SUUD ARABSTAN NVERSTELERNDE YAPILAN BAZI TEFSR TEZLER ZERNE

Ar. Gr. ahin GVEN

E. . Sosyal Bilimler Enstits sguven@erciyes.edu.tr zet Bu alma, 1976 ylnda kurulan Medine slm niversitesi Kurn- Kerm Fakltesinin Tefsir ve Kraat blmndeki Yksek Lisans ve Doktora almalarn, alldklar alanlar itibariyle genel bir deerlendirmeye tabi tutmaktadr. Sz edilen bu fakltenin kuruluundan 1999 ylna kadar yaplm olan tezlerin isimleri ve mellifleri verildikten sonra, bu tezlerin alld alanlar ve yllara gre dalm da tablolar halinde gsterilmitir. Sonu blmnde ise tezlerin hem ierikleri hem de yntemleri hakknda genel deerlendirme yaplmtr. Anahtar Kelimeler: Tefsir, Kraat, Tefsir Usl, Tefsir Tarihi, Ulmul-Kurn.

Giri Bu aratrma, Sudi Arabistan niversitelerindeki Kurn- Kerm, Ulmul-Kurn, Tefsir ve Tefsir Usl almalarnn genel yapsn, ieriklerini ve takip edilen metotlarn neler olduunu yanstmas bakmndan bir fikir vermesi amacyla yapld. Bu amac gerekletirmek iin de, Medine slam niversitesi Kurn- Kerm Fakltesinin Tefsir ve Krat blmlerinde yaplan1 Yksek Lisans2 ve Doktora3 almalar deerlendirmeye alnd. almamzda ncelikle, tezlerin isimleri ve kimler tarafndan yapldn gsteren bir liste sunulmutur. Daha sonra tezlerin alld alanlar ve yllara gre dalmn ieren bilgiler tablo olarak gsterilmitir. Son olarak da bu tezler, muhtevlar ve alma yntemleri asndan genel bir deerlendirmeye tabi tutulmutur. Aratrmaclarn bu almadan azami derecede istifade etmelerini salamak amacyla, Tefsir blmnde yaplan tezlerle Krat blmnde yaplan tezler iki ayr blm altnda toplanmtr. Ayrca bu blmlerdeki Yksek Lisans ve Doktora tezleri de ayr ayr balklar altnda sunulmutur. Tezlerin listesini sunarken yle bir yntem takip edilmitir: Tezin smi Mellifin smi

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

Sra No (Sra numaras, niversitenin btn blmlerinde yaplan tm tezlerin alfabetik dzene gre dizili srasn belirtmektedir.) Kayt No (Kayt numaras ise, hangi blmde yapldna baklmakszn, tezin savunma tarihi gz nnde bulundurularak yaplan sralamay gstermektedir.) Tarih (Mld ve Hicr olarak tezin savunma tarihini gstermektedir.) 1. Tefsir Blmnde Yaplan Tezler

1.1 Yksek Lisans Tezleri: Eb Mslim el-sfahn ve ruh ve Menhecuh fit-Tefsr, Ebtah Keynb brahim, Sra No: 542, Kayt No: 87, 1981/1402. Ahkmul-Kurn li bnil-Fersil-Grgt Min Sretil-Ftih ilelyetil-ira Badel-Mieteyni Min Sretil-Bakara Dirse ve Tahkik , Abdullah Abdulhamit, Sra No: 543, Kayt No: 250, 1985/1406. Esbbu Helkil-memis-Sbika Kem Verade fil-Kurnil-Kerm Dirse ve Tahkk , Sad b. Muhammed Babasl, Sra No: 544, Kayt No: 808, 1995/1416. Uslt-Tefsr Beyne eyhul-slm bn Teymiyye ve Beyne ayrih Minel-Mfessirn, Abdullah Deyriyy Abtdn, Sra No: 545, Kayt No: 126, 1982/1403. thfus-Sdetil-Hyeratil-Mehra bi Zevidl-Mesndil-Aara lilBsayr Tahkk ve Dirse Gsmut-Tefsr Minhu-, Abdlaziz b. Slih b. Muhammed er-Rad, Sra No: 546, Kayt No: 645, 1992/1413. czul-Kurn Inde eyhil-slm bn Teymiyye meal-Mukrana bi Kitbi czil-Kurn lil-Bklln, Muhammed b. Abdlaziz b. Muhammed el-Avc, Sra No: 547, Kayt No: 690, 1993/1414. bn Cez ve Menhicuh fit-Tefsr, Ali Muhammed Ahmed Abdullah ez-Zbeyr, Sra No: 548, Kayt No: 117, 1982/1403. bn Zafer es-Sakal ve Menhecuh fit-Tefsr min Hlli Kitbil-Yenb, Salih b. Abdurrahman b. Salih el-Fyiz, Sra No: 549, Kayt No: 483, 1989/1410. bn Abbs ve Menhecuh fit-Tefsr ve Tefsrtuhs-Sahha fisSlsl-Evvel minel-Kurn, Adem Muhammed Ali, Sra No: 550, Kayt No: 56, 1980/1401. htiyrtul-mm el-Buhr fit-Tefsr Ellet Lem Yuzh il Ehadin f Sahhih Arz ve Tahll-, yid b. Abdullah b. Idl-Harb, Sra No:551, Kayt No: 492, 1989/1410. 208

