28 ubat sreci

28 ubat 1997'de yaplan Milli Gvenlik Kurulu toplants sonucu aklanan ve Trkiye siyasi tarihine geen kararlar ve kimilerince bir dnm noktas olan kararlarn uygulanmas srasnda Trkiye'de siyasi, idari, hukuki ve toplumsal alanlarda yaanan deiimlere neden olan tartmal sretir. 28 ubat Sreci, srecin nde gelen komutanlarnca "Demokrasiye bir balans ayar olarak" tanmlanm basnda ve kamuoyunda sk sk "postmodern askeri bir mdahale" olarak anlmtr. Bizzat srecin nderlerinden olan Genelkurmay kinci Bakan Orgeneral evik Bir de sreci "Postmodern askeri bir mdahale" olarak tanmlamtr.

Konu balklar

1 Geliim sreci 2 28 ubat Kararlar 3 Olaylar 4 Kaynaka

Geliim sreci

Gven Erkaya 12 Eyll Darbesi sonucu ortaya kan siyasetin etkisiyle 1980 ve 1990'larda sa partiler giderek glenmi ve bunun sonucu olarak Refah Partisi 1995 genel seimlerinden az farkla da olsa ikinci DYP ve nc olan ANAP'n nnde birinci parti olarak kmtr. 1996 ylnda, seimlerin ardndan kurulan DYP - ANAP koalisyon hkmeti, Refah Partisi'nin gvenoylamas hakknda hukuksal inceleme yaplmas iin Anayasa Mahkesi'ne yapt bavuru hakl grlerek gvenoylamas geersiz sayldndan dalmtr. Bunun zerine TBMM'de birinci parti durumunda olan RP ile ikinci parti olan DYP arasnda kurulan 54.hkmet ( Refahyol hkmeti ), 8 Temmuz 1996'da TBMM'de yaplan oylamada gvenoyu almay baarmtr.

Ancak hkmetin irticaya ynelik icraatleri ve yolat baz olaylar Trkiye'yi 28 ubat Sreci ne sokmutur.Bunlar yledir:

1. Babakanlkta Devlet Bakan Fehim Adak, Fetullah Erba, smail Nacar Gneydou sorununu grtler. HADEP'ten Ahmet Trk ile grld, HADEP genel bakan Murat Bozlak ve eski DEP'li milletvekilleri cezaevinde ziyaret edildi. RP Van milletvekili Fetullah Erba, PKK'nn elinde rehin tutulan askerler iin Kuzey Irak'a Zap kampna gitti. Bu gelimeler, Refahyol ile Genelkurmay arasnda gerginlik meydana getirdi. 2. Babakan Erbakan ran, Pakistan, Singapur, Malezya, Endonezya, Msr, Libya, Nijerya'y ziyaret etti. Libya'da, Kaddafi'nin adrnda diplomatik skandal yaand. Kaddafi, Trkiye'ye ar eletirilerde bulundu. 3. YA kararlar ile orduyla iliii kesilenler, Refahl belediyelerde ie girdi. Erbakan ile ordu arasnda soukluk balad. 4. 11 Ocak 1997'de Babakan Erbakan babakanlk konutunda tarikat ve cemaat liderlerine iftar yemei verdi. 5. Taksim ve ankaya'ya cami yaplmas, Ayasofya'nn camiye evrilmesi tartmalar yaand. Barts (trban) tartmalar, kurban derilerinin toplanmas tartmalar, kadrolama tartmalar yapld. Din ve laiklik, irtica tartmalar medyada youn bir ekilde verildi. 6. Sultanbeyli belediye bakan Nabi Koak ile Tugeneral Dou Silaholu arasnda Atatrk heykeli gerilimi yaand. Tugeneral, Sultanbeyli'nin ortasna heykeli dikti. 7. Kayseri RP belediye bakan kr Karatepe 10 Kasm trenlerine ii kan alayarak katldn aklad. 8. 30 Ocak 1997'de Sincan belediyesi Kuds gecesi dzenledi. Belediye bakan Bekir Yldz, ran bykelisinin misafir olduu gecede sahneye konulan cihad oyunu basnda tepki oluturdu. Star muhabiri In Grel saldrya maruz kald. Bekir Yldz tutukland, mahkum edildi. 4 ubatta Sincan'da askerler tankla gei yapt. Genelkurmay 2. bakan evik Bir 'demokrasiye balans ayar yaptk' dedi. 9. Genelkurmay ile hkmet arasnda, snrtesi harekatlarn denei iin kriz kt. 10. 3 Kasm 1996'da Susurluk'ta meydana gelen bir trafik kazasnda mafya, siyaseti, polis ilikileri aa kt. Babakan Erbakan 'fasa fiso' dedi, Adalet Bakan evket Kazan ise, aydnlk iin bir dakika karanlk toplumsal eylemi iin 'mumsnd oynuyorlar' dedi. 11. Emniyet stihbarat Dairesi Bakan Blent Orakolu ile ileri Bakan Meral Akener hakknda, istihbarat bilgi ve belgeleriyle ilgili olarak soruturma balatld. 12. Yksek rtbeli subaylar 26 Ocak'ta Glck'te toplanarak irticann iktidarda olduunu tarttlar. 13. 5 ubatta Cumhurbakan Sleyman Demirel, babakan Erbakan'a birka mektup gnderdi. Deniz Kuvvetleri Komutan Oramiral Gven Erkaya 'irtica, PKK'dan daha tehlikeli' dedi. 14. veren ve ii rgtleri, TSK, Trk-, DSK, odalar ve birlikler, TOBB, TESK iktidara kar eletiriye baladlar. Kadn rgtleri, 'eriata kar laiklik yry' yapt. Refik Baydur, 'en byk tehlike siyasal slam' dedi. 15. 28 ubat 1997'deki MGK kararlar hkmete bildirildi. Kararlarda, laiklik iin yasalarn uygulanmas istendi, tarikatlara bal okullar denetlenmeli ve MEB'e devredilmeli, 8 yllk kesintisiz eitime geilmeli, Kuran Kurslar denetlenmeli, Tevhidi Tedrisat uygulanmal, tarikatlar kapatlmal, irtica nedeniyle ordudan atlanlar savunan ve orduyu din dmanym gibi gsteren medya kontrol altna alnmal, kyafet kanununa riayet edilmeli, kurban derileri kktencilere verilmemeli, Atatrk aleyhindeki eylemler cezalandrlmal, deniliyordu. 16. evket Kazan, rantiyeci sermayeyi engelledikleri iin darbeye anak tuttuklarn syledi.

17. Genelkurmay Bakanl 29 Nisan 1997'de Anayasa Mahkemesi, Yargtay, Dantay yeleri ile niversite Rektrlerini Karargah'a ararak kendilerine ve gazetecilere "irtica brifingleri" verdi.

28 ubat Kararlar
Mill Gvenlik Kurulu'nun 28 ubat 1997 tarih ve 406 Sayl Kararna Ek-A (rejim aleyhtar irticai faaliyetlere kar alnmas gereken tedbirler) 1-Anayasamzda cumhuriyetin temel nitelikleri arasnda yer alan ve yine anayasann 4'nc maddesi ile teminat altna alnan laiklik ilkesi byk bir titizlik ve hassasiyetle korunmal, bunun korunmas icin mevcut yasalar hibir ayrm gzetmeksizin uygulanmal, mevcut yasalar uygulamada yetersiz grlyorsa yeni dzenlemeler yaplmaldr. 2-Tarikatlarla balantl zel yurt, vakf ve okullar, devletin yetkili organlarnca denetim altna alnarak Tevhid-i Tedrisat Kanunu gerei Mill Eitim Bakanl'na devri salanmaldr. 3-Gen nesillerin krpe dimalarnn ncelikle cumhuriyet, Atatrk, vatan ve millet sevgisi, Trk milletini ada uygarlk dzeyine karma lk ve amac dorultusunda bilinlendirilmesi ve eitli mihraklarin etkisinden korunmas bakmndan: a-8 yllk kesintisiz eitim, tm yurtta uygulamaya konulmal. b-Temel eitimi alm ocuklarn, ailelerinin isteine bal olarak, devam edebilecei Kuran kurslarnn Mill Eitim Bakanl sorumluluu ve kontrolnde faaliyet gstermeleri iin gerekli idari ve yasal dzenlemeler yaplmaldr. 4-Cumhuriyet rejimine ve Atatrk ilke ve inklaplarna sadk, aydn din adamlar yetitirmekle ykml, milli eitim kurulularmz, Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun zne uygun ihtiya dzeyinde tutulmaldr. 5-Yurdun eitli yerlerinde yaplan dini tesisler belli evrelere mesaj vermek amacyla gndemde tutularak siyasi istismar konusu yaplmamal, bu tesislere ihtiya varsa, bunlar Diyanet leri Bakanl'nca incelenerek mahalli ynetimler ve ilgili makamlar arasnda koordine edilerek gerekletirilmelidir. 6-Mevcudiyetleri 677 sayl yasa ile men edilmi tarikatlarn ve bu kanunda belirtilen tm unsurlarn faaliyetlerine son verilmeli, toplumun demokratik, siyasi ve sosyal hukuk dzeninin zedelenmesi nlenmelidir. 7-rticai faaliyetleri nedeniyle Yksek Asker ra kararlar ile Trk Silahl Kuvvetleri'nden (TSK) ilikileri kesilen personel konusu istismar edilerek TSK'yi dine karym gibi gstermeye alan baz medya gruplarnn silahl kuvvetler ve mensuplar aleyhindeki yaynlar kontrol altna alnmaldr. 8- rticai faaliyetleri, disiplinsizlikleri veya yasad rgtlerle irtibatlar nedeniyle TSK'dan ilikileri kesilen personelin dier kamu kurum ve kurulularnda istihdam ile tevik unsuruna imkan verilmemelidir.

