You are on page 1of 16

Kpss.

info ANAYASA HUKUKU

ANAYASA HUKUNA GR
1961 anayasas kentli orta snf yani batya dayanan bir toplumsal snf ve bunu destekleyen asker kesimini hedef alm yani asker-sivil dayanmasna dayana bir anayasa 1982 anayasasnda asker ve sivil dayanmas grlmyor. Her iki anayasada askeri harekat sonucu olumu 1961 anayasasnda bat tipi demokrasi projesi uygulanm sosyal devlet hzl kalknma demokrasi kavram 1961 anayasasndaki hedefler bu faktrlerin nn birden gereklemesi olduka zor. Bata abalar olumlu sonu veriyor ve skmaya neden oluyor. 1980 harekat da bu skmann patlamasyla oluyor. 1961 Anayasasyla elde edilen baz haklar bugn vazgeilmez nitelikte 1982 anayasasnn hakim dncesi TCnin ve Trkiye toplumunu blnme tehdidi altnda olduu ve bu blnmeyi devlet otoritesiyle engelleyip toplumu bir arada tutmak bu nedenle bat tipi demokrasiyi oturtmak gibi bir hedefi yok. Trkiye 1960 ylnda dnyada sren demokratikleme hareketine askeri bir darbe sonucu uyum gstermi. 1961 anayasas ile bu uyumu salayp gvenceye alm. Oysa 1982 anayasasnda adalarna yetimek gibi bir abas yok ve 2000 ylnda hala Trkiye adalarn iinde bulunduu srece uyum gstermi deil.

1982 ANAYASASI
Bu anayasa hazrlanrken 1961 anayasasnda sakncal grlen hkmler deitirilmi. Bu nedenle zaman zaman 1982 anayasasn 1961 anayasasyla karlatrmal olarak incelemek gerekir. 1937den beri anayasann 2. maddesi cumhuriyetin niteliklerini belirliyordu. Bu madde balang ksmna atfta bulunuyor. Balang blmleri II. Dnya sava sonras anayasalarda grlyor. Anayasann felsefesi, hazrlan vs. hakknda bilgi veren edebi bir metin 1924 anayasasnda yok amam 1961 anayasasnda tarif eden direnme hakkndan sz eden bir balang blm var. Balang bir hukuk kural saylamayacandan genelde anayasaya dahil edilmez ama 1961 ve 1982 anayasalarna dahil edilmi. (kimi maddelerde balang blmne atfta bulunulmas bunu gsteriyor. 1961 anayasas dneminde devletin milliyeti olamayaca gr hakimdi. Bu nedenle 2. maddede devletin nitelikleri saylrken milli devlet ifadesi kullanld. Balang blmnde Trk milliyetilii tanmlanyordu. 2. madde de b u blme atfta bulunarak devletin milliyeti olabileceini belirtti. Ayn ekilde 1982 anayasas da bu yntemi benimsedi. Balangtaki temel ilkelerin hibiri herkesin tmyle benimsedii ilkeler deil. Bu ilkelerin her birini herkes farkl deerlendirebilir. Buda bir sorundur. Bu nedenle hangi ilkelerin olduu deil bu etkilerin hukuki etkileri nemlidir. Balangtaki ilkelerin etkisi anayasa maddelerini etkisine gre ikincildir. Bu nedenle bir l normu olarak kullanlamaz. Ancak bir destek normu olabilir. 1982 anayasasnn 2. maddesine 1961 de kullanlan milli devlet ifadesi yerine Atatrk milliyetilii ilkesi konmu. Devlet ayrca ulusal devlet 3. madde devletin blnmez btnl ile bunu belirtiyor. Trkiyede sadece tek bir ulus vardr. Trk ulusundan olmak iin sadece hukuki olarak Trk vatanda olmak gerekir. Anayasaya gre resmi dil Trkedir Yani resmi belgeler ve ilemler Trke olmaldr. Konuma dili Trke olmak zorunda deil. Resmi dil ile ana dil farkl eyler. Ana dil hukuk metniyle belirlenemez. Siyasi partiler yasas, radyo Tv yasas vs. hkmettii konular iin sadece Trkenin kullanlabileceini sylyor. Ulusal devlet ayn zamanda bamsz devlet demek.

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU Da kar bamszlk yoksa ulus oluamaz. 2. maddede saylan niteliklerden biride devletin insan haklarna saygl olmas. Kamu hak ve zgrlkleri de var ama insan haklar alannda en geni olan 1961 anayasasnda devlet iin insan haklarna dayana deniyordu. 1982 anayasasnda ise dayanan yerine saygl deniyor. dayanan daha kuvvetli bir ifade 1982 anayasasnda bu kuvveti biraz azaltmak iin olsa gerek saygl ifadesi kullanlm. Temel haklar anayasada yer ald iin balayc ve stndr, yasaklanamaz. Temel haklara aykr davranlarn giderilmesi bir devdir. Temel haklar ve devler blm genel esaslar blmnden hemen sonra geliyor. Bunu sebebi 1961 anayasasnda da byle olmas. (1924 anayasasnda teme haklar ve devler 5. blmdeydi) Bu blm koruyucu haklar isteme haklar ve siyasal haklar biiminde dzenlenmi. 1982 anayasas insan haklar bakmndan snrlama ve yasaklara arlk veriyor. 61 anayasasyla tannan haklar hala var ama esas ama devlet organlarna temel hak ve zgrlkleri snrlama imkan vermek. Bunu temlinde yatan dnce devlet ile bireyin rekabet halinde olduu ve eer bireyin hak ve zgrlkleri artarsa devletin zayf decei inanc. Bu dnce pek yadrganamaz. Devlet ve birey arasnda bira atma var nk devlet gl ve yaygn oysa birey zayf ve tek bana. Bun nedenle insan haklarnda temel ama bireyi toplam ve devlete kar korumak. Bireyi devlete kar koruyacak olan anayasadr. Anayasa devletin geni iktidarn snrlayarak bireyi glendirmeli fakat 1982 anayasas hazrlanrken bu gz ard edilmi anayasa devleti daha da glendirip biriye korumasz brakm. 12. madde temel haklarn niteliiyle ilgili. (Genel Hkmler) Bu blmde sadece 12. maddenin 1. fkras temel haklarn korunmasna ynelik gerisi snrlayc. 12. madde herkesin doutan baz haklara sahip olduunu sylyor. (doal haklar) 5. madde devletin temel ama ve grevleri balkl. Burada da temel haklara deiniliyor. 2. maddede belirtilen doal haklar koruman devletin temel ama ve grevlerinden olduu syleniyor. 1961 anayasasndaki 10. madde doal hak anlay ve bunu gereklemesini srece balayan bir anlay ieriyordu. Ayn zamanda sosyal adalete deiniyordu. 1982 anayasas ise sosyal adalet kavramndan kanp sosyal hukuk devletinden sz ediyor. 12. maddenin 2. fkras temel hak ve zgrln bakalarna kar olan sorumlulukla btnletiini sylyor. 10, 13, 14. madde temel haklarn snrlanmas, ktye kullanlmamas ile ilgili toplumsal yaamda baz dzenlemeler o hakkn kullanm iin gereklidir. Bu dzenleme kimi zaman snrlama eklinde olabilir. Peki bu snrlamay kim yapar, ls nedir? 1982 anayasasna gre snrlama kanunla yaplabilir. Yasay parlamento yapar. Parlamentoyu halkn setikleri oluturur. Bu nedenle halk kendi istedii ekilde snrlama yapacaklar seer. 1961 anayasas ancak kanunla snrlanabilir diyor. 1982 anayasasnda ancak ifadesi karlyor. Bunu nedeni olaanst ha durumu kararnamesiyle snrlanabilme olsa gerek. Ayrca zel snrlama nedenleri var. (rnek: madde 23te yerleme hrriyetini su ilenmesin nlemek iin snrlanabilecei syleniyor) 13. madde, nedene bal snrlama yetkisi (zel ve genel), yasayla snrlama yetkisi anayasann sz ve zyle uygun olma ilkesini belirtiyor. Anayasayla snrlamann da bir snr olmal. 1 anayasasndaki 11. madde temel hak ve zgrlklerin zne dokunulamaz diyor. 1982 anayasasn bu z gvence kuraln kaldryor. Ancak yine de verilen bir hakk tmyle yasaklayamayz diyor. Snrlamalarn snr bu kez demokratik toplum dzenin gereklilikleri. Demokratik toplum dzeni bat tipi oulcu model. Byle bir ilke snrlamann snrn belirliyor ama yine de bu snra kadar snrlamal. Bu snr baka zm kalmadnda gelinecek en u nokta. Buraya kadar snrlamadan olabildiince yumuak snrlamalar getirilmeli. rn: Gsteriyi yasaklamak yerine kontrol altna alarak kamu dzeni salanmal. Bu ilke llk ilkesi diye adlandrlyor. 15. Madde temel hak ve zgrlklerin kullanlmasn durdurulmas baln tayor. Olaanst hallerde, sava, seferberlik, skynetim durumunda zgrlk ve haklarn kullanm aksya alnabilir. Bu snrlama geici bir snrlamadr ama normal haldeki

