nsan Ne le Yaar

T o 1 s t o y

ne ile yaar *l ^
n

insan

0 Bu kitap Emine Erolumm yaytn ynetmenliinde yayna hazrland. Kapak tasanm Kenan zcan tarafndan yapld. 2 0 0 5 Mart aynda yeni basks yapld. Kitabn Uluslararas Seri Numaras (IS B N ) : 915-362-682-7 B ask ve cilt: Sistem Matbaaclk Ylanl A ya zm a Sok. N o: 8 Davutpaa- Topkap/lstanbul Tel: (0212) 482 11 01
Eserin zinsiz
< _l

r t i b a t : A lay kk Caddesi. No. Caalolu / stanbul Telefon : (0212) 513 84 15 Faks : (0212) 512 40 00 unm v.tim as.com .tr tim as@ tim as.com .tr

z
*t >< >-

j j u !
<

s :
h-

Gu E3
TMA YAYINLARI/761

BATI KLASKLER DZS/31

h e r h a k k a n l a m a l o l a r a k T i m a Y a y i n l a r i 1n a a i t t i r . y a y nl an am az .K ay na k g st eril er ek alnt yaplabilir.

neileyaar
Trkesi: HSAN ZDEMR

insan

T M A

Y A Y I N L A R I S T A N B U L

2 0 0 5

Lev Nikolayevi Tolstoy Lev Tolstoy (1828-1910)

Toprak sahibi soylu bir ailenin olu olarak 28 Austos 1828'de dodu. Babas Kont Nikolay lyi Tolstoy, 1812 yl Napolyon sava larna katlm emekli bir yarbayd. On alt yanda Kazan niversi'ne balad. Resmi eitime duyduu tepki nedeniyle okulu bra kp Yasnaya Polyana'daki iftliine dnd. Yirmi drt yanda orduya katlarak Krm ve Kafkasya'da drt yla yakn subaylk yapt. Sava ve iddete duyduu nefret yzn den ordudan ayrld. Yirmi dokuz yanda Avrupa seyahatine kt. Proudhon'la tan arak bata eitim olmak zere pek ok konuda yakn ilikiye gir di. Rusya'ya dndnde iftliindeki kyl ocuklar iin at okulda alternatif bir eitim deneyini baaryla uygulad. Yasyana Polyana dergisinin yan sra Rusya'nn birok blgesindeki okullar da da kabul gren ders kitaplar yaymlad. 1869'da yaymlad "Sava ve Bar"n ardndan ruhsal bir bunalm yaad. Varln ma nasn anlama abasyla bir sre Optima Manastr'na ekildi. lahi yatlarla srdrd tartmalar sonucunda resmi Hristiyanlk

inancna duyduu* gvensizliin yersiz olmadn grd. Yeni Ahit'in zne bal kalarak kendini aray servenini srdrd. ok istedii halde, ailesi kar kt iin topraklarn kyllere brakamad. Fakat, kiisel harcamalarn byk lde azaltt; aris tokrat yaam tarzn brakp bedensel ilerde dzenli olarak al maya balad. Huzur iinde lm karlayaca bir yer aray iin 1910 ylnn 28 Ekim gecesi malikanesini terk etti. On gn sonra bir tren istasyonunda ld. Tolstoy'un lm btn dnyada byk yank uyandrd. Bir ok lke yasn tuttu. Doumunun yznc ylnda balatlan bir almayla eserleri 90 ciltte topland. Tolstoy, Shakespeare'den sonra dnya dillerine en ok tercmesi yaplan yazardr.

nsan

Ne

le

Yaar?

Simon adndaki bir ayakkabc ailesiyle kk bir kulbe de yayor ve geimlerini zanaatyla salyordu. Kendisine ait ne bir evi ne de bir arazisi vard. Yapt iten ok para kazanamyordu, oysa geinmek zordu. Btn kazanc ailesinin ye mesine imesine gidiyordu. Simon kansyla btn k boyunca tek bir koyun derisi pal toyu paylamt. Fakat o da artk lime lime olmutu. ki yldr yeni bir palto iin koyun derisi satn almak istiyordu. K gel meden az da olsa bir miktar para biriktirmiti. Karsnn para kutusunda rublelik bir banknot duruyordu, kydeki mte rilerinin de Simona be ruble yirmi kopek borcu vard. Bylelikle bir sabah koyun derilerini almak iin kye git mek zere hazrland. Gmleinin stne karsnn yamal pa muklu ceketini, onun da stne kendi kuma paltosunu giy di. rublelik banknotu cebine koydu, kendisine aa daln dan bir denek kesti ve kahvaltsn edip yola koyuldu. Bu gn alacam olan be rubleyi toplanm diye dnyordu, bendeki rubleyi de ekleyince klk palto iin koyun deri si satn almaya yetecek kadar param olacak

Kye gelince kyllerden birinin kulbesine urad. Ama adam evde yoktu. Kylnn kars paray gelecek hafta de yeceklerine sz verdi. Kendisi o an deyemeyeceim syledi. Simon baka bir kylye gitti. Kyl hi paras olmadna ye min ediyor ve sadece Simonm tamir ettii bir ift izmenin paras olan yirmi kpei deyebileceini sylyordu. Bunun zerine Simon koyun derilerini veresiye almak istedi ancak satc ona gvenmedi. paray getirdikten sonra derileri alabilirsin dedi, alacak peinde komann nasl olduunu iyi bilirim. Ayakkabcnn o gn yapabildii tek i tamir ettii izmeler iin yirmi kpei ve bir kylnn kendisine tabanlanna deri pene vurmas iin verdii keeden yaplm izmeleri almak olmutu. Simonm morali bozulmutu. Yirmi kpei votkaya harca d ve hi deri alamadan evinin yolunu tuttu. Sabah gelirken ayaz kemiklerinde hissetmiti, ama imdi votka itikten son ra zerinde koyun derisi palto olmad halde souu hisset miyordu. Bir elindeki denekle buz tutmu topraa vurarak, dier eliyle de keeden yaplm izmeleri havada sallayarak glkle yryordu. Kendi kendisine Hi myorum de di, zerimde koyun derisi palto olmasa da. Azck itim. imdi iki damarlanmda akyor. Koyun derisi paltoya ihtiya cm yok. Giderim yoluma ve hibir ey iin zmem kendimi. te byle biriyim ben! Umurumda bile deil! Koyun derisi ol madan da yaayabilirim. htiya duymuyorum. Kanm kzacak elbette. Gerekten de ok ayp bir ey, siz btn gn aln, onlar paranz vermesinler. Dur biraz! O paray getirmezsen yemin olsun derini yzeceim. Nasl getireyim! Yirmi kopek yirmi kopek dyor! Yirmi kopek benim ne iime yarar? B^n
t Ancak -

de ikiye harcadm.... Tek yapabileceim bu! Eli dardaym, yle diyor! yledir belki, ama ya ben darda deil miyim? Se nin evin, srlarn, her eyin var. Benimse iinde durduum u ayakkab tamirhanesinden baka neyim var? Sen kendi hu bubatn yetitiriyorsun. Bense arpa, buday, msr, hepsini sa tn almak zorundaym. Ne kadar ksarsam ksaym, haftada ruble srf ekmee harcamam gerekiyor. Eve geliyorum bakyo rum ekmek bitmi, bir buuk ruble daha masraf etmem gere kiyor. Bu yzden imdi borcunu deyeceksin, baka samalk duymak istemiyorum! Bu arada neredeyse dnemeteki trbeye varmt. Yukar doru baknca trbenin arkasnda beyazms bir ey gzne arpt. Hava gittike kararyordu. Ayakkabc grd eye dikkatle baktysa da ne olduunu karamad. Daha nce bu rada hi beyaz ta yoktu. Bir kz olabilir mi? kze benze miyor. insan kafas gibi, ama ok da beyaz. Aynca burada ki min ne ii olsun ki? Bakt eyi iyice grene kadar yaklat. aknlk ierisin de o eyin gerekten bir insan olduunu grd. Bir adam tr benin duvarna yaslanm kmldamakszm oturur vaziyette duruyordu. zerinde giysi yoktu ve l m yoksa sa m ol duu anlalmyordu. Ayakkabc dehet ierisinde kalmt. inden, Birisi adam ldrp soyarak buraya atm. Bu ie karrsam bam kesin belaya girer diye geiriyordu. Bu dnceyle yoluna devam etti. Adam grmemek iin trbenin nnden geti. Bir sre gittikten sonra dnp arkasna bakt ve adamn artk duvara yaslanmadn, kendisine doru bakyormu gi bi kmldadn grd. Ayakkabc daha da byk bir korku ya kapld. Yanma geri mi dnsem, yoksa yoluma devam m

etsem? Yanma gidersem bama korkun eyler gelebilir. Adam kim bilir neyin nesi? yi bir sebepten buralara gelme mitir. Yanma gidersem atlayp boazma yapr. Nasl kurtu lacam sonra? Boazma, yapmasa bile gene de bama dert alm olurum. plak bir adamla ne yapanm? stmdeki giy siyi de karp veremem ya? Bir an nce buradan uzaklama ya bakaym! diye dnd. Ayakkabc bu dnceyle tapma arkasnda brakarak hzl hzl yoluna devam ediyordu ki birdenbire iinde bir vic-' dan azab duydu ve yolun ortasnda durdu. Sen ne yapyorsun Simon? dedi kendine, Adam orada perperian halde, sense korkudan svyorsun. Ne zaman zengin oldun da haydutlardan korkar oldun? Utan Simon utan! Bylelikle geri dnd ve adamn yanma gitti.

Simon adama yaklat ve yzne bakt. Gen bir adamd. Vcudu sapasalamd. Hibir yerinde yara bere yoktu. Sade ce belli ki ok korkmu ve souktan donmak zereydi. Ora da arkasna yaslanm oturuyordu. Ban kaldrp Simona bakmad. Baygn gibi gzkyordu. Gzlerini aamyordu. Simon gen adama iyice yaklat. Adam kendine gelir gibi ol du. Ban evirip gzlerini at ve Simonm yzne bakt. Bu tek bak Simonm adama kannn kaynamasna yetti. Kee izmeleri yere brakt, kemerini zerek izmelerin zerine koydu ve kuma ceketini kard. Konuarak vakit harcamayalm, dedi, gel giy u ceketi hemen! Simon adam dirseklerinden tutarak kalkmasna yar dm etti. Gen adam ayaa kalknca Simon adamn temiz ve salkl bir vcuda, biimli el ve ayaklara, iyi ve nazik bir in sann yzne sahip olduunu grd. Ceketini adamn omuzlanna att ama adam ceketin kollarn bir trl bulamyordu. Simon adamn kollann geirmesine yardm etti. Ceketi onun zerine skca oturttuktan sonra kemeri de beline dolayarak ceketin vcudu adamakll sarmasn salad.

Simon kendi yrtk kasketini de kararak adamn bana takt. Ancak kendi ba ynce, benim bamda neredeyse sa yok, oysa onun uzun, kvrck salan var diye dnd ve kasketini tekrar kendi bana takt. Ayana giyecek bir eyler versem daha iyi olacak, diye dnerek adama otur masn syledi. Kee izmeleri giymesine yardm ederek ona, te oldu arkadam, imdi hareket et ve sm. Dier sorunlar sonra hallolur. Yryebilecek misin? dedi. Adam ayaa kalkarak nazik bir ekilde Simona bakt, ama hibir ey syleyemedi. Neden konumuyorsun? dedi Simon. Buras ok souk, burada kalamayz. Eve gitmemiz lazm. Benim deneimi al, kendini gsz hissedersen denee yaslan. Haydi imdi y r bakalm! Gen adam yrmeye balad. Yrmekte zorlanmyor, ge ride kalmyordu. Giderlerken Simon adama sordu, Neredensin? - Bu taraflardan deilim. - Ben de yle dnmtm. Bu civardaki insanlan tan rm. Peki ya trbenin orada ne yapyordun? - Bunu syleyemem. - Biri sana bir ktlk m yapt? - Kimse bir ktlk yapmad. Beni Allah cezalandrd. - Elbette her ey Allah tandr. Gene de, yiyecek ve kalacak yer bulman lazm. Ne tarafa gitmek istiyorsun? - Benim iin her yer ayn. Simon armt. Adam kat birine benzemiyordu. Kibar kibar konuuyor, ama kendisiyle ilgili hibir ey anlat

myordu. Simon iinden, Kim bilir bana neler geldi? diye geiriyordu. Yabancya dnerek, O halde evime gel benimle, en azndan bir para snm olursun dedi. Bylece Simon eve giderken yabanc da onunla birlikte gel di. Kuvvetli bir rzgar esiyordu ve Simon gmleinin altnda yordu. kinin etkisi gemiti ve artk souu hissediyor du. Burnunu eke eke yryor, karsnn ceketine sarmyor du. Haydi bakalm... Buldun mu imdi koyun derisini! Ko yun derisi diye gittim, srtmda palto bile olmadan eve dn yorum, stelik plak bir adamla. Matryona bundan hi ho lanmayacak! diye geiyordu kafasndan. Kansn dnnce kendini zgn hissetti. Ama yabancya bakp da onun kilisede kendisine bakn gznn nne ge tirince kalbinde bir mutluluk belirdi.

Simonn kans o gn btn ileri erkenden bitirmiti. Odun kesmi, su getirmi, ocuklara yemeklerini yedirmi, kendi de oturup yemeini yemiti ve imdi de oturmu d nyordu. Acaba ekmei imdi mi yapsam yoksa yann m, diye soruyordu kendi kendisine. Byk bir para ekmek artmt. Eer Simon kasabada yemek yediyse ve sofrada fazla ye mek yemezse, diye dnd, ekmek bir gn daha bekleye cek. Ekmek parasn eliyle tekrar tekrar tartt. Bugn ekmek yapmayaym. Evde sadece bir piirimlik un kald. Bununla cumaya kadar idare edelim diye dnd. Bylece Matryona ekmei kaldrarak masaya oturdu ve ko casnn gmleini yamamaya balad. Bir yandan yama yapar ken dier yandan da kocasn klk palto iin koyun derisi alrken hayal ediyordu. Satc bizimkini aldatmasa bari. Benim iyi yrekli kocam ok saftr. Kimseyi aldatmaz ama kendisi bir ocua bile kana bilir. Sekiz ruble ok para. O fiyata iyi bir palto almas lazm.

Tabaklanm deri olmasn ama, yle doru drst bir klk palto olsun. Geen k srtmda scak tutan bir palto olmad iin az m sknt ektim? Ne nehre inebiliyor, ne de bir yere kabiliyordum. Kocam evden karken btn giysileri giyi yordu stne. Bana giyecek bir ey kalmyordu. Bugn erken kmad yola geri, ama gene de bu vakitler dnebilir. nal lah paray lgnca ona buna harcamamtr! Matryona tam bunlan akimdan geiriyordu ki eikten ayak sesleri gelmeye balad ve birileri ieri girdi. Matryona ineyi gmlee batrd ve koridora kt. Karsnda iki adam duru yordu. ilerinden biri Simond. Simonm yanndaysa kee izmeler giyen, apkasz bir adam duruyordu. Matryona kocasnn alkol koktuunu hemen fark etti. Bak sen, iki imi diye dnd. Kocasnn zerinde palto olma dn, sadece bir ceket olduunu, paket falan getirmediini, orada ylece ayakta durduunu ve utandn grnce de kal bi hayal krklndan paralanacak gibi oldu. Paray ikiye yatrd, diye dnd, serserinin tekiyle yemi paralan. Tut mu bir de herifi eve getirmi. Matryona iki adamn ieri girmesine bir ey demedi. Ken di de onlan izledi. Yabancnn kocasnn ceketini giyen ufak ve ince yapl, gen bir adam olduunu grd. Adamn stn de bir gmlek gremedi. Bir apkas da yoktu, ieri girdikten sonra gen adam ne bir hareket etmi ne de gzlerini kaldmp kadna bakmt. Matryona, Korktuuna gre kt biri olma l diye dnd. Matryona kalarn att ve bu ikisinin ne yapacaklarn grmek iin ocan yannda beklemeye balad. Simon apkasn kararak her ey yolundaymasna ka nepeye oturdu.

- Matryona gel, varsa bize biraz yemek getir. Matryona kendi kendisine bir eyler mrldand ve hi ki mi damakszm ocan yannda durduu yerde beklemeye de vam etti. Bir birine bir dierine bakarak hayr anlamnda ka fasn sallad. Simon karsnn fkeli olduunu gryorduysa da bunu grmezlikten geldi. Hibir ey fark etmemi gibi ada m kolundan tutarak, Otur arkadam, dedi, akam yeme imizi yiyelim. Yabanc, kanepeye oturdu. - Bize yemek yapmadn m? diye sordu Simon karsna. Matryonanm fkesi tat. - Yemek yaptm, ama sizin iin deil. Bana yle geliyor ki i kiden senin akim banda deil. Koyun derisi palto almaya git tin, eve stndeki ceketle dnyorsun. Yannda da plak bir serseri getiriyorsun. Sizin gibi sarholara verecek yemeim yok. - Yeter Matryona. Sebepsiz yere eneni yorma! nce bir sor bakalm nasl bir adam... - Paray ne yaptn syleyecek misin? Simon ceketinin cebinden rublelik banknotu kard ve katlanm paray at. - te para. Trifonof borcunu demedi. En ksa zamanda deyecekmi. Matryona daha da fkelendi. Kocas hi koyun derisi alma d gibi srtndaki ceketi de bu plak adama giydirmi ve adam evlerine getirmiti. Paray masadan kapt gibi gvenli bir yere kaldrd ve - Size verecek yemeim yok. Dnyadaki btn plak ay yalar biz besleyemeyiz, dedi.

- Matryona bak, bir sus biraz. nce bir dinle bakalm ben ne anlatacam! - Aptal bir sarhou niye dinleyecekmiim? Senin gibi bir ayyala evlenmek istememekte ne kadar haklymm. Anamn verdii keten kuma ikide yedin. imdi de bir palto almaya gittin; onun da parasn ikide yedin! Simon karsna sadece yirmi kopek harcadn ve adam nasl bulduunu anlatmaya altysa da kans onu konutur mad. O bir sylediyse kans on syledi. Ta on yl nce olmu bitmi meselelerden bahsediyordu. - Matryona hi durmakszn konutu ve en sonunda birden bire kocasnn stne saldrarak adam kolundan yakalad. - Ceketimi geri ver. Tek ceketim bu benim. Bir daha ben den alp kendin giymeyeceksin. Ver dedim sana, seni uyuz k pek. eytan grsn yzn. Simon ceketi karmaya balad. Ceketin bir kolunun ii dna kmt. Matryona ceketi kocasnn elinden alrken ce ket diki yerlerinden skld. Kadn ceketi kapt, srtna ge irdi ve kapya doru yneldi. Dar kmak niyetindeydi. Ancak bir kararszlk geirdi ve duraksad. Dan karak f kesini yattrmak istiyordu, ama ayn zamanda yabancnn nasl biri olduunu da merak ediyordu.