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

el-ytil-Mdde Neshuh bi yetis-Seyf mea Beyn m Taktadhi Hzihil-yeh Arz ve Tahll , Osman Muallim Mahmud eyh, Sra No: 556, Kayt No: 575.1991/1412. el-mmud-Dihlev; Menhecuh fit-Tefsr ve ruh f Mebhise min Ulmil-Kurn, Hallurrahmn Seccd, Sra No: 557, Kayt No : 84, 1981/1402. el-zh fit-Tefsr li Ebl-Ksm el-sfahn Min Evveli Sretil-Enm il Nihyeti Sreti Ynus Tahkk ve Dirse mea Mukranatih bi Tefsri Melimit-Tenzl lil-Beav, Rid b. Hamd b. Hamd es-Subh, Sra No: 558, Kayt No:679, 1993/1414. et-Tertul-ctimiyye f Suretin-Nr, Sleyman b. Salih b. Abdullah el-Hzz, Sra No: 561, Kayt No: 147, 1983/1404. et-Tefsrun-Nebev fil-Kurnil-Kerm: en-Nsful-Evvel MinelKurn, Avvd b. Bilal Mud ez-Zveyr el-Avaf, Sra No: 562, Kayt No: 81, 1981/1402. et-Tefsr bir-Ray; M Leh ve M Aleyhi, Ahmed mer Abdullah, Sra No:566, Kayt No:44, 1980/1401. er-Rb el-sfahn ve Cuhduh fit-Tefsr ve Ulmul-Kurn, Abdullah b. Avvd b. Luveyhk el-Mutayr, Sra No:569, Kayt No:474, 1989/1410. es-Sahbe fil-Kurnil-Kerm, Muhammed b. Hmid b. Muhammed el-Kura, Sra No:573, Kayt No:629, 1992/1413. el-Feyzl-Amm f Mnel-Kurnil-Kerm lid-Demenhr : -Dirse ve Tahkik-, Muhammed Seyyid Abdulkadir, Sra No:575, Kayt No: 838, 1996/1417. el-Mesliyyetl-Ferdiyye fil-Kurnil-Kerm, Furkanddin Mihriban Ali, Sra No:580, Kayt No:243, 1985/1406. En-Nsih vel-Mensh fil-Kurnil-Kerm li bnil-Cevz : -Tahkik ve Dirse-, Muhammed Eref Ali, Sra No:582, Kayt No:43, 1980/1401. Trihu Ulmul-Kurnil-Kerm Hatt Nihyetil-Karnil-HmisilHicr, Ahsen b. Seh b. Muhammed Erafuddn, Sra No:583, Kayt No:231, 1985/1406. Tebsratl-Mtezekkir ve Tezkiratl-Mtebassr li Muvaffakud-Dn Ebil-Abbs Ahmed b. Yusuf el-Kav (. 680 h.) Sretil-Ftiha ve Sretil-Bakara : -Tahkik ve Dirse-, Abdullah b. Nfi b. Huzeyfe elUmar, Sra No:585, Kayt No:525, 1990/1411. Tahrrul-Kavl fis-Suver vel-ytil-Mekkiyye vel-Medeniyye Min Evvelil-Kurn il Nihyeti Sretil-sr, Abdurrazzak Hseyin Ahmet, Sra No:586, Kayt No:837, 1996/1417. 209

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

Tezkiratl-Erb f Tefsril-arb li bnil-Cevz en-Nsful-Evvel Dirse ve Tahkik , Abdulkadir Mansr Mansr, Sra No:588, Kayt No:16, 1979/1400. Terchtl-Hfz bn Kesr li Menl-yt f Tefsrihi Arz ve Dirse , Adem Osman Ali, Sra No:589, Kayt No:883, 1997/1418. Tefsru Ebl-Muzaffer es-Semn Tefsru li mrn ven-Nis velMide Tahkik ve Dirse , Muhammed Hasan Salih eyh dris, Sra No:591, Kayt No:271, 1985/1406. dbul-Kr vel-Kra li Kitbillahi Tel, Abdulaziz b. Abdullah b. Muhammed el-Cerb, Sra No: 541, Kayt No: 626, 1992/1413. Tefsru Ebl-Muzaffer es-Semn Min Evveli Sreti-r il hiri Sretin-Necm Tahkik ve Dirse , Muhammedl-Emin b. ElHuseyn Ahmed, Sra No:595, Kayt No:318, 1986/1407. Tefsru Ebl-Muzaffer es-Semn Min Evveli Sretil-Kamer il hiri Sreti Nh Tahkik ve Dirse , Abdulbasr Muhtar Hseyin, Sra No:596, Kayt No:470, 1989/1410. Tefsru Ebl-Muzaffer es-Semn Min Evveli Sretin-Neml il hiri Sretil-Ahzb Tahkik ve Dirse , Hfz Ebl-Berekt Muhammed Hizbullah, Sra No:597, Kayt No:329, 1986/1407. Tefsru Ebl-Muzaffer es-Semn Min Evveli Sreti Sebe il hiri Sreti Fusslet Dirse veTahkik , Senullah Bt Gulm Srr, Sra No:598, Kayt No:343, 1986/1407. Tefsru Ebl-Muzaffer es-Semn Min Sretil-Enbiy il hiri Sreti-uar Tahkik ve Dirse , Kri Muhammed kbal Fadl Hseyin, Sra No:599, Kayt No:332, 1986/1407. Tefsr bn Kemal Paa Tefsru Srateyil-Ftih vel-Bakara Tahkik ve Dirse , Yunus Abdulhayy M, Sra No:604, Kayt No:548, 1990/1411. Tefsrul-Hamse Mie ye minel-Kurn fil-Emr ven-Nehy vel-Hell vel-Harm li Muktil b. Sleyman el-Horasn (. 150 h.) Dirse ve Tahkik , Ubeyd b. Ali b. Ubeyd el-Ubeyd, Sra No:606, Kayt No:438, 1988/1409. Tefsrul-Ulm vel-Men el-Mstevdea fs-Sebil-Mesn li EblAbbs Ahmed b. s b. Vekl el-Endels Tefsrl-Ftih Tehkik ve Dirse , Abdulaziz b. Salih el-Ubeyd es-Slm, Sra No:607, Kayt No:437, 1988/1409. Tefsru Srati fir; Arz ve Tahll, Yahya b. Abdulla Usayr, Sra No:609, Kayt No:381, 1987/1408. 210