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU snrlamadan fazla olabilir. Ancak milletleraras hukuktan doan ykmllkler ihmal edilemez. Hukuk devleti kavaram ilk kez 1961 anayasasnda sz konusu olmu. Hukuk devleti, hukuk gvenliinin saland devlettir. Kanun devleti hukuk gvenliinin saland devlettir. Kanun devleti ile hukuk devleti ayn deil. Kanun devleti, devletin kanunlara uygun ynetildii devlet. Bir kanun devletinde kanunlar devleti snrlamyorsa o devlet hukuk devleti olamaz. Kanun devletinde kanun neyse devlet odur. Hukuk devleti ise kanunu tesindedir. Hukuk devletini dier bir koulu iktidarn tek elde toplanmamasdr. 1924 anayasasnda temel hak ve zgrlkler gvence altnda olsa da bunu koruyacak dzenlemeler yok. Koruyacak dzenlemeler 61 anayasasn ile getirilip 82de de ksmen korunan sistem, kanunlar da snrlayan bir dzene oturtulmu. Hukuk devletinde temel hak ve zgrlkler gvence altndadr, yasalarn anayasaya uygunluu salanmtr nk hukuk devletini salayan anayasadr. Bunu denetlemezsen sadece kat stnde kalr. Yasann anayasaya uygunluu siyasal ve yasal denetimle salanr. Siyasal denetim ou zaman etkili deildir. 1924 anayasasnda ve 1961 anayasasnda da bu denetim mekanizmas vard. Yasalar yrrle girmeden nce yaplan siyasal denetimin yannda yargsal denetim de olmaldr. lk yargsal denetim rnei Amerikada grlyor. Yargsal denetim iki trl olabilir. 1- Yasalar yrrle girmeden nce yaplan denetim, n denetim. Bu denetimi Yce Mahkeme yapar. (ABD) 2- Yasa yrrle girdikten sonra yaplan denetim, dzeltici denetim. Bunu zel kurulmu mahkemeler yapabilir. Anayasa mahkemesi sistemi (Trkiye) yada idari yntemlerle ynetimin kendisi, bamsz kurulular bu denetimi yapar. 82 Anayasasna devam: Hukuk devletinin gereklerinin banda devlet iktidarn snrlandrlmas ve temel hak ve zgrlklerin gvencede olmas gelir. Bun anayasa salar. Siyasal ve yargsal denetimle de dzenlenir. En etkili yolu yargsal denetimdir. Yasann anayasaya uygunluunun salanmas tek bana yeterli deildir. Bunu yan sra ynetim de hukuka balanmaldr. Ynetimin ball idari denetim yoluyla denetlenir. Hukuk devletinin gerektirdii bir dier ilke yasalar nnde eitlik ilkesidir. Anayasann 10. maddesi bunu ngryor. Yasalarn uygulanmasnda kiiler aras farkllk gzetilemez. Devlet organlar ve idare makamlar da bul ilkeye uymal. Kiiler yarg nnde eitlik isteme hakkna sahipler. Yasa eit uygulanacak ama yasa da eitlie uygun olacak. Yani bu ilke yasa yapcy da eitlie uygun yasa yapmasn ngrmesi asndan balyor. Bu ilke farkl durumdakilere farkl uygulama yaplmasn engellemiyor. rnein gelir dzeyi dk olan kii az gelir vergisi derken gelir dzeyi yksek olan kii ok vergi dyor. Farkl durumdakilere farkl uygulama yaplmas belli koullara bal; Bu uygulama hakl neden dayanmal ve imtiyaz yaratmamal (milletvekillerine kyak emeklilik yasas imtiyaz yaratt iin uygulanmyor). Hukuk devleti ile ilgili olan dier kural 38. maddede yer alyor. Hukuk ve cezalara ilikin ilkeler sralanyor bu madde. Tm bu kurallar hukuk devletinin salamak iin yargya byk nem yklyor. Dolaysyla hukuk devletini en byk ihtiyac yargnn gvenilir olmas ve iyi denetlenmesi. Bu nedenle 1961 anayasasnda yargya dayal hususlar ayrntl ve nemli olarak dzenlemiti. 1982 anayasas da yargya byk yer ayryor fakat gvenirlik asndan 82deki hususlar 1961dekilere gre yetersiz. Yarg gvenirliini salamak ncelikle doal yarg ifadesine dayanyor. 1982 anayasasnda 1961 deki gibi doal yarg ifadesi yerine kanuni yarg ifadesi kullanlyor. Bu ifade 1961dekine gre daha zayf. Doal yarg ilkesi tartmas skynetim dneminde ortay kyor. Skynetim mahkemeleri senin skynetimden nce ilediin sucuda (sk ynetime aykr bir ey yaptysan) yarglyor. Bu doal yargtan kanuni yargca geilmesine yol ayor.