Matryona durup, - Eer iyi bir adam olsayd, byle plak dolamazd. Bak sana bir gmlei bile yok srtnda. Eer dzgn biri olsayd onunla nerede tantn anlatrdn, dedi. - te ben de sana tam bunu anlatmak istiyorum, diye kar lk verdi Simon. Trbenin yanma geldiimde onu plak ve souktan donmu bir vaziyette otururken grdm. plak oturulacak hava m! Beni ona Allah gnderdi, yoksa donard. Ne yapsaydm sence? Kim bilir bana neler gelmiti. Aldm onu, giydirdim ve eve getirdim. Bu kadar kzma Matryona. Ayp, gnah. Bir gn hepimiz leceiz, unutma. Matryona fkeli szler syleyecekti ki yabancya bakt ve sustu. Gen adam kanepenin ucuna ilimi, ylece hareketsiz oturuyordu. Ellerini dizlerinin zerine koymu, ba gsne dmt. Gzleri kapalyd. Kalar ac ektiini gsterir gibi atlmt. Matryona hala susuyordu. Simon, Matryona sende hi mi Allah korkusu yok? dedi. Matryona bu szleri duydu ve yabancya bakt. Birden kal binde bu yabancya kar bir yumuaklk hissetti. Kapdan

geri dnd. Ocaa giderek yemei getirdi. Masaya bir fincan koydu ve fincana bir miktar st dkt. Kalan son ekmei de masaya getirdi ve bakla kaklan yerletirdi. - Yiyin yiyecekseniz, dedi. Simon yabancy masaya gtrd. - Ge otur gen adam, dedi. Simon ekmei kesti ve et suyuna ufalad. Birlikte yemeye baladlar. Matryona masann kesine oturmu, ban elinin zerine koymu yabancy seyrediyordu. Matryonay adama kar bir acma duygusu sarmt. Ona snmaya balyordu. Adamn yzne derhal bir lt gelmiti. Artk kalann atmyor, gzlerini yukan kaldmp Matryonaya bakyor ve glmsyordu. Yemeklerini bitirince kadn sofray kaldrd ve yabancy sorguya ekmeye balad. Neredensin? diye sordu. - Bu civardan deilim. - Ne iin vard peki yollarda? - Syleyemem. - Bililerine paran m aldrdn? - Beni Allah cezalandrd. - Orackta yle plak m yatyordun? - Evet, plaktm ve souktan donmak zereydim. Simon beni grd ve halime acd. Ceketini kartp bana giydirdi ve beni buraya getirdi. Siz de bana yiyecek ve iecek verdiniz ve bana merhametle yaklatnz. Bunun iin Allah sizi dllendirecektir! Matryona ayaa kalkt. Gidip pencereden kocasnn onlar gelmeden yamad gmleini alarak yabancya verdi. Adama bir de pantolon getirdi.

- Al, dedi, gmlein yok. Bunu giy zerine. Tavan arasna ya da ocan zerine, nereye istersen oraya uzan. Yabanc ceketi kartp gmlei giydi ve tavan arasnda uzand. Matryona mumu sndrd, ceketi ald ve yataa ko casnn yanma kt. Matryona ceketin belden aasn zerine ekti ve yatt. Ama uyuyamyordu nk akl yabancya taklmt. Adamn kalan son ekmeklerini yedii ve ertesi gn iin hi ekmekleri olmad ve adama verdii gmlekle pantolon akl na gelince byk bir zntye kapld. Ama adamn kendisi ne glmseyiini hatrlaynca kalbi mutlulukla doldu. Matryona uzunca bir sre uyumad ve Simonm da uyank olduunu fark etti. Kocas ceketi kendi zerine ekmiti. - Simon! -H ? - Kalan son ekmei de yediniz, kabarmaya baka hamur da brakmadm. Yarn ne yapacaz bilmiyorum. Belki komu muz Marthadan bir para dn alabilirim. - lmez sa kalrsak elbet bir eyler yiyeceiz. Kadn bir sre sessizce uzandktan sonra, - yi birine benziyor, ama bize neden kim olduunu syle miyor? - Eminim kendine gre sebepleri vardr. - Simon! -H ? - Biz hep veriyoruz da neden hi kimse bize hibir ey ver miyor? Simon ne sylemesi gerektiini bilemediinden sadece, Brakalm artk konumay, dedi ve uyumak iin arkasn dnd.

Ertesi sabah Simon uyandnda ocuklar hala uyuyorlar d. Kans ekmek dn almak iin komuya kadar gitmiti. Yabanc adam yalnz bana kanepede oturuyordu. zerinde eski gmlekle pantolon vard ve gzleriyle yukan doru bak yordu. Yz dnknden daha parlakt. Simon adama, - Bak arkadam, dedi, insann karn yiyecek a ister, p lak bedeni de giyecek elbise. nsan hayatta kalmak iin al mak zorundadr. Senin elinden ne i gelir? - Hibir i gelmez. Simon armt. nsan her eyi renebilir, yeter ki iste sin dedi. - nsanlar alyorlar madem, ben de alacam. - Adn ne senin? - Michael. - Bak Michael, kendi hakknda konumak istemiyorsan bu kendi bilecein i. Ama yaamak iin almak zorundasn. Sana dediim ii yaparsan sana yiyecek ve kalacak yer veririm.

- Allah sizden raz olsun! renirim. Ne yapacam gs terin bana. Simon iplik alarak ba parmann etrafna dolamaya ba lad. - Grdn m bak ok kolay! Michael nce onu izledi, sonra o da ba parmann etraf na iplik sard ve ayn ekilde dolamaya balad. Ustal kap mt. Sonra Simon ona iplie nasl cila sreceini gsterdi. Mic hael bu ite de ustalat. Arkasndan Simon ona sert ipliklerin nasl bkleceim ve nasl diki dikileceini retti. Michael bunlar da abucak rendi. Simon kendisine retilen her eyi derhal kavryordu. gn sonunda hayat boyunca izme dikmi gibi iyi diki yap yordu. Durmak bilmeksizin alyor ve ok az yemek yiyor du. i bitince sessizce oturup yukarya doru bakyordu. So kaa nadiren kyor, gerekmedike kimseyle konumuyordu. Ne kimseyle akalayor ne de glyordu. Onun o akam Matryona kendisine yemek verdii zamanki glmseyiinden baka bir daha glmsediini grmemilerdi.

Gnler gnleri, haftalar haftalan kovalad ve bir yl byle geti. Michael Simonlarda kald ve onlar iin alt. n gn den gne yaylyordu, yle ki, insanlar artk hi kimsenin Simonin kalfas Michael kadar gzel ve salam izme dikemediini sylyorlard. Yrenin btn insanlan izme diktirmek iin Simona gelmeye balamlard. Simon git gide zengin bi ri olmaya balamt. Bir k gn Simon ile Michael ilerinin bana oturmu a lrlarken atn ektii ngrakl bir kzak kulbeye doru geldi. Simonla Michael pencereden dan baktlar. Kzak, kaplannm nnde durmutu. Zarif bir uak arabadan aa atla yarak kapy at. Krk paltolu bir beyefendi kzakl arabadan aa inerek Simonm kulbesine doru yrmeye balad. Matryona ayaa frlayarak kapy sonuna kadar at. Beye fendi ban eerek kulbeden ieri girdi. Tekrar dorulduunda ba neredeyse tavana deiyordu. Odann durduu ks mn neredeyse tamamen kaplamt.. Simon doruldu, eilerek selam verdi ve beyefendiye a knlkla bakmaya balad. Onun gibi birisini daha nce hi

grmemiti. Kendisi sskayd, Michael zayft, Matryona ise bir deri bir kemikti. Bu adamsa daha ok baka dnyadan gelmi birine benziyordu. Adam pancar suratl, iri yar, csseliydi. Boynu bir boannki gibiydi ve demirden yaplm gibi salam bir grn vard. Adam bir Pf! dedi. Paltosunu kard ve kanepeye otur du. Usta hanginiz? dedi. Simon ne karak, Benim, Ekselanslar dedi. Bunun zerine adam gen delikanlya seslendi, Hey, Fedka, deriyi getir buraya! Uak elinde bir paketle koarak ieri girdi. Adam paketi alarak masann zerine koydu. A dedi. Delikanl paketi at. Adam eliyle deriyi gstererek, - Bak buraya ayakkabc, dedi, bu deriyi gryor musun? - Evet sayn yarg. - Peki bunun ne tr bir deri olduunu biliyor musun? Simon eliyle deriye dokunarak, - 1y kalite deri, dedi - Tabii iyi kalite! Ne o seni aptal, hayatnda hi byle deri grmedin mi? Alman derisi, fiyat da yirmi ruble. Simon korkarak, - Nerede greceim ki byle deriyi? dedi. - Ha unu bileydin! imdi, bana bundan bir ift izme ya pabilir r isin? - Evet ekselanslan, yapabilirim. Buiun zerine adam Simona barmaya balad.

- Yapabilirsin demek, yle mi? Bak, bu izmeleri kime yaptum ve derinin hangi kalite deri olduunu akimdan karayn deme. Bana dikecein izmeler bir yl gitmeli, ne ekli bozimal ne de dikileri sklmeli. Eer yapabileceksen deriyi al kesmeye bala. Ama yok yapamam diyorsan da batan sy le Seni uyaryorum, eer dikecein izmeler bir yl ierisinde scclecek ya da eklini yitirecek olursa seni hapse attmnm. B' yl boyunca dikilerinden patlamaz ya da ekillerini konrlssa sana emeinin karlnda on ruble vereceim. Simon korkmutu ve ne syleyeceini bilemiyordu. Mich?ek bakt ve dirseiyle drterek, i alaym m? diye fsldad. Michael Evet al der gibi ban sallad. jimon Michaeln dedii gibi yapt ve bir yl boyunca m?acak ve ekli bozulmayacak olan izmeleri yapacan s .edi. \.dam uan yanma ard ve sol ayan ona doru uz^tark izmesini karmasn istedi. jimona lm al! dedi. imon kat eritleri birbirine ineyle tutturarak yaklak kr santim uzunluunda bir mezura meydana getirdi ve eliy le lezuray dzletti. Dizleri zerine kt. Adamn orabn kiEtmesin diye nlndeki pislikleri temizledi ve ly al nna balad. Ayak tabann lt, ayak parmaklaryla ayak bili arasnda kalan kavisli ksmn evresini de, sonra bacabaldr ksmn lmeye balad, ancak kat kk geldi. Acmn baldn adeta bir direk kalnlmdayd. - Bacam skmasn ha, ona gre! Simon mezuraya yeni bir kat erit dikti. Adam orabn iide parmaklann oynatyor, kulbedeki eyalara gz gezdiriyrdu. Michael fark etti.

- Orada kimi altryorsun? diye sordu. - Kalfam. izmeleri o dikecek. - Bak izmeler bir yl gidecek ha ona gre, dedi adam Michaela. Simon da Michaela bakyordu ve Michaelin adama bak madn grd. Michael sanki birisini glmesine adamn arkasndaki keye bakyordu. Michael uzun uzun bakt ve birden glmsedi. Yz apaydnlk oldu. - Niye srtyorsun aptal? diye grledi iri yar adam. iz meleri zamannda bitirsen iyi edersin. - Tam vaktinde hazr olacaklar, dedi Michael. - yle olmasna al, dedi adam ve izmeleriyle paltosu nu giyerek ve paltosunu bedenine iyice sararak kapya ynel di. Ancak karken ban ne emeyi unuttu ve ban kap nn st eiine arpt. Kfrederek eliyle ban ovuturdu. Sonra arabasna bindi ve oradan uzaklat. Adam gidince Simon, - Baksana, kap gibi adam! Kalasla vursan bile bir eycik olmaz. Neredeyse kapy ykyordu, ama adama hibir ey ol mad, dedi. Matryona da, - Baksana ne kadar zengin, nasl gl kuvvetli olmasn? Byle kaya gibi bir adama lm bile uramaz, dedi.

Sonra Simon Michaela, i aldk almasna da bamz bu yzden belaya girmesin? Deri ok kymetli bir deri, beyefendi de ok abuk parlyor. Hi hata yapmamamz lazm. Buraya gel, senin gzlerin daha keskin, ellerinde daha atik. ly sen al ve deriyi sen kes. Ben bu nyzleri dikiyordum, onu bitireceim, dedi. Michael kendisine denildii gibi yapt. Deriyi ald, masaya yayd, ikiye katlad. Eline ba ald ve kesmeye balad. Matryona gelerek onun kesiini seyretti ve deriyi kesi bi imini grnce ok ard. Matryona izme yaplrken daha nce de izlemiti. Michael derileri izme olacak ekilde kesmi yordu. Yuvarlak kesiyordu. Matryona bir eyler sylemek istediyse de kendi kendisine, Belki beyefendilerin izmeleri farkl yaplyordur. Michael her halde bu konuda benden daha bilgilidir. ine karmaya ym diye dnd. Michael kesme iini bitirince eline ine iplik alp deriyi iz melerin dikildii gibi iki ucundan deil de terliklerde olduu gibi tek ucundan dikmeye balad.

Matryonanm gene kafas karmt, ama gene bir ey de medi. Michael lene kadar durmakszn dikti. Derken Simon yemek yemek iin iinin bandan doruldu, etrafna baknd ve MichaePm beyefendinin getirdii deriden terlik yapm ol duunu grd. Ah! diye inledi ve Bir yldr yanmda alan ve imdiye kadar hi hata yapmayan Michael byle korkun bir eyi na sl yapar? Beyefendi bizden vardelal, burunlar kapal, uzun izme istemiti. Michael ise tek tabanl bir ift terlik yapm ve deriyi ziyan etmi. imdi ben beyefendiye ne diyeceim? Bu kalitede bir derinin yerine yenisini almaya gcm asla yet mez diye dnd. Michaela, Dostum sen ne yaptn byle? Beni mahvettin! Beyefendi uzun izme istemiti, sen de biliyorsun. Ne yapt n gryor musun bak! diye kt. Michael azarlamaya balamt ki kapya asl demir tokma n tak-tak sesleri duyuldu. Biri kapy alyordu. Pencereden baktlar, bir adam gelmiti ve atn balyordu. Kapy atlar ve daha nce efendisiyle birlikte gelmi olan uak ieri girdi. - yi gnler dedi. - yi gnler diye karlk verdi Simon. Senin iin ne yapa biliriz? - Hanmefendim beni izmeler iin yollad. - Ne olmu izmelere? - ey, efendimin artk onlara ihtiyac yok. Efendim ld de.. - Nasl olur? - Sizden ayrldktan sonra eve gidecek kadar yaamad, ara bada ld. Eve vardmzda hizmetkarlar arabadan inmesine

yardm etmeye alnca bir uval gibi yuvarland. oktan l mt. Vcudu kaskat kesilmiti; arabadan glkle karl d. Hanmefendim bana, Ayakkabcya syle kendisine izme siparii veren ve deri brakan beyefendinin artk izmelere ih tiyac yok. abucak cenaze iin terlik yapsn. Terlikleri yapa na kadar bekle, sonra al getir gelirken dedi ve size gnderdi. Bu yzden geldim. Michael deriden arta kalanlar toparlayp sard. Yapt ter likleri eline ald, iki terlii birbirine vurdu, nlyle sildi ve terliklerle artk derileri uaa uzatarak, Gle gle, size iyi gnler! dedi.

Yllar birbiri ardnca geiyordu. Michaelm Simonlarda ka knn altnc ylyd. Michaelm hayatnda deien bir ey yoktu. Hibir yere gitmiyor, gerekmedike konumuyordu. Btn o geen yllar boyunca sadece iki defa glmsemiti. l kinde, Matryona kendisine yemek verdiinde, kincisinde ise izme yaptrmak isteyen beyefendi kulbelerine geldiinde. Simon kalfasndan son derece memnundu. Ona artk nereden geldiini hi sormuyordu. Tek korkusu Michaelm onlar bra kp gitmesiydi. Bir gn hepsi evdeydi. Matryona ocaa tencere koyuyordu. ocuklar kanepelerde kouturuyor, pencereden dar bak yorlard. Simon pencerelerden birinde diki dikiyordu. Baka bir pencerede Michael bir topuu sklatnyordu. Olanlardan biri kanepeden koarak Michaelm yanma gel di. Michaelm omsuzuna yaslanarak pencereden danya bakt. Micahel Amca, bak! Yannda kk kzlan olan bir kadn var! Kadn buraya doru geliyor. Kzlardan biri topal. ocuun bunu demesi zerine Michael iini brakarak pencereden yana dnd ve sokaa bakmaya balad.

Bu durum Simonin tuhafna gitmiti. Michael asla pence reden sokaa bakmazd. imdiyse pencereye yaslanm, gz lerini bir eye dikmi, dikkatlice o eye bakyordu.. Simon da dan bakt. Gerekten de iyi giyimli bir bayan krk palto giy mi ve yn atk takm iki kk kz ocuunun ellerinden tutarak kulbesine doru yryordu. Birinin sol ayanda bir sakatlk olmas ve topallayarak yrmesi dnda bu iki kz ocuunu birbirinden ayrt etmek neredeyse imkanszd. Kadn sundurmay geerek kapnn nne geldi. eri nasl gireceine baknrken kap mandaln grd ve mandal kald rarak kapy at. nce kzlan ieriye soktu, sonra kendisi de onlann arkasndan kulbeye girdi. - yi gnler! - Ltfen girin ieri, dedi Simon, Sizin iin ne yapabilirim? Kadn masaya oturdu. Kk kzlar kulbedekilerden korktuklar iin kadnn dizlerine sk skya sarlmlard. - Baharda giymeleri iin bu iki kk kza deri ayakkab diktirtmek istiyorum. - Dikeriz. Hi bu kadar kk ayakkab yapmadk, ama yapanz. ster vardelal, ister keten astarl ayakkablar, siz nasl isterseniz. Adamm Michael iinde ustadr. Simon Michaela baknca onun iini yapmay braktn ve gzlerini kk kzlara dikmi bir vaziyette oturduunu gr d. armt. Geri, kk kzlar ok sevimliydiler. Simsiyah gzleri, pembe yanaklar vard. Tombuldular. zerlerinde g zel atklar ve krk paltolar vard. Ama Simon gene de MichaePm kzlara neden yle, sanki onlan daha nceden tanyormu gibi baktna bir anlam veremedi. aknln belli etmeden kadnla fiyat konumaya devam etti. Fiyat belirlendikten

sonra mezuray hazrlad. Kadn kzlardan topal olann kuca na oturtarak Simona, - Bu kk kzdan iki l al. Topal olan ayak iin bir ta ne, salam olan iin de tane ayakkab yap. Kzlarn her iki sinin de ayak lleri ayn. Onlar ikizler, dedi. Simon lleri ald ve topal kz kastederek, - Nasl oldu bu? ok sevimli bir kz. Doutan m byle? diye sordu. - Hayr, bacan annesi ezdi. Matryona da konumaya katld. Kadnn kim olduunu ve kzlarn kimin ocuu olduunu merak etmiti. - Anneleri siz deil misiniz o halde? dedi. - Hayr hanmefendi, ne anneleriyim, ne de kendileriyle bir akrabalm var. ocuklar benim tamamen yabancmdlar, ama onlan evlat edindim. - Kendi ocuunuz olmadklar halde onlan ok seviyor sunuz, deil mi? - Nasl sevmem? kisini de kendim emzirdim. Kendi ocu um vard ama Tann onu benden ald. Kendi ocuumu bun lar kadar sevmemitim. - O halde bunlar kimin ocuklan?

Kadn zaten konumaya balamt. Onlara btn hikayeyi anlatt. Anne babalan leli yaklak alt yl oluyor, ikisi de ayn hafta iinde ld. Babalan sal gn gmld, anneleri de cu ma gn ld. Bu yetimler babalannm lmnden gn sonra dnyaya geldiler, anneleri de onlan dourduu gn l d. Kocamla ben de o zamanlar o kyde yayorduk. Onlann komusuyduk; bahelerimiz bitiikti. ocuklann babas yal nz bir adamd, ormanda aa kesme iinde alyordu. Bir gn aalar devrilirken bir tanesi bunun stne dm. Aa, gvdesinin tam stne dm, barsaklan dan frla m. Onu evine getirdiklerinde ruhu Tannya kavumak ze reydi. Ayn hafta ierisinde kans ikizleri dnyaya getirdi, ya ni, bu kk kzlar. Kadncaz fakir ve yapayalnzd. Yann da kalacak gen, yal, hi kimsesi yoktu. ocuklan dourur ken tek banayd. Ecel kapsn aldnda da. Ertesi sabah kendisini grmeye gittim. Kulbeye girdiim de zavallnn vcudu oktan kaskat kesilmi ve soumutu. lrken ocuun stne yuvarlanm ve bacan ezmiti.

