TP 4. Byk Kongresinde nemli kararlar almt.

Bu kararlar, zellikle Krtler zerine oynanan oyunlarn Parti tarafndan grlmesi ve Krt meselesinin (Dou Meselesi) tespit edilmesi ve zmne dnk; sendikal hareketin nndeki engellerin kaldrlmas ve rahtlatlmas amacyla, daha ok genlerin kapld iki aamal MDD hareketini mahkum eden ve sosyalist devrime dnk tespitlerin yerald kararlardr. "Ordu" daha beklenen muhtray vermeden; TP, dier ync ve MDD'ci kadrolarn tersine, askere dayal bir hareketin, "faizan" bir dneme iaret olduunu grr. "Faizme Hayr" kampanyalarn balatr, halk faizme kar olmaya arr. Ama ok gemeden, muhtra verilir, darbe yaplr. Gelen "12 Mart faizmi"dir. TP'in muhtra sonrasnda kurulan baskc "faist" dzen tarafndan kapatlmas gerekiyordu. Bylece savunduu dnceler ve daha nemlisi sol, sosyalist harekete en nemli darbe vurulmu olacaktr. nce skynetim ilan edilir, siyasi yasaklamalarla TP'in faaliyetleri, sendikal faaliyetler vb fiili olarak durdurulur. Yetmez. TP iin gerekeler bulunur ve kapatma davas alr. Aadaki metinler, Boran'n bu davadaki ifadesi ve baz yoldalarnn da katld "tarihi" savunmasdr. Dnemin zellikleri dnldnde, deiik sol kesimlerden, belki komnizmin aka savunulamad, ara sra atrkle kimi referanslar verildii, parlamentarizme, reformizme sapld gibi kimi sulamalar yaplsa da; Boran'n 1971 ylnda TP'in kapatlmas ile ilgili yneticilerinin yargland davada yapt "Savunma", 12 Mart Faizmini yarglayan, mahkum eden bir "savunmadr. Daha nemlisi, lkenin iinde bulunduu sosyal, ekonomik koullarn tarihsel ve maddeci bir dille tespitininiyapld ve barn, bamszln, demokrasinin ve btncl olarak kapitalizme kar sosyalizmin savunulduu derli ve toplu "kuramsal" bir metin olmas dolaysyla nemlidir. (Nezih Kazankaya ve ahin Aar'a katklarndan dolay teekkr ederiz.)

POLTK

AIDAN

TRKYE Behice Boran

PARTS

DAVASI

Trkiye i Partisi davas politik bir dava idi. Hukuk yan deil, politik yan ar basmtr. Bu yan ar basm olduu iindir ki, hukuk dzeyinde dava ilgililerce bir trl tutarl, salam bir raya oturtulamam, iddia makam, mahkeme, askeri yargtay dairesi ve daireler kurulu birbiriyle elien, birbirini eletiren grler, gerekeler ileri srmlerdir. Fiili dzenin, 1961 Anayasas'nn getirmek istedii dzenin deil, fiilen varolan dzenin ii snf partisine, sosyalist partiye tahamml yoklu. Trkiye i Partisi ve onun temsil ettii sosyalist hareket tasfiye edilmeliydi-edildi. Veya edildii sanld. Bilinmiyor, ya da unutuluyordu ki, toplumsal, politik hareketler toplumun objektif artlarndan, ihtiyalarndan doar. Bu objektif durum varolduka, hele gelitike, bunlarn insanlarn bilinlerinde yansmamas, onlar zm arama ve bulma yolunda harekete geirmemesi imknszdr. Bu artlar ve ihtiyalardan doan hareketler, somutta biimsel deiikliklere urasa da znde srer gider. Trkiye'de de, mahkeme kararlar her ne olursa olsun, sosyalist hareket politik dzeyde mutlaka ifadesini bulup su stne kacakt. Trkiye i Partisi hareketi yeni artlarda yeni bir biim alarak tarihin akna

kaplacakt. Bunun iin, Trkiye i Partisi'nin varl bir tzel kii olarak sona ererken, bu geni adan noktalamay yapmak gerekliydi. Bu gereklilii vurgulayan bir baka husus daha vard. Parti kapatlmt ama, askeri mahkemede yine de Parti tzel kiilii yarglanyordu ve bizler Parti yneticisi, temsilcisi sfatyla sank sandalyasna oturtuluyorduk. Demek ki, TP'nin somut art ve durumlarda demokrasi ve sosyalizm iin verdii yasal mcadele henz tam kesintiye uram deildi. Bunun iin, son derece nemli olan bu durumda da -bu davada da- Parti yesi, yneticisi olarak Trkiye i Partisinin niteliini grlerini aklamam, savunmam, kapitalizmin karsna sosyalizmi, burjuva ideolojisinin karsna ii snf ideolojisini dimdik koymam gerekliydi. Mahkemede syleyeceklerim, Trkiye ii snf hareketinin deilse de bu hareketin 1961-71 aras ald somut rgtsel biim olan Trkiye i Partisi'nin son sz olacakt. Mahkemedeki sorgumda ve savunmamda bunu yapmaya altm.

FADE

Skynetim Komutanl, 3 Nolu Askeri Mahkeme Bakanl'na KONU: ddianame zerine ifademdir. Austos, 1971 ANKARA DDANAMENN GENEL KARAKTER ddianame hukuki bir belge niteliinde deildir. Hukuk anlay asndan, ne srlen ceza maddelerindeki unsurlarn tahlili ve bu sularn ilenmi olmasnn ispat asndan son derece zayf, tutarsz, mesnetsiz ve delilsizdir. Hatt dpedz hukuk anlayndan yoksundur. stelik, pein hkmlerden hareket edilerek T..P.ni ve biz parti ynetici ve yelerini her ne ekil ve surette olursa olsun, mutlaka sulamak gayretiyle tanzim edilmitir. Oysa savcnn devi sank hakknda sadece aleyhteki deil, lehteki delilleri ve hususlar da dikkate almak, ortaya koymaktr, iddianame hukuki geerlii olmayan bir politik polemik nitelii tamaktadr. ddianamenin bu karakteri, daha ilk paragrafnda aa kmaktadr. Gerekten de iddianamenin giri cmlelerinde milliyeti-toplumculuk, yani nasyonal sosyalizm, Trk milletinin Kendi felsefesi, dnya gr, kendi bilin ve karakteri olan milliyeti-toplumcu gr olarak sunulmaktadr ve bizler, milleti, bu kendi felsefe, dnya gr, bilin ve karakteri olan milliyeti-toplumculuktan, nasyonal sosyalizmden, koparmak amacn gtmekle sulanmaktayz. Bylece, iddianamenin nasl bir zihniyetle hazrland daha ilk satrlarnda ak, seik ve kesin belirmektedir, iddianamenin bu nasyonal sosyalist (Nazi) zihniyeti ve tutumu ayn paragrafta liberal kapitalizme kar alnan vaziyetle de belirmektedir. Gerekten de nasyonal sosyalizm, ksa ad ile Nazizm, kapitalizmin liberal aamasndan sonra gelen tekelci kapitalizm aamasnda byk burjuvazinin, zellikle finans kapitalin, ak terre dayanan zorba ve zalim diktatoryas ve bu diktatoryann ideolojisidir. talya'da Faizm, Hitler Almanya'snda Nazizm ad alanda olumu olan bu kanl diktatrlk rejimlerine genel olarak faizm ad verilir.

Hemen belirteyim ki, Faizmin ve onun yerel bir eidi olan Nazizm'in Trk milletinin Kendi felsefesi, dnya gr, kendi bilinci ve karakteri olduunu kesinlikle ve iddetle reddederiz. Trkiye i Partisi olarak ve bu partinin yneticileri ve yeleri olarak, bizim on yllk btn abamz, Trkiye'yi byle bir musibetten uzak tutmak iin Faizm'in her eit grnt ve belirtisine kar, her trl faizan eilim akm ve grlere kar amansz mcadele vermek olmutur. Emperyalizm'e ve Faizm'e kar bamszlk, demokrasi ve sosyalizm iin mcadele, btn davran ve hareketlerimizin temel direi, mihveri olmutur, Anayasay, demokrasiyi srarla, cesaretle, yllar boyu savunmu, bunun mcadelesini vermi olmamzn bir gerekesi de budur. Bugn, partimizin kapanmas ve kendimizin sank sandalyesine oturtulmas durumuyla karlam olsak dahi, biz, bu mcadele ve uralarmzdan onur ve kvan duyuyoruz. Trkiye'nin politik ve fikir tarihi yazldnda, T.I.P. nin bu tarih sayfalarnda erefle yer alacana inancmz tamdr. DDANAMENN HUKUK ANLAYIINDAN YOKSUNLUU ddianame hukuk nitelikten yoksundur. Btn sulama, bilgi ve mantk hatalaryla mall bir muhakemeye, bir istidlller zincirlemesine dayandrlmaktadr. Yrtlen muhakeme zetle udur: 1T..P. ve yeleri bilimsel sosyalizmden bahsetmektedirler, bilimsel sosyalisttirler. Bilimsel sosyalizm, eit komnizmdir. Komnizm, ii snf diktatoryasdr. Komnistler cebir ve iddet yoluyla iktidara gelmeyi ngrrler, cebir ve iddete dayanan bir ynetim kurmay amalarlar ve iktidara geldiklerinde kurarlar da. T..P. ve yeleri de komnist olduklarndan cebir ve iddet yoluyla iktidara gelmeyi amalamaktadrlar ve/veya iktidara geldikten sonra cebir ve iddete dayanan bir ynetim kuracaklardr, zorla iktidarda kalacaklar, iktidardan gitmeyi reddedeceklerdir. Yrtlen bu muhakemenin, mantk silsilesinin unsurlarn ve balantlarn tahlil edip hatalarn aklamadan nce, u hususu nemle, altn izerek belirtmek isterim ki, btnyle byle bir sulamann hukuk ve kanun hi bir geerlilii yoktur. Hi bir rgte ve kiiye, mantk istidlallere dayanarak gelecee mtuf ve mefruz bir su ileme niyeti isnad edip, o rgt veya kiinin cezalandrlmas istenemez. Oysa, cebir ve iddet yolundan iktidara gelmeyi ve/veya bu ekilde iktidarda kalmay amaladmza dair sulamann iddianamedeki dayana, bu bilgi ve mantk bakmndan rk ve hatal, hukuk ve kanun asndan geersiz olan istidlaller serisidir. ddia edildii yoldan iktidara gelme ve iktidarda kalma niyet ve davranlarmzn somut, inandrc delilleri iddianamede gsterilmemitir. Gsterilemezdi de, nk gerekten yoktur. O kadar ki, iddianame yer yer, tzk ve program incelerken, iddialarnn aksine deliller bulunduunu kabul etmek zorunda kalmtr. Tzk ve programda, partinin kanun yolundan iktidara yryen bir parti olduunun, oylarla iktidara gelip, oylarla iktidardan ekileceinin aka ifade edilmi bulunduunu belirtmekten kanamamtr. Partinin on yllk faaliyetlerinde de iddianamenin sulamalarn teyit edecek deliller bulamamtr. Durum byle olunca, iddianame ve tzk, program ve dier belgelerdeki ifadelerin birer aldatmaca olduu yolundaki mesnetsiz iddialarn tekrar etmekten teye gidememitir. Bylece sayn savc bizlere isnad ettii suu ispat edememi durumdadr. ddianamenin mtemadiyen Marksizm'den, Leninizm'den szederek soyut sulamalarla sayfalar doldurmasnn sebebi budur. Oysa insanlar byle genel ve soyut sulamalarla mahkemeye sevk edilip yarglanamazlar. Bir kez Anayasann 20. maddesi dnce ve kanaat hrriyetinin ve dnce ve kanaatleri

sz, yaz, resim ile veya baka yollarla tek bana veya toplu olarak aklayabilme ve yayabilme hrriyetini garanti altna almtr. kincisi, susuz ceza olamayaca gibi, kanunsuz su da olmaz. Bunlar temel hukuk ilkeleridir, kanunda suun tarifinin, unsurlarnn verilmi olmas gerekir. ncs, 141-1 ve 142-1 maddeler hkmlerinde Marksizm, Leninizm, Komnizm, gibi terimlerle su tarifi yaplmam, unsur belirtilmitir. Bunlar da, bilindii zere, zetle 1) Sosyal bir snfn dier snflar zerinde tahakkmn tesis etmeye, 2) Sosyal bir snf ortadan kaldrmaya, 3)Messes iktisad ve sosyal temel nizamlardan herhangi birini devirmeye matuf cemiyetler kurmak, ynetmek, bu gibi cemiyetlere dahil olmak veya bu konuda propaganda yapmaktr. Savclk, 141-1 ve 142-1 ile ilgili olarak, bizlerin hangi somut fiil ve hareketlerimizle bu suun n birden veya birini, ikisini, ilediimizi gstermesi, ispat etmesi gerekirdi, oysa, bizim bu sulan ilediimize dair fiil ve hareketlerimiz ortaya konmu deildir. Konamazd da, nk yoktur. 141 ve 142. maddelerin dier fkralar asndan da ayn gerekler varittir. Bu dava, u veya bu doktrinin yarglanmas deildir, belli kiilerin, bizlerin, fiil ve hareketlerimizin sz konusu kanun maddeleri hkmleri asndan yarglanmasdr. Onun iin bu yarglama ve durumalar bu snrlar iinde kalmak zorundadr. Ne var ki, savclk tanzim ettii iddianamede byle davranmamtr. Byk bir kavram ve terim karkl ve bilgi noksanl iinde soyut sulamalarla sayfalar doldurmutur. Bylece yaratlm kaln sis perdesi iersinde gerekleri tesbit edip belirtebilmek iin, iddianamede geen belli bal kavramlar aklamak, bizim bunlar nasl anladmz izah etmek gereini duyuyorum. BLMSEL SOSYALZM ddianamedeki bilimsel sosyalizm-komnizm eitlemesi yalntr. Bilimsel sosyalizm, toplum olaylarna, toplumsal gelime ve deimelere bir bak asn, bu olgular bir inceleme ve tahlil metodunu ifade eder. Komnizm ise, bir toplum dzenini ve bu dzenin nasl gerekleeceine, ne nitelik tayacana ilikin doktrini ifade eder. Bilimsel sosyalizm, sbjektif ve kiisel gr ve deer yarglarna kar bilimsel gr asn ve metodunu nerir. Buna gre toplumlar da fizik tabiat gibi bir objektif gerekler lemidir. Toplumlarn da, bireyler olarak insanlarn iradesi dnda, iradesinden bamsz objektif kanunlar, gelime seyri vardr, tabiat leminde olduu gibi. Onun iin, her eyden nce toplumu kendi tarihsel gelime seyri iinde, metodlu ve sistemli bir ekilde incelemek objektif gelime kanunlarn tesbit etmek, toplum meselelerine zm, toplumun kendi gelime kanunlar erevesi iinde, toplumu gelitiren objektif gler alannda aramak gerekir. Masa banda oturup dnerek ve kendi kiisel iyilik-ktlk, doruluk-erilik inanlarna gre eletiriler yaparak ve toplum dzenleri nererek hibir ey halledilmez. Bu ksaca akladmz, toplumsal olaylara bak as ve inceleme metodu, genellikle bilimin kabul ettii a ve metoddur. Sosyalist olmayan, ama toplumsal realitenin de kanunlar olduunu, tabiat bilimleri gibi toplum bilimlerinin de mmkn olduunu ve toplumlarn bilimsel metodla incelenmesi gerektiini kabul eden bilim adamlar vardr. Zaten bunu kabul etmeden bir iktisat biliminden, sosyolojiden, siyasal bilimden sz etmenin imkn yoktur. Bu bilimsel a ve metod, sosyalizm konusunda ne anlama gelir ve ne sonular verir? u anlama gelir, u sonulara gtrr; Bilimsel sosyalizme gre, genel olarak insan toplumlarnn, somut olarak herbir toplumun sosyalizme gei yollan, sosyalizmin her toplumda gerekleme biimleri evrensel, toplumsal gelime kanunlarna ve

her somut toplumun kendi zgl artlarna, tarihsel aamasna ve gelime dorultusuna gre olacaktr, sbjektif, soyut tercihlere, masa ba teorilerine ve nerilerine gre deil. Sosyalistlerin grevi de bu evrensel, bilimsel kanunlar ve kendi toplumlarnn zgl somut artlarn, niteliklerini tesbit etmek, renmek ve ona gre hareket etmektir. Toplumlarn gidiine irad mdahaleler, yn vermeler, ksacas izlenecek geni anlamda sosyal politika ancak, toplumsal sistemlerin objektif gelime ve ileme kanunlarna, yine objektif ve zgl artlarna taraftarl yasaklanmaz. En solundan en sama kadar btn siyasi partilere msaade edilir. Bu partiler fiilen de mevcuttur, serbeste faaliyette bulunur, birbiri ile mcadele ederek iktidar iin yarr. Bat Demokrasilerinde ok partili siyasi rejim o toplumlarn sosyal snflar yapsnn siyas alanda yansmasdr. Sosyal snf ve tabakalar arasndaki ilikiler, mcadeleler g dengeleri siyasi partiler aracl ile siyaset alannda ifadesini bulur, toplumu ynetme konusunda nispi bir dengelenmeye kavuur. ok partili siyasi demokrasi devletin, devlet byklerinin yukardan aaya himayeci bir ynetimi deildir. Toplumdaki gruplamalarn, glerin yasalar erevesi iinde, hak, zgrlk ve karlarn gerekletirmeleri ve geniletmeleri mcadelelerinin dengelenmesi rejimidir. Bu durumu, bu ortamn mevcut olmad bir toplumdan, bir rejimden, -ne gereke ileri srlrse srlsnbat rneinde bir demokrasi rejimi olarak szedilemez ve deildir de. Bizde bat rnei demokrasiden boyuna szedildii halde, bat rnei bir demokrasinin bir trl gerekleememesinin, yerleememesinin sebeplerinden biri de toplumsal snf yapsnn, kuvvet oranlarnn siyasi partiler aracl ile siyaset alannda serbeste ifade bulamamas olmutur. ok partili hayata geilirken ii ve emeki snflar partilerine, sol, sosyalist partilere msaade edilmedi. Oysa szkonusu dengeleme esas itibar ile sermaye snflar ile emeki snflar arasnda oluan dengelenmedir. Batda sol kanat partileri, ii ve emeki snflar partileri olmayan tek bir demokratik lke yoktur. Bizde ise btn bat rnei demokrasi edebiyatna ramen o demokrasilerin temel art yerine getirilmedi. 1961-71 arasnda ise devaml engellendi. imdi de yeniden yasaklanmak isteniyor. Bunun iin, mugalatalar, demagojileri bir tarafa brakp, demokrasiden yana myz, deil miyiz, Trkiye'de demokratik rejimin yerlemesine ve gelimesine msaade edilecek midir, edilmeyecek midir? Bu soruya ak, seik, kesin cevap vermek gerekir. Cevap olumlu ise, Evet ise, o zaman ok partili demokratik rejimin gereklerini yerine getirmek zorunludur. Hem bu gerekleri yerine getirmeyeceksin, yerine getirilmesini nleyeceksin, hem de bat rnei demokrasi hayranl, lafazanl yapacaksn, ite asl bu bir aldatmacadr, samimiyetsizliktir. Ne var ki dnya kamuoyu ve Trkiyenin toplumsal gelimesi ve halk oyu yle bir izgiye gelmitir ki bu aldatmacalarla ne dta, ne ite hi kimseyi inandrmaya imkan yoktur. Ve uzun vadede, toplumun objektif gelime kanunlar, tarihsel gelime dorultusu, iktidarlarn kard yasalardan, koyduu yasaklardan, daha ar bast ve toplumun gidiini tayin edici rol oynad iin, toplum, zorunlu tarihsel gelime rayna er ge oturur. Ne var ki, kymetli zaman kaybedilmi, dar boazlar daha da daraltlm, kanlmas mmkn bir takm badirelere yol alm olur. EGEMENLK, KTDAR, TAHAKKM ddianamede bilerek veya bilmeyerek birbirine kartrlan kavram ve konularn bir blm de egemenlik, iktidar, tahakkm arasndaki farklar ve bu kavramlarn anlamlardr. Milli egemenlik ilkesi dier toplumlarn ve bizim toplumumuzun tarihinde, egemenlik (hkmranlk) hakkm ilah kaynaa dayandran ve bir slaleye imtiyaz olarak inhisar ettiren ilkeye ve uygulamaya kar belirmitir ve onun reddi olarak kabul edilmitir. lah kaynaa dayanan egemenlik hakk veraset yolu ile

intikal ve tecelli eder. Milli egemenlik ise, genel serbest seimler ile ifadesini bulur. Ama milli egemenliin gereklemesi iin yalnz serbest genel seimler kendi bana yeterli deildir. ve d politikada, iktisat, eitim vb. anlamlarda, sosyal sistemler konularnda eitli alternatiflerin renilmesi, retilmesi, bilinmesi, tercihlerin yaplabilmesi imknnn salanmas gerekir. Fikir, doktrin, sz, siyasi rgtlenme seme ve seilme hak ve zgrlkleri bunun iin vardr, ve var olmas elzemdir. Milli egemenliin bir dier temel art yine milletin oyuna sunularak kabul edilmi Anayasalar ile milli egemenliin somutta kullanl kurallarnn, biimlerinin, organlarnn tesbiti, hkme balanmasdr. iktidar ise egemenliin bu temel artlar erevesi iinde ve ona riayet edilerek devlet mekanizmasn ynetme, devlet ilerini yrtme yetkisidir. ok partili demokrasi rejimini kabul etmi toplumlarda, biraz nce aklamaya altm zere, sosyal snf ve tabakalar siyasi dzeyde rgtlenerek bu siyasi rgtleri aracl ile milli egemenliin artlan ve kurallar erevesi iinde iktidar alma mcadelesi verirler. Seimler sonucu iktidar bu partilerden biri veya birkann koalisyonu alr. Bylece seimleri kazanan partinin snfsal niteliine gre iktidar da bir snf karakteri, snf muhtevas tar. ktidar kazanan snfsal siyasi rgt (parti) elindeki yetkileri temsil ettii snfn veya snflar koalisyonunun yararna, lehine olarak kullanmaya alr. Milli egemenlik ile siyasi iktidar birbirinden farkl olduu iindir ki bizdeki siyasi literatrde ve tartmalarda da AP iktidarndan CHP iktidarndan szedilir. Baz hallerde ve zamanlarda iktidardaki siyas partinin snfsal karakteri o kadar ar basar ki iktidar temel yasa olan Anayasa'y zorlama, ihll etme durumuna dahi debilir. Trkiye'de 1961-1971 arasnda, zellikle AP iktidarlar dneminde durum byle olmutur. lerici, emeki halk kitlelerinden yana olan 1961 Anayasas toprak aalan, ticaret ve sanayi burjuvazisi snflarnn iine gelmemi, snfsal karlarna uygun dmemitir. Bunun iin de bu snflarn siyas rgt olan AP, layiklie aykr hareket etmi, reformlar yapmam, Anayasann alan vatanda kitlesine tand sosyal-ekonomik haklan gerekletirmemi, Anayasann plnlama, iktisad hayatn dzenlenmesi konularndaki hkmlerini yerine getirmemi, zel mlkiyetin ve teebbsn kamu yararna aykr olamyaca hkmn hi dikkate almamtr. AP iktidar Ben milletin oylan ile geldim, milli iradeyi ben temsil ediyorum, istediimi yaparm zihniyeti ile hareket etmitir. ktidara gelme yolunun meruluunun, iktidara geldikten sonra meruluu garantilemediini, iktidarda kalrken meru olabilmek iin Anayasa'ya riayet gerektiini bir trl kabul etmek istememitir, istememitir nk onun snfsal karakteri ve politikas Anayasa ile atr halde idi. Bylece AP iktidar Anayasa dna ve Anayasaya aykr bir duruma dmtr. Biz parti olarak bu durumu, AP iktidarnn politikasn, tasarruflarn, icraatn tahlil ederek yllar boyu kamuoyuna akladk ve protesto ettik. AP ounluu ile meclislerden kan Anayasaya aykr kanunlar hakknda iptal davalar aarak AP iktidarn Anayasa izgisi iine sokmaya altk. Trkiye'nin iine girdii ekonomik dar boazlarn, kalknma hznn dklnn, sosyal huzursuzluklarn ve alkantlarn ve giderek anarik hareketlerin temelinde yatan sebeplerden biri de budur. Sosyal huzursuzluun, direnilerin ald baz biimler tasvip edilmez nitelikte, olmutur, ama unutulmamaldr ki, bunlar dahi son tahlilde meruluk dna den ve toplumun temel meselelerine zm getirmeyen bir iktidara ve onun anayasa d uygulamalarna kar bir tepkidir. Gerek sorumlu ve sulu Anayasal meruluk dna dm, toplumun temel sorunlarna zm getirmemi, Atatrk'n stiklli tam ilke ve politikasndan sapm, Trkiye'yi emperyalizmin siyas, asker, iktisad ve ideolojik bask ve nfuzu altnda tutmu olan bu iktidardr.

Mill egemenlik ve iktidar kavram ve konularn bylece akladktan sonra snf tahakkm konusuna geeyim. Bu daha basit ve kolay anlalr bir konudur. ktidara cebir ve iddet yolu ile gelip, cebir ve iddet yntemlerine dayanarak iktidarda kalmak, Anayasal hak ve zgrlkleri kaldrmak, Anayasal organlar ve kurumlan lavetmek veya ilemez hale getirmek, iktidarn bir tahakkm biimini almas demektir. Ve bu eit bir tahakkm iktidar Anayasa'nn ve 141-1 ve 142-1 fkralar hkmlerinin yasaklarna girer. Bylece, snf partisi olmaktan ve snf iktidarlarndan szetmek ne milli egemenliin reddidir, ne de cebir ve iddete dayanan bir tahakkm amalamay ifade eder. Trkiye i Partisi tznde, programnda, saysz yazl ve szl beyanlarnda iktidar kazand zaman bu iktidarn ii snf ile birlikte btn kol ve kafa emekisi kitlelerin, yani milletin byk ounluunun iktidar olacan belirtmitir. Sayn Savc, beden ve kafa emei ile toplumun maddi ve manevi zenginlikler toplamnn btn retimini, hizmetlerini, kltr ve sanat yaptlarn meydana getiren deer yaratan ve milletin ounluunu oluturan snf ve tabakalarn kendi partileri aracl ile gerekletirecekleri iktidarn Anayasaya, demokrasiye aykr bir zorbalk iktidar olarak gryor da, bir avu mutlu aznln iktidarn m demokratik ve hr bir iktidar olarak kabul ediyor? Hangisinden yanadr? Ben hi kukusuz birincisinden yanaym. Sol kanatta yer alan tartmalarda Trkiye i Partisine yneltilen ii snf partisi deilsiniz, bir kk burjuva partisisiniz eletirilerine kar cevaplarmzda Trkiye i Partisinin ii snf partisi olduunu belirtmiizdir, ama ayn zamanda bir ii snf partisi olmann ne anlama geldiini de izah etmiizdir. Sayn Savcnn sosyalist teori ve pratik ile biraz lfeti olsayd ve bizde yaplan bu tartmalar izlemi bulunsa idi bilirdi ki, ii snf partisi demek ii snfna mnhasr bir parti demek deildir. i snfnn politik hareketini, sosyalist hareketi, ii snfnn dar snf snrlar iine sktrmak, sadece ii snfna mnhasr meseleler ile, haklar ile, karlar ile megul olan bir hareket haline getirmek, sosyalizmden sapma saylr ve buna Ekonomizm, Sendikalizm veya Uvriyerizm sapmas ad verilir, Bu eit sapmalar ve sapma eilimleri ile kesin mcadele edilir. i snfnn politik partisi, ii snfnn kendi gnlk dar karlar, meseleleri, snf snrlar dna kartp ona btn toplumun, zellikle kapitalist smrden, baskdan, hakszlklardan muzdarip dier btn emeki halk kitlelerinin sorunlarn, haklarn kapsayan geni bir gr as vermeye alr. Sosyalizm ve Sosyalist Parti dier emeki kitlelerin meselelerine de zmler nerir ve iktidara geldii zaman zmler getirir, ama burjuva ideolojisi asndan deil sosyalizm asndan, ii snfnn sosyalist partisi dier kol ve kafa emekisi kitlelerin ittifakn, desteini kazanmaya alr ve zamanla kazanr. Ama btn bunlar ii snf partisi olduu iin yapar, ii snfnn ncl sorunu da bu noktada belirir. Dier emeki snf ve tabakalar ne kadar smrlse, yoksullasa, hakszla urasa kendi snf gleri ve hareketleri ile iktidara gelemezler, kendilerini smr ve baskdan kurtaramazlar, nk bunlar temel snflar deillerdir. Feodal, otokratik dzenlerde bu snflar gelien ve glenen burjuvazi ile birlikte feodal beyler snfna ve otokrasiye kar hareket ederler, burjuva demokratik devrimin kitle gc olurlar. Kapitalist smrnn ve basknn younlat dnemlerde ise ii snfnn sosyalist ideolojisine ve politik hareketine meylederler ve giderek ii snfnn mttefiki, destekleyicisi durumuna girip sosyalizm mcadelesine katlrlar. Bylece, ii snf ncl tarihsel, sosyolojik bir olgu (bir vaka) olarak ortaya kar. i snf bilinlendii lde de bu ncl bir tarihsel grev olarak yklenir ve yerine getirir. Bunun iindir ki ii snfnn ncl, parti programnda da belirtildii zere, ii snfna bir imtiyazl stnlk tanmak

ve kazandrmak sorunu deildir, ii snf ncl, kapitalist toplumun snf yapsndan, bu yapda eitli snflarn objektif ve ideolojik durumundan ve fraksiyonlarndan kmaktadr. Sayn Savc bu konulara daha yakndan eilse idi, parti programndaki, ii snf ncl bu snfa bir imtiyaz bir stnlk tanmak deildir ifadesini bir aldatmaca saymak basitliine ve hafifliine dmezdi. Kald ki, Savc bir aldatmaca olduu iddiasnn dayanan, delillerini verebilmi, ispatlayabilmi de deildir. TRKYE PARTSNN DEMOKRAS ANLAYII ddianamede, bizim gerekletirmeyi amaladmz dzende halktan kopuk bir ynetimin, bir parti brokrasisi ynetiminin meydana gelecei ileri srlmektedir. ddianamenin 24 nc sayfasnn 1 nci paragrafnda bu konu zerinde durulmaktadr. Ama yine bu konuda da partiye veya ahslarmza ait hibir belge, delil ortaya konmamakta, hibir fiil ve hareketimiz gsterilmemektedir. Daha nce akladm ve rkln, hukuk geersizliini gsterdiim benzetme mant ile hareket edilerek, Marksist-LeninistKomnist partiler iktidar byledir, Trkiye i Partisi de bu nitelikte bir parti olduu iin onun iktidar da yle olacaktr hkmne varlmaktadr. Oysa Trkiye i Partisi'nin demokrasi anlay, nasl bir ynetim amalad parti programnda ayrntlar ile aklanmtr. Program partiyi balayan bir belgedir. Bunun iin de geerli hukuk delil niteliindedir. Parti programnn Temel ilkeler balkl nc blmnde, Halkn gnlk hayatnda gerekleen demokrasi ara bal altnda ikibuuk sayfa tutan ksmdan bir paragraf duruma zabtlarna geirtmek ve Sayn savc'nn iddiasnn mesnetsizliini gstermek iin okumak isterim. Trkiye i Partisi'nin halklk anlayna gre, demokrasi sadece politik hayata ve dzene zg bir rejim deildir. Sosyal hayatn ve kurumlarn tm demokrasi kavramnn kapsamna girer. Demokrasi, toplumun btnn kapsad zaman, ancak, biimde kalan bir rejim olmaktan kar, ekonomik ve sosyal bir z kazanarak tam anlamnda gerekleir. Devletin emekten yana olmas, yaplan ilemlerin reformlarn gerekten halk yararna olabilmesi iin, halk kitlelerinin toplum hayatnn her kesiminde, btn kademelerde sz ve karar sahibi olmas gerekir. Devletin ve toplum ilerini yrten her trl merkezi tekiltn halktan kopmu, katlam, krtasiyecilie boulmu bir hal almamas iin halkn her kesiminde, her kademede aktif itiraki kanlmaz bir zorunluluktur. Trkiye i Partisi, demokratik dzende halka eitli ortak maksatlar iin tekiltlanma imknn tanr, halkn toplum ileri ile ilgilenmesi iin gerekli ortam yaratr. Her ite halkn evkli ve istekli abasn salamay art sayar. Halk, toplum hayatnn her alannda ynetim ve denetimine etkili bir ekilde katlacaktr. st kademeler ile alt kademeler, merkezi tekilt ile mahalli tekilt kademeleri arasnda karlkl mnasebetler ve etkiler sistemi kurulacak ve bu balarn kopmamasna, karlkl alveri kanallarnn tkanmamasna zellikle dikkat edilecektir Bu mudur Parti brokrasisi ynetimi, tahakkm? Trkiye ii Partisi bu demokrasi anlayn daha sonraki beyan ve tulumu ile de srdrmtr. Sol kanatta yer alan tartmalarda, ii snfnn sayca az ve bilinlenmemi, emeki halk kitlelerini ters artlandrlm bulup da, devrimci gcn sivil-asker ara tabakalar olduunu bu glerin iktidarnn halk yararna iler yaparak sonradan halkn desteini kazanabileceini ileri sren grlere srarla kar km, ii ve emeki halkn gc, katks olmadan tepeden inme sosyalizm olamaz, kkl dnmler yaplamaz tezini savunmutur. Son on yln yaynlarnda yer alan tartmalar gzden geirilince bu aka grlr. Ve bu yaynlar, tartmalar izlemi olan herkese de bu hakikat bilinmektedir.

