TMH

ELK YAPILARIN TASARIMI VE TASARIM YNTEMLER

Nesrin YARDIMCI(*)

Deiik inaat malzemeleri iin kartlan ynetmelik ve standartlar, teknik elemanlarn bilgilerinde varolabilecek eksikleri gidermek ve kapatmak amacna ynelik olduklarndan, daha ok hesap ve gvenlik kurallarna ynelir ve genellikle, yapm sanatna nemli bir katkda bulunmazlar. Ancak, hesaplarn bir ama deil, asl ama olan yapnn gerekletirilmesindeki aralardan yalnzca biri olduu, rnein, proje izimlerinin ve detaylarn zmnn en az hesaplar kadar, ok kere de daha nemli olduu unutulmamaldr. Yapm kurallar genellikle basit, ancak baz kereler hatrlatlmas yararl olan ilkelere dayandrlabilir. rnein, Bir yap hem btnyle hem de kendini oluturan elemanlaryla stabil olmal ve d ortamdan zerine gelen zorlar, ngrlm zel dzenlerle yapnn temeline iletetebilmelidir. Zorlar bu iletim srasnda bir elemandan dierine geerken yollar zerinde birleimlerle karlalaacaklar iin, birleim detaynn iyi zm ve birleim iin gerekli kk hesaplarn dahi ihmal edilmemesinin nemi burada ortaya kar. Tek bir kt birleim, btn elemanlar doru olarak boyutlanm bir yapnn gmesine neden olabilir. Hesap hipotezleri yapda gerekletirilen birleimlere, ya da birleimler hesaptaki varsaymlara uymaldr. rnek olarak, - 20 cm derinliinde betonarme bir ktleye gmlm bir kolon aya mafsall kabul edilemez. - Kaynakl bir kiri- kolon birleiminin ankastre olabilmesi iin, kiri, kolon ve birleim bu nitelik gznne alnarak hesaplanm olmaldr. - Hesap kolaylklar iin, ayn sistem baz zorlamalar iin izostatik, bazlar iin hiperstatik kabul edilemez. Birleimleri onu hangi tre
(*) Prof. Dr., T naat Fakltesi, stanbul Trk Yapsal elik Dernei Ynetim Kurulu Bakan

sokuyorsa her yk iin o belirli trde hesaplanmaldr. - ok katl bir yapnn bir dorultudaki stabilitesini salayan btn ereveler kat dzeylerinde rijit betonarme plaklara bal olduklarndan, herbirine keyfi datlm olan yatay yklere gre birbirlerinden bamsz hesaplanamazlar. - Hiperstatik kabul edilen bir sistemin gerekten byle alabilmesi iin birleimlerde elastik ekil deitirmeler dnda hibir oynama olmamaldr. Dolaysyla kaba bulonlar bu tip sistemlerde kullanlamazlar. skelete bal rt, deme, duvar, blme ve camekan gibi ikinci dereceden yap elemanlarnda ve iskelet tarafndan tanan kanalizasyon, kren, asansr gibi donanmda herhangibir aksaklk olmamas iin gereken her nlem alnmaldr. Aksaklklarn balca nedenleri eitli ekil deitirmelerdir. rnein, - eitli malzemeler iin deiik deerler alan ssal genlemeden oluan atlaklar; - eliin birlikte kullanld dier malzemelerin neme bal boyut deiiklikleri; - Kirilerde oluan sehimin ar deerlere ulamas halinde tadklar duvarlar ve deme plaklarnda oluan atlaklar; - Blmelerdeki atlaklar, cam krlmalar, kren yolu kirilerinin birbirlerinden uzaklamalar veya yaknlamalarna neden olan ve uygulanan yklerden oluan yatay yer deitirmeler gibi. Btn bu aksaklklarn stesinden gelebilme olana daima vardr. rnein, - Genleme gibi nedenlerden ileri gelen zorlamalar yapnn boyutlarnn derzler araclyla kstlanmasyla ya da belirli bir serbetslik salayan birleimlerle nlenebilir. - Elastik ekil deitirmeler uygun eylemsizlk momentlerine sahip elemanlarn kullanlmas