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

Tefsru Muhammed b. Kab el-Kuraz Cem ve Dirse , Ubeyd b. Abdullah b. Sleyman el-Cbir, Sra No:610, Kayt No:420, 1988/1409. Tefsr Mevz li ytil-Kurniyye fil-tism ve Zemmit-Teferruk velhtilf, Nsr b. Sultan b. Nsr el-Meal, Sra No:611, Kayt No:435, 1988/1409. Cuhd bn Abdilberr fit-Tefsr min Hlli Kitbiht-Temhd Arz ve Dirse , Memn Abdurrahman Muhammed Ahmed, Sra No:613, Kayt No:865, 1996/1417. Hadsl-Kurn anil-Kulb ve Menhecuhu f Islhih, Adil b. Sad Halil el-Chen, Sra No:614, Kayt No:727, 1994/1415. Hadsl-Kurn an azevti Benn-Nadr vel-Ahzb ve BenlMustalik, Muhammed b. Bekir b. brahim bid, Sra No:615, Kayt No:156, 1983/1404. Hukkun-Nis el-Mliyye fil-Kurnil-Kerm, Salih b. Yusuf Hasan Ktib, Sra No:617, Kayt No:488, 1989/1410. Dirse Tefsru bn Urve el-Hanbel Minel-Kevkibid-Derr ve Tahkik Ksmun minhu minel-ye (127-152) min Sratil-Bakara, Abdullah b. Abdulaziz b. Muhammed el-Avc, Sra No:618, Kayt No:795, 1995/1416. Dirse Takvmiyye li Kitbi Menhilil-rfn liz-Zerkn, Halit b. Osman b. Ali es-Sebt, Sra No:619, Kayt No:577, 1991/1412. Raful-sm (Su) ve m Yumsiluh fil-Kurnil-Kerm Dirse filEslb ved-Delle, Muhammed b. Nsr b. Halid el-Humeyyid, Sra No:620, Kayt No:549, 1990/1411. Sad b. Cbeyr;Mfessiran, -Min Evvelil-Kurnil-Kerm il hiri Sratit-Tevbe-, Muhammed Eyyb b. Muhammed Yusuf Ali, Sra No:622, Kayt No:101,1982/1403. Sratl-Kehf; Arz ve Tefsr, ir Ali h, Sra No:623, Kayt No:114, 1982/1403. Sfatul-Cenneti fil-Kurnil-Kerm Dirse ve Tahkik lil-ytillKurniyye f Zlike, Abdulhalim b. Muhanned Nassr es-Selef, Sra No:624, Kayt No:538, 1990/1411. Ziyul-Kulb lil-mm Sleym b. Eyyb Ebl-Feth er-Rz e-fi (.337h.) min Evveli Sratil-Enm il Nihyeti Sratil-Enfl bi Muaddel 51 Levha Tahkik ve Dirse meal-Mukrane bi Kitbi bn Atiyy, Muhammed b. Abdulaziz b. Abdullah el-Flih, Sra No:625, Kayt No:736, 1994/1415. 211

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

Ziyul-Kulb lil-mm Sleym b. Eyyb Ebl-Feth er-Rz e-fi (.337h.) min Evveli Sratil-Ftih il Nihyeti Kavlih Tel ; (like Lehm Nasbn Mimm Keseb, Vallhu Serul-Hsb) min Sratil-Bakara Tahkik ve Dirse , Mlf b. Nim b. Umrn es-Sid, Sra No:626, Kayt No:759, 1994/1415. Abdurrahman es-Seleb ve Menhecuh fit-Tefsr, Abduddim Seyf, Sra No:628, Kayt No:244, 1985/1406. Abdulhak

lcul-Kurn lil-Cerme, Abdullah b. Muhammed el-Emn b. Muhammed el-Muhtr e-enkt, Sra No:629, Kayt No:74, 1980/1401. Umdetl-Huffz f Tefsri Erefil-Elfz li bnis-Semn el-Haleb Tahkik ve Dirse 60 Varaka minhu, Talll b. Mustafa Ahmed Arakss, Sra No:631, Kayt No:66, 1980/1401. urarul-Beyn f Mbhemtil-Kurnil-Azm li bn Cema Dirse ve Tahkik , Abdulaffar Bedreddin, Sra No:632, Kayt No:46, 1980/1401. Fthul-ayb fil-Kef an Knr-Rayb lit-Tayyib; Tefsru SratilEnm bi Muaddal 77 Levha Dirse ve Tahkik , Emced Ali h, Sra No:633, Kayt No:745, 1994/1415. Fthul-ayb fil-Kef an Knr-Rayb lit-Tayyib; Tefsru Srati l-i mrn Dirse ve Tahkik meal-Mukrane bi Hiyetil-mm Nsruddn Ahmed b. El-Mneyyer el-skender, Hasan b. Ahmed Bels el-Umar, Sra No:634, Kayt No:770, 1994/1415. Fthul-ayb fil-Kef an Knr-Rayb lit-Tayyib; Min Evveli Sratil-Enbiy il Nihyeti Srati-uar Dirse ve Tahkik mea Mukranatih bi Tefsril-Hzin , Abdulkudds Rc b. Muhammed Ms el-Afgn, Sra No:637, Kayt No:804, 1995/1416. Fthul-ayb fil-Kef an Knr-Rayb lit-Tayyib; Min Evveli Srati Ynus il Nihyeti Srati brhim Dirse ve Tahkik mea Mukranatih bi Tefsril-Beyzv , Tahir Mahmud Muhammed Yakup, Sra No:638, Kayt No:806, 1995/1416. Fthul-ayb fil-Kef an Knr-Rayb lit-Tayyib; Min s. 131 il s. 206 nde Nihyeti Sratil-Bakara Dirse ve Tahkik , Ali b. Hamid b. Mslim es-Senn, Sra No:640, Kayt No:726, 1994/1415. Fevtihs-Suver fil-Kurnil-Kerm, Fruk Hseyin Muhammed Emn, Sra No:641, Kayt No:98, 1982/1403. Katde es-Seds ve Tefsruh Min Evveli Sratil-Ftih il Nihyeti Sratin-Nahl Cem ve Tahkik , mer b. Yusuf b. Muhammed Kemal, Sra No:642, Kayt No:52, 1980/1401. 212