Kyller geldi ve cenazeyi ykayarak gmlmeye hazr hale getirdiler. Bir tabut yaptlar ve kadn gmdler. Kyller iyi insanlard. Ama bebekler sahipsiz kalmt. imdi bu bebeklerle ne yapmalyd? Kyde o zaman bebek ba kan tek kadn bendim. Sekiz haftalk olan ilk ocuumu em ziriyordum. Bebekleri bir sreliine yanma aldm. Kyller bir araya geldiler ve bebeklere ne olacan dndler boyu na. En sonunda bana, Mary, sen imdilik kzlara bak, biz son ra ne olacana karar vereceiz dediler. Bylelikle salam ola n gsmde emzirmeye baladm. Ama ilk bata bu sakat ola n emzirmiyordum. Yaayacan zannetmiyordum. Sonra kendi kendime, zavall masum yavrucak neden ac eksin ki, dedim. Ona acdm ve onu da emzirmeye baladm. n de emziriyordum, kendi olumu ve bu iki kz. Gen ve glydm. yi besleniyordum. Tann bana o ka dar bol st veriyordu ki bazen bebeklere stmn fazla geldi i bile oluyordu. Bazen ikisini ayn anda emziriyordum. O arada ncy bekletiyordum. Biri yeterince emince bu se fer o bekleyeni emzirmeye balyordum. Rabbim yle uygun grd, bu ikisi bydler de kendi olum daha iki yama bas madan gmld. Biz daha da zenginletiimiz halde baka o cuum olmad. imdi kocam deirmendeki hububat tccar iin alyor. yi kazanyor, biz de zengin sayhnz. Ama hi kendi ocuum yok. Bu kk kzlar da olmasa kendimi ne kadar yalnz hissederdim, kim bilir? Onlan nasl sevmem! Onlar benim hayattaki mutluluk kaynam! Kadn bir eliyle kk topal kz banna basarken dier eliyle de yanaklanndaki gzyalarn siliyordu.. Matryona i ekti ve Atasz ne doru sylemi, insan an nesiz babasz yaar da Allahsz yaayamaz, diye dedi.

Aralannda bu ekilde konuuyorlard ki birdenbire Micahelm oturduu keden bir k geceleyin akan bir imek gibi btn kulbeyi aydnlatt. Hepsi ona doru baktlar. Mic hael ellerini dizlerine koymu oturuyor, yukarya bakarak g lmsyordu.

Kadn kzlar da alarak kulbeden kt. Michael kanepe den kalkt, elindeki ii brakt ve i nln kard. Simon ve kansmn nnde saygyla eilerek, Efendilerim elveda. Al lah beni balad. Bir kusur ilediysem siz de beni balayn dedi. Simonla kans Michaeldan bir k ktn grdler. Simon ayaa kalkt ve Micahelm nnde eilerek, Gryorum ki sen sradan bir insan deilsin. Seni alko yacak ya da sorguya ekecek deilim. Bana tek u kadann syle: Nasl oluyor da seni bulup eve getirdiimde yznden den bin parayken kanm sana yemek verince ona glmse din ve yzn aydnland? Sonra o beyefendi izme yaptrmak iin geldiinde gene glmsedin ve yzn apaydnlk oldu. imdi de bu kadn kz laryla buraya gelince nc kez glmsedin ve yzn gn gibi aydnlk oldu. Syle bana, yzn neden yle parlyor ve kez neden yle glmsedin? Michael
cevap

verdi:

- Ik sayorum nk Allah beni cezalandrmt ve artk affetti. kez glmsedim nk Allah beni hakikati renmem iin yollamt ve ben bu hakikatleri rendim. lki ni karnz bana acdnda rendim, ilk kez o yzden glm sedim. kincisini zengin adam o izmeleri sipari ettiinde rendim ve gene glmsedim. imdi de o kk kzlan grn ce nc ve son hakikati renmi oldum ve nc kez g lmsedim. Simon, - Anlat bana, Allah seni ne iin cezalandrd? Ve o haki kat neydi? Belki ben de biliyorumdur, dedi. Michael cevap verdi: - Allah beni ona kar geldiim iin cezalandrd. Ben Cen netteki bir melektim ve Rabbime itaatsizlik ettim. Allah ben den gidip bir kadnn cann almam istedi. Kanatlanmla yer yzne indim. Yalnz bana yatan hasta bir kadn grdm. Kadn daha yeni ikiz kz ocuu dourmutu. Bebekler anne lerinin yannda elimsizce yatyorlard. Anneleri onlan kaldnp memesine gtremiyordu. Kadn beni grnce Allahn beni ona cann almam iin yolladn anlad. Alayarak ba na, Ey Tannnm melei! Kocam daha yeni gmdk, den bir aacn altnda kald. Ne bir kz kardeim, ne bir teyzem, ne de bir annem var; yetim kalan ocuklanma bakacak kim sem yok. Ruhumu alma! Brak bebeklerimi emzireyim, besle yeyim, lmeden nce ayaklar zerinde yrdklerini gre yim. ocuklar ana babalar olmadan yaayamazlar dedi. Onu anlayla dinledim. ocuklardan birisini gsnn zerine koydum, dierini de kucana verdim ve Rabbimin huzuruna karak,

Annenin cann alamadm. Kocas aa altnda kalarak can vermi. Kadncaz ikiz dourmu. Ruhunu almamam iin bana yalvard. Bana, Brak ocuklarm emzireyim ayak lan zerinde yrteyim, ocuklar anasz babasz yaayamaz dedi. Ben de onun cann almadm dedim. O da bana, Git annenin cann al ve de u hakikati ren: nsan iinde ne banndrr?, nsana verilmeyen nedir? ve insan ne ile yaar?. Bu hakikatleri rendiinde Cennete geri dneceksin dedi. Bylelikle ben de tekrar kanatlarmla yeryzne indim ve annenin cann aldm. Bebekler kadnn gsnden dt. Ka dnn bedeni yatakta yuvarland ve bebeklerden birini ezerek bacan bkt. Ruhunu Allaha gtrmek zere kyn ze rinde havalanmtm ki bir rzgara yakalandm. Kanatlarm aa sarkt ve koparak yere dt. Kadnn ruhu kendi ba na semaya ykseldi. Ben de yere, yolun kenanna dtm.

Simon ile Matryona bunca zaman kendileriyle yaayan, ye dirip giydirdikleri kiinin artk kim olduunu renmilerdi. Huu ve mutluluk ierisinde alamaya baladlar. Melek onlara, Bir tarlann ortasnda yapayalnz ve plak bir vaziyettey dim. nsanlara zg ihtiyalarla daha nce hi tanmamtm, insan olmadan nce souk ya da alk nedir bilmezdim. A lktan lmek ve donmak zereydim. Ne yapacam bilemi yordum. Tarlann hemen yannda bir trbe grdm. Snacak bir yer bulurum umuduyla oraya gittim. Ama kap kilitliydi, ieri giremedim. Hi olmazsa rzgardan korunurum dnce siyle kilisenin arka tarafna geip oturdum. Hava kararmak zereydi. Atm, souktan donmak zerey dim ve ac ekiyordum. Tam o srada yoldan birinin geldiini duydum. Adamn elinde bir ift izme vard ve adam kendi kendisiyle konuuyordu. nsan olduumdan beri ilk defa bir lmlnn yzn gryordum. Adamn yz gzme kor kun gzkt ve baklarm baka yana evirdim. Adam vcudunu kn souktan nasl koruyacana, kar syla ocuklarna nasl bakacana dair kendi kendisine syle-

niyordu. Ben de iimden, Ben souktan ve alktan lmek zereyim, bu adam da karsyla kendisinin kn ne giyecekle rini ve eve nasl ekmek gtreceini dnyor. Bana yardm edemez diye geiriyordum. Adam beni grnce kalar atld. Yz daha da korkun lat. Tapman br tarafndan yryp gitti. Tam umutsuz lua kaplyordum ki onun geri geldiini duydum. Bam kal drp baknca karmdakinin ayn adam olmadn grdm: lkin onun yznde lm grmtm, ama imdi karmda capcanl duruyordu. Adamn iindeki merhameti fark ettim. Yanma geldi ve beni giydirdi. Beni alp evine gtrd. Eve gelince bir kadn bizi karlad ve konumaya balad. Kadn adamn nceki halinden bile korkuntu. Konuan sanki o de il de lmn ta kendisiydi. Etrafna yayd lm kokusu y znden nefes alamyordum. Beni sokaa, ayaza atmak istiyordu. Ben bunu yaparsa onun leceini biliyordum. Derken kocas Allahn adn az na ald ve kadn derhal deiti. Bana yemek getirip yzme baktnda artk onun da iinde lm yoktu, hayata dnm t ve onun da iinde merhameti grdm. Sonra Tanrnn benden renmemi istedii ilk dersi hatr ladm: nsann iinde ne barndrdm ren Ve ben de in sann iinde sevgiyi banndrdm renmi oldum bylece! Rabbimin sz verdii eyi bana oktan retmeye baladn anlaynca mutlu oldum ve ilk kez glmsedim. Ama henz her eyi renmemitim. Hala insana neyin verilmediini ve insann ne ile yaadn bilmiyordum. Sizinle yaamaya baladm ve aradan bir yl geti. Bir adam gelip bir yl boyunca ekli bozulmadan ve almadan giyilebilecek bir ift izme siparii verdi. Ona baktm ve aniden om

zunun zerinde arkadam olan lm meleini grdm. Onu yalnzca ben grdm. Arkadam tanyordum ve gne bat madan zengin adamn cann alacan anlamtm. Kendi kendime, Adam bir yl iin hazrlk yapyor ve akam olma dan leceini bilmiyor diye dndm. Ve aklma Tannnn bana syledii ikinci sz geldi: nsana neyin verilmediini ren. nsann iinde ne barndrdm daha nce renmitim. Bu defa insana neyin verilmediini rendim. Kendi ihtiyala rnn bilgisi insana verilmemiti. Ve ikinci kez glmsedim. Hem arkadam olan melei grdm hem de Tann bana ikinci szn anlamn da ilham etmi olduu iin mutluydum. Ama hala nc szn anlamn bilmiyordum. nsann ne ile yaadn bilmiyordum. Bylece gnler gemeye devam etti. Allahn son hakikati de kalbime ilham etmesini bekliyor dum. nsan olarak yeryzne iniimin altnc senesinde o ka dnla ikiz kzlar ka geldi. Kzlan tanmtm. Nasl hayatta kaldklann iittim. Hikayelerini renince iimden, Annele ri bana ocuklan iin yalvarmt, ben de ocuklar anasz ba basz yaayamazlar dediinde ona inanmtm. Ama bir ya banc onlan emzirmi ve bytm diye dndm. Kadn kendisinin olmayan bu ocuklara kar sevgisini gsterdiinde ve onlara sanlarak aladnda, onda capcanl bir merhamet grdm ve insann ne ile yaadna vakf ol dum. Artk biliyordum ki Allah bana ilham yoluyla son haki kati de retmiti ve gnahm balamt. Bunun zerine ben de nc kez glmsedim.

Soru

Bir zamanlar kraln biri ayet bir ie doru zamanda bala may bilirse, kimin szne kulak verip kimden uzak duraca n bilirse ve de hepsinden nemlisi, her zaman yapmas ge reken en nemli eyin ne olduunu bilirse, giritii hibir i te baarszla uramayacan dnd. Bu dnceden hareketle btn krallna kendisine bir i iin en doru zamann ne zaman olduunu, kendisi iin en gerekli insanlann kimler olduunu ve yaplmas gereken en nemli eyin ne olduunu retecek kiiye byk bir dl ve receini duyurdu. Bunun zerine alimler kraln huzuruna geldiler. Ancak kraln sorulanna hepsi farkl cevaplar veriyorlard. lk sorunun cevab olarak kimisi bir ie balamann doru zamann bilmek iin insann nceden bir takvim oluturma s ve bu takvime sk skya bal kalmas gerektiini syledi. Bunu syleyenlere gre iler ancak bu ekilde doru zamanda yaplabilirdi. Dierleri ise btn iler iin doru zaman nce den bilmenin mmkn olamayacan, insann kendisini bo

elencelere kaptrmak yerine etrafnda olan biteni daima dik katle takip etmesi ve gereken neyse onu yapmasnn doru olacan sylediler. Bir dier grup da kral etrafnda olan biteni ne kadar dik katli takip ederse etsin gene de hi kimsenin tek bana her e yin zamanna doru bir ekilde karar veremeyecei, bir kraln bilge kiilerden kurulu bir konseyinin olmas ve bu konseyin kendisine her eyin zamanna doru olarak karar vermesinde yardmc olmas gerektii ynnde gr bildirdiler. Gene bir baka grup konseyin grne sunulmay bekleyemeyecek, derhal karara balanmas gereken baz meseleler olduunu ileri srdler. Ancak bir karar verebilmesi iin kiinin olacaklar nceden bilmesi gerekiyordu. Bunu ise sadece bycler bilebilirdi. Bu yzden her eyin doru zamann batan bilebilmek iin b yclere danmak gerekirdi.. kinci soruya verilen cevaplar da eit eitti. Baz alimler kral iin en gerekli insanlarn danmanlar olduunu syler lerken, bazlar bunlarn din adamlar, bir ksm alim doktor lar, dier bir ksm alim de askerler olduunu syledi. En nemli uran ne olduuna ynelik nc soruya ise bazlar dnyadaki en nemli eyin bilim olduunu syleye rek cevap verdiler. Kimileri sava becerisi dedi, dier baz alimler ise bunun Cenneti kazanmak iin ibadet olduunu sylediler. Verilen btn cevaplar farkl farkl olduu iin kral bunla rn hibirine katlmadn syleyerek dl hi kimseye ver medi. Ancak sorularnn doru cevaplarn hala bulmak iste diinden bu konuda yalnz bana yaayan ve kendini ibadete vermi, bilgeliiyle nl birisine danmaya karar verdi.

Bilge, bir ormanda yayor ve yaad bu ormann dna hi kmyordu. Halktan kimseler dnda hi kimseyi kabul etmiyordu. Bu yzden kral zerine sradan elbiseler giydi. Bil ge kiinin kulbesine gelmeden atndan indi ve muhafzlarna geride kalmalarn syledi. Sonra yola tek bana devam etti. Kral kendisine doru gelirken bilge adam kulbesinin nndeki topra kazmakla meguld. Kral grnce selam verdi ve kazmaya devam etti. Bilge adam zayf ve gszd. Elindeki bahvan kreini topraa her saplaynda sadece azck bir toprak parasn kazabiliyor ve her defasnda soluk solua kalyordu. Kral bilge adamn yanma gelerek, - Soracam u soruyu cevaplamanz iin size geldim, bilge kii. Doru zamanda doru eyi yapmay nasl renebi lirim? Bana en gerekli olan insanlar kimlerdir ve dolaysyla kimlerin szne daha fazla nem vermeliyim? Ve, hangi ey ler dierlerinden daha nemlidir ve zerlerine ncelikle eil mem gerekir? dedi. Bilge adam kral dinledi ama hibir ey sylemedi. Sadece elini tkrkleyerek kazmaya devam etti. - Siz yorulmusunuz, dedi kral, Krei verin de biraz da ben kazaym. - Sa olun! dedi bilge adam ve krei krala vererek yere oturdu. Kral iki tarh bellemiti ki durdu ve sorularn yineledi. Bil ge adam krala gene cevap vermedi. Ayaa kalkt ve elini uza tarak bahvan kreini istedi. - imdi siz dinlenin, biraz da ben alaym dedi. Fakat kral krei bilge adama geri vermedi ve kazmaya de vam etti. Aradan bir saat geti, derken bir saat daha. Gne

aalarn ardnda batmaya balyordu. Kral sonunda krei yere saplayarak, - Size sorularm cevaplamanz iin geldim, bilge insan. a yet bana verebileceiniz bir cevabnz yoksa syleyin ben de evime gideyim dedi. - Bakn koarak biri geliyor, dedi bilge adam. Kimmi bir grelim. Kral arkasn dnd ve aalarn arasndan sakall bir ada mn koarak geldiim grd. Adamn, elleriyle bastrd kar nndan kan fkryordu. Adam kraln yanma gelince belli be lirsiz bir inlemeyle yere yld ve kendinden geti. Kral ile bilge adam, adamn elbiselerini gevettiler. Adamn karnnda kocaman bir yara vard. Kral yaray elinden geldiin ce ykayarak zerini kendi mendili ve bilge adamn havlusuy la sard. Ancak kan bir trl durmuyordu. Kral defalarca smscak kandan pslak olan sargy zerek suyla ykad ve yarann zerine yeniden sard. Kan nihayet durunca adam kendine geldi ve iecek bir ey ler istedi. Kral su getirip adama verdi. Bu arada gne batm ve ha va soumaya balamt. Bu yzden kral bilge adamn da yar dmyla yaral adam kulbeye tayarak yataa yatrd. Adam gzlerini kapad. Sesi soluu kmyordu. Kral da adam ta maktan ve bahede almaktan yle yorgun dmt ki ei in zerine melerek uyuyakald. O ksa yaz gecesi sabaha kadar deliksiz uyudu. Sabah uyandnda uzunca bir sre nerede olduunu ve yatakta uzanarak kendisine parlayan gzlerle dikkatli dikkat li bakan tuhaf grnl, sakall adamn kim olduunu hatr layamad.