46

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/1

TMH
ya da yeterli lde rijit stabilite balantlar ile snrlandrlabilir. Btn bu tr sorunlarn zmnde, yapda kullanlan her eit malzemenin zelliklerinin iyi bilinmesi ve sistemlerin ekil deitirme hesaplarnn yaplabilmesi gereklidir. Yeni ynetmeliklerin gvenlik katsaylarn drmeleri, hem hesaplarn ve detaylarn daha titizlikle zmlenmesini gerektirmi, hem de elastik ekil deitirmelerin nemini arttrmtr. Kt bir yapnn da gmeden be dakika nce dimdik ayakta durabilecei unutulmamaldr. Bazen bir yapnn kusurlar yllar sonra ortaya kabilir. Bunun nedeni, bu aksaklklar oluturan yklerin daha nce bir araya gelmemi olmasdr. zellikle ok dzensiz olan iklim koullar bu tr aksaklklarda etkin olabilirler. Baz ar iyimser niteliklere ok dnmeden kaplmak, bir teknik elemana ho olmayan srprizler getirebilir. Bir problemin eitli zmlerinin stn ve sakncal yanlarn tartarak en uygun olann semek, dnce ve merakla gerekletirilebilir. Yapsal Tasarm Yapsal tasarm sanat ve fen karm olarak tanmlanabilir. Mhendis, yapnn davrann, statik, dinamik, mekanik ve yapsal analiz prensiplerinden yararlanarak ve yaratcln kullanarak incelemeli ve ilevlerine hizmet verebilecek gvenli ve ekonomik bir yap yaratabilmelidir. (Emniyet, ekonomi, estetik.) Tasarmn baarl olmas, tasarmclarn sanatsal yetenekleri ve sezgilerini gelitirilmi hesap yntemleriyle birlikte kullanmas ile gerekletirilebilir. 1850lere dein yapsal tasarm, yalnzca, deneyim ve nsezilere dayanarak tayc elemanlar boyutlamak ve bir araya getirmekle gerekletiriliyordu. Tasarm yntemlerinin daha bilinli olarak gelitirilmesi, yaplarn davran ve malzeme zellikleri ile ilgili olan bilgilerin artmasyla balad. Tasarm bir optimum zm elde edebilme ilemidir ve bu optimum zm elde edebilmek iin eitli kriterler bulunabilir. rnein, bir yap iin tipik kriterler, en dk maliyet, en az arlk, en ksa ina sresi, en dk iilik veya en fazla getiri olabilir. Eer herhangi bir kriteri matematiksel olarak ifade etme olana varsa, optimizasyon yntemlerinden yaralanlabilir. Bu nedenle, arlk veya maliyet gibi saysal olarak ifade edilebilecek kriterlerin optimizasyonu daha kolay olmaktadr. Tasarmn, birden fazla kriteri salamas da beklenebilir. Tasarm Admlar Genel olarak tasarm, ilevsel tasarm ve tayc sistemin tasarm olmak zere iki blmde dnlebilir. levsel tasarmda, kullanmaya elverili alan, donanm, aydnlatma, ekipman ve estetik gz nnde tutulur; tayc sistemin tasarmnda ise iletme yklerini gvenle tayacak elemanlarn seimi gerekir. Tasarmn admlar, Planlama (Yapnn ilevinin ve optimum tasarm kriterlerinin belirlenmesi), n tasarm, Yklerin saptanmas, n boyutlama, Analiz (Yklerin ve sistemin modellenmesi, i kuvvetlerin ve yer deitirmelerin saptanmas), Deerlendirme (Dayanm ve iletme koullarnn kontrol; sonucun optimum tasarm kriterleriyle uyumunun belirlenmesi), Yeniden tasarm (nceki admlardan elde edilen sonularn yeterli olmamas halinde tasarmn yeniden gerekletirilmesi), Sonu (Optimum zme ulalp ulalamadnn irdelenmesi) eklinde zetlenebilir. Tasarm Felsefesi Gnmzde, balca iki tr tasarm felsefesi vardr. Bunlardan birincisi gvenlik gerilmeleri (Allowable Stress Design), dieri ise yk ve dayanm artm (Load and Resistance Factor Design) tasarm olarak adlandrlrlar. nceleri gvenlik gerilmeleri esasna dayanan yntemler kullanlm olmakla beraber, son yllarda daha rasyonel ve olaslk esasl olan snr deer yntemlerinin kullanlmas yaygnlamtr. Tasarm iin deiik snr deer esasl yntemler kullanlmaktadr. rnein, tama gc tasarm (ultimate strength design), plastik tasarm (plastic design), yk katsays esasl tasarm (load factor design), yk ve dayanm artm tasarm (load and resistance factor design- LRFD) gibi. Yaplarn ve tayc sistem elemanlarnn ilevlerini yerine getirebilmeleri iin, iletmede kaldklar srede yeterli dayanm, rijitlik ve toklua (toughness) sahip olmalar ve ayn zamanda, bu sre zarfnda tasarm yknn stne kabilecek ar yk durumlar iin de bir gvenliklerinin bulunmas gerekir. Ar ykleme durumlar, yklerin doru tahmin edilememesi veya yapm esnasndaki deiimlerden oluabilir. Ayrca, tayc eleman boyutlarnda kabul edilebilir snrlarn dnda oluabilecek deiiklikler ve malzeme veya birleim aralarnn dayanmndaki farkllklar da elemann gerek dayanmnn tasarm deerinden daha kk olmasna neden olabilmektedir. Dolaysyla, yapsal tasarmda hangi yntem kullanlrsa kullanlsn, ar ykleme veya dayanm azalmas olaslna kar yeterli bir gvenliin bulunmas salanm olmaldr. Yapsal gvenliin saptanmas konusunda yaplan almalar halen devam etmekte olup, bu almalarn amac, deiik yntemler yardmyla, eleman, birleim veya sistemde oluan deiik gme durumlarnn deerlendirilmesi zerinde younlamakta ve almalarda referans olarak gme (failure) durumundansa snr durumlar (limit state) kullanlmaktadr. Snr durumlar, yap-

