zbek T. k; Trkmen T. k; Uygur T. ak.

Trkiye T. kara; Azerbaycan T. gara; Bakurt T. kara; Tatar T. kara; Trkmen T. gara; Kazak T. kara; Krgz T. kara; Uygur T. kara. Trkiye T. sar; Azerbaycan T. sar; Bakurt T. har; Tatar T. sar; Kazak T. sar; Krgz T. sar; zbek T. sark; Trkmen T. sr; Uygur T. serik. Trkiye T. kzl; Azerbaycan T. gzl; Bakurt T. kzl; Tatar T. kzl; Krgz T. kzl; zbek T. kzl; Trkmen T. gzl; Uygur T. kzl. Trkiye T. boz; Azerbaycan T. boz; Bakurt T. buz; Kazak T. boz; Krgz T. boz; zbek T. boz; Trkmen T. boz; Uygur T. boz. Hayvanlar Trkiye T. at; Azerbaycan T. at; Bakurt T. at; Tatar T. at; Kazak T. at; Krgz T. at; zbek T. at; Trkmen T. at; Uygur T. at. Trkiye T. kuyruk; Azerbaycan T. guyruk; Bakurt T. koyorok; Kazak T. kuyruk; Krgz T. kuyruk; zbek T. kuyruk; Tatar T. koyrk; Trkmen T. guyruk; Uygur T. kuyruk. Trkiye T. aslan; Azerbaycan T. aslan; Bakurt T. arslan; Kazak T. arstan; Krgz T. arstan; zbek T. erslan; Tatar T. arslan; Trkmen T. arslan; Uygur T. arslan. Trkiye T. koyun; Azerbaycan T. goyun; Bakurt T. kuyn; Kazak T. koy; Krgz T. koy; zbek T. koy; Trkmen T. goyun; Uygur T. koy. Trkiye T. ku; Azerbaycan T. gu; Bakurt T. ko; Kazak T. kus; Krgz T. ku; zbek T. ku; Trkmen T. gu; Uygur T. ku. Trkiye T. kurt; Azerbaycan T. gurd; Bakurt T. kort; Kazak T. kurt; Krgz T. kurt; zbek T. kurt; Tatar T. kort; Trkmen T. gurt; Uygur T. kurt. Trkiye T. turna; Azerbaycan T. durna; Bakurt T. torna; Kazak T. trna; Krgz T. turna; zbek T. turne; Tatar T. torna; Trkmen T. durna; Uygur T. turna. Trkiye T. balk; Azerbaycan T. balg; Bakurt T. balk; Kazak T. balk; Krgz T. balk; zbek T. balk; Trkmen T. balk; Uygur T. belik. Madenler Trkiye T. demir; Azerbaycan T. demir; Bakurt T. timir; Tatar T. timir; Kazak T. temir; Krgz T. temir; zbek T. temir; Trkmen T. demir; Uygur T. tmr. Trkiye T. altn; Azerbaycan T. altun; Bakurt T. altn; Tatar T. altn; Kazak T. altn; Krgz T. altn; zbek T. altin; Trkmen T. altn; Uygur T. altun. Trkiye T. gm; Azerbaycan T. gm; Bakurt T. km; Tatar T. kmi; Kazak T. kmis; Krgz T. km; zbek T. km; Trkmen T. km; Uygur T. km. Trkiye T. ta; Azerbaycan T. da; Bakurt T. ta; Tatar T. ta; Kazak T. tas; Krgz T. ta; zbek T. ta; Trkmen T. da; Uygur T. ta.