9- TSK'ya ar dinci kesimden szmalar nlemek iin mevcut mevzuat erevesinde alnan tedbirler; dier kamu kurum ve kurulular, zellikle niversite ve dier eitim kurumlar ile brokrasinin her kademesinde ve yarg kurulularnda da uygulanmaldr. 10-Bu maddenin tam metnini Turkiye'nin uluslararas ilikilerini ilgilendirdii iin yaynlayamyoruz. 11-Ar dinci kesimin Trkiye'de mezhep ayrlklarn krklemek suretiyle toplumda kutuplamalara neden olacak ve dolaysyla milletimizin dmanca kamplara ayrlmasna yol aacak ok tehlikeli faaliyetler yasal ve idari yollarla mutlaka nlenmelidir. 12-T.C. Anayasas, Siyasi Partiler Yasas, Trk Ceza Yasas ve bilhassa Belediyeler Yasas'na aykr olarak sergilenen olaylarn sorumlular hakknda gerekli yasal ve idari ilemler ksa zamanda sonulandrlmal ve bu tr olaylarn tekrarlanmamas iin her kademede kesin nlemler alnmaldr. 13-Kyafetle ilgili kanuna aykr olarak ortaya kan ve Trkiye'yi ad bir grnme yneltecek uygulamalara mani olunmal, bu konudaki kanun ve Anayasa Mahkemesi kararlar taviz verilmeden ncelikle ve zellikle kamu kurum ve kurulularnda titizlikle uygulanmaldr. 14-eitli nedenlerle verilen, ksa ve uzun namlulu silahlara ait ruhsat ilemleri polis ve jandarma blgeleri esas alnarak yeniden dzenlenmeli, bu konuda kstlamalar getirilmeli, zellikle pompal tfeklere olan talep dikkatle deerlendirilmelidir. 15-Kurban derilerinin, mali kaynak salamay amalayan ve denetimden uzak rejim aleyhtari rgt ve kurulular tarafndan toplanmasna mani olunmal, kanunla verilmi yetki dnda kurban derisi toplattrlmamaldr. 16-zel niforma giydirilmi korumalar ve buna neden olan sorumlular hakknda yasal ilemler ivedilikle sonulandrlmal ve bu tr yasad uygulamalarn ulaabilecei vahim boyutlar dikkate alnarak, yasa ile ngrlmemi btn zel korumalar kaldrlmaldr. 17-lke sorunlarnn zmn "Millet kavram yerine mmet kavram" baznda ele alarak sonulandrmay amalayan ve blc terr rgtne de ayn bazda yaklaarak onlar cesaretlendiren giriimler yasal ve idari yollardan nlenmelidir. 18-Byk Kurtarc Atatrk'e kar yaplan saygszlklar ve Atatrk aleyhine ilenen sular hakkndak 5816 sayl kanunun istismar edilmesine frsat verilmemelidir.