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/1

47

TMH
nn beklenilen ilevlerini yerine getirememe koullardr ve genellikle, tama snr durumu (ultimate limit state) ve kullanma snr durumu (serviceability limit state) olmak zere iki snfa ayrlrlar. Tama snr durumlar denge (eguilibrium), akma (yield), kopma (rupture), byk ekil deitirmeler (large deformations), mekanizma (mecanism), burkulma (buckling), yerel burkulmalar (local buckling), arplma (warping), yorulma (fatigue), devrilme (overturning), maksimum snek dayanm yani plastik dayanm (plastic strength) ve kaymadr (sliding). Kullanma snr durumlar ise, sehim (deflection), titreim (vibration), kalc ekil deitirmeler (permanent deformation) ve atlaklar (cracks) gibi yerleim ile ilgili durumlar ierir. Yapya etki eden ykler ve yapnn dayanm gz nne alnmas gereken deikenler olup genelde, snr durum yaratacak tm olaslklarn analizi pratik bir yol deildir. Bu nedenle de yapsal gvenlik iin olaslklara dayal yaklamlar ieren basitletirilmi yntemler tercih edilir. Bu tr yntemlerde, yk (Q) ve dayanm (R) deikenler olarak ele alnr ve genelde yapsal gvenlik, olarak ifade edilir. Burada, denklemin sol taraf sistemin veya elemanlarn dayanmn, sa taraf ise etki eden ykleri gstermekte olup, sol tarafnda tasarm dayanmn elde etmek iin Rn dayanm dayanm katsays ile arplm, sa tarafnda ise, deiik ykler, ilgili i yk artm faktrleri ile arplarak bunlarn toplam alnmtr. Aada, AISC ynetmeliklerinden yararlanlarak, Gvenlik Gerilmeleriyle Tasarm (Allowable Stress Design - ASD), Yk ve Dayanm Katsaylaryla Tasarm (Load and Resistance Factor Design LRFD) ve Plastik Tasarm (Plastic Design) yntemleri ana hatlaryla zetlenmitir. Gvenlik Gerilmeleriyle Tasarm (Allowable Stress Design -ASD) Gvenlik gerilmeleri yntemi geleneksel bir boyutlama yntemidir ve gvenlik koullarn salayan iletme ykleri esasna dayanr (yani, gerilme deerleri elastik blgede). Gvenlik gerilmelerine gre tasarmda yukardaki ifade, yazlabilir. Gvenlik gerilmesi tasarm elastik blgede yaplan bir hesaptr, dolaysyla, tarafsz eksene en uzak olan noktada gerilme deerinin Fy akma gerilmesine ulat dnlmekte olduundan,