Sakall adam kraln uyank olduunu ve kendisine bakt n grnce clz bir sesle, - Beni affedin! dedi. - Seni tanmyorum ve ortada seni affetmemi gerektirecek bir ey yok, dedi kral. - Siz beni tanmyorsunuz, ama ben sizi tanyorum. Ben sizden intikam almaya yemin etmi bir dmanmzm. Siz kardeimi idam ettirip btn maln mlkn elinden alm tnz. Yalnz banza bilge adam grmeye gittiinizi bildiim den dnte sizi ldrmeye karar verdim. Ancak gn sona er di ve siz geri dnmediniz. Bunun zerine ben de sizi aramak iin saklandm yerden ktm ve muhafzlarnzla karlatm. Beni tandlar ve yara ladlar. Onlardan kap kurtuldum. Ama siz yarama pansu man yapmasaydnz kesinlikle kan kaybndan lecektim. Ben sizi ldrmek istiyordum, sizse benim hayatm kur tardnz. imdi hayatta kalrsam ve ayet siz de isterseniz en sadk kulunuz olarak size hizmet edeceim ve oullanma da aynsn yapmalann emredeceim. Beni affedin! Kral dmanyla byle kolay yoldan bant ve onu bir dost olarak kazand iin ok mutluydu ve onu sadece ba lamakla kalmad, adama kendisiyle alakadar olmalan iin hiz metkarlarn ve kendi doktorunu da yollayacan, kardeinin maln mlkn de iade edeceini syledi. Kral yaral adamdan msaade isteyerek sundurmaya kt ve bilge adam grmek iin etrafa baknd. Gitmeden nce kendisinden sorduu sorulara bir kez daha cevap vermesini rica edecekti. Bilge adam bahede dizleri zerine oturmu n ceki gn kazlan tarhlara tohum dikiyordu. Kral yanma giderek,

- Sizden sorularma cevap vermenizi son defa istirham edi yorum bilge insan, dedi. Bilge adam ince bacaklannm zerine melerek, ban yukan kaldrm, nnde duran krala bakyordu. - Siz cevaplarnz zaten aldnz! dedi. - Nasl yani? Ne demek istiyorsunuz? diye sordu kral. - Hl anlamyor musunuz? diye cevaplad bilge adam. Dn benim gsz oluuma acmayp bu tarhlar benim iin kazmasaydmz ve yolunuza gitseydiniz, o adam size saldra cak ve siz de benim yanmda kalmadnza bin piman ola caktnz. Dolaysyla en nemli an o tarhlar kazdnz and. En nemli kii ise bendim ve en nemli uranz da bana iyilik etmekti. Sonra, o adam bize doru koarak geldiinde, en nemli an onunla ilgilendiiniz and. Zira siz adamn yarasn sarmasaydmz adam sizinle banamadan lecekti. Dolaysyla sizin iin en nemli adam oydu ve onun iin yaptklannz sizin iin en nemli urat. unu sakn unutmayn: nemli olan tek bir an vardr, o da imdidir. En nemli an u andr nk bir tek ona szmz geer. nsana en gerekli olan kii u an yannda olan kiidir. nk hi kimse gnn birinde bir bakasna ii nin dp dmeyeceini bilemez. Ve de insan iin en nem li ura o an yannda olan kiiye iyilik yapmaktr. Zira bu, in sann yeryzne gnderili gayesidir!

nsana

Ne

Kadar

Toprak

Lazm

Bir abla tarada yaayan kz kardeini ziyarete geldi. Abla bir tccarla evliydi ve ehirde yayordu, karde ise kyde otu ruyordu ve bir kylyle evliydi, iki kz karde aylarn ier lerken bir yandan da sohbet ediyorlard. Abla, ne kadar rahat bir yaam srdklerini, ne kadar iyi giyindiklerini, ocuklar nn ne kadar gzel elbiselerinin olduunu, ne kadar gzel ey ler yiyip itiklerini ve kendisinin nasl tiyatrolara, gezintilere ve elencelere gittiini anlatarak ehir hayatnn gzel taraflanm vmeye balad. Kk kz karde ablasnn anlattklarna ierlemiti ve o da tccarlann hayatn ktlemeye ve kyllerin hayat tarzn vmeye balad. Kendi hayatm seninkine deimem, dedi, zor bir haya tmz olabilir ama en azndan dertten tasadan uzak yayoruz biz. Bizden daha iyi bir yaam sryorsunuz. Fakat elinize ounlukla ihtiyacnz olandan daha fazlas gese de sahip

olduunuz her eyi bir anda kaybedebilirsiniz. Ne derler bi lirsin, Kazan ile kayp ikiz karde gibidir. Bugn varlkl olanlarn ertesi gn yiyecek ekmek iin ele gne el atklar ok grlmtr. Bizim hayatmz daha gvenli. Bir kyl mr boyunca sska kalabilir, ama sonuta uzun yaar. Hibir zaman zengin olmasak da bize yetecek kadar ekmeimiz bu lunur her zaman. Bunun zerine abla kmser bir edayla, - Demek yle? Tabii eer yiyeceinizi domuzlar ve buza larla paylamak istiyorsanz siz bilirsiniz! Senin sevgili kocan ne kadar kle gibi alrsa alsn, ikiniz de hayvan pislii iinde leceksiniz, ocuklarnz da ayn, dedi. - Bu da ne demek oluyor imdi? dedi kk kz karde, imiz kaba ve baya bir i olabilir. Ama te yandan emin bir i. Ayrca hi kimsenin nnde de eilmemiz gerekmiyor. Ama ehirde etrafnz sizi batan karacak eylerle dolu. Bu gn iin her ey yolunda olabilir, ama yann eytann kocan kumarla, ikiyle ve baka kadnlarla aldatmayaca ve neyiniz var, neyiniz yoksa heba olmayaca ne malum? Byle eyler az m geliyor insann bana? Evin reisi Pahom, ocan kenarna uzanm bu ikisinin ko numalarn dinliyordu. Tamamen doru, diye dnd, kklmzden be ri toprakla uratmz iin biz kyllerin kafasna sama sa pan fikirleri sokacak vakti olmaz hi. Bizim tek derdimiz ye terli topramzn olmaydr. ayet ok topram olsayd ne eytandan ekinirdim ne bir eyden! ki kz karde aylann bitirdikten ve bir sre elbiselerden konutuktan sonra aydanl ve bardaktan kaldrarak yattlar.

Ama eytan ocan arkasnda oturmu ve btn konuu lanlar iitmiti. Karsnn szleri zerine adamn eer ok top ra olsayd eytandan bile ekinmeyeceini sylemi olmas eytan mutlu etmiti. Pekala dedi eytan, Kozumuzu paylaalm bakalm. Ye terli topran olduunda seninle yeniden greceiz.

Kyn yaknlarnda kk toprak sahibi bir hanm ya yordu. Kendisine ait yz yzyirmi hektar kadar bir arazisi var d. Kyllerle hep iyi geinmiti, ta ki eski bir askeri kahya olarak ie alncaya kadar. Kahya dettirdii cezalarla kylle ri skntya sokmaktan zevk alyordu. Pahom ne kadar dikkat ederse etsin srekli olarak ya atla rndan biri hanmefendinin yulaflarna dalyor, ya ineklerin den biri yolunu ararak hanmefendinin bahesine, ya da buzalan hanmefendinin otlaklanna giriyordu. O da hep pa ra demek zorunda kalyordu. Pahom paray sylene sylene dyor, sonra sinirli bir va ziyette eve gidiyor ve ailesine kaba davranyordu. Btn o yaz boyunca Pahomun ba bu kahya yznden srekli derde gir di. Hatta k gelip de hayvanlann ahra kapatlmas gerektiin de mutlu bile oldu. Hayvanlar merada otlayamasa ve ahrda onlara yemi idareli vermesi gerekse de en azndan bylelikle onlar iin endielenmek zorunda kalmyordu. Kn hanmefendinin arazisini sataca ve anayolun ze rindeki hann sahibinin arazi iin hanmefendiyle pazarla

oturduu haberi duyuldu. Kyller bu haberi iittiklerinde ok tedirgin oldular. ayet, diye geti akllarndan, araziyi hann sahibi satn alacak olursa bizi dettirecei cezalarla hanmefendinin kah yasndan beter skntya sokacak. Sonuta o araziye hepimiz muhtacz. Bu dnceyle kyller, gidip hanmefendiden araziyi han sahibine deil, daha iyi bir fiyata kendilerine satmasn istedi ler. Kadn araziyi onlara satmay kabul etti. Bunun zerine kyller topran btn ky namna satn alnmas ve bylece herkesin arazinin tamamna ortak olmas konusunda anla maya altlar. Konuyu grmek iin iki kere toplandlarsa da sorunu zme kavuturamadlar. eytan onlarn arasna uyumazlk tohumlan ekti ve bu yzden birbirleriyle anlaa madlar. Herkesin gc orannda arazinin bir parasn satn almasna karar verildi. Hanmefendi ncekini olduu gibi bu teklifi de kabul etti. Pahomun kulana derhal bir komusunun da yirmi hek tar kadar bir topra satn alaca, hanmefendinin parann ya nsn pein almay ve teki yars iin bir yl beklemeyi kabul ettii haberi geldi. Pahom komusunu kskanmt. u ie bak diye geiriyordu iinden, arazinin tamam sa tlyor, bense hi toprak alamyorum. Bu dncesini kansna da at. Bakalan arazi satn alyor, dedi, biz de sekiz on hektar kadar bir yer satn almalyz. Yaamak gnden gne glei yor. O kahya dettii paralarla bizi eziyor. Bylelikle kan koca kafa kafaya vererek araziyi nasl satn alabileceklerini dnmeye baladlar. Birikmi yz rubleleri vard. Bir taylann ve anlanmn yarsn sattlar. Oullanndan

birisini birinin yanma rgat olarak verdiler ve cretini pein al dlar. Geri kalan kaynbiraderlerden birinden dn aldlar ve bu ekilde arazi iin gerekli parann yansn glkle bir araya getirdiler. Sonra Pahom bir ksmnda koruluk olan on alt hektarlk bir arazi beenerek pazarlk yapmak iin hanmefendiye gitti. Pahom ile hanmefendi anlatlar ve el sktlar. Pahom kad na depozito dedi. Sonra ikisi ehre giderek tapu senedini im zaladlar. Aralanndaki anlamaya gre Pahom parann yansn hemen deyecekti. Dier yarsn ise iki yl ierisinde deme yi taahht ediyordu. Bylece Pahomun artk kendi topra olmutu. Tohum dn alarak satn ald araziye bu tohumlar ekti. Araziden iyi mahsul elde etti. Bir yla kalmadan hem hanmefendiye hem de kaynbiraderine olan borlann dedi. Artk bir top rak sahibiydi. Arazisini srp ekiyor ve kendi ekinini biiyor du. Kendi aalarndan odun kesiyor ve srlarn kendi me rasnda otlatyordu. Tarlalarn srmeye ya da byyen hububatna veya i menle kapl otlaklarna bakmaya gittiinde yrei sevinle do luyordu. Kendi topranda byyen imenler ve aan iekler onun gznde baka hibir yerdekilere benzemiyordu. Eski den oradan geerken o arazi ona dierlerinden farksz gr nrd. Oysa imdi gzne ne kadar da farkl gzkyordu.

Pahom ok mutluydu, ancak kyl komular onun hubu bat ekili tarlalarndan ve otlaklarndan gemese daha da mut lu olacakt. Pahom kyllerden bunu yapmamalann kibar bir dille rica ettiyse de kyller bu tr davranlarda bulunmaya devam ettiler. imdi de kyn obanlar srleri onun otlak larna salyor ve gece otlayan atlar onun ekili tarlalanna giri yordu. Pahom defalarca bu hayvanlan arazisinden karmak zorunda kald. Sahiplerini ise balyordu. Kyllere acd iin uzunca bir sre hi kimseyi mahkemeye vermedi. Ama en sonunda sabn tkendi ve Blge Mahkemesine ikayette bu lundu. Aslnda sorunun bu kyllerin kendilerine ait toprak larnn olmamasndan kaynaklandn ve bu insanlarn her hangi bir kt niyetlerinin olmadn o da biliyordu, ama iinden, Bu duruma daha fazla seyirci kalamam, yoksa sahip olduum her eyi mahvedecekler. Onlara bir ders vermek la zm diye geiriyordu. Byle dnerek kylleri mahkemeye verdi. Bylece on lara derslerini venni oluyordu. Arkasndan bir kez daha ders lerini verdi. Birka kyl mahkeme tarafndan para cezasna

arptrld. Bir sre sonra komular Pahoma kin beslemeye ve bilerek hayvanlarn onun arazisine salmaya baladlar. Hatta kyllerden biri gece onun koruluuna girerek kabuk lan iin be tane gen hlamur aacn kesti. Bir gn koruluk tan geerken Pahom beyaz renkte bir ey fark etti. Yanma gi dip baktnda yerde duran kabuklan soyulmu aa gvdele rini grd. Hemen yaknda da aalann toprakta kalan ksn lan duruyordu. Pahom fkeden kplere bindi. Bir oradan bir buradan kesseydi de yeterince ktyd za ten, diye geirdi akimdan, kald ki hnzr herif btn aa kmesini olduu gibi kesmi. Kim olduunu bir renirsem ona bunu pahalya deteceim. Bunu yapan kim olabilir, diye kafa patlatt. En sonunda kim olabileceine karar verdi: Simon olmal; bakas yapm olamaz. Bylelikle etraf aratrmak maksadyla Simonm ift lik evine gitti. Ama orada hibir ey bulamad, ve sadece ev sa hibiyle fkeli bir tartmaya giritiiyle kald. Ne var ki tart madan sonra bu ii yapann Simon olduuna daha da emin ol mutu ve adam mahkemeye verdi. Simon mahkemeye anld ve dava grld. Ardndan dava tekrar grld ve en so nunda aleyhinde hibir kant bulunamad iin Simon bera at etti. Pahom kendisinin bu kararla daha da madur duruma drldn dnyordu ve fkesini mahkeme bakan ile hakimlere kustu. Hrszlardan rvet alyorsunuz siz dedi, kendiniz drst insanlar olsaydnz bir hrsz serbest brakmazdnz. Pahom bu ekilde hakimlerle ve komularyla kavga etme ye balad. Komulan onu evini atee vermekle tehdit ettiler. Pahomun artk daha fazla topra vard, ancak ky iindeki konumu eskiye gre ok daha ktyd.

O sralarda ortalkta, insanlarn yeni yerlere g ettikleri ne dair bir sylenti yaylmaya balad. Benim topram brakp gitmeme hi gerek yok diye d nd Pahom, ama bazlar kymzden gidebilir, bize de bylece daha ok yer kalr. Onlann topraklarn da ben alr ve arazimi bytrm. O zaman daha rahat yaarm. u an iin bu artlarla rahata kavumam zor. Bir gn Pahom evde otururken o kyden gemekte olan bir kyl kageldi. Pahom kylye gece onlarda kalabilecei ni syledi ve ona yemek verdi. Kylyle konuarak nereden geldiini sordu. Yabanc, Pahoma Volga nehrinin tesinden geldiini, orada altn syledi. Laf laf at ve adam pek ok insann o blgeye yerletiini syledi. Kynden baz in sanlarn oraya yerletiklerini ve kendilerine erkek bana on hektar arazi verildiini anlatt. Toprak o kadar verimliydi ki ekilen avdarlar bir at boyu ykseliyor ve o kadar kalnlayorlard ki be orak darbesiyle kesilen avdarlardan bir deste oluyordu. Adamn anlattna gre kyllerden biri elleri bo geldii bu topraklarda imdi den alt at ve iki inek sahibi olmutu. Pahomun yrei arzuyla tutumaya balamt. inden yle geiriyordu: Eer baka bir yerde daha rahat yaayabileceksem bu k ck delikte neden ile dolduraym? Buradaki arazimi ve iftliimi satar, alacam parayla da gider orada yepyeni bir balang yapanm ve her eyi yeni batan edinirim. Bu kala balk yerde insann ba dertten kurtulmuyor. Ama nce bir gidip her eyi kendi gzlerimle greyim. Yaza doru hazrland ve yola kt. Buharl bir gemiyle Volga nehrinden aa doru giderek Samaraya geldi. Sonra

 yz mil kadar bir yolu da yayan olarak kat etti. En sonun da kylnn bahsettii yere vard. Tpk adamn anlatt gi biydi. Kyllerin bol bol topraklan vard. Herkes kullanmas iin kendisine verilen on hektarlk bir araziye sahipti. Paras olanlar da ayrca dnm yanm iline istedikleri kadar verim li arazinin tam mlkiyetine sahip olabiliyorlard. Pahom sonbahar gelirken btn bilmek istediklerini renmi olarak evine dnd ve maln mlkn satmaya bala d. Arazisini alm olduu fiyattan daha yksek bir fiyata sat t. iftliini ve srlarn da satt ve kynden ayrld. Bahann gelmesini bekledi ve baharda ailesiyle birlikte yeni evlerine yerlemek zere yollara dt.

Pahom ailesiyle birlikte yeni evlerine vanr varmaz byk bir kyden arazi satn almak iin bavurdu. Paraya kyp ara zi heyetindekilere hediyeler verdi ve gerekli belgeleri temin et ti. Ky arazisinden kendisine, kendisi ve oullan iin be his se yani 50 hektar arazi (be hisse de farkl yerlerdeydi) veril di. Aynca kye ait meradan da faydalanabilecekti. Pahom ihtiya duyduu ahr vb. gibi binlan ina ederek s r satn ald. Arazisinden eskinin kat daha fazla rn ala biliyordu. Toprak hububat yetitirmeye ok elveriliydi. Artk eskiden olduunun on kat daha zengindi. Bir sr ekilebilir arazisi ve meras vard ve istedii kadar sr besleyebilirdi. lk balarda inaat ve yerleme telanda Pahom hayatndan son derece memnundu, ama aradan bir sre geip de yeni evresine almaya balaynca burada da gene yeterli topra olmadn dnmeye balad. lk sene ky arazisinden ken disine verilen topraa buday ekmi ve iyi bir mahsul elde et miti. Buday ekmeye devam etmek istiyordu, ama bunun iin ye terli araziye sahip deildi. Elindeki topraklar buday ekmeye

elverili deildi. Zira o yrede buday sadece ilenmemi top raa ya da nadasa braklm topraa ekilebiliyordu. Bir ya da iki yl buday ekiliyor, sonra toprak tekrar otlar la kaplanmcaya kadar nadasa braklyordu. Byle bir topra isteyen ok sayda insan vard ve bu topraktan herkese yete cek kadar yoktu. Bu yzden insanlar byle topraklar iin kav ga ediyorlard. Zenginler bu topra kendileri buday yetitir mek iin istiyorlard. Yoksul olanlar ise topra tccarlara ki ralayp kazanacaklar parayla vergilerini deyebilmek iin isti yorlard. Pahom daha fazla buday ekmek istiyordu, bu amala bir tccardan bir yllna arazi kiralad. ok miktarda buday ekti ve iyi bir rekolte elde etti. Ancak kiralad arazi kyden epey uzaktayd. Mahsuln at arabalaryla on milden fazla ta nmas gerekiyordu. Bir sre sonra Pahom baz kyl tccar larn mstakil iftliklerde yaadklarn ve gnden gne zen ginletiklerini fark etti. Kendi kendisine, Eer mlkiyetinin tamam kendime ait olan bir arazi satn alr ve zerine bir iftlik kurarsam her ey bambaka olur. Her ey elimin altnda olur ve bu da harika olur diye dnyor du. Mlkiyetinin tamam kendisine ait olan bir arazi satn alma fikri akimdan bir trl gitmiyordu. yl daha ayn ekilde toprak kiralamaya ve buday ek meye devam etti. Mevsimler iyi geiyor ve o da iyi rn elde ediyordu. Kenara para koymaya balamt. Bu ekilde mutlu yaayabilirdi, ancak her sene baka insanlann arazilerini ki ralamak ve bunun iin bakalaryla mcadele etmek zorunda olmaktan usanmaya balamt. Nerede iyi bir arazi varsa b tn kyller oraya hcum ediyor ve arazi kapann elinde ka

lyordu. Savamay gze almadka hi kimse bir ey elde edemiyordu. nc ylda Pahom bir tccarla birlikte baz kyllerden bir otlak arazisi kiralad. Tam araziyi srmlerdi ki kyller le aralarnda bir anlamazlk ba gsterdi. Kyller mahkeme ye bavurdu ve olaylar yle bir ekilde geliti ki harcadklar btn emek boa gitmi oldu. ayet kendi arazim olsayd, diye dnd, dilediim gi bi hareket ederdim ve bu tatszlklar da yaanmazd. Bylelikle Pahom satn alabilecei bir arazi bakmaya bala d. Yeni satn ald be yz yirmi hektarlk arazisini zor du rumda olduu iin ucuza satmaya raz olan bir kylyle tan t. Pahom kylyle ok sk bir pazarla giriti ve bir ksm pein, bir ksm sonra denmek zere bin be yz rubleye an latlar. Anlamay az kald sonuca balyorlard ki, bir gn kyden geen bir tccar atlanna yem vermek iin Pahomun iftliin de mola verdi. Pahomla tccar ay iip sohbet ettiler. Tccar Pahoma uzaklardan, Bakrlann topraklanndan dndn, orada bin rubleye tam be bin iki yz hektar arazi satn ald n syledi. Pahom adama baka sorular da sorunca adam, Tek yapman gereken reislerinin dostluunu kazanmak. Parlak kumalara, hallara ve bir sandk aya yz ruble say dm. mekten holananlara arap hediye ettim ve araziyi iki dnmn bir peniden daha dk bir fiyata kapattm, dedi ve Pahoma tapuyu gstererek, Arazi hemen bir nehrin yann da ve tamam ilenmemi toprak, diye de ekledi. Pahom adama durmakszn sorular soruyordu. Adam da ona,

Bir yl yrsen de kat edemeyecein kadar ok arazi var, hepsi de Bakrlara ait. Koyun gibi saf insanlar. nsan onlardan yok pahasna toprak satn alabilir, dedi. Elimdeki bin rubleyle, diye dnd Pahom, niye sade ce be yz yirmi hektar toprak satn alp bir de bor altna gi reyim ki? Araziyi oradan alrsam ayn paraya on mislinden da ha fazla toprak alrm.