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU Mahkeme ve yarg bamszl da nemli. Anayasada 9. maddede ve 3. ksmnda bu konuya deinilmi. 138. maddenin 2. fkras mahkeme yarg bamszln gvence altna alyor, mahkemeni ve yargcn kararnn etkilenemeyeceini sylyor. (bir milletvekili yarglanan konuda soru soramaz, aklama yapamaz, emir ve talimat veremez, tavsiyede bulanamaz. Yarg zerinde yasama organn basks bylece engelleniyor. Meclis bile yarg karnn kaldrc yasa yapamaz. Sadece genel af yetkisi var. Ayn madde basna baz snrlamalar konmasna olanak veriyor. Ama yargnn etkilenmesini engellemek, yargy kamuoyu basksndan koruma. Basn dava srerken sadece davayla ilgili bilgi verebilir, eletiri ve yorum yapamaz. Karar kesinleince ancak eletiri ve yorum yapamaz. Karar kesinleince ancak eletiri veya yorumda bulunabilir. Mahkemelerin bamszl kurumsal, yarg ve savc bamszl ise kiisel gvence. Ama yargy baskdan korumak. Bu gvence hakim ve savc istediini yapsn diye deil, grevini iyi yapsn diye verilmi bir gvence. 1961 anayasas hakimler asndan gvence getiriyordu. 82 anayasas ise bu gvenceyi savclara da yayyor. Bunu doruluu tartlr nk hakim tarafszdr ama savc taraftr. 139. madde hakimlik ve savclk teminat, 140. madde ise hakimlik ve savclk meslei ile ilgili. Bu maddelere gre hakimler ve savclar azledilemezler, 65 yandan nce kendileri istemedike emekli edilemezler, aylk denek ve zlk haklarndan yoksun braklamazlar. Gvence ve bamszlk hkmleri tayin, terfi, grevlendirme ileyiinin dzenlenmesine bal. 1911 anayasas Yksek Hakimler Kurulunu kurup bu i iin grevlendirmi. Kurula adalet bakan bakanlk ediyor ama oy hakk yor. (adli yarg iin) 1961 anayasas yargnn kendi kendini ynetecei bir model oluturmu. dari mahkemeler ise anayasa mahkemesine bal 1982 anayasasnda bu kurul Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu olarak deiiyor. Adalet bakan ve onun mstear oy hakk ile kurula katlyor. Bylece yrtme iin iine giriyor. Yargnn nne geiyor nk her ne kadar kurulda hakim ve savclarn sayca ounluu varsa da sekreteryalar olmad iin adalet bakann isteklerine uymak zorunda kalyorlar. Anayasann 2. maddesini devletin nitelikleri asndan deindii bir dier ilke Trkiye Cumhuriyetinin demokratik bir devlet olmas. Demokratik devlet olmak iin bata siyasal iktidar kullanacaklar halk tarafndan serbest seimle belirlenmeli, siyasal iktidar yarlar eit koullarda yrtlebilmeli ve teme hak ve zgrlkler gvencede olmal. ngilterede devlete bakan seimle gelmese de lke demokratik nk ngilterede devlet bakannn siyasal katlm yok. ABD ve Fransada dorudan, Trkiye ve talyada ise dolayl seim var. Anayasasn 1. maddesine gre Trkiye Devleti bir cumhuriyettir. Bir devlet adn cumhuriyet olmas devletin demokratik olduu anlamna gelmez. (rn: spanya, ngiltere cumhuriyet olmasa da demokratiktir. ran ve Suriye Cumhuriyet olsa da demokratik deildir) Cumhuriyet bir ynetim biimi, demokrasi ise ynetimin oluum ve ileyi kurallarna belirtir. Demokrasi ve cumhuriyet farkl olsa da Trkiyede bir arada dnlr. Monarik bir yapda cumhuriyetin savunulmas demokrasini savunulmasdr. (Napolyon zamn, Osmanl mparatorluu) Kenan Evren ve Cemal Grsel askeri darbeyle ba geldiler, seimle deil. Bu nedenle cumhurbakan yerine devlete bakan sfatn kullandlar. Bu ikisi farkl eyler. Devlet bakan devletin bandaki kiidir. Hkmdar veya cumhurbakan olabilir. Cumhurbakan ise dorudan veya dolayl yolla seilen kiidir. Trkiyede bu ikisi ayn nk bataki kii devletin badr ve seimle baa geldiinden cumhurbakandr. Anayasann 6. maddesine gre egemenlik kaytsz artsz milletindir. Egemenlik en st hkmetme gcdr. Bu g anayasaya gre bir kii, grup veya tabakaya deil, ulusa veriliyor. Egemenlik anlay kurgudur nk snrsz bir hkmetme gc olamaz. Bata anayasa bu gc snrlar. Egemenliin ulusa verilmi olmas ulusun lkeyi ynettii anlamna gelmez. Ulusal egemenlik de kurgudur nk ulus soyut bir kavramdr. Soyut bir ey hkmedemez.

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU 1982 anayasas egemenliin kullanlmas bakmndan 1961 anayasas gibidir. Egemenliin anayasann koyduu esaslara gre kullanlacan belirtir yani kullanm kaytsz artsz deil, anayasadaki hkmlerle snrlandrlm. Gerekte Trkiyenin ulusal egemenlikten ok anayasann stnl ve balayclna dayand sylenebilir. Anayasaya gre hibir organ kaynan anayasa veya yasalardan almayan yetkiyi kullanamaz. Meclis yetkisini ulustan deil anayasadan alyor. Anayasa II. Maddeye gre yasama, yrtme, yarg organlarn idare makamlarn, dier kurulu ve kiileri balayan g anayasann hkmleridir. 1982 anayasasnn hazrlan ulusal egemenlik ile eliiyor. Fakat anayasa oylamas yaplp, halk anayasay oylama ile kabul edince eliki ortadan kalkyor. Eski Yunan kent devletlerinden grlen, halkn toplanp bir arada devlet ileri hakknda karar almasna dayana dorudan demokrasiye modern devletlerde uygulamak mmkn deildir. Bizim anayasamzn ngrd demokrasi temsili demokrasidir. Trkiyede anayasa deiiklikleri dnda halkn dorudan katlmas mmkn deildir. Hkmdar yetki sahibi deilse ama yan zamanda seimle i ban gelmiyorsa bu durum demokrasiye aykr deildir. ngilterede greve seimsiz gelen lordlar kamaras, yasama yetkisine sahip olmadndan demokrasiye aykr deildir. Siyasal ounluklar lkedeki dizgeye gre lkeyi ynetme imkanna sahiptirler. Demokrasi bir uzlama rejimi deildir, uzlamadan bir arada olma rejimidir. Toplumsal yaamdaki farkl kar eve tercihlerin atmasn varl kabul edilerek, her karn, grn, snf grubun kendini aka ortay koymasn salamaktr demokrasi. Hibir gr veya parti dieriyle uzlamak zorunda deildir. Anayasann ngrd demokrasi ilkelerinden biride seimlerdir. Mevcut farkl grlerden hangisinin yararl olduuna kara vermek iin halk bavurulur. Halk ounluunun onaylad gr veya partiler temsilcileriyle lkeyi ynetme hakkn kaznrlar. Dzenli aralklarla yaplan seimlerle siyasal iktidarn belirlenmesi gerekir. ounluun ynetme hakkn kazand demokraside bir de aznlk var. Bu nedenle ounluk her istemediini yapamaz, aznln gr ve isteklerine kulak vermek zorundadr. Klasik demokrasi tanmlarndan bir serbeste faaliyette bulunabilecek bir muhalefete dikkat eker. Yani aznlk gr, eletiri ve seeneklerini sunabilmeli, bir gn ounluk olabilme yolunu korumaldr. Anayasann 1967. maddesine gre seimler ve halk oylamas serbest, eit, gizli, tek dereceli, genel oy, ak saym ve dkm esaslarna gre yarg ynetim ve denetiminde yaplr. Tek dereceli seim semenlerin temsilcilerini dorudan semeleridir. Genel oy tm vatandalar oy hakkna sahip olmas eit oy ise her semeni tek oy kullanmas anlamna gelir. Genel ve eit oy herkese oy hakk vermek deil. Baz nitelikler var seeme olabilmek iin Kanunda ngrlen artlara gre insanlar semen oluyor ama kanun demokratik olmal. Yoksa genel oya aykr olur. (rn: Semen yan 18e indirirsek norma ama 32ye karrsak genel oya aykr). 1961de anayasada yer almasa da semen ya 21 idi. stenirse drlebilirdi. 1982 anayasasnda, drlmesin diye semen ya 21 olarak alnda. Kstllk ve kamu haklarndan yoksun olmak genel oya aykr deil. Yasaya gre oy kullanmak iin semen ktne yazl olmak gerekiyor. Seme hakk aktif, seilme hakk pasif ABDde semen ktne sen kendini yazdryorsun, bizde ise devlet seni yazyor. Bizde zorunlu oy usulne dayana dzenleme var yani seime katlmayana yaptrm uygulanyor. Niye zorunlu oy usul var? 1982 anayasa oylamas ile oy kullanmayana para cezas veriliyor. Militan semenin katlm yksektir ama lml semen oy kullanmayabilir. 1982 anayasasnn kabul iin lml semenin oyuna ihtiya vard. Yani zorunlu oy merkezdeki muhafazakar partilerin iine gelir. Anayasa oylamasnda zorunlu oy olmas hayr denecekti ama bu sistem ile anayasay onaylatmak kolay olacakt. 1995teki anayasa deiiklii ile 1967. madde yurtdnda bulunanlarn oy hakkndan bahsediyor. Yurtdnda ikamet eden deil, orta bulunandan bahsediyor. Genel seim demiyor