bants elde edilir. Denklemde, (Fy / FS) gvenlik gerilmesi Fb deerine, fb ise iletme ykleri altnda hesaplanan gerilme deerine kar gelmektedirler. Mn ortalama dayanm deeri burkulmadan hesaplanmsa Fcr gerilmesinin deeri akma gerilmesinin deerinden daha kk olacaktr. Bu durumda, gvenlik gerilmesi Fb, (Fcr /FS)ye eit alnr. Yani gvenlik kriteri,

olur. Sistem iletme yknn zerinde yklendiinde, kesit snek ise ve stabilite bozukluu olumuyorsa, kesitte akma ekil deitirmesine kar gelen y = Fy / Es (Es: elastisite modl) deerinden daha byk ekil deitirmeler de oluabilir. Bu tr snek inelestik davran, tamamen elastik blgede kald halde, sisteme daha fazla yk tama kapasitesi olana verir. Bu durumda gvenlik gerilmesi bir miktar artar. Ancak akmadan nce stabilite bozukluu gibi bir davran oluursa, bu kez gvenlik gerilmesi daha kk bir deer alacaktr. ster ASD isterse LRFD tasarmndan yararlanlsn, kullanma snr durumlar her zaman iletme ykleri altnda incelenir. 1997 Uniform Building Code ASD iin aadaki yk kombinasyonlarn vermitir: D D + L + (Lr veya S) D + (W veya E/1.4) 0.9D E/1.4 D + 0.75(L+(L veya S) + (W veya E/1.4)) veya, gvenlik gerilmeleri 1/3 orannda arttrlarak, D + L + (Lr + S) D + L + (W veya E/1.4) D + L + W + S/2 D + L + S +W/2 D + L + S + E/1.4 olur. Burada, D: l yk (z arlk ve kalc tesisat), L: hareketli yk, Lr: at hareketli yk, W: rzgar yk, S: kar yk, E: deprem yk, R: yamur veya buz ykdr.

olarak dzenlenir ve tm ykler iin ayn deiken katsays kullanlr. rnein kiriler incelenirken, denklemin sol taraf Mn ortalama kiri dayanmn FS gvenlik katsaysna blerek elde edilecek, sa taraf da etki eden yklerden oluan M iletme momentine kar gelecektir. Dolaysyla,