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

Kadyl-Mere f Sratin-Nis, Muhammed Yusuf Iyd Hasan, Sra No:644, Kayt No:58, 1980/1401. Kefl-ttichir-Rafiz f Tefsrit-Tabers el-Mevsm bi Cemil-Beyn li Ulmil-Kurn, Ahmed Tahir veys Ali, Sra No:646, Kayt No:415, 1988/1409. Merviyyt bn Merdeveyh fit-Tefsr; Min Evveli Sratil-Enm il hiri Sratin-Nahl Cem ve Dirse , Ahmed Necip b. Abdullah Salih, Sra No:648, Kayt No:707, 1993/1414. Merviyyt bn Merdeveyh fit-Tefsr; Min Evveli Sratil-sr il Nihyeti Sratil-Ftr Cem ve Dirse , Abdlmecid e-eyh Abdulbr, Sra No:649, Kayt No:709, 1993/1414. Merviyyt bn Merdeveyh fit-Tefsr; Min Evveli Sratil-Ftih il hiri Sratil-Mide Cem ve Dirse mea Dirseti bn Merdeveyh ve Menhecuh fit-Tefsr , erif Ali Muhammed, Sra No:650, Kayt No:698, 1993/1414. Merviyyt bn Merdeveyh fit-Tefsr; Min Evveli Srati Ysn il Nihyeti Sratil-Hadd Cem ve Dirse , Fyiz b. Habb b. Dahl etTercem, Sra No:651, Kayt No:731, 1994/1415. Merviyyt el-mm bn Rveyh fit-Tefsr Cem ve Dirse , Ysin b. Hfz Kriullah Emn Kmy, Sra No:652, Kayt No:843, 1996/1417. Merviyyt el-mm Buhr fit-Tefsr f ayri Sahhih Cem ve Dirse , Ahmed Hd eyh Ali, Sra No:653, Kayt No:740, 1994/1415. Masdarul-Kurn Kem Beyyenehl-Kurn, Farac b. Furayc b. Farac el-Avf, Sra No:657, Kayt No:509, 1989/1410. Marifetl-Muhkem vel-Mtebih ve Eseruh fit-Tefsr, Hmid b. Abdullah Ahmed el-Al, Sra No:658, Kayt No:466, 1989/1410. Mefthur-Rdvn f Tefsriz-Zikri Bil-sr vel-Kurn lil-Emr Muhammed b. smail es-Sann min Srati-uar il Srati Lokmn Tahkik ve Dirse , Abdullah b. Sevkn b. Abdullah ez-Zehrn, Sra No:659, Kayt No:507, 1989/1410. Menhicu Badul-Ktibn f arbil-Kurn fil-Kurnil-Hamsetill, Hezll b. Ali Hezll el-Hezll, Sra No:661, Kayt No:676, 1993/1414. Mntehl-Ulm f Tefsri Kitbillhil-Hayyul-Kayym li Nreddin Eb Tlib Abdurrahman b. mer Ebl-Ksm el-Hanbel Tefsri Srateyin-Nis vel-Mide Dirse ve Tahkik , Muhammed b. Slih b. Muhammed el-Berrk, Sra No:662, Kayt No:426, 1988/1409.

213

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

Menhecu eyhul-slm Muhammed b. Abdulvahhab fit-Tefsr ve Tahkik Czn min Tefsrih, Mesud b. Msid b. Hudayrim el-Hseyn, Sra No:664, Kayt No:516, 1989/1410. Mevrid bn Hacer el-Askaln f Ulmil-Kurn min Kitbi FethulBr, Muhammed Enver Shib b. Muhammed mer, Sra No:665, Kayt No:714, 1993/1414. Mevkful-mm bn Kesr minel-sriliyyt f Dav Tefsrih, Muhammed brahim Tervir, Sra No:666, Kayt No:310, 1986/1407. Nketl-Kurnid-Dlle all-Beyn f Envil-Ulm vel-Ahkm lilmm Muhammed b. Ali el-Karac Min Evveli Sratiz-Zmer il hiril-Kurnil-Kerm Tahkik ve Dirse , yi b. Abduh yi elEsmer, Sra No:667, Kayt No:672, 1993/1414. Nketl-Kurnid-Dlle alel-Beyn li Eb Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Kerhal el-Gasbn (.360h.) Tehkik ve Dirse , Ali b. Gz b. Nem et-Tuveycir, Sra No:668, Kayt No:480, 1989/1410. Yeselneke fil-Kurn ve-l Cevbu anh, Muhammed e-eyh Muhammed Osman Rukkb, Sra No:670, Kayt No:267, 1985/1406. 1.2 Doktora Tezleri: htiyrtul-mm e-evkn fit-Tefsr min Hlli Kitbih FethulKadr Min Evvelil-Kitb il Nihyeti Sretil-sr Cem ve Dirse, Ali b. Hamd b. Mslim es-Senn, Sra No: 552, Kayt No: 963, 1999/1420. htiyrtul-mm e-evkn fit-Tefsr min Hlli Kitbih FethulKadr Min Evveli Sretil-Kehf il hiri Sretin-Ns Cem ve Dirse-, Fyiz b. Habib b. Dahl et-Tercem, Sra No: 553, Kayt No. 965, 1999/1420. stidrkt bn Atyye f Kitbil-Muharraril-Vecz alt-Taber f Tefsrih, yi b. Abduh yi el-Esmer, Sra No: 554, Kayt No: 871, 1996/1417. stidrkt bn Kesr al bn Cerr f Tefsrih, Ahmed mer Abdullah, Sra No: 555, Kayt No: 214, 1984/1405. el-zh fit-Tefsr li Ebl-Ksm el-sfahn Min Evveli Sretil-Ftiha il Nihyeti Sretil-Mide (124 Levha) Dirse ve Tahkk , Mesud b. Msid b. Hudayrim el-Hseyn, Sra No: 559, Kayt No: 823, 1995/1416. et-Tbyn f Tefsril-Kurn li Al b. Halef el- Izz Tahkk ve Dirse , Muhammed b. Abdlaziz b. Muhammed el-Avc, Sra No: Kayt No: 938, 1998/1419. 214