DEVRM VE HTLAL KAVRAMLARI ddianame, bizim cebir ve iddet yolu ile Anayasa d yollardan iktidara gelmeyi ngrdmz ispat zmmnda devrim ve ihtill kavramlarn e anlamda kullanmaktadr; yani, yine bir kavram karkl ve demagoji yolu ile bizi sulama yoluna bavurmaktadr. ddianamenin 20 nci sayfasnda, 4 nc Byk Kongre Kararlarnn birincisinde sosyalist devrim aamasndan szedildiini belirttikten sonra, buradaki devrim mevcut dzenin Anayasa ve Halka ramen zor kullanlarak deitirme hareketidir denilmektedir. Byle olduunun delili, ispat nerede? Yok. Yalnz yine komnizm'e atf yolu ile bu iddia ispatlanmak isteniyor. Ve ayn paragrafn biraz aasnda Sosyalist devrim sz komnistlerin dilinde komnist ihtill olarak kullanlr deniliyor. Sonra bunun byle olduunun ispat, delili olarak Trkiye dnda yaynlanan bir gazetedeki bir yaz gsteriliyor ve bu gazete iin partinin yayn organ halinde grdmz ibaresi kullanlyor. Trkiye ii Partisinin lke dnda yayn organ yoktur; adgeen gazetenin yaynlan ve yazlar ile de partinin hibir ilgisi, iliii yoktur. Savc, szkonusu iddias iin delilleri partinin tznde, programnda, on ylda says binleri bulan bildiri, konuma metinleri, kurul raporlar gibi belgelerinde bulmas gerekirdi. Bunlarda hibir su delili, unsuru bulamayp da d lkede kan bir gazetenin bir yazsna bavurmas, sulayc iddiasnn zayfln, mesnetsizliini, geersizliini ortaya koyuyor. imdi devrim ve ihtill kavramlarnn anlamlarna geeyim. Devrim kavramnn bir geni sosyal anlam, birde daha dar politik anlam vardr. Geni sosyal anlamda devrim, bir sosyal sistemden dier bir sosyal sisteme geitir; rnein, feodalizmden kapitalizme, kapitalizmden sosyalizme gei. Bu geni sosyal anlamda devrim, uzun bir zaman srecinde oluur, olgunlap gerekleir. Bu zaman iinde yer alan devrimci srete bir dnem gelir ki toplumun sosyal snf yaps niteliksel bir deiim gsterir. Iktisaden gl ve nfuzlu olan, buna dayanarak siyas iktidar elinde tutan eski egemen snf yitirdii iktisad gc ve nfuzu ile birlikte siyas iktidar da kaybeder. Yeni gelimi ve glenmi snf siyas iktidar alr. Bu, siyas anlamda devrimdir. Bu siyas anlamda devrim ihtill yolu ile de olabilir, bar demokratik yoldan da. htillin gerekli olduunun savunulduu hallerde ve zamanlarda, bu, zorunlu ve evrensel bir toplumsal kanunun gerei olarak deil, somut zgl artlarn sonucu olarak ileri srlr. Bu artlar da udur: ktisad gcn ve fonksiyonunu yitirmi, toplumun, devleti ynetmede acze dm eski egemen snflarn ve bunlarn ynetimlerinin iktidara yapmalar, bar ve yasal yoldan, iktidar devretmeye yanamamalar, iktidarlarn srdrebilmek iin cebir ve. iddet uygulamalarna balamalar. Bu durum, iktidar deiikliinin bar, demokratik olmayan yoldan, ihtill yolundan gerekletirilmesi hareketlerine meydan verir. Sayn Savc'nn iddias hilfna, bugn Marksist-Leninist evrelerde, zellikle Bat'da, ihtillin zorunlu olup olmadnn tartld ve zorunlu olmad grlerinin ileri srld grlmektedir. Nitekim bugn batnn en byk iki komnist partisi, Fransz ve talyan partileri, bar, demokratik yoldan iktidara gelmeye ve iktidara katlmaya hazrlanmaktadr. Fransz Komnist Partisi, Fransz Sosyalist Partisi ile birlikte seimlere girmek ve kazandklar takdirde birlikte bir koalisyon hkmeti kurmak zere imdiden grmeler yapmaktadr. talya'da ise Komnist Partisi'nin hkmete itirakinin uzunca bir sredir tartld bizim basnmza kadar yansmtr. ili'de de Marksist Ailende Hkmeti bar

demokratik yoldan iktidara gelmitir, ve ili Anayasas erevesinde iktidarda kalmaktadr; ama ili toplumunun kapitalizmden sosyalizme geiini salayacak bir politika gttn de saklamam ak tadr. Trkiye ii Partisinin Anayasa erevesi iinde, bar ve demokratik yoldan iktidara gelmesi ve iktidarda kalmay ngrd partiyi balayc belgeleri ortadadr. Trkiye ii Partisinin 10 yllk davran ve hareketleri de ortadadr. Bu uzun srede parti toplantlar, kongreleri, binalar kaba kuvvet saldrlarna, basknlarna urad halde parti ynetimi bu eit mcadele usullerine rabet etmemitir. Anarist terrist hareketlere kar kesin vaziyet almtr ve bu vaziyet aln defalarca kamuoyuna aklamtr. Trkiye ii Partisinin Anayasa erevesi iinde mcadeleyi ve iktidara gelmeyi ngrnn sebebi, sadece, ak yasal bir rgt oluundan deildir. Anarist terrist hareketleri, gerilla strateji ve taktiklerini geerli, kar yol grmedii, bu yollardan meselelerin zmlenmesinin toplumsal gelimeyi sosyalizm dorultusuna sokmann mmkn olmadn bildii iindir de. Bilime dayanan politika ilkesini benimsediini, sosyalizme gei yollarnn ve sosyalizmi gerekletirme biimlerinin evrensel toplumsal gelime kanunlarna ve her toplumun kendi tarihsel zgl artlarna gre olacan belirtmitim. Bu adan da anarist terrist hareketler gerilla strateji ve taktikleri reddolunur. Sras gelmiken una da iaret etmek isterim ki, politik Jevrimin bir biimi olan ihtill ile anarizmi, terrizmi ve gerillacl da birbirine kartrmamak lzmdr, ikisi ayn ey deildir. Toplumlarn tarihinde baarl ihtilller grlr. Bizim tarihimizde de Mill Kurtulu Sava ie dnk cephesi ile bir ihtilldi; otokrasiye (saltanat ve hilfete) ve onu destekleyen tutucu snf ve glere kar bir ihtill hareketi idi. htilllerin de bir sosyal kanuniyeli, determinizmi vardr. Toplumlarda belirli objektif artlar ve belirli ideolojik artlar meydana gelmedike ihtilller vukua gelmez; ihtillci teebbsler belirse bile sonu vermez, macerac klar olmaktan ileri gemez. Bunun iin, Trkiye'nin 12 Mart arifesinde, beyinleri ykarcasna mtemadiyen tekrarlanan deyim ile bir Kzl htill eiinde olduu iddias, ya sosyolojik bilgisizliin, ya politik demagojinin, veya her ikisinin ifadesinden baka birey deildir. Anarist terrist hareketlerin ehir ve kr gerillas stratejisinin kesinlikle baar ans yoktur. Ve bunlar mevcut kanunlarla nlenebilirdi. Zamann iktidar bu konuda aciz de deildi. Ama egemen snflar tedirgin eden Anayasay deitirme, hi deilse hazrlad birtakm kanunlarla Anayasal hak ve zgrlkleri kstlama, demokratik hak ve zgrlklerine sahip kma hareketlerini nleme amacyla giritii ve niyetledii teebbslere kamuoyunu hazrlamak, gereke gstermek iin olaylarn hzlanp iddetlenmesine iktidar gz yumuyor, hatta el altndan destekliyordu. Szn ettiimiz olaylar arpc, heyecanlandrc olaylardr; gdlen maksat iin propaganda edilmeye elverili olanlardr. Ne var ki, toplumsal gidi ve politika asndan en gze arpc, heyecanlandrc olaylar mutlaka en nemli olaylar deildir. Derinden akan sular gibi, toplumsal yapda alttan alta olan deimeler, ve gelimeler daha nemlidir, daha etkendir. Marifet yzeydeki rpntlar deil, derindeki akntlar grebilmek, doru deerlendirebilmektir. te bir yandan 1961 Anayasas ilerici, halktan yana Trkiyenin toplumsal gelimesine set ekemeyen bir Anayasa olduu iin, te yandan yukarda zetlediim tahliller ve vardmz gereki sonular dolaysyladr ki, T.I.P. Anayasa erevesi iinde mcadele vermeyi ve iktidara gelmeye almay semiti. Anayasal hukuk dzeni, demokratik ortam devam etseydi, Anayasa gittike daha tam uygulanarak, demokratik ortam srekli gelierek devam etseydi, kapitalizmden sosyalizme gei bar, demokratik yoldan gerekleebilirdi. imdi, yeralmakta olan olumsuz gelimeler altnda, Trkiye'nin gelecei iin ayn ey sylenemez. Btn toplumlar, imdi emperyalist-kapitalist dnyann lideri olan

Amerika Birleik Devletleri dahil erge sosyalizme ynelecektir. Bu, insan toplumlarnn genel evriminde evrensel toplumsal kanun olarak grlyor. Sosyalizme dorulma ve geme bar demokratik yoldan m olacaktr? Yoksa ihtill yolu ile mi olacaktr? Bu sorunun cevabn her toplumun zgl somut artlan, zellikle egemen snflarnn ve iktidarlarnn tutumu tayin edecektir. ddianamenin burjuva demokratik devrimden ve sosyalist devrimden kongre kararnda szedilmesini cezay gerektiren bir sumu gibi ele almasndaki mantn tutar taraf yoktur. amzda, devrimler, konusunda burjuva demokratik devrim ve sosyalist devrimden baka bir devrim szkonusu deildir. Herhalde feodal devrim, kle toplumu, airet ve kabile toplumlar devrimleri olacak deildir. DEVLETLK, ZEL SEKTR SORUNLARI Btn azgelimi veya gelimekte olan toplumlarda iktisad devletilik politikas uygulanmakta, ekonomide bir devlet sektr olumaktadr, ve bu sektr arlk kazanmaktadr. Sosyo-ekonomik bir zorunluk olarak, objektif toplumsal bir gelime olarak bu sre yer almaktadr. Trkiye'de de durum byledir. te yandan, tekelci kapitalizm aamasnda ilerlemi toplumlarda da devletin ekonomiye mdahalesi anmakta, hatt tekelci kapitalizm, devlet tekelci kapitalizmine dnmektedir. Her iki halde de devletilik politikas ve ekonomide devlet sektr konusunda cevaplanmas gereken temel soru udur: Devletilik politikas ve devlet sektr sermayeci snflarn, mutlu aznln dolayl kontrolnde ve hizmetinde mi olacaktr, olmaldr? Yoksa, ii ve emeki geni halk kitlelerinin denetiminde ve hizmetinde mi olacaktr? Devletilik politikas zel sektr, burjuvaziyi palazlandrmak, zenginletirmek amacna ynelik ve fiilen bunu salar m olacaktr, yoksa, milli ekonominin btn ile en hzl tempoda, tutarl, dengeli, geni halk kitlelerinin refahm salayacak biimde kalknmasn amalar ve gerekletirir mi olacak tu-? Biz sosyalistlerin cevab ikinci ktr. Trkiye'de ise devletilik birinci k tercih edilerek uygulanagelmitir. Bunun iin de hzl, dengeli, tutarl bir kalknma, geni halk kitlelerinin refah salanamamtr. Giderek devlet sektr bir kmaza girmitir. yle ki, devlet sektr ve iletmeleri konusunda bireyler yapmak, tedbirler almak hususunda hemen herkes birleir hale gelmitir. Tabi, asl mesele, yaplacak birey lerin ne olmas gerektiidir. Tartmal konu, sorunun can alc noktas budur. Trkiye i Partisi iktidara geldiinde zel sektr ortadan kaldrmayacan ve bu konuda izleyecei politikay programnda aklamtr. Parti, yasal yasaklardan korunmak iin byle yapmamtr, yani iddianamenin deyimi ile, bir aldatmaca deildir bu. Bilimsel, gereki politikay benimsedii iindir. Devletletirme demek, bu muameleye tabi tutulan sektr, iletmeyi merkez karar ve ynetime balamak demektir. Bunun baarl olabilmesi iin szkonusu sektrde retim glerinin belirli bir gelime aamasna ulam, iletmelerin teknolojik Teknolojik ilerleme ve retimin organizasyonundaki gelimeler sonucu modern ekonomiler ve iletmeler binlerce ii ve personel altrr ve ok sayda eitli iletmeler bir ve organizasyon asndan belirli bir dzeye ve bykle erimi olmas gerekir. tek merkez ynetimde birleir hale gelmektedir. Bu ekonomik sre kapitalist sistemde tekellere, monopollere yol amaktadr. Hatt bugn tekeller birleerek ok-milletli sper monopoller tekil etmektedir. Monopoller, ellerinde muazzam sermaye toplam kk bir sermayeci snfa ekonomiye hakim olmak, devlet siyasetini nfuzlar altna almak, alan geni kitlelerin alma artlarn, gelir blmndeki paylarn kontrol edebilmek

imknlarn vermektedir. Binaenaleyh, Trkiye'de zel sektr tekellemeye doru gittiinde, iletmeler ve bunlarn organizasyonu belli bir izgiye ulatnda bunlar devletletirmek hi phesiz kamu yaran gerei olacaktr. ddianamenin, zel sektrn pln dahilinde bir dzene balanmas, milli ekonominin yararl bir paras haline getirilmesi konusundaki grlerimize kar kmas anlalr ey deildir. Hele bizi, tketime mdahale, ie gre cret, emee gre gelir nerilerimizle sulamaya kalkmas, tabir mazur grlsn, dpedz gln durmakta, Sayn Savc, Anayasann zel mlkiyet ve zel teebbs konularnda koyduu kamu yararna aykn olamaz hkmnn anlamn ve nemini anlamam, Anayasann iktisad ve sosyal hayatn dzenlenmesi, yatrmlarn ynetilmesi konularnda devlete ykledii grevleri ve tand yetkileri hi incelememi grnyor. Anayasa'nn bu ok nemli hkmleri dikkate alnm, uygulamaya geirilmi olsayd Trkiyenin bugn kalknmas, ekonomik durumu, ekonominin btn iinde zel sektrn konumu ok farkl olurdu. Gerek plnlama retim ve tketim alanlarn kapsar ekilde yaplr. Bugn bile, iletme vergisi tketime mdahale deil de nedir? Resmi azlar tketimin kslp yatrmlara fon yaratlmas gerektiini, vergilemenin bunu salayacan aka ifade etmiyorlar m? e gre cret, emee gre gelir ilkelerine riayet edilmesinde parazitlerin haksz kazanlarna alabildiine msaade mi edilsin?

KRT HALKI KONUSU iddianamenin, delil olarak 4 nc Byk Kongrenin 8 no'lu kararna ve partinin Faizme Hayr kampanyasnda datlm bildiriye dayanarak T.C.K.'nun 141-4 ve 142-3 maddeleri asndan bizleri sulamas da geerli deildir. Kongre kararnn hangi ifadelerinde hangi su unsurlar bulunduu ve szgeen maddeler kapsamna girdii gsterilmi, ispatlanm deildir.

ddianame bu konu ile ilgili ksmnda, Kongre kararnda ... Trkiye'nin dousunda Krt halknn yaamakta olduunu kabul ve ilan eder... denildiini belirttikten sonra, hemen ardndan, u hkm vermektedir: Burada Anayasamza gre Trk olan ve Trk vatanna sadakada bal bulunan insanlar Bilimsel Sosyalizm (Marksist-Leninist gr) ve sosyalist devrim (Komnist ihtill) amalan ile bir malzeme gibi istismar etmektedirler. Ayn paragrafn biraz daha aasnda da Etnik ayrlklar smrerek ayaklanmalar, ayrlklar tevik etmek, emik aynlklan kzl ihtillin bir vastas olarak kullanmak her yerde komnistlerin izledikleri usuldr denilmektedir. Grlyor ki, iddianamenin ayn paragrafndan aldmz bu cmle birbirinden tamamen kopuk kalmaktadr. Dou blgesinde Krt halknn yaadn sylemi olmaktan, bu insanlarn komnist ihtill iin bir malzeme gibi istismar edilmesi sonucu nasl kar anlamak mmkn deildir. Etnik ayrlklar smrerek ayaklanmalar, ayrlklar tevik etmek babnda ne yapmz o da sylenmiyor. ddianamenin dier ksmlarnda olduu gibi bu ksmnda da ileri srlen sulamalar soyut, mesnetsiz, delilsiz iddialar olarak havada kalmaktadr. Bu noktada u hususu da ksaca belirtmek isterim: Dier konularda olduu gibi bu konuda da savc bir kavram karklna dmekte, Halk ve Millet kelimelerini e anlamda kullanmaktadr. Oysa bir millet btnl ve birlii iinde eitli etnik topluluklar (Halklar), dil, din, mezhep gruplan bulunabilir. Anayasann, devlete vatandalk ba ile bal olan herkes Trktr tanmn getirmesi, Trk'n tarifinde baka sosyolojik kstaslar koymamas bundandr. Milletin bileiminde bu eitli topluluklarn bulunmas, bunlarn bir devletin vatandalar btn, millet btn olarak liderde, kvanta, tasada ortak ve belli amalar ve lkler etrafnda birlemi olmalarna engel deildir. ddianame, meseleyi sadece bir blgesel kalknma sorunu olarak ele almaymz da kendi bana bir su sayyor, bize itiraflar atfediyor. Oysa ortada itiraf edecek bir husus yok, bizim sarih beyanlarmz vardr. Daha 1964 ubatnda kabul edilen parti programnda mesele sadece bir blgesel kalknma sorunu olarak ortaya konmamtr, byle olmad belirtilmitir. O gnden bugne kadar mesele hep byle iki ynl ele alnd halde hibir kanun takibat almamtr. Anlalan btn kabahatimiz kongre kararnda Halk kelimesini kullanm olmamzdr. Neden mesele sadece bir ekonomik kalknma meselesi deildir? nk, dou blgesindeki yurttalara Anayasann 12 nci maddesinin emrettii ve demokrasinin gerektirdii eit muamele yaplmamaktadr. Anayasann 12 nci maddesi Herkes, dil, rk, cinsiyet, siyas dnce, felsef inan, din ve mezhep ayrm gzetilmeksizin kanun nnde eittir hkmn koyduu halde Dou blgesinde Krte konuan yurttalarmz bundan dolay ters muamelelere, basklara maruz braklmaktadr. 1970 yaznda Dou illerinde kaak silah ve sulu arama gerekesiyle yaplan komando hareketleri ve bu konuda gazetelerde kan haberler ve seri halinde uzun rportajlar bu ayrm gzeten muamelelerin ne derecelere kadar vardn gzler nne sermitir, bu utan verici, mutlaka nlenmesi gereken bir durumdu, meseleyi derhal senatrmz vastasyla ileri Bakanna tevcih olunmu yazl soru eklinde Senatoya gtrdk. Daha sonra Temmuz aynda memleketin karlat ciddi sorunlar konusunda Cumhurbakanna sunduumuz muhtra bu sorunu da ele alarak bu eit hareketlerin Anayasaya aykrln ve devletin btnl asndan tad tehlikeleri belirttik. Daha nceki yllarda da Dou'da ekiya takibi hareketlerinde halkn urad gadir ve eziyet de gazetelere aksetmi, yine rportajlar yaynlanmtr. O zaman da parti grubu olarak meseleyi birka kere Meclise getirmi, Dou illerinde idare-halk ilikilerinin bozukluuna Hkmetin dikkatini ekmitik.

1970 yazn izleyen sonbaharda toplanan 4 nc Byk Kongre aktel hale gelen bu sorun zerinde de durmu ve bilinen 8 numaral karar almtr. Bu kararda 141-4 ve 142-3 maddeleri hkmlerine giren hibir husus yoktur. Savcln Kongre kararn bu maddeler hkmleri nda inceleyip tahlil etmesi, karardaki bu maddeler hkmlerine giren su unsurlarn bir bir gstermesi gerekirdi. Bunu yapmamtr. Yapamazd da, nk kararda bu su unsurlar yoktur. 8 numaral Kongre Kararnn son paragrafnn ddianamede verilen yorumu, savcln konuyu kavramaktan ne kadar uzak olduunu gstermektedir. Partinin, Krt Halk sorununa ii snfnn sosyalist devrim mcadelesinin gerekleri asndan baktnn ifade edilmesi, mill btnlk ve birlik asn reddetme anlamna gelirmi gibi bir yorum yaplmtr. Savcnn bilmesi gerekir ki, milli birlik ve btnlk sosyalizmle elien birey deildir. Trkiye sosyalist dzene getii zaman milli birlik ve btnlk ok daha salam temellere oturacaktr. Kararn son paragraf, Trkiye'de ii ve emeki snflarn sosyalist hareketinin birliini Krt halk sorunu dolaysyle blnmesine msaade edilmeyecei anlamna konulmutur. Bl ve hakim ol dsturu, egemen burjuva snflarn ve iktidarlarnn politikasdr. Ayn kararn daha nceki bir paragrafnda partinin btn rk ovenmilliyeti akmlara kar olduunun belirtildii de hatrlanrsa son paragrafn anlam bsbtn ' aa kar. Btn mesele, birlik ve btnln bask ve iddet yntemleri ile, zorla muhafaza edilecei midir, yoksa Anayasal hak ve zgrlklerde eitlik esas zerinde mi perinletirileceidir. Bu konudaki grlerimizi iyi ifade ettii kansnda olduum, Cumhurbakanna sunduumuz muhtradaki konu ile ilgili blm burada okumak isterim. Muhtrann bir suretini bu ifademe ek olarak sunuyorum. Anayasann balang ksmndaki, milletin btn fertlerinin kaderde, kvanta ve tasada ortak blnmez bir btn olmas ilkesi de, Dou illerinde uygulanagelmi ayrm gzeten muamelelerin, bask ve iddet yntemlerinin son bulmasn, Anayasal hak ve zgrlklerde eitliin fiilen salanmasn gerektirir. DER KONULAR Bu dava Partinin tzel kiilii hakknda olmayp, bizlerin ahslarmz hakknda alm bir dava olduu halde, ddianamede ahsma ait ok az ey vardr. Bunlara ksaca deinmek isterim. ddianamenin ba ksmnda, her nedense, Trkiye'de Komnist hareketlere ksa bir bak gerekli grlmtr. Herhalde Trkiye i Partisinin bu hareketlerin bir paras olduu izlenimini yaratmak iin olacak. Bu tarihede benimle ilgili olarak Barseverler Derneinden de sz edilmektedir. Bu Demein datt bir bildiri dolaysyla alan dava Asker Mahkemede grld. O zaman da dernein dar ile ilikisi olduu, uval dolusu evrak ele geirildii haberi yazld, gazetelerde manet oldu. Ama muhakeme srasnda Dernein ne dta, ne ite gizli ilikileri bulunmad, bu konuda uval dolusu deil, tek bir belge ele geirilmedii ortaya k. Komnformda bir barseverler tekilt kurulmu bulunmasna ve bizim demein onun bir yan kuruluu olmasna da fiilen imkn yoktu, nk 1950 de Komnform oktan dalm, ortadan kalkm bulunuyordu. Bildiri dolaysyla T.C.K. nun 161 nci maddesi 4 nc fkrasna gre 15 aya mahkm edildim. Asker Yargtayn tasdik karar 2 ye kaf 3 oy ounluu ile alnmt. Yargtay Heyetinin 2 askeri Yarg yesi mahkumiyet kararna muhalif kalarak uzun muhalefet erhi vermilerdi. Mahkumiyet karar hukuku olmayan subay yelerin oylar i[e onaylanmt. 161 nci maddenin 4 nc fkras o kadar antidemokratik nitelikte idi ki, 1960'dan sonra yrrlkten kaldrld.

ddianamede verilen bilgilerin ne derece shhatli olduunu gstermek bakmndan bir iki nokta zerinde daha ksaca duracam. ddianamenin yine tarihe blmnde yle bir cmle var: Sank Behice Boran'n da yneticileri arasnda bulunduu Yurt ve Dnya, ileri Admlar, Sertellerin kardklar, Tan Gazetesi de G.T.K.P.'nin denetimi altnda parti grlerini gn gnne aksettiriyordu. Bu tek cmlede u yanllar vardr: kardm ikinci derginin ad leri Admlar deil, sadece Admlard. Bu dergilerin yneticileri arasnda deildim, her ikisinin de sahibi ve Yaz ileri Mdr idim. 3) Bu dergilerde G.T.K.P.'nin grlerini gn gnne aksettirmi olmamn imkn yoktur, nk aylk dergilerdir. stelik siyas dergiler deillerdi, fikir ve sanat dergileri idi. Memur olmam (Dil Tarih ve Corafya Fakltesinde Doent'tim) siyasi dergi karmama kanunen engeldi. Yanl bilgiye dier iki rnek de Sadun Aren ile benim ve Emek grubunun Kongre'de bildiriler datm olmamz iddiasdr. Ne ben, ne Aren, ne Emek Grubu, Byk Kongrede bildiri datm deiliz. ddianameye eklenen, datlm olduu iddia edilen metinler benim kalemimden kmamtr, kime ait olduunu da bilmiyorum. Benim bildiim kadaryla, Kongre sresince iki bildiri datma teebbs oldu. Partiye kar olan iki sol grup mensuplar kongrenin yapld binann antresinde bildiri datmaya teebbs ettiler ama bu teebbs Partili Grevliler tarafndan engellendi. ddianamenin stanbul Eminn ve Gaziosmanpaa ileleri, Partizan dergisi ve stanbul l rgtnn 1970 Hazirannda yaynlad bildiri konusundaki iddialar zerinde durmayacam. Parti mahalli rgtlerinin faaliyetlerinin partiyi balamad siyas partiler kanununun 111-2 ve 111-3 maddelerinde belirtilmitir; ahslarmz ise hi balamaz. Kald ki, ad geen mahalli rgtler sz geen bildirileri yaynladklar tarihte Parti ynetimine muhalif hiziplerin elinde idi. 4 nc Byk Kongreden sonra bu rgtlerin ynetim kurullarnn tm deimitir. Partinin Devrimci i Sendikalar Konfederasyonlar (DlSK) ile ilikilerinde kanunlar muvacehesinde su tekil edecek hibir husus yoktur. Bu sendikalarn hazrladklar raporlar ise ne Partiyi, ne de ahslarmz ilgilendirir. Bu nedenle bu konu zerinde daha uzun durmak gereini grmyorum. Hlsa ddianame, hukuk anlay, ileri srd hukuk ispat ve deliller bakmndan geersiz olduu kadar, gvenilir bilgi verme asndan da ciddiyetten yoksundur. ddianameye ilikin ifadem imdilik bundan ibarettir. Yalnz szlerimi bitirmeden nce ok nemli bulduum bir husus zerinde ksaca durmak isterim. Bundan nceki durumalarda vekillerimiz Skynetim Mahkemelerinin grevleri, Anayasaya uygunluu konularnda itirazlar ileri srdler ve bu konularn tartlmas uzun zaman ald. phesiz vekillerimiz bu itirazlarn biz mvekkillerinin muvafakati ile yaptlar. Bu itirazlar ve tartmalar neden yapld. Daha nceki durumalarda Sayn Savc bu davranlarmz bunlarn taktikleridir cmlesi ile tavsif etti. Sayn Duruma Yargc da neden bu meseleleri bu davann durumalarna getirdiimizi sordu. Buna cevap vereyim. Bu itirazlar bir taktik olarak yaplmad. (Sayn Savcnn bunlar kelimesiyle kimleri kastettii de zerinde durulmas gereken ayr bir husustur. Kanaatimce kendisinin pein hkmle hareket ettiinin bir gstergesidir. Bunun zerinde durmyacam, yalnz not ediyor, geiyorum) Biz burada, ahslarmza . yaplm su isnatlarndan, mahkmiyetten, tutuklu olma halinden kendimizi her ne surette olursa olsun kurtarmaya alan, yani bu iten yakamz syrmaya alan sanklar durumunda deiliz. Hi byle bir kaygmz yok. Partinin on yllk hayatnda olduu gibi, her birimizin parti yesi bulunduumuz srece olduu gibi, biz burada, her eyden nce 1961

Anayasasn, onun getirdii demokratik hak ve zgrlkleri savunma durumundayz. Bunu grev bildik, hl da grev biliyoruz. Yurtseverlii, halkmza ball byle anlyoruz. Anayasal hak ve zgrlkler, demokrasi, sadece yasalardaki hkmlerle gereklemez, Yasal zgrlklerin, haklarn kt zerinde kalmamas, toplumun hayaunda ifadesini, tecellisini bulabilmesi iin, btn yurttalarn, kurumlarn, rgtlerin somut gnlk yaantlarnda, somut yaantnn getirdii btn durumlarda bu hak ve zgrlklere sahip kmalar, Anayasann, demokratik hak ve zgrlklerinin mcadelesini vermeleri gerekir. Bu dava tarihi bir davadr, denildi bu durumalarda Bu bir edebiyat yapma sz deildir, demagojik bir sz deildir. Trkiye'de demokrasinin tarihinde bu dava nemli bir yer alacaktr. leride Trkiyenin bu gnlerinin incelendii, deerlendirildii, tarihi yazld zaman bu davann tarih nnde davas grlecektir. Dahas var, Trkiyenin ilerideki objektif toplumsal gelimeleri, belki bu davann yeniden grlmesi eklini de alabilecektir. Bizim iin tarih nndeki davada temiz hesap verebilmek, tarih nndeki davada, 1961 Anayasasn, demokratik hak ve zgrlkleri sonuna kadar, her art ve halde savunmu olarak yer alabilmek nemlidir. nk Trkiye'de? demokrasi iin, sosyalizm iin mcadele birbirine ilikin, i ie gemi bir mcadeledir. Sayglarmla, Behice Boran

SAVUNMA ANKARA SIKIYNETM KOMUTANLII NUMARALI ASKER MAHKEMESl'NE Eyll, 1972 ANKARA Mahkemenizce grlmekte olan bu dava benim ve bir ksm partili arkadalarm hakknda, ahslarmz hakknda alm bir davadr. Zaten Mahkemeniz ancak gerek kiileri yarglayabilir. Parti tzel kiiliini yarglayamaz. Oysa bugne kadar bu dava, sanki T.I.P. nin tzel kiilii yarglanyormu gibi yrtlmtr, iddianame ve esas hakkndaki son mtalaa T.I.P. esas alnarak dzenlenmi, ahslarmz hakknda ok sathi ve hafif bir iki iddiadan baka bir ey ortaya konmamtr. Durumalarn byk arl da Parti zerinde olmutur. Ayrca, sulandmz ve hkmlerine gre cezalandrlmamz istenilen kanun maddelerindeki su unsurlarn birer birer ele alnp Parti'nin, ve tabii asl biz kiilerin, hangi beyan ve davranlarmzla bu sulan ilemi olduumuz da iddianamede ak seik, delilli ispatl ele alnmam ve durumalarda da kanunun vaz ettii su unsurlar asndan ve onlara mnhasr yarglama yaplmamtr. Mahkemedeki sorgumda belirttiim zere, iddianame, genel, soyut sulamalardan teye gitmeyen, ileri srd sulamalar kantlamaktan ziyade politik polemik yapan, tutarsz, dank bir yazdr. Bu ksa aklamalarmla unu belirtmek istiyorum ki, davann al ve yrtl temelden usule aykrdr. Ama ne yapalm ki, dava byle alm ve byle yrtlmtr. Bunun iin ben de savunmam esas itibariyle ayn dzeyde. Parti tzel kiilii dzeyinde yapmak zorunluluundaym. stelik, ceza kanunu maddelerine mnhasr somut ve zgl hususlar zerinde durulmayp Partinin nitelii, politikas, amalan zerinde snrlan, lleri, unsurlan belirsiz genel bir biimde durulduundan, ben de Partinin grlerini, politikasn, ngrd iktidara geli ve iktidarda kal biimini izah etmeye alacam. Bunu yapabilmek iin de nce Trkiye'nin artlarn gelime

dorultusunu, bugnk durumuna nasl geldiini anlatacam. Szlerime bu yoldan balamaya bir baka nedenle de gerek gryorum, o da u: Sevk iddianamesinde dava konusuna girilmeden nce, Trkiye'deki yakn tarihin ve son gelimelerin Savclka kendi grleri asndan bir deerlendirilmesi yaplm, Trkiye'nin gelecei ve sahip olmas gereken toplumsal dzen konusunda bir takm fikirler, neriler ne srlm ve Trkiye i Partisi ile Parti'nin yneticileri ve yeleri olan bizler bu ereveye oturtularak, bu ereve asndan eletirilerek sulandrlmtk. Bu nedenle de ben Trkiye'nin yakn tarihindeki deime ve gelimeleri kaln ana izgileriyle zetleyip belirterek szlerime balamak gereini duyuyorum. Savcln bu blmde ileri srd grleri, iddialan, bir bir ele alp tartmak, eletirmek ve cevaplamak yerine, konuyu btnyle ele alp kendi bak am, tahlillerimi ortaya koymak suretiyle iddianamenin bu blmn cevaplandrm olacam. Zaten, Trkiye i Partisi'nin sosyal gelimeleri, olgulan nasl tahlil edip deerlendirdii, temel gr ve tutumunun ne olduu btnyle anlalmadan, u veya bu konuda ileri srlen grler ve bu grlere ilikin ifadeler, beyanlar, cmleler kendi balarna teker teker anlalamaz doru yorumlanamaz. Osmanl mparatorluunun son yzylndan bu yana Trkiye'nin kkl deimeler kaydettii bilinen ve kabul edilen bir olgu (vaka) dr. Ama bu deimelerin nitelii ve anlam nedir konusuna gelince, grler ve izahlar farkllamaktadr. Bu konuda genellikle kullanlagelmi olan ve bugn de srarla kullanlan terimler eski ve yeni deyileri ile, garpllama-batllama ve muasrlama-adalamadr. Bu kelimeler bilimsel kavramlan ifade etmez. Garpllama-batllama, dnyann coraf bir blgesine izafetle bir ey anlatmak istemektedir; batdaki toplumlar gibi olma, onlara benzeme. Muasrlama-adalama ise birinciye, yani garpllama-batllamaya ilikindir; nk aka veya zmmen kabul edilen varsaym, batdaki toplumlarn ada toplumlar olduu, ada uygarl temsil ettiidir. Bylece, adalama da batllama ile ayn kapya kmakladr. Birisi corafi bir blgeye, br bir zaman blmne -yaadmz zamana- izafetle oluturulmu deyilerdir. Bu kelimeler kavram deildir, hi deilse toplumbilimsel kavramlar olarak kabul edilecek nitelikte deillerdir; nk bunlarn ierii ve kapsam (tazammumu ve umul) ak seik tesbit edilmi, tanmlanm deildir, insan toplumlarnn tarihte ve bugn gsterdii eitli toplumsal sistemler incelenir, nitelendirilir, kyaslanr, tipletirilirken, byle corafi, zamansal terimler deil, yapsal ve kurumsal kavramlar ve terimler kullanlr. Toplum yaps ve kurumlar asndan baktmzda, Osmanl imparatorluunun son yzylndan bu yana meydana gelen deimeler, feodal tip toplum dzeninin merkezilemi bir eidi olan bir toplum dzeninden kapitalist bir toplum dzenine gei olarak grnr. Dnyada hi bir toplum dier toplumlardan tecrit edilmi, kendi bana bir varlk olmad iin btn toplumlarn ve bu arada Osmanl imparatorluunun ve Trkiye'nin tarihsel deime ve gelimesinin de d dnya durumu ve d ilikiler erevesi iinde incelenmesi gerekir. Osmanl imparatorluunda yeni bir dorultuda gelimeler, allm terimiyle batllama hareketleri baladnda, bat Avrupada feodalizmden kapitalizme gei esas itibaryla gereklemi, sanayi kapitalizmi aamasna girilmiti. D pazarlara, hammadde kaynaklarna, smrgelere ihtiya duyan kapitalist gelimenin Osmanl imparatorluu zerindeki etkisi, imparatorluu, Avrupa sanayii ve Avrupa nfusunun beslenmesi iin hammaddeler ve tarmsal rnler kayna ve mamul maddeler pazar haline getirmek ynnde olmutur. Bir yandan, Bat Avrupa kapitalizminin etki, nfuz ve basks, Avrupa ile gelitirilen ticaret ilikileri ve bunlarn dourduu sonular, te yandan imparatorluk yneticilerinin ve aydn kesiminin bu etki, bask, iliki ve sonular karsnda ve de savalardaki srekli yenilgiler karsnda, bireyler yapmak gereini duymalar, Osmanl imparatorluunda yenileme, batl kapitalist lkelere benzeme

hareketlerini balatmtr. Yneticiler ve aydnlar areyi nce orduyu, daha sonra mlki idareyi, giderek hukuk sistemini, retim sistemini slah etmede aramlar, ekonominin ve ekonomik sorunlarn nemini hi, ya da yeterince anlamamlar, bu konulara inememilerdir. Oysa eski ekonomik dzeni Avrupa kapitalizminin basks altnda kp dalan ve hzl bir gelime ile kapitalist bir dzene tam geemeyen bir toplumda ordu, idare, hukuk, eitim slahat gereince baarl olamaz, imparatorluun kn nleyemezdi. Bununla beraber, kapitalistleme sreci ar aksak srp gitmitir. Bunun en nemli belirtisi ve ifadesi, mparatorluun toplum dzeninin temelini oluturan toprak mlkiyetindeki deiikliktir. Sened-i ittifak 1808 ve daha sonra 1858 arazi kanunuyla toprak zerinde zel mlkiyet hukuken tannd, imparatorluun snf yapsnda ticaret burjuvazisi - zellikle d ticaret- olulu ve geliti. ken el sanayiinin yerine az sayda da olsa fabrikalar belirdi. irketler, bankalar kuruldu. Buna paralel olarak da kyafette, hukukta, eitimde, idarede, sanat ve edebiyatta kapitalist Bat Avrupann sosyal kurumlarndan ve kltrnden aktarmalar, uyarlamalar yer ald. Bu deime ve gelimeler olumlu muydu, olumsuz muydu? Bir ilerleme miydi, deil miydi? Bu sorular basit bir evet veya hayr ile cevaplanamaz. Btn bir imparatorluk dzeninin ekonomisi ve sosyal siyasal yaps ile kerek gelien Avrupa kapitalizmi karsnda yan smrge durumuna dmesi bu olumann olumsuz yan idi. Ne var ki, 19. yzyl ve sonrasnda Osmanl imparatorluu o yapsyla srp gidemezdi. Kapitalistlemesi, kapitalist dzene gemesi doald ve kapitalizm daha ileri bir aama idi. O dnemde sosyalizme varacak bir kalknma yoluna girmesi de beklenemezdi. 19. Yzyln artlan buna msait deildi. Btn bu deime ve gelimelerde Trkiye asndan nem tayan ve mutlak surette olumsuz olan husus bu kapitalistlemenin, dzen deiikliinin, da ekonomik, mal, siyas ve askeri bamllk ilikileri altnda ve bamllk ilikileri zamanla glenerek yer alm olmasyd. Osmanl mparatorluunun bu son dnemde nasl d borlanmalara batt, d ticaret yolu ile nasl smrld, yabanc sermayenin imparatorluk zerinde ve iinde evirdii oyunlar ve iler, yabanc devletlerin imparatorluun iilerine ne denli mdahale ettikleri ve byk devletlerin imparatorluu nasl paralayp paylamaya hazrlandklar burada tekrarlanmasna gerek olmayacak kadar bilinen hususlardr. Merutiyet ve Cumhuriyet dnemleri szn ettiimiz kapitalistleme srecinin srd, gelitii ve bir anlam ve lde tamamland dnemlerdir. Cumhuriyet dneminde feodalizm- kapitalizm elikisi kapitalizm lehine kesin zmlenmitir. Feodal kalntlarn gnmze kadar srp gelmesi zmn kesinliine halel getirmez. Kalntlar zamanla zayflayp eriyerek sregeldi ve toplum dzenine damgasn basan artk feodal deil, kapitalist ilikilerdir. Saltanat ve hilfetin kaldrlmas, Cumhuriyetin iln, hukuk, yarg sistemi, eitim, lik devlet alanlarndaki dnmler, tek dereceli genel seimler, sendikal rgtlenmeler, ok partili parlamenter rejim vb. bu kesin zmn sosyal kurumlar, st yap, dzeyinde gze arpan belirtileri ve perinlenmesi olmutur, izlenen ekonomik politika da - devletilik dahil- genellikle kapitalist gelimeyi, zellikle sanayilemeyi tevik politikas olmutur. 1948 den itibaren tarmda kapitalist gelime zellikle genilemi ve hzlanmtr. Bu tahlillere dayanaraktr ki T.I.P., Trkiye'de burjuva demokratik devrimin esas itibariyle yaplm olduunu kabul etmi ve bundan sonraki devrim aamasnn sosyalist devrim olacan ileri srmtr. Osmanl imparatorluu 19. yzylda bamsz bir kapitalist gelime, -bu konuda daima gsterilen Japonya misali- yapabilir miydi, yapamaz myd sorusunu burada tartmyorum. Bugn nemli olan ve bizim daima altn izerek belirttiimiz husus iki noktada toplanr. Birincisi, bugn 1972 ylnda Trkiye iin ve dier az gelimi lkeler iin kapitalist yoldan kalknma, yani sosyal evrimin daha ileri

aamasnda olan toplumlara yetime ve onlarla eitlik ve bamszlk artlarnda ve dzeyinde yarma imkn olmaddr, ikincisi, 20. yzyln ikinci yarsnda kalknmann tek yolu, kapitalizme gei ve kapitalizmi gelitirme deildir. Sosyalizm ve sosyalizm dorultusunda kalknma belirmitir. 19. yzyln Osmanl toplumunun kalknma sorunu ile 1972 Trkiyesinin kalknma sorunu ayn deildir. Dnya artlar deimitir, Trkiye artlar deimitir. Bir yandan, bat kapitalizmi emperyalizm aamasna girmi ve dnyann dier geri kalm toplumlarn kuvvetle hkm altna almtr. Bir ok lkenin, zellikle 2. Dnya Sava'ndan sonra, birbiri ardna bamszlna kavuarak birer devlet-millet haline dnmesi, temelde yatan, bu az gelimi toplumlarn smrlmesi ve iktisad bamll durumunu deitirmemitir; nk nsb bamszlk artlan altndada emperyalizm smr ve basksn srdrebilmektedir. Emperyalizmin bu ilikiler a iinde geri kalm veya az gelimi lkelerin tam bamsz ve eit bir dzeye ulaabilmeleri imknszdr. Bat'daki toplumlar nasl kalkndysa biz de yle kalknrz dncesi yanltr, nk Bat Avrupada kapitalizm geliirken dnyada o lkelerden daha ileri aamada ve hkim ekonomiler yoklu. Bat Avrupa toplumlan gelime dneminde de zamann en ileri, en gelimi lkeleriydi. Bat kapitalizmini rnek alanlar gelime artlanndaki bu nitelik farkn anlamyorlar veya anlamak istemiyorlar. te yandan sosyalizm, aydnlar arasnda teorik ve bilimsel alanda tartlan ve ii snf hareketine ancak snrl llerde yansyan bir akm olmaktan kp, toplumlann deime ve gelimesinde kapitalizme bir alternatif, kapitalizmden daha ileri bir aamann temsilcisi olarak tarih sahnesinde yerini almtr. Bugn dnyada yer alan somut olaylar her ne olursa olsun, Gneydou Asya savalan, Orta-Dou gerilimi, dolann sallants ve dnya para krizi, Sovyet-in anlamazl, Amerikan- Sovyet ekimesi v.b. ne kadar nem tarsa tasn, sosyolojik adan temel olgu, toplumsal sistem tipleri olarak kapitalizm-sosyalizm eliki ve mcadelesidir. Gerek dnya politikasnda ve ilikilerinde, gerekse her toplumun i gelimesinde somut hibir olay, olumay bu temel sosyolojik olguyu ve bu iki sistemin insanln tarihsel gidiindeki roln anlamakszn, dikkate almakszn doru anlamaya ve deerlendirmeye imkn yoktur. Kapitalizm mi, sosyalizm mi? Bu soru btn toplumlarn karsna dikilmi kanlmaz sorundur. Ne biim bir kapitalizm ve ne biim bir sosyalizm sorunlar daha sonradan gelen, birinciye bal tali nitelikte sorunlardr. Milli bamszlk sava veya mcadelesi veren, kalknmaya abalayan az gelimi lkeler iin de temel sorun budur. Az gelimi lkeler iin bu sorunun bir baka yan daha var; o da gelime veya kalknma sorununa olan iliiidir. Gnmz dnyasnn bir zellii de gelime veya kalknma sorununun n plna km olmasdr. Yirminci yzyln ikinci yarsnda toplumlar artan hzlarda deime halindedir; bu deime bir yn, dorultusu olan bir deimedir, yani gelimedir; ve gnmz toplumlar genellikle bu deime ve gelimenin bilincindedirler. nsan toplumlar tarih ncesi alardan beri deiip gelimitir. Sosyal evrim sosyolojik bir olgudur; bu evrimde eitli gelime aamalarn ilade eden eitli sosyal sistemler meydana gelmitir. Sanayi devrimi ile birlikte toplumsal deime ve gelime hzlanm, bu hz gnmzde daha da artmtr. Bu hzlanma ile birlikte toplumlar sosyal deime ve gelimenin farkna varmaya, bilincine varmaya balamlardr, ikinci Dnya Sava'ndan sonra ise gelime sorunu, zellikle sosyal evrimde geri kalm toplumlara ilikin olarak, en ok incelenen, tartlan sorunlar arasnda yer almtr. Sosyal deimeyi kontrol altna alarak belli hedeflere yneltmek, hzla gelierek geri kalmlktan kurtulmak bu toplumlarn deta tutkusu haline gelmitir. Bugn toplumbilimlerde bu konu inceleniyor, zerinde ciltler dolusu yayn var. Fiil politika ve ilikilerde de gelimi ve az gelimi ayrm her admda,

her konuda kendini gsteriyor Birlemi Milletlerde, Dnya Ticaret Konferanslarnda, Bloksuz lkeler Konferanslarnda vb. Son aylarda bu gelime sorunu, byme terimi kullanlarak gelimi lkelere ilikin olarak da tartlmaya baland. Gelimenin ne olduu, tanmlamas, kstaslar tartlyor, bu konuya burada giremeyiz. Yalnz nemli bulduum iin unu belirtmek isterim ki, gelime ve az gelimi veya geri kalm deyimleri bir deer yargs ifadesi deildir, bir toplumsal gerein ifadesidir. Gelime, sosyal evrim kapsam iindedir. Bugn dnyadaki toplumlarn hepsinin ayn evrim aamasnda olmad bilinen bir gerektir. Kapitalizmin eitsiz gelime kanunu aama farklarn daha belirgin hale getirmitir. Kapitalizm mi, sosyalizm mi sorunu az gelimi toplumlar iin gelime sorunu ile ilikindir. Ne var ki, kapitalizm-sosyalizm sorununu gelimeye (kalknmaya) ilikin olarak, o perspektif iinde ele alnca, sorunun bir gelime veya kalknma yntemi, teknii sorunu olduu yanlgsna dlmemelidir. Sorun, bir sosyal sistem ve sosyal evrimde bir aama fark sorunudur. Bu ksa aklamadan sonra tekrar az gelimi toplumlarn durumuna dnebiliriz.' Siyas anlamda bamszlk elde edildikten sonra, yani ayr bir devlet olma eklinin tesinde bir z, bir muhteva kazandrabilmek, eitlik artlar iinde bu bamszl koruyabilmek az gelimilerin karsna dikilen etin bir sorundur. Az gelimi veya gelimekte olan toplumlar, devlct-milletler, iin kapitalist yoldan kalknmak, yani gelimiler dzeyine erimek ve onlar geme yarna katlmak mmkn deildir. Bu olmaynca da siyasi bamszla ekonomik temel ve z kazandrmak, gerek bir bamszl srdrmek imknszdr. Trkiye'nin geirdii tecrbe ve bugn iinde bulunduu durum bu sosyolojik olgunun (vakann) ak ve belirgin bir rnei ve kantdr. Bir buuk yzyllk kapitalistleme ve kapitalist sanayileme abalarndan sonra Trkiye hl daha az gelimi toplumlar kategorisinde ve ekonomik bamllk ilikileri iindedir. Kapitalizmde direndike, zaten, emperyalizm aamasndaki dnya kapitalizmin ilikiler ann dnda, bunun iin de emperyalizmin bask, nfuz ve smrsnn dnda kalmak mmkn deildir. Trkiye'nin NATO'ya giriinin, ikili anlamalarn, yabanc slerin, yabanc sermayeyi tevik ve petrol kanunlarnn, Ortak Pazar ortaklnn ardnda ve altnda bu sosyolojik olgu yatmaktadr. Bamszlk, iktisad ve siyas yanyla bir btndr ve tam bir siyas bamszlk iktisad bamszl gerektirir, art koar. Geri emperyalizm, siyas, asker, iktisad ve mal takntlaryla Trkiye'ye silh gc ve istil yolu ile girmemitir. Gemi iktidarlar kendi istek, irade ve teebbsleriyle sz geen akitlere, balantlara, ilikilere girmilerdir ve imdiki iktidar da kendi istek ve iradesi ile bu ereve ierisinde kalmaktadr. ktidarlarn temsil ettikleri sermayeci snflar -burjuvazi- de kendi ve devlet kaynaklaryla sanayilemeyi baarp milli pazar gereince gelitiremeyince, hem bunu baarmak, hem de, ncelikle, iktidarn korumak, toplumun sosyalizme kaymasn nlemek iin diinya burjuvazisi ile ibirlii ve dayanmaya girmeyi semi ve sz geen andlamalar, sleri, yabanc sermaye ve yardmlar kabul etmitir. Bu anlamda burjuvazi ve iktidarlar bamsz hareket etmitir. Ama girilen, kabul edilen akitler, ilikiler, sler, d kredi, sermaye ve yardmlar da bamll, d basklan birlikte getiren, douran niteliktedir. Emperyalizm aamasndaki dnya kapitalist sisteminin kendi yapsnda, niteliinde, hakim-baml, smren-smrlen ekonomiler aynm ve ilikileri vardr. Bunun iindir ki biz sosyalistler mill bamszlk sorununu, son tahlilde, sosyal sistemler sorununa, kapitalizm mi, sosyalizm mi sorununa ilikin grrz. Yirminci yzyln ikinci yansnda az gelimi 3. dnya devletlerinin mill bamszlklann glendirmeleri, perinlemeleri, bir daha yitirmemeleri emperyalizm-kapitalizm ann dna kmalarna, sosyalizme ynelmelerine baldr.