48

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/1

TMH
Yk ve Dayanm Katsaylaryla Tasarm (Load and Resistance Factor Design -LRFD) Yk ve Dayanm katsaylar ile hesap yaplrken, ana hatlaryla, tasarm dayanm en azndan artrlm yklere (factored loads) eit olmaldr. LRFD Ynetmelikleri olas modellere ve 1978 AISC-ASD ynetmelikleri ile daha nceki almalardan elde edilen deerlendirmelere dayanr. eitli yk kombinasyonlarnn gz nne alnmas, baz ykler iin ykte oluacak artmlarn dnlmesi ve tayc sistem malzemesinin zelliklerine dayanarak yaplacak tasarm ve boyutlama gereki olmaktadr. Bu dnceden hareketle aadaki yk kombinasyonlar ele alnabilir: 1.4D 1.2D + 1.6L + 0.5(Lr veya S veya R) 1.2D + 1.6(Lr veya S veya R) + (0.5L veya 0.8W) 1.2D + 1.3W + 0.5L + 0.5(Lr veya S veya R) 1.2D 1.0E + 0.5L+0.2S 0.9D (1.3W veya 1.0E) Buradaki ifadelerde de ykler yukarda tanmland gibidir. Plastik Tasarm (Plastic Design) elik yaplar emniyet gerilmeleri esasna gre boyutlandrlrken, gerilmeler orantl snr gerilmelerinin altnda kaldndan, malzemenin davran lineer elastik bir zellik gsterir ve dolaysyla, tayc sistemin hesab elastisite teorisine dayanan statik yntemlerden biriyle yaplabilir ve hesaplanan gerilmelerin emniyet gerilmelerini amad ve ekil deitirmelerin belirli snrlarn altnda kald gsterilerek, tayc sistemin veya elemann yeterlii saptanm olur. Ancak, bir elik tayc sistemin tayabilecei yke, eliin plastik blgede alabilme yeteneinin de etkisi vardr. Hiperstatik bir sistemin bir blgesinde plastik ekil deitirmelerin olumas durumunda, fazla zorlanan blgeden az zorlanan blgelere i kuvvetler aktarlr ve bu nedenle de sistemin tama gc hemen tkenmez. Buradan, hiperstatik tayc sistemin btn iin yedek bir gvenliin bulunduu anlalr. Bu konunun bilimsel olarak incelenmesi sonucunda Tama Yk Yntemleri ortaya kmtr. Tama yk esasna gre yaplan analizlerde, zetle, sistemi gme durumuna getirecek olan yk hesaplanr ve bir gvenlik katsaysna blnerek sistemin tayabilecei yk elde edilir. Yaplarn plastik davrannn anlalmas ile sismik boyutlandrlmalarnda gerek duyulan sneklik koulunu daha iyi kullanabilme olana da bulunmaktadr. Plastisite zerinde ilk nemli almalar, 1864te Tresca ve 1912de Von Mises tarafndan yaplarak gnmzde de kullanlan iki hipotez nerilmitir. Daha sonra birok lkede deneysel almalar yaplm ve 1940da Amerika Birleik Devletlerinde Van der Broek plastik hesabn temel ilkelerini yaynlamtr. 1950den sonra kuramsal aratrmalar younluk kazanarak somut sonulara varlm ve 1960dan gnmze plastik hesabn kullanlmas yaygnlam ve birok lkede elik yaplarn plastik hesabyla ilgili ynetmeliklerin yrrle girmesiyle, btn bu lkelerde plastik hesap yaygn bir ekilde kullanlr hale gelmitir. nceleri srekli kiriler ve az katl yaplarn hesabnda kullanlan bu yntemlerden, 1970de nce Amerika Birleik Devletleri, Meksika ve ngilterede, ok katl yaplarn hesabnda da yararlanlmaya balanmtr. Plastik tasarm snr durum tasarmnn zel bir halidir ve snr durumu Mp plastik moment dayanm belirler. Plastik moment deerine, enkesitin tamamnda gerilme deerinin akma gerilmesine eit olduunda ulalr. Plastik tasarmn, burkulma, yorulma veya gevrek krlma gibi snr durum hallerinin nlenmi olduu sistemlerde uygulanmas aranr. Kiri veya kolon-kiri elemanlar iin plastik tasarm kriteri, Rn = Mp ve I / = 1.7 deerleri kullanlarak, Mp 1.7 Qi olur. Dey yklerin tm iin yalnz 1.7 deerinde bir katsay kullanlr ve dayanm Mp moment dayanmna eit olmaldr. Plastik tasarm snr deer tasarmnn zel bir hali olduu iin, son yllarda, LRFDnin bir bileeni gibi de dnlmektedir. Gvenlik Katsaylar Gvenlik Gerilmeleriyle Tasarm (Allowable Stress Design -ASD) Gmenin hi olumayaca varsaymna gre bir yapnn tasarm ekonomik olamaz; gvenlik, ekonomi ve istatistik karm olarak saptanmaldr. AISC-ASD Ynetmeliinde kullanlan gvenlik katsays, deneylere ve istatistiklere dayanlarak kararlatrlmtr. rnein, yklerin iletme yklerini Q kadar bir miktarda at ve gerek dayanmn hesaplanan dayanmn R kadar bir miktar altnda olduu dnlrse, Rn-R=Q+Q Rn(1 - Rn / Rn) = Q (1+ Q / Q) elde edilir ve buradan yapnn gvenlik katsays,

olarak bulunur. Denklem, yklerin (Q / Q) orannda artt, dayanmn (Rn / Rn) orannda azal-