Pahom tccara oraya nasl gidebileceini sordu ve adam ayrlr ayrlmaz da yolculuk iin hazrlanmaya balad. iftli e gz kulak olmas iin kansm evde brakarak uayla bir likte yola koyuldu. Yollan zerindeki bir kasabada durarak tccarn tembihledii gibi bir sandk ay, biraz arap ile baka hediyeler aldlar. Durmakszn yol aldlar. yz milden faz la yol kat etmilerdi ki yolculuklarnn yedinci gnnde Bakrlann adr kurduklan yere vardlar. Her ey tpk tccann kendisine anlatt gibiydi. nsanlar bir nehir kenarndaki bozkrlarda, kee kapl adrlarda ya yorlard. Ne topra iliyorlar, ne de ekmek tketiyorlard. Srlan ve atlan srler halinde bozkrda otluyordu. Taylar adrlann arkasna iplerle balanmt ve ksraklar gnde iki kez onlann yanma getiriliyordu. Ksraklann st salyordu ve bu stten kmz yaplyordu. Kmz kadnlar yapyordu ve ayn kadnlar peynir de yap yorlard. Erkeklerinse tek dertleri kmz ve ay imek, koyun eti yemek ve kaval ttrmekti.

Hepsi de iman ve neeli insanlard ve btn yaz boyun ca almak akllarndan bile gemiyordu. Olduka cahildiler ve hi Rusa bilmemekle birlikte kt insanlar da deildiler. Pahomu grr grmez adrlarndan kp misafirlerinin etrafnda toplandlar. Derhal bir tercman bulundu ve Pahom onlara bir miktar arazi iin geldiini syledi. Bakrlar Pa homun ziyaretinden ok memnun grnyorlard. Onu alp en gzel adrlardan birine gtrdler. Orada onu bir halnn zerindeki yastklara oturttular. Kendileri de onun etrafna oturdular. Ona ay ve kmz ikram ettiler. Bir koyun kestiler ve etinden ona yedirdiler. Pahom beraberinde getirdii hedi yeleri atl arabasndan kard ve Bakrlara datt. ay arala mada bltrd. Bakrlar bu hediyelerden ok memnun ol mulard. Kendi aralarnda uzun uzun konutuktan sonra ter cmandan konumalarn evirmesini istediler. - Size, dedi tercman, sizden holandklarn ve misafiri memnun etmek iin elimizden gelen her eyi yapmann ve kendisine getirdii hediyeler karlnda bizim de bir eyler vermemizin bizim geleneimiz olduunu sylemek istiyorlar. Siz bize hediyeler verdiniz. imdi syleyin bize, bizim sahip olduumuz hangi ey sizi en ok mutlu ederse onu size tak dim edelim. - Beni en ok mutlu edecek ey, dedi Pahom, sizin sahip olduunuz arazilerdir. Bizim arazilerimiz kalabalk, aynca topraklarmz da yorgun. Ama sizin bir sr verimli araziniz var. Sizin topraklarnz gibisini hayatmda grmedim. Tercman Pahomun szlerini evirdi. Bakrlar bir sre ken di aralannda konutular. Pahom onlann ne konutuklann an layamyor ama neelendiklerini grebiliyordu. Bamyor ve g lyorlard. Sonra sustular ve Pahoma baktlar. Tercman,

Size hediyelerinizin karlnda istediiniz kadar topra seve seve vereceklerini sylememi istiyorlar. Siz tek, elinizle gsterin, toprak sizin olsun. Bakrlar aralarnda bir mddet konutuktan sonra tart maya baladlar. Pahom neyi tarttklarn sorunca tercman ona ilerinden bazlarnn toprak iin reislerine danmalar nn ve onun yokluunda hareket etmemelerinin doru olaca n, bazlanmnsa reislerinin dnn beklemeye gerek ol madn dndklerini syledi.

Bakrlar konuyu tartrlarken banda tilki krknden yaplm byk bir apka takan bir adam yanlannda belirdi. Hepsi susarak ayaa kalktlar. Tercman, - Bu reisimiz, dedi. Pahom derhal koup en iyi kumalarla birlikte iki buuk kilo kadar ay getirdi ve bunlan reise takdim etti. Reis hedi yeleri kabul etti ve sonra ba keye kuruldu. Bakrlar hemen kendisine bir eyler anlatmaya baladlar. Reis bir sre onlan dinledikten sonra bir ba iaretiyle onlardan susmalann iste di ve Pahoma dnerek Rusa, - Peki yle olsun, dedi, beendiin bir araziyi se, biz de nasl olsa ok var. Nasl istediim kadar alabilirmiim? diye aklndan geiri yordu Pahom, imi salama almak iin tapuyu almalym, yoksa imdi senin derler, sonra elimden alrlar araziyi. Yksek sesle, - Nazik szleriniz iin teekkr ederim, dedi, sizin ok top ranz var, bense bunun sadece kk bir ksmn istiyorum.

Ama hangi toprak parasnn bana ait olduunu kesinlikle bil mek isterim. Bu arazi paras llp tapusu benim zerime yaplabilir mi acaba? Dnyada lmek de var kalmak da. Siz iyi insanlar araziyi bana veriyorsunuz ama ocuklannzn onu benden geri almak istemeyecekleri ne malum? - ok haklsnz, dedi reis. Biz de tapusunu sizin zerini ze yapanz. - Duyduuma gre size bir tccar gelmi, diye devam etti Pahom, ona da kk bir toprak paras vermisiniz ve tapu senedi imzalamsnz. Ben de aynen bu ekilde olmasn isti yorum. Reis Pahomun dediklerini anlayla karlyordu. - Evet, dedi, bu kolayca halledilebilir. Bir katibimiz var. Si zinle ehre gider ve tapuyu gerektii ekilde mhrletiriz. - Peki ya arazinin fiyat ne olacak? diye sordu Pahom. - Fiyat hep ayndr: gnlne bin ruble. Pahom hibir ey anlamamt. - Gnlne mi? Siz neyi l alyorsunuz? Bu ka hekta ra tekabl ediyor? - Nasl hesaplandn bilmiyoruz, dedi reis, topra gn hesabyla satyoruz. Bir gnde evresinde dolaabildiiniz ka dar arazi sizindir, fiyat da gnlne bin rubledir. Pahom afallamtm - Ama bir gnde ok geni bir arazinin etrafnda dolaabi lir insan, dedi. Reis glmeye balad. - Hepsi sizin olacak! dedi. Yalnz bir artm var: Ayn gn ierisinde baladnz noktaya geri dnmeyecek olursanz pa ranz yitirirsiniz.

- Ama getiim yerleri nasl iaretleyeceim? - Sizin seeceiniz bir yere gidip bekleyeceiz. Siz oradan balayacak ve yannza bir krek alarak arazinin etrafnda do laacaksnz. Gerekli grdnz her yere iaret brakn. Her dn noktasna bir ukur kazn ve topraklan st ste yn. Sonra biz sabanla gelip arazinin etrafndaki ukurlan birleti receiz. stediiniz kadar geni bir daire izebilirsiniz, ama gne batmadan balang noktanza geri dnmek zorundasnz. Kat ettiiniz btn arazi sizin olacaktr. Pahom ok mutluydu. Ertesi sabah erkenden balamay ka rarlatrdlar. Bir sre daha sohbet ettikten ve biraz daha kmz iip bir para daha koyun eti yedikten sonra tekrar ay itiler ve gece oldu. Bakrlar Pahoma kuty bir yatak verdiler ve ertesi sabah seher vakti buluup gne domadan at srtnda kararlatmlan noktaya gitmek zere szleerek daldlar.

Pahom kuty yatakta yatyor, ama uyuyamyordu. S rekli olarak sahip olaca araziyi dnyordu. Kim bilir ne kadar byk bir araziyi iaretleyeceim! di ye dnd. Bir gnde otuz be mili rahatlkla giderim. Gn ler imdi uzun, kim bilir otuz be millik bir dairenin iine ne kadar ok toprak sar! Yoksullara toprak satarm, ya da ara ziyi kyllere kiralanm. Ama en iyi topra kendime ayrr, iftilik yapanm. kier ikier komak iin drt kz alrm, iki de yeni rgat altrmaya balanm. Altm hektann eker, geri kalannda da srlarm otlatrm. Pahom btn gece uyumad^ ve ancak afaktan nce ken dinden geti. Gzleri kapanr kapanmaz bir rya grd. R yasnda gene ayn adrda yatyordu. Darda birisinin kkr kkr gldn duydu. Kim olduunu merak ederek yatak tan kalkt ve danya kt. Karsnda Bakrlann reisini gr d. Reis adrn nne oturmu, glmekten yerlerde yuvarla nyordu. Pahom reisin yanma giderek, Neye glyorsun? di ye sordu. Ama karsndakinin artk reis olmadn, iftliinde

mola vererek kendisine bu araziden bahseden tccar olduu nu grd. Pahom tccara tam, Epeydir mi buradasnz? diye sora cakt ki karsndakinin artk o tccar deil de iftliine uzun bir sre nce Volga civarndan gelen o kyl olduunu grd. Sonra karsnda durann o kyl de deil, ama eytanm ta kendisi olduunu grd. eytan toynaklar ve boynuzlaryla orada durmu glmekten knlyordu. nnde yere yzko yun kapanm, plak ayakl bir adam uzanyordu. zerinde bir tek pantolonu ve gmlei vard. Pahom ryasnda kendisinin yerde yatan adama kim oldu unu anlamak iin daha dikkatli baktn grd. Adamn l olduunu ve de kendisi olduunu grd! Dehet ierisinde uyand. nsan ryasnda neler de gryor diye dnd. Etrafna baknca ak olan kapdan afan skmek zere olduunu fark etti. Onlan uyandrmann vakti geldi, diye dnd, yola koyulsak iyi olur. Yataktan kalkt ve gidip (arabada yatan) uan uyandra rak ona atlan arabaya komasn syledi ve Bakrlara seslen meye gitti. - Vakit geldi, dedi, haydi bozkra gidip araziyi lmeye balayalm. Bakrlar kalkp toplandlar. Reisleri de geldi. Tekrar kmz imeye baladlar ve Pahoma ay ikram ettiler. Ama Pahom vakit kaybetmek istemiyordu. - Madem ki yola kacaz, o halde bir an nce gidelim. Vakit oktan geldi, dedi.

Bakrlar hazrland ve hep birlikte yola koyuldular. Kimi si at stnde kimisi de atl arabalarda geliyordu. Pahom ua yla birlikte kk at arabasnda gidiyordu. Yanma bir de k rek almt. Bozkra vardklannda ufukta afak krmzs tutu maya balamt. Bakrlarm ihan dedikleri kk bir tepeden aa ine rek arabalanndan ve atlanndan indiler ve bir yerde topland lar. Reis Pahomum yanma geldi ve koluyla dzl gstere rek, - Bakn, dedi, gznzn alabildii her yer sizin. Nereyi beenirseniz oray aln. Pahomun gzleri parlad. Arazinin tamam daha nce hi ekilmemi topraklard. Arazi avu ii kadar dz, haha tohu mu kadar siyaht ve ukur ksmlarda bin bir eit ot gs hi zasna kadar uzamt. Reis, tilki krk apkasn bandan karp yere koydu ve, - aret bu olsun. Buradan balayn ve tekrar buraya d nn. Etrafnda dolatnz btn arazi sizin olacak, dedi.

Pahom parasn kanp apkann zerine koydu. Sonra ce ketini kararak gmleiyle kald. Kemerini zerek kamnn altndan skca balad. Ceketinin gs tarafna kk bir ek mek torbas yerletirdi ve bir su matarasn kemerine balad. izmelerinin stlerini yukarya doru ekti ve uandan k rei ald. Balamaya hazrd. Bir an hangi tarafa gitsem diye dnd. Dzln her taraf batan kancyd. Fark etmez, diye karar verdi, doan gnee kar gide yim. Yzn douya dnd, gerindi ve gnein ufukta belirme sini beklemeye balad. Hi vakit kaybetmemeliyim, diye dnd, hava hala serinken yrmek de kolay olur. Gnein klar Pahomu n yzn dnd tarafta, ufuk izgisinin zerinde ancak parlamaya balamt ki Pahom k rei omzuna atarak bozkrdan aa doru yrmeye balad. Pahom ne hzl ne de yava bir tempoda yryordu. Yakla k bir kilometre gittikten sonra durup yere bir ukur kazd ve imenli topraklan st ste yarak iareti daha belirgin hale getirdi. Sonra devam etti. Bacaklar da ald iin artk daha hzl yryordu. Bir mddet gittikten sonra bir ukur daha kazd. Pahom dnp arkasna bakt. stndeki insanlar ve araba tekerleklerinin parlayan lastikleriyle kk tepe gn nda net bir ekilde grlyordu. Kaba bir tahminle Pahom mil kadar bir yol gittii sonucunu kard. Hava snyordu, ceke tinin astarn kanp omzuna ald ve yrmeye devam etti. Hava artk epey snmt, gnee bakt. Kahvalty dnme nin vakti gelmiti.

lk aama tamam, tane daha kald. Henz dnmek' iin ok erken. Ama izmelerimi bir karaym hele dedi kendi kendisine. Yere oturdu ve izmelerini karp kemerinin iine soktu. Yrmeye devam etti. imdi daha rahat yryordu. Bir mil daha gideyim, diye dnd, sonra sola d nerim. Arazinin bu ksm ok gzel, kaybedersem yazk olur. nsan ne kadar ilerlese toprak da gzne o kadar gzel gz kyor. . Bir mddet dmdz yrdkten sonra arkasna dnp baktnda tepe zar zor seiliyordu. Tepenin zerindeki insan larsa siyah karncalar gibi grnyordu. Sadece gnete par layan bir eyler gryordu. Ah, diye dnd Pahom, bu ynde yeteri kadar ilerle miim. Artk dnme vakti geldi. Aynca ok terledim ve de su sadm. Durup byk bir ukur kazd ve kan topraklan st ste yd. Sonra matarasn zerek su iti ve sola doru ani bir dn yapt. Durmakszn yrd. Otlar uzun, hava da ok scakt. Pahom yorulmaya balamt. Gnee bakt ve len vakti nin geldiini anlad. Hmm, diye dnd, dinlenmeliyim. Yere oturup biraz ekmek yiyip su iti. Ama uyuyakalnm korkusuyla yatp uzanmad. Biraz oturduktan sonra tekrar yo la koyuldu. lk bata kolay yryordu; yemek yemek gcn yerine getirmiti. Ama hava imdi an derecede scakt ve uy kusu geliyordu. Gene de yrmeye devam etti. Akimdan, u rada az kald, skaym diimi, mr boyu sefasn sreceim nasl olsa diye geiriyordu.

Bu ynde de uzun bir yol gitmiti ve tekrar sola dnmek zereydi ki ukurda kalan ve ii nemli bir arazi gzne iliti. Buray darda brakrsam yazk olur, diye dnd, bura da iyi keten olur. Bu dnceyle araziyi geerek kar tarafa ukur kazd ve sola doru ilerlemeye balad. Tepeden tarafa bakt. Scaklk grnty bulanklatryordu. Sanki scaklk dalga dalga ykseliyordu. Bu manzara ierisinde tepedeki in sanlar zar zor seiliyordu. Ah, dedi iinden Pahom, kenarlan ok uzun tutmuum. Bunu bari biraz ksa tutaym. nc kenar zerinde daha hzl admlarla yol almaya balad. Gnee bakt: gne ufkun yolunu neredeyse yanlamt. O ise daha karenin nc ke narnda iki mil bile gidememiti. Hedeften on mil uzaktayd. Hayr, diye dnd, arazim orantsz olsa da imdi dos doru hedefe yrmeliyim. br trl ok uzaa gidebilirim. Zaten bir sr topram oldu. Bylece Pahom yere aceleyle bir ukur kazd ve doruca te peye doru yrmeye balad.

Pahom hibir yere sapmadan tepeye doru yryor, ama artk admlarn zorlukla atabiliyordu. Scaktan mahvolmutu. plak ayaklan kesilmi, yara bere iinde kalmt. Bacaklannda derman yoktu artk. Dinlenmek istiyordu, ama gne bat madan geri dnmek istiyorsa bu imkanszd. Gne kimseyi beklemezdi ve git gide ufuk izgisine daha da yaklayordu. Aman Allahm, dedi iinden, inallah fazla toprak al mak iin uramakla hata yapmammdr! Ya ok ge kaldysam! Tepeye ve gnee bakt. Hedeften hala uzaktayd ve gne de ufuk izgisine iyice yaknlamt. Pahom durmakszn yrd; ok zor yryordu, ama git tike de hzn artryordu. Cann diine takmt, ama van noktasndan hala uzaktayd. Komaya balad. Ceketini, iz melerini, matarasn ve apkasn frlatp att. Elinde destek olarak kulland bir tek krei brakt.

Ne yapacam ben, diye dnd tekrar, gereinden fazla toprak aldm ve btn ii berbat ettim. Gne batmadan nce oraya dnyada varamam. Bu korkuyla daha da soluu kesiliyordu. Komaya devam' etti. Terli gmlei ve pantolonu zerine yapyordu. Susuz luktan dudaklar kavrulmutu. Gs bir demirci kr gi bi bir inip bir kalkyor, kalbi tokmak gibi arpyordu. Bacak lar ise sanki ona ait deillermiesine artk arln tamak ta zorlanyorlard. Pahomu an zorlanmadan lebilecei kor kusu sard. lmekten korksa da artk duramazd. Bu kadar yolu ko tuktan sonra imdi durursam aptal derler bana diye dn d ve hi durmadan komaya devam etti. Tepeye yaklamt ve Bakrlann kendisine bardklann duydu. Onlarn banlan yreini daha bir tututurdu. Kalan son gcn de top layp komaya devam etti. Gne ufuk izgisine yaklamt. Buudan bir elbise giy mi, olduundan daha byk ve kan krmzs grnyordu. imdi, evet imdi gne batmak zereydi. Gne iyice alal mt, ama o da hedefe epey yaklamt. Tepenin zerinde kendisine acele etmesi iin el sallayan insanlan grebiliyordu. Yerde duran tilki krk apkay, onun zerindeki paray ve el leri iki brnde yerde oturan reisi de. Ve Pahom grd r yay hatrlad. imdi topram var, diye dnd, ama acaba Allah bu topraklarda yaamama izin verecek mi? ldm ben ldm! Var noktasna asla ulaamayacam! Pahom ufka kavuan gnee bakt. Yans kaybolmutu bi le. Tm gcyle daha da hzl komaya balad. Vcudunu

ne doru Ediinden bacaklar geride kalyor, az kalsn de cek gibi oluyordu. Tam tepeye varmt ki ortalk birdenbire karard. Ge bakt, gne oktan batmt. Bir haykn kopard, Btn emeklerim boa gitti diye dnd ve durmak zereydi ki Bakrlann kendisine hala barmakta olduklann duydu ve aada kendisine gne batt gibi grnmesine ramen tepedekilerin onu hala grebildikleri aklna geldi. Derin bir nefes alarak tepeden yukarya doru komaya balad. Tepenin yukars hala aydnlkt. Zirveye ulat ve apkay grd. apkann nnde reis iki eli brnde glerek oturu yordu. Pahom tekrar ryasn hatrlad ve bir lk att. Ba caklar artk arln tayamyordu, ne doru yld ve el leriyle apkaya uzand. - yi adam! diye bard reis, bir sr topra oldu! Pahomun ua koarak geldi ve onu yerden kaldrmaya alt, ama efendisinin azndan kan geldiini grd. Pahom lmt! Bakrlar dillerini aklatarak zntlerini gsterdiler. Uak krei alarak efendisinin iine sabilecei byklk te bir mezar kazd ve efendisini bu mezara gmd. Bandan topuklanna kadar yz seksen santim uzunluundaki bir top rak paras Pahoma yetip artmt bile.