Bizden ok sonra mill kurtulu mcadelesi verip bamszlklarna kavumu Asya, Afrika toplumlarnn da yakn tarih ve bugnk durumlar bu yargy dorulamaktadr. Kapitalist yoldan kalknmada direndike emperyalizmin a iinde bocalamalar srp gitmekte ve politik bamszlktan da sallantda kalmaktadr. Szn ettiimiz bu lkeler -ve Trkiye- arkada braktklan zaman sresinde kendilerine gre bir geliim gstermilerdir. Ne var ki, gelimi kapitalist toplumlarla aradaki mesafeyi kapatmaya balamamlardr bile. Sz konusu mesafenin gittike daha da bydn batl iktisatlar ve Birlemi Milletler raporlan gibi resm belgeler kantlamaktadr. Bunun da temel sebebi, yukarda iaret ettiimiz, dnya kapitalist sisteminin oluturduu ve yrtt ilikilerdir, az gelimilerin gelimiler tarafndan smrlmesidir. Szn ettiimiz kaynaklann verdikleri rakamlara gre az gelimilerden gelimilere giden fonlar, bu gelimi toplumlann yardm, kredi, sermaye yatrm olarak az gelimilere saladklan fonlan gittike amaktadr. Bu smr iki yoldan ilemektedir. 1) D ticaret hadlerinin srekli olarak az gelimiler aleyhine ak vermesi. Az gelimilerin gelimilere sattklan ilk ve hammaddeler fatlan srekli dmekte gelimilerden satn aldklan mamul maddeler fiyatlan ise srekli ykselmektedir. Bu yzden az gelimilerden gelimilere doru milyarlan tutan bir fon akm vardr. 2) Zamanla eski yatrmlarn ve kredilerin faizleri, taksitleri, kr transferleri salanan yeni yabanc fonlarn byk bir ksmn alp gtrmekte, hatta bazen yllk toplamn amaktadr. Bu iktisadi-mali, bamlln doal sonucu politik bamszln da yitirilmesi, en azndan zedelenmesi olmaktadr. Burada bir parantez aarak ksaca iaret edelim ki, az gelimilerin szn ettiimiz ekonomik kanamas olmasa bile, kapitalistleme srecindeki lkelerin yeni, gen sanayileri, aradaki teknolojik dzey, iletme byklkleri, emek gc retkenlii farklarndan dolay gelimi kapitalist lkelerin rekabetine dayanamaz; Trkiye'nin Avrupa Ekonomik Topluluuna (Ortak Pazar'a) girmesi konusunda ok nemli bir noktadr bu. Az gelimi lkeler bu arada Trkiye, 19. yzyl Bat Avrupa rneinde kapitalist yoldan kalknamayacaklarnn bir anlamda farkndadrlar. zel sermaye birikiminin yetersizlii, vergileme ile byk i fonlarn ve d yabanc fonlarn devlet elinde toplan, Trkiye'yi ve yeni bamszlna kavumu dier lkeleri ekonomide bir devlet sektr yaratmaya ve iktisadi devlet politikas izlemeye itelemitir. Ortaya devletilik ve karma ekonomi olgular ve politikalar kmtr. Bu, Trkiye'ye zg bir durum deildir, btn az gelimilerde grlmektedir. Buna ramen, bu lkeler iin de kapitalizm mi, sosyalizm mi sorunu vardr ve kanlmazdr. Karma ekonomide retim aralarnn hem kamu mlkiyetinin, hem de zel mlkiyetinin mevcut bulunuundan, bu eit karma ekonomi dzeni, ne kapitalist, ne sosyalist olan, nc eit bir toplum dzeni olarak grlmek ve gsterilmek istenmektedir. Bylece kapitalizm mi, sosyalizm mi ikileminden kurtulu yolunun bulunduu sanlmaktadr. Oysa karma ekonomi ikilemden ka, kurtulu yolu vermez. Karma ekonomi szn ettiimiz soruna bir zm deildir, nk toplumlar statik bir durumda deillerdir, srekli deime ve gelime iindedirler. Kalknma da zaman iinde bir sretir. Bunun dorultusu ne ynde olacaktr, veya daha dorusu, verili zaman blmnde hangi dorultudadr? Gelimi dzeye eriildiinde varlacak veyavanlmak istenen toplum dzeni nedir? u andaki gelime, gelimi bir kapitalizme mi, sosyalizme mi yneliktir? Baz toplumlarn baz dnemlerinde kalknmann ynii ak seik ve kesin belli olmayabilir. Ama byle bir dnem ne kadar srerse srsn, eninde sonunda bu yn saptanmas sorunu, zm gerekli bir sorun olarak az gelimilerin nne kar. Daha dorusu, kalknma dneminde devlet sektrnn ve devletilik politikasnn hangi snfn

denetiminde ve hizmetinde olmas, bir baka deyile iktidarn snf muhtevas, toplumsal sistemin niteliini ve gelime ynn belirler. Esasen klsik kapitalist model gelimi kapitalist ekonomiler iin de artk geerli deildir. En gelimi kapitalist ekonomilerde de devlet gittike artan llerde ekonomiye mdahale etmekte, ekonomik grevleri yklenmektedir. (Zaten kapitalizm ilk aamalarnda da devlet himayesi altnda gelimi ve tam, mutlak laisses-faire politikas hibir zaman uygulanmamtr.) kinci Dnya Savandan bu yana kapitalist ekonomileri ayakta tutan, devresel byk krizlerin nlenmesinde nemli faktr olan silh sanayii ve feza aratrma ve deneylerine ilikin sanayii, devlet siparileri, almlar, kredileri sayesinde tutunup gelimektedir. Ve bugn tekellerin muazzam sermaye birikimleri dahi sanayiin en ileri kollarnda kendi bana yeterli olmamakla, devlet yardmlarn gerektirmekte ve bu kollarn giderek devletletirilecei gr ileri srlmektedir. Esasen, bir ksm kapitalist toplumlarda demiryollar, PTT, kmr madenleri gibi kr getirmeyen ekonomi kollan imdiden devletletirilmitir. Ksacas, gelimi kapitalist toplumlar da karma ekonomiye kaymaktadr. Bu durum, bu gelimi ekonomilerin kapitalist niteliini deitirmemektedir; nk btn devlet mdahalelerinin ve devletletirmelerin amac zel sermaye snfn ayakta tutabilmek, onun kr getiren sahalarda krl iler grmeye devamn salamaktr. Ana izgileri ile vermee altmz u ksa izahattan da anlalyor ki, karma ekonomi, kapitalizm mi, sosyalizm mi sorununu ve tartmasn ortadan kaldrmyor ve karma ekonomi kapitalizm ve sosyalizm temel sistemleri yannda ayn, kendine zg bir nc temel toplumsal sistem deil. Ya, az gelimi toplumlarda kapitalizmin bu duruma zg bir biimi, belirtisi, veya sosyalizme geii amalayan bir ara aamann ifadesi ve belirtisidir, ya da, gelimi toplumlarda kapitalist sistemi ayakta tutmann bir aracdr. Burada altm izerek nemle belirtmek istediimiz husus, ister 19. yzyl bat modelinde olsun, ister az gelimilie zg karma ekonomi biiminde olsun, geri kalm lkeler iin kapitalist bir dzenle ve gelimi kapitalizmi amalayarak kalknma yolu kapaldr, bunun bir sebebi, daha nce belirttiimiz, kapitalist dnya sisteminde gelimiler ile gelimemiler arasndaki birincilerin yararna ve karna ileyen ilikilerdir, ikinci bir sebebi de zel sermaye sahiplerinin kr etmesi esaslarna dayanan kapitalist retim biiminin dengeli, ahenkli ve hzl bir kalknmaya, yani gelimilere yetimeye ve gemek iin yarmaya imkn vermemesidir. Trkiye'de devletilik batan beri devlet kapitalizmi niteliinde olmutur. 1923-1931 aras zel sanayii, tarm iletmeciliini, bankacl tevik politikas izlenmitir. 1931'den sonra ise devletilik politikas ekonomide bir devlet sektr meydana getirmeye ynelmitir. Her iki dnemde de devletilik ve devlet sektr zel sektr gelitirici ve glendirici bir rol oynamtr. Bu devletilik politikas ister zel teebbsn yapamadn devletin yapmas eklinde, ister devletin devlet tarafndan yaplmasnda yarar bulunan ileri yapmas eklinde ifade edilmi olsun, her iki halde de zel teebbs ve sermaye bu devletilikten yararlanm, yararlanarak glenmitir. Devletilik politikasnn en kesin ve gl biimde ifadesini bulduu 1931-1940 aras dneminde zel sermaye birikiminin hzl denecek tempoda artmas bu adan dikkate deer ve anlamldr. Ticaret ve sanayi burjuvazisinin ve toprak sahipleri snfnn kendi snfsal karlar asndan daha liberal, daha az mdahaleci bir ynetimi arzulaylarn temsil eden DP iktidarnda dahi devlet yatrmlar ve sektr bymeye devam etmitir. nk daha nce iaret ettiimiz gibi devletilik az gelimiliin ekonomik ve sosyal gereidir. te yandan, zel teebbs ve sermaye kendi karna geldii yerde devletin mdahalesinden kurtulmak isterse de, devletin yardm ve desteinden yoksun kalmay hi istemez.

imdi gelinen nokta nedir? Bunalmn nitelii, anlam nedir? Bu sorulara farkl soyutlama dzeylerinde ama hepsi birbirine bal olarak cevap verilebilir. En genel dzeyde diyebiliriz ki, Trkiye, tanzimattan beri sregelen, cumhuriyetin ilnndan bu yana yarm yzyla yakn zamanda ise, zellikle son yirmibe ylda, hzlanan kapitalist yoldan kalknma ve ada uygarla erime abalarndan sonra hl daha kalknma ve ada uygarla erime sorunuyla kar karyadr. Artk ciddi hibir kimse bu olguyu inkr edememekte, grmezlikten gelememektedir. Bunalmn genel ve temel nedeni, kalknma sorununun kapitalist yoldan zmlenememesidir. Bu duruma are olarak ileri srlen zm nerileri -kalknma reeteleri-, aralarnda eitli derecelenmeler olmasna ramen, balca gruba ayrlyor: 1- KAPTALST YOLDAN KALKINMA NERLER Trkiye tanzimattan bu yana hep kapitalist yoldan gelime abas iinde olmutur. Ama bugn bu yoldan kalknmada Trkiye iin yeni olan neriler ne srlmektedir. Kalknmann, temelde, sanayileme demek olduu bugn artk tartlmaz biimde kabul olunmaktadr. imdi bize ok tabii, ok olaan gelen bu yarg Trkiye iin yenidir. Daha bir kuak nce 1940'larda, ve ondan bir hayli sonra da, Trkiye'nin bir tarm memleketi oluundan adeta vnlerek sz edilir, sanayileme gereini ne srene phe ile baklrd. Tarm, ekonominin bir sektr olma tesinde bir sosyal deer, kutsal deer tar gibiydi. Trkiye o zaman da, devletilik politikasna ve ekonomide devlet sektrne ramen, yine kapitalist sistemde bir toplumdu; devletilik politikas ve devlet sektr, zel sektrn gelimesine, zel sermaye birikimine yaryordu. Ne var ki sanayileme ok clzd, toplumun snf yapsnda ve politikasnda toprak ve yansra emlk sahipleri snf ve ticaret burjuvazisi ar basyordu. Sanayi burjuvazisi l hakim snflar koalisyonunun zayf orta idi. sz geen iki snf ve zamann politik yneticileri, sanayilemeden, ii snfnn gelimesine, sendikal ve politik hareketlerine yol aaca iin irkilirlerdi. Trkiye'de kapitalizm nceleyin ticaret kapitalizmi olarak boy gsterdi. Bir yandan da toprakta zel mlkiyet ve iletmecilik olutuundan ve fabrika mamul rnlerin deil, tarm rnlerinin i ve d ticareti yapldndan, toprak sahipleri ile ticaret snflan arasnda tabii bir ittifak vard. 1948'den bu yana bol tan m" kredileri ve makinalamayla tarm sektr de kapitalist iletmecilie yneldi, sanayi bitkileri retimi geliti, bylece, toprak sahipleri snf ile ticaret burjuvazisi arasndaki ittifak pekleerek srd gitti. 1950'den bu yana zel sektrde sanayileme hzland, zellikle ticari sermaye ve daha geriden tarmda biriken bir ksm sermaye sanayie kaymaya balad. Uzun sre tarm, ticaret, sanayi burjuvazisi birbirinden kesin farkllamam, az ok birbiri iine gemi vaziyette kald. Giderek glenen sanayi burjuvazisi dierlerinden az ok farkllaarak l koalisyonun gl orta durumuna gelme ynnde geliti. Burada nemli olan nokta, sanayi burjuvazisinin toprak sahipleri snfndan ve ticaret burjuvazisinden farkllama derecesinden ziyade, ekonomide sanayiin, tarm ve ticaretin nne geme, ekonominin srkleyici sektr olma ynnde gsterdii gelimedir. Toprak mlkiyeli, arsa vesaire emlk mlkiyeti, ticari ve snai sermaye, ayn kiilerin veya ailelerin elinde hl byk lde toplanm olsa dahi -elimizde rakamlar yok- kapitalistleme srecinde gerek sanayileme aamasna, yni, makina yapan makinal sanayi ve ar sanayi aamasna gelindiinden, bu da, modern teknolojili byk sermayeli yatrmlar gerektirdiinden, artk byk burjuvaziden gelen neriler 1) bu sanayilemeyi gerekletirecek, gerekli yatrmlar iin fonlar saklayacak, 2) sanayide, ticarette ve tarmda byk kapitalist iletme ve rgtleri gelitirecek tedbirler toplam olarak ortaya kmaktadr. Bununla beraber, sanayi burjuvazisi yine de tarm ve ticaret burjuvazisinden eskiye kyasla daha farkllam, ayrlm durumdadr. Ayr sanayi odalar halinde rgtlenmeleri, birleik ticaret ve sanayi

odalar ve borsalar rgtnden ayrlma eilimleri, d ticaretin denetim altna alnmas, toprak ve arsa vergileri konularnda burjuvazinin kolu arasnda kan gr ayrlklar ve anlamazlklar bu farkllama ve ayrlmann belirtileridir. Yakn zamanlara kadar burjuvazinin bu kolu arasnda, toprak, ticaret ve sanayi burjuvazisi arasnda politik arlk ve etkinlik toprak sahipleri ile ticaret snfnda idi. Yukarda iaret ettiimiz gelime sonucu sanayi burjuvazisi n plna kp politik arln koymaya balad. Bizde politik iktidarlar ister tek parti devrinde, ister ok partili devrede olsun, burjuvazinin bu ii kollu kanadna dayanagelmitir. ktisaden gl snflarn bu l koalisyonu, orta ve kk ticaret ve sanayi burjuvazisini de kendi kontrolleri altnda ve bu koalisyon iinde tutabilmiti. Sanayileme ilerleyip sanayi burjuvazisinin n plna kmas ile bu l koalisyonun i dengesi bozuldu. Sanayici sermaye snf, sanayi burjuvazisi, n plna kmakla beraber, ticaret ve tarm burjuvazisini kendi hakimiyet ve kontrol altna alarak l koalisyonu, sanayiin gerekleri asndan yeniden biimlendirip btnletirecek kadar gl duruma gelmemitir. Kapilalistleme srccinde Trkiye, sanayii ekonominin srkleyici sektr sayma, sanayilemeye ncelik verme ve sanayilemede de ar sanayie, makina yapan makineli sanayie geme izgisine gelmitir. Sanayi burjuvazisi artk kendince reform dedii bir takm tedbirlerden yanadr. Sanayi yatrmlar iin tarmdan ve ticaretden sanayie fon aktaracak ve tarmda kapitalistlemeyi gelitirecek, sanayi ve byk irketler iin teknik ve ynetici kadrolar yetitirecek, devlet sektrn sanayilemenin bu aamasnda zel sektr sanayiine yardmc klacak ve krl devlet iletmelerini zel sektre devredecek veya daha dorudan burjuvazinin denetimine sokacak tedbirlerdir bunlar. Bu reformlar yaplrsa kapitalist yoldan kalknmann baarlaca iddia olunmaktadr. Kapitalistlemenin btn ekonomi sektrlerinde glenmesi ve tarmdan sanayie fon aktarlmas iin tarmda feodal iletme biiminin son kalntlarn da tasfiye etmek ve tarmda retkenlii (prodktivite) ve toplam geliri arttrmak gerei vardr. Bunun iin burjuvazi ve onun politik temsilcileri toprak reformunu ancak feodal kalntlar, zellikle dou ve gneydou blgelerinde, tasfiye edecek kadar istemekte, asl arl tarm reformuna, yni toprak mlkiyetine fazla dokunmayp, tarmsal teknii ve iletmecilii gelitirecek tedbirlere vermektedir. Yine sanayilemeye ynelmi burjuvazi ve onun grn dile getiren politik evreler d ticaretin zaptu rapt altna alnp kolay vurguncu krlarn nlenmesinden, i ticarette byk maazalar ve benzeri rgtlenmelerle kk araclarn ortadan kaldrlmasndan yanadrlar. Eitini reformu ile teknik ve mesleki retime nem verilmesi nerisi de kapitalist iletmelerinin retimde ve idarede teknik, uzman kadrolara ihtiya duymamasndandr. Vergi reformu konusunda da dikkat edilirse, sanayi ve byk ticaret evrelerinden gelen neriler tarmn ve vergi karan veya az vergilendirilen orta ve kk ticaret ve sanayi erbabnn vergilendirilmesi ynndedir. Vergi reformu konusunda da yeni vergilerin konulmas deil, vergi kaaklnn nlenmesi, vergi tahsil sisteminin iyiletirilip veriminin ykseltilmesidir. Vergilerin arln emeki kitlelerden yksek gelirlere kaydracak, yni Anayasann 61. maddesi gereince herkesin mali gcne gre vergi demekle ykml olaca bir vergilemeye asla taraftar deillerdir. Yeniden dzenlenmesinde herkesin mutabk olduu devlet iletmelerinin ise holdingler haline sokulup halka ak anonim irketler biiminde zel sektre devredilmesini, devletin zel sektr sanayiinin ihtiyalarn karlayacak yatrmlar yapmasn nermektedirler. Devlet sektrnn reformundan ve iktisadi devletilikten bunu anlamaktadrlar. Burjuvaziden ve onun temsilcileri politik rgt ve evrelerden gelen reform nerileri temel izgileri ile byledir. Bunlar, kapitalistlemenin eritii aamada kapitalizmi daha hzl, kendi erevesi iinde

daha rasyonel gelitirme tedbirlerinden baka birey deildir. Bu neriler eskiden beri sregelen kapitalist yoldan kalknma abalarnn yeni aamada yeni biimlerde srdrlmesi isteidir. Bu neriler, kalknma kmazna gerekten yolu aacak olan bir ekonomik sistem deiikliini iermemektedir. nericilerin snf nitelii gerei ieremez de. Kapitalist yoldan kalknlamayacam, yni gelimi lkelerle aray kapayp onlara yetimenin mmkn olamayacan daha nce belirttik, rnein, imdi deniliyor ki nc be yllk plnda tesbit edilen kalknma stratejisi ile 1995'de talya'nn bugnk dzeyine erieceiz, yle de olsa, asl sorun 1995'de talya ve dier gelimi lkelerle aramzdaki mesafe ksalm, nemli lde kapatlm olacak m, yoksa daha da bym m olacak? nk gelimi lkeler de hzl gelime temposu iindeler. Bugn gelimi lkeler, kapitalisti, sosyalisti, bilimsel ve teknolojik devrim aamasna ynelmilerdir. Bu, yeni, niteliksel bir srama aamasdr. Biz ise geleneksel veya 19. yzyl tipi sanayilemeyi henz baaramam durumdayz. Bilimsel ve teknolojik devrimin yaratt sorunlar kapitalizm mi, sosyalizm mi sorununa yeni boyutlar, faktrler getirmektedir. Bilimsel ve teknolojik devrimlerin kapitalist ve sosyalist sistemlerdeki toplumlarda nasl olutuu, ne gibi sonular ve sorunlar yaratt bunlarn nasl karland, toplumsal sistemler sorunu asndan son derece ilgin ve anlaml olacaktr. Dnya toplumlarnn gelimesinde bilimsel ve teknolojik devrim aamasna gelinmi olmas, Trkiye'nin sanayilemesi, kalknmas asndan da dikkate alnmas zorunlu bir olgudur. Trkiye iin elbette nce geleneksel veya 19. yzyl tipi sanayileme, sonra bilimsel ve teknolojik devrim aamas denilemez. Bir yandan ieride sanayiin hi deilse en nemli, temel kollarn en yeni teknoloji ile kurma zorunluluu vardr, te yandan d toplumlarn bilimsel ve teknolojik devrim aamasna girmi olmalar, Trkiye ile ilikilerini ctkilcyccektir. Trkiye sanayilemesini, tm sosyal kalknmasn bilimsel ve teknolojik devrim aamas gereklerini hesaba katarak, bu aamay amalayarak plnlamak ve gerekletirmek zorundadr, yoksa geri kalmlktan hibir zaman kurtulamaz. Trkiye'de kapitalistlemenin ilerlemesi ynetici snflar lsnn kendi i dengesini deitirmek, sanayi burjuvazisini n plna itip l arasndaki elime ve ekimeleri belirginletirmekle kalmad, kk sermaye snflar ile, kk ve orta burjuvazi ile koalisyonu bozdu. Bir yandan kapitalizmin genel gelimesi ile orta snflarda, anadolu tccar ve erafnda da bir gelime, sermaye birikimi oldu. te yandan kapitalist gelime kanunu sermayenin younlamas ve merkezlemesi kanunu, Trkiyede'de, kendi lleri iinde ileyerek sermayenin gittike daha byk miktarlarda daha az ellerde ve daha byk iletmelerde ve idari birimlerde -irketlerde- toplanmasna yol at. Kk ve orta sermaye ve iletmeler yok olma, bykler tarafndan masedilme tehlikesiyle kar karya kald. Ayrca, gittike yoksullaan, ortadan kalkmaya mahkm el sanatlarnda alanlar, sanayide ii olarak almak frsatn da bulamamaktadrlar, Trkiye'de kapitalizm o denli gelimi de deildir. Osmanl imparatorluunda eski ekonomi dzeninin kntsnden ve kapitalistlemenin balamasndan bu yana halk kitlelerinde grlen ve Trkiyede son dnemlerde glenen, dinsel kisveye brnm gericilik, eriatlk denilen hareketlerin altnda ksaca belirttiimiz bu ekonomik yapsal, snfsal gerek yatmaktadr. Kitleler, kendilerini yoksullamadan, geim sknasndan, ekonomik tehditlerden kurtaracak gereki, rasyonel k yollan bulamadklar, yollann tkank bulunduu durumlarda karlauklan zorluklarn, bunalmn sebebini eski dzenden ayrlm olunmada ve kurtuluu da o eski dzene geri dnmede grrler. Bu gibi durumlarda yeni tarikatlar, mistik akmlar -bizde ticanilik, nurculuk, sleymanclk v.b. gibi- belirir ve geliir. Bu yapsal duruma, ynetici snflann sola ve sosyalizme kar bu grnrde dinsel ve eriat akmlar desteklemeleri; dinsel inanlar, kendi karlanna olan snf dzenini srdrmek iin politikaya alet etmeleri; emperyalizmin de girdii her lkede benzeri amalarla tutucu ve gerici ideolojileri ve hareketleri

desteklemesi eklenince Trkiye'nin bugnk sa kanat ideolojik tablosu tamamlanm olur. deolojik sa kanat diyoruz, nk saclk eit eriatlk deildir. Sorunu byle grmek ve gstermek temelden yanltr. Aslnda saclk, sermaye snflarnn emeki kitleler srtndan byk karlar salayan bugnk ekonomik- sosyal dzeni srdrmek istek ve abasdr. Solculuk ise bu dzeni ii ve emeki halk kitleleri lehine deitirmektir. Arada nemli eitlenme ve derecelenmeler bulunmakla beraber, genel ve geni anlamyla saclk ve solculuk budur. Bu tutum ve davranlar ideolojilerde ifadesini bulur. Bizde son zamanlarda ideoloji ve ideolojik kelimeleri bir ktleme, sulama anlam tayarak kullanlmaya balanmtr. Oysa bir ideolojiye, yni belli bir fikirler, grler, inanlar sistemine sahip olmayan insan yoktur. Kii, benimsedii ideolojinin bilinli olarak farknda olur veya olmaz, o baka. deolojiler ve bunlan benimseyen kurumlar, rgtler, kiiler bu iki ana kutuba izafetle ideolojik ve politik yelpazede yer alrlar. Bunun iin ne sacyz, ne solcuyuz tekerlemesinin hi bir anlam yoktur, veya bir anlam vardr, o da, sacl maskelemektir. Bu noktada sras gelmiken, unu belirtmek isterim ki, bu aklamalarmda dzeni derken, fiil, somutta varolan dzeni kastediyorum, 1961 Anayasas hukuk dzenini deil. Gerici ve tutucu gler, evreler, kiiler dzen deiikliinden sz edilince, bunu Anayasaya kar kmakm, Anayasay ortadan kaldrmak istenirmi gibi gsterip. Anayasay kendilerine kalkan yaparak sulamaya giriiyorlar. Oysa bugnk toplumsal bunalmn bir yan da, fiil dzenle Anayasa hukuk dzeninin elimesi, uyumazldr. eriat, gerici akmlar Trkiye'nin bunalmna geriye dn ile zm aramaktadrlar. Ekonomik temeli, tarmda, sanayide ve ticarette kk ve orta retim ve iletmecilie dayanan, statik, kendi iine kapal bir dzendir. Byk kentlerin byk sermaye younlamasna kar kk ve orta sermaye snflarnn dine dayandrlan savunmasdr. Sa kanat partilerindeki olumalar bu yaptmz aklama asndan baklp deerlendirildiinde bir kr d grntsnden kar, anlam kazanr. AP'ndeki ekime ve blnme, D.P.'nin douu, M.N.P.'nin ortaya k st ve orta sermaye snflarndaki bu g dengesi ve snf ilikileri deiikliinin politik dzeyde yansmas, ifadesini bulmasdr. Bir daha hatrlatalm ki, siyasi partiler toplumdaki snf ve tabakalarn politik icmsilcilcridir. Bununla beraber, una da iaret edelim ki, ynetici snflar g dengesindeki deimeler, sanayi burjuvazisinin siyaset dzeyinde, parlamentoda kendini gstermesi bakmndan tam temsilcisini bulmu deildir. AP Dcmirel kanadyla sanayi burjuvazisine en yakn siyas temsilcidir, ama AP'de hal toprak aalar ve emlk burjuvazisi kuvvetle temsil edilmektedir. Toprak ve tarm reformunun, tarmsal vergilemenin bir trl parlamentodan kamaynn bir sebebi de budur. Arazi vergisinin hkmet tarafndan binde on olmas teklifi ile Meclise getirilmesi. Meclisin ise bunu nce binde altya, sonra e indirmesi, verenler Sendikasnn bu indirimlere kar karak en azndan binde be olmasn teklif edii iaret ettiimiz durumun snfsal l koalisyonu iindeki elikilerin ve ekimelerin, bir belirtisidir. 2-KK BURJUVA KKENL NERLER Bu kesimden gelen nerileri ele alp deerlendirmeden nce, kk burjuvazinin snfsal nitelikleri zerinde ksaca durmak gerekir. Zira bu nitelikleri bilmeden kk burjuva kkenli kalknma, toplumsal sorunlara zm nerilerinin gerek mahiyetini anlamak ve doru deerlendirmek mmkn deildir. Kk burjuvazi, burjuvazi ile ii snf arasnda yer alan, kendi iinden blnk ve kaygan bir snftr. Balca iki byk kesime ayrln 1) elsanatlan ve esnaf, kk sanayi ve ticaret, 2) aydnlar kesimi ki, devlet cihaznda yer alan sivil-asker kadrolar da kapsar. Bu snf tmnde ve genellikle

kapitalist sistemi ve burjuva ideolojisini benimser. Birinci kesimin gnlnde yatan arslan byk burjuva olmaktr ama, olamaz. Pek az iini yoluna koyup byk burjuva katna trmanr, ikinci kesimin st basamaklar, byk brokratlar, yksek cret karl byk irketlere hizmet arz eden uzmanlar, teknik ve idar elemanlar, yksek kazanl serbest meslek mensuplar burjuvaziyle btnleir. Her iki kesimin byk kitlesi byk sermayenin bask ve smrsn eitli yollardan eitli derecelerde zerinde hisseder; bunun iin byk sermayeye kardrlar, smrmeyen sermaye, meru kr, sosyal adalet tezlerini savunurlar. Az-gelimi lkelerde, yukarda akladmz gibi kk burjuvazi iin gelime yollan zellikle tkal ve gelecekleri karanlk olduundan ve her iki kesimin byk bir kitlesi gelir, yaama dzeyi bakmndan iilerden pek farkl durumda olduundan, bu kk burjuva tabakalar ii snfna yaklaabilirler, sosyalizme yalkn hale gelebilirler. Kk burjuvazi, bu iki arada bir derede kaygan durumundan dolay ar sadan ar sola kadar eitli ideolojik ve politik akmlarn kaynadr. Dinsel grntye brnm gerici ve tutucu akmlarn ve ideolojilerin kk burjuvazinin zellikle retici ve ticaret kesimindeki gelime nedenlerini ksaca akladk. imdi aydn, kesimindeki akm ve hareketlere yine zetleyerek bir gz atalm. Aydn kesiminden gelen kalknma ve sorunlara zm nerileri hep ileriye dnk olarak, ilericilik adna ne srlr (gerekte yle olsun veya olmasn), ama bu ideoloji ve akmlar da soldan saa doru bir yelpazelenme gsterir. Kk burjuva ilericiliinin en ucunda devrimcilik vardr. Devrim, devrimci, devrimcilik szleri bir ak ve seiklie kavuturulmadan ok kullanlmtr son yllarda Trkiye'de. Dzen deiikliinden sz edilmesi, sosyalizmin savunulmas, ok keskin sloganlarn ortaya atlmas, ok atak, iddetli mcadelelere giriilmesi bu konunun ak seiklie kavumas, devrimcilik'in tesbiti iin yeterli kstas deildir. Bize gre kstas, burjuvazi karsnda temel toplumsal gcn ii snf olduunu, sosyalist hareketin ii snf nclnde tutunup geliebileceini ve bunun ii snfnn bilinli, rgtl disiplinli politik hareketini gerektirdiini, sosyalist dzenin, ii ve emeki snflar ittifak ile ve bunlarn sosyalist partisi aracl ile, iktidar almalaryla gerekleebileceini kabul etmektir. Szle kabul etmek deil sadece, davranlara ve eyleme yansyan sbir tutumla kabul etmek. Oysa sol kanattaki bir kesim, ii ve yoksul kyl snflarndan sz etmek, sosyalist teori zerine tanmalar ve yaynlar yapmak, hatta ii ve kyl kitlelere yaklama giriimlerinde bulunmakla beraber, davran ve eylemleri yukardaki kstasa uygun deildir, aslnda grleri odur ki, kendilerinin atak, arpc hareketleri, silahl mcadele giriimleri ii ve kylnn dikkatini ekecek, cesaretlerini arttracak ve giderek ii ve kyl kitleleri kendilerinin bu hareketlerini desteklemeye, bu hareketlerine katlmaya iteleyecektir. Bir baka kesime gre ise bir devrimci cunta, kendi bana veya szn ettiimiz hareketlere ilikin olarak, iktidara el koyup halk yararna iler baararak emeki kitlelerin desteini kazanacak ve sonra bu kitleleri rgtleyerek kendisine - iktidarna- dayanak yapacaktr. Bu gruplarn ii ve yoksul kyl snflarnn tarihsel rolleri ve grevleri konusundaki grleri, ii ve mttefiki yoksul kyl snflarnn tarihsel rolleri ve grevleri konusundaki grleri, ii ve mttefiki yoksul kyl snflann bilimsel sosyalizm bilgisi ile donanp bilinlenerek, rgtlenerek disiplinli ve gereki siyas mcadelelere girerek hem toplumu, hem kendilerini deitirip iktidar almalar deildir. Bu, biz sosyalistlerin gr ve tezidir. Kald ki, ehir ve kr gerillacl ile iktidar almak ve her hangi nitelikte sosyalist bir dzen kurmak kanaatimizce kesinlikle mmkn deildir. Devrimci cuntalar ise feodal, hatta daha geri toplum dzenleri kalntlarnn gl, toplumsal yapya damgasn vurmu olduu, burjuva demokratik devrimin yapaca nemli toplumsal dnmlerin tarih gndeminde bulunduu toplumlarda belirip tutunabiliyor bir lde.