Olaylar
Milli Gvenlik Kurulu'nun (MGK) 28 ubat kararlarnn ardndan gelien olaylar yledir: Refahyol hkmeti nin Babakan Necmettin Erbakan'n 'havada yakt ikmali' olarak tanmlad babakanlk grevini hkmet orta DYP genel bakan Tansu iller'e vermek amacyla 18 Haziran 1997'de istifasn Cumhurbakan Sleyman Demirel'e sundu. Ancak Demirel, hkmet ortaklarnn arasndaki protokol dikkate almad ve hkmeti kurma grevini TBMM'de ounluu olmayan muhalefete, ANAP genel bakan Mesut Ylmaz'a verdi.[1]

Daha sonraki bir aylk mddet zarfnda, Cumhurbakan Sleyman Demirel, birok DYP milletvekilini bizzat arayarak partilerinden istifa etmeleri gerektiini, etmezler ve Mesut Ylmaz hkmeti gvenoyu alamazsa askeri darbe olacan tehdit olarak ne srerek,[2] DYP grubunun paralanmasn salad. 12 Temmuz'da Mesut Ylmaz bakanlnda ANAP - DSP Demokrat Trkiye Partisi arasnda kurulan 55. hkmet TBMM'den gvenoyu ald. MGK'nun 28 ubat kararlarnn ardndan zellikle 18 Nisan 1999 seimlerine kadar sren zaman diliminde 14 Austos 1997'de 8 yllk kesintisiz eitim kanunu TBMMde kabul edildi. Bu kanunla mam Hatip Liseleri dahil Meslek Liselerinin ortaokul blmleri kapatld. Ayrca Meslek Liselerinden mezun olanlarn SS niversite'ye Giri Snavndan aldklar puan ne kadar yksek olursa olsun, sadece belli blmlerine girmelerine msaade edildi. 21 Mays 1997'de Yargtay Basavcs Vural Sava'n, Anayasa Mahkemesi'nde Refah Partisi iin at kapatma davas 1 yl sonra sonuland. 17 Ocak 1998'de Anayasa Mahkemesi, Refah Partisi'nin, "laik Cumhuriyet ilkesine aykr eylemleri saptandndan" ierikli gerekeyle kapatlmasna karar verdi. RP'nin mallarnn Hazine'ye devredilmesi de kararlatrld. Necmettin Erbakan ve 6 partilinin be yl sreyle parti yelii yapmas yasakland. 1998 Kasm aynda eski RP'li stanbul Bykehir belediye bakan Recep Tayyip Erdoan'n belediye bakanl drld. Yeralt irticai faaliyette bulunduu iddiasyla Aczimendi grubunun lideri Mslm Gndz 1997'de IBDA-C rgtnn lideri Salih Mirzabeyolu'da 1998'in son gnlerinde stanbul'da yakaland. Daha sonra Babakanlk Takip Kurulu ve Emniyet Genel Mdrl kaytlarndan hazrlanan rapora gre, gvenlik ve istihbarat birimleri, 1997'de 2 bin 956 kiiyi, 1998'de ise 4 bin 420 kiiyi "irticai faaliyetlere katldklar" gerekesiyle gzaltna ald. 28 ubat sreci srasnda TSK iinde dnemin Genelkurmay Bakan smail Hakk Karaday yerine iki ismin; dnemin Genelkurmay 2. Bakan Orgeneral evik Bir ile Genelkurmay Genel Sekreteri Tmgeneral Erol zkasnak'n adlar daha ok n plana kt. 2001 ylnda bir televizyon programn katlan dneminin Genelkurmay Genel Sekreteri emekli Tmgeneral Erol zkasnak, 28 ubat sreci'ni "post-modern bir darbe" olarak tanmlayan baz yazarlar hakl bulduunu syledi. Orgeneral smail Hakk Karaday'nn emekli olmasyla yerine gelen 23.Genelkurmay Bakan Orgeneral Hseyin Kvrkolu 'da bir basn toplantsnda 28 ubat sreci gerekirse bin yl srer demitir.