nsan Vcudu Trkiye T. ba; Azerbaycan T. ba; Bakurt T. ba; Tatar T. ba; Kazak T. bas; Krgz T. ba; zbek T. ba; Trkmen T. ba; Uygur T. ba. Trkiye T. dil; Azerbaycan T. dil; Bakurt. til; Tatar T. til; Kazak T. til; Krgz T. til; zbek T. til; Trkmen T. dil; Uygur T. til. Trkiye T. di; Azerbaycan T. di; Bakurt T. ti; Tatar T. ti; Kazak T. tis; Krgz T. ti; zbek T. ti; Trkmen T. di; Uygur T. ti. Trkiye T. ayak; Azerbaycan T. ayak; Bakurt T. ayak; Tatar T. ayak; Kazak T. ayak; Krgz T. ayak; zbek T. ayak; Trkmen T. ayak; Uygur T. ayak. Trkiye T. kol; Azerbaycan T. gol; Bakurt T. kul; Tatar T. kul; Kazak T. kol; Krgz T. kol; zbek T. kol; Trkmen T. gol; Uygur T. kol. Trkiye T. gz; Azerbaycan T. gz; Bakurt T. kz; Tatar T. kz; Kazak T. kz; Krgz T. kz; zbek T. kz; Trkmen T. gz; Uygur T. kz. Trkiye T. kulak; Azerbaycan T. gulag; Bakurt T. kolak; Tatar T. kolak; Kazak T. kulak; Krgz T. kulak; zbek T. kulak; Trkmen T. gulak; Uygur T. kulak. Verilen bu rneklerin yan sra Trk lehelerinde fiillerde de byk lde ortaklk olduu bilinmektedir. Verilen rneklerden de grlecei gibi, Trk yaz dillerinin szleri, birbirinden bazen tek bir sesin deikenlii ile ayrlmaktadr. Trk dilinin bu kollarnn bamsz snrlara sahip lkelerde yaz dilleri olarak kullanlmas, onlar birbirinden bamsz diller halinde kabul etmemize imkn vermez. Bu dillerin sz dizimi de ayn yapsal zellii gstermektedir. Tamlamada tamlayan daima tamlanandan nce gelmektedir. Cmlede gelerin dizilii de: zne + tmleler + yklem biimindedir. Gagavuz ve Karay Trkesi gibi az sayda lehe dnda btn Trk lehelerinde sz dizimi benzerlii kendini gstermektedir. Ana Dili Konuurlarna Gre Diller ve Trk Dili Dillerin nfus sralamas ana dili (birinci dil), ikinci dil, yabanc dil konuurlar bakmndan birka lt gz nnde bulundurularak yaplmaktadr. Ana dili, birinci dil, ikinci dil ve yabanc dil olarak konuurlar bakmndan ngilizcenin 2 milyara yaklaan bir konuuru olduu kestiriminde bulunulmaktadr. Ana dili konuurlar bakmndan yaplan sralamalarda ise ince farkl leheleri olmasna karn birinci dil olma zelliine sahiptir. Birbirinden ses, biim ve sz varl zellikleri bakmndan ayrlan sekiz ayr lehesiyle incenin, pek ok lehesinin yan sra Urduca ile birlikte Hintenin tek dil kabul edildii ve buna gre dnyada en fazla konuuru bulunan diller

sralamasnda incenin birinci, Hintenin drdnc dil kabul edilmesi karsnda Trk dili de 220 milyona ulaan konuuruyla sralamada tek bir dil olarak kabul edilmelidir. Bu ltlerle Trk dili dnyada en fazla konuuru bulunan diller arasnda beinci srada yer almaktadr. ince ngilizce spanyolca Hinte Trk dili Arapa Portekizce Bengalce Rusa Japonca Almanca Franszca 1.300.000.000 Sekiz lehesiyle birlikte 427.000.000 266.000.000 260.000.000 Btn leheleriyle ve Urduca ile birlikte 220.000.000 Btn leheleriyle birlikte 181.000.000 Btn leheleriyle birlikte 165.000.000 162.000.000 158.000.000 124.000.000 121.000.000 116.000.000

Dnyada Trk Dilinin retimi Ana dili konuurlar dnda Trk dili lehelerinin birinci dil, ikinci dil veya yabanc dil konuurlar da bulunmaktadr. zellikle Trkiye Trkesinin pek ok lkede konuuru olduu saptanmtr. Ethnologue verilerine gre Trkiye Cumhuriyeti dnda 34 lkede Trkiye Trkesi konuuru bulunmaktadr. Konuur nfusunun yan sra Sovyetler Birliinin dalmas, Krfez Sava gibi yakn tarihte yaadmz olaylar, Trkiye Cumhuriyetinin blgesinde ve dnyadaki nemini artrm, Trkiye ekim merkezi hline gelmitir. Bu gelimeler, Trkiye Trkesinin Trk cumhuriyetlerinde ve dier lkelerde retimi konusunda eitli aamalardaki yeni retim kurumlarnn, niversitelerde yeni blmlerin kurulmasn ve zel dershanelerde kurslarn almasn salamtr. lkelerdeki younluuna retildii ve seksen Trk isteme yedi nfusun gre lke