Trkiye ise byle bir aamay am, burjuva demokratik devrimini esas itibariyle yapmtr. Askeri darbeler ve cuntalar ile sosyalizmin gerekletirilebilecei ise hi dnlemez. ii ve mttefiki emeki snflarn rgtlenip bilinlenerek, politik rgt ve mcadele iinde eitilerek iktidara hazrlanmas, lke siyasetinde arln duyurmas, giderek iktidar almas, szn ettiimiz sol gruplar iin yava, uzun, hatta kmaz yoldur. Grlerinin ve davranlarnn altnda, kk burjuva kkenli devrimci aydnlarda, renci genlikte ve/veya devrimci asker kadrolarda devrim yapacak, sosyalizmi gerekletirecek gerek g bulunduu varsaym vardr. Bu glere dayanarak, veya bu glerin nclnde sratli, kestirme yol bulmak istek abasndadrlar. ehir ve kr gerillacl ve devrimci cunta tez ve hareketleri ile biz T..P'li sosyalistlerin arasndaki temel fark ve atma zetle bu noktalarda toplanr. Kalknma konusunda kk burjuva kkenli ve nitelikte bir neriler serisi de sosyal demokrasinin bize zg bir ifadesi olan ortann solu nerileridir.Batnn sanayilemi kapitalist lkelerinde sosyal demokrasi, sosyalist hareketin iinden km ve sosyalizmden bir sapma, ii snfnn politik hareketini sosyalizm hedefinden saptrma giriimi olarak belirmitir. Bizde ise,ortann solu etiketiyle bir burjuva partinin iinde belirmi ve halen onun iinde mcadele vermektedir. Ortann solu, sorunlarn temelinde retim aralarnn mlkiyeti sorununun dmlendiini bilmekte, hi deilse sezinlemektedir. Bunun iin de kooperatifler ve halka ak anonim irketler yoluyla retim aralarnn mlkiyelini yaygnlatrmak, bir halk kapitalizmi yaratmak tezini savunmaktadr. Kooperatifler ve halka ak anonim irketler, iiler ve emekiler tarafndan kurulan iletmelerle byk sermaye younlamalarnn ve snfsal kutuplama ve mcadelelerin giderilebileceine inandktan sonra ortann solu sosyal demokrasisi bugnk durumda da toplu szleme, asgar cret, cretli tatil, sosyal sigortalar gibi tedbirlerden yanadr. Topraksz kyly topraklandracak, kk reticileri tefecilerin ve araclarn elinden kurtaracak, emeki kitlelerin vergi ykn hafifletecek reformlarn da savunucusudur. Oysa, 1) Emeki halk kitleleri lehine ileri srlen tedbirlerin ve reformlarn Trkiye artlarnda byk lde gerekletirilmesi imknszdr, nk Trkiye kapitalizmi ii ve emeki snflara byk tavizler verebilecek gte deildir; 2) Bu gibi tedbir ve reformlarla smr ve gelir dalmndaki adaletsizlikler ortadan kalkmaz; dzen deiiklii iddialarna ramen ortann solu, kapitalizm mi sosyalizm mi ikileminden bir kurtulu yolu, bir nc yol deildir. Sosyal demokrasi gelimi batl kapitalist lkelerde tutunabilmi ise, bu, onlarn sanayilemi, byk sermaye birikimini baarm, dnyann geri kalm lkelerini yzyllar boyu smrm ve halen de smrmekte olan toplumlar olmalarndandr. Bu sanayilemi zengin lkelerde burjuvazi ii snfn snrl bir tatmin izgisinde tutabilmek iin cretleri zorunlu olduu kadar ykseltmek ve dier ii haklar konularnda tavizler verebilmek imkn ve kaynaklarna sahiptir. Kald ki, iilerin smrlmesi hafiflememekte, verilen tavizler emek gcnn daha youn smrlmesiyle yine iilerin srtndan denmektedir. gn sekiz saate inmise, ii bu sekiz saat zarfnda daha hzl ve youn altrldndan eski biimde 12, 14 saat alm gibi yorgun dmektedir. inin alma mr ksalmaktadr; krk yandan sonra bir ii iin i bulmak imknsz deilse bile, imknsz denecek kadar zordur. Bizde darya gnderilecek iilerin otuz be yan amam olmalar art da bu hususun bir kantdr. Batl kapitalist toplumlarda isizlik sorunu, son zamanlarda beliren cidd duruma kadar, burjuvaziye endie veren bir sorun olmaktan km gibi grnyordu. Sistemin tabiat gerei belli snrlar iinde bir isizler ordusu hep vard; gerileme dnemlerinde bu snrlar alp isizler says kabard zaman

ancak burjuvazi ve hkmetleri tarafndan bir sorun olarak grlyordu. Bizde ise ak ve gizli isizlerin says milyonlar bulmakta ve her yl buna yeni yzbinler eklenmektedir. Byle kabark ve kabarmakta olan saylarda isizlerin varl cretler zerinde olumsuz etki yapar, gerek cretlerin ykselmesini, kanunen tannan ii haklarnn uygulamada gereklemesini nleyici, snrlayc rol oynar. Kald ki, ii snfnn yaama dzeyi ykselip ykselmedii incelenip tartlrken sadece sigortal iilerin durumu deil, sigortasz kaak altrlanlarn ve i arayan veya kendilerine i salanmas gereken ak ve gizli isizlerin, toplum dzeni dna itilmi nfus kesiminin de hesaba katlmas gerekir; nk bunlarn toplam, hepsi birden, toplumun emek gcn tekil eder. Bat kapitalist toplumlarnda Trkiye'dekine benzer bir toprak ve tarm reformu sorunu da yoktur. Bu sorun burjuva demokratik devrimler srasnda ve sonunda zmlenmitir. Bankalar ve dier kredi messeseleri tekiltlanmam kredinin, yani tefeciliin, yerini alm, onu ortadan kaldrmtr. imdi de, genellikle aile iletmeleri dzeyinde kalan tarm sektr, kapitalist gelime kanunlarnn gerekleri asndan ciddi bir sorun tekil etmektedir, rnein, Avrupa Ekonomik Topluluu iin Avrupa kapitalizmini btnletirmek abalarnda tarm etin sorunlar ortaya karmaktadr. Trkiye henz yeni sanayileme ve ilkel sermaye birikimi dnemindedir. Sermaye birikimi yetersizdir. Tarmda kapitalistleme ileri dzeye erimemitir. Tarm kredileri yeterince tekiltlanmamm), tefecilik srp gitmektedir. Byk bir isizler kitlesi vardr ve yldan yla bymektedir. Bu artlar altnda ve sermayenin younlap merkezilemesi kapitalist gelimenin gerei olduu bir durumda, ortann solu, sosyal demokrasi, Trkiye'nin sorunlarn zecek bir politika deildir. Kald ki sosyal demokrasi Bat kapitalizminin de temel sorunlarna zm getirmi deildir. Son zamanlarda parasal kriz biiminde beliren bunalmn altnda ekonomilerin kapitalist niteliinden doan dengesizlikler, elikiler yatmaktadr. Bizde srdrlen tartmalarda yle bir sorunun ortaya atld grlmektedir: Trkiye'nin karlat reform sorunlar Bat'da zlmtr, refah salanmtr, neden orada da kitle hareketleri, iddet hareketleri oluyor? Byle dnmek, temel sorunu anlamamann bir ifadesidir. Temel sorun, tek tek, ayr ayr, toprak reformu, vergi reformu, eitim reformu, adaletli gelir blm, kitlelerin yaama dzeyi sorunu, refah sorunu deildir. Temel sorun, ekonomilerin, retim glerinin tam hzda gelimesini salyarak dengeli ve uyumlu bir biimde ve byk dalgalanmalara, ekonomik krizlere yol amadan srekli geliebilmeleri sorunudur. Kapitalist ekonomiler, kapitalist niteliklerinden dolay bu vasfta bir gelime gsterememekte, dengesizlikler, elikiler, duraklamalar, gerilemeler srp gitmektedir. Son yllarda Batl iktisat ve politika evreleri uzun yllardan beri ilk defa 1929 krizi gibi byk bir krize doru gidilmekte olduundan endie etmektedirler. lk defa olarak durgunluk ve enflasyon bir arada ba gstermekte, bilinen ve uygulana gelen usullerle giderilememektedir. Milyonlarca iiyi kapsayan birbiri ardna grevler, sokak gsterileri, ifti direnileri ve protestolar, genlik hareketleri terrist giriimler, para bunalm ve ayarlamalar, dnya ticaretinde keskinleen rekabetler, bu toplumlarn yapsal sorun ve bunalmlarnn da vurmu belirtileridir. Savclka savunulan milliyeti toplumculuk da sac bir kk burjuva ideolojisi ve szde bir kalknma nerisidir. Bu konuda yaynlanm bir kitap vardr. Kurt Karaca adl bir doentin Milliyeti Trkiye adl kitab. ddianame ile bu kitap arasnda fikirlerden te terimlerde ve cmlelerde dahi grlen benzerlik, dvamz asndan bu kitap zerinde biraz durmay gerektirmektedir. Milliyeti toplumcu ideolojinin kk burjuva nitelii gayet bellidir. Bir kez, kk burjuvazinin nitelii olarak belirttiimiz zere, hem byk sermayeye, hem ii snfna kardr, nk hem iddianamede, hem kitapta, liberal kapitalizme de, sosyalizme de kar olduklar belirtilmitir. Sadece kapitalizm denmeyip de liberal kapitalizm denilmesi dikkat ekicidir; bu, nerilen sistemin yine de

kapitalizm olduunun dolayl itirafdr. Nitekim liberal olmayan kapitalizmin, yani tekelci kapitalizmin ve onun ak terre dayanan politik rejimi olan faizmin tek eletirisi yoktur. Zaten nerilen ekonomik-politik sistem o niteliktedir ki, ancak byk sermayenin iine yarar ve politik dzeyde onun faist ynetimini oluturur. Hatrlanacaktr ki, Alman Nazizmi de kapitalizme atarak ve mill sosyalizm ad altnda iktidara gelmi ve kk burjuva kkenli sahte sosyalist ideolojisi ve sloganlaryla kendisine bir kitle taban oluturmu, ama bu mill sosyalist iktidar byk burjuvazinin, zellikle finans kapitalin, ak terre dayanan, ii snfnn ekonomik ve politik bamsz rgtlerini ve tm demokratik hak ve zgrlkleri ortadan kaldran diktatoryas olmutur. Liberal kapitalizmde retim aralarnn mlkiyetini kk bir aznln elinde toplad, bu aznl ekonomik ve politik kuvvete kavuturduu iin kar klmaktadr. Buna are olarak da herkesi retim aralarnn mlkiyetine sahip klma nerisi ileri srlmektedir. Bylece milliyeti toplumcu ideoloji de temel sorunun retim aralarnn mlkiyetinde dmlendii grndedir. Milliyeti toplumculuk da retim aralarnn mlkiyetinin hisselere blnerek datlmasn nermekte, bylece herkesin retim aralarnn mlkiyetine sahip olacan iddia etmektedir. Herkesin mlkiyet hisselerine sahip hale getirilebilmesi iin nfusun cebr bir snflandrlmasn (alt kesime ayrlmasn) ve btn nfus kesimlerine amil bir cebr tasarruf sisteminin uygulanmasn nermektedir. Aktr ki, genel seimlerle iktidara gelinebilen, ok partili rejimde milliyeti toplumculuun iktidara gelebilmesi, hele, demokratik zgrlkleri ve muhalefet partilerini ortadan kaldrmakszn iktidarda kalabilmesi mmkn deildir. Milliyeti toplumculuk aklanan nitelikleriyle dpedz Anayasa ve ok partili demokrasiye aykrdr. Ksacas, milliyeti toplumculuk bir korporatif faist sistemden bakas deildir. Bu bahsi kapatmadan nce, nemli grdm bir noktay daha belirtmek isterim. ster demokratik bir biimde ve ksm olsun, ister milliyeti toplumculuun nerdii, btn topluma amil ve cebr biimde olsun, retim aralarnn mlkiyetini hisselere blp datmak, bu hisselere sahip olanlar retim aralarnn mlkiyetine gerekten sahip klmaz. Bizde yeni gibi grnen bu konular Bat'da uzun yllardan beri tartlm, akla kavuturulmutur. Hisse senetlerinin gerek bir mlkiyet hakk, yani retim aralarnn kullanln, iletmenin ekonomik politikasn, elde edilen kazancn blmn kontrol edebilme kudret ve imknn salamad burjuva iktisatlarnca dahi kabul edilir; hisse senetleri sahipleri sadece, miktar iletme yneticilerinin insafna kalm bir temett hakkna sahiptirler. Durum byle olduu iindir ki, sonralar, iilerin altklar iletmelerin hisse senetlerine sahip olmalar ve iletme ynetimine katlmalar nerilmitir, ama bunun da gerekli kontrol ve yetki imknn salyacak ekilde uyguland grlmemitir. Kald ki tek tek iletmelerdeki iilerin kendi iletmelerinin ynetimine katlmalar anlamna gelmez, byle bir katlmay salamaz. Daha fazla ayrntlara girmeden belirteyim ki, szn ettiimiz neriler aslnda, kk tasarruf sahiplerinin paralarn byk mteebbis ve sermayedar snfn emrine vermek sonucunu dourur. Bat'daki uygulamalarda bu sonucu dourmutur da. Byle bir ekonomik sistem, milliyeti toplumculuun nerdii gibi btn topluma amil, cebr ve tepeden inme bir ekilde uygulandnda byk sermayenin faist diktatoryas meydana gelir. 3-TRKYE VE SOSYALZM Biz sosyalistler, bugn Trkiye'yi ok megul eden kalknma sorununun sosyalizm sorunundan ayrlmadnn bilincinde olarak, kapitalist dzenden sosyalizme geii salayacak, sosyalizm dorultusunda bir kalknmay neriyoruz. Bunun bir kalknma yntemi, teknii sorunu olmadn, toplumsal dzen deiikliini ierdiini, sosyalizm dorultusunda bir kalknmann ve sosyalizme

geiin gerekleebilmesi iin politik iktidarn snf muhtevasnn deimesi gerektiini biliyoruz. Anayasa snf temeli zerinden siyasi partileri yasaklamadndan (esasen btn partiler, kendileri kabul etsinler, etmesinler fiilen snf partileridir) ve Anayasa sosyalizme kapal olmadndan, ii ve mttefiki emeki snflar eitip, bilinlendirecek ve rgtleyecek, onlar toplum hayatnda politik bir g haline getirecek ve iktidara hazrlayacak yasal, btn faaliyet ve hareketleri apak ortada bir sosyalist parti olarak partiler yelpazesinde yerimizi aldk. Bizim gr amzdan, kapitalizm mi, sosyalizm mi, u kalknma yolu mu, bu kalknma yolu mu sorularnn cevab kiilerin, rgtlerin bir sbjektif tercih konusu deildir, iktidarda olan veya iktidar alan diledii politikay seer ve izler dncesi ve inanc yanltr. phesiz ksa vadede byle bir tercih serbestlii vardr. Ama yaplan tercihler, izlenen politikalar toplum gelimesinin objektif gereklerine, ihtiyalarna, tarihsel dorultusuna uygun dt takdirde ve lde olumlu sonular verir, toplum sorunlarna zm getirir, kalknmay salar, aksi halde sorunlar daha vahimleir, bunalm srer gider, bir dar boazdan tekine dlr. Daha nceki ksmlarda kapitalist yoldan kalknmann az gelimi lkeler iin, ve bu arada Trkiye iin kapal olduunu nedenleriyle birlikte akladm. Trkiye iin sosyalizm dorultusunda bir kalknma ncelikle objektif bir zorunluluktur, ikinci plnda sbjektif bir tercihtir. Mahkemedeki sorgumda ve bu aklamalarmn daha nceki blmnde belirttim ki, karma ekonomi savunusu kapitalizm mi, sosyalizm mi sorununa bir cevap, bir nc sistem nerisi tekil etmez. ok nemli olduu iin, tekrar etme pahasna, bu konu zerinde bir daha ksaca durmak istiyorum. Btn az gelimi lkelerde iktisad devletilik politikas, devlet yatrmlar ve ekonomide bir devlet sektrnn olumas objektif artlarn bir zorunluluu olarak douyor ve geliiyor. Bunun iin sorun, karma ekonomi olsun mu, olmasn m sorunu deildir. Devlet sektr ve zel sektr karmas kendiliinden oluuyor. Sorun, devletilik politikas ve devlet sektr burjuvazinin denetim ve hizmetinde mi olacaktr, yani devlet eliyle bir zel sermaye ve teebbs snf gelitirilecek midir, yoksa bu yaplmayp, sz konusu politika ve sektr ii, emeki kitlelerin politik denetiminde ve hizmetinde mi olacaktr? Her ikisinin de deil, milletin denetim ve hizmetinde olacaktr cevab soruya gerek bir cevap deildir, kaamaktr, nk millet topluluunun i yaps sosyal snf ve tabakalardan oluur; temel ve kutup snflar, sermayeci snf -burjuvazi- ve ii snfdr. Dier snf ve tabakalar bu ikisi etrafnda veya onlara izafetle yer alrlar. Devlet politikasn ve mekanizmasn etkilemede, kendi denetimleri altna almada sosyal snflar birbirleri ile mcadele ederler. Burada parantez aarak belirteyim ki, snf mcadelesi deyince bizde olduu gibi hemen akla iddet hareketleri, ihtill hareketleri gelmemelidir. Klasik demokratik hak ve zgrlkleri benimsemi ok partili parlamenter rejimlerde snf mcadelesi esas itibariyle bir hukuk erevesi iinde olur, zaman zaman bunun dna kan hareketler grlse de. htill hareketleri, ii ve mttefiki emeki snflarn iktidara namzet olacak, iktidar alacak kadar glendii, sermayeci snflarn toplumu ynetmede acze dt ve burjuvazinin iktidar hukuk yolundan devre yanamayp bask ve terr yntemlerine bavurduu durumlarda belirir. Karma ekonomi konusunda yukarki soruya ilikin bir ikinci soru da, milli ekonomiye ve ekonomik gelimeye devlet sektr m, zel sektr m hkim ve yn verici olacaktr? Toplumlar duraan deil, dinamik ve deime halinde olduklarna gre, zamanla devlet sektr m genileyerek ekonomiyi kapsar hale gelecektir, yoksa zel sektr m n plna gelip genileyecektir? Temel snflardan birinin veya tekinin lke siyasetinde ar basmas, iktidar etkilemesi lsnde ve almas halinde bu iki ktan birine ynelinecektir. Sanayi burjuvazisinin, ekonomide zel sektrn glenmesi ile devlet iletmelerini devlet giriimleri olarak tasfiye etmek, yani holdingler, anonim irketler haline

dntrerek zel sektre devretmek veya zel sektr ortak etmek nerileri imdiden ne srlmekte, savunulmaktadr. Btn bu sorular u soruya indirgenebilir: Karma ekonomi gelimi bir kapitalizme doru mu, yoksa sosyalizme doru mu seyredecektir. imdiki gidi birinci k ynndedir. Ekonomideki ve ona bal olarak toplumdaki bunalmlarn, dar boazlarn ve huzursuzluklarn temel nedeni budur. Bunun nedeni de iktidarn snf muhtevas, snf temelidir. Dnyann gelimi kapitalist toplumlarna baktmz zaman oralarda da kapitalist sistemin tarihsel grevini (fonksiyonunu) tamamlam olduunun belirtileri grlmektedir. Kapitalist dnyann en gelimi, en kudretli ekonomisine sahip A.B.D. nde zel sektr yalnz kendi imkn ve kaynaklar ile ekonomiye hkim olup onu yrtememektedir, devlet mdahalesi ve destei ile ayakta durabilmektedir. Devlet siparileri, almlar, kredileri, gerektiinde fiyat ve cret kontrollar, gmrk tarifeleri ayarlamalar, grev ve toplu szlemelere mdahale, zel sektr ve ona dayal kapitalist ekonomiyi ayakta tutmann yntemleridir. Liberalizmin ampiyonu A.B.D. nde btn bunlar olmaktadr. Ayrca, Bilimsel ve Teknolojik Devrim aamasnn gerektirdii, ekonomik gelime iin hayat nem tayan bilimsel aratrmalarn mal ykn de byk lde devlet zerine almtr. zel sektrn kaynaklar bu aratrmalar ve artk yeni teknolojinin gerektirdii muazzam yatrmlar karlamaya yetmemektedir. zel sermaye ve sektr, buna dayal kapitalist sistem, retim glerini, ekonomiyi gelitirme iini baarabildii takdirde ve lde tarihsel greve sahiptir; ne kadar smr olsa, ne kadar sosyal adaletsizliklere meydan verse de yine kapitalizm srer gider. Nitekim feodalizmi tasfiyede, kapitalizmi oluturup gelitirmede, sanayilemeyi baarmada zel sermaye snf, burjuvazi, bunu yapmtr, ii ve emeki snflarn ar smrlmesine, yoksullamasna, keskin sosyal eitsizliklere, adaletsizliklere ramen kapitalizm insan toplumlarnn evriminde toplumlara byk aama aldrmtr. Ama artk retim glerini ve ekonomiyi kendi gc ile gelitiremez, devlet destei ile ayakta durur, nemli fonksiyonlar devlete aktarr oldu. Devletin mdahalelerinin, grevlerinin, ykmllklerinin artmasna ramen, kapitalist toplumlar ii ve aras dengesizlikler, elikiler rekabet ve mcadeleler iddetlenmektedir. Kapitalizm artk btn dnyay kendi ilikiler a iine alr ve tutar durumdan kmtr; dnya nfusunun te biri eitli biimlerde sosyalist dzene gemitir. Geri kalan kesimde de azgelimi lkeler gelimi kapitalist lkelere kar direnmekte, bakaldrmakta, gittike keskinleen mcadele vermektedir. Btn bunlar dnya kapitalizmi iin zorlu sorunlar, bunalmlar yaratmaktadr. Toplumsal sistem olarak kapitalizmin karsna sosyalizm ciddi bir alternatif olarak dikilmitir. Sosyalist dnce, teori ve zm nerileri kapitalizme ilikin sorunlarn gzleminden, incelenmesinden domu ve gelimitir. Gzleyen, inceleyen, tahliller, kyaslamalar yapp sonular karan insan kafasdr, ama insanlar iinde yaadklar tarih dneminin ve toplum artlarnn deime ve gelimelerini gzlerler, bunlar zerine dnrler, sonu karrlar. Bunun iin insan dncesi en geni snrlar iinde toplum artlar ile belirlenmitir. Bizler de Trkiye'nin artlan ve tarihsel aamas konusunda karnca kaderince bunu yaptk. Onun iin biz sosyalizmi, daha insancl, daha adaletli, insanlann kiiliklerinin daha zgr gelimesini salyacak bir sistem olarak nermiyoruz sadece. Bu mlhazalar da var, bunlar da son derece nemli phesiz. Ama biraz nce iaret ettiim gibi, bir toplumsal sistem insanln toplumsal evriminde tarihen zorunlu ise, tarihsel bir grevi yerine getiriyorsa, yaratt eitsizliklere ve adaletsizliklere ramen kanlmaz olur ve yaar. Kapitalizm ise, ksaca ve ancak ana izgileriyle belirttiimiz nedenlerle artk tarihsel grevini yitirmektedir, hatta yitirmitir. Yukarda akladm durum ve gelimeler sosyalizmin zorunlu bir alternatif olarak ortaya ktna, sosyalizme geiin kanlmazlna iarettir. te bunun iin savunduumuz sosyalizme

bilimsel sosyalizm diyoruz. Sosyalizm nerimiz bir takm sosyal deer yarglarna deil, btn insan toplumlarnn ve Trkiyenin objektif artlarnn, gelime dorultusunun tahliline ve tesbitine dayanyor. Bilimsel sosyalizm konusunda ilk ifademde sylediklerim de mahfuzdur, sz uzatmamak iin bir daha tekrarlamyorum. Sosyalistliimiz, kendi varlmz, hareketimizi, yani sosyalist fikirlerin, akm ve hareketlerin douunu izah tarzmz asndan da bilimseldir. Kapitalizmin tarih sahnesinde belirip gelimesi, bununla birlikte ii snfnn olumas, ii snfnn, ve ardndan emeki snflarn smr, yoksullama ve eitsizliklere kar ekonomik ve politik mcadeleye girileri, bilimsel sosyalizm gr asna ve teorisine yol amtr. Objektif durumlarn, artlarn, gelimelerin insan zihninde dourduu fikirler dnp insanlarn davranlarna, hareketlerine yansdndan, bu karlkl etkilenme sonucu sosyalist fikirler ve neriler de ii snf hareketlerinde tutunmu ve gelimitir. Fikir tarihinde daha nce de sosyalizm fikirleri, nerileri vard, ama bunlar her dnrn kendi kiisel deerlendirmelerine, sbjektif tercihlerine dayanyordu. Trkiye'de de sosyalist fikir ve akmlar toplumsal gelimelerle belirlenmitir. Kapitalistleme sreci ve ii snfnn olumas ile belirmi ve bu ikisinin geliip glenmesiyle de gelimitir. zel sermaye ve teebbsn -burjuvazinin- kapitalizmi ve kapitalist deer yarglarn savunan ideolojisi karsna ii snfnn, mttefiki snflar da kapsar biimde, kendi ideolojisini, sosyalizm nerilerini koymas kanlmaz bir toplumsal sonutur. Birincinin olduu yerde ikincisi mutlaka olacaktr. Gelimi bat kapitalizminin demokrasileri bu gerei grm, tanmlardr, tanmak zorunda kalmlardr. Batda sermaye snf - burjuvazi- mutlak kralla ve soylular snfna kar kendi varln, istek ve karlarn kabul ettirebilmek iin insanlarn eit ve zgr olduklarn, aralarnda kardeliin hkm srmesi gerektiini savunmulardr, zgrlk, eitlik, kardelik her yerde istibdata ve feodalizme kar etkin ideolojik bir silh olarak kullanlmtr. Bizde de byle olmutur. 1908 merutiyetinin slogan Hrriyet, Msavat, Uhuvvet idi. Bunlar propagandalarda, basnda tekrarlanyor, bir yznde bu slogan yazl gm madalyonlar baslp satlyordu. Ama burjuvazi krallk istibdadn ve feodalizmi alt edip iktidar alnca, zgrlk, eitlik ve kardelik ilkelerini ii ve emeki snflara uygulamak istemedi ve uygulamad. Batl kapitalist toplumlarda ii snf ve emeki kitleler meslek rgtlenme, politik rgtlenme, grev ve toplu szleme, genel seimler ve oy hakk gibi hak ve zgrlkleri elde edebilmek iin uzun ve etin mcadeleler verdiler. Nihayet, sermaye- emek eliki ve mcadelesini hukuk erevesi iine alp kanalize etmeyi amalayan, klsik demokratik hak ve zgrlkleri kapsayan ok partili parlamenter rejim politik dzeyde oluup ekillendi. Burjuvazi karsnda ii snfnn varln tanmayan, bu snfn ideolojisi olan sosyalizme, politik akm ve rgtlere yer vermeyen bir rejim, artk Bat demokrasileri arasnda yoktur. i snfnn ideolojisini, bu ideolojiyi retme ve yayma serbestliini, bu ideolojiye dayanan politik partileri reddeden bir rejim, ne ad tarsa tasn, ne nitelik gsterirse gstersin, hangi gereke ile savunulursa savunulsun sermayeci snflarn - burjuvazinin- ii ve emeki snflara kar bask ve iddete dayanan bir diktatoryasdr, yani faizmdir. Durumu maskelemek iin ortaya salverilen hi bir politik sis perdesi, hi bir anti-komnist kampanya histerisi, alnan tehlike anlar, bu gerei rtbas edemez, deitiremez. Ve byle diktatrlkler erge kmeye mahkumdur, nk hibir burjuva diktatrl; kapitalizmi, burjuvaziyi, yani kendi kendini yoketmeden ii snfn yokedemez. Burjuvazi ise elbette kendini ve kendini var eden kapitalist sistemi yok edecek deildir. i snf varolunca onun bilimsel temellere dayanan ideolojisi sosyalizm de, sosyalist harekeer de mutlaka varolur ve erge varlklarn kabul ettirir. Bat burjuvazisi, 20. yzylda ak bask ve terre dayal diktatoryay denemitir. talya'da

Mussolini faizmi, Almanya'da Hitler nazizmi ile. Her ikisi de insanln bana byk bellar aarak, ykntlar brakarak tarih sahnesinden silinip gitmitir. Bugn Avrupa'da faist rejimleri srdren iki lke -spanya ve Portekiz- ise Avrupa'nn en geri toplumlardr ve derinden derine kaynamaktadr. Bizim sosyalizm grmzn, anlaymzn bilimsellii konusunda bu davaya ilikin olarak syleyeceklerim bundan ibarettir. Savclk ve iddianamenin kaynakland milliyeti toplumculuk, retim aralarnn, devlet mlkiyetinde olmasna kar kmaktadr. Gereke olarak da bunun imtiyazl bir brokratik snf yarattn ileri srmektedir. Ve bizler de byle brokratik bir iktidar, rejimi amalamakla sulanmaktayz. Bu konu zerinde de biraz duralm. Bir kere savcln ve milliyeti toplumcularn bilmeleri gerekirdi ki brokrasi, yani demokratik kontrol ve meyyidelerden muaf imtiyazl idareci tabaka, kapitalist toplumda domu ve gelimitir. Kapitalizmin gelimi, burjuvazinin gl olduu toplumlarda, burjuvaziyi kendi politik partileri aracl ile iktidar alr ve devlet politikasna ve cihazna yn verir. Devlet cihazn oluturan brokrasi de burjuva partilerinin ounlukta olduu parlamentolardan kt iin esas itibariyle burjuvazinin karlarna, isteklerine uygundur. phesiz toplumda dier snflarn varl bsbtn grmemezlikten gelinemiyecei iin ve de snf mcadelesinin toplum dzenini paralayacak dereceye varmasn nlemek iin, burjuvaziden gayr snf ve tabakalara da tavizler verilir. Bu snf ve tabakalar ne kadar gl, ne kadar mcadeleci olursa, mevcut kaynaklar erevesinde verilen veya koparlan tavizler de o kadar byk olur. Burjuvazi kendi adna devlet politikasn uygulayan brokrasiye, idareci tabakaya zellikle taviz verir, imtiyazlar tanr. Bylece onu kendisine, kapitalist dzene balamak ister ve balar. Trkiye'de de durum bylece olmutur ve byledir. Osmanl mparatorluundan beri merkeziyeti devlet gelenei var ve gl olduundan, kapitalistleme ile birlikte Batnn burjuva toplumlarn rnek alarak imtiyazl, demokratik kontrollerden masun ynetici bir tabaka oluturulmutur. Ne var ki, kapitalistleme ve burjuvazi Avrupa'daki gibi gl olmadndan, ekonomide kapitalistlemenin, yaantda burjuvalamann, geer ake terimiyle Batllamann, szcs, ampiyonu sivil, asker ynetici tabaka olmutur. Bu tabaka kapitalizmi gelitirmeyi, henz gl olmayan burjuvaziyi kendi vesayeti altnda tutarak yapmak istemitir ve yakn zamana kadar yapmtr da; rnein burjuvazi tek parti devrinde glenmi, sermaye birikimi yapmtr. D.P. hareketi ve iktidar, kendini artk yeterince gl hisseden burjuvazinin brokrasinin vesayetinden, krtasiyeciliinden kurtulma ve brokrasiyi dorudan kendi emri altna alma hareketiydi. AP iktidarlar da ayn politikay srdrmtr. AP bir yandan brokrasinin devlete sahip kma geleneini krma, otoritesini zayflatma, politik iktidarn tam hkm altna alabilme politikas yrtm, te yandan da, nceleri bir idar reform tasars gibi karlaca iddia edilen personel kanununu, geim sknts, huzursuzluu gittike anan brokrasiye bir sus pay veren bir kanun olarak karmtr. Ayrca, gelien sanayiin mamulleri iin bir satn alma gc, bir pazar yaratma amac da bunda rol oynamtr. Sosyalizmin amac, devlet ilerini gren devlet grevlilerini demokratik kontrollerden masun, topluma kar deil de yalnz st kademelere kar sorumlu ve hesap veren durumdan karmaktr. Teknik ileri grenlerden gayri, karar alma, emir ve direktif verme mevkiinde olan grevlileri -ki asl brokratlar bunlardr- seimle greve gelir, baarl olmad takdirde grevden uzaklatrlr duruma getirmektir. Devlet ilerindeki grevlilerin sosyal haklarn, gvenliklerini teminat altna almakla beraber, dier alanlardan ayr ve stn zel imtiyazlarn kaldrmaktr. Sosyalist dzene gemi baz toplumlarda bir brokratlama grlyorsa eer, bu, kapitalist dzenden devralnm bir hastaln devamdr, sosyalizmin bir gerei, niteliinden doan bir sonu deildir. Bu

gibi hallerde gemiten devralnan toplumsal yapnn, sosyalizmin dou ve gelime artlarnn, uygulamadaki aksaklklarn, nleme konusunda yaplan ve yaplmayan ilerin incelenmesi gerekir. Biz bilinen bir tek hususa iaret etmekle yetindim: Hereye ramen bu lkelerdeki gelir dalm yelpazesi kapitalist toplumlara kyasla ok dardr. Bu da hi deilse gelir konusunda ynetici kadrolarn kapitalist lkelerdeki burjuvazi gibi milli gelirin kayman alr durumda olmadklarn gsterir. Esasen sosyalizmde emee gre gelir esas alndndan, gelir farklar olmakla beraber gelir dalm yelpazesi kapitalist lkelerdeki kadar geni olamaz. Bu brokratik ynetim konusunda, devletin klesi olmak iddias da sama bir iddiadr. Bu, devleti toplumun btnnden, toplum yapsndan soyutlayan, kendi bana mutlak bir varlk sayan yanl bir grten doan sosyolojik bir hatann ifadesidir. Devlet cihas, rgt, btn toplumu kapsamas bakmndan ok nemli olmakla beraber, herey demek deildir ve toplum yapsyla yakndan ilikilidir. Devlet cihaz kimin iktidarnn elindedir? nemli sorun budur. Mahkemedeki sorgumda egemenlik, iktidar ve tahakkm kavram ve olgularn inceler, aklarken belirtmitim ki, snfl toplumlarda genel seimlerle iktidara gelme iktidarn bir snf karakteri tamasn nlemiyor, bilkis bunu salyor. i ve emeki kitleler iktidar aldklar zaman devlet cihaz ve politikas onlarn yani byk ounluun denetiminde olacaktr. O zaman kim kimin devletine kle olacak? Sorun, devlet cihaz dahil, toplumun btn kesimlerini btn kademelerinde demokratik temele oturtmaktr, toplumun btn kesim ve kademelerinde, btn kurumlarnda tabann, kitlenin katksn, denetimini, sz ve karar sahibi olabilmesini salamaktr, o zaman kimse kimsenin, kimse hibir kurumun, rgtn, klesi olmayacaktr. i partisi ise bylesine geni, politik alann dndaki alanlar da kapsar bir demokrasi, sosyalist demokrasi nermektedir. Bunu programna alm, ak, kesin, ayrntl aklamtr. Programn buna ilikin bir blmn mahkemedeki sorgumda okumutum. Siyasetten, ekonomiden, plnlamadan eitime, salk hizmetlerine, btn kltrel faaliyetlere kadar btn toplum hayatnn her kesiminde, programn deyimiyle halkn gnlk yaantsnda gerekleen bir demokrasi, bireyin devlete kle olmasna da, imtiyazl, krtasiyecilie boulmu bir brokrasiye de yer vermez. Ana izgileriyle ancak aklamaya altm btn bu nedenlerle biz, sosyalizm dorultusunda, kapitalist olmayan yoldan kalknmay neriyoruz. ok nemli olduu iin bir kere daha tekrarlyaym, bunu sbjektif bir tercih olarak deil, Trkiye artlarnda ve durumundaki bir toplum iin tek kar yol olduu iin neriyoruz. 1964 ubat aynda zmir'de yaplan Byk Kongrede kabul olunan Parti programnn Kalknma Yolu balkl blmnde, nce, Trkiye'nin neden kapitalist yoldan kalknamayaca anlatldktan sonra, daha ileri bir toplum dzenine demokratik yoldan gei artlarn hazrlamak amacna ynelik kapitalist olmayan kalknma yolunun esaslar ortaya konulmutur. (Program s. 61-66) Bu yol, insann insan tarafndan smrlmesine son verecek, daha ileri bir toplum dzeni olan sosyalizm dorultusunda bir kalknma yoludur. Bu, gereki ve geerli tek kalknma yoludur. Bu Trkiye'yi hzl tempoda ve mmkn olan en ksa zamanda, btn tabiat ve insan kaynaklarn en rasyonel, verimli ve demokratik biimde seferber ederek kalkndracak tek yoldur. Bu kalknma yolunun ve sosyalizme geiin 1961 Anayasa's erevesinde gerekletirilmesi mmkndr. 1961 Anayasa's hukuk dzeni, sosyalist harekete ve sosyalizm dorultusunda bir kalknma ynteminin uygulanabilmesine aktr. Ben ahsen bu konuyu, ilk 1968'de yaynlanp 1970'de ikinci basks yaplan Trkiye ve Sosyalizm Sorunlar adl kitabmn Anayasa ve Sosyalizm ve Kalknma Yntemi balkl blmlerinde inceledim, (s. 195-222 ve 235-262). Bu kitabmn ikinci basksn bu savunmama iliik

olarak ve gerek kamulatrmalar ve devletilik, gerekse dier konulardaki grlerimin kant olarak ve savunmamn ayrlmaz bir paras olarak sunuyorum. Kitaptan paralar alarak grlerini kantlamak zaman alaca iin kitab savunmamn ayrlmaz bir paras olarak sunmay uygun buldum. Burada yalnz u temel noktay belirtmekle yetineceim, bunu sorgumda da aklamtm. 1961 Anayasa'sna gre zel sermaye ve teebbs kamu yararna aykr olmamak zorundadr. Sras geldii her yerde Anayasa bu hkm koymakta, tekrarlamaktadr. retim gleri ve ekonomi gelitike, sermaye gittike az ellerde toplanp retimin rgtlenmesi merkezletike, bu dzeye erimi iletmeleri kamulatrmak, millet adna devlet mlkiyetine geirmek kamu yaran gerei olur. Aksi halde younlaan ve merkezleen byk sermaye mill ekonomiye hakim ve lke siyasetini denetimi altna alr duruma gelir. Gelimi kapitalist toplumlarda bu durumun rnekleri oktur. Bunda elbette kamu yaran yoktur, zaran vardr. Ayrca, Anayasa'nn 39. maddesinde kamu hizmeti nitelii tayan zel teebbsler, kamu yararnn gerektirdii hallerde, gerek karl kanunda gsterilen ekilde denmek artyla devletletirilebilir hkm konulmutur. Bu maddede kamu hizmeti nitelii tama art tartma konusu olabilir, nk bunu tayin edecek kstaslar belirtilmemitir. Bizde genellikle demiryollar, su, elektrik, havagaz, PTT kamu hizmetleri kategorisinden saylr, ama bu bilimsel, rasyonel deil, ampirik bir ayrma dayanan bir anlaytr. Ayn hizmetler, rnein A.B.D.'nde zel sektrn elindedir. Bizim grmz odur ki, bir ekonomi kolundaki iletmeler yukarda belirttiimiz dzeye eriince onlarn grd ileri kamu hizmeti nitelii kazanm saymak gerekir, nk lke ekonomisini ve siyasetini kendi alarndan kuvvetle etkileyecek, hatta kontrol edecek gce sahip olmulardr. Bunun iin de kamulatrlmalar, kamu denetimine ve hizmetine konmalar gerekir. te bu tahliller ndadr ki, 1964 ubat'nda 1. Byk Kongre tarafndan kabul edilen parti programnda kamu sektrnn mill ekonomide esas ve hkim sektr olaca, zel sektrn pln erevesinde kamu sektrne yardmc olarak alaca, mill ekonomide esas ve hkim sektr olaca, zel sektrn pln erevesinde kamu sektrne yardmc olarak alaca, mill ekonomide kilit ta mevkiinde olanlardan balanarak ve ekonomik kalknma ile sosyal ilerlemenin gerekli kld bir sra izlenerek byk retim ve ulatrma aralarnn, d ticaret, bankalar ve sigortalarn devletletirilecei ifade olunmutur. Modern teknolojinin gerei olarak iletmeler gittike bymekte ok yanl muazzam rgtler haline gelmekte ve muazzam sermaye yatrmlar gerektirmektedir. Bu younlama ve merkezleme teknolojik ve ekonomik gelimenin kanlmaz kanunudur, sbjektif tercih meselesi deildir. Bunlarn bir avu zel teebbs ve sermaye sahipleri snfnn elinde ve kontrolnde olmas m kamu yararnadr, yoksa, btn toplum adna kamulatrlp demokratik bir iletimle halkn denetim ve hizmetine mi konulmas kamu yararnadr? Sorun budur. Bizim cevabmz ikinci kkn kamu yararna olduudur. Biz Trkiye'nin durumunu byle grdmz, 1961 Anayasa'sn byle anladmz iindir ki, programmz Anayasa erevesi iinde gerekletirmeyi amaladk. 1961 Anayasa's programmz gerekletirmeye sosyalizm dorultusunda kalknmaya kapal deildi. kincisi, sorgumda da akladm zere, ihtilller byk sosyal olaylardr, btn sosyal oluumlar gibi ihtilllerin de sosyal kanuniyeti vardr. Bu grup insann, bir rgtn istemesiyle bir toplumda ihtill olmaz. Sorunu byle koyup ve byle gstermek -ki bizde politik demagoji ile hep byle yaplyor- hibir sosyolojik bilgi ve anlaya sahip olmamak demektir, ya da gerei maskelemek iin bavurulan kastl bir politik demagojidir. Sosyalist ihtilller, 1) ii ve emeki snflarn gl, iktidar almaya namzet ve muktedir ve istekli olduu, 2) toplumu ynetmede, sorunlara zm getirmede acze den burjuvazinin iktidar devretmeye raz olmad, demokratik hak ve zgrlkleri, ortadan kaldrd, ii ve emeki snflarn