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU yleyse yerel seimler iinde geerli ama bu mmkn deil. O nedenle sadece genel seimler asndan baklyor ama bu da pek uygulanmyor. 1961 anayasasnda oy kullanma oran %60larda iken 1982 den sonra en dk katlm %85, Kylerde katlm ehre gre daha yksek nk kentlerde seim kaytlar bozuk, sandklar kalabalk ve kylerde birebir kar sz konusu. Zorunlu oy serbest oy ilkesiyle atyor ama anayasada yer alyor. Serbest oyla ilgili dier kural 1961 anayasasnda konan adalet, iileri ve ulatrma bakn balyor. Ama buda pek geerli deil artk. Gizli oydan sz ediliyor. 50de aka kabul ediliyor. Gizli oy hak gibi grnse de genel kural yani ak olarak oy kullanamazsn. Yani hakkn kullanmama gibi bir ansn yok. Anayasada ak saym ve dkm ilkesi de var. Ama seime hile karmasn engellemek. 1961 ve 1982 anayasalarnda seimlerin yarg organlarn denetiminde yaplmas husus yer alyor. Uygulamas 1950lere dayanyor. Dier lkelerde pek yok ama secimde yarg denetimi iyi bir buluumuz. nk demokrasini tam yerlemedii bir lkede seimlerle hile kartnn ne atlmamasnn yaygn oluu yarg denetimine dayanyor. Seim organizasyonunun banda yksek secim kurulu var. YSK da il seim kurullar da profesyonel deil, ayr rgtleri yok. Seim dneminden nce greve balayp kadrolarn dier kurumlardan dn alyorlar. Kk sayda semenli yerde pek sorun yok ama ok semenli yerlerde profesyonel olmamadan doan yazm hatalar kyor. Demokratik devletin teme elerinden bir dieri de serbeste siyasal faaliyette bulunma.67. madde bu hakk belirtiyor. (bamsz veya siyasal parti iinde) Genel olarak 1982 anayasasnn katlmc boyutu az nk hazrlanrkenki temel dnce Trk insannn ok politikletiiydi. Bu nedenle 1982 anayasas siyasetten uzaklama anlamndaki depolitizasyona tevik ediyor. Seim sreleri uzatlyor, belli siyasal yasallar konuyor, siyasal faaliyette bulanabilmenin tek yolu siyasal partiler oluyor. Bir siyasal partiye girmekte zorlatrlyor. 1995teki anayasa deiiklikleriyle bunlar ou kaldrlyor. Yasaklar aslnda 1982 anayasasndan nce de vard ama yasalarda. 1995te anayasadan ve yasalarda bu kstlamalarn ou karld ama hala katlmc bir model oluturulmad. Siyasal partiler siyasal katlm asndan ok nemli olsalar da yasalarla dzenlemi yeni. Trkiyede siyasal partiler 1946dan 1961e dek dernekler kanunuyla dzenlenmi. zel yasalar olmam. 1961 anayasasnda siyasal partiler anayasa konusu olmu. nk 1961 anayasasna gre siyasal partiler demokrasinin ilemesi iin temel ara ve korunmalar gerekiyor. Ayrca siyasal partilerin demokrasiyi yok edebilecek gte olduuna inanlyor. Bu nedenle anayasa ile dzenleniyor. 68. madde, siyasal partiler demokrasini vazgeilmez unsuru diyerek onlar ve ok partili rejimi gvenceye alyor. Bu maddeye gre 18 yan stndekiler siyasal partiye girebilir (devlet memuru deilse). Daha nce tm rencilerin siyasal partiye girileri iin konmu olan yasak yksek renim rencileri iin kaldrlm. Akademisyenler 95 deiiklii ile siyasal partiye girme hakkna sahip olmular. Siyasal partiler nceden izin almaszn kuruluyor. En az 30 kii bakanla bavurunca parti kurulmu oluyor. Yasa dlk sz konusu ise bile kapatma mekanizmas kurulduktan sonra iliyor. Anayasada partilerin kapatlmas ile ilgili iki durum var; - Siyasal partilerin tzk ve programlarn anayasann 68. maddesine aykr olmas. - Tzk ve programlar uygun olsa bile faaliyetlerinin aykr olmas, aykr eylemlerin oda olmas ve bunu anayasa mahkemesince tespit edilmesi (madde 69) Refah Partisinin tzk ve program 68. maddeye uygundu ama aykr eylemin oda haline gelince kapatld. Nasl kapatlyor? Davay Yargtay cumhuriyet basavcl kendiliinden veya istekle anayasa mahkemesinde aar. Kapatlan parti baka bir adla yeniden kapatlamaz ve kapamaya neden olan kii 5 yl boyunca baka bir partinin kurucusu, yneticisi, yesi, denetisi olamaz.

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU Anayasada yer alan baka bir cumhuriyet nitelii laik devlet ilkesi. Laiklik yolunda devlet nce mezheplerden vazgemi daha sonra devletin din tercihi kalkm sonrada toplumsal kurallar dinsel kimlikten syrlp karmza km. (yalan din yasaklyor ama yalan sylememek kiiyi onurlu yaptndan temeli dinsellikten ayrlyor). Laiklik anayasaya 1937de giriyor ama temelleri eskiye dayanyor. Tanzimat dneminde padiah Hristiyan ve Mslman eitliini savunarak temelini atm laikliin. Ulusal egemenlik ile iktidarn, merutiyetin kayna tanrdan alnp halka veriliyor. Bir dier adm Tevhid-i Tedrisat (eitim birlii) kanunu medeni kanun toplumsal ilikilere biimi veriyor, miras hukuku kadn-erkek ilikilerine mdahaleyle toplumsal yaama yn veriyor, nemli. Medeni kanundan bugne, 75 yldr toplumsal ilikiler ok nemli deiim ve geliimler gsterdi. Laiklik, din ve devlete ilerinin ayrlmas yoluyla din ve vicdan zgrl salamak. Devletin dini varsa dier kesimlerin din zgrl salanamaz. Din zgrl belli bir dini gr benimsemek ve gerektirdii ibadeti uygulamak. Trkiyede din zgrdr, hukuk mdahale edemez. Kanun nnde eitlik de bunun bir boyutu. Din zgrlnn ibadet boyutu anayasada mutlak olarak kabul edilmi deil. 14. maddeye (temel haklarn ktye kullanm) aykr olmadka ibadet zgrl var. Bunu denetimi, aykrlnn saptanmas yargya kalm. Afrikadaki bir inana gre kadn snneti var ama vcut btnlne mdahale olduu iin kabul edilmiyor. Laiklik asndan bir baka husus devletin ve toplumun bireye belli bir dini benimsemesi yolunda baskda bulunamayaca. Trkiyede 1928den beri resmi din ile ilgili hususu yer almyor. Devlet ve din eitimi= devletin resmi bir dinini olmay ve dinsel konularda tarafsz oluu devletin belli bir dinin eitimini zorla sunmasn engeller. 82 anayasasyla ilk ve orta retim kurumlarnda din kltr ve ahlak bilgisi dersi zorunlu oldu. Beklene bu dersle belli bal dinler hakknda sadece bilgilendirici, tarafsz bir eitim yaplmasyken, ders slam dinin belli bir yaklamn benimsetilmesi iin ara haline geldi. Anayasann 42. maddesi eitimin Atatrk ilke ve inklaplarna bal olmas gereine dayandrrken laik eitimi gvenceye almtr. Devlet kurulular ile din kurulular Arasndaki iliki: Laiklik, dini kiilerin i dnyalarna ait bir inan sistemi olarak korunmasn amalar. Bun nedenle hem devlete bal din, hem de dine bal devlet anlay reddedilir. Ancak din hizmetlerinden tamamen ayrlmasna slam olanak vermez. nk slamiyette kilise rgt yok. Dini faaliyetler rgtl cemaatlerce yaplamyor. slamiyet her zaman devletle birlikte varolmutur. Devlet dnda bamsz rgtlenme sz konusu deildir. Ayrca tm kamusal alanlarda slam etkilidir. Trkiyedeki bu ilikide zel durum var; bu durumda slamm zellikleridir. Bu yzden de halifeliin kaldrld gn Diyanet ileri bakanl kuruluyor. Trkiyede idare btndr. Diy. l. Bk.nn kurulma amac dinin kamusal alana kaymasna ve siyasal alanda faal olmasna engel olmaktr. Dini denetim altnda tutar. Diyanet leri Bakanlnn laiklii glendirdii dnlr ama Trkiyede Diyanet leri Bakanlnn kaldrlmas eilimi var. 65e kadar imamlar kadrolu deildi. 65ten itibaren tm dini personel kamu grevlisi oldu. 65e kadar imamlar cemaatlar beslerdi. Anayasann 24. maddesi din zgrlyle ilgilidir. Son fkras ktye kullanlmasyla ilgili. Dini inanlar kstlanamaz ifadesi var ama sadece teorik. Belli dinsel sistemleri devlet sistemi olarak nermek yasaktr. Bu fkra aslnda 163. maddeydi. Kaldrlnca 24. maddenin sonuna eklendi. Anayasann 174. maddesinde 8 tane yasa var. Bu yasalar anayasaya aykrdr diye dava aamazsn. Ancak yasama organ bu yasalar deitirebilir.

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU Sosyal Devlet lkesi: Toplumdaki eitsizlikleri olabildiince azaltarak rahat yaanmasn salar. Liberalizmin ngrd devlet bekar devletti. II. Dnya Savandan sonra Sosyal devlet anlay geliti. Liberal anlay tarafndan gelen eletiri, devletin ekonomik ve sosyal hakka mdahale etmesini zgrlk snrlaycs olacayd. Sosyal devlet ile hukuk devleti atan kavramlardr. Hukuk devletinde herkes eittir, sosyal devlette ise insann daha rahat ve hr olmas iin baz ayrcalklar vardr. Sosyal devlete kar kanlar, gl devleti savunurlar (Trkiyede). Hukuk devleti vatanda devlete kar glendirir, sosyal devlet ise ezer diye dnlr. Bekar devlet anlay Pazar ekonomisini tm sorunlarn grnmez elle zecek. Ama zamanla sorunlar kacak. Fransz yazar derki Sosyal devletin gzleri, deer yargs, amac, eylemleri vardr. Gzleri-toplumda eitsizlik var. Deer yargs- bu eitsizlik toplumdan kaynaklanmaz. Amabu eitsizlikleri azaltmak. Eylem- devlet mdahalesi. Sosyal devletin eitlik anlay frsat eitliidir. Yani herkesin yaama balarken yaklak eit frsatlara sahip olmas. Bunun iin en byk ara eitimdir. (parasz eitim) Gelimekte olan ve gelimi lkelerde sosyal devletin ierik fark vardr. Gelimekte olan lkede pasta var, bu hem bytlecek hem de herkes eit pay alacak. Gelimi lkede ise pasta hazr, herkes eit pay alacak. 82 anayasasnda sosyal devletle ilgili ok kural var. Ancak anayasann 65 madde sosyal ve ekonomik haklarn snrll ile ilgili. Bu madde hem kanlmaz hem de sosyal ve ekonomik haklar anlamsz klyor. YASAMA:Yasama ilevi deyince nesnel ve emredici hukuk kurallar koyma ilevini anlyoruz. Yasa dnda tzk, ynetmelik us gibi dier dzenleyici ilemler de yasama ilevine dahil. Yasama yetkisi TBMMye ait. Yasalar ve dier dzenleyici ilemler arasnda hiyerari var, bunlar yasaya uygun olmak zorunda. Anayasada yasama ilevi TBMMye ait derken baka eyler de kastediliyor. Yrtme organn denetleme, sava ilan etme vs de yasam gibi TBMMnin yetkisinde. 1924 Anayasas tek meclis idi. Ama 1924 anayasas dneminde kan baz durumlar 61 anayasasnn 2 meclisli olmasna yol at. ift meclis bekleneni veremedi, tkanma oldu ve 82 anayasasyla yine tek meclise geildi. 1924 anayasasnda da 1961 Anayasasnda da meclisin ad TBMM idi. 61de bu ad iki meclisi de ieriyordu. Anayasaya gre TBMM genel oyla seilen 550 milletvekilinde oluuyor, seim dnemi 5 yl ancak bu sre dolmadan meclis seimlerinin yenilenmesine karar verilebilir. Cumhurbakannn da fesip yetkisi var. (an. Da fesip denmiyor) Bu yetki anayasadaki durumlara bal, koullu. 82 anayasas dneminde tm seimler 5 yl dolmadan, erken secimle yapld. Yani 5 yl uzun. 24 ve 61 anayasasnda bu sre 4 yld. 12 Eyllden sonraki siyasetten uzaklatrma dncesiyle sre 5 yla karld. Anayasaya gre yenilenmesine karar verilen meclis yetkileri, yenisi greve gelen kadar srer(sreklilik kural). Bu kural 24 ve 61 anayasasnda da var. Yani meclissiz dnem yok. Anayasaya gre seimler 1 yllna ertelenebilir. Sava olmas kouluyla. Sava srrse erteleme tekrarlanabilir. Bu sava fiilen yrtlen deil, TBMM tarafndan ilan edilen savasa erteleme olabiliyor. Anayasa milletvekili ara seimlerine de deinmi Milletvekili yeliklerinde boalma (istifa, lm vs. )olursa ara seimle yelikler doldurulur. Ara seim, genel seimden de en ge 1 yl nce yaplabilir. % 5lik boalma varsa, ara seim, genel seimden 3 ay sonra da olabilir.

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU 82 anayasasnda fesih yetkisi geniletiyor ama koulsuz hale getirilmiyor. Anayasann 116. maddesi koullar belirtiyor. Bu koullar genel olarak hkmet istikrarszln belirten koullar. Cumhurbakan seimlerin yenilenmesine karar verince bakanlar kurul ekiliyor ve geici bakanlar kurul oluturuluyor. Seimlerin yenilenmesi iin bir baka kural daha var. Anayasann ngrd 4 oylamada cumhurbakan seilemezse yeler otomatik olarak yenileniyor. 1982 anayasas milletvekili seimine ynelik kural getirmiyor. Ancak 95te 61. maddeye eklene hkmle seim kanunlar, temsilde adalet ve ynetimde istikrar ilkelerini badatrr biimde dzenlenir. u anki seim sistemi dk nfuslu, gerice illerin daha fazla temsiline, ok nfuslu, ileri illerin az temsiline dayanyor. 30 yan am, en az ilkokul mezunu olan Trk vatanda milletvekili seilebiliyor. 24 ve 61 de eitim durumu aranmyordu, okur yazar olma yeterliydi. lkokul mecburi olduundan bu nemli bir koul deil. Kstl olanlar, kamu hizmetinden yoksunlar, ykml olduu halde askere gitmemi olanlar, taksirli sular hari en az 1 yl hkm giyenler milletvekili olamyor. 61 anayasasna gre kamu grevlileri grevden istifa etmeden de milletvekili aday olabiliyordu. Sadece grevli olduu blgeden olamyordu. Ama 82 anayasasnda milletvekili aday olmak iin grevden ayrlm olma koulu bulunuyor. Bu, adayl zorlatran, anayasa ilkelerine aykr bir hkm. Anayasann 80. maddesine gre TBMM yeleri seildikleri blgeyi veya kendilerini seenleri deil, tm milleti temsil eder. Genel seim ilkesi. Parlamento yelerini grevlerin yerine getirebilmeleri iin, serbeste yapabilmeleri iin baz ayrcalklar olmas doaldr, kamu dzeni yararnadr. Kkeni parlamento-hkmdar atmalarna dayanr, yasamay yrtmeye kar korumak iindir. yeler isteseler de bu ayrcalklardan vazgeemezler. 83. madde Yasama Dokunulmazl balkl Yasama sorumsuzluu ve yasama dokunulmazlndan bahsediyor.Yasama sorumsuzluu, milletvekillerinin meclis almalarndaki oy ve szlerinden mecliste kalknca vekil beraat ederse dokunulmazlk geri geliyor. Seimden nce veya sonra gelen cezann da uygulanmasn engelliyor. Anayasaya gre dokunulmazlk tm sular kapsamyor. Ar cezay gerektiren sust halinde yada seimden nce yrrle girme kaydyla 14. maddedeki sularda dokunulmazlk yok. (14. madde-temel hak ve zgrlkler.) MLLETVEKLLNN DMES Milletvekillii dme koullar anayasann 84. maddesinden yer alyor. Baz durumlarda yeliin dmesi iin TBMM karar gerekmiyor. Seilmeye engel bir sutan mahkum olursa, parti kapatlmasna neden olduu anayasa mahkemesi kararyla ortaya konursa, yelii dyor. 1961 anayasas ile milletvekili deneinin aylk tutar belirleniyor (86. madde) Bu maddeye gre denek ve yolluklarn en ok 36 ayl nceden denebilir. Anayasann 95. maddesine gre TBMMnin alma dzeni kendi yapaca i tzkle belirlenir. tzn nasl yaplaca anayasada belirlenmemi. 82 anayasas itzn meclisteki siyasi parti yelerinin, partilerinin gleri orannda katlarak hazrlanmasn ngryor. 24 anayasas dneminde muhalefetin katlmas azalmt. Bu nedenle 61 anayasas ile dzenlendi. tzk hazrlanmas zor bu nedenle yeni itzk yok. 82 anayasasndaki itzk 73tekini deitirerek uygulanyor.

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU Anayasann 94. maddesi Bakanlk Divann dzenliyor. Divann kuruluunda siyasi parti gruplarnn ye says orannda katlm olacak. Meclis bakan ve Bakan vekillerinin bamsz olmas iin anayasa bunlar kendi partilerinin almalarndan uzaklatryor. 80 ncesi meclis bakan seimlerinde sorunlar kmt. Meclis, bakan olmadan almaya balayamyor. Bu nedenle 82 anayasas meclis bakann bir an nce semek iin 4 trl, gizli oylu ve 10 gnlk seimlerle bakan seimini dzenlemi. Anayasa siyasi parti gruplarnda sz ediyor. Bu gruplarn en az 20 yesi olmal. 61 anayasasnda 10 kii yeterliydi. Siyasi parti gruplar nemli nk parti tavrlar parti gruplarnda oybirlii ile saptanr. Farl grler ortaya atlr ama son karara hepsi disiplinle uyar. Anayasada grup karar alnamayacak durumlar var mesela cumhurbakan seimi. TBMM Komisyonlar: Meclisteki pek ok i Genel Kuruldan grlp karara balanmadan nce komisyonda olur. Genel Kurul daha az alan, az teknik konularla urar. Komisyonda iktidar-muhalefet yada parti ayrm genel kuruldaki kadar kesin deil. Komisyonda siyasi parti gruplar gleri orannda temsil ediliyorlar. MECLS TOPLANMASI: Anayasaya gre TBMM her yl Ekim aynda kendiliinden toplanacak. TBMM bir yasamla ylnda en ok 3 ay tatil yapabilir. 15 gnlk ara verebilir. Meclisin tatil veya ara verme srasnda toplanmas olaanst toplant. Bakanlar Kurulunun istemiyle Cumhurbakan arnca yada yelerin 1/5 isteyip meclis bakan arnca olaanst toplant yaplyor. OYLAMA ve GRME Genel Kurul grmeleri halka ak yaplr. ye tamsaysnn en az 1/3 ile meclis toplanr. Bu toplant yeter says. 61 anayasasnda toplant yeter says salt ounluktu. 82de 1/3 yaplp yasama hzlandrld. Toplant alnda yeter say mutlaka olacak. Toplant sresince kan ye olabilir. Yeni yoklama istenmedike nemli deil. Katlanlarn salt ounluuyla karar alnyor. 139 kiiden azsa (yelerin +1) karar alnamaz. 82 anayasasnda hem toplant hem karar alma yeter says az ekilmi ve almalar kolaylatrlm. Oylamalar itzkle belirlenmi. yeler oylarn kiisel kullanyor ama 82 anayasas ile milletvekili olan bakanlar kurulu yeleri toplantda bulunamayacaklar zamanlarda yine milletvekili olan bakana ift oy kullansn diye yetki verebiliyor. Oylama ak, iaretle yada gizli oylama eklinde oluyor. TBMM GREV ve YETKLER Tm parlamentolu sistemlerdeki gibi iki balk altnda toplanyor. - Yasa yapma yetkisi - Yrtmeyi denetleme yetkisi Anayasann 87. maddesi yetkileri sayyor ama dier maddelere de gnderme yapyor. Yani 87. maddedekilerden baka yetkileri de var. 87. maddedekileri kimileri (para basm, af ve lm cezas vs.) sembolik yetkiler. TBMM kanunla kendine yeni yetkiler edinemez. Yasa yapma TBMMnin en geni yetkisi. Yasay Bakanlar Kurulu ile milletvekilleri nerir. Yasay Bakanlar kurulu nerirse tasar, milletvekili nerirse teklif olur. Yasa teklifini yasalamas zor. Bakanlar ancak milletvekili sfatyla yasa nerebilir. tze gre tasar ve teklifler komisyonlarda incelenip Genel Kurula gnderilir. Tasar veya teklif burada kabul edilirse yasalar.

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU TBMMnin reddettii tasar ve teklifler 1 yl gemeden tekrar nerilemiyor. TBMM kabul edince yasay Cumhurbakan 15 gn iinde yaynlamal ( onaya deil. Meclis onaylyor. Cumhurbakan yaynlyor). Eer Cumhurbakan yaynlanmasn uygun grmezse meclise geri gnderebilir. TBMM ayn yasay ounluk aranmakszn tekrara sunarsa Cumhurbakan yaynlamak zorunda. Bte tasars istisna. Cumhurbakan bte tasarsn 1 kez bile geri gnderemez. nk bu yasa nemli ve gecikmemeli. Anayasa deiiklikleri de kanun gibi numara alyor. Baz koullar farkl kanundan TBMM ye saysnn en az 1/3 deiiklik nermeli. Bakanlar Kurulu anayasa deiiklii neremiyor. Teklifin kabul edilmesi iin en az 3/5 oy gerekiyor. Halk oyu bu ounluk (3/5) salanamazsa mecburi. Anayasa deiiklii nerisi gizli oyla yaplyor, 2 kez grlyor. Cumhurbakan deiiklii tekrar grlsn diye geri gnderebiliyor. Bu 82 anayasasnn getirdii bir yenilik. Geri gnderilen deiikli nerisini tekrar cumhurbakanna aynen sunulmas iin 2/3 oy (367 tane) gerekiyor. Bu ounluk halk oylamacsna gitmemek yada cumhurbakanna tekrar gnderebilmek iin gerekli. Cumhurbakanna daha az oyla sunulursa halk oylamasna sunulmak artyla yaynlanabilir. Bir anayasa deiikliine ynelik kanunu bir ok maddenin deiimini ngryor olabilir. Halkoylamasna sunulursa bunlar nasl oylanacak? Anayasann deiecek hkmlerinin hangilerini birlikte, hangilerinin ayr ayr oylamaya sunulaca nceden belirlenir. Baz yasalarn (bte ve kesin hesap yasas, uluslar aras antlamalarn uygun bulunmasyla ilgili kanun) zel yntemleri var. Bte komisyonunda iktidar grup ve gruplarna 40 kiilik komisyonda 25 kiilik kontenjan veriliyor. Ama hkmetin diledii bteyi diledii gibi hazrlayp uygulamasn salamak, bir an evvel bteyi hazrlatmak. Bte kanunu genel kurula gelince milletvekilleri gider arttrc veya gelir azaltc neri veremiyor. Anayasaya gre bte kanununa bte d hkm konamyor. Bte kanunu 1 yl iin geerli. Uluslar aras antlamalarn onaylanmas ve onayn uygun bulunmas 2 ayr aama olarak ele alnyor. nce meclis onaylamay uygun bulan kanunu karyor. Sonra Cumhurbakan bu antlamay onaylyor. Her uluslar aras antlama iin byle bir kanun gerekmiyor. 90. madde bu durumlar saym. MECLS KARARLARI TBMM baz hukuki ilemleri meclis kararyla yapyor. Bunlar genelde i ileyiine ynelik ilemler yada meclisin gvenoyu gibi yrtmeyle ilgili olan ilemleri. TBMMnin hkmetleri denetleme yetkileri de anayasada dzenlenmi. En nemli denetim mekanizmas gensoru yani siyasi sorumluluk. YRTME Yasama ve yarg dnda kalan ilemler diye tanmlanyor. Bazen bireysel ve znel nitelikteki bir karar olabilir, bazen hizmeti yerine getirmek olabilir. Yrtme dar anlamda ste ynetimi anlatyor (devlet bakan, bakanlar vs.). geni anlamda ise idareyi de kapsyor. Yrtme hukukun uygulanmasna ynelik bir ilem ama yerine getirmek iin tzk ynetmelik vs. de yapar. Yrtme glendiriliyor. Bu hem kendiliinden ortay kan bir sre rn hem de glendirilmesi konusunda anayasada eilim var. 61 anayasas yrtmeden grev olarak bahsediyor, yetki deil. 82 anayasasnn gerekesinde de vurguland gibi yrtmenin glendirilmesi amalanm ama 2 kanattan (cumhurbakan ve bakanlar kurulu) cumhurbakan glendirmi daha ok. Dolayl bir etki yasaman hzl almasn salam nk yasama olmadan yrtme olmaz. Yrtmenin fiili ve sorumlu kanad olan bakanlar kurulu yasamada ounlukta. Bu sayede yrtme gleniyor. Tek meclisli sisteme dn de yasamay hzlandrdndan yrtmeyi glendiriyor. Yrtme, yasaman karaca yasalara muhta.

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU Anayasada yrtme yetki ve grevi cumhurbakan ve bakanlar kurulunun, Devlet bakan siyasi olarak yasamaya kar sorumlu deil. Cumhurbakan TBMM tarafndan meclis ii veya dndan seiliyor. nceden sadece meclis yeleri cumhurbakan olabiliyordu ama imdi ye ngrd ve nerdii takdirde meclis dndan da adaya olunabiliyor. Grev sresi 7 yl ve 2. kez seilemiyor cumhurbakan. 40 an doldurmu TBMM yesi deilse milletvekili seilme yeterliliine sahip, yksek retim mezunu ise adaya olabiliyor. Basit ounluk ngrlmyor nk ama cumhurbakann olabildiince ok oyla semek. Cumhurbakanlnn seimi eski bakan grev sresi dolmadan 30 gn nce veya makam boaldktan 10 gn sonra balyor. 30 gnde seim sonulanacak. lk 10 gnde adaylar ortaya kyor. Dier 20 gnde en az 3 gn arayla oylamalar yaplyor. lk iki oylamada 2/3 ounluk aranyor. Sonu alnamazsa 3. turda salt ounluk aranyor. Yine sonu yoksa 4. turda en ok oy alan iki aday arasnda tm ye saysn salt ounluunu alan seiliyor. 1961 anayasas cumhurbakannn tarafszln pekitirici kurallar getirmiti. 82 anayasas da bunu srdryor. Cumhurbakan partisiyle ilikisini kesecek, tarafsz olacana dair ant iecek. Meclis sresi cumhurbakanl sresinde ksa yan cumhurbakan farkl parlamentolarla alacak. 7 kez cumhurbakan seilememe de tarafszl iin nk 2. kez seilmek iin baz siyasal oyunlara girmek gerekecek. CUMHURBAKANININ GREV ve YETKLER Anayasann 104 ve 105. maddeleri buna deiniyor. 104. maddede cumhurbakan devlet bakan olarak tanmlanyor. Devlet organlarnn, anayasann uygulanmasn denetleme, gzetme yetkisi cumhurbakannn. Bu bir konum tanmlamas ama cumhurbakan gl klyor. 104. madde yetki ve grevleri grupta ele alnyor; - Yasamayla ilgili olanlar - Yrtmeyle ilgili olanlar - Yargyla ilgili olanlar Bu yektiler tketici nitelikte deil. Yani yasalarla yeni yetki ve grevler de verilebilir. 105. maddede devlet bakannn siyasi bakmdan sorumsuz olduu, tm kararlarnn babakan ve ilgili bakan tarafndan imzalanaca (ift imza) belirtiliyor. Bu kararlar cumhurbakannn alaca anlamna gelmiyor. Kararlar babakan ve bakan alp kararname haline getirir, cumhurbakanna imzalatlr (l kararname). Niye mekanizma byle iliyor? nk yrtmenin sorumlu ksm bakanla. Peki cumhurbakan her nne gelen kararnameyi imzalamak zorunda m? Hukuken hayr ama cumhurbakann grevi yrtmeyi bloke etme deil, onun bir paras olmak. Bu nedenle ilke olarak nne sunulan imzalamas beklenir. 82 anayasasnda ift imzan istisnas var. Daha nce yoktu, cumhurbakan tek bana bir ey yapamyordu. 105. maddede tek bana yapabilecei ilemler olduu belirtiliyor. Bu ilemlerin neler olduunu anayasa belirlemiyor. Ancak yrtmeni ba sfatyla deil, devlet bakan sfatyla yapaca ilemleri tek bana yapabileceini karabiliriz. nk bunlar yrtmeye ait olmayan yetkiler. Bu yetkilerin belirlenmesi ve yaygnlamamas nemli nk cumhurbakann resen (kendiliinden) imzalad kararnamelere yarg yolu kapal. Bu ilkeler belirlenmeyip yaygnlarsa yarg ileyemez, hukuk devleti zellii yitirilir. Cumhurbakannn vatana ihanet dnda greviyle ilgili ilerde cezai sorumluluu yok. Vatana ihanetin ne olduuna TBMM karar veriyor. Milletvekilleri 1/3 oyla sularlarsa ve oyla kabul edilirse yarglanyor. Yarglanmas Anayasa Mahkemesinde 61 ve 24 anayasasnda sulu kabul edilmesi iin gerekli ounluk 2/3tur. Anayasa Cumhurbakanln bal kurululardan sz ediyor.

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU - Cumhurbakanl Konseyi- Artk yok - Cumhurbakanl Genel Sekreterlii- Eskiden beri var ama 82 de anayasaya giriyor. nceden Cumhurbakannn grevini yapa kk bir rgtken imdi devlet dairesi. - Devlet Denetleme kurulu- dorudan cumhurbakanna bal yeleri cumhurbakannca atanyor. Silahl kuvvetler ve yarg hari her konuda aratrma ve incelmeme yapabilir ama yaptrm yok ve ie yaramyor. BAKANLAR KURULU Yrtmenin dier kanad ise geli biiminde 24 ve61 anayasasndan farkl deil. Babakan Cumhurbakan TBMM yeleri de cumhurbakan atyor. yeler meclis dndan da olabilir yeter ki milletvekili seilme yeterlii tasnlar. Cumhurbakan bu atamalarda tamamen bamsz deil. Atad babakann parlamentodan gven oyu alabilecek bir bakanlar kurulu oluturup oluturamayacan gz nnde bulunduruyor. Gven oylamas Bakanlar Kurulu greve balaynca grevini srdrp srdremeyeceini belirler. Gven oylamasna katlanlarn salt ounluu gveoyu verdiyse Bakanlar Kurulu grevini srdrr. Babakan Bakanlar kurulu greve srasndayken gven oylamasna gidebilir. Bu durumda salt ounluk gvensizlik oyu vermediyse gven oyu alm saylr. Bakanlar Kurulu, kamu ynetimini st kuruluudur. Bakanlar Kurulu idari deil, yn verici bir kurulu. Ortak alp oy birliiyle karar alyor. Dzenleme yetkisi var. Kanunun dzenlenmesiyle ilgili dzenlemeler yapp Kanunu Hkmnde kararname karabiliyor. KHKlar yasalara eit, yasalar deitirip kaldrabilir. KHK iin nce TBMM yetki kanunu karyor. Bunda kacak kararnamelerin sresi, kapsam, amac vs. belirleniyor. Yetki kanununa dayanarak Bakanlar Kurulu KHK kartyor. KHK resmi gazetede yaynlad gn meclise sunuluyor, yrrle giriyor, mecliste grlmesi gerekiyor ama genelde grlmeden yrrlkte kalyor. Meclis grnde KHK aynen kabul edilip yasalaabilir, deitirilebilir veya reddedilebilir. Baz konular hakknda KHK karlamyor. KHKlar anayasa mahkemesinde, kanunlar gibi denetleniyor. ncelikle yetki kanunu anayasaya uygun olmal. Olmazsa ona dayanarak karlan KHK iptal ediliyor nk yasal dayana kalmyor. Tzkleri Bakanlar Kurulu karp Cumhurbakanna imzalatyor. Yasalarn uygulanmasn gsterme veya yasn emrettii ileri belirtmek iin karlyor. Dantay inceliyor. Ynetmeliklerin Dantay tarafndan denetlenmesi art deil. Bakanlarn siyasi sorumluluu parlamenter sistemin temel ve belirleyici zellii. Bakan, Bakanlar Kurulu ilemlerinden genel, kendi evraklarndan zel olarak sorumludur. Bu sorumluluk siyasi veya cezai olabilir. Bakan grevinden alnabilir, istifaya zorlanabilir. Cezai sorumluluk sreci TBMMnin iletiminde ve bunu yce divan sfatyla Anayasa Mahkemesi yarglyor. SVL KTDAR-ASKER OTORTE 61 ve 82 anayasas askeri darbe sonucu yapldndan sivil-asker ilikileri dzenlenmi. 60daki askeri ynetimden sonra orduyu neredeyse zelletiren eilimler geliti. 70 sonras ise

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU askeri otoritenin devlete yaamndaki rol glendirildi. 82 anayasasnda ise bu ilikiler iyi dzenlenmi deil. 61 anayasasyla MGK anayasal bir kurulu oluyor. nceleri MGK yardmc ve grevi gr bildirmek olan bir kurulken 71den sonra yardmc laf olmakszn gr tavsiye eden bir kurul oldu. 82 anayasasna gre 5 sivil ve 5 askerden oluuyor. Devletin milli gvenlii konusunda Bakanlar Kuruluna gr bildirip lkenin varl, btnl, bamszl, huzuru vs. hakkndaki tedbir ve kararlar etkiliyor. OLAANST YNETMLER Gerekli kararlarn alnmas iin yrtmeye hzl ve etkili karar alsn diye ek yetki ve imkanlar verilir, temel hak ve zgrlkler normale gre daha fazla snrlanr. Bunlar hukuka dayal olmaldr. 1982 anayasasnda tr olaanst hal belirtiliyor; - Doal afet, salgn hastalk veya ar ekonomik bunalm. - iddetin yayglamas ve kamu dzeninin bozulmas siyasi bir durum. - Skynetim sava hali, sava gerektirecek bir durum veya ayaklanma olduunda ilan edilir. - lk iki olaanst hal durumunda yetkiyi sivil otorite kullanyor ama skynetimde askeri otorite de g sahibi oluyor. 3n de Cumhurbakanl bakanlnda toplanan Bakanlar Kurulu ilan edip resmi gazetede yaynlayacak. TBMM en fazla 6 ay sreyle ilan edebilir. 4 ay gememek artyla TBMM sreyi uzatabilir. Bu hallerde idari yarg yok. Yksek Askeri ura kararlar, Cumhurbakann tek bana ald karalar ve Hakimler ve Savclar Yk. Kur. Kararlarna yarg yolu kapal. Olaanst Hallerde de KHK kyor ama bildiimiz KHKdan farkl. Olaanst hallerde KHKy cumhurbakan bakanlnda toplanan Bakanlar Kurulu karyor. Yetki yasas gerekmiyor. Olaanst Hal veya skynetimin geirli olduu blgede uygulanyor. Bunlara kar aykrlk iddasyla Anayasa Mahkemesine bavurulamyor. Resmi gazetede yer alp TBMM onayna sunuluyor ama ncelikle grmesi gerekmiyor. Bu KHKlar temel hak ve zgrlkleri dzenleyebilir. Meclis onaylarsa kanun olup anayasa mahkemesince denetlenebilirler.

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU

YARGI
1961 anayasas ile bu alan zel olarak dzenlendi. 1982deki yaklam 1961dekinden fark. 1961de yarg yrtmeden uzak tutuluyordu. 1982de ise yrtmenin yarg stndeki etkisi kurumlatrlyor ve bu cumhurbakannn glendirerek yaplyor, bakanlar kurulunu deil.

ANAYAKA MAHKEMES
11 asl 4 yedek yeden kuruluyor. Yedek ye hep yedek ye. Asl yelik boalsa bile yedek kalyor. Yedek yeler, en kdemliden balayarak, asl yenin katlmad mahkemelere katlyor. Tm yeleri Cumhurbakan 146. maddedeki esaslara gre seiyor. 65 yanda emekli oluyor. Anamaya mahkemesinin asl grevi norm denetimi. Yasalarn, Kanun Hkmnde Kararnamelerin ve i tzn anayasaya uygunluu norm denetimi ile 2 biimde olur. - Biim bakmndan: lgili normun anayasaya uygun yaplp yaplmad. Snrl bir denetim. Son oylama ngrlen ounlukla yapld m yaplmad m ona bakyor. - z akmdan: Yasa, KHK ya da itzn anayasa ile atp atmadnn belirlenmesi. Yani metinle karlatrlyor. Yerindelik bir denetim olmamal. Yani bu norm yerinde mi, lkeye, kamuya yararl m diye sormayacak. Bunu sormak meclisin grev. Mahkeme normun denetimini neye gre yapacak? Anayasa yeterli deil nk saz ilkeler var ki ierii anayasada tam belli deil. Bu durumda anayasallk blou mihenk ta olacak.

Norm denetimi 2 ekilde yaplyor;


1- Soyut norm denetimi (ptal davas) Bir normun anayasaya aykrlk iddiasyla, grlmekte olan bir davayla ilgili olmakszn denetlenmesi. Cumhurbakan, iktidar ve muhalefet partisi meclis gruplar, TBMMnin 1/5i kadar yeler (110 kii) dava aabiliyor. ptal davas biim bakmndansa sadece cumhurbakan ve 110 milletvekili aabiliyor davay ve normalde iptal davas ama sresi 60 gnken, biime ynelikse 10 gn. 2- Somut norm denetimi (itiraz yolu) Bir normun anayasaya uygunluunun yrrlkteki dava araclyla denetlenmesi. Anayasann152. maddesi bundan bahsediyor. Bu yol hem deha dar (dava grlrken alyor), hem daha geni (sresi yok ve herkes almasna neden olabilir.