Allah Gerei

Bilir, Ama Bekler...

Vladimir kasabasnda Ivan Dmitrich Aksyonof adnda gen bir tccar yayordu. Kendisine ait iki dkkan, bir de evi vard. Aksyonof, yakkl, sarn, kvrck sal, elenceli bir adamd ve ark sylemeyi ok seviyordu. Henz ok gen sa ylabilecek bir yata ikiye meyletmiti. kiyi fazla kardn da huzuru bozucu hareketlerde bulunduu da oluyordu. Ama evlendikten sonra ikiyi brakmt. Yalnzca arada srada ii yordu. Mevsimlerden yazd ve Aksyonof, Nizhny fuanna gidecek ti. Ailesine hoakal derken kars ona, Ivan Dmitrich, bugn yola kma; senin hakknda kt bir rya grdm dedi. Aksyonof glerek karsna, Fuarda btn param lgnlar gibi harcamamdan korkuyorsun sen dedi. Kars ona cevap verdi: Neden korktuumu bilmiyorum. Tek bildiim kt bir rya grdm. Ryamda kasabadan dndn grdm. Kasketini karyordun ve salann iyice kra dnmt.

Aksyonof glmeye balad. Bu iyiye iaret, dedi. Btn mallan satp dnte de fuardan sana hediyeler getirmezsem o zaman konu. Aksyonof bylelikle ailesiyle vedalaarak atl arabasyla yo la koyuldu. Yolun yarsna geldiinde tandk bir tccarla karlat. kisi de gece ayn handa kaldlar. Birlikte biraz ay itiler ve bitiik odalarda yattlar. Sabahlar ge kalkmak Aksyonofun hi adeti deildi. Se rinlikte yol almak istedii iin afak skmeden srcsn uyandrd ve ondan atlar arabaya komasn istedi. Sonra hann sahibinin kald yere doru yrd, (hann sahibi hann arkasndaki bir kulbede yayordu), adama he sab deyip yoluna devam etti. Yirmi, yirmi be mil kadar gittikten sonra atlann beslenme si iin arabacya durmasn syledi. Bir handa konaklad. Ko ridorda bir sre dinlendikten sonra verandaya kt ve kendi si iin bir semaver kaynatlmasn istedi. Gitarn kararak almaya balad. Derken birdenbire ngraklaryla bir troyka ka geldi ve troykadan bir polis mdryle iki asker indi. Polis mdr Aksyonofun yanma geldi ve ona sorular sormaya balad. Ona kim olduunu ve nereden geldiini sordu. Aksyonof po lis mdrnn sorularn eksiksiz cevaplad. Ona, Benimle biraz ay imez miydiniz? diye sordu. Ama mdr onu sor guya ekmeye devam etti. Ona, Dn geceyi nerede geirdin? Yalnz mydm yoksa bir tccar arkadanla m birlikteydin? Tccar arkadan bu sabah grdn m? Neden afak skme den handan aynldm? diye sordu.

Aksyonof kendisine bu sorulann niin yneltildiini me rak etmekle birlikte btn olan biteni de eksiksiz olarak an latt ve Beni neden sanki bir hrsz ya da soyguncuymuum gibi sorguya ekiyorsunuz ki? demeden de edemedi. Sadece bir i seyahatindeyim ve sorgulanmam gerektirecek hibir ey yapm deilim. Sonra mdr askerleri yanma ard ve Aksyonofa, Ben bu blgenin polis efiyim, dedi, Sizi sorguya ekiimin sebe bi dn geceyi birlikte geirdiiniz tccarn boaz kesili olarak bulunmu olmasdr. Eyalannz aramamz gerekiyor. Polis efiyle askerler hann iine girdiler. Aksyonofun ba gajn zerek eyalann incelemeye baladlar. Polis efi ani den bir antadan bir bak kararak haykrd, Bu kimin b a? Aksyonof antasndan kan kanl ba grnce dehet ierisinde kald. Baktaki kan lekelerini nasl aklayacaksnz? Aksyonof cevap vermeye altysa da azndan ancak bir iki kelime glkle kabildi. Kekeleyerek, Bi bilmiyorum. Be-benim deil diyebildi. Polis efi, Tccar bu sabah yatanda boaz kesili olarak bulundu. Bunu yapabilecek olan tek kii sizsiniz. Hann kap s ieriden kilitliydi ve handa sizden baka kimse de yoktu. Bakn kanl bak sizin antanzdan kt. Ayrca yz ifadeniz ve davranlarnz da sizi ele veriyor! imdi anlatn bakaym bana, onu nasl ldrdnz ve ne kadar para aldnz? dedi. Aksyonof cinayeti kendisinin ilemediine, birlikte ay i tikten sonra tccar arkadan bir daha grmediine, zerinde kendi paras olan seksen bin ruble dnda parann olmad

na ve de ban kendisine ait olmadna yemin etti. Ama se si atlyordu. Beti benzi atmt ve sanki suluymuasna kor kudan tir tir titriyordu. Polis mdr askerlere Aksyonofu balamalann ve atl arabaya bindirmelerini emretti. Askerler ayaklarn balarlar ve onu arabann iine frlatrlarken Aksyonof istavroz kar yor ve alyordu. Parasna ve eyalarna el konularak en yakn kasabaya gtrlp hapsedildi. Polis, Vladimir kasabasnda onunla ilgili bir soruturma yapt. Tccarlar ve kasabann di er sakinleri onun eskiden ok itiini ve zamann boa ge irdiini, ama aslnda iyi bir adam olduunu sylediler. Der ken mahkeme gn geldi att. Mahkemede Ryazanl bir tccan ldrmek ve tccarn yirmi bin rublesini almakla su land. Kars mitsizlik iindeydi ve neye inanacan bilemiyor du. ocuklannm hepsi de daha ok kkt, biri henz st ten bile kesilmemiti. Kadn btn ocuklann yanma alarak kocasnn hapsedildii kasabann yolunu tuttu. lk bata ko casn grmesine izin verilmedi. Ama grevlilere epey dil dk tkten sonra izni ald ve kocasnn yanma gtrld. Kocas n hrszlar ve dier azl sulularla ayn hcreye kapatlm ve mahkum elbiseleri ierisinde zincire vurulmu bir halde g rnce kadn dp bayld ve uzunca bir sre kendine gele medi. Aylnca ocuklann yanma ekip kocasnn yanma oturdu. Ona evdeki durumu anlatp bandan geenleri sordu. Aksyonof kansma btn olan biteni anlatt. Kans, Bundan sonra ne yapabiliriz? diye sordu. Masum bir adamn lmne gz yummamas iin ara dileke yazmalyz.

Kars Aksyonof a ara dileke gnderdiini ama dileke sinin geri evrildiini syledi. Aksyonof cevap vermedi ama kederi yznden okunuvordu. Kars ona, Ryamda salarnn krlatn grmem bou na deilmi, hatrlyorsun deil mi? Keke o gn yola kmasaydm dedi ve parmaklarn kocasnn salarnn arasnda gezdirerek, Vanya canmn ii, kanndan gerei gizleme, o adam sen mi ldrdn? diye sordu. Demek sen de benden pheleniyorsun! dedi Aksyonof ve yzn elleriyle kapatarak hkrmaya balad. Sonra bir asker geldi ve kadnla ocuklarn artk gitmeleri gerektiini syledi. Aksyonof ailesiyle son defa vedalat. Ailesi gittiinde Aksyonofun akima karsyla konutuklan geldi. Kansnm da kendisinden phelendiini hatrlaynca kendi kendisine, yle gzkyor ki gerei bir tek Allah bi liyor ve biz insanlar sadece ona yalvarabilir ve sadece ondan merhamet bekleyebiliriz dedi. Aksyonof baka da dileke yazmad. Btn midini yitir miti. Yapt tek ey Allaha dua etmekti. Krba ve maden ocaklarnda alma cezalarna arptnld. Krba cezas infaz edildi ve yaralan iyiletikten sonra dier sulularla birlikte Sibiryaya srgn edildi. Aksyonof Sibiryada yirmi alt yl boyunca bir mahkum olarak yaad. Salan kar gibi bembeyaz oldu. Sakal uzad, inceldi ve kl rengine dnd. O eski neesinden eser kalma m, omuzlar kmt. Artk ar admlarla yryor, ok az konuuyor, hi glmyordu. Srekli dua ediyordu.

Hapiste izme yapmay rendi. Bu yolla az da olsa para kazanyordu. Kazand bu parayla Dervilerin Hayat adl kitab satn almt. Yeterli k olduunda kitab hapiste oku yordu. Pazar gnleri de hapishane kilisesinde Kutsal Kitaptan ayetler okuyor ve koroda ilahi sylyordu. Hala gzel bir sesi vard. Hapishane grevlileri uysallndan tr Aksyonofu sevi yorlar ve hapishane arkadalar ona sayg duyuyorlard. Onu Bykbaba ve Dervi diye amyorlard. Hapishane md rnden herhangi bir konuda bir talepte bulunulaca zaman her zaman iin onu szc seiyorlard. Mahkumlar arasnda bir kavga olduunda da gene ona gelerek kendisinden ileri yoluna koymasn ve kavgada hakemlik yapmasn istiyorlar d. Evinden kendisine hibir haber ulamamt. Aksyonof kansnn ve ocuklarnn hala yaayp yaamadklarndan bile habersizdi. Bir gn hapishaneye yeni bir mahkumlar gruhu geldi. Akamleyin eski mahkumlar yenilerin etrafnda toplanarak onlara hangi kasabadan ya da kyden geldiklerini, hangi su tan hkm giydiklerini sordular. Aksyonof da yeni gelen mahkumlarn arasna oturmu, kederli bir yz ifadesiyle ko nuulanlar dinliyordu. Yeni mahkumlardan altm yanda, uzun boylu, gl kuvvetli, ksa kr sakall biri orada bulunanlara tutuklanmn gerekesini anlatyordu. Efendim, dedi, bir kzaa bal bir at vard, ben sadece onu aldm. Sonra beni hrszlkla sulayp tutukladlar. Onla ra at eve daha hzl gitmek iin aldm, sonradan da zaten

hayvan saldm syledim. Ayrca kzan sahibi de benim arkadamd. O yzden ben, herhangi bir sorun yok dediy sem de onlar, Hayr var, sen at aldn dediler. Ama at nasl ve nerede aldm syleyemediler. Bir keresinde gerekten bir su ilemitim. te o zaman kanunlar gerei buraya gel meyi hak etmitim. Ama suu benim ilediimi anlayamam lard. imdiyse bir hi yznden buradaym.... Sibiryaya da ha nce de geldim. Ama fazla kalmadm. lerinden biri adama, - Nerelisin? diye sordu. - Vladimirliyim. Ailem bu kasabadan. Adm Makar. Semyonitch de derler bana. Aksyonof ban kaldrarak, - Syle bana Semyonitch, Vladimirli tccar Aksyonofun ailesiyle ilgili bir ey biliyor musun? Kars, ocuklar hala hayattalar m? dedi. - Onlan tanyp tanmadm m soruyorsun? Elbette tan yorum onlar. Aksyonoflar varlkl bir aile. Ama babalan Sibir yada, o da bizim gibi bir gnahkar anlalan! Biraz da sen an lat Bykbaba, sen nasl dtn buralara? Aksyonof bahtsz gemii hakknda konumaktan holan myordu. ini ekerek sadece, - Yirmi alt yldr ilediim gnahlar iin hapis yatyorum, dedi. - Ne gnah iledin? diye sordu Makar Semyonitch. Ama Aksyonof sadece, - ey... cezam hak etmeseydim burada olmazdm! diyebil di. Daha fazla aklama yapmak istemiyordu. Ama arkadala

r yeni gelen mahkuma Aksyonofun Sibiryaya nasl geldiini, baka birisinin bir tccar ldrp ba Aksyonofun eyala rnn arasna nasl koyduunu ve Aksyonofun haksz yere na sl mahkum edildiini anlattlar. Makar Semyonitch btn bu anlatlanlar dinledikten son ra Aksyonofa bakarak kendi dizine bir aplak att ve haykr d,

- Vay anassm! u ie bak! Ama ne kadar da yalanmsn

sen Bykbaba! Dier mahkumlar Makara neden bu kadar heyecanland n ve Aksyonofu daha nce nerede grdn sordular. Ama Makar Semyonitch onlann sorularn cevapsz brakt. Sadece, - Beyler onunla burada karlamamz olacak i deil! de di. Bu szler Aksyonofun iine bir phe drd. Acaba bu adam tccar arkadann katilinin kim olduunu biliyor muy du? - Belki sen Semyonitch, dedi, bu olay daha nceden duy mu ya da beni belki daha nceden grmsndr, ha ne der sin? diye sordu. - Duymamam mmkn m? Dnyada dedikodudan bol ne var? Ama aradan ok zaman geti. imdi duyduklanm ha trlamyorum. - Tccar kimin ldrdn duymu olabilir misin? diye sordu Aksyonof. Makar Semyonitch glerek cevaplad, - Bak kimin antasndan ktysa o ldrmtr herhal de, kim olacak! Eer ba oraya bir bakas saklamsa, ata-

sznn dedii gibi, stnde yakalanmadka kimse hrs za hrsz diyemez. Bann altndayken antana kim bak sak layabilirdi ki? yle olsayd kati surette uyanmaz miydin? Aksyonof bu szleri iitince katilin bu adam olduundan emin oldu. Kalkp oradan uzaklat. Aksyonof o gece sabaha kadar yatanda gzn krpmadan yatt. Kendini son derece mutsuz hissediyor ve akima bin bir trl hayal yordu. Karsnn, fuara gitmek iin o sabah ondan aynlrkenki grnts geldi gznn nne. O an ora da yanndaym gibi gryordu kansm. Kans nnde duru yor, gzlerini ve ban ona doru yukar kaldryordu. Onun konumasn ve gln duyabiliyordu. Derken ocuklarn grd. ocuklar ok kkt, tpk onlar brakt gibiydiler. Bir tanesinin stnde kolsuz bir gocuk vard. Bir dieri anne sinin memesinden st emiyordu. Ve sonra kendisinin eski ha lini hatrlamaya balad, o gen ve hayat dolu halini. Tutuk land hann verandasnda oturup gitar al geldi akima ve de bunca zaman ilgi ve efkatten ne kadar yoksun kald. G znn nnde krbaland yer belirdi ve de ceza infaz me muru. Btn o etrafta dikilip seyreden insanlar, ayaklanna ve ellerine vurulan zincirler, btn o hkmller, hapishanede geen yirmi alt yl ve de vaktinden nce ihtiyarlay. Kafa sndan geen bu dncelerle kendisini ylesine perian his setti ki o an kendini ldrebileceini dnd. Btn ektiklerim hep bu caninin yznden! diye geiri yordu iinden. Makar Semyonitche kar olan fkesi ylesine bykt ki sonunda kendi canndan olabileceini bilse de, in tikam ateiyle yanp tutuuyordu. Btn gece bildii dualan tekrarlayp durdu ama yrei bir trl huzur bulmad. Gndz

Makar Semyonitchin yanma hi uramad, yzne bile bak mad. ki hafta byle geti. Aksyonofu geceleri uyku tutmuyor du. ylesine huzursuzdu ki ne yapacan bilemiyordu. Bir gece hapishanede gezinirken mahkumlann yattklar duvardan kma yataklarn birinin altndan bir toprak para snn yuvarlandn fark etti. Ne olduuna bakmak iin dur du. Aniden Makar Semyonitch yatan altndan srnerek kverdi ve korku dolu bir yz ifadesiyle Aksyonofa bakt. Aksyonof ona bakmadan geip gitmek istediyse de Makar onu elinden yakalad ve ona duvarn altna bir ukur kazdn, kan topra uzun izmelerine doldurduunu ve her gn mah kumlar alma yerlerine gtrlrlerken bu topra yola dktn anlatt. - Sessiz kalrsan, yal adam, sen de kurtulursun. Eer bo boazlk edecek olursan beni ldresiye krbalarlar, ama on dan nce ben seni ldrrm. Aksyonof karsnda duran dmanna bakarken fkeden titriyordu. Elini geri ekerek, - Benim kamaya hi niyetim yok ve de sen beni ldremezsin nk zaten yllar nce ldrdn! Dediklerine gelin ce, Allah ne ekilde yol gsterirse, ister yle hareket ederim is terse baka trl, dedi. Ertesi gn mahkumlar almaya gtrldklerinde kafile ye nezaret eden askerler mahkumlardan bir ya da birkann izmelerindeki topra yola boalttklarn fark ettiler. Hapis hanede arama yapld ve tnel ortaya karld. Vali gelerek t neli kimin kazdn renmek iin btn mahkumlan sorgu

ya ekti. Hepsi de tnelle ilgili hibir ey bilmediklerini sy lediler. Bilenler de Makar Semyonitche ihanet etmediler, zira bu yzden grevlilerin onu neredeyse lesiye krbalamalar iten bile deildi. Sonunda vali drst bir adam olduunu bil dii Aksyonofa dnd ve sordu: - Sen doru szl bir ihtiyarsn, bana imdi Rabbinin hu zurunda syle, bu ukuru kim kazd? Makar Semyonitch olayla hibir ilgisi yokmuasna duru yor, valiye bakyor, Aksyonofun yzne ise pek bakmyordu. Aksyonofun dudaklan ve elleri titriyordu ve uzunca bir sre azndan tek bir szck kmad. Akimdan Bu adam hayat m mahvetti, onu neden koruyacakmm? ektiklerimin be delini desin bakalm. Ama eer onun yaptn sylersem onu byk ihtimalle lene kadar krbalarlar ve belki de on dan phelenmekle ben hata ediyorumdur. Kald ki, onu ele vermekle elime ne geecek? diye geiriyordu. - Evet ihtiyar, diye tekrar sordu vali, bize gerei anlat. Duvann altn kim kazd? Aksyonof, Makar Semyonitche bir bak frlatt ve - Syleyemem sayn valim. Allah sylememe raz deil! Si zin elinizdeyim, bana istediinizi yapn, dedi. Vali ne kadar uratysa da Aksyonofa baka bir ey syle temedi ve mesele bylelikle kapand. O gece Aksyonof yatana uzanm ve tam uykuya dalmak zereyken biri sessizce gelip yatana oturdu. Karanlkta dik katlice baknca Makar tand. - Benden daha ne istiyorsun? diye sordu Aksyonof, Neden geldin buraya?

Makar Semyonitch susuyordu. Bunun zerine Aksyonof dorularak, - Ne istiyorsun? Git buradan, yoksa gardiyan arrm! dedi. Makar Semyonitch Aksyonofa doru eilerek kulana f sldad, - Ivan Dmitritch, affet beni! - Ne iin? diye sordu Aksyonof.. - O tccar ldrp ba senin eyalarnn arasna sakla yan bendim. Seni de ldrecektim ama danda sesler duy dum. Ben de ba antana gizleyip pencereden katm. Aksyonof susuyor ve ne syleyeceini bilemiyordu. Makar Semyonitch yataktan kayarak yere diz kt. - Ivan Dmitritch, dedi, beni affet! Allah akna beni affet! Tccar ldrenin ben olduumu itiraf edeceim, sen de ser best kalp evine gideceksin. - Senin iin sylemesi kolay, dedi Aksyonof, ama ben se nin yznden yirmi alt yl boyunca ac ektim. imdi nereye gidebilirim?... Karm artk yaamyor, ocuklarm desen beni oktan unutmulardr. Gidebileceim hibir yer yok... Makar Semyonitch ayaa kalkmad. Kafasn yere vuruyordu. - Ivan Dmitritch, affet beni! diye haykrd. Beni krbala dklarnda bu kadar ac ekmemitim. Seni bu halde grmek bana daha byk bir ac veriyor.... Sen bana acdn ve tneli benim kazdm sylemedin. Allah akna beni bala, alak herifin tekiyim ben! dedi ve hkrmaya balad. Aksyonof onun hkmklanm iitince kendisi de alamaya balad.