ekonomik ve politik rgtlerine ve giderek tm demokratik, ilerici rgt, akm ve hareketlere kar bask ve terr yntemleri uygulad artlarda oluur ve patlak verir. i ve mttefiki emeki snflar ve onlarn politik rgtleri hi bir zaman kendi sbjektif tercihleri ile ihtill yoluna bavurmazlar; bar, demokratik, hukuki yollar burjuvazi tarafndan meruiyet d tasarruf ve eylemlerle kapatld zaman zorunlu olarak ihtill yoluna gidilir. 1961 Anayasa's da meruiyetini yitirmi iktidarlara kar direnme hakkn meru bir hak olarak tanmtr. Savclk makam bize ihtillcilik isnad ederken hi bir hukuki delil ortaya koymuyor. Aksini ispatlayan saysz delilleri ise, Parti Program, tz, bildirileri, raporlar, demeleri, samimiyetsiz beyanlar olarak bir kalemde bertaraf ediyor. Bu beyanlarmzn doruluunu, dayandklar bilimsel tahlilleri ve mant izah ederek yukardaki aklamalarmda hi bir pheye yer brakmayan biimde ortaya koymu oldum. Partiye ilikin olarak burada iki belgeden birer para aktarmakla yetineceim. Parti Programnn Giri yazsnn son ksmnda yle denilmekledir: Trkiye i Partisi saflarnda tekiltlanarak bamsz bir kuvvet durumuna gelen emeki halkmz, kendi z partisine, yani kendi kendisine verecei oylarla iktidara gelince, bala Byk Millet Meclisi almalar olmak zere, btn ekonomik, sosyal ve kltrel faaliyetlerde sz ve karar sahibi olacak, ilerini kendi eliyle yrtp dorudan doruya kendisi denetliyecektir. Trkiye i Partisi, insan haklarn, ekonomik ve sosyal haklan her gn uygulanan canl kurallar durumuna getirecektir. Trkiye i Partisi, Anayasa'y z, ilkeleri ve amacyla eksiksiz, tastamam uygulayacak, sosyal adaleti, sosyal gvenlii hayatmzda gerekten yararlandmz eitli kurumlar biiminde gerekletirecektir. Yine Giri blmnde (s. 14) Parti yle tanmlanmaktadr: Trkiye ii Partisi, Trk ii snfnn ve onun tarihi, bilime dayanan demokratik ncl etrafnda toplanm, onunla kader birliinin bilin ve mutluluuna varm toplumcu aydnlarla rgatlarn, topraksz ve az toprakl kyllerin, zanaatkrlarn, kk esnafn, aylkl ve cretlilerin, dar gelirli serbest meslek sahiplerinin, ksacas, emei ile yaayan btn yurttalarn kanun yolundan iktidara yryen siyasi tekilatdr. Parti tzmzde ise, Partinin amacn belirten 3. madde u cmle ile son bulur: Halkn oyu ile kanun yolundan iktidara gelen T.I.P., halkn oyunu kaybedince, yune kanun yolundan iktidardan ekilir. ahsma gelince, ben iktidara gelme yntemi ve ihtill konusundaki grlerimi, ilk ifademde ve imdi ortaya koyduum tahliller erevesinde defalarca szle ve yazyla belirtmiimdir. Burada belgeyi sunmakla yetineceim. Daha 1964 ylnda Sosyal Adalet Dergisinin 15 Mays 1964 gnl 19/2 saysnda Demokrasi Anlaynda Gelimeler ve Devrimcilik balkl yazmda son yirmi, yirmibe yl sresinde lkemizde demokrasi anlayndaki gelimeleri zetledikten sonra demokrasinin emeki kitlelerin ve tm ilerici glerin lke siyasetinde aktif, mcadeleci bir rol oynamasyla gerekleip gelieceini belirtiyor ve diyorum ki; Bu noktada baz kt niyetli kiiler 'mcadele de ne demek ihtill hareketi mi yani?' diyeceklerdir. Hayr, yazdklarmn altnda bouna maksat aramasnlar. htilller, belirli artlar altnda baka toplumlarda da, bizim toplumumuzda da yer alm bir sosyal gerektir. Anayasamz, meruluunu kaybetmi iktidara kar halkn direnme hakkn kabul etmekle, ihtilllerin belli durumlarda meruluunu da kabul etmi oluyor. Ama bugn Trkiye'de bir ihtill durumu yoktur. Bir kar-ihtill, gerici bir darbe tehlikesi vardr. 1961 Anayasa's, halk kitlelerinin memleketin politik hayatnda bir

g haline gelmesine, memleketin idaresinde sz ve karar sahibi olmalarna, toplum yapsnda kkl reformlarn yaplmasna hukuk bakmndan imkn vermektedir. Bu yaz demokrasi ve devrim ilikisi asndan btnyle ilgintir. Onun iin sz geen dergiyi iliik olarak sunuyorum. Yine Tm dergisinin 1 Ocak 1969 gnl 4. saysnda Ve htill zerine balkl yazmda da ayn konu ilenmitir. Bu dergiyi de grlerimin belgesi olarak iliikte sunuyorum. Ve nihayet, Trkiye ve Sosyalizm Sorunlar adn tayan kitabmn 1970 ikinci basksnda Anayasa ve Sosyalizm blmnn Seimlerle ktidara Gelme Sorunu ara balkl ksmnda (s. 211-221) bu sorun hem genel plnda, hem Trkiye artlarnda ele alnm ve Anayasa erevesinde seimlerle iktidara gelmenin mmkn ve muhtemel olduu tezi savunulmutur. Kar tezler ele alnm, incelenip tartlm, cevaplanmtr. Belirmesi muhtemel olumsuz gelimeler zerinde durulmu, douraca sonular belirtilmitir. Sz konusu blm uzun olduu iin buraya aynen almyorum, bu savunmann bir paras olarak kitab zaten iliikte sunuyorum. BUGNE NASIL GELND? 1971 Baharndan bu yana 12 Mart'a Nasl Gelindi? konusu, bu kelimelerle formlletirilerek radyoda, televizyonda, basnda, Mecliste ve politikaclarn demelerinde ok anlatld, tartld. Ayrntlarda farklar ne olursa olsun, verilen cevaplar balca noktada toplanyor. Trkiye Milletleraras bir komploya maruzdur. Son bamsz Trk devleti paralanp yok edilmek istenmektedir. Hrriyetler ktye kullanlmtr. Hrriyetler hrriyetleri yok etmek iin kullanlamaz. Demirel hkmetlerinin aczi ve yanl politikas. Savcln iddianamesi de bu l izah iermektedir. Bunlar temelden yanl izah ve deerlendirmelerdir. Toplum gereklerini grmemenin veya grmek istememenin ifadeleridir. Bir kez, konu tartlrken hep son zamanlarn iddet hareketleri, gerillaclk eylemleri zerinde durulmaktadr. Bu olaylar ileri srlerek devletin paralanp yok edilmek istendii, btn olup bitenlerin milletleraras bir komplonun -son gnlerde komnizmin deniliyor- eseri olduu iddia ediliyor. ddianamenin gr de byledir. Komplo teorisi tek kelime ile glntr. Sz konusu olaylar yaratanlarn iddia edildii gibi daryla ilikileri, balantlar varsa bile yine komplo teorisi glntr. nk bu eit rgtlenme ve hareketlerin genler arasnda neden byle yayld, bir taban bulduu sorusu yine bir izah bekler. Kald ki iddet, gerillaclk hareketleri son bir iki yln ve hemen hemen genlie mnhasr olaylardr, oysa btn 1960- 70 aras, toplumun eidi kesimlerinde kitle hareketlerinin gelimesiyle belirlenmitir; zellikle 1965'ten sonra bu hareketler yaylm ve hzlanmtr. i yryleri, grevleri, fabrika igalleri; byk kyl kitlelerinin fiyat ve gbre gibi konularda gsteri yryleri, mitingleri, toprak igalleri; fr, bakkal gibi kesimlere kadar yaylan boykot hareketleri; retmen kitlesinin gl rgtlenii, boykotu, dier direnileri; yzyllarn tesinden gelen merkeziyeti devlet gelenei ile stn emrine uymaya alkn memurlar kitlesinde rgtleniler, hak arama ve direnmeler; en st kademe grevlilerinin, niversite retim yelerinin ve en st yarg organlar yelerinin resm giysileriyle yaptklar protesto yryleri toplumdaki huzursuzluun ve bunun yaratt kitlesel hareketliliin ne denli geni ve derin olduunun gstergeleriydi. Btn bunlar komplo, dtan kkrtma, iyi niyetli genlerin kkrtmalara kaplmas, aldanmas gibi szde izahlarla geitirilecek olaylar deildir. Bu alkantlarn, toplumsal hareketlerin kayna, Trkiye'nin az gelimi bir lke olarak kapitalist yoldan kalknmada direnmesi ve bu kalknma yolunun gerekleri ve

sonularyla kitlelerin zlem ve isteklerinin atmasyd. Kapitalizm, hele ilk sermaye birikimi aamasnda bulunan geri kalm lkelerde, byk eitsizlikler ve adaletsizlikler yaratmadan geliemezdi, geliemiyordu; kitleler ise 20. yzyln ikinci yansnda artk uyanmt. Avrupa kapitalizminin geen yzyllardaki ilk gelime aamalarnda olduu gibi kitleler artk dnyann hi bir yerinde ve Trkiye'de kyasya ve snrsz smrye boyun emiyor, dnya nimetlerinden paylarn istiyorlard. Savcln da katld ve tekrarlad, Hrriyetlerin ktye kullanl iddias da dpedz anlamszdr. Anayasalar demokratik hak ve zgrlkleri temel artlan ve snrlaryla belirlerler, uygulamaya ilikin ayrntlar kanunlarda yer alr. Bu hak ve zgrlkler ya kullanlr ya da kullanlmaz. Kullanlrken yasal snrlar ihll edilirse yasal meyyidelerle karlalr. Bunun dnda iyiye kullanma, ktye kullanma sz konusu olamaz. Hem demokratik hak ve zgrlkler Anayasa'da hkme balanacak, teminat altna alnacak, hem de sonra bu hak ve zgrlkleri yurttalar, iktidarn veya kendilerinde demokrasi hakemlii gren kiilerin arzularna, grlerine uygun koullarda ve biimlerde kullanlrlarsa hrriyetler iyi kullanlm saylacak, aksi hallerde ise kt kullanlm saylarak sulanacak, byle demokrasi olmaz. Mahkemedeki sorgumda ifade ettiim gibi, Batl rneinde bir demokrasi olma iddias gerekten hayata geirilecek mi, geirilmeyecek mi sorusuna eveleyip gevelemeden ak seik cevap vermek gerekir. Bu gne kadar olup bitenler, Bat rneinde demokrasi olma iddiasn srdren iktidarn ve iktidara namzet evrelerin, dilleri ne sylerse sylesin, gerek cevaplarnn Hayr olduunu gstermektedir. Demirel hkmetlerinin aczi, yanl politikas da deildir olaylarn sebebi. Demirel temsilciliini ve szcln ettii sermayeci snflar asndan tutarl, bilinli ve hesapl bir politika gdyor, belirli amalara varmak istiyordu. 12 Mart ncesinde olaylar birbirini izledike biz Parti bildirilerinde, demelerinde, raporlarnda bu hususu belirtmi, izah etmitik. Bu konuyu daha iyi aklayabilmek iin biraz daha gerilere gitmek gerekiyor. Sorun, daha nceki blmde ele aldm ok partili rejim ve Trkiye'deki snf ilikileri konularna balanarak aydnla kavuturulabilir. Belirtmitik ki, Batda ok partili parlamenter rejim, demokratik hak ve zgrlkler, feodalizmin ykl ve kapitalizmin gelimesiyle burjuvazi tarafndan, ii ve emeki kitlelerin desteini de alarak, mutlak idareye, kralla ve soylular snfna kar oluturulmutu. Onlar karsnda burjuvazinin hak ve zgrlklerini ve giderek iktidarn salamaya yaramtr. Ama burjuvazi, feodalizmi tasfiye ettikten sonra ayn hak ve zgrlkleri ii ve emeki kitlelere tanmak istememi ve halk kitleleri uzun mcadeleler sonucu bu haklara sahip olabilmilerdir. Yine de burjuvazi kendi iktidar ve karlarnn tehlikeye dtn grd hallerde demokratik hak ve zgrlkleri kstlamak, hatta tm ortadan kaldrmak yoluna gider ve 20. yzylda iki gelimi kapitalist lkede, talya ve Almanya'da bunu denemitir. Trkiye'deki gelime de bu adan benzer bir izgide olmutur. Cumhuriyetin iln ve onu izleyen reformlarla ve kapitalistleme ile feodalizmin tasfiyesi perinlenmi, kapitalizme daha hzl gelime yolu alm, ii ve emeki kitlelerin ekonomik ve politik rgtlenmesine - sendikalama ve partilemesine- msaade olunmamtr. i ve emeki kitleler sindirilip susturulurken, ikinci dereceden bir eliki gittike kendini duyurmaya balamtr: Kapitalizmi gelitirmekte burjuvazi ile temel bir kavgas olmamakla beraber, devlete sahip kma, devleti yrtme yetki ve gcn kendinde gren sivil-asker grevliler ve genellikle ayn paralelde olan aydnlar kesimi ile brokrasinin vesayetinden kurtulup iktidar dorudan elde etmek, devlet ilerinin ynetimini dorudan etkilemek isteyen sermayeci snflar elikisi. D.P. hareketi esas itibariyle bunun belirtisi ve ifadesi idi, baka faktrler de olmakla beraber. Sava yllarnda bsbtn yoksullaan ve brokrasinin basksn zerinde

hisseden ve esas ayrm ynetici tabaka -memurlarla- kendisi arasnda gren halk kitleleri de D.P. yi destekledi; bylece, burjuvazinin politik hareketi olan D.P. nin kitle tabann oluturdu. Bugn de A.P. -halk kitleleri ilikisi esas itibariyle byledir. ok partili rejime geilmi, ama ii ve emeki snflarn bamsz sendikalamasna ve partilemesine yine msaade olunmamtr. Varlna tahamml edilen partilerin says ve aralarndaki farklar her ne olursa olsun, hepsi kapitalizm tarafls ve burjuva ideolojisinin temsilcisi olmutur. 1950-60 arasnda ii snf, esas itibariyle, bamsz sendikalama, toplu szleme ve grev hakk iin mcadele etmitir. D.P. iktidara gelmeden nce bunlar vadetmi, fakat sonra szn tutmamtr. Buday fiyatlarn dnya fiyatlar zerine ykselterek ve idari basklar hafifleterek kyl ve kasabal kitlelerin desteini salamtr. D.P. iktidarnda 1950-60 aras, kapitalistlemenin hzland, burjuvazinin gelitii dnemdir. Gelien, ama sanayilemede ve milli pazar gelitirmede kendi bana gszln hisseden burjuvazi ite durumunu glendirmek iin dta mttefikler aram, emperyalist dnya kapitalizmi ile ilikileri sklayp ibirliine gitmitir. NATO andlamas, ikili anlamalarn ou ve milli bamszlk ve egemenlie en aykr olanlar, yabanc sermaye ve petrol kanunlar bu dnemin eseridir. 1950'den nce CHP, Truman doktrinini ve Amerikan yardmlarn kabul ile Amerikan emperyalizmine kapy amt, 1950-60 aras kap ardna kadar ald. 1950-60 arasnn i toplumsal durum bakmndan belirgin bir vasf, yukarda szn ettiimiz elikinin iyice ortaya kmas ve iki tarafn mcadelesi olmutur. Bu DP-CHP ekimesi ve mcadelesi olarak belirmitir. Bu dnemde, bir yandan, tarmda makineleme ve kapitalist iletmecilik geliir, zel sektrde sanayileme hzlanr, d ticarette vurgun krlar edinilir, her mahallede bir milyoner politikas uygulanrken ve fiyatlar alabildiine ykselirken, te yandan memurlar tabakasnn yaama dzeyi dm, geim sknts iddetlenmi ve memurluk eski sosyal statsnden, itibarndan hayli kaybetmiti. Brokrasi D.P. iktidarndan honut deildi. Ayrca mevcut hukuk sistemi ok partili parlamenter sistemin gerek ve ihtiyalarna uygun dmyor ve Menderes muhalefeti sindirip, D.P. nin ve temsilcisi olduu snflarn mutlak iktidarn gerekletirmeye yneliyordu.' Btn bunlar 27 Mays hareketine yol at. Asker-sivil ynetici kesim tekrar devlete sahip kmak iin harekete geti. Burjuvazi ile ynetici tabaka arasndaki eliki ve elime ikinciler lehine zmleniyordu. Ne var ki, bu zm kesin deildi, snrl idi. Trkiye 1945 ncesi Trkiye'si deildi. Snf gleri, ilikileri deimiti. Bu objektif durum 27 Mayslar ve anayasa yapclarn -kendileri kii olarak farknda olsunlar olmasnlar- sosyolojik bir zorunlulukla etkiliyordu. Asker sivil ynetici tabaka istese de 1945 ncesine dnemez, o dnemdeki durumuna gelemezdi. Toplum yaps artk buna elverili deildi. 27 Mays'n hemen ertesinde A.P. nin, D.P.nin devam olarak politik sahnede yer alabilmesinin ve 27 Mays'a kar tutum ve davranlarda bulunabilmesinin sosyolojik izah budur; dayand burjuvazi, asker- sivil ynetici tabaka karsnda kolay boyun emeyecek kadar glenmiti. te yandan, toplumsal yapnn gelime dzeyi demokratlama srecinin bir basamak daha ileri gtrlmesine msaitti, hatta bunu gerektiriyordu. Onun iin de mesele politik hayat ve rejimi yeniden dzenleme, iktidarlarn despotlua dnn nleme ve muhalefeti koruma, bamsz, teminat altnda mahkemeleri salama, ksaca modem bir hukuk devletini gerekletirme eklinde ortaya kondu ve zm arand. Daha nceleri yeni kanunlar yaplrken olduu gibi 1961 Anayasas hazrlanrken de Batl kaynaklara bavuruldu. 1960'larn Avrupa demokrasileri artk 19. yzyln demokrasileri deildi. Ynetilenlere, eskiye kyasla geni haklar tannyor, politik hak ve zgrlklerin yannda ekonomik, sosyal hak ve zgrlkler yer alyordu. Avrupa kapitalizmi liberal aamasn artk geride brakmt. 1961

anayasas bu rneklere gre hazrland. Bylece ynetici aydn tabaka ii ve emeki halk kitlelerine, alanlara yeni ve geni haklar tanyarak burjuvazinin karsnda ve onun gcn dengeleyecek emeki kitlelerin desteini de kazanm olacakt. Hasl, toplumsal elikiler srecinin ilk bakta garip grnebilecek cilvesiyle, ama diyalektie uygun olarak, asker, sivil ynetici tabaka kapitalistlemenin eritii yeni aamann gereklerini -burjuvaziye ramen- yerine getirme grevini yapm oluyordu. Ne var ki, btn bunlar st dzeyde dnlyor, stten aaya doru bir uygulama tasarlanyordu. i ve emeki snf ve kitlelerin kendi bamsz partileriyle temsil edilmedikleri bir parlamento bu hak ve zgrlkleri kendi takdirine gre kanunlarla dzenleyecek, hkme balyacakt. Halk kitleleri de teekkr edip oturacakt. Oysa burada iki sorun ortaya kyordu: 1) Burjuva partileri iktidarlar Anayasann ngrd reformlar yapar, alan kitlelere tannan sosyal ve ekonomik haklan gerekten uygulamaya geirir miydi? Anayasann bu gereklerini yerine getirmezse meyyidesi neydi? 2) Bu hak ve zgrlklerin yakndan ilgilendirdii kol ve kafa emekileri, ii snf, halk kitleleri bu hak ve zgrlkleri nasl anlyorlar veya anlyacaklard? Bunlarn ierii, kapsam, uygulan biimleri konusunda onlarn istekleri ve ihtiyalar nelerdi? 1960-70 dnemi bu konuda ynetenlerle ynetilenler arasndaki elikileri, ayrlklar ortaya kard. Byle olmas da doald, kanlmazd. ktidarda olanlar ve iktidan paylaanlar kendi grlerine gre ve kendi snfsal karlarnn elverdii kadar bu hak ve zgrlkleri zel kanunlarla tanmlayp vereceklerse ve bununla yetinilecekse, demokratik hak ve zgrlkleri Anayasa teminat altnda btn yurttalara tanmann pek anlam kalmyordu; nk hi bir snf veya snflar koalisyonu, kendilerini temsil eden partiler aracl ile kendi snf karlarna aykr kanunlar karmaz, ekonomik ve sosyal haklan kitlelere gerei gibi tanmazd. Kendi bindikleri dal kendi elleriyle kesmezlerdi elbet. Ancak bu anayasal hak ve zgrlklerin tam hayata geirilmesinden yararlanacak ii ve emeki kitleler kendi ayn, bamsz partileri iinde siyasal dzeyde rgtlenir, ekonomik ve politik bir g olarak yerini alr, arln duyurabilirse, iktidar etkileyebilir, kanunlarn ve uygulamalarnn kendilerine daha yararl olmasn salayabilirlerdi, iktidara geldikleri zaman da anayasaya, demokratik hak ve zgrlklere kendi yorumlarn ve uygulamalarn getirebilirlerdi. rnek alnd iddia edilen Batda ok partili demokrasi, parlamenter rejim bu ynde gelimiti ve byle iliyordu. Ama bizim Batllama ve adalama ampiyonu politikaclarn ve szcln ettikleri burjuvazinin buna hi niyeti yoktu. Kapitalizmin gelimesiyle ii snf byyp glenince, fikir, sz, basn ve yayn zgrlkleri Anayasa teminat altnda olunca, lkenin fikir ve politika hayatnda sosyalist fikirlerin, tercme ve telif yaynlarn ortaya kmas; burjuva ideolojisi karsnda sosyalist ideolojinin, kapitalizm karsnda sosyalizm alternatifinin yer almas da doal ve kanlmazd. Batl rnei ok partili demokrasi, esas itibaryla, temel snflar olan burjuvazi ile ii snfnn ve bunlar etrafnda kmelenen dier snf ve tabakalarn iktidar etkilemek ve almak, devlet ilerinin yrtmn kendi yararlar ynnde dzenlemek mcadelelerini bir hukuk erevesi iinde kanalize etmek rejiminden, ynteminden baka bir ey deildir. Ama Trkiye'de bu gerek kabul edilmek istenmiyordu. ok partili demokrasi, hak ve zgrlklerin iktidarda olanlarla iktidar paylaanlarn mnasip grdkleri l ve biimde tannaca, uygulanaca, kullanlaca bir vesayet sistemi, vesayet altnda demokrasi gibi anlalp uygulanmak isteniyordu. Durum bugn de byledir. Ne var ki, burjuvazinin ve politik temsilci ve szclerinin bu niyet ve hesaplarnn dnda bir objektif gerek vard, Trkiye'nin toplum yaps deimi ve hzla deimekteydi. Anayasann getirdii hak ve zgrlklere sahip kacak, bunlarn hayata geirilmesi mcadelesini verecek gler hayli olumutu,

ii snf sayca artk kmsenmeyecek bir bykle varm ve mcadele yetenekleri eskiye kyasla gelimiti. Grev ve toplu szleme kanunu daha kmadan birbiri ardna fiili grevler balad, sendika toplantlar dar ii sorunlarndan gayri toprak reformundan, d ticaretten, eitim reformuna kadar toplumsal sorunlarn konuulup tartld politik toplantlar haline gelmeye balad, ii snf harekeli politikleiyordu. 1962'nin sonunda yz bini akn iiyi biraraya getiren Sarahane mitingini zamannda doru anlayp doru deerlendirenler, ok sonraki yllarda 15-16 Haziran ii hareketlerine, fabrika igallerine amazlar ve dtan tahrik, iilerin yanltlmas gibi ucuz ve geersiz szde izahlara bavurmazlard ki, ayn hatay iddianame de yapmaktadr. Trk- erevesi iinde ve onun aracl ile ii snfnn hareketinin politiklemesi bir sre byk lde nlendi. Giderek Trk-l dnda sendikalar, zellikle yeni bir konfederasyon, DSK, olutu ve geliti. Demokratik hak ve zgrlklerin ancak belirli llerde var olduu ortamlarda dahi bu nlenemeyecek bir gelime idi. Burjuvazinin ve onun iktidarnn paralelinde bir sendikaclkla Trkiye artlarnda ii snf uzun sre oyalanamazd. Asl nemlisi ise ii snf hareketinin bir ucuyla politik dzeye erimesi, Trk-'c dahil -1967'de ayrlan- bir grup sendikacnn bir politik parti kurarak sosyalist aydnlarla ibirliine gemesiydi. Bylece T..P. olutu. Fikir dzeyinde ve kk burjuva kkenli aydnlar arasnda da sosyalist bir birikim vard. Yirminci yzyln balarndan bu yana sosyalizm fikirleri toplumda yer alm, zaman zaman eitli ve farkl rgtlenmeler ve akmlarla belirmiti. Batdaki ve bizdeki kapitalist gelimeler zerinde, ii ve emeki snflarn ve kendilerinin durumlar zerinde dnen bir ksm aydnlar sosyalizme varyorlard. Kapitalizme ve sosyalizme, Trkiye'nin ekonomisine, toplum yapsna, d ve i politikasna ilikin sorunlar tartlyor, sosyalizm asndan neriler ileri srlyordu. Bir ksm aydnlar kk burjuva kkenlerinden koparak ii ve mttefiki emeki snflarla kader birliine gidiyorlar, onlarla zdeleiyorlard. T..P. kendi rgt ve hareketi iinde aydnlarla ii ve emekileri kaynatrmaya zellikle aba gsteriyordu. Byle bir hareket, T..P. nin yapt apta, Trkiye'de ilk defa oluuyordu. i ve mttefiki emeki snflarn sosyalist aydnlarn da katl ile oluturduklar kendi bamsz partileri T..P. lke siyasetinde ak seik yerini almt. Bu ise burjuvaziyi ve politikaclarn son derece tedirgin ediyordu. Trkiye i Partisinin almalar ayrca noktada daha burjuvaziyi ve politik temsilcilerini tedirgin ediyordu: 1) Parti 1961 Anayasasnn ii ve emeki snflar asndan, sosyalizm asndan tutarl, sistematik incelemesini ve deerlendirmesini yaparak Anayasann sosyalist harekete ak olduunu ortaya koydu. Anayasann kapitalizmi ve zel teebbs snrlad, plnl kalknmann anlam, Bat rneinde demokrasinin ne demek olduu konularn T..P. srekli olarak iledi, kamuoyuna duyurdu. Kitlelerin Anayasay renmesinde, hak ve zgrlklere sahip kp kullanmasnda T.I.P. byk hizmet grd. Gemite hi bir dnemde anayasa halk kitlelerine bu derece mal olmamt. Mill bamszlk ve egemenlik sorununu, emperyalizmin Trkiye'ye giriini ve mevcudiyetini ilk TP cesaretle ve srarla ortaya atu ve aklad ve emperyalizme kar demokratik mcadele hareketini balatt. NATO, ikili anlamalar, yabanc sler, yabanc sermaye konularna kamuoyunun, halk kitlelerinin dikkatini ekerek bunu gnn sorunlar haline getirdi. T..P. Kbrs meselesinde de Trkiye'nin ve Kbrs'taki Trk cemaatinin karlar, Dou Akdeniz'in bar ve selmeti, blgedeki anti-emperyalist mcadelenin gerekleri asndan en geerli ve gereki zm eklini ortaya koyarak hkmetlerin bu konuda NATO'ya ve Amerika'ya iliik olarak izledikleri politikay eletirdi, yerdi.

Bu gelimeler, daha 1961'i izleyen ilk yllardan itibaren burjuvaziyi, onun politik ve ideolojik temsilcilerini, geleneksel politikaclar ok tedirgin etti. Bu durum onlarn, kendi vesayetleri altnda demokrasi anlayna ve isteine uymuyordu. Bu nedenlerle demokratik hak ve zgrlkleri kstlama teebbsleri daha o zamanlarda, 1962-65 aras balad. Bu amaca ynelik ceza kanunu tadil taanlar nn koalisyon hkmetlerince hazrland. T.I.P. bu teebbslere kar kan, gdlen amac kamuoyuna aklayan tek partiydi. T.I.P. srarla Anayasann eksiksiz taslamam uygulanmas temasn iliyordu. T.I.P. nin kanun toplantlarna kanun d kaba kuvvet saldrlar da o yllarda balad. Bunlardan bazlar byk hadise oldu, ama hukuk devleti savunucusu partiler ve iktidar bu saldrlar tasvip edici bir sknetle karladlar ve her defasnda gvenlik kuvvetleri hadise yerine gelmekte geciktiler. Zamann CHP'li ileri Bakan sola kar milliyeti glerin hakl hareketi yollu deme vermekten de ekinmedi. Elimin altnda ariv olsayd bu hususlar kolayca belgelerdim. CHP'nin ban ektii koalisyon hkmetleri dnemi, sosyal adalete dnk toprak, vergi, eitim reformlarn yapmak yle dursun, Anayasann belli konularda karlmasn ngrd kanunlar bile karmadan, yeni Anayasaya uygun bir i tz bile Meclisten geirmeden sona erdi. Ama Anayasaya dayanarak srdrlen grevleri, ii hareketlerini zapt--rapt altna alabilmek iin Grev ve Toplu Szleme Kanununu kartt. Saydmz dier btn iler dururken bu kanunun kartlmas, iktidarn, partilerin, burjuvazinin hangi konuda en hassas olduunu gsteriyordu. Toprak reformu, vergi reformu, eitim reformu, tefecilii ortadan kaldracak kredi dzenlemeleri v.b. tedbirler bekliyebilirdi, ama ii snf hareketi mutlaka kontrol altna alnmalyd. ilere verilmi byk bir ltufmu gibi her yl bayramlarla kutlanan bu kanun aslnda Anayasann iilere tand haklan snrlyor, uygulamada iverenlere bir sr kaamak yollar bulma imkn salyan, ktye kullanlmaya msait formalitelere balyor, Anayasa'da bulunmyan lokavt iverenlere bir hak olarak tanyordu. 1965 geldi. Mill bakiyeli nsb seim sistemine ramen AP mutlak ounluu salad. AP iktidan Anayasann ngrd reformlann szn bile etmiyor, szn edenlere de kesinlikle kar kyordu. Kapitalistleme sreci, az-gelimilere zg kapitalizmin kendi doal kanunlar iinde geliecek, AP iktidar devletin btn imknlarn kullanarak bu gelimeyi destekleyecek, hzlandracak, Trkiye byle kalknacakt. Bu kapitalist gelime halk kitlelerinin de refahn, hak ve zgrlklerini salyacakt. AP'nin felsefesi, politikas buydu. Gerektende, 1960-1970 aras Trkiye kapitalist gelimenin, eskiye kyasla en hzl dnemini yaad. Bu gelimenin ister istemez burjuvazinin altndaki snf ve tabakalara da serpintileri dyordu. Kapitalist gelime ile durumunu nsb olarak dzelten snf ve tabaka kesimleri AP'nin oy kayna idi. Bununla beraber, halk kitlelerinin AP.ni desteklemelerinin ksm olduunu unutmamak gerekir. A.P.si 1965'de verilen oylarn yansndan biraz fazlasn, 1969'da ise yansndan azn almt. Seimlere katlma oran da dmt. Kapitalizm geliiyordu ama kapitalist gelimeye, hele az-gelimi bir kapitalizmin gelimesine zg dengesizlik ve elikiler iinde, dar boazlara dp bunalmlar yaratarak geliiyordu. Bu bunalmlarn etkilerini dolayl ve dolaysz olarak zerlerinde hisseden, daha iyi yaama artlarnn zlemini duyan, Anayasal hak ve zgrlkleri renen snf ve tabakalar kesimleri huzursuzlayor, protesto ve direni hareketlerine geiyordu. Kapitalist gelime ve dourduu cidd sorunlarla birlikte toplumsal huzursuzluk ve hareketlilik artyordu. 1960 sonrasndan beri oluup gelien, A.P. iktidar dneminde hzlanan bu durum, Anayasaya, onun genileyip derinleerek hayata geirilmesine mit balayanlarda umutsuzlua yol amaya balad.