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

et-Terbiye fil-Kurnil-Kerm; Mecltuh, Essuh, Eslbuh, Abdulhalim b. brahim Abdullatf, Sra No: 560, Kayt No: 607, 1991/1412. et-Tefsrun-Nebev fil-Kurnil-Kerm: Min Evveli Sreti Meryem il hiril-Kurnil-Kerm, Avvd b. Bilal Mud ez-Zveyra el-Avaf, Sra No: 563, Kayt No: 396, 1987/1408. et-Tefsrul-Vdh lid-Deynr: Min Evveli Sretil-Bakara il Nihyeti Sretil-Enm Tahkik ve Dirse , Abdullah b. Muhammed elEmn b. Muhammed el-Muhtr e-enkt, Sra No: 565, Kayt No:165, 1983/1404. es-Sleb ve Dirset Kitbih el-Kef vel-Beyn an Tefsril-Kurn, Muhammed Eref Ali, Sra No:567, Kayt No:211, 1984/1405. Hasan el-Basr ve Tefsruh Cem ve Dirse ve Tahkik il Nihyeti Sretin-Nahl-, mer b. Yusuf b. Muhammed Kemal, Sra No:568, Kayt No:161,1983/1404. er-Rivytul-sriliyye f Tefsrit-Taber ; -Min Sretil-Ftih l hiri Sretil-sr Cem ve Dirse , Ahmed Necip b. Abdullah Salih, Sra No:570, Kayt No:939, 1998/1419. er-Rivytt-Tefsriyye f Fethil-Br : -Cem ve Dirse , Abdulmecid e-eyh Abdulbri, Sra No:571, Kayt No:937, 1998/1419. er-Ravzur-Reyyn f Esiletil-Kurn li Eb Abdillah el-Huseyn b. Sleyman b. Reyyn et-T (. 770 h.): -Dirse ve Tahkik li KmililKitp-, Abdulhalim b. Muhammed Nassr es-Selef, Sra No:572, Kayt No:721, 1993/1414. el-Umm ve Muhassastuh f ytil-Ahkm fl-Kurnil-Kerm, Hasan b. Ahmed Bulays el-Umar, Sra No:574, Kayt No:904, 1997/1418. el-Kifye fit-Tefsr li Eb Abdirrahmn smil b. Ahmed en-Neysbr (.430 h.) Min Evveli Sretil-Ftiha ile Nihyeti Sretil-Arf (187 Levha) : -Tahkik ve Dirse-, Ali b. Gz b. Nemt-Tveycir, Sra No:576, Kayt No:716, 1993/1414. el-Kifye fit-Tefsr li Eb Abdirrahmn en-Neysbr el-Hayr Min Evveli Sretil-Enbiy ile Nihyeti Sretiz-Zmer : -Dirse ve Tahkik mea Mkrana bi Tefsril Beav-, Abdullah b. Sevkn b. Abdullah ezZehrn, Sra No:577, Kayt No:728, 1994/1415. el-Kifye fit-Tefsr li Eb Abdirrahmn en-Neysbr el-Hayr Min Evveli Sretil-Enfl ile Nihyeti Sreti T-H : -Dirse ve Tahkik 215

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

meal-Mkrana bi Tefsri bn Kesr-, Abdullah b. Avvd b. Luveyhk el-Mutayr, Sra No:578, Kayt No:789, 1995/1416. el-Kifye fit-Tefsr li Eb Abdirrahmn en-Neysbr el-Hayr Min Evveli Sreti fir ile Nihyetil-Kurnil-Kerm : -Dirse ve Tahkik meal-Mkrana bi Tefsri Ahkmil-Kurn li bnil-Arab-, Salih b. Yusuf Hasan Ktib, Sra No:579, Kayt No:720, 1993/1414. el-Mnfikn fil-Kurnil-Kerm, Muhammed Yusuf yd Hasan, Sra No:581 Kayt No:150, 1983/1404. Trihu Ulmul-Kurnil-Kerm; Min Bidyetil-Karnis-Sdis ila Nihyetil-Karnil-ir, Muhammed b. Hamid b. Muhammed el-Kura, Sra No:584, Kayt No:900, 1997/1418. Tahrrul-Kavl fis-Suver vel-ytil-Mekkiyye vel-Medeniyye Min Evveli Sretil-Kehf il hiri Sretin-Ns, Muhammed b. Abdulaziz b. Abdullah el-Flih, Sra No:587, Kayt No:970, 1999/1420. Tefsru ytil-Kurn an Alkatil-Melike bil-nsn, Abdulaziz b. Salih el-Ubeyd es-Slm, Sra No:590, Kayt No:554, 1991/1412. Tefsru Ebl-Muzaffer es-Semn Min Evveli Sretil-Enm il hiri Sretil-Enfl Tahkik ve Dirse , Talal b. Mustafa Ahmet Arakss, Sra No:592, Kayt No:327, 1986/1407. Tefsru Ebl-Muzaffer es- Min Evveli Sretil-Cin il hiril-KurnilKerm Tahkik ve Dirse meal-Mukrane Beyneh ve BeynelBeav vez-Zemaher , Sleyman b. Salih el-Hziyy, Sra No:593, Kayt No:336, 1986/1407. Tefsru Ebl-Muzaffer es-Semn Min Evveli Sretir-Rad il Evveli Sretil-Enbiy Tahkik ve Dirse meat-Talik al Hzihs-Srah vel-Mukaddime an ttichit-Tefsir f Asrih , Fruk Hseyin Muhammed Emin, Sra No:594, Kayt No:337, 1986/1407. Tefsru Ebl-Muzaffer es-Semn Sretil-Bakara Minhu Tahkik ve Dirse , Abdulkadir Mansr Mansr, Sra No:600, Kayt No:92, 1981/1402. Tefsru Eb Muhammed shk b. brhim el-Bset el-Kd Min Evveli Sretil-Kehf il Nihyeti Sreti-uar Tahkik ve Dirse , Ivaz b. Muhammed Zfir el-Umar, Sra No:601, Kayt No:657, 1992/1413. Tefsru shk b. brhim el-Bset Min Evveli Sretin-Neml il hiri Sretin-Necm(132 Levh) Tahkik ve Dirse , Osman Muallim Mahmud eyh, Sra No:602, Kayt No:821, 1995/1416. Tefsru bn Recep el-Hanbel Cem ve Dirse , Ubeyd b. Ali b. Ubeyd el-Ubeyd, Sra No:603, Kayt No:578, 1991/1412. 216