ortaretim kurumlarnda Trkenin bulunmaktadr. En az bir ortaretim kurumunda Trkenin retildii bu lkeler unlardr: ABD, Afganistan, Almanya, Angola, Arjantin, Arnavutluk, Avustralya, Avusturya, Azerbaycan, Banglade, Belika, Benin, Bosna-Hersek, Brezilya, Bulgaristan, Burkina-Faso, Burma, ad,

ek Cumhuriyeti, Danimarka, Ekvator Ginesi, Endonezya, Etyopya, Fas, Fildii Sahilleri, Filipinler, Fransa, Gabon, Gana, Gine, Gney Afrika Cumhuriyeti, Gney Kore, Grcistan, Hindistan, Hollanda, Irak, ngiltere, Japonya, Kamboya, Kamerun, Kanada, Kazakistan, Kenya, Krgzistan, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Kosova, Laos, Letonya, Liberya, Litvanya, Macaristan, Madagaskar, Makedonya, Malavi, Maldiv Adalar, Malezya, Mali, Meksika, Moolistan, Moldova, Moritanya, Mozambik, Nepal, Nijer, Nijerya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Pakistan, Papua Yeni Gine, Polonya, Romanya, Rusya, Senegal, Srbistan, Sri Lanka, Sudan, Suudi Arabistan, Tacikistan, Tanzanya, Tayland, Tayvan, Togo, Trkmenistan, Uganda, Ukrayna, rdn, Vietnam, Yemen Baz lkelerde ortaretim kurumlarnda Trkenin retilmesinin yan sra zel kurslarda da talebe gre Trke retilmektedir. Kurslarnda Trkenin retildii krk alt lke saptanmtr. Bu lkeler unlardr: ABD, Almanya, Belika, Beyaz Rusya, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Cezayir, in, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Grcistan, Hollanda, Irak, ngiltere, rlanda, spanya, sve, svire, talya, zlanda, Japonya, Krgzistan, Kolombiya, Letonya, Litvanya, Lbnan, Lksemburg, Makedonya, Malta, Meksika, Msr, Moolistan, Norve, Peru, Polonya, Portekiz, Rusya, Singapur, Slovakya, Slovenya, ili, Trkmenistan, Vietnam, Yunanistan Dokuz lkede Trke retimin yapld niversite bulunmaktadr. Bu lkeler unlardr: Arnavutluk, Azerbaycan, Bosna-Hersek, Grcistan, Irak, Kazakistan, Krgzistan, Romanya, Trkmenistan Bnyesinde Trke retilen, Trk dili ve edebiyat aratrmalarnn yapld, Trkoloji blmlerinin bulunduu yirmi sekiz lke vardr. Bu lkeler unladr: Almanya, Avustralya, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Endonezya, Fildii Sahilleri, Grcistan, Irak, ran, sve, Japonya, Kamerun, Kazakistan, Krgzistan, Kolombiya, Kosova, Litvanya, Macaristan, Msr, Moldova, Romanya, Rusya, Trkmenistan, Ukrayna, Venezuela, Yemen Sonu Bugn Trk dili, yaklak 12 milyon kilometre karelik bir alanda 220 milyon nfusun konutuu, yze yakn lkede retiminin yapld, kkleri tarihin en eski dnemlerine kadar uzanan, 600 bini akn sz varlna sahip bir dnya dilidir. Gemii boyunca inceden Farsaya, Arapadan Macarcaya kadar pek ok dille etkileim ierisine girmi olan Trk dilinin bir kolu olarak yalnzca Trkiye Trkesinin dnya dillerine verdii szcklerin says 11 binin zerindedir. Genel Trk dili olarak dier dillere verdiimiz szck says ise 20 binin zerindedir. zellikle giyim, yiyecek, askerlik bata olmak zere hemen her alanda ok sayda Trk dili kkenli szck ile tarihte ve bugn Trk soylu halklarn yaad corafyalardaki Trk dili kkenli ok sayda yer ad dnya dillerinde varln bugn de srdrmektedir. Dnyann hemen her blgesinde retimi yaplan, bilimsel aratrmalara konu olan, dnya dillerine katkda bulunan Trk dili, en yaygn ve en kkl dnya dillerinden biridir.