Anayasal hak ve zgrlklerin btn ierii ve kapsam ile hayata geiriliinin, reformlarn gerekletirilmesinin ancak ii ve mttefiki emeki snflarn ve onlarla zdelemi aydnlarn bilinli, rgtl, sebatl ve cesur mcadelesiyle mmkn olaca, bunun ise sistemli, uzun vadeli bir alma gerektirdii, bu baarlmadan ne burjuvazinin ve iktidarlarnn kendiliklerinden Batl rnei demokrasiyi gerekletirecei, ne de iktidarn snf muhtevasnda bir deiiklik olabilecei hususu iyi anlalm deildi.. lericiler arasnda ve sol kanatta gr farkllklar, farkl akm ve hareketler balad. Sabrszlk, acelecilik, kestirme yol araylar ba gsterdi. Bu evrelerin kk burjuva nitelii de bu gelimelerde bir faktrd. Ara tabakalarn yani kk burjuvazinin, ynetici aydn kesiminin devrimci olduu, devrimi yapabilecei, giderek devrimci cunta gr ve stratejileri byle u verdi ve geliti. Daha sonralar kr ve ehir gerillacl hareketleri ve dayandrld strateji de ayn objektif ve sbjektif artlardan dodu. Bu sonuncu gr ve hareketin yksek renim genlii arasnda tutunup gelimesi de anlalmaz bir ey deildir. Hem kk burjuva, hem gen olduklar iin zellikle sabrsz, aceleci, abuk sonu almak eiliminde idiler. Gen olduklar, tahsilli olduklar iin uyank, sorunlara daha hassas idiler. renci olduklar iin daha geni toplum hayat iinde verilen mcadelelerin tecrbesinden yoksundular. Genliin, aydnlarn devrimci g olduklar, nclk edebilecekleri teorileri ve buna gre gelitirilen stratejiler de yksek renim genliinin bu belirttiimiz niteliklerine uygun dyordu. Ne var ki, izmeye altmz tablo bu kadarla da tamamlanmyor. 1965'den nce filiz veren solu saa krdrma politikasn Demirel hkmetleri sistemli bir ekilde ve geni apta uygulad, rencilerin silhlanmalarn ve silhl renci atmalarn Demirel iktidar aczinden nleyemedi deil, izledii politika dolays ile nlemek istemedi. O zamanki Parti bildirilerinde defalarca belirttiimiz gibi, silhlarn nereden, kimler tarafndan temin edildii zerinde durulmuyor, zaman zaman yurtlar baslp silh aranyor ve bu aramalar rencilerin iddetle hrpalanmas iin bahane olarak kullanlyordu. ldrlen rencilerin says gnden gne kabaryor, ama bunlarn hepsi faili mehul cinayetler olarak kalyordu. Adi crm ve cinayetlerin faillerini bulmada beceriksiz olmayan gvenlik tekilt bu cinayetler ve atmalar konusunda szde ciz kalyordu. Anayasa'da, kanunlarda boluklar olduu iddia ve gerekesi de geersizdi. Silhl atma, adam karma, dvme, ldrme, soygun ve benzerleri hareketler her zaman, her yerde kanunen sutur ve meyyideleri vardr. Demirel bir tala iki kuu birden vurmay hedef alan bir politika izliyordu. Hkmet olarak tarafsz dununda grnp (gerekte hi de yle deildi) dorudan mdahaleden saknp solu saa tepeletmek. Bylece hem sol ezilecek, hem kendisi, zgrlkleri kstlam duruma girmeyecekti. Demirel'in ve hkmetlerinin Anayasa dna itilmek islendiinden, ama bunu yapamayacandan yaknmas (hl da yaknyor) bundand. Ayrca Demirel, daha 1966'da iki yz bin kiiyi silhlandrmaktan sz etmi ve sonralar, semenlerin, oylaryla setiklerini iktidarda da korumalar gerektii temasn ilemiti. lke sathnda genileyip yaylan, birbiri ardnda kanl ayaklanmalar dzenleyen, Anadolu ehir ve kasabalarn ilerici aydn kesim ve TlP'liler iin adeta yaanmaz hale getiren, can ve konut emniyeti brakmayan gerici rgt ve glerin bir gn kendisine destek olma, solun iini bitirme asndan yararl olacan hesaplyor olmalyd Demirel. Demirel, A.P. ve temsil ettikleri sermayeci snflar ve burjuvazi- Anayasa'dan tedirgindiler. Kendi kontrolleri dndaki glerin, ii ve mttefiki emeki snflarn gittike Anayasay renip demokratik hak ve zgrlklerine sahip kmalar (lk merutiyetten bu yana kitleler hi bir zaman

Anayasay bu denli renmi ve ona sahip km deillerdi), T.I.P.'nin kaydettii gelime ve glenme, DlSK'in oluup gelimesi, ii, emeki, memur, aydn, genlik kesimlerindeki mcadeleci hareketlilik, sosyalist fikir akmlar ve yaynlar, burjuvazinin ve burjuva ideolojisini benimsemi kesimlerin vesayet altnda demokrasi anlay ve hesaplarnda yoktu. Bunlar nlenmeliydi. Demirel ve partisi bu maksatla Anayasa deiiklii istiyordu. Ayrca demokratik hak ve zgrlkleri kstlayan bir dizi kanun tasars hazrlatmt. Yksek yarg organlar, niversiteler, TRT, genellikle demokratik hak ve zgrlklerin kullanl hep yeniden dzenleme ameliyesine tabi tutulacakt. Genlerin silahl almal hareketleri bu tasarlanan, anayasal demokrasiye aykr tedbirler dizisi iin bir gereke tekil edecekti. Genlik hareketlerinin, niversitelerin, TRT'nin ok sz edilmek, bunlar manetlere karlmakla beraber, sermayeci snflarn - burjuvazinin- en hassas olduklar, nem verdikleri konu aslnda yine ii snf hareketi idi. T..P.'ne saldrlar devam ediyor, zaman zaman Meclis iinde bile ba gsteriyordu, ama kapatlma istemi ile hazrlanan dosyalar bir sonu vermiyordu. Nihayet, seim konusunda yaplan deiiklikle Partinin hznn bir sre olsun kesilecei hesapland. Sendikal dzeyde ii snf hareketi ise acil bir sorun olarak beliriyordu burjuvazi iin. Trk-l sendikal hareket zerindeki tekelini gittike yitiriyor, DSK ise hayli mesafe kazanyordu. Genlik hareketleri, niversite, TRT amatas iinde, bunlar dzene sokmak iin hazrlanm kanun tasarlar buyanda beklerken, ilk, 274 sayl kanunu tadil edip sendikal hrriyetleri kstlayan, ii snfnn ekonomik dzeyde rgtlenii ve hareketini gdml Trk-I'in kontrolne vermeyi amalayan kanun tasars Meclis'e getirildi. Sendika kurmak, istedii gibi sendikaya girmek ve sendikadan kmak iilerin Anayasa teminat altna alnm haklarndand. Esasen bu haklarn kullanl eitli yollardan engelleniyordu, bu konuda iilerin az yankt. imdi de bu engelleme bir kanun tasars olarak iilerin karsna karlyordu. T.I.P. batan bu kanuna kar kt. Anayasaya aykrln ak seik ortaya koyarak ciddi tepkiler dourabileceine iaret etti. kanun kar kmaz da Anayasa mahkemesine iptal dvas at. Bu dva sonucunda, kanunun nemli birok maddesi iptal edilmitir. Anayasal haklarnn ellerinden alnmas giriimi karsnda ii snfnn sessiz kalmayaca belliydi. Nitekim Anayasann 28. maddesinin tand haklan kullanarak iiler protesto yrylerine getiler. Bu yryler bir takm olaylara yol at ise, buna sebep, esasen hakl bir infial iinde olan iilerin bu yrylerine uygulanan kar- tedbirlerdi. Fabrika igallerinde de benzer bir durum vard. verenler iilerin sendika seme zgrln tanmak istemiyor, iileri DSK'e bal sendikalardan kmaya veya onlara ye olmamaya zorluyorlard. Toplu szleme hakknn hangi sendikaya tannaca sorununun belirdii durum ve zamanlarda sar sendikalar, iverenlerin kurduklar veya destekledikleri sendikalar ortaya karlyordu. aresiz kalan iiler fabrikalar igal edince de Kanunlar ineniyor, isyandr, anaridir, lklar ykseliyordu. Ksacas, iverenlerin ve iktidarn anayasaya aykr, haksz davran ve tasarruflar zerinde hi durulmuyor, bu kanunsuzluklarn dourduu kar-tepkiler ise yeriliyor, kanl ekilde bastrlyordu. Oysa kanunsuzluklarn dourduu tepkilerin kanuna uyup uymad tartlmaz bile. Savclk da bizi iileri kkrtmakla sularken ayn zihniyet ve tutum iindedir. zetlersek, renci hareketlerinin iddet hareketlerine dnmesi, iktidarn bu hareketleri sol ile zletirmesi, Anayasaya aykr antidemokratik kanun tasarlarnn, Anayasa deiiklii isteminin gerekesi olarak, bunlar i ve d kamuoyuna kabul ettirebilmek, sol ve sosyalizm konusunda kafalar kartrmak iin ie yaryordu. Szde o kadar ikyet edilen anarik ve terrist hareketler de provokasyonun ne derece rol oynad belki ileride, bu dnemde olup bitenler aratrld, incelendii

zaman ortaya kacaktr. Genlik hareketleri konusunda T..P. tutumunu gayet ak ve seik ortaya koymutur. Bu tutum bir ayrma dayandrlmtr. 1) Yksek renim genliinin ders kitaplar zerine kapanp yurt ve dnya sorunlaryla ilgilenmemesi istenemez. Yirminci yzyln ikinci yarsnda bu mmkn deildir. Genliin, yksek renim kesiminde olsun olmasn, toplumun ilerici, devrimci gleri arasnda yeri vardr. Emperyalizme, faizme, faiste eilimlere, hareketlere, tutumlara, smrye, hakszlklara ve adaletsizliklere genliin kar kmas hakldr, olumludur. Genlik, dnyada ve bizde, sadece, yaantsnda, toplumda karlat, grd somut ayrntl sorunlardan rahatsz deildir, asl, toplumun btnyle aydnlk, mutlu bir gelecek vaad etmemesinden rahatszdr, huzursuzdur. Ama genlik kendi bana toplumu ilerletici, devrimci g deildir, nc g hi deildir. Toplumdaki temel gler sosyal snflardr. Anarizmin, terrizmin kr ve ehir gerillacl teori ve stratejisinin ise sosyalist teori ve pratikte yeri yoktur. Bu grlerimizin belgeleri mahkemenize sunduumuz partiye ait belgeler dosyasnda mevcuttur. i snfnn kendisine uygulanan bask ve iddet hareketlerine kar gsterdii tepkiler, direni hareketleri ise, yukarda akladm gibi, anarik iddet hareketlerinin bir paras deildir, o tarifin iine girmez. Genliin bir ksmnn son bir iki ylda ehir ve kr gerillaclna kaymasnda iddia edildii gibi dtan etkiler, dla ilikiler varsa eer, bu ancak yukardan beri tablosunu izmeye altmz oluumlar zincirinin son ve en yzeyde halkas olabilir. Genliin iddet hareketlerine, gerillacla yneliinin dier az-gelimi lkelerde ve baz gelimi lkelerde de grlmesi bunlarn milletleraras bir komplonun eseri olduunu ispatlamaz. O toplumlarn ok ynl derin bunalmlarnn bir sonucudur. Benzer sebepler benzer sonular dourur. 12 Mart'a byle gelindi. O gnden bu yana olup bitenler, esas itibariyle, kk burjuva reformculuu ve burjuvazisinin sanayilemeye ynelmi kesimi ile byk toprak ve emlk sahipleri arasndaki l elikilerin sonucudur. Aslnda, reformcularla sanayilemeden yana burjuvazi kesimi arasnda bir st ste akma ve uyuma vardr. nk kapitalistlemeyi yayacak ve hzlandracak biimde bir toprak ve tarm reformuna, d ticaretin disiplin altna alnmasna, eitim ve vergi reformlarna sanayi burjuvazisi kar deildir. Kalknma nerileri blmnde bu konuyu aklamtm. Aradaki elime sosyal adalet ile ilgili konulardadr ki nemli deildir. Er ge iki taraf anlaacaktr ve bunda, genellikle kapitalist gelimenin, zellikle kapitalist sanayilemenin gerekleri ar basacaktr. Daha nemli eliki, byk toprak ve emlk sahipleri ile olan elikidir, nk bu snf Meclis'te kuvvetle temsil edilmektedir. Sanayiciler, hele reformcular ise ayn parlamenter gce sahip deildirler. Emlk vergisi kanununda hkmetin ve hkmet d evrelerin btn aksine srarna ramen arazi vergisinin binde U olarak kmas bu tehisimizin doruluunun delilidir. Bir buuk ylda drt hkmet deiikliinin, Birinci Erim hkmetinden toptan istifalarn altnda toplumdaki bu elikiler ve bu hkmetlerin toplumda belirli bir snf dayana olmamas keyfiyeti yatmaktadr. Bir kez daha ortaya kmtr ki, toplumdaki gerek glere, sosyal snflara dayanmayan hkmetler, baka hangi gce dayanrsa dayansn, gl bir iktidar olamamakta, yapmak istediklerini gerekletirememektedir. iddet olaylar bir sorun olmaktan kmtr, ama burjuvazinin, Demirel ve Partisinin bunlar bahane ederek yapmak istedikleri, onlarn yapamayacaklar lde yaplmaktadr: 1961 Anayasas deitirildi ve daha da deitirilmeye allyor. TRT, demekler, gsteri ve yryler, Anayasa Mahkemesi ve Dantay, niversiteler hep dzene sokuldu veya sokulmak zere. i ve mttefiki emeki snflarn politik partisi artk yok; ilk o yok edildi ve zaten hep yle olur. ii snfnn sendikal rgtlerine ve

hareketine henz hukuken dokunulmad, ama fiilen sindirildi, yattrld. Yaknda bu konudaki kanunlara da sra gelecektir. Halen Sosyal Sigortalar kurumu ele alnm durumda. veren evreleri toplu szlemeler konusu zerinde srarla duruyorlar, cret art taleplerinin snrlandrlmasn istiyor ve kamu sektr iletmelerini an cret taleplerini kabul etmekle suluyorlar. Btn bunlar anarik ve terrist hareketleri nlemek, lkeye huzur ve nizam getirmek adna yaplyor ve yaplacak. Oysa sindirmek, bastrmak, yasaklamak gerek huzur deildir. Huzursuzluklarn nedenleri ortadan kalkmadka, toplumsal sorunlara geerli zm bulunmadka huzursuzluklar iten ie srer gider ve bir gn tekrar su yzne kar. Demirel ve Partisi bu yaplanlarla da tatmin edilmi deildir. Yeni Anayasa deiiklii ve bu konuda hkmet ve dier partilerin de mutabk olduklar anlalyor. Artk anarik ve terrist hareketlerin yok edilmesi tezi ikinci plana itiliyor; kapsam, snrlan, kstaslar belli olmayan bir komnizme kar mcadeleden sz ediliyor, Babakan komnizm ile mcadele bakan tayin ediyor. stenmeyen, hoa gitmeyen her ey bu etiketle etiketlenip yasaklanacak, bastrlacak. Zaten hep byle yaplagelmitir ya, imdi bu politikaya daha bir resmiyet kazandrlp daha iddetli uygulanmak isteniyor. Sonra da bu Bat rneinde demokrasi olacak. Bat rnei demokrasinin ne olduunu, nasl bir tarihsel gelime gsterdiini sras geldike akladk. Burjuvazinin ve burjuva' ideolojisinin karsna ii ve emeki snflar sosyalist ideolojileriyle, bamsz politik ve sendikal rgtleriyle kamadka, lke siyasetinde aktif rol oynamadka, Bat rnei demokrasi olmaz. Bat'da byle bir demokrasi rnei yoktur. lke kamuoyu nnde kapitalizm mi, sosyalizm mi almaklar (alternatifleri) aka konuulup tartlmadka, mcadelesi yaplmadka, semenlerin nne bu alternatifler konulmadka, Bat rnei demokrasi yine olmaz. Bu alternatifleri renme ve tercih yapma imkn halk kitlelerinden hep uzak tutulmak istenmitir. 1961 Anayasasna asl buna imkn verdii iin kar klmtr. Bu imkn artk bsbtn ortadan kaldrlmak isteniyor. Ama btn bu ters giriimlerle byk bir sosyolojik hesap yanll yaplmaktadr. Emir ve yasaklarla, bastrma, sindirme ve susturmalarla devlet idare edilebilseydi, devlet idare etmek dnyann en kolay ilerinden biri olurdu, oysa en etin bir itir. Kapitalistleme ilerledike ii snf da oalacak, glenecek, bilinlenecektir. Sanayileme, teknoloji ilerledike bilim ve fen dallar, dnce hayat da geliecektir. Ayrca, btn toplumlar gibi Trkiye de dnyadaki gelimelerin etkisindedir. 1970'lerin dnya ve Trkiye artlarnda, demokratik hak ve zgrlklerin yok edilircesine kstland, sosyalist dnce, yayn ve partilerin yasaklad, bamsz sendikal hayatn engellendii veya ortadan kaldrld bir rejimin uzun sre yaama ans yoktur. Ve byle bir rejimin ad her hangi anlam ve lde demokrasi deildir, faizmdir. ATATRKLK KONUSU Sosyalizm mi, kapitalizm mi ikileminden kurtulmak iin son zamanlarda Atatrkle snmak, en eliik nerileri Atatrklk adna ileri srmek, savunmak ald yrd. Ne var ki Atatrkln ne olup ne olmad aa km deil. Reformlar Atatrklk asndan yapacan, lkeyi Atatrk izgisinde kalkndrmay planladn iddia eden hkmet, iktidar evreleri de konuyu akla kavuturmu deil. 12 Mart Muhtrasndan sonra ancak, yeni Cumhuriyetin ilnndan hemen hemen yarm yzyl sonra, Erim hkmetince Atatrkln esaslarn, fikriyatn tesbit iin zel bir enstit kurulmasna gidilmesi ve ancak imdi, 1971'den bu yana, Halkevleri Genel Merkezinin Atatrklk zerine kitapklar yaynlamaya balamas ve bu yaynlara Atatrklk zerine Denemeler baln koymas, zerinde durulmaya deer iki olaydr. Bu olay yukarda ileri srdmz hususun,

yani Atatrkln ok sz edilmekle beraber muhtevasnn hl belirlenmemi, akla kavuturulmam olmas hususunu da kantlamaktadr. Ayn gerei Cumhurbakan Cevdet Sunay, Milliyet Gazetesi ynetmeni Abdi peki ile yapt konumada u szleriyle ak seik dile getirmektedir: Hangisine sorsanz Atatrk yolundayz diyordu. Atatrk yolunu deta ard insan. Ka dalldr bu yol? Nedir? Byle her kalba girecek olduktan sonra byle bir yol olur mu? (Milliyet Gazetesi, 22 Aralk 1971, S.l ve 9) imdi ayn iktidar, devlet ve hkmeti temsil eden ayn kiiler, halkevlerinde Atatrkl tartan ayn insanlar, reformlarn Atatrklk asndan yaplmasndan, lkeyi Atatrk izgisi zerinde kalkndrmaktan szediyorlar. Bu ne elikidir byle? Ama elikidir deyip geemeyiz. bunun bir anlam, bir sebebi olmaldr. O da udur bizce: ynetici kiiler ve gler bir kmazda hissediyorlar kendilerini. Bilerek veya bilmeyerek, sosyalizm mi kapitalizm mi sorunundan, ikileminden kurtulabileceklerini sanyorlar. Ama henz Atatrklk konusunda bir ak ve seiklie, kesinlie kavumamlarken, bu ikilemden ka ve kurtulu nasl mmkn olacaktr? Bu ikilem ve bu ikilemden kurtulma istek ve abas, aslnda, snfsal mensubiyetleri veya kkenleri asndan kk burjuva olan yneticiler, brokratlar, reformcular iin sz konusudur. Kk burjuvazinin, sermayeci snfla ii snf karsndaki kaygan ve tereddtl, ama genellikle burjuvaziden, kapitalizmden yana olan durumuna iaret etmitik daha nce. Bizim kk burjuvazi, sivil-asker aydnlar, brokratlar kalknma sorununun ve bunun kmazlnn farkndadrlar, kapitalizm mi, sosyalizm mi ikileminin farkndadrlar ve Atatrkl bu ikilemden ka ve kurtulu aresi olarak ileri srmektedirler. Sermayeci snflar iinse -ticaret ve sanayi sermayeci snflar ve byk toprak sahipleri iin- byle bir ikilem sz konusu deildir. Onlar kesinlikle hr teebbs ve zel sektrden yanadrlar. Onlar iin devletilik politikas ancak, kredi ve pazar salamak, ihracat ve yatrmlar tevik edici tedbirler almak, tarmda kapitalist gelimeyi hzlandrmak iin gereklidir. Atatrkl savunup onda kurtulu yolu arayanlara dnersek, baz nemli noktalara daha ksaca olsun iaret etmek gerekir. Atatrkln daha ne olduu henz inceleme, tartma ve tesbit safhasnda olmakla beraber, Atatrkln Batllama, adalama demek olduu, devletilii ve karma ekonomiyi ngrd zerinde genel bir mutabakat var gibi. Oysa Batllama, adalama, devletilik ve karma ekonomi kavram ve politikalarnn, kapitalizm mi sosyalizm mi sorununa bir cevap tekil etmediini, bu ikilemden bir k salamadn daha nceki blmlerde aklam bulunuyoruz. Bir ksm Atatrklerin de devrimciliki Atatrkln temel ilkelerinden saydklar grlyor. Ama bu kere de, devrim ve devrimcilik kelime ve kavramlarnn ierii (muhtevas) ve anlam mphem ve bolukta kalyor. Bir ksm evre ve kiilerin Atatrk devrimciliinden Atatrk zamannda yaplan devrimlerin -reformlarn- korunmas ve devamn anladktan grlyor. Anayasann Devrim Kanunlarnn Korunmas ana baln tayan 153. maddesinde Devrim Kanunlar olarak 8 kanun saylyor. Bunlar da 1) Tevhidi Tedrisat Kanunu, 2) apka ktisas Kanunu, 3) Tekke ve Zaviyelerle, Trbelerin kapatlmas ve bunlara ilikin bir takm nvanlarn yasaklanmas ve kaldrlmas kanunu, 4) Evlendirme akdinin evlendirme memuru tarafndan yaplacana dair meden nikh esas ile ayn kanunun 110. maddesi hkm, 5) Milletleraras rakamlarn kabul kanunu, 6) Trk harflerinin kabul ve tatbiki kanunu, 7) Efendi, bey, paa gibi lkap ve nvanlarn kaldrldna dair kanun, 8) Baz kisvelerin giyilemeyeceine dair kanundur. Sz geen 153. maddede bu konulardan ... Trk toplumunun ada uygarlk seviyesine erimesine ve Trkiye Cumhuriyetinin layiklik niteliini koruma amacn gden aada gsterilen kanunlar olarak sz ediliyor. Dolaysyla, ada uygarlk seviyesine erimek ve layik devlet de Atatrk devrimciliine dahil kabul edilmi oluyor. Oysa, kalknma, ada uygarla erime hl zm

bekleyen ba sorun olduuna gre, bunca yldr Atam izindeyiz, yolundayz edebiyatna, yldnmleri merasimlerine, Atatrk heykeli dikmelerine ramen ada uygarla erimek anlamndaki Atatrklk uygulanmam, gerekletirilmemi demektir. Layikliin ise drt bir yandan zedelendii, ihll edildii, zerinde durulmay gerektirmeyecek kadar hepimizin bildii bir gerektir. Layiklik ilkesi sadece, lkede yobazln, eriatln alp yrmesine msaade olunmakla da ihll edilmemitir. Hkmet ve devlet erkn ve messeseleri layiklie aykr davranlarda bulunagelmitir. Korunmas Anayasa hkm olan, yukarda sraladmz 8 kanun da tam uygulanr olmaktan kmtr. Birleik eitim (tevhidi tedrisat) kuran kurslar, imam hatip okullaryla ortadan kalkmtr. Medeni nikh yannda imam nikh da btn gcyle srp gitmektedir. Efendi bey, beyefendi, paa nvan ve lkaplar da yle. Btn bunlar, hep Atatrk olmak iddiasndaki gelmi gemi iktidarlarn ve bugnk iktidarn zamannda olagelmitir. Btn bu durum ve davranlar, izlenen politikalar Atatrklk ile nasl badatrrlar, anlamak cidden zordur. Ve bu durumda, Atatrklk iddialarnn samimiyetinden phe etmek hakkmzdr. Yukarda tanmladmz ve eletirdiimiz Atatrklk iddiaclarndan ayr olarak, bir ksm aydnlar ve evreler de Atatrk devrimciliinin sadece onun zamannda yaplan ve yukarda sraladmz reformlara inhisar etmediini ve ettirilemeyeceini ileri sryorlar. Gerekten de Atatrk devrimciliini bu sekiz reformun korunma ve srdrlmesine inhisar ettirmek son derece dar ve yzeysel (sath) bir gr ve anlay olur. Zaten sz konusu devrimler veya reformlar yapldktan sonra, ve uzunca bir zaman sonra, devrimcilik ilkesinin Anayasaya konuluu da Atatrk devrimciliinin daha geni, daha kapsaml bir anlam tadn gsterir. Ama yine de devrim ve devrimcilik kelime ve kavramlarnn ierii, anlam akla kavuturulmu deildir. Devrimin bitmeyen, bugne kadar sregelen bir oluma veya gelime olduu grn benimseyen ve Atatrk devrimciliini byle anlayanlar, bu devrimcilii srekli bir batllama ve adalama olarak ileri sryorlar. Bu iki terim ve kavramn ise meseleye aklk getirmediini daha nce belirttik. Atatrkl savunanlarn ve Atatrk olduklarn syleyenlerin ounun bu beyanlarnda cidd ve samm olamadklarn, hi deilse bilgili ve yetenekli olamadklarn gsteren baka kantlar da vardr. rnein, Atatrk devrimcilii sz konusu edilirken, 1924 Anayasas'na devrimcilik ilkesiyle ayn zamanda eklenen devletilik ve halklk ilkeleri zerinde hi durulmamaktadr. Ne bunlarn ierii ve anlam zerinde, ne de birbirleriyle ilikileri zerinde dnme ihtiyac duyulmamaktadr. Bunlar birbirinden kopuk, birbirleriyle ilintisiz ilkeler olarak braklmtr ve her birine ok dar ve yzeysel bir mna verilmitir. Devrimcilik, yukarda szn ettiimiz, eitim, harf, apka, medeni kanun reformlar gibi sosyal messeseler snrlar iinde yaplan yenilikler, reformlar anlamnda braklmtr. Halklk, sadece politik demokrasi anlamnda alnmtr; devletin millet irade ve egemenliine dayandrlmas, imtiyazlarn reddiyle herkesin kanun nnde eitliinin kabul olarak tanmlanmtr. Devletilik de, genellikle ekonomide zel kiilerin, zel sektrn yapmad veya yapamadn devletin yapmas, veya, en fazla, umumi menfaatler bakmndan devletin bizzat yapmakta zorunluk veya yarar grd ileri fertlere brakmayp kendisinin yapmas eklinde formle edildi. Oysa bu ilke ve kavramlar bu kadarla braklamazd. Hayatta en hakiki mrit ilimdir sz de dikkate alnarak, bilimsel a ve metoda bu kavramlarn anlamlarnn, muhtevasnn derinletirilmesi, ak seik tespiti gerekirdi. Ayrca, bu ilkelerden, memleket politikasna, kalknmasna, ada uygarla erimesine yn verecek, klavuzluk edecek bir fikir sistemi, bir gr as ve uygulama yntemi karlacaksa, bunlarn mutlaka birbirine ilikin olarak ele alnp sistematiinin yaplmas gerekirdi. rnein, devletilik kavram ve ilkesi ele alnrken, halklk ve devrimcilik ilkesi bir yana braklamazd. Devletilik, halklk, Devrimcilik ilkelerini kabul ettiniz ise, devletiliin, halk ve

devrimci bir devletilik olmas gerei en basit zorunluluudur. Ama bu dediklerimiz yapldnda, kacak sonular hakim sermayeci snflarn karlarna ve Bat modeli kapitalist yoldan kalknma tarafls kk burjuva ilericiliine, reformculuuna pek uygun dmeyecekti, kapitalizmden ve burjuvaziden ziyade, sosyalizme ve ii, emeki halk kitlelerine dnk sonular olabilecekti. Atatrkln ok sznn edildii, zel bir enstitnn kurulup yaynlar yapld u son zamanlarda dahi Atatrk ilkeleri bu belirttiimiz metotla ele alnp sistematik bir incelemesine gidilmiyor. Bilimi en hakiki mrit bilip toplumun bilimsel incelenmesine, toplumsal sorunlarn bilimsel aratrmasna gidildi mi, karmza, sosyal, snflar ve snf ilikileri, snf mcadelesi, devrimciliin, devletiliin, halkln almas gereken veya kendinde tad gerek anlamlar kyor. Bunlar ise bizim hkim snflar rkten, karlarn ve dzenlerini tedirgin eden toplumsal olgulardr. Bunun iin 1960'lara kadar sosyal snflardan sz edilmesine msaade edilmemitir, bunun iin Trkiye toplumunun, ekonomisinin, tarihsel gelimesinin bilimsel aratrmalarna, incelenmelerine, deerlendirilmelerine msaade olunmam, Trkiye fikir hayat ve toplumbilimlerin gelitirilmesi dondurulmutur. Hkim snflar ve onlarn politik temsilcilerinin kapitalist yoldan kalknmada direnmeleri, kalknmay bir trl gerekletirmemekle kalmam, lkede fikir ve bilim hayatn, gelimesini de 1960'lara kadar ksteklemi, hemen hemen durdurmutur. Hkim snflarn ve politik temsilcilerinin ayn tutucu direnii ii ve emeki snflarn meslek ve siyas alanlarda rgtlenmelerine, lkenin siyaset haytnda yer ve rol almalarna engel olmutur. Oysa bu olmadan, demokrasi, demokratik gelime olamazd. Toplumsal dinamizm oluup glenemezdi. rticai -gericilii- yoketmekten ziyade ii ve emeki kitleleri sindirmeye, onlarn savunucusu sosyalist fikirleri ve szcleri susturmaya yaramtr. Yine ok dikkate deer ve nemli nokta, iktidarda veya iktidara yakn olan gnmz Atatrklerinin, Atatrk'n srarla zerinde durduu istikll-i tam -tam bamszlk- konusu ciddiyetle ele almamalardr. NATO ittifak, ikili anlamalar, NATO ve Amerikan sleri ve CENTO, Atatrk'n kesinlikle vazgeilmez sayd, kabul ettii istikll-i tam ile badar m? Bu soruyu cevaplamaktan titizlikle kanlmaktadr. Badamayacan, bu anlamalarn ve slerin tam bamszlkla badamamaktan te, lkenin bar ve selmetini tehlikeye drebilecek ihtilflara yol aabileceini ilk biz, Trkiye i Partisi cesaretle ve aklkla belirttik. Yine ayn konu ile ilgili olarak, Atatrk'n izledii d siyaset ve milli savunma siyaseti zerinde de szn ettiimiz Atatrkler hi durmuyorlar. nk dursalar, bu konuda da Atatrk'n politikasna ne kadar ayr dld ortaya kacaktr. Atatrk d siyasette hi bir byk devlete asker ittifakla balanma yoluna gitmemitir. Kollektif gvenliin Milletler Cemiyeti yoluyla salanmas abalarna nem vermi, komu devletlerle sadece saldrmazlk ve dostluk anlamalar yaparak Trkiye'nin etrafnda bir bar ve gvenlik emberi meydana getirmeye almtr. Milli sava sanayiinin gelitirilmesini nermi, silh, cephane, askeri malzeme salama bakmndan tekbir devlete bal olmamay bir d politika ve milli savunma ilkesi olarak kabul etmitir. Her hal ve artta kendine gvenecek, kendi 'imknlaryla istikllini sonuna kadar, hi taviz vermeden savunacaksn. Atatrk'n bamszlk ve dnya milletleri arasnda Trk milletinin varln ve haysiyetini koruma anlay bu olmutur. Nihayet, gnmzde Atatrk olmak iddiasnda bulunanlarn Atatrk' anlamaktan ve onun yolunu izlemekten ne kadar uzak olduklarnn bir kant zerinde daha durmak isliyorum. Atatrk' anlamak iin0'nun eitli konularda sylediklerini zaman anlarndan ve konunun btnnden ayrarak blk brk tekrarlamak yerine, temel gr asn ele almak doru olur. Atatrk, neyin tarihten miyadn doldurarak kmekte olduuna, neyin onun yerini alacana bakyordu. Atatrk Osmanl imparatorluumun, sultanlk, halifelik messeseleri ve kark etnik yapsyla oktan ktn

anlayan ve onun yerine, Trklerin byk ounluunu iine alan misak- milli snrlan iinde, egemenliinin ve hkmranlnn kaynan eriattan ve hanedandan deil, halktan alan bir mill devletin alacan gryor ve buna alyordu. Byk nutukta bu aka ifade edilmitir, Atatrk bir ksm yakn alma arkadalarn bu gerei grememelerinden, hl daha imparatorluun ve onun dzeninin yaayacan sanmalarndan ve buna ^aba gstermelerinden dolay ak ve ac bir ekilde eletirir. Ne yazk ki, Atatrk, tarihin ak iinde neyin kmekte, neyin yeni yeni olumakta olduu sorusunu ve buna cevabn politik dzeyde sormu ve cevaplam, ekonomik ve sosyal yap dzeylerinde ayn aklkla sormamtr. 1972 dnyasnda ve Trkiyesinde de, tarihin nne geilmez ak iinde neyin kmekte veya tarih sahnesinden ekilmekte, neyin bu sahnede belirip glenmekte olduu sorusunu sormak ve cevaplamak gerekir. Gnmz Atatrkleri, Atatrk'n dncesinin bu znn, bu niteliinin de farknda grnmyorlar ve tarihsel gelime asndan szn etliimiz soruyu sormak ve cevaplamak gereini duymuyorlar. Burada, u noktaya da iaret edelim ki, milliyetilik ilkesini de yukarda szn etliimiz tarihsel ereve iinde anlamak gerekir. mparatorluun paralanp dalnda, Trk halkn arada kaynayp gitmekten kurtarmak, onu bir millet halinde oluturmak ve bir milli devlete kavuturmak, millet ve devlet olarak varln korumak, glendirmek ve gelitirmektir. oven rk, saldrgan deil, kendini koruyucu, savunucu bir milliyetilik. Sosyalistler kendi toplumlarnn ve insanln tarihinde toplumu ve insanl ilerletici, yapc, olumlu her eyin, her baarnn, kltr mirasna her katknn, tabi miraslar sayarlar kendilerini. nk toplumlar, tarihlerindeki gelime ve ilerleme atllarnn doruk noktalarndan geerek, bu doruk noktalan birbirine katp birikerek sosyalist izgiye ve sosyalizm aamasna gelirler. Gemite yaplan ilerden, geirilen deneylerden bugne vuran bir k vardr ve her toplumun belirli bir zaman blmndeki sorunlar, o toplumun, dnn bugne ve yarna balayacak tarihsel gelime dorultusu ve artlar erevesinde doru anlalp doru zmlere kavuturulabilir. Ulusal kurtulu savamz ve bunda Atatrk'n baard byk i, bamsz Trkiye Cumhuriyetinin douu ve sosyal messeselerde feodal kalntlar ortadan kaldran reformlar karsndaki grmz ve tutumumuzda byledir. Ama Atatrkl -ki bunun ne olup olmad bugne dek akla kavuturulup tesbit edilmi deildir, daha nce de belirttiimiz gibi- kapitalizm mi, sosyalizm mi ikileminden bir k, kurtulu yolu gibi ileri srmek, bu iki temel sosyal sistemden niteliksel olarak apayr, nc bir sosyal sistem olduunu iddia etmek geree aykrdr. Karma ekonomi, u gelime aamas, bu gelime aamas, ne denirse densin, son tahlilde her toplumsal dzen temel nitelii ile (ayrntlarda, uygulamalarda ok eitlilik grlebilir) ya kapitalist, ya sosyalisttirler, veya ya kapitalizm, ya sosyalizm dorultusunda seyretmektedirler. Kapitalizm mi, sosyalizm mi ikileminden kurtulmann imkn yoktur. Bir eyden daha kurtulmann imkn yoktur, o da udur. Kapitalizmin varolduu, gelitii bir lkede mutlaka ii snf da vardr ve gelimektedir. Byle olunca da, o toplumda mutlaka ii snfnn ideolojisi, politik hareketi ve rgt olan, sosyalist dnce, sosyalist akm, sosyalist rgt de varolacaktr. ok partili, genel seimli demokrasinin varolabilmesinin art da budur. Sosyalizmi ve son yllarda muhtevas aka belirlenmeden ok sz edilen devrimcilii YeniAtatrklk veya neo-kemalizm diye gstermek ve sunmak ie yaramaz, fikir kargaasndan baka bir sonu vermez bir politik taktiktir. Atatrk', baard ve baaramad ileri, (rnein, Kyl efendimizdir demesine ve toprak reformu gereine defalarca iaret etmesine ramen bu reform yaplmamtr) Trkiye'nin tarihsel perspektifi ve sosyal snf gleri erevesi iinde deerlendirmek

ve tarihsel yerine oturtmak bilimselliin ve geree saygnn gereidir. Atatrk'e sayg da bunu gerektirir. SINIF, MLLET Buraya kadar yaptm tahlillerin dikkat ekici noktas, sanrm ki, ele aldm konulara toplum yaps ve bu yapnn nfussal dzeyde belirtisi olan sosyal snflar ve snf ilikileri asndan incelememdir. Bizde oldum olas snf gereine ve kelimesine kar sk sk fke, iddetli sulamalar halinde aa vurulan bir tedirginlik duyulur. Bir zamanlar snftan sz edilemezdi bile, ok gerekirse zmre denilir geilirdi. Ama bir zamanlar ok partili rejimde, muhalefetten, sendikalama ve grev hakkndan da sz edilemezdi. Bu sonuncu konular artk olaan hale geldi, sosyal snflar konusunda fke, sulama ve demagoji ise hl btn iddetiyle srp gidiyor. Savclk T..P.'ni snf partisi olmakla suluyor. Bu sulamaya mahkemedeki sorgumda cevap vermi, snf partisi olmann bir su tekil etmediini aklamtm. Savcln bu sulamas bir hukuk anlayna, kanun hkmlere dayanmayp, sosyal snflardan ve bu arada ii ve emeki snflardan bahsetmeyi su, hi deilse zararl sayan yaygn bir zihniyetin ifadesidir. Bu zihniyet zerinde biraz duralm. Bu zihniyete gre snflardan, hele snf mcadelesinden sz etmek, milleti blmek, birbirine drmek, birlii ve huzuru bozmaktr, snf ayrm yapyorlar, milleti blyorlar sulamas biz T..P.lilere en ok yaplm bir sulamadr. Oysa bu dpedz sama bir iddiadr, eer samimiyetle syleniyorsa. Ama burjuvazi ve onun politik, ideolojik temsilcileri ve szcleri bunu samimiyetsiz sylerler. Onlar fiilen mevcut olan snf ayrmna kar deillerdir, onu grmezlikten gelirler ve grmezlikten gelinmesini isterler. Nasl kar olsunlar ki, burjuvazi bu ayrmdan yararlanmaktadr, byle bir ayrm olduu iin kendisi vardr. Bu ayrmn sylenmesine, aa vurulmasna kardr, ii ve emeki kitleler kendi snflarn renecek, haklarn arayacak, smrye, baskya kar ikacak diye. Durmadan tekrarlanan birlik, huzur, zgrlk teraneleri ve sosyalistlere yaplan hcumlar, gerekte varolan ayrmlar, adaletsizlikleri, eitsizlikleri, zgrlkszl maskelemek, kamuoyunu oyalamak iindir. Sosyal snflar toplumun objektif varl iindedir. Snf ayrmlar her hangi bir grup insan, bir rgt, bir sosyal hareket tarafndan yaratlmaz, yaratlamaz. Toplum yaps oluturur eitli snflar. Onun iin snflar ve snf mcadelelerini reddediyoruz demekle ne sosyal snflar, ne de aralarndaki mcadele ortadan kalkar. Toplumda bu ayrmlara ve bu ayrmlara paralel olarak toprak dalmnda, gelir blmnde, vergi ykmnde byk adaletsizlikler varken, ve bir snfn -burjuvazinin- ve bir sistemin -kapitalizmin- ideolojisini, savunulmasna sonsuz zgrlk tannp, ii ve mttefiki emeki snflarn ideolojisine -sosyalizme- bask ve iddet yntemleri uygulanrken, birlik, huzur ve zgrlk iddialar havada kalan bo szlerdir. Birlik, huzur ve zgrln objektif gerek artlan oluturulmadan politik demagoji ve bask ve iddet yntemleriyle bir sonu alnamaz. Biz sosyalistler bu objektif artlarn oluturulmasndan yanayz, onun iin de gerek birlik, huzur ve zgrln savunucusu biziz. Milliyeti-toplumcularn ve dier milliyetilerin, Biz snf deil, milleti esas alyoruz demeleri de bir eyi halletmez. Bir kez, millet ve snf kavranlan ayn kapsamda kavramlar deillerdir, onun iin de birinin kabul brnn reddini gerektirmez, reddi anlamna gelmez. Bugn dnyada kapitalist sistemde milletler vardr; sosyalist sistemde milletler vardr; kapitalizm ncesi dzenlerden kapitalist veya sosyalist dzene gei aamalarnda bulunan milletler vardr. Sosyal snf ise millet biriminin i yapsna ilikin bir kavramdr. Bununla beraber, eitli millet birimlerinde yeralan snflarn snf olarak ortak nitelikleri ve karlar bulunduu grlr. Ayrca

millet birimleri, her biri kendi iine kapal, kendine yeter birimler deillerdir; birbirleriyle bir ilikiler sistemi iindedirler. Kapitalizm bir dnya sistemidir; sosyalizm de bir dnya sistemi haline gelmitir. Byk sermaye ve burjuvazi milletleraras, hatta son gelimelerle milletlerst (supra-national) bir nitelik tar. Sermaye mill ayrmlar, snrlar tanmaz. Kr grd her yere sokulur, girer, girmek iin abalar. Mill dzeyde ayrmlar ancak krl sahalar, ileri ele geirmek rekabetinde grlr. Ama ortak karlar gerektirdiinde, milletleraras, hatta st rgtlenmelere, anlamalara gidilir. Dnya apnda faaliyet gsteren tekeller, tekelleraras anlamalar ve koordine davranlar, son yllarda ortaya kan ok milletli monopoller, Serbest Ticaret Sahas, Avrupa Ekonomik Topluluu (Ortak Pazar) gibi btnleme gayretleri ve rgtleri sermayenin ve burjuvazinin milletleraras, hatta st niteliinin, rgtleniinin ifadeleridir. Byk sermaye ve bujuvazi bir yandan dnya kaynak ve pazarlarn kontrol edebilmek, ii ve emeki kitleleri, az gelimi lkeler srtndan muazzam krlar kazanmak iin tekellemeye, btnlemeye doru giderken, te yandan da kaynak ve pazar kontrolnde ve krlarda en byk pay elde edebilmek iin kendi iinde rekabeti srdrr, ekiir, zaman zaman atmalara der. eitli millet birimleri iinde yer alan ii snflarnn da snf olarak ortak kar ve istekleri vardr. Smrden ve smr dzeninin dourduu sosyal ktlklerden kurtulmak. Bu ise eitli milletlerin ii snflan arasnda snf olarak bir kar mcadelesi, rekabeti yaratmaz. nk ortada paylalacak bir kar, krlardan en byk pay alabilme gibi bir sorun yoktur. Bundan dolay da millet birimleri dzeyindeki elikiler, ekimeler ii snf asndan esas itibaryle uzlamaz, hasm elikiler deildir; bar yollardan zmlenebilecek elikiler, anlamazlklardr. Fiiliyatta, pratikle byle olmuyorsa, bunun sebebi millet birimlerindeki ii snflarnn snf niteliinde deil, baka artlardadr. i snf ve sosyalizm asndan milllik ve milletleraraslk uzlamaz hasm elikileri iermediinden bu iki kavram ve olgu birbirini nakzeder, defi eder deildir. Smr, bask ve iddet ortam ortadan kalksa, mill devletlerin eitlii, bamszl, hkmranl esaslar zerinde milletleraraslk, milletleraras dayanma, ibirlii, btnleme mmkndr. Millet birimlerindeki ii snflar arasnda uzlamaz ve hasm elikileri iermeyen ortak hedeflerin mevcudiyeti, her birimin kendi burjuvazisinin ve tmnn dnya apndaki milletleraras smr, bask ve eitsizliklerden kurtulma istei, ii snflarnn milletleraras dayanma ve rgtlenmesine yol aar ve amtr. i snfnn dnya apnda ekonomik ve politik rgtlenmeleri, rgtleraras temas ve toplantlar yer almaktadr. te burjuvazinin ve politik temsilcilerinin sosyalistleri milleti, milli farklar ve deerleri reddetmekle suladklar sosyalist enternasyonalizm anlay budur. Dikkate ayandr, millilik ve milletleraraslk konusunda sosyalistleri, hakikati bilmeden veya kasten tahrif ederek, sulayan zihniyet ve kiiler, sermayenin ve sermayeci snflarn -burjuvazinin- milletleraraslndan, milletleraras da deil, milletlerst rgtlenme giriimlerinden hi sz etmezler; bunu sulamak akllarnn kesinden bile gemez. Bunu gayet doal, olaan karlarlar. Sz konusu zihniyet ve kiilerin hangi karc snflarn ampiyonluunu ettikleri bylece bir kere daha ortaya kyor. Bunlar, gelimi Avrupal kapitalist lkelerin dnya pazarlar ve kaynaklan iin rekabette daha gl, daha etkin olabilmek amacyla oluturduklar Avrupa Ekonomik Topluluu (Ortak Pazar) iinde azgelimi Trkiye'nin yerinin ve durumunun ne olacan, hele bu topluluk siyasal bir birlik haline dntnde Trk milletinin ve kendi milliyetilik iddialannn ne olacan hi dnmezler. Trk milliyetilii ve Atatrklk adna kendilerinden baka kimseye az atrmak istemeyenlerin bu ok ciddi sorun konusunda sesleri soluklan kesiktir.