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

Tefsrul-mm Eb Zekeriyy Yahy b. erefddn en-Nevev Cem ve Dirse , Mlf b. Nim b. Umrn es-Sid, Sra No:605, Kayt No:899, 1997/1418. Tefsrul-Kurnil-Kerm li Eb Bekr b. Ali el-Heddd ez-Zbeyr elYemen (.800 h) Tefsru Srateyil-Ftih vel-Bakara Tahkik ve Dirse , yid b. Abdullah b. Iyd el-Harb, Sra No:608, Kayt No:635, 1992/1413. Cuhd bnul-Enbr fit-Tefsr ve Ulmil-Kurnil-Kerm, Ferac b. Furayc b. Ferac el-Avf, Sra No:612, Kayt No:835, 1996/1417. Hadsl-Kurn an Gazveti Bedir ve Uhud ve Sulhul-Hudeybiye ve Fethi Mekke ve Huneyn ve Tebk, Muhammed b. Bekir b. brahim bid, Sra No:616, Kayt No:439, 1988/1409. Rumzl-Knz f Tefsril-Kitbil-Azz lil-Hfz Abdurrazzak b. Rzkullah er-Rasan (. 661 h.) Dirse ve Tahkik el-Mcelled esSn , Muhammed b. Salih b. Muhammed el-Berrk, Sra No:621, Kayt No:533, 1990/1411. Ziyul-Kulb lil-mm Sleym b. Eyyb Ebl-Feth er-Rz e-fi (.337h.) min Evveli Kavlih Tel ; (vez-Kurullhe f Eyymin Maddt) il Nihyeti Sratil-Mide, 51 Levha Tahkik ve Dirse mea Mukranetih bi Tefsril-Beav, Abdullah b. Nfi b. Huzeyfe elUmar, Sra No:627, Kayt No:819, 1995/1416. Ulmul-Kurn beynel-Burhn vel-tkn Dirse ve Mukrane , Hzim Said Haydar Said, Sra No:630, Kayt No:775, 1995/1416. Fthul-ayb fil-Kef an Knr-Rayb lit-Tayyib; Tefsru SratinNis vel-Mide Dirse ve Tahkik mea Mukranatih bi Kitbi Zdul-Mesr li bnil-Cevzv , Salih b. Nsr en-Nsr, Sra No:635, Kayt No:796, 1995/1416. Fthul-ayb fil-Kef an Knr-Rayb lit-Tayyib; min EvvelilKitb il Nihyeti s. 130 Dirse ve Tahkik , Salih b. Abdurrahman b. Salih el-Fyiz, Sra No:636, Kayt No:683, 1993/1414. Fthul-ayb fil-Kef an Knr-Rayb lit-Tayyib; min SratilHicr il Nihyeti Srati T-h Dirse ve Tahkik meal-Mukrane bi Tefsri Ebl-Muzaffer es-Semn , Muhammed el-Emn b. El-Hseyn Ahmed, Sra No:639, Kayt No:827, 1996/1417. Ksasun-Nis fil-Kurnil-Kerm; ed-Drs vel-Iber vel-AhkmulMstefde Minh, Muhammed b. Nsr b. Halit el-Humeyyid, Sra No:643, Kayt No:876, 1997/1418. Kavidt-Tefsr Cem ve Dirse , Halid b. Osman b. Ali es-Sebt, Sra No:645, Kayt No:777, 1995/1416. 217

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

Lbbn-Nukl f Esbbin-Nzl lil-Hfz Celleddin Abdurrahman b. Eb Bekr es-Suyt Dirse ve Tahkik mea Mukranatih bi Kitbi Esbbi Nzlil-Kurnil-Kerm lil-Vhid (.368h.), Abdulaziz b. Abdullah b. Muhammed el-Curb, Sra No:647, Kayt No:839, 1996/1417. Merviyyt el-Hfz bn Merdeveyh fit-Tefsr; Min Evveli SratilMcdele il hiril-Kurnil-Kerm Cem ve Dirse mea Mukranatih bil-Kefi vel-Beyn f Tefsril-Kurn lis-Saleb , Rid b. Hamd b. Hamd es-Subh, Sra No:654, Kayt No:940, 1998/1419. Merviyyt Hasan el-Basr f Tefsril-Kurnil-Kerm Min Evveli Sratil-sr il hiri Sratin-Ns Cem ve Dirse ve Tahkik , ir Ali h, Sra No:655, Kayt No:385, 1987/1408. Merviyyt Said b. Cbeyr fit-Tefsr Min Evveli Srati Ynus il hiril-Kurnil-Kerm Cem ve Dirse ve Tahkik , Muhammed Eyyb b. Muhammed Yusuf Ali, Sra No:656, Kayt No:406, 1987/1408. Min Tefsrti bn Abbs fis-Slseynil-Ahrayn Minel-KurnilKerm, Adem Muhammed Ali, Sra No:660, Kayt No:296, 1985/1406. Menhecl-Kurnil-Kerm f Riyeti Zuafil-Mctema, Ammd b. Zheyr b. Abdulkadir Hfz, Sra No:663, Kayt No:593, 1991/1412. Hidhetl-nsn ill-stin-i bil-Kurn li bn-i Abdulhd Tahkik ve Dirse , Muhammed Enver Shib b. Muhammed mer, Sra No:669, Kayt No:946, 1998/1419. 2. Krat Blmnde Yaplan Tezler