Allah bizi affetsin! dedi. Belki ben senden yz kat daha slah olmaz bir adammdr. Bu szleri sylemesiyle birlikte Aksyonofun zerinden byk bir yk kalkt ve evine duydu u hasret onu terk etti. Artk hapishaneden kmak iin iin de herhangi bir istek duymuyor, sadece son nefesini verecei dakikann gelmesini diliyordu. Aksyonofun sylediklerine ramen Makar Semyonitch su unu itiraf etti. Ama k emri geldiinde Aksyonof ruhunu oktan teslim etmiti.

Tek Bir Kvlcm Tm Evi

Kl

Eder

Bir zamanlar kyn birinde Ivan Stcherbakof adnda bir kyl yayordu. Hali vakti yerindeydi. Hayatnn en gzel amdayd. Kyn en alkan adamyd ve olunun nn de elinde i geliyordu. En byk olu evliydi. Ortanca olu evlenmek zereydi. En kk olu ise iri yan bir ocuktu ve atlara bakabilecek yatayd. Olan ift srmeye de balamt. vanm kars bece rikli ve tutumlu bir kadnd. Her ikisi de sessiz ve alkan bir gelinleri olduu iin ansllard. Ivan ve ailesinin mutlu bir ha yat srmesinin nnde hibir engel yoktu. Evde alamayan ve baklmas gerekli tek bir kii vard; ivanm astm hastas olan ve yedi yldr tuladan yaplm ocan zerindeki yerde yatan ihtiyar babas. Ivan ihtiyac olan her eye - atla bir ta ya, bir inekle buzaya ve on be koyuna- sahipti. Evdeki kadnlar bir yandan ailenin giyecek kuman doku yor, bir yandan da tarlada erkeklere yardm ediyorlard. Evin erkekleri ise tarlada ift sryordu. Daima bir sonraki hasada yetip artacak kadar hububatlar oluyordu ve yetitirdikleri

yulafn bir ksmn satarak vergilerini dyor ve dier ihtiyalann karlyorlard. Ivan ve ailesi bu ekilde olduka rahat bir hayat srebilir lerdi; eer ki Gordey vanofun olu ve kap komulan olan Aksak Gabrielle aralarnda kolay kolay bitmeyecek bir d manlk ba gstermi olmasayd. Gordey hayattayken ve vanlarda da evi hala babas idare ederken bu kyller birbirleriyle olmas gerektii gibi gayet iyi komuluk ilikisi ierisindeydiler. Kadnlar bir elek ya da leen istediklerinde, ya da erkeklere bir uval gerektiinde, bir at arabasnn tekeri kmldmda ve derhal tamiri mmkn olmadnda bir aile tekine ihtiya duyulan malzemeyi yol lar, bu ekilde birbirlerine iyi komuluun gerektirdii ekil de yardm ederlerdi. Komulardan birinin bir buzas yolunu arp dierinin harman yerine girdiinde tek yaptklar ey hayvan oradan karmak ve komulanna, Hayvan bir daha bu tarafa salmayn, bakn burada hububatmz duruyor, de mekten ibaretti. Ahr ve ambar kaplarn kilitlemek, birbirle rinden bir eyler saklamak ya da birbirlerini arkalanndan e kitirmek gibi eyler o gnlerde kimsenin akimdan dahi ge miyordu. Babalann dneminde bu byleydi. Ailelerin bana oullar geince her ey deiti. Btn dmanlk ufack bir ey yznden balad. lvanm gelininin mevsime gre erken yumurtlamaya bala yan bir tavuu vard. Gelin tavuun yumurtalarn Paskalya iin biriktiriyordu. Her gn at arabasnn durduu barakaya gidiyor ve orada bir yumurta buluyordu. Ama bir gn muhte melen ocuklardan korkan tavuk itin zerinden komunun bahesine utu ve oraya yumurtlad. Gelin tavuun gdakla

masn duydu ama kendi kendisine, imdi hi vaktim yok. Pazar gn iin ortal toparlamam lazm. Yumurtay sonra gider alnm dedi. Akam olunca gelin barakaya gitti ama orada hi yumurta bulamad. Gidip kaynanasna ve kaynna yumurtay alp al madklarn sordu. Hayr, almamlard, ama kk kayn Ta ra, - Senin Biddy komunun bahesine yumurtlad. Gdakla ma sesleri oradan geliyordu. Sonra itin zerinden uup tek rar bu tarafa geldi dedi. Gelin gidip tavua bakt. Tavuk dier tavuklarla birlikte t nekte yatyordu. Hayvann gzleri kapanmak zereydi. Uyu maya hazrlanyordu. Gelin, keke hayvann dili olsayd da konusayd, diye dnd. Sonra komularna gitti. Gabrierin annesi dan kp onu karlad. - Ne istiyorsun, kk hanm? - ey, Bykanne, bu sabah, ite, tavuum sizin baheye umu. Bu tarafa yumurtlamad m acaba? - Biz hi grmedik. Tanrma bin kr olsun, bizimkiler de ne zamandr yumurtluyor. Kendi yumurtamz var, kimseninkine ihtiyacmz yok! Aynca biz bakalarnn bahesinde yumurta da aramayz, kk hanm! Gen kadn fkelenmiti ve at azn yumdu gzn. Komu kadn da gayretle ona cevap yetitiriyordu. ki kadn birbirlerine hakaretler yadrmaya baladlar. Su almak iin oradan gemekte olan gelinin kaynanas da kavgaya katld. Gabrielin kans hzla dar frlad ve gen ka dn gerekte olmu ve olmam eylerle sulamaya balad.

Sonra tam bir grlt koptu. Herkes hep bir azdan, azn dan kan kula duymamacasma konuuyor, azna geleni sylyordu. Sen ylesin!, Sen bylesin!, Sen hrszsn!, Sen kal taksn!, Sen yal kaynpederini a brakyorsun, adamcaz alktan lecek! Sen ie yaramazn tekisin! Sen verdiim elei deldin, seni srtk! Kovalan bizim ver diimiz omuz snyla tayorsunuz. Omuz snmz geri ve rin! Sonra omuz srn ekitirip sular dktler. Birbirlerinin allanna yapp dvmeye baladlar. Tarladan dnen Gabriel kansmn yardmna yetiti. vanla olu da hzla evlerinden dan frlayarak kavgaya katldlar. Ivan gl kuvvetli bir adamd. Hepsini datt ve Gabrierin sakalndan bir avu kl kopard. Meselenin ne olduunu anlamak iin oraya gelenler dven iki aileyi g bela ayrabildi. Her ey ite byle balad. Gabriel sakalndan kopan kllan bir kada sararak vana dava amak iin Blge Mahkemesine gitti. Durumada, Ben bu sakal iekbozuu Ivan yolsun diye uzatmadm dedi. Gabrielin kars da komulara giderek van mahkum ettirip Sibiryaya gnderteceklerini syleyip yksekten atmaya bala d. Bylelikle iki aile arasndaki dmanlk gitgide byyordu. Yal adam en bandan itibaren, ocan zerinde yatt yerden ocuklann komulanyla barmaya ikna etmeye al t. Ama ocukla yal adam dinlemediler. Adam onlara, ocuklar, ok aptalca bir eyin davasn gdyorsunuz. Ne kadar nemsiz bir ey iin kavga ediyorsunuz. Dnseni ze bir kere! Tm kavga bir yumurta yznden kt. ocuklar

alm olabilir. Ne nemi var? Bir yururta ne kadar ediyor? So nuta Allah herkese yeteri kadar yururta vermiyor mu? Varsayalm komun sana kt binz syledi. Ee dzelt o zaman. Ona nasl daha gzel konucam gster! ayet bir kavga getiyse aranzda -byle eyleher zaman olur, iimiz de gnah ilemeyen mi var- o takdire telafi edin hatanz ve kavgay bitirin! fkeyi bytrseniz iz zararl karsnz, di ye konutu. Ama ocuklan ihtiyar adamn dedderine kulak asmadlar. Yal adamn szlerinin bunaklktanileri gelen samasapan szler olduunu dndler. Ivan kmusunun nnde ken dini alaltmamaya kararlyd. - Asla onun sakaln koparmadm dedi. O kendi kopard. Asl onun olu gmleimdeki btn meleri kopard, gm leimi yrtt... Bakn una! Ivan da mahkemeye bavurdu. Duumaya Sulh Hakimi ve Blge Mahkemesi bakt. Tm bunlar lup biterken, Gabrierin at arabasnn koum mili kayboldu, (abrielin ailesindeki ka dnlar vanm olunu mili almakla sladlar. - Geceleyin onu penceremizin nnden arabaya doru gi derken grdk, bir komumuz da or meyhanede mili mey hanenin sahibine satmaya alrken rm, dediler. Bunun iin mahkemeye bavurdur. Evlerinde de iki aile nin kavgasz, hatta dvsz gnler gemiyordu. ocuklar da byklerinden grdkleri gibi bDrlerine hakaretler edi yor ve kadnlar amar ykamak iin;ittikleri rmak kenarn da karlatklarnda dilleri ene ald| kadar kollar amar ykamyordu. Azlarndan srekli ki laflar kyordu. lk bata birbirlerine sadece iftira diyorlard. Ama sonrala-

n gerekten de ellerinin ulat eyleri armaya baladlar. ocuklar da kendilerine bykleri rnek ald. Hayat hepsi iin gnden gne daha zor bir hal alyordu. Ivan Stcherbakof ile Aksak Gabriel birbirlerini Ky Mecli sinde, Blge Mahkemesinde ve Sulh Hakimin huzurunda da va etmeye devam ettiler, ta ki davalarna bakan btn hakim ler onlardan gna getirinceye kadar. Kah Gabriel vanm para cezasna arptnlmasm salyor, kah Ivan aynsn Gabriele yapyordu. Bu ekilde birbirlerine nispet yaptka birbirlerine kar daha byk bir fke duyma ya balyorlard. Tpk birbirlerinin stne saldrp dvtk e fkeden daha da kuduran kpekler gibi. Nasl kpeklerden birine arkadan vurunca kpek, br kpein kendisini srdn dnrse bu iki kyl ailesinin durumu da bundan farkszd. Birbirlerini srekli mahkemeye verdiler. Kah beriki hapse atlp para cezasna arp tnlyordu, kah teki. Bu durum ise sadece onlann birbirlerine kar da ha da gl bir fke duymalanna yol ayordu. ki taraf da, - Dur bakalm, diyordu, sana bunu detmezsem! Alt yl boyunca bu byle devam etti. Bir tek, ocan ze rinde yatan yal adam onlara srekli, - ocuklar, ne yapyorsunuz siz? Vazgein bu ekilde inti kam almaktan, iinize gcnze bakn, kin gtmeyin. Kin gttke her ey daha ktye gider, diyordu. Ama yal adamn dediklerine kulak asan olmad. Dmanln balamasnn yedinci ylnda, bir dnde, vanm gelini Gabrieli at almakla sulayarak herkesin iinde utandrd. Gabriel sarhotu ve fkesini frenliyemedi. Kadna

yle bir vurdu ki kadn bir hafta yataktan kalkamad. stelik kadn o gnlerde hamileydi. Ivan bu duruma ok sevinmiti. ikayet dilekesi vermek iin hakime gitti. Akimdan, Artk kurtuluyorum ondan! Onun iin artk hapis ya da Sibiryaya srgn cezasndan kurtulu yok diye geiriyordu. Ancak vanm dilei gereklemedi. Hakim davay geri e virdi. Kadn kontrolden geirilmi, ama vcudunda hibir darp izine rastlanmamt. Kadn sapasalam ayaktayd. Bunun zerine Ivan Sulh Hakimine gitti ama hakim dava y Blge Mahkemesine havale etti. Ivan Blge Mahkemesinin katibine ve mahkeme bakamna bir galon likr rvet olarak verdi. Bu ekilde Gabrielin krba cezasna arptnlmasm salad. Duruma katibi hkm Gabriele yksek sesle okudu: Mahkeme, kyl Gabriel Gordeyefin Blge Mahkemesinde hu aacndan yaplma bir denekle yirmi kez vurularak ceza landrlmasna karar vermitir. Mahkemenin verdii karan Ivan da dinlemiti. Karan nasl karladn grmek iin Gabriele bakt. Gabriel bir yaprak gibi sararmt. Arkasn dnd ve koridora doru yrmeye balad. Atyla ilgilenmek maksadyla Ivan da onun arkasn dan gitti ve Gabrielin, Pekala! Sopa attrsn bakalm, srtm yansn. Ama onun da bir eysi daha beter yanmazsa ne ola ym! dediini duydu. Bu szleri iitir iitmez Ivan derhal Mahkeme binasna ge ri kotu. Adil ve saygdeer hakimler! Sank tehditler savuruyor, evimi atee vereceini sylyor. Bakn, bunu ahitlerin huzu runda syledi! dedi.

Bunun zerine Gabriel mahkeme salonuna geri arld. - Bunu sylediin doru mu? - Ben hibir ey sylemedim, istediiniz gibi sopalatn be ni, yetki sizde deil mi nasl olsa. Grne gre hakl oldu um halde yalnz kalan ben oldum ve ac ekmeye mahkum edildim. Onun ise cannn istedii gibi hareket etmesine gz yumuluyor. Gabriel bir eyler daha sylemek istiyordu, ancak dudakla r ve yanaklan titremeye balad ve duvardan tarafa dnd. Baklarndan oradaki grevliler bile korkmulard. Akllarn dan, Ya kendisine da komusuna bir ktlk yapacak diye geirdiler. Derken yal hakim, - Buraya bakn bakaym, dedi, Sen akln bana alp zr dilemelisin. Gabriel arkadam, hamile bir kadna vurman sence hakl bir davran myd? Bereket versin olay kt so nulanmad. Ama bir dn ya kadna bir ey olsayd! Doru muydu yaptn? Hatan kabul edip vandan zr dilemelisin. O da seni affedecektir. Biz de cezan baka bir eye eviririz. Duruma katibi bu szleri iitince: - Kanunun 117. maddesi gerei bu imkansz. Taraflar ara snda bir anlamaya vanlmadan mahkeme kararn aklad iin bu karar uygulanmak zorundadr, dedi. Ama hakim katibi kaale almad. - Dilini tut dostum dedi ona. Her yasann ba Allaha ita at etmektir. Allah ise bar sever. Hakim bu iki kyly tek rar ikna etmeye altysa da baaramad. Gabriel hakimi din lemiyordu. - Gelecek yl elli yanda olacam, dedi, evli bir olum var

ve hayatmda hi sopa cezas almadm. imdiyse bu opul Ivan beni dayaa mahkum ettirdi. Gidip bir de ondan zr m dileyeceim? Asla, yeteri kadar tahamml ettim.. yle bir ey yapacam ki Ivan beni asla unutamayacak! Gabrielin gene sesi titredi ve daha fazla konuamad. Ar kasn dnp kt. Mahkeme binas ile kyn aras yedi mildi. Ivan eve vard nda ge olmutu. Atm koumlann kard ve hayvan ahra gtrd. Eve girdi. eride kimsecikler yoktu. Kadnlar srlan getirmeye gitmiler, erkekler de tarladan henz dnmemi lerdi. Ivan ieri girdi ve bir keye oturup dnmeye balad. Gahnelin okunan hkm nasl dinledii akima geldi. Nasl sapsan kesildiini ve duvardan tarafa dndn hatrlad. zerine bir sknt kt. Kendisi ayn cezay alm olsayd na sl hissedeceini dnd ve Gabriel iin zlmeye balad. Derken yal babasnn ocan zerinde yatt yerde k srdn duydu. Babas dorularak bacaklarn sarktt ve yataktan aa indi. Glkle bir iskemleye kadar yryp oturdu. Harcad aba onu epey yormutu. Boazn temizle yinceye kadar uzunca bir sre ksrmeye devam etti. Sonra masaya yasland ve Ceza ald m? dedi. - Evet, yirmi denek cezas ald diye cevap verdi Ivan. Yal adam ban sallad. - Kt olmu, dedi, yanl yapyorsun Ivan! Ah! ok kt, hem onun iin hem senin iin!... Peki, onu dvecekler de se nin eline ne geecek? - Bir daha ayn eyi yapamayacak, dedi Ivan. - Tekrar yapmayacak da ne olacak? Sen ondan daha m iyi eyler yaptn sanki?

- Niye ki, bana verdii zaran bir dnsene! dedi Ivan. Ne redeyse kanm ldryordu. imdi de iftliimizi yakacan syleyerek beni tehdit ediyor. Bunun iin ona teekkr m edeyim? Yal adam i ekerek, - Sen her tarafa gidebiliyorsun, bense yllardr ocan ze rinde urackta yatyorum. Bu yzden zannediyorsun ki sen her eyi grp biliyorsun da benim hibir eyden haberim yok.... Ah ocuum! Asl hibir ey grmeyen sensin. Nefret gzlerini kr etmi senin. Bakalarnn iledii gnahlan gr yorsun tek, kendi gnahlarn hi grmyorsun. - O bana ktlk yapt! Sylenecek laf m bu? Ktl bir tek o yapyorsa neden hala bu dmanlk sryor? D manl sadece bir taraf m srdrr? Dmanlk her zaman iki taraf arasnda olur. Onun yapt ktlkleri gryorsun da kendi yaptklann neden grmyorsun? Kt olan taraf sa dece o olsayd ve sen iyi olan taraf olsaydn arada dmanlk falan olmazd. Adamn sakaln koparan kimdi? Ya tnazn mahveden? Kim onu mahkemeye verdi? Gene hep o sulu! Kendin kt bir yaam sryorsun, ite asl ktlk bura da. Ben byle yaamyordum, sana da byle retmedim. Onun yal babasyla ben byle mi yayorduk? Nasl yayor duk biz? Tabii ki, iki komu nasl yaarsa o ekilde! Onlarda un bitse kadnlardan biri gelip, Trol Amca bize biraz un la zm dedii zaman, Git kzm ambara derdim, ne kadar ge rekiyorsa al. Atlann meraya gtrecek kimse bulamadlar m sana, Git Ivan, derdim, atlann banda dur. Bende bir ey bitse ona gider, Gordeyciim, derdim, una una ihtiyacm var. Al Trolcm! derdi bana. Aramz bu kadar iyiydi. So runsuz yaayp gidiyorduk. Ya imdi?... Geen gn o asker

bize Plevnedeki sava anlatyordu. Sizin aranzdaki sava Plevnedekinden beter! nsan byle mi yaamal? Ne byk gnah! Sen erkeksin ve bu evin reisisin. Sorumluluk tamas gereken kiisin. Kadnlara ve ocuklara ne retiyorsun? Kf redip laf yetitirmeyi mi? Geen gn senin u kk Taraskan komumuz Irenaya kfredip isimler takyordu. Annesi de dinleyip glyordu. Doru bir ey mi bu imdi? Senin sorumlu bir ekilde dav ranman gerekiyor. Ruhunu dn. Her eyin byle mi olmas gerekiyor? Sen bana laf atyorsun, ben sana iki misli karlk veriyorum. Sen bana bir vuruyorsun, ben sana iki vuruyorum. Hayr ocuum! Peygamberler biz ahmaklara bambaka bir ey retmilerdir. Birinden kt bir sz iitirsen sessiz kal, kendi vicdan rahat brakmasn o kiiyi. Kendi vicdan onu paylayacaktr. Yumuayacak ve seni dinleyecektir. Dinimiz bi ze kibirli olmamay byle retti!... Konusana! Dediim gibi deil mi? dedi. Ivan sessizce oturmu dinliyordu. Yal adam ksrd ve boazn glkle temizledikten sonra tekrar konumaya balad. Sence peygamberimiz bize yanl m retti? Ne rettiyse hepsi bizim iyiliimiz iin. u dnyev hayatna bir bak. Aranzda bu Plevne sava kal beri daha m iyi durumdasn, yoksa daha m kt? Sadece u mahkemelerde harcadn pa ray bir hesap et. Gidi geliler ve yolda yediin yemekler sa na kaa mal oldu? Bak oullarn ne gzel adam oldular. Onlar sayesinde iyi yaar, yallnda da rahat edersin. Ama imdi paran azald. Ne diye peki? Btn bu samalk yznden, gu rurun yznden. imdi senin oullarnla ift srp ekin eki yor olman lazm. Oysa eytana uyup hakimlere ve kat

avukatlarn kah birine kah tekine gidip duruyorsun. Zama nnda ne ift srld, ne de ekinler ekildi. Tabiat ana nasl doru drst mahsul versin? Yulaflar bu sene neden olmad? Ne zaman ekmitin onlar? ehirden geldiin zaman! Ne ge ti eline? Sadece kendi kendine ilerini zorlatrm oldun.... Olum, sen kendi iine, tarlada, evde oullarnla almana bak! Biri seni incitecek olursa, Allahn istedii gibi, affet git sin. O zaman hayat kolaylar ve yreindeki sknt hafifler. Ivan susuyordu... - Olum Ivan, babann sylediklerine kulak ver! Git mer can km at eyerle. Tez hkmet binasna git ve btn bu sa mala bir son ver. Sabahleyin de gidip Gabrielle Allah akna bar. Yannki bayram iin onu evine davet et. ay yapn, bir likte yemek yiyin, aranzdaki dmanla bir son verin, bir da ha dmanlk falan olmasn. Kadnlara ve ocuklara da ayn sn yapmalann syleyin. Ivan iini ekti, Babam doru sylyor diye dnd. Yreindeki sknt hafiflemiti. Bir tek, ileri nasl yola koya can kestiremiyordu. Yal adam olunun kafasndan geenleri bilmi gibi tekrar sze balad. - Git van. Daha fazla bekleme! Yangn bymeden sn dr, yoksa i iten geecek. Yal adamn daha fazla konumasna frsat kalmadan ie riye kadnlar girdi. Kadnlar saksaanlar gibi ene alyorlar d. Gabrielin denek cezas ald ve evlerini yakmakla tehdit ettii haberini onlar da almlard. Her eyi renmiler, son ra rendiklerine kendileri de bir eyler ekleyerek otlakta tek rar Gabrielin ailesindeki kadnlarla kavgaya tutumulard.