Burjuvazi ve onun politik ve ideolojik temsilcileri bamszlk, milletleraras ilikilerde eitlik ve hkmranlk haklarna sayg konusunda kabullendikleri tavizleri rtbas ederek sosyalistleri, millet, devlet dman iln etmeye abalamaktadrlar. Dalan imparatorluktan ve Trkleri millet ve devlet olarak yok etmek isteyen emperyalistlere kar, Trk halknn varln, bamsz devlet olma hakkn, dilini ve kltrn kurtarmak ve selmete eritirmek iin olumu Trk milliyetiliini, oven, stnlk ve tahakkm tohumlar tayan dar, msamahasz bir ideoloji haline dntrmek gayretindedirler. Ve maalesef bunda hayli baarl olmulardr. Milliyetilik kelimesi dnyadaki kullanlnda da byle olumsuz bir anlam yklenmi olduu iindir ki 1961 anayasasnn Trkiye Cumhuriyetini tanmlayan maddesine milliyeti sfatnn konulup konulmamas kurucu mecliste geni tartmalara konu olmu ve sonunda milliyeti devlet deil, milli devlet deyimi kabul olunmutur. Anayasann Balang ksmndaki Trk milliyetilii deyimini de bizim Milli Bamszlk savamz asndan akladmz ve milliyeti deil, milli devlet deyiminin ierdii anlamda anlamak gerekir. Yargtayn (4CD.15.11.68,7095/6486) kararnda akland zere milli hisler, yurda ballk demek ise -ki yledir- sosyalistler yurtlarna en bal, yurtlar iin en byk fedakrl yapan ve yapacak kiilerdir. Sosyalizm dorultusunda bir kalknma yoluna girecek ve nihayet sosyalizme geecek Trkiye, milletleraras ilikilerde gerekten bamsz, yalnz siyasal dzeyde deil, ekonomik, teknik, bilimsel alanlarda eit, dili, edebiyat, sanat, tm kltr alanlar gelimi bir lke olacaktr. 141. VE 142. MADDELER Savclk iddianamede 1960-70 dnemindeki fikir akmlarn, yaynlar kendine gre deerlendirirken savclarn, hkimlerin, bilirkiilerin hogr veya ekingenliinden szetmekte ... bu sularn neden takipsiz kald sebepleri bir trl anlalmamtr demektedir. Bu szleriyle savc, hem bir btn olan adli sistemin kendisi gibi birer grevlisi olan dier savc ve hkimleri sulama ve yetkisini ama durumuna dmektedir, hem de durumu hi anlamadn aa vurmaktadr. Onun iin burada kanunlarn nitelii, deime biimi, sreci zerinde biraz durmak gereini duyuyorum, yasama organlarndan kan kanunlar, veya rf ve adet olarak toplumda tutunup zamanla kanun niteliini kazanan kurallar ve getirdikleri meyyideler, bir toplumun belirli bir aama ve artlarnda toplumsal iliki ve davranlar dzenleme kurallardr. Toplumlar msbet hukuk denilen bu kurallar sistemine gre deiip gelimez, msbet hukuk veya verili kanunlar sistemi toplumun deimesine gre deiir. Bir kanun veya kanun maddesi deien toplum artlarna, durumuna artk uymuyorsa, ya yasama organnca yrrlkten kaldrlr, veya fiilen ilemez hale gelir, kendiliinden yrrlkten der. Daha nceki blmlerde aklamaya altm gibi, 1960-70 aras hem Trkiye gelimesinde yeni bir aamaya gelmiti, hem 1961 Anayasas fikir, inan, sz, bilim, sanat, basn ve yayn zgrlklerini teminat altna alarak yeni bir demokratik ortam yaratmtr. Bu aama ve ortamda T.C.K.'nun 141. ve 142. maddeleri artk eski zihniyetle ve eski biimde uygulanamazd. Aksi halde bu uygulamalar anayasa hkmleri duvarna arpard. Eskisi gibi, iki kii biraraya gelip, bunlar kan koca gibi birbirine en yakn kimseler olsalar dahi, sosyalizmden sz ederlerse bir gizli cemiyet tekil etmi olurlar, propaganda yapm olurlar telkkisi artk ileyemezdi. Eer 1961 Anayasas kt zerinde birtakm yazlardan ibaret deilse, sosyalizm konusunu ileyen eserler tercme edilecek, telif eserler yazlacak, kiiler ve rgtler sosyalizmi savunacaklard. Yasama organ resmen tadil etmi olsun olmasn, 1961 Anayasas ile 141. ve 142. maddeler tadile uram oldu. Bizim kanaatimizce bu maddeler Anayasa'ya aykr idi, ya ortadan kalkm saylp uygulanmamal, ya da hkme balanp ortadan kaldrlmalyd. Bu maddelerin iptali iin atmz

davay Anayasa Mahkemesi reddetti. Ama bu maddelerin eskisi gibi yorumlanp uygulanmas Anayasal zgrlkler karsnda o kadar imknszd ki, kararnn gerekesinde Anayasa mahkemesi sz konusu maddelere yeni bir yorum getirdi. Bu karar gerekesinde iki yenin ortak muhalefet erhi, yni 141. ve 142. maddelerin Anayasaya aykrl konusundaki mtalalar ilgin ve dikkate deerdir. 141. ve 142. maddelerin alnd, Mussolini dneminde karlm faist talyan ceza kanununun muadil maddeleri de ikinci dnya savandan sonra ok partili parlamenter rejime geilince talya'da yrrlkten kaldrlmam ama yepyeni bir yoruma kavuturulmutu. yle ki bugn talya'da Komnist Partisi deil, onun daha solunda olma iddiasndaki partiler, hareketler de mevcuttur. Anayasa mahkemesinin yorumu bu kadar geni olmad, ama cebir unsurunu maddelerde mndemi sayd. Cebir ve iddet yolu ile iktidara gelmeyi ngren ve /veya iktidara geldikten sonra cebir ve iddete dayanarak iktidarda kalabilecek partiler yasaklanmt. Daha dar bir yorum da mmkn deildi, nk kanuni, demokratik, bar yoldan iktidara gelmeyi ve iktidarda kalmay amalayan partiler de yasaklanrsa, hem toplumsal gereklie (realiteye), hem demokratik rejime ters dlm olurdu. 1) ada toplumlar srekli ve hzl gelime ve deime halinde olduklarna gre, bu toplumsal sreci belirli bir aamann belirli bir izgisinde dondurma, durdurma teebbs demek olurdu ki tkanklklara, alkantlara, giderek toplumsal patlamalara yol aard. nk toplumlarn objektif gelime kanunlar yasama organlarnn kard kanunlardan, msbet hukuktan uzun vadede daha ar basar. 2) Belirli bir dnemde mevcut sistemi ve onun ideolojisini zorla kabul ettirmek ve srdrmek dier alternatifleri yasaklamak anlamna gelir ki, demokrasiye ve demokratik zgrlklere ters der. Byle bir durumda ok partili demokratik rejim deil, faizm sz konusu olur. Ayrca Anayasann 20. maddesi fikir, inan zgrlklerini ve bunlar yaz, resim v.b. yollarla yayma hakkn tanmaktadr, 21. maddesi de bilim ve sanat renme ve retme zgrln garanti altna almaktadr. Bu hkmler nda 142. maddenin propagandaya ilikin hkmleri uygulanrken ok dikkatli davranlmas gerekir. Bir kez 142. maddenin 1. fkras sz konusu ise, bu fkrada sz geen halden birini, ikisini veya hern propaganda etmek yasaklanmtr; bunun tesinde genel ve soyut bir komnizm propagandas diye bir su yoktur. Ayrca, Anayasa'ya gre fikir ve inanlar sz, yaz, resim, basn v.b. yollarla yaymak serbest olduuna gre su tekil eden propagandann unsurlarnn da ak seik tesbit edilmesi gerekir. Oysa bizde btn bu hususlar pek de kaale alnmadan genel bir komnizm propagandas suu ihdas edilip kovuturmalara gidilmi, hkmler verilmitir. ddianame de ayn hukuk d zihniyetle metodsuz bir biimde kaleme alnmtr. Maddenin dier fkralar iin de durum ayndr. O fkralarda tasrih edilen hususlarn propagandas yasaklanmtr, genel bir blclk propagandas diye bir su deil. kincisi, Anayasann yukarda saydmz hkmleri nda, toplumlarn nasl geliip deitikleri, iktidarlarn nasl el deitirdii incelenir, tartlrken, ihtilllerden, iddet hareketlerinden sz edilebilir, bunlarn sosyal deime srecindeki yerleri, belirtilebilir, nk bunlar objektif sosyal olgulardr. 141. ve 142. maddelerde yasaklanan, tanmlanan halin cebren gerekletirilmesi iin rgtlenmek, gerekletirmek zere ihtill veya dier iddet hareketlerine girimek veya bunlarn propagandasn yapmaktr. talya'da talyan Ceza Kanununun bizdeki 141. ve 142. maddelere tekabl eden maddelerine yorum getirilirken bu ayrm dikkatle ve titizlikle yaplmtr. talya'daki yorum hatta daha ileri izgilere varan bir ayrm da yapmtr ki, bizim Anayasa Mahkemesinin yorumunu ilgilendirmedii iin burada zerinde durmuyorum. T.I.P. ise 1961 Anayasasnn sistemli, tutarl incelemesini ve tahlilini yaparak Anayasann sosyalist gelimeye, sosyalist harekete, T.l.P. nin iktidara gelmesine kapal olmad kesin sonucuna varmtr.

leri gelen hukukularn grleri de ayn sonucu perinlemitir. Trkiye'nin objektif toplumsal artlarn da tahlil edip deerlendirerek Partinin Anayasa erevesinde, demokratik, bar yoldan iktidara gelmesini ve iktidarda kalabilmesini mmkn ve muhtemel grmtr. Bu imkn ve ihtimaliyeti ancak iktisadi ve siyasi kudreti ellerinde tutan sermayeci snflarn ve iktidarlarnn meruiyet d hareketleri, Amerikan emperyalizminin zorba mdahalesi nleyebilirdi; hukuki engel yoktu. T.I.P.'sinin on yllk politik hayatnda kendisine izdii bu yoldan ayrldna dair tek bir olay, tek bir giriimi, eylemi, hareketi gsterilemez. Anayasaya aykr hareketler, kanunsuzluklar, maddi ve manevi saldrlar hep partiye kar glerden partiye ynelik olarak gelmitir, delilleri ile ak ve seik gstermek, ispatlamak durumundayd. Bunu yapmamtr. ETM VE RGTLENME ddianame T..P.'nin eitim ve rgtlenme konularna ilikin karar ve giriimlerini sanki sululuumuzun delilleri imi gibi ileri srmektedir. Bu cidden garip bir zihniyetin ifadesidir, garip bir sulama tarzdr. Parti, kendi grleri, politikas, sosyalizm konularnda yelerini ve emeki kitleleri aydnlatmak ve eitmek yerine demagojiyi, oy avcl usullerini mi semeliydi? Tzmzn 3. maddesi T.I.P.'ni emeki kitleleri aydnlatp eiterek kanun yolundan iktidara yryen bir parti olarak tanmlar. Eitim tzmzn gereidir; bu tzk 1963 ylnda kabul olunup yrrle girmitir. O gnden bu yana T..P. imknlar nisbetinde konferanslar tartmal toplantlar, program zerine almalar dzenleyerek eitim grevini yerine getirmeye almtr. Parti geniledike, sorunlarn daha iyi farkna varldka parti rgtnn alt kademelerinden, ye saflarndan eitim istekleri artmtr. 1966 Byk Kongresinde sz alan 60'a yakn delegenin byk ounluu bu konu zerinde durmutu. Bu, Partililerin, bilmek, renmek isteinin bir ifadesiydi ve phesiz memnunluk verici bir husustu. Her alanda Bilime Dayanan Politikay (Parti Program, s.67) kendine ilke edinen T..P.nde parti faaliyetleri kr bir disiplin anlayna deil, bilgili, bilinli bir disipline dayanabilirdi. Daha sonra kan Parti ii gr ve izlenecek yntemler ayrlklarnda eitim konusu balca ihtilf noktalarndan biri oldu. Parti ynetiminde genel bir propaganda ile yetinip, her ne surede olursa olsun oy toplama eilimi belirmiti. Son 4. Byk Kongre dier bir takm sorunlar gibi eitim sorununu da karara balad. Bu karar uygulamaya geirebilmek iin M.Y.K. Tzn kendisine tand yetkiyi kullanarak bir eitim ve rgtlenme brosu kurdu ve eitim ve rgtlenme konusunu inceleyip bir rapor, daha sonra da belirli konularda n metinler hazrlamakla bu broyu grevlendirdi. Deliller dosyasnda bulunan ders metni byle bir n metin olabilir, n metinler M.Y.Kurulunca incelenip zerinde allacak, onaydan geirilecek, ancak ondan sonra Parti adna baslp yaynlanacakt. M.Y.Kurulu tzn 20. maddesi uyarnca maddede sz geen brolarla tensip edecei yeni brolar kurmaya yetkilidir. Brolar parti organlar deildir, tzk gereince ancak istiari kurullardr. T.I.P.'nde eitime neden bu kadar nem verildii sorulabilir. Bunun cevabn en genel izgisiyle bir cmlede, bu blmn ilk paragrafnda verdim. Ama Partinin eitim almalar savclka ar bir sulama konusu yapldndan konuyu biraz daha amak gereini duyuyorum. Eitimin gerekesi bir ka noktada zetlenebilir: Biz dier partiler gibi sadece birtakm somut sorunlarda, ayrntlara ilikin konularda unu yapacaz, bunu edeceiz diyerek ortaya kan bir parti deildik, sosyalizmi benimsemi bir parti idik, bilimsel olma iddiasndaydk. Trkiye'nin ancak sosyalizm dorultusunda gerekten kalknabilecei, sosyalizme geiin Trkiye ve erge btn toplumlar iin kanlmaz olduu grnde idik ve bu eit bir kalknmay ve geii kolaylatracak, hzlandracak nerilerde bulunuyorduk. Sosyalizmi,

sorunlara sosyalist bak asn, bu adan nerdiimiz zmleri parti yelerine ve kamuoyuna retmek zorunluu vard. i ve emeki kitleler gnlk yaantlar iinde, sadece kendi tecrbeleri ile bu konulan renemezlerdi. Bunun iin eitim ok nemli bir konu idi. Parti kanun yolundan iktidara gelmeyi ngrd iin oy almak nemli olmakla beraber, oy almak, oylar artrmak kendi bana bir sorun deildi ve T.I.P. oy avcl usullerine asla iltifat edemezdi. T..P. iin esas sorun, partililerin ve parti d kitlelerin sosyalizm ve sosyalist adan yurt ve dnya sorunlar konularnda aydnlatlmas, eitilmesi idi; oy toplama ve oylan artrma bu eitme ve bilinlendirme faaliyetlerinin, eylemlerinin bir sonucu, meyvesi olarak grlyordu. Partinin geni halk kitlelerinin politik eitimini, bilinlenmesini salayabilmesi iin elbette ncelikle kendi kadrolarn ve yelerini eitmesi gerekti. Burada sras gelmiken, bir parantez aarak parlamento ve parlamenter faaliyetler konusundaki tutumumuzu da aklamak isterim, nk bu konuda da savclka bize bir sulama yaplmaktadr. Oy, seimler konusunda olduu gibi, parlamento ve parlamenter faaliyetler konusunda da sosyalist gr ve tutumundan farkldr. Oylar alp parlamentoya girdikten sonra, drt yl garantiledik dncesiyle parlamenter almalar partinin tek mnhasr faaliyeti, veya en bata gelen, en nemli faaliyeti olmaz. i emeki snflarn politik hareketini gelitirmektir esas grev; Parlamento faaliyetleri bu ereve iinde ve hareketin bir paras olarak grlp deerlendirilir. Bu demektir ki, parti, hi bir zaman parlamenter kulis faaliyetlerine girip esas amacndan taviz tekil edecek pazarlklara, uzlamalara, dar parti kar hesaplarna girimez. Muhalefette olduu srece, Parlamento, lke kamuoyuna, halk kitlelerine yurt ve dnya sorunlarn ve bunlara ilikin sosyalist adan zm nerilerini sergilemekte, anlatmada, getirilen kanun tasarlarnn ve dier tekliflerin gerek anlamn, mahiyetini aklamada bir forumdur. Ayrca, parti, gc yettii kadar kanunlarn ve kararlarn ii ve emeki kitlelerin yararna kmasn salamaya alr. ktidara geldii zaman da iktidarda olmay sadece parlamentoda oy ounluuna sahip olma anlamnda anlamaz, nk demokrasi sadece semenlerin drt yldan drt yla oy vermesi deildir, ii ve mttefiki emeki snflarn, geni halk kitlelerinin uyank, bilinli, rgtl desteini, onlarn toplum hayatnn her kesiminde ve kademesinde aktif rol alr, katkda bulunur hale getirilmesini, iktidarnn ve gerek demokrasiyi gerekletirmenin art sayar. T..P.'nin demokrasi anlayn, Parti programna atf yaparak, ilk ifademde izah etmitim. Tekrar eitim konusuna dnersek, yukarda sraladklarma ek olarak daha baka gerekeler de vard, ii Partili olmak zor bir iti. Parti ve Partililer her ne kadar hukuk erevesinde kalsalar da kar kuvvetler kanun d hareketlere tevessl ediyorlard. Bir kez i Partililer, Partili olduu olduu bilindi mi, en kk vesile, bahaneyle, hatta hibir sebep gsterilmeden iten atlyorlard. aradklar zaman, bavurduklar i iin ne kadar ehliyetli olurlarsa olsunlar ie alnmyorlard. Bir insan ve ailesini geim kaynandan mahrum brakmak en gl bir bask ve iddet uygulamasdr, nk bu onlar sefalete, ala mahkum etmektir. Parti yesi esnafsa, kooperatiften kredi almakta,tarmsal retici ise tohumluk, zirai kredi almakta glk eker, veya almazd. T..P.li olmak daima ayrm gzleten, partizan muamelelere maruz kalmakt. Ayrca T..P. toplantlar, il, ile merkezleri saldrlara, tahriplere urard, failleri ou zaman bulunmaz, takibe uramazd, kk merkezlerde tek tek partililere yaplan saldrlar da bir baka sorundu. Hasl, T..P.li olmak ye sosyalizmi savunmak etin bir i, cesaret, fedakrlk, sebat ve azim isteyen bir iti. Ancak bilgili, bilinli sosyalizme inanm olanlar btn bu saydm maddi ve manevi bask ve saldrlara gs gerebilirdi. te btn bu saydm nedenlerle ve rgtten gelen isteklerle Parti eitim sorununu ciddiyetle ele alp baarmak gereini duydu ve 4. Kongre konuyu karara balad. Partinin kendi yelerini ve ii emeki

kitleleri kendi program ve tz erevesinde ve bilimsel sosyalizm konusunda aydnlatp eitmeye almasn sulamak gerekten garip bir zihniyetin ifadesidir. Bu dolayl olarak dpedz bilgisizlii, oy avcln, demagojiyi savunmaktr. nk aydnlanmann, eitilmenin, bilginin olmad yerde demagoji ve her trl oy avcl usulleri, aldatmacalar, politik ktlk geliir, boy atar. Eitim sorunu doal ve zorunlu olarak rgtlenme ve rgtl alma sorunlarna baldr. nk binlerce yeye teker teker ulap her birimine eilim gtrmeye imkn yoktur. Onlar gruplatrmak pratik bir zorunluluktur. le kademesinden sonra yeler atomik, dank durumda kalyordu. En geni ve yaygn eilim aralar olan parti program ve tznn, bildiri, rapor, deme ve genelgelerinin il ve ile ynetim kurullarnn masalarnda kalmamasn, yelere ulamasn, yalnz ulamasn da deil, okunmasn salamak gerekiyordu. Son zamanlarda yine bir eitim arac olarak yaynlamaya baladmz gazetenin de ayn ekilde datmn ve okunmasn dzenlemek gerekliydi. Kapal salon toplantlar, mitingler, yryler, ky gezileri, seim kampanyalar gibi parti faaliyetlerine yelerin katksn salamak, ilerin sratli, disiplinli, dzenli yrtlmesini baarmak asndan da yeleri dank durumdan karmak, partiyle sk ilikiler iine sokmak gerei vard. Ayrca, biz parti ii demokrasiyi gerekletirmek amacnda idik. Parti ii demokrasi ise kongrelerde oy vermekten ibaret deildi. ye saflar sorunlar inceleyip tartabilmeli, gr ve eilimlerini belli edebilmeli ve st organlar tabandaki eilim ve oluumlardan haberdar olmalyd. Ancak byle karlkl bir alveri, bir etkilenme sreci iinde btn partililerin iradesi tek bir parti iradesi, yani kararlar olarak oluup biimlenebilirdi. Sorunlar yetkili organlarca incelenip karara balandktan sonra da elbette bu kararlar btn alt kademe ve partililer iin balayc, uyulmas zorunlu kararlar olurdu. Aksi halde parti almalar yrmez, Parti rgt olarak almalarnda felce urard. ddianamenin demokratik merkeziyetilik diye sulad durum budur. Oysa u izdiim tablodan da anlalaca zere bu ideal bir rgtlenme biimi, hem etkin, hem demokratik bir rgtlenmedir. Merkeziyetilik, yni st organlarn kararlarnn alt organlar ve yeleri balayc olmas, bunlara uyulmak zorunluu, ounluk oylan ile alman kararlara aznln uymas kural her partide, hatta siyasi olmayan rgtlerde vardr. Bu, rgtlenmenin, rgtl almann zorunlu, kanlmaz artdr. Ama bu merkezi rgtlenmenin ve otoritenin demokratik bir esasa dayanmas, ite o yoktur. Biz ise bunu gerekletirmek istedik. Bunun su neresinde? Hangi kanun maddesinin hangi hkmne gre sutur? Btn bu akladm mlhaza ve nedenlerledir ki, Parti, ye kitlesini dank, kopuk, amorf (ekillenmemi) durumdan karmak, yeler arasnda ve yelerle Parti organlar arasnda ilikileri, balar sklatrmak gerektii sonucuna vard ve bu amala 4. Byk Kongre alma ekipleri kurulmas kararn ald. Bunlar bal olduklar ile ynetim kurullar ile srekli temasta olarak, onlarn veya o kanallardan gelen il ve Genel Merkezin kararlarn, direktiflerini yerine getirecek, ile ynetim kurullarna kar sorumlu olacaklardr. phesiz ki alma ekipleri bu nitelikleriyle Parti organlar deildi; Parti ii eitimin baarlmas, Parti almalarnn daha iyi yrmesi, yeler arasnda beraberliin ve koordine hareket etme yeteneklerinin oluturulabilmesi iin dnlm pratik bir tedbir, bir yntemdi. ddianame, eitim ve rgtlenme brosunun Merkez Yrtme Kurulu iin hazrlad raporu da ele almakta ve bunda da kendisince su unsurlar bulmaktadr. Bu konuda da iddianame benzetme yolu ile sulamaya gitmektedir ki, hukuki geerlilii yoktur. Yukarda eitim ve rgtlenme konularnda akladm hususlarn mevzuatmza gre su tekil eden bir yan yoktur. Raporda da bu konular ele alnmaktadr. Kald ki sz konusu yaz Parti organ olmayan, ancak kendisine havale edilen konular

inceleyip grlerini ve almalarn Merkez Yrtme Kuruluna bildiren istiari mahiyette bir bronun hazrlad rapordur. Brolarn bu nitelikte kurullar olduu, organ veya tekilt kademesi olmad Tzn 9.,18. ve 20. maddelerinden anlalr. Bir baka deyile, brolarn almalar, raporlar Partiyi balayc deildir. Yukarda akladm hususlara ek olarak bu raporda bir de Partiye alnacak yelerde bir takm artlar aranmas nerilmektedir. Bunda kanunlarn yasaklad artlar ileri srlmedike bir su sz konusu olamaz. Her Parti ve dernek yelik iin bir takm artlar koyabilir. Yukarda TP'li olmann etin bir i olduunu, bilgi, bilin, dayankllk, fedakrlk, hak ve zgrlkler iin mcadele yetenei istediini belirttim. Parti hareketi glendike bask ve saldr giriimlerinin artaca da beklenir bir eydi. Partinin ye says da 10 binleri amt artk. lk zamanlarda olduu gibi ye kazanmak bir sorun olmaktan kmt; sorun, Partili olmann ve Parti almalarnn gerektirdii kiilik niteliklerine sahip insanlar Parti'ye kazanabilmekti. Zaten batan beri baz artlar konulmutu. Parti tzk ve programn okumu ve verilecek Parti grevlerini yerine getirmeyi kabul etmi olmak, iki parti yesi tarafndan tavsiye edilmek, yelik artlar arasndayd. Sz konusu rapor yelie kabul artlarn bu ereve iinde daha ayrntl ve ak seik olarak tesbit edip Merkez Yrtme Kuruluna neriyordu. Hepsi bu kadar. Parti, iddianamenin sulad btn bu konularda o kadar bir su unsuru grmemi, o kadar samimi ve ak davranmtr ki, eitim sorununu ve rgtl alma biimlerini 4. Byk Kongrede resmen karara balam ve kamuoyuna duyurmutu. Gizli rgtlenme kastnda olan bir parti elbette byle davranmaz. Savclk esas hakkndaki son mtalasnda T.I.P.'nin rgt nitelikleri ve gizlilii zerinde yeniden duruyor ve T..P'e malettii Sosyalist Mcadele ve i Snf adl bir yazy Stalin'in azndan Lenin'e atfettii grlerle karlatrarak kendince su unsurlar gryor. Sz konusu yaz Partiyi ilzam eden bir belge deildir, dersler iin hazrlanm bir n- metin olabilir. Bununla beraber, biz ileri srlen grleri inceleyerek bunlarda bir su unsuru var mdr bir aratralm. Bir kez u basit hakikati hatrlatalm ki, bir gr, bir dnce Lenin sylemi diye yanl ve otomatik olarak su olmaz. Bir grn, dncenin, beyann doru olup olmad objektif gereklere, akl ve mantk kurallarna uyup uymadna gre tayin edilir, kim tarafndan sylenmi olduuna gre deil. Sylenilen, nerilen hususlar gerein, akl ve mantn mihengine vurmayp syleyenin, nerenin ahsna gre deerlendirmek ok ilkel bir dnce tarzdr ve mantk biliminin asla kabul etmedii bir hususdur. Su ise, kanunda tasrih edilen su unsurlarna gre tayin edilir. Savclk ise gerek iddianamede gerekse esas hakkndaki son mtalada srekli olarak bu hataya dmekte, bir hususu Marx, Engels, hele Lenin'in sylemi olmasn yeterli ve kesin su delili saymaktadr. Bunu bylece tesbit ettikten sonra savcln sulamasn dayandrd hususlar ele alalm. Lenin, ii snf partisinin, ii snfnn dier rgtlerinden daha nemli, en yksek dzeydeki rgt olduunu sylemi. imdi, bunu kimin sylediini bir tarafa brakarak, bu beyann kendi bana doru olup olmadna bakalm. Baka trl olabilecei dnlebilirini acaba? Bir kez, genellikle politik partiler toplumdaki dier mesleki, ekonomik, kltrel derneklerden ok daha nemlidir, nk yalnz politik partiler iktidar hedef alan, btn faaliyetleri buna ynelik kurululardr, dier derneklerin faaliyetleri ise politik iktidar dnda snrl hedeflere mnhasrdr. Btn toplum sorunlar da son tahlilde politik iktidar sorununa balanr. Siyasi partilerin bu zel durumundan dolay deil midir ki, Anayasa siyasi partilere dier btn derneklerden ayr bir stat tanm, iktidarda veya muhalefette olsunlar, demokratik rejimin vazgeilmez unsurlar olduklar hkmn getirmitir, ii snf ve mttefiki emeki snflar da kendi bamsz politik partileri aracl ile politik mcadele verirler, lke siyasetinde seslerini duyurup arlklarn hissettirirler, giderek iktidar alabilirler. Ne sendikalar, ne

kooperatifler ve dier eit dernekler politik nitelikte ve politik iktidara ynelik olmadklar iin bunu yapamazlar. Burada Anayasann sz geen maddesine atf yapnca, bir noktaya daha iaret edip gemek isterim. Anayasa siyasi partiler iin ister iktidarda, ister muhalefette olsunlar ifadesini kullanmakla iktidarlarn Parti iktidar olabileceini hatta olduunu, bunun milli egemenlikle atmadn, bunlarn ayr konular olduunu kabul etmi oluyor. Mahkemedeki sorgumda iktidar, milli egemenlik, cebir ve iddete dayanan tahakkm kavram ve konularm incelemi, aklamtm. Savclk son mtalasnda da bu kavram ve konulan kartrmaya devam edip, snf iktidarndan sz ettiimiz iin bizi tahakkm, cebir ve iddete dayanan diktatrlk amalamakla sulamay srdrdnden, Anayasann sz konusu maddesi vesilesiyle savcln dt hatay bir kez daha belirtmek istedim. Yine Lenin, partide hiziplemelerin parti birliini bozacandan, disiplin gereinden, bunun bilinli bir disiplin olmasndan szetmi. Peki, bunun da aksi dnlebilir mi? Bir parti hiziplere blnrse birlii kalr m? Blnen bir parti etkin, baarl olabilir mi? Hangi parti hiziplemelere msaade ediyor, edebilir? Kendi kap nmzde, son zamanlarda Trkiye'de dier partilerde beliren hizipler ne oldu? Sonunda partilerinden ayrlmak veya atlmak durumunda kalmadlar m? Disiplinin bilinli olmas kt mdr, su mu tekil eder? Disiplin bilinli, yni meseleleri anlayarak bilerek, yelerin kendi iradeleri ile kabul ettikleri bir disiplin mi olmal? Partinin programndan, meru organlarnn uslne uygun aldklar kararlardan, tesbit edilmi sosyalist izgisinden sapmalara kar mcadele edilmez, bunlar tasfiye edilmez de ya ne yaplr? Partinin oraya buraya ekilip rayndan kartlmasna msaade mi edilir? i snfnn sosyalist hareketin ncln politik dzeyde rgtlenerek, partisi araclyla yapabilecei hususu da objektif toplumsal artlardan doan bir sonutur, nk sosyal snflar, snf olarak, yz binlerce, milyonlarca bireylerin ekillenmemi (amorf) dank kitlesidir. Bu halleriyle tutarl, etkin, srekli harekete geip belirli hedeflere ynelebilmeleri, bu hedeflere ulaabilmeleri imknszdr. Ancak rgtlenirse bunu baarabilirler, rgtlenmeye de milyonluk kide iinden tabiidir ki, en uyank, en enerjik ve mcadeleci olanlar gelir ve rgt byle elemanlar kazanmaya ve yetitirmeye alr; gevek, umursamaz, bilgisiz ve bilinsiz unsurlar tercih edecek deildir herhalde. Sosyalist olmann ve sosyalizm iin almann zorluklarn belirtmi bulunuyorum. Btn bu hususlar rgtlenmenin etkin, baarl olmas iin genel artlardr. Ne 141. madde, ne baka ceza kanunu maddeleri bakmndan bu rgtlenme artlarnda ve biiminde bir su unsuru yoktur, ii ve mttefiki emeki snflarn sosyalist partisi sk ve etkin biimde rgtlenmek zorundadr, nk o kudretli ve imtiyazl sermayeci snflarn deil, smrlen madur snflarn partisi olduundan ve sosyalizm iin altndan mevcut kapitalist dzenin ve burjuva iktidarlarnn dolayl dolaysz btn basklarn zerine eker.

KRT HALKI SORUNU ddianamenin T..P. 4. Byk Kongresi kararlarnn 6. bendini ele alarak Krt halk konusunda ileri srd blclk sulamasn mahkemedeki sorgumda cevaplandrmtm. imdi konuyu T.C.K.'nun 141-4 ve 142-3 fkralar hkmleri asndan ve T..P.'ne ait belgelere dayanarak ele almak ve daha bir akla kavuturmak istiyorum. Sz geen maddeler fkralarnn bize uygulanmasnn istemi gerekten hukuk anlaynn ve genellikle mantn kabul edecei husus deildir. Hep bilindii gibi bu fkralar hkmleri rkla kar getirilmitir, rklkla sosyalizm ise birbiriyle uzlamaz, biri dierini defi eder grlerdir. Sz

konusu kanun maddeleri fkralarnda anayasann tand kamu haklarn rk mlhazasyla ksmen veya tamamen kaldrmay hedef tutan bir cemiyet kurmak veya her ne suretle olursa olsun bir propaganda yapmak sz konusudur. Oysa biz ne rk mlhazalar ileri srm, ne bu mlhaza ile anayasann tand kamu haklarnn ksmen veya tamamen kaldrlmasn hedef tutmuuzdur, ne de bunun propagandasn yapmzdr. ada ilim de rkl ve rk teorilerini reddetmektedir. Bugn antropoloji, etnoloji, sosyoloji ve sosyal-psikoloji bilim dallarnda durum budur. Biz Krt halk derken bir rk kastetmedik; ayr bir dil konuan bir etnik topluluk kastettik. Anayasann 12. maddesi dil ayrm gzetilmeksizin yurttalarn kanun nnde eitlii ilkesini koyduuna ve 3. maddesi de Trkeyi resmi dil olarak kabul ettiine gre dil ayrmnn bulunmas ve resmi ilemler dnda Trkeden baka bir dilin konuulup yazlmas Anayasaya aykr olmad gibi milli hisleri yok edici veya zayflatc hususlara Anayasa cevaz vermez. Irk mlhazas ile, veya dier herhangi bir nedenle, Anayasann tand haklar ksmen veya tamamen ortadan kaldrmay hedef tutmak, bu amala rgt kurmak veya her ne suretle olursa olsun propaganda yapmak sulamas, T.I.P. sz konusu olduunda sadece gln der. T.I.P. ve onun yneticileri ve yeleri olan bizler Parti'nin on yllk hayat boyunca Anayasann eksiksiz tastamam uygulanmasn srarla istedik, bunun mcadelesini verdik. Krt halk konusunda da iktidarlarn bu yurttalarmza uygulad Anayasaya aykr politikaya, bask ve iddet yntemlerine kar karak bu konuda da Anayasann eksiksiz tastamam uygulanmasn savunduk. Bir baka deyile, bizce, iktidarlar rk mlhazas ile deilse bile, dil fark, etnik fark mlhazas ile dou ve gney-dou illerine Anayasa hak ve zgrlkleriyle badamayan bir politika uygulayagelmiler ve bylece Anayasann tand haklar ksmen ortadan kaldrma durumuna dmlerdir. Biz bu durumu eletirdik, buna kar ktk, bunun dzeltilmesi yolunda demokratik mcadele verdik. Hal byle iken, imdi tutup sz konusu kanun hkmlerini bize uygulamaya kalkmak olacak ey deildir. Sz konusu maddeler fkralarnn ikinci ksmnda milli duygulan yok etmek veya zayflatmak suu hkme balanmtr. Bu hkmler de hibir ekil ve lde bize uygulanamaz, nk yurttalar arasnda dil farkndan dolay ayrm gzeten muameleler yaplmamasn, bask ve iddet yntemlerine ba vurulmamasn istemek, istemekten de te bunun demokratik mcadelesini vermek mill hisleri yokedici veya zayflatc bir davran deildir, tam tersidir. nk eitsizliin, adaletsizliin olduu yerde birlik ve btnlk glenemez; zedelenir, zayflar. Biz Trkiye Cumhuriyeti devletinin lkesi ve milleti ile birlii ve btnln hi bir zaman tartma konusu yapmadk. Biz birlik ve btnln toplumdaki objektif ve sbjektif artlarn ortaya koyduk; bu gereki artlar ve Anayasa asndan iktidarlarn politikasn, uygulamalarn eletirdik. Dou blgesinde uygulanan politikann 1) hukuken anayasaya aykrl, 2) fiilen de birlik ve btnl bozucu nitelikte olduu zerinde durduk. Anayasalar temel ilkeler, hkmler getirir. Bu ilke ve hkmlerin hayata gemesi, fiilen gereklemesi iin ve toplumda belirli objektif ve sbjektif artlarn mevcut olmas ve glenmesi gerekir. Toplumda bu objektif ve sbjektif artlar mevcut deilse, veya zayfsa, veya bunlar zayflatc bir politika gdlyorsa anayasann ilke ve hkmleri ile fiil durum arasnda bir boluk, bir ayrlk meydana gelir ve Anayasa kt stnde kalyor, uygulanmyor duruma der. Biz bu hakikati aklamaya altk. Sorunu byle grp byle ortaya koyduumuzun bir ok delili vardr. Bunlar Partiyi balayc nitelikte olan Parti belgeleridir. Grmz olduka ayrntl, hem de derli toplu bir ekilde belirten bir belge olarak 1970 Temmuz aynda Cumhurbakanna sunduumuz muhtray sorgum srasnda mahkemeye sunmu ve konuya ilikin ksmn okumutum. Bu metinde Anayasa maddelerine atflar yaplarak durumun incelendii ve Anayasaya aykrln ortaya

konulduu, devletin birlik ve btnlnn Anayasal hukuki artlarna ve sosyo-psikolojik sbjektif artlarna iaret edildii hatrlanacaktr. imdi dier belgelere ksaca bakalm. Bu belgelerde grlecektir ki doudaki durum ele alndnda hemen her zaman birlik ve btnln korunmas sorununa temas edilmitir. Cumhurbakanna sunulan muhtradan nce, dou illerinde kaak silh ve sulu arama gerekesi ile giriilen komando hareketleri hakknda bilgi edinilince, konu yukarda akladm adan ele alnarak Kocaeli Senatrmzn ileri Bakanna soru sormas yolu ile Cumhuriyet Senatosuna intikal ettirilmitir. (20 Nisan 1970). Bu sorunun konumuzla ilgili maddesi yledir 5-...lkemizin btnl bakmndan da byk bir tehlike tekil eden bu gibi hareketlerin sorumlular hakknda her hangi bir soruturma alm mdr? T.I.P Merkez Yrtme Kurulunun 5 Mays 1970 gnl bildirisinde, dier konular arasnda, Dou'daki komando hareketleri zerinde de durulmu ve sorun yine Anayasa hkmleri asndan incelenip daha sonra Cumhurbakanna verilen muhtrada belirtilen ayn grler daha ksa olarak aklanmtr. Parti Genel Sekreteri sfatyla Antalya I Kongresinde yaptm ve metni 10 Mays 1970 gn Parti basn blteninde aklanan konumada sorun yine Anayasa ve devletin btnl asndan ele alnm ve yle denilmitir: ...Dou'da yer alan olaylar bir hukuk devleti, sosyal devlet anlayyla. Anayasann btn yurttalarn kanun nnde eitlii hkmyle, demokratik hak ve zgrlkle asla badamaz. Hkmetin, Gney-Dou'da izledii politika, devletin ve lkenin btnln zedeleyen ok ters bir politikadr. Bu akladklarm 4. Byk Kongre'den hemen nceki dneme ait belgelerdir. Kongreden sonra basna yze yakn deme ve bildiri verilmi ve bunlardan beinde szn ettiimiz konuya birer paragraf halinde temas edilmitir. Genel Bakan seildikten sonra tekilta gnderdiim Bakanlk mesajnda (10 Kasm 1970) yle denilmitir: Krt Halkna, alevi vatandalar topluluuna uygulanan ayrm gzetici muamelelere, bask ve iddet politikasna, btn gcmzle kar kacak, bu kitlelerin demokratik hak ve zgrlk ve eitlik isteklerini destekleyeceiz. Yine Merkez Yrtme Kurulunun 16 Aralk 1970 gnl bildirisinde ayn konu ile ilgili olarak u satrlar yer almaktadr: Dier bir sorun, varlklar sosyolojik bir gerek olarak devletin resmi istatistiklerinde de ifadesini bulan ve etnik bir grup olarak Krt halkn oluturan vatandalarmza bu niteliklerinden tr bask yaplmamas ve bu konuda Anayasamzn 2,3, ve 12. maddelerinin titizlikle uygulanmasdr. Ulusal btnlmzn, anayasal dzenin ve haklarn uygulanmas ile salanp korunabilecei ve bu konuda yaplacak politik amal tahrik ve amalarn bir taraftan Anayasamza aykr derken dier yandan da btnln korunmas bakmndan tersine sonular verecei aktr. Trkiye i Partisi 1971 Ocak aynda Faizme Hayr kampanyas amtr. T.I.P. uzun sredir Trkiyede demokratik hak ve zgrlklerin kstlanmasna, hatta Anayasa'nn rafa kaldrlmasna doru gidildiini gzlemekte, bildiriler, demeler, raporlar ve muhtralarla bunu kamuoyuna duyurmaya, demokratik kurum ve gleri ve iktidar uyarmaya almaktayd. Daha nceki Bugne Nasl Gelindi? blmnde, daha 1960' izleyen yllardan itibaren sermayeci snflarn - burjuvazininve politik temsilcilerinin, partilerinin, demokratik hak ve zgrlklerden tedirgin olduklarn ve anayasal hak ve zgrlkleri kstlama giriimlerinin o zamandan baladn, AP iktidarlarnda bu giriimlerin glendiini akladm. 1970'de Anayasal demokrasinin karlat tehlike bsbtn ak

seik ortaya kmt. Trkiye i Partisi 1971'in Ocak ay balarnda yrtt Faizme Hayr kampanyas ile szn ettiimiz kamuoyunu aydnlatma, uyarma ve Anayasay savunma grevini daha etkin bir ekilde yerine getirmek istedi. Tehlikeyi ok yakn grd iin, demokratik nizamn vazgeilmez unsuru bir siyasi parti olarak bunu grev bildi. Kampanya, Genel Bakan olarak dzenlediim bir basn toplants ile ald. 8.1.1971 gn dzenlenen basn toplantsnda yaptm konumada ve basna datlan yazl metinde faizmin tarifi yaplm ve faist ynelimi niteleyen 4 husus yle aklanmtr: 1- Faizm, sermayeci snflarn -burjuvazinin- demokratik hak ve zgrlklerden ok tedirgin olduu, demokratik ortamda egemenliini ve ynetimini srdrmesi zorlat zamanlarda beliren bir burjuva diktatrlnn ak terre dayanan en keskin biimidir. Faizmin btn gcyle vurduu ba hedef ii snfdr; bu snfn hak ve hrriyetleri, hareketi, rgtleridir. Faizm, ii snf ardndan btn emeki snflarn, halk kitlelerinin, ilerici tabaka ve gruplarn demokratik hak ve zgrlklerini kstlar, yok eder. Faizm oven ve rk bir milliyetilii krkler ve buna dayanan bir iddet ve tahakkm politikasn gder. Konuma metninde faizmin tarifine giren bu drt unsurun aklamas yaplrken Krt Halk konusunda da yle denilmitir: Anayasamz Trk'n tarifini Trk Devletine vatandalk ba ile bal olmay inhisar ettirdii halde, dil fark gzetmeksizin btn yurttalar eit sayd halde, yurttalarmz olan ve saylar milyonlara varan Krt halkna rk-oven bir milliyetilik anlay ile bask yaplmakta, Anayasa ve insanlk d muameleler reva grlmektedir. Krt halknn Anayasann tand demokratik zgrlklerden, eitlikten yararlanmas nlenmektedir. Ayn kampanya srasnda datlan ve iddianamede sz edilen Faizme Kar Birleelim adl bildiride de, faizm tam gerekletii takdirde, eitli snf ve tabakalar ve nfus kesimleri zerinde belirecek olumsuz sonular sralanmakta ve bu arada Krt halk Anayasann kendisine tand haklardan mahrum kalmakta devam edecek, zerlerinde uygulanan Anayasa d bask ve iddet daha da artacaktr denilmektedir. Sras gelmiken burada bir parantez aarak belirtmek isterim ki, sz konusu bildiriden yukarda aldm son ibarede Krt halk Anayasann kendisine tand haklardan mahrum kalmakta devam edecek szlerinden, bir bilirkii raporunda iddia edildii gibi, Krt halk iin halk olarak zel haklar istendii sonucu hi bir mantk kuralna gre karlamaz. Anayasann tand haklardan sz ediyoruz, Anayasa ise tm yurttalara dil, din ve dier farklar gzetilmeksizin kanun nnde eitlik ve daha bir takm politik, sosyal, ekonomik haklar tanyor. Biz ise defalarca belirtmiiz ki, krte konuan yurttalarmzn (saylar milyonlar bulduu iin biz bunlara ksaca Krt halk dedik) dil farkndan dolay ayrm gzeten muamelelere maruz kalmlar, Anayasann tand, haklardan mahrum braklmlardr. Sz konusu ibarede, sadece, bu mahrum braklmann tam faist bir ynetimde, bask ve iddet uygulamalar daha da artarak devam edecei ifade olunmutur. Anayasann tand haklan sz konusu ettiimize gre ve Anayasada Krt asll yurttalarmza halk olarak, ayr bir toplumsal btn anlamnda, ayrca zel haklar tanmadna gre, Krt halkna halk olarak ayr haklar tannmasn nerdiimiz sonucu nasl ikarlabilir? Grlyor ki, btn bu belgelerde, Dou blgesi ve Krt halk sorunu srarla ve son derece tutarl bir ekilde Anayasa erevesi iinde ortaya konmu, birlik ve btnlk sorunu zerinde zellikle durulmu, bu birlik ve btnl oluturmann objektif ve sbjektif artlarnn neler olduu gereki

ve geerli bir politika asndan belirtilerek, bask ve iddet yntemlerinin ve ayrm gzeten uygulamalarn kalkmas, Anayasann eksiksiz ve tastamam uygulanmas ile blge halknn demokratik hak ve zgrlklerinden tam yararlanmas istenmitir. Ama, denilebilir, yine de Parti kapatlmtr. Burada Anayasa Mahkemesinin kararn tartacak deilim, tartlmaz olduu iin deil tabi. Tartlabilir ve hukuk bilginleri arasnda erge mutlaka tartlacaktr. Hukuk teorisi ve bilimi yalnz kanun metinlerinin incelenmesi ve yorumlanmas ile deil, uygulamada verilen kararlarn incelenmesi ve tartlmas ve yorumlanmas ile de urar. Hukuk tarihi bakmndan da durum ayndr. Bu dava asndan bir ey deimeyecei iin burada byle bir tartmaya girmiyorum. Bu dava asndan yalnz bir noktay belirtmek gerekir. Parti, Anayasann 57. maddede sralad kapatma nedenlerinden Siyasi Partiler Kanununun 89. maddenin iki fkrasnda, sz geen dil farkllna dayanan aznlklar bulunduu ileri srlemeyecei hkm ile Trkiye Cumhuriyeti lkesi zerinde aznlklar yaratarak millet btnlnn bozulmas amacnn gdlemeyecei hkm, TCK'nun 141-1, 142-3 fkralarndaki milli hisleri yok etmek veya zayflatmak hkmleri ile ayn deildir. Eer Trkeden gayr bir dil konuan bir nfus kesiminin varlndan sz etmek milli hisleri zayflatmak veya yok etmek anlamna gelseydi, Krte konuan yurttalarn saylarn yaynlayan Devlet statistik Genel Mdrlnn, Krtlerin Dou blgesinde varlndan ve tarihinden sayfalar boyu sz eden slm Ansiklopedisi ve dier eitli ansiklobediler yazar ve yaynclarnn, 12 Marttan sonra Le Monde gazetesi muhabirine Krt halk konusunda istatistikler veren zamann Babakan ile Adalet Bakannn da sulanmas gerekirdi. Daha eskilere gidersek, nn'nn ve Atatrk'n de Trkiye'de Krtlerin varln kabul ettikleri grlr. Bu davann gemi durumalarnda belirtildii ve dosyada mevcut ilgili belgede (1[1]) grlecei zere, Lozan Konferansnda Musul sorunu grlrken smet inn Trkiyedeki Krtlerden, Krt halkndan defalarca sz etmitir. Burada sz uzatmamak iin inn'nn bu konudaki konumalarndan yalnz bir paray almakla yetineceim. 1. Dnya Sava ile Bamszlk Savana ilikin olarak inn yle demitir: Son savalarda da Krtlerin kt dvm olduklarnn sylenmesine gelince, Trk temsilci heyeti Dnya Savama ve Bamszlk Savana katlm Trk ordusunun btn komutanlarnn, yurdun kurtuluu iin Krt halknn yapt hizmetleri ve katland fedakrlklar sayg ve hayranlkla belirttiklerini sylemeyi grev bilmektedir. (Ayn eser, s. 348) Atatrk de Trkiye'de Krtlerin ve eidi Mslman topluluklarn varolduunu ifade etmitir. ddianamede Atatrk'ten aktarlan szlerin manasn savclk doru anlamamtr. Bunu biraz ileride aklayacam. Atatrk 15.9.1919 tarihinde Malatya mutasarrf vekili vastasyla Hac Kaya ve atzade Mustafa Aalara ektii telgrafta ...Trk ve Krt'n yekdierinden ayrlamaz iki z karde olarak yaamakta devam eyleyecei hususunu belirtmitir. (2[2]) Yine general Harbord'a verilen muhtrada (3[3]) u para konumuz asndan daha da dikkat ekicidir: mparatorluu blmek ve Trklerle Krtler arasnda bir karde harbine sebebiyet vermek iin Krtleri ngiliz himayesi altnda mstakil bir Krdistan kurma plnna itirak etmek zere tahrik ettiler, ileri srdkleri tez imparatorluun nasl olsa dalmaya mahkm olduudur. Bu teebbslerini 1[1] Prof. Seha Meray tarafndan Trkeye evrilmi Lozan Konferans Tutanaklar, Belgeler balkl ve
Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi yaynlarndan olan kitabn 344-350 sayfalan. 2[2] Atatrk'n Sylev ve Demeleri serisinden, Trk Inkilp Tarihi Enstits yayn, Trk Tarih Kurumu Basmevi, 1964, Atatrk'n Tamim Telgraf ve Beyannameleri adl 4. Cildi, s. 63. 3[3] Atatrk'n Sylev ve Demeleri serisinden, Trk Inkilp Tarihi Enstits yayn, Trk Tarih Kurumu Basmevi, 1964 Atatrk'n Tamim Telgraf ve Beyannameleri adl 4. cildi. s. 63.

tahakkuk ettirmek iin byk paralar harcadrlar, her trl casuslua ba vurdular. Bu surede Noel isimli bir ngiliz subay uzun bir zaman Diyarbakr'da gayretler sarfetti ve faaliyetlerinde her trl sahtekrlk ve aldatmaya bavurdu. Fakat bizim Krt vatandalarmz hazrlanan komplonun farkna vararak, onu ve vicdanlarn parayla satan bir grup haini o muhitten kovdular. Bir de Atatrk'n 24 Nisan 1920 gn T.B.M.M.'nde mtarekeden Meclisin almasna kadar geen siyasal olaylar hakknda verdii sylevinde Misak- Mill hudutlar ve bu hudutlar iinde yayan nfus konusunda sylediklerine bakalm: Baylar! Btn bu snr yalnz askerce dncelerle izilmi bir snr deildir. Ulusal bir snrdr bu! Ulusal bir snr diye saptanmtr. Bu snrlar iinde sanlmasn ki, yalnz bir tek cins insan vardr. Bu snrlar iinde eitli ynlerden gelmi mslman topluluklar vardr, ite bu snrlar, bu birbirine kaynam olarak yayan btn amalarn tam anlamyla birletirmi karde toplumlarn ulusal snrdr. (Sylev ve Demeler). Savcln iddianameye Atatrk'ten aktard szler, yukarya aldmz son iki para ile birletirilince gerek anlam aydnla kavumaktadr. Atatrk lkemizde eitli topluluklarn varlnn tannmasna deil, bu topluluklar zerinde ayrc propaganda yaplmasna kar kmakta ve zaten bunun sonu vermediini belirtmektedir. Misak- Mill snrlarnn anlamn aklayan szlerinde Atatrk hem ulusal snrlar iinde tek bir cins insan olmadn, eitli topluluklar bulunduunu belirtmekte, hem de bu karde topluluklarn ulusal snrlar iinde birlemi olmasndan sz etmektedir. Dier bir deyile, lke ve millet birlii ve btnl iten farkllam olmay red ve defi eden bir husus deildir. Bizim grmz de budur. Savcln Krt halkndan sz etmeyi mill hisleri yok edici veya zayflatc saymas, millet kavramlarn birbirine kartrmasndan, bunlar birbirinin muadili kavramlar saymasndan ileri gelmitir. Bir milleti tekil eden unsurlar arasnda dil, tarih, sosyal deerler ve gelenekler birlii, belli bir toprak paras zerinde birlikte yaamak nemli unsurlar olmakla beraber, bunlar, bir topluluun millet olup olmadn tayin edici, ayrt edici (mmeyyiz) vasflar deildir. Millet olabilmek iin, saylan unsurlara sahip topluluun gelimi bir iblm sistemine tabi olarak bir pazar erevesinde btnlemi, organik bir btn haline gelmi olmas gerekir. Bunun iin millet kavram tarihsel bir kategoridir. Ancak Yeni ada kapitalist toplum sisteminin olumas ile millet birimleri, mill devletler belirmitir. Ondan nceki binlerce yllk insanlk tarihinde kavimler, halklar mevcut olmu, eitli toplumsal rgtlenmeler, sistemler meydana getirmilerdir. Eer dil, din, tarih birlii millet kavramnn ve olgusunun temel mmeyyiz vasflar olsayd, eski ve orta alar kavimlerinden de millet olarak szedilirdi. Hal byle olduu iindir ki, her halk ayr bir millet haline dnp ayr bir devlet kurmamtr, bir millet iinde de birden fazla yer alabilmitir, alabilmektedir. Bir halkn blnerek ayr milletler iinde yer ald da grlr. Nitekim Osmanl mparatorluu paralannca Trkiye Cumhuriyeti snrlar iindeki Trk halk tam bir millet haline dnerek gelimi, snrlar dndaki Trkler ise ayr ayr millet-devletler iinde yer alan halklar olarak kalmlardr. Ulusal kurtulu sava, emperyalizme kar Trk halk ile birlikte savam olan Krt halk henz derebeylik ve airetler dzeyinden km deildi. O gnden bu yana Krt halk, ayr bir pazar erevesinde birleerek bir uluslama srecini esas itibaryla tamamlam, millet- devlet haline dnm ve bir tek pazar etrafnda btnlemeyi daha da hzlandrarak ulusal birliini ve bilincini pekitirmek yoluna girmitir. Oysa o srada, emperyalizme kar Trk halk ile birlikte savam olan Krt halk henz derebeylik ve airetler dzeyinden km deildi. O gnden bu yana Krt halk, ayr bir pazar erevesinde

birleerek bu uluslama srecine girmemi, tersine, lkenin genel bir kapitalistleme srecine tabi olarak Trkiye mill pazar evresinde Trk milletine katlp kaynama srecine girmitir. Krt halk ile Trk milleti arasndaki objektif toplumsal ilikiler bakmndan tarih gelimenin ortaya koyduu genel dorultu budur. Ne var ki, ekonomik ve politik bakmdan gl sermayeci snflarn gelmi gemi iktidarlar bu toplumsal tabi akn hzn kesen bir politika izlemilerdir. Yukarda iaret ettiimiz gibi Cumhuriyetin ilnnda Dou blgesi esasen toplumsal evrim asndan daha geri bir izgide idi. Kapitalizmin eitsiz gelime kanunu da blgeler aras eitsizlik ve dengesizlii arttrc ynde iliyordu. Bu sosyolojik olgular gznnde tutup Dou'nun ekonomik ve sosyal gerilikten bir an nce kurtulmas iin btn imknlarn seferber edilmesi gerekirken burjuva iktidarlar snf nitelikleri sonucu bunu yapmamlar, stelik, ayrm gzeten, bask ve iddet yntemlerine bavuran bir politika izlemilerdir. Burjuvazinin, iktidarlarnn, ideologlarnn Anayasann millet anlay ve tarifine aykr olarak oven, rk milliyetilie sapmalan hem ekonomik-sosyal btnlemenin hzn yavalatm, hem de bir kar-tepki olarak Krt-oven milliyetiliinin olumasna elverili bir zemin yaratmtr. Biz her iki burjuva oven milliyetilii birbirini besliyen, Anayasa d akmlar olarak grdk ve mahkum ettik. Bu akmlarn btnl zararl olduu kadar, mcadelesini verdiimiz emekten yana bir dzenin, sosyalist bir dzenin kuruluunu engelleyici olduunu da biliyorduk. T..P. kuruluundan itibaren Dou sorununu tutarl bir biimde ele alm ve tahlillerinin temeli, devlet btnlnn ve toplumsal btnlemenin objektif ve sbjektif artlarnn yaratlmas olmutur. Daha nce belirttiimiz gibi Anayasalar ve kanunlar, ilkeler, hkmler ve bunlarn meyyidelerini getirir. Ama bir devlet, bir toplum emirler, yasaklar ve meyyidelerle yalnz idare edilemez. lkelerin hkmlerin hayata gemesi, toplum hayatnda gereklemesi iin toplumda belirli objektif ve sbjektif artlarn yukarda akladmz gibi grdk. Bu bilimsel, gereki ve Anayasaya uygun bir grtr. Savclk Anayasann 54. maddesinin Trk devletine vatandalk ba ile bal olan herkes Trk'tr hkmn de anlamamtr, anlasayd, bu hkm ihll edilmitir demezdi. Anayasann bu maddesi Trk'n tarifini vermekte ve Trk saylmak iin bir tek kstas koymaktadr: Devlete vatandalk ba ile bal olmak. Dil, din, rk vb. kstaslar koymamtr Anayasa. Bunun iin Trke konumak Anayasann tarifine gre Trk saylmak iin art deildir. Oysa savcln mantna gre Trk dilini konumak Trk'n tarifinin bir unsurudur, nk yurttalarmzn saylar milyonlara varan bir ksmnn Krte konutuklarn sylemeyi, ve saylar bu kadar kabark olduu iin de bunlardan bir halk olarak sz etmeyi savclk Anayasann 54. maddesinin ihlli saymaktadr. Anayasann 3. ve 12. maddeleri de kanun koyucunun dil'i Trk'n tarifinin bir unsuru olarak grmediini ve vazetmediini dorulamaktadr. Bilindii gibi 3. madde resmi dil Trkedir hkmn koyar. Bu demektir ki, resm muameleler dnda yurttalar, yani Trk milletini oluturan bireyler, Trkeden baka bir dil konuup yazmakta serbesttirler. Yine 12. maddede dil ayrm gzetilmeksizin yurttalarn kanun nnde eitliinin konuluu, yurttalar arasnda dil ayrm olduunun kabul edildiini ifade eder, Nitekim yksek yarg organ Yargtay'n millet tarif ve anlay da ayn merkezdedir. Konuya ilikin itihat kararnda yle denilmektedir: Millet belirli bir lkede yerlemi ve ayn hkmet otoritesine tabi bulunmu insan topluluudur. (1. CD, 10.3.967, 1961/449). u halde Trk milleti de Trkiye devletine vatandalk ba ile bal olan insanlarn topluluudur. Yine bir Yargtay tihat kararna gre mill hislerin tarifi yledir: Milli duygu tabirinden maksat, vatanseverlik mefhumuna dahil saylacak her trl fikri ve hiss unsurlarn topluluudur. Baka bir tabirle vatanseverlii tekil eden sevgi ve dncelerin muhassalas mill duyguyu tekil eder. (4 CD. 15.11.1968,7095/6486)

Grld gibi milli hislerin z, esas vatanseverliktir. Dili Krte olan yurttalarn, Krt halknn varlndan sz etmenin ise vatanseverlik ile uzaktan, yakndan bir ilikisi yoktur. Bu sadece sosyolojik bir olgunun ifadesidir. Sosyalistlerin yurda ballk, yurtseverlik konusundaki gr ve tutumlarn daha nceki bir blmde akladm. Trkiye'nin btn insan ve tabiat kaynaklarn en rasyonel, en verimli ekilde seferber ederek en ksa zamanda geri kalmlktan kurtulmas ve gerek retim gleri, gerek insan ilikileri asndan en ileri toplum dzeyine erimesi, yurt iinde ve dnyada smr, bask ve tahakkmn ortadan kalkt gerek bir eidik, zgrlk ve bar dzeninin, madd ve manev ynden insanca yaama dzeninin gereklemesi biz sosyalistlerin hem sbjektif itici gcmz, hem de amacmzdr. Bu da geni ve derin anlam ile vatanseverliktir. Bu bakmdan da mill hisleri yok etmek veya zayflatmak sulamas yersiz ve mesnetsizdir. Savclk, 141-4 ve 142-3 fkralarna giren sulan ilediimizin esas delili olarak 4. Byk Kongre kararnn 8. bendini ileri srd halde bu karan tutarl bir ekilde tahlil edip sulamalarn ispatlayamamaktadr. 4. Byk Kongrenin 6 numaral kararn zetlersek u hususlarn belirtilmi olduu grlr Trkiye'nin dousunda Krt halk yaamaktadr. Krt halk zerinde bask, terr ve asimilasyon politikas uygulanmaktadr. Dounun geriliinde kapitalizmin eitsiz kalknma kanunu kadar iktidarlarn gttkleri politikann da pay vardr. Dou sorunu sadece bir blgesel kalknma sorunu deildir. Krt halknn anayasal demokratik mcadelesini Partimizin desteklemesi bir devrimci grevdir; nk Partimiz, anti-demokratik, faist, baskc ve oven-milliyeti akmlarn amansz dmandr. Krtlerin bu demokratik mcadelesi ile sosyalist devrim mcadelesini btnletirmek iin Krt ve Trk sosyalistlerinin Parti iinde omuz omuza almalar gerekir. Parti, rk-milliyeti, oven burjuva ideolojisine kar savaacaktr. Parti bu meseleye, sosyalist devrim mcadelesinin gerekleri asndan bakmaktadr. Grlyor ki, Anayasann koyduu ve Yargtay kararlarnn teyit ettii, yukarda akladmz millet ve mill hisler anlay ve tarifi muvacehesinde, gerek devletin lkesi ve milleti ile btnl ve birliine, gerek Anayasann tand haklara,gerekse mill hislerin yokedilmesine veya zayflatlmasna ilikin hi bir su unsuru bu kararda yoktur. Bunlarda bir su unsuru olduunu iddia edebilmek, bu konularda hukuk d, sbjektif, kiisel gr ve tariflere sahip olmak ve dayanmakla ancak mmkn olabilir ki, savcln durumu da byledir. Son olarak, Trkiye i Partisinin neden bu konu zerinde nemle durduunu ksaca aklamak isterim. Parti Programnda belirtildii zere T..P. Bilime Dayanan Politika ilkesini temel ilkeler arasnda kabul etmiti. Ve yine Programda grlr ki, T..P. Program allagelmi parti programlarndan, yalnz ileri srd gr ve nerilerle deil, programn tasarlan ve tertibi asndan da byk bir fark gsterir. Programn byk bir ksm, toplam 166. sayfadan 50 sayfas, Trkiye'nin toplumsal yapsnn tahliline ayrlmtr ve Trkiye'nin sosyolojik bir incelenmesi mahiyetindedir. Byle yaplmtr, nk, Trkiye'nin toplumsal gerekleri bilinmeden, doru deerlendirilmeden sonu verecek geerli, doru bir politika izilemez, izlenemezdi. Toplumsal yap ve artlar incelenmeye balannca, Dou sorunu ayrca ele alnmay gerektiren bir sorun olarak belirmi ve bu soruna bir blm olarak yer verilmitir. Sorunun sadece bir ekonomik geri kalmlk sorunu olmad, etnik yn de bulunduu, blge halkna konutuklar dilden tr ayrm gzeten bir politika izlendii daha o zaman, 1963-64'de, Programda belirtilmitir.

Drt yllk parlamento almalar srasnda da konu birka kere Parti grup szcs tarafndan Meclis'e getirilmi, ekiya ve sair sulu takibi olaylar dolays ile idare-halk ilikileri zerinde zellikle durulmutu. Bunlar Millet Meclisi tutanaklarnda mevcuttur. O yllarda da Dou'da ekiya takiplerinde Anayasaya aykr, yurttalara gadredici muameleler uygulanm ve olaylar uzun gazete rportajlarna konu olmutu. Nihayet 1970 yaznda kaak silh ve sulu arama gerekesiyle malm komando hareketlerine giriilmiti. Hatrlanaca zere bu aramalarda olup bitenler gnler boyu gazete manetlerine km, baz gazeteler bu inanlmaz olaylar tahrik iin blgeye muhabir veya yazar gnderip uzun rportajlar yaynlamlard. Olaylar bir iki grevlinin yetkisini ktye kullanmas, amas erevesinde grlp sradan olaylar arasnda kabul edilebilecek gibi deildi. Btn bir blgeye amil, Anayasaya ve insan haklarna mutlak surette aykr bir uygulama idi. Parti, daha nce sraladm giriimlerde bulundu ve 1970 sonbaharnda toplanan 4. Byk Kongre de sorunun zerine eilerek konuya ilikin bilinen karan ald. Savcln, Krt halk sorununu kzl ihtillin malzemesi olarak kullanmak istediimiz yolundaki iddias, zerinde uzun boylu durmay gerektirmeyecek kadar ciddiyetten uzak bir iddiadr. Defalarca belirttiim zere ok partili demokratik rejim, aralarnda byk kar ayrlklar, smren ve smrlen ilikileri bulunan snf ve tabakalarn mcadelelerini bir hukuk erevesi iinde dengeleme rejimidir. Yine belirttim ki, Anayasal haklar ve zgrlkler, toplumdaki gler, snf ve tabakalar, rgtler ve kiiler her hal ve artta bunlara sahip ktklar, gerekletirilmeleri mcadelesini verdikleri taktirde ve lde hayata geer, kt zerinde kalmaktan kurtulur. Bu gr ve tutumu benimsemi olan ve sosyalizm iin mcadele ile demokratik mcadelenin i ie gemi olduunu gren T.I.P., kime kar yneltilmi olursa olsun btn anayasa d tasarruf ve davranlara, eitlie aykr muamelelere, bask ve iddet uygulamalarna kar kmtr, bunu ihmal edilmez bir grev saymtr. Krt halknn demokratik mcadelesini desteklemeyi karara balarken bu anlay iinde hareket etmitir. Bu anlayn somut bir rneini de 1967'de vermitir. O yl ikinci Be Yllk Plnn kabul dolays ile Dou'nun geri kalmln protesto amacyla yaplan bir sra mitinge, btn partiler miting tertip komitelerince katlmaya arlmlard. Yalnz T.I.P. bu davetlere cevap verdi ve her mitinge Parti temsilcisi gnderdi. Parti temsilcileri btn bu mitinglerde konutular, Anayasann getirdii hak ve zgrlkleri anlattlar. Dou'nun sorunlar zerinde durdular, iktidarlarn izledikleri yanl ve haksz politikay eletirdiler ve son tahlilde btn sorunlarn gelip snf ilikileri dzenine balandn akladlar. Trkiye ii Partisi sosyalist bir parti idi. Byle bir parti mcadele alanlarn seite, konular ileyite, bunlar kitlelere maledi almalarnda ve hatta bu srada ortaya kabilecek dvalardaki tutumunda dier partilerden ok nemli nitelik farklar gsterir. Konulara bilimsel sosyalizm ve iinde yer ald toplumun somut objektif artlar, gelime aamas ve dorultusu asndan bakar; onlar bu ereve iinde gelitirir, bu gelitirmenin gerektirdii mcadeleleri verir ve her yerde, kitleler nnde, parlamentoda, Cumhurbakanlna muhtra verirken, bildiriler yaynlarken veya dvalarda ifade verirken hep ayn noktada durur. Bu, sosyalist hareket iin bir zorunluluktur. nk objektif toplumsal gereklere bilimsel uyarlk ve kendi kendisi ile tutarllk hareketin devamllnn ve gcnn vazgeilmez artdr. Savclk iddianamesinde ve son mtalasnda bu hususu grmemi veya grememitir. Ben bu uzun konumamda Trkiye i Partisinin bu niteliini ve buna bal olarak belirli somut konulardaki gr ve tutumunu aklamaya altm. GZLLK KONUSU

Savcln gizlilik isnatlar da btn gereklilik ve mantk snrlarn amaktadr. Son mtalaada Faizme Hayr kampanyasna ilikin bildirilerin tekilta gizli olarak gnderildii iddia olunmaktadr. Sanki bunlar gizlice duvarlara yaptrlrken baskn yaplp yakalanm gibi bir ifade kullanlmaktadr. Oysa Faizme Hayr bildirileri ve afileri zerinde iri harflerle Trkiye i Partisi ad yazldr ve bu kampanyay kamuoyuna duyurmak, bildiri ve afilere dikkat ekmek iin kampanya haftasn ben genel bakan sfatyla bir basn toplants yaparak atm. Mahkemede de sz konusu afi ve bildirileri kabul ettik. Gizlilik isnad nereden kyor? Gizlilik iddias bu kadarla da kalmyor. Esas hakkndaki mtalada bize isnat olunan sular sralandktan sonra bu sularn ilendii, olaan kongrelerde alnan kararlar yaplan konumalarla, parti program ve tz ile, genel merkezden tekilta yaplan yazmalarla, yaynlanan bildirilerle, Emek Dergisinde kan yazlarla ve dosyada mevcut deliller, faizme hayr, faizme kar birleelim balkl bildirilerle sabit olmutur, deniliyor. Hemen ardndan da u cmle geliyor: Bu durum karsnda mevzuata gre legal olarak kurulmu olan Trkiye i Partisinin aklanan hususlardan anlalaca vehile illegal almalarda bulunduu, bu itibarla gizli bir cemiyet olarak faaliyetini yrtt gayesi, program stratejisi ile sabittir. imdi, son mtalaada arka arkaya gelen bu iki cmleye baknca grrz ki, birincisinde sralanan faaliyet ve hareketlerin hepsi akta, kamuoyu nnde, kongrelerde resm grevlilerin gzetiminde, parti adna olduu aka belirtilerek yaplmtr. Bunlarda her hangi bir gizlilik, illgalit bulunduu nasl iddia edilebilir? Savclk birinci cmlesinde sralad bu ak, kanun hareketleri, ikinci cmlesinde, partinin gizli, illegal faaliyetlerde bulunduunun delilleri olarak kabul ediyor, sululuu bylece sbut bulmu sayyor. Oysa isnat edilen su hl daha ispat bekliyor. Parti tzk ve programnn gizliliin ve illegalitenin delilleri olarak ileri srlmesi de anlalr ey deildir, tzk ve program 1963-64 yllarnda yazlp yaynlanmtr. Resm selhiyetli makamlar bunlarn muhtevasndan haberdardr. Bu tzk ve programla Trkiye i Partisi defalarca mahall ve genel seimlere girmi, TBMM'nde 16 sandalya kazanm, il ve belediye meclislerinde yeralm, drt yl meclislerde ok faal bir muhalefet srdrerek yasama grevine katlmtr. En nemli konularda Anayasa Mahkemesine en ok iptal davasn T.l.P.si am, ou kere de kazanm, anayasa hukukunun inasna byk katkda bulunmutur. Demek on yl tamamlayan politik hayat boyunca ve lke siyasetinde bu nemli grevleri grrken Trkiye i Partisi gizli, illegal bir partiymi! Yalnz bu husus bile ok dndrcdr ve gerek iddianamedeki, gerekse son mtalaadaki sulamalarn mesnetsizliinin kendi bana delilidir. Savcln, Anayasa Mahkemesinin T.I.P.ni temelli kapatma kararn yorumu da tm yanltr. Savclk son mtalaasnda, Anayasa mahkemesinin kesinleen kararlan ile partinin anayasaya aykr olarak illegal bir alma yapt sabit olmutur demektedir. Oysa savcln bilmesi gerekirdi ki, kanun snrn aan, kanunu ihll eden bir harekette bulunmak ayn eydir. Gerek ve tzel kiiler aleni, kanuni faaliyetlerde de bulunurken bir noktada snn ap kanunu ihll edebilirler ve bunun meyyidesi olan cezaya arptrlabilirler. Anayasa Mahkemesi de, T.I.P. ak, kanun faaliyetlerde bulunurken bir noktada, Krt halk konusunda, partinin gr ve beyanlarn Anayasa'nn 57. ve Siyas Partiler Kanununun 89. maddesine aykr grm ve kanunda yazl meyyideyi uygulayarak partiyi temelli kapatma karar vermitir. Burada illegalite sz konusu deildir. Anayasa Mahkemesinin kapatma karan partinin illegal almalarda bulunduunun, delili, ispat olarak gsterilemez. Yine Anayasa Mahkemesinin kararna ilikin olarak son mtalaasnda savclk, Anayasa Mahkemesinin kararlarnn, resm gazetede yaynlandktan sonra Devletin yasama, yrtme ve yarg

organlarn, idare makamlarn, btn gerek ve tzel kiileri ve teekklleri balyacan ifade ediyor ve kesinleen bu karara yarg organlarnn uymak mecburiyeti de aikrdr diyor. Bu balaycl bu kadar kesin ekilde ifade eden savclk sonra dnp, bizlerin T.C.K.'nun 141-1 maddesi uyarnca cezalandrlmamz talep ediyor. Bu talebi yapan savclk, T..P.'nin, 141. maddenin Siyas Partiler kanununda muadili olan maddeler uyarnca, rnein 84. madde uyarnca kapatlmadn bilmiyor mu? Anayasa Mahkemesinin kararlan, yarg organlar da dahil olmak zere devlet cihaznn btn kesim ve kademelerini balayc ise, ve bizler, T..P.'nin kapatlmasna yol aan faaliyetlerinin sorumlular olarak yarglanyorsak, bizim 141-1. madde uyarnca cezalandrlmamz talep edilemez. Anayasa Mahkemesi, savcln zerinde durduu ve su unsuru bulduu, 4. Byk Kongrenin sosyalist devrim, mill demokratik devrim, genlik rgtleri ve ii sendikalar konularna ilikin kararlarn ve dier belgeleri de incelemi ve bunlarda parti tzel kiilii asndan 141-1'in muadili sular grmemitir. Partinin bu konulardaki kararlarn, grlerini, tutumunu incelemek ve karara balamak Anayasa Mahkemesinin grev ve yetkisi idi. Anayasa Mahkemesi bu konularda bir su unsuru bulmamsa, parti yneticileri, sorumlular olarak bizim de bu konularda sululuumuz sz konusu olamaz, meer ki bizlerin her birimizin parti tzel kiiliine ait faaliyet ve almalarn dnda, 141-1 maddesi hkmleri kapsamna giren kiisel faaliyet ve hareketlerimiz ortaya konmu bulunsun. Savclk ise Anayasa Mahkemesinin kapatma kararn T.l.P.'sinin illegal, gizli bir cemiyet olmasnn delili, ispau olarak anlyor ve bizlerin de bu illegal gizli cemiyetin ynetici ve sorumlular olarak 141-1'den cezalandrlmamz istiyor. Savcln bu muhakeme tarz ise yukarda akladmz gibi geerli ve isabetli deildir. Yalnz bu husus dahi savcnn hakkmzdaki cezalandrma talebinin reddine yeni bir gerekedir. T.l.P.'nin yneticisi ve sorumlusu olarak bana isnat olunan sularn delillerinin arasnda mnhasran ahsm ilgilendiren delil 4. Byk Kongrede genel sekreter sfatyla yaptm konuma vardr: Bu konumay irticalen yapm olmamla beraber, gerek Emek dergisinin 12- 1970 tarihli 7. saysnda kan metni, gerekse konumann alnd banttan karlan yazl metni bana ait olarak kabul ediyorum. Bu konumamda bilimsel sosyalizmden, T.l.P.'nin ii snf partisi olduundan, Krt halkndan sz etmem savclka su saylyor. Bu konular partiye ilikin olarak ele aldm ve akladm. Onun iin, kongredeki konumama ilikin olarak bu konularda syliyecek baka bir szm yoktur. Partiye ait belgelerde olduu gibi bu konumamda da ben T..P.'nin Krt halknn ve dier toplum kesimlerinin demokratik mcadelesini Anayasa ve devletin btnl erevesi iinde desteklediini ve destekliyeceini ak seik ve kesin belirtiyorum. Bu konumann dva bakmndan ilgin dier bir noktas, parti ile sendikalar ve DlSK arasndaki ilikileri nasl anladmzn uzunca ve ayrntl ekilde aklanm olmasdr. Konumann bu ksm, savcln sendikalar ve ii hareketleriyle ilikiler konusunda yapt sulamay rten ak bir delildir. Savcln iddianamesine ve esas hakkndaki mtalaasna kar cevabm bu kadardr. Behice BORAN