2.1 Yksek Lisans Tezleri: bn Mehrn el-Mukr ve Devruh fil-Krt mea Tahkik ve Dirse Kitbuh el-Gye fil-Krtil-Ar ve htiyru Eb Htim, Sbatullah Muhammed ef Rasl, Sra No:672, Kayt No:316, 1986/1407. el-mm e-evkn ve rduh lil-Kra f Tefsrih, Ahmed b. Abdullah Ahmed el-Mukr, Sra No:673, Kayt No:183, 1984/1405. Tetimme f Krtis-Selsil-Eimme li erefddn Sdk b. Selme b. Hseyin el-Meshar (.825h.) -Tahkik ve Dirse , Slim Muhammed Muhammed Mahmud Ahmed Mevlt, Sra No:676, Kayt No:559, 1991/1412. et-Tecrd li Buyetil-Mezd fl-Krtis-Seb li bnil-Fehhm (.516h.) Tahkik ve Dirse , Mesd Ahmed Seyyid Muhammed lys, Sra No:677, Kayt No:422, 1988/1409. 218

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

et-Trz f erhi Zabtl-Harrz lit-Tenis Dirse ve Tahkik , arl Ahmed b. Ahmed, Sra No:681, Kayt No:419, 1988/1409. el-Krtl-Mtevtira Ellet Enkerah bn Cerr et-Taber ver-Redd Aleyh minel-Ftih il hirit-Tevbe, Muhammed Arif Osman Ms, Sra No:682, Kayt No:178, 1984/1405. el-Kra f Tefsril-Bahrul-Muht li Eb Hayyn min Evveli SratilFtih il hiri Sratil-Enfl, Ahmed Halit Yusuf kr, Sra No:683, Kayt No:376, 1987/1408. el-Mcez fil-Kra li Eb Al el-Ahvz (.446h.) Dirse ve Tahkik , Hfz Mahmud el-Hasan Hfz, Sra No:686, Kayt No:379, 1987/1408. el-Muvazzh li Mezhibil-Kurr fl-Feth vel-mle ve Beynel-Lafzayn li Eb Amr ed-Dn Dirse ve Tahkik , Muhammed efat Rabbn b. Hfz Melik Muhammed, Sra No:687, Kayt No:524, 1990/1411. el-Vesle il Kefil-Akle f Resmil-Mushaf li Al b. Muhammed esSahv Dirse ve Tahkik , Talll Ahmed Al Deyn, Sra No:688, Kayt No:728, 1994/1415. Bustnul-Hdt f htilfil-Eimmeti ver-Ruvt li Eb Bekr bnelCnd(.769h.) Dirse ve Tahkik , Hseyin b. Muhammed b. Slih elAvc, Sra No:690, Kayt No:817, 1995/1416. Hlsatl-Ebhs ve erhu Menhecl-Krtis-Sels li Eb shk Burhneddin brahim b. mer el-Caber (.732h.) Dirse ve Tahkik , Muhammed brahim Muhammed Abdullah, Sra No:692, Kayt No:442, 1988/1409. erhul-Hidye li Ebl-Abbs Ahmed b. Ammr el-Mehdev (.440h.) Dirse ve Tahkik , Hzim Sid Haydar Said, Sra No:693, Kayt No:534, 1990/1411. Gyetl-htisr fil-Kra li Eimmetil-Emsr lil-Hfz Ebil-Al elHasen b. Ahmed el-Hemadn (.569h.) Dirse ve Tahkik , Emn Muhammed Ahmed e-eyh e-enkt, Sra No:694, Kayt No:734, 1994/1415. 2.2 Doktora Tezleri: zhur-Rumz ve Mifthul-Kunz fil-Krtil-Erbaa Aara li emseddn el-Kabkib (.849h.) Tahkik ve Dirse , Ahmed Halit Yusuf kr, Sra No:671, Kayt No:535, 1990/1411. el-ktid f Marifetil-Vakf vel-btid li Abdullah b. Muhammed enNekzv (.683h.) Tahkik ve Dirse , Mesd Ahmed Seyyid Muhammed lyas, Sra No:674, Kayt No:663, 1992/1413. 219

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

El-Budr ez-Zhira fil-Krtil-Aril-Mtevtira li mer b. Ksm Marf bin-Ner (.907h.) Dirse ve Tahkik , Furknuddn Mihribn Ali, Sra No:675, Kayt No:504, 1989/1410. et-Takrb vel-Beyn f evzzl-Kurn li Abdurrahman b. Abdulhamid es-Safrv (.636 h.) min Evvelil-Kitb il Nihyeti Sratin-Neml Tahkik ve Dirse , Ahsenb. Seh b. Muhammed Erafuddn, Sra No:678, Kayt No:500,1989/1410. el-Cmi fil-Krtil-Ar li Eb Maer et-Taber Dirse ve Tahkik , Muhammed b. Seyyid Muhammed b. Muhammed el-Emn, Sra No:679, Kayt No:346, 1986/1407. ed-Drrun-Nesr vel-Azbun-Nemr f erhi Mkilt ve Halli Mukfilt temele Aleyh et-Teysr li Eb Amr ed-Dn, Telf: Abdulvhid bi Muhammed el-Mlik (.705h.) Dirse ve Tahkik , Ahmed b. Abdullah Ahmed el-Mukr, Sra No:680, Kayt No:414, 1988/1409. el-Mstenr fil-Krtil-Ar li Eb Thir Ahmed b. Ali b. Abeydullah b. mer b. Sevvr el-Badd (.496h.) Dirse ve Tahkik , Ahmed Thir veys Ali, Sra No:684, Kayt No:660, 1992/1413. el-Mnteh lil-mm Ebil-Fadl Muhammed b. Cfer el-Huz elBedl (.408h.) Dirse ve Tahkik , Muhammed efat Rabbn b. Hfz Melik Muhammed, Sra No:685, Kayt No:774, 1995/1416. el-Vakf vel-btid li Ebl-Hasen Ali b. Ahmed el-Gazzl (.516h.) Min Evvelih il Nihyeti Sratil-Kehf Dirse ve Tahkik , Abdulkerim b. Muhammed b. Osman el-Osman, Sra No:689, Kayt No:430, 1988/1409. Cemlul-Kurr ve Kemlul-kr li Alemddn es-Sehv Min Evvelih il Nihyetit-Tr; er-Rsih fil-Mensh ven-Nsih Dirse ve Tahkik , Abdulhak Abduddim Seyf, Sra No:691, Kayt No:512, 1989/1410. Muhtasarut-Tebyn li Hecit-Tenzl li Eb Dvd Sleymen b. Nech(.496h.) Dirse ve Tahkik , arl Ahmed b. Ahmed. Sra No:695, Kayt No:633, 1992/14 3. Sonu ve Deerlendirme 1976 ylnda kurulan niversitenin Kurn- Kerm Fakltesindeki ilk tez 1979 ylnda tamamlanmtr. Yaplan tezlerin yllara gre dalm yledir:

220

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

Tablo 1: Yaplan tezlerin yllara gre dalm Yl 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 21 Yl Yksek Lisans 1 8 3 5 2 2 6 6 3 9 10 6 3 3 8 10 5 4 1 --95 Doktora --1 -3 2 1 4 3 3 3 2 4 5 4 1 8 4 4 5 3 60 Toplam 1 8 4 5 5 4 7 10 6 12 13 8 7 8 12 11 13 8 5 5 3 155 Yzdesi 0,65 5,18 2,63 3,27 3,27 2,63 4,55 6,48 3,9 7,45 8,41 5,18 4,55 5,18 7,45 7,12 8,41 5,18 3,27 3,27 1,97 %100

En ok tez almalarnn yapld dnem, % 8.41lik oranla ve toplam 13er adet tezle 1989 ve 1995 yllardr. En az tezin yapld yl ise, ilk tez almasnn da tamamland 1979 yldr. niversitenin Kurn- Kerim Fakltesi Tefsir ve Kraat blmlerinde yaplan bu tezlerin hangi konular iledikleri veya ne tr almalar yaptklarn gz nnde bulundurarak gruplandracak olursak, karmza yle bir tablo kacaktr:

221

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

Tablo 2: Yaplan tezlerin konularna gre dalm

Tezlerin alma Alanlar Tahkik ve Dirse almalar ahs-Eser almalar Konulu Tefsir almalar Kraat limleri Tefsir Tarihi Tefsir Usl Sre Tefsiri Ulmul-Kurn Metodolojisi Ulmul-Kurn Tarihi Ulmul-Kurn4 Toplam : Yksek Lisans Tefsir 38 15 12 1 1 2 2 1 1 7 80 Kraat 11 2 --------13 Doktora Tefsir 34 5 6 1 -2 --1 2 51 Kraat 11 ---------11 Toplam 94 22 18 2 1 4 2 1 2 9 155 Yzdesi % 60.64 % 14.20 % 11.61 % 1.29 % 0.65 % 2.58 % 1.29 % 0.65 % 1.29 % 5.80 % 100

Bu tablodan da anlald zere, faklte bnyesinde yaplan tez almalarnn arlkl alan, tahkik ve ahs eser almalardr (% 74.84). Konulu tefsir almalar ise toplam tez almalarnn sadece % 11.61ini oluturmaktadr. Tez almalarnn % 13.55lik ksmn da Tefsir, Tefsir Usl, Tefsir Tarihi, Kraat limleri ve Kurn limleri (Ulmul-Kurn) alannda yaplan dier almalar oluturmaktadr. Bu tezlerde byk bir yekun tutan tahkik ve dirse almalar, genellikle gemi dnemlerde kaleme alnan eserlerin tantm ve tahkikini yapmaktadr. Buna gre, giri ya da ilk blmde eserin mellifi hakknda bilgi verilmekte ve eserin tantm yaplmaktadr. Devam eden blmlerde ise, eserin tahkikine yer verilmektedir. ahs-eser incelemesini konu edinen almalarda de yine ayn durum sz konusudur: ncelikle mellif hakknda detayl bilgiler verilir, ardndan eserin tantm, bal bulunduu disiplindeki yeri ve ayn trden olan dier almalarla mukayesesi yaplmaktadr. Getiimiz yzylda Kurn aratrmalar ierisinde nemli bir yer tutan Konulu Tefsir almalarna dair niversite bnyesinde yaplan almalarn ok az olduu grlmektedir. ounluunu ahs-eser ve tahkik-dirse almalarnn oluturduu tezlerin klasik almalara -dolaysyla byk lde gemie- bal olduklarn grmekteyiz. Hatta buradaki Konulu Tefsir almalarnn bir ou da, muhteva asndan, yine klasik almalar andrmaktadr. 222

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi Say : 15 Yl : 2003/2 (207-223 s.)

Gerek Tefsir Usl gerekse Ulmul-Kurn metodolojisi ile ilgili almalarn, yok denecek kadar az olmas (toplam be adet), byk lde eski usllere balln, onlar kutsamann ve yeni bir metodolojiye ihtiya hissedilmemesinin sonucu olsa gerektir. Benzer durum Tefsir Tarihi ile Ulmul-Kurn Tarihi iin de sz konusudur. Yine czul-Kurn, Nsih-Mensuh, Mekk-Meden, MuhkemMtebih, Fevtihus-Suver, Garbul-Kurn... gibi Ulmul-Kurn konularnn ilendii tezlerde de gemiin bir tekrar yaplmaktadr. Sonu itibariyle bu almalar, byk lde klasik dneme ait Tefsir, Tefsir Usl ve Ulmul-Kurna ait birikimlerin, gnmzn diliyle tekrar edilmesinden ibarettir. Bu ynleriyle de istifade edilebilecek bir yapdadrlar. Ancak ele alnan konularn gnmz insannn bilgisi dahilinde olduu birok alanla irtibatnn kurulamamas sebebiyle, pratik hayatla ilgisi kesik almalar olarak ktphane raflarnda kalmaya mahkum gibidirler.

DPNOTLAR
1 2 3

niversitenin 1976 ylndaki kuruluundan itibaren 11.10.1999 tarihinde yaplan son teze kadar toplam 155 (yz elli be) adet almay kapsamaktadr. 81 adet Tefsir blm ve 14 adet Krat blm olmak zere toplam, 95 adet Yksek Lisans tezi. 49 adet Tefsir blm ve 11 adet Krat blm olmak zere toplam, 60 adet Doktora tezi.

223