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/1

49

TMH
d duruma kar gelmektedir. (Q / Q) ykn %40 artt, (Rn / Rn) oran da dayanmn %15 azald varsaym ile, gvenlik katsays, Tayc Sistemin Analizi letme yklerinin etkisinde tayc sistemlerin elemanlarnda oluan i kuvvetleri elde etmek iin yaplan analizlerde elastik veya plastik hesap yntemleri kullanlabilir. rnein ASD ve LRFD yntemleri iin elastik hesap yntemleri kullanlr. Snr durum plastik gme mekanizmas ise plastik hesap yntemleri kullanlarak hesap yaplr. Yanal hareketi nlenmi ereveler iin birinci mertebe bir hesap yapmak yeterlidir. Bu tr analizlerde denge denklemleri sistemin orijinal durumundan elde edilir. Yani, i kuvvetler sistemdeki biim deitirmelerden etkilenmemektedir. Elastik yer deitirmeler sistemin boyutlar yannda kk olduunda bu varsaym geerlidir. kinci mertebe etkilerin gznne alnmas gereken sistemler, deprem ve rzgar gibi yatay yklerin etkisinde kalan ve yanal hareketi nlenmemi ok katl yaplardr. Bu sistemlerde, yanal deplasman meydana gelir ve yatayda kadar yer deitirmi olan sistem zerine etki eden dey ykler, sistemde ilave bir eilme momenti oluturur. Analiz bu P etkileri gznne alnarak yaplmaldr. Ynetmelikler lkemizde elik yaplarn tasarm ve boyutlandrmasnda yararlanlan ynetmeliklerden balcalar, ABYYHY-1998 Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik TS648 elik Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar, TS4567 elik Yaplarn Plastik Teoriye Gre Hesap Kurallar, TS498 Yap Elemanlarnn Boyutlandrlmasnda Alnacak Yklerin Hesap Deeleri, TS7046 Yaplarn Tasarm in Hesaplar-atlardaki Kar Yklerinin Tespiti, TS3357 elik Yaplarda Kaynakl BirleimlerinHesap ve Yapm Kurallar, ve EC3 Eurocode 3, BS5050 British Standard, DIN Deutsche Norm, AISC American Institute of Steel Construction (ASD Allowable Stress Design ve LRFD Load and Resistance Factor Design) dr. KAYNAKLAR Salmon Charles G., Johnson John E., 1996. Steel Structures, Harper&Row, Publishers, New York. Martin L.H., Purkiss J. A., 1992. Structural Design of Steelwork, Edward Arnold, Hodder&Stoughton, London. Deren H., Uzgider E., Pirolu F., 2003. elik Yaplar, alayan Kitapevi, Beyolu-stanbul.

olur. Ynetmelikte kullanlan gvenlik katsays deeri 1.67 dir ki akma gerilmesi veya kritik gerilmenin 0.60 ile arplmas da ayn gvenlik dzeyine kar gelir. 1.67 katsays ekme ubuklar ve kiriler iin kullanlan gvenlik katsaysdr. Bu byklk, uzun kolonlar iin 1.92, birleimler iin 2.5-3.0 alnr. Yk ve Dayanm Katsaylaryla Tasarm (Load and Resistance Factor Design -LRFD) Yk artm iin katsaylar her bir yk iin ayr ayr tanmlanmtr. Dayanm iin kullanlan katsaylar ise, elemann ekline ve gz nne alnan snr duruma gre deiir. ekme ubuklarnda Basn ubuklarnda Kirilerde Birleim aralarnda elik Tayc Sistemler elik yaplar, genelde, (a) ereveler, (b) kabuklar ve (c) asma sistemler olmak zere ana grupta toplanabilir. ereveler: Yaplarn ou bu grupta yer alr. ok katl yaplar genellikle rijit veya stabilitesini salayacak aprazlar kullanlm olan mafsall erevelerden oluur. Bu yaplar boyutlu olmalarna karn, ou kez bir dorultuda daha rijit olacak ekilde tasarlandklarndan, bir seri ereve olarak dnlebilirler. Byle olmakla beraber, bir dorultudaki elemanlar dier dorultudaki elemanlarn davran zerinde etkili olduundan, boyutlu olarak ele alnmalar daha gereki olmaktadr. Endstri yaplar ve tek katl yaplarn tayc sistemi, genelde tamamen veya ksmen erevelerden oluur, atlar da dzlem veya uzay kafes sistem veya kubbe olabilir. Bu yaplar dz veya krk tek katl ereve sistemlerle de tasarlanabilirler. Kabuklar: Yklerin bir kabuk tayc sistem tarafndan tand bu tip yaplara rnek olarak tanklar gsterilebilir. Bir ok yapnn tayc sisteminde kabuk ve ereve elemanlar birlikte kullanlr. Asma sistemler: Bu sistemlerde kablolar ana tayclar oluturur. rnek olarak atlar veya asma kprler verilebilir. Alt sistemleri erevelerden oluur t=0.90 (Akmada) t=0.75 (Kopmada) c=0.85 b=0.90 =0.75 (ekmede) =0.65 (Kaymada)

50

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/1