Gabrielin gelininin tekrardan kendilerini nasl tehdit ettiini anlatmaya koyuldular. Gelinin dediklerine gre Gabriel sulh hakiminin tevecchn kazanmt. Hakim imdi mahkeme kararn tersine evirecekti. Okul mdr bu defa arn ken disine Ivan hakknda yeni bir dileke yazyordu ve her eyi koum milini ve de mutfak kapsn- dilekede anlatyordu, vanlann iftliklerinin yans onlann olacakt. Ivan kadnlarn anlattklarm dinledi ve yreine tekrar fke doldu. Gabrielle banma fikrinden vazgeti. Bir iftlikte aile reisine yapacak ok i dyordu. Ivan du rup kadnlarla ene almad. Dan karak harman yerine ve ambara gitti. Oralan toparladnda gne batm ve oullar tarladan dnmlerdi. Oullan kn mahsul almak iin iki at la tarla sryorlard. Ivan onlar karlad, iin nasl gittiini sordu. Eyalan yerlerine koymalanna yardm etti ve yrtlan bir hamutu dikmek imek bir kenara ayrd. Birka sr ambann altna yerletirecekti ama alacakaranlk iyice bastrmt. Smklan ertesi gn yerletirmeye karar verdi. Sonra srlara yemlerini verdi, ahr kapsn aarak atlan dar sald. Tara geceleyin atlar otlatmaya gtrecekti. Kapy kapatarak sr gledi. imdi, diye dnd, yemeimi yer yatarm. Ha mutu ald ve eve girdi. O ana kadar Gabrieli ve yal babasnn kendisine syledik lerini oktan unutmutu. Tam koridora gemek iin kapnn kolunu tutmutu ki, itin br yannda komusunun birisine bouk bir sesle lanet okuduunu iitti. O Allahn cezasna g nn gstereceim! diye syleniyordu, lmeyi hak etti! Bu szler zerine vanm komusuna duyduu tm fke tekrar alevlendi. Gabrielin sylenmesini dinledi ve adamn sylenmesi bittikten sonra ieri girdi.

ieride bir k vard; gelini oturmu yn eiriyordu. Kar s yemei hazrlyordu. Byk olu aa kabuundan yaplma ayakkablara kay yapyordu. Ortanca olu elinde bir kitap, masann kenanna oturmutu. Tara da atlan gece otlatmaya karmaya hazrlanyordu. Evde her ey gzel ve huzurlu ola cakt; bir de u babelas kt niyetli komular olmasayd! Ivan ieri girdi, suratnda fkeli ve ters bir ifade vard. Ke diyi kanapeden aa att. Kadnlara yal kovasn yanl yere koyduklan iin bard. Kendini bezgin hissediyordu. Kalann atarak yere oturdu ve hamutu onarmaya koyuldu. Gabrielin azndan kan szler -mahkemede kendisini tehdit edi i ve az nce bouk bir sesle, lmeyi hak etti diye syleni i- hl kulaklarnda nlyordu. Kars Tarasa yemeini getirdi. Tara yemeini yedi, zeri ne eski bir koyun postu ile bir ceket ald, beline bir kuak ba lad ve yanma bir para ekmek alarak danya atlann yanma kt. Byk aabeyi Taras geirecekti ama Ivan kendisi otur duu yerden doruldu ve sundurmaya kt. Darda hava iyi ce kararmt. Gkyzn bulutlar kaplam ve kuvvetli bir rzgar esmeye balamt. Ivan basamaklardan aa indi ve olunun ata binmesine yardm etti. Bir tay olunun arkasn dan kovalad ve olunun atyla kyden aa doru gidiini ve ileride ona baka atl genlerin de katln durup dinledi. Genler duyma mesafesinin dna kncaya kadar bekle di. Orada ylece durmu bahe kapsnn yannda beklerken Gabrierin azndan kan szleri bir trl akimdan karamyordu: - Dikkat et senin bir eyin daha beter yanmasn! Herifin gz dnm, diye geirdi akimdan, Her yer ku ru, stelik rzgar da var. Arka taraftan bir yerden gelip, bir

eyleri tututurup tyecek. Alak herif, her yeri atee verip eli ni kolunu sallaya sallaya kaacak! ... ayet sust yakalarsam o zaman bir yere kaamaz! Bu dnce kafasnda yle bir yer etmiti ki basamaklar dan yukarya kmak yerine dar karak sokan kesine doru gitmeye karar verdi. Binalann etrafnda bir dolaaym, ne yapaca belli olmaz? diyordu kendi kendine. Sessiz adm larla bahe kapsndan dan kt. Keye varnca it boyun ca etrafna baknd. Dier taraftaki kede bir eyin aniden ha reket etiini grr gibi oldu. Sanki birisi belirip tekrar kaybol mutu. Ivan olduu yerde durup beklemeye ve etrafa baknarak kulak kabartmaya balad. Ortalk sakindi. Sadece st aalannm yapraklar rzgarda sallanyor ve evin sap ve sazdan rlm dam hrdyordu. lk bata vana her taraf zifiri ka ranlk gibi gelmiti, ama gzleri karanla altktan sonra ile rideki kenin olduu yeri, saaklar ve yerde duran saban ar tk seebiliyordu. Bir sre bakmaya devam etti ama kimseyi gremedi. Galiba yanldm, diye dnd, ama gene de binalann etrafnda bir dolaaym Kk kulbenin yanndan usulca yrmeye balad. Aa kabuu ayakkablaryla admlarn yle sessiz atyordu ki ayak seslerini kendisi bile duymuyor du. Keye vannca sanki sabann yannda bir ey bir mddet parlayp sonra tekrar snd gibi geldi gzne. Kalbi skr gi bi oldu ve olduu yerde durdu. Tam o anda ayn yerde bir ey daha byk bir ltyla parlad. Ivan birisinin banda apka s, yere melmi ve srt kendisine dnk vaziyette elindeki bir deste ekin sapn tututurduunu ak seik grebiliyordu. Kalbi gsnde bir kuun kanat rplan gibi hzla arpmaya

balad. Admlarn byk byk atarak, olabildiince hzl bir ekilde adama doru yaklat. Bacaklann neredeyse his setmiyordu. Ah, diye geirdi iinden, kaamaz artk! Onu sust yakalayacam! Adamla arasnda hala biraz mesafe vard ki aniden parlak bir k grd. Bu sefer ki farkl yerdeydi ve byke bir alev di. Sap ve sazdan rl dam saaklardan alev almt. Alevler atya doru ykseliyordu ve alevlerin altnda Gabriel ak se ik grlebiliyordu. Bir tarlakuunun zerine atlan bir atmaca gibi Aksak Gabriele doru hzla komaya balad. imdi yakaladm onu, benden kurtulamaz! diye dnyordu. Ancak Gabriel onun ayakseslerini duymu olmalyd ki, (ve nasl yaptysa) arkas na bir bak frlatp ambarn nnden bir yabani tavan gibi seirterek uzaklat. Kaamazsn! diye bard Ivan ve arkasndan ok gibi fr lad. Tam yakalayacakt ki Gabriel yana kap kurtuldu. Ama Ivan Gabrielin ceketinin eteinden yakalamay baarmt. Ceket yrtld ve Ivan yere dt. Ayaa kalkt ve Yardm edin! Yakalayn! Hrsz var! Katil var! diye barp tekrar ko maya balad. Bu arada Gabriel kendi bahe kaplarna var mt. Ivan orada ona yetiip yakalamak zereydi ki ald bir darbeyle sersemledi. Sanki akana bir ta gelmiti. Kula neredeyse duymuyordu. Kapnn yanndan ald bir mee ta kozuyla ona vargcyle vuran Gabrielden bakas deildi. Ivan afallamt. Gznn nnde kvlcmlar uuuyordu. Sonra her ey birden karard ve Ivan sendelemeye balad. Kendisine geldiinde Gabriel orada deildi. Ortalk gn gibi aydnlanmt. Evinin olduu yerden motor sesi gibi bir grl-

deme ve atrdama sesi geliyordu. Ivan arkasn dnd ve ar ka barakann alev alev yandn grd. Yan baraka da alev al mt. Yanan saplardan ve samanlardan ykselen alevler ve du manlar eve doru ilerliyordu. Dostlar bu nedir?... diye haykrd. Bir yandan da dizleri ni dvyordu. Sadece atei saaktan alp zerine basmam ge rekiyordu! Nedir bu dostlar?... diye kendi kendine tekrarla yp durdu. Barmak istiyordu ama nefesi kesilmiti. Sesi k myordu. Komak istiyor ama bacaklanna sz geiremiyordu. Bacaklar birbirine dolanyordu. Yavaa hareket etti, ama tek rar decek gibi oldu ve tekrar nefesi kesildi. Nefesi dzelene kadar durup bekledi sonra devam etti. O, yangna ulamak iin daha arka barakann etrafndan dolanamadan yan baraka da alevler ierisinde kalmt. Alevler evin kenanna ve st kapal girie de sramt. Evden dan doru frlayan alevler yznden baheye girmek imkanszd. Byk bir kalabalk toplanmt, ama kimse hibir ey yapamyordu. Komular kendi evlerindeki eyalar dan tayorlar ve srlann ahr lardan dan kanyorlard. tvanmkinden sonra Gabrielin evi de alev ald. Derken rz gar daha da hzland ve alevler sokan kar tarafna srad. Kyn yans yangnda kl oldu. Yanan evden Ivanm yal babas glkle kurtarlabildi. Ailesindeki dier kiiler de bir tek stlerinde balarnda ne varsa onlarla kaabildiler. Aile o gece otlatmaya gtrlen atlar dnda geri kalan her eyini -btn srlarn, kmes teki tavuklarn, at arabalarn, sabanlarn, trmklarn, iin dekilerle birlikte kadnlarn elbise sandklarn, ambardaki tahllar- kaybetti. Sahip olduklar ne varsa hepsi yanp kl oldu.

Gabrieller ise srlarn ahrdan karm ve birka para eya kurtarmlard. Yangn btn gece devam etti. Ivan evinin nnde dur mu, srekli olarak, Nedir bu?.. Dostlar!.. Sadece ekip ze rine basacaktm! diye tekrarlayp duruyordu. Tam o srada at kt ve Ivan yanan eve doru frlad. Yanarak kmr ha line gelmi bir direi tuttu ve srkleyerek dar karmaya alt. Kadnlar onu grdler ve seslenerek geri gelmesini sylediler. Ama o direi dan kard ve tekrar bir baka di rek iin eve giriyordu ki aya kayd ve alevlerin arasna yu varland. Olu arkasndan eve girdi ve srkleyerek onu dan kard. Salan, sakal ve elbiseleri hafif yanmt. Ellerinde yanklar vard ama o hibir ey hissetmiyordu. Onu o ekilde gren insanlar sonradan, zntsnden kendini kaybetmi gibiydi. Yangn kendi kendine snyordu ama o srekli, Dostlar!... Nedir bu?... Sadece ekip zerine basacaktm! di yordu, diye anlattlar. Sabah olduunda kyn papaznn olu vana gelerek kendisiyle gelmesini syledi. - Ivan Amca, babanz lyor! Beni sizi getirmem iin yol lad. lmeden nce sizi grmek istiyor. Ivan babasn tamamen unutmutu ve ocuun dediklerini anlamad. - Kimin babas? dedi, Kim iin gndertmi? - Beni sizin iin gnderdi, lmeden grmek istiyor. Kendi si bizim evde lmek zere! Haydi Ivan Amca gel, dedi papa zn olu onu kolundan ekitirerek. Ivan ocuu takip etti. Evden dar tarlarken yal adamn stne yanan saplar dan dm ve adamcaz da yanmt. Onu yangnn erime-

digi, kyn dier tarafnda bulunan papazn evine gtrm lerdi. Ivan babasnn yanma geldiinde evde sadece papazn kansyla ocan zerindeki yerde yatan birka kk ocuu vard. Ailenin geri kalan hala yangn yerindeydi. Yal adam elinde tuttuu bir mumla bir kanepede yatyor ve srekli ka pdan tarafa bakyordu. Olu ieri girince azck kmldad. Papazn yal kars adamn yanma giderek ona olunun gel diini syledi. Adam kadna olunun yaklamasn istediini syledi. Ivan babasna doru yaklat. - Ben sana ne demitim Ivan? diye konumaya balad ya l adam, Ky kim yakp kl etti? - O yapt baba! diye cevap verdi Ivan. Onu sust yaka ladm. Onu yanan bir sap parasn dama iteklerken grdm. Yanan sap alp stne basabilseydim hibir ey olmayacakt. - Ivan, dedi yal adam, Ben lyorum. Sran geldiinde sen de lmle yzyze geleceksin. Peki, bu gnahn vebali ki min boynuna? Ivan susuyor ve babasna bakyordu. Azn bak amyor du. - imdi Allahn huzurunda syle bana, bu gnahn vebali kimin boynuna? Ben sana ne demitim? Ancak bu sz zerine vanm akl bana geldi ve her eyi anlamaya balad. Burnunu ekerek Benim boynuma baba! diyerek babasnn nnde diz kt. Beni affet baba, senin ve Allahn huzurunda suluyum dedi. Yal adam ellerini hareket ettirerek sa elindeki mumu sol eline ald. Sa elini istavroz karmak iin alnna gtrmek is tedi ama yapamad ve vazgeti.

- Allahm sana krler olsun! Allahm sana krler ol sun! dedi ve gzlerini tekrar oluna evirdi. - Ivan! Ivan, sana diyorum! - Efendim baba? - imdi ne yapacaksn? Ivan alyordu. - Artk nasl yaanz, hi bilmiyorum baba! dedi. Yal adam gzlerini kapad ve g topluyormuasna du daklarn oynatt. Sonra gzlerini tekrar at ve stesinden geleceksin. Allahn emirlerine itaat edersen stesinden gelir sin! dedi. Durup glmsedi ve Sakn ha Ivan! Yangn kimin kardn syleme! Sen bir insann bir kabahatini rtersen Allah senin iki kabahatini birden affeder! diye ekledi. Sonra yal adam ellerini gsnde kavuturdu, bir i geirdi, kasl d ve ruhunu teslim etti. Ivan, Gabrielle ilgili hibir ey sylemedi ve yangn kimin kardn hi kimse renemedi. vanin Gabriele duyduu fke dinmiti. vanm olay kim seye anlatmamasna Gabriel de ok armt. Bir mddet korku iinde yaadktan sonra bu duruma alt. ki adam birbirleriyle kavga etmeyi braktlar. Aileler de birbirleriyle kav- ga etmeye son verdiler. Yeni evlerini ina ederlerken her iki ai le ayn evde kalmaya balad ve kyn yeniden inas sona er diinde aileler birbirlerinden uzak yerlere tanabilecekken yan yana ina ettikleri evlerinde yaamaya ve eskiden olduu gibi komu kalmaya devam ettiler. Komulua yakr bir hayat srdler. Ivan Stcherbakof ba basnn kendisine syledii, Allahn kanunlarna itaat etmesi

ve bir yangn henz kvlcmken sndrmesi yolundaki sz lerini hibir zaman akimdan karmad. O gnden sonra biri ona bir hakszlk yaptnda asla intikam almaya kalkmad. Aksine, aralarndaki sorunu zme kavuturmak iin ura t. Biri ona kt bir sz sylediinde daha kt bir szle kar lk vermek yerine karsndakine gzel gzel konumasn retmeye alt. Ayn eyi ailesindeki kadnlara ve ocuklar na da retti. Ivan Stcherbakof yeniden ayaklar zerinde dur may baard ve eskisinden ok daha iyi bir hayat srmeye balad.

ti m a

y a ysnl arl

te 1 / 0.2 1 2 665

finn ve Ceza
/ Dostoyevski |

3 5 56 - 57 faks /

SUC

ve

CEZA
j

dostoyevski

Dnya edebiyatnn nemli burlarndan biri olan D ostoyevski'nin bu eserinde toplumdaki arpk adalet anlay Raskolnikov sembol karekteriyle dzeltilm eye allm tr. A srlar deise de baz deerlerin deim ediini D ostoyevski'nin klasikleen slubuyla bu romanda bir kez daha farked eceksiniz. kitapnzdan D&R, D n ya A k t e l, Net K itabe vi, R em zi, Dost, N -T ve tm se k in k itap la rd a isteyiniz..

Gnniot Baba
I Honorc dc Balzac f

Goriot Baba'nn bandan geenler, okuyanlar etkileyecek dzeyde gerek olaylardr. Olay Paris'te gemesine ramen evrensel niteliktedir. Herkes her an buna benzer bir olay yaayabilir. nsanlardaki maddi ilerlemenin bazen duygular ne kadar silikletirmeye altna bu romanda ahit olacaksnz. Balzac'n klasikleen slubunun en sekin rneklerinden biri olan Goriot Babay, bir solukta okuyacaksnz.

nsan Ne le Yaan
A y a p m a l l a h , l a s u b i r m a d v a z i f e s i a n a n n e b e n d i n n r e n o l m r u n h a s n u n m e u , a m r e i d a r i i n , i n s a n l e i n r e k

r e t i n

d nsan e r

iinde ne barndrdn ren, v e nsann ne ile yaadn renBu b i l g i y i e d i n d

t a n d n d a m e l e t e k k r a r R a s a a e n b e h b m l a k a v r a d i i n a

i i n i n i n y k a f v

d e , s o

y e

nsan Ne ile Yaar Tolstoy un ,

d i n f d e e r l e r i h i k a y n p l a n d h i k m e t l i e l e r i n

k a r d o l u u y o

ISBN 975-362-682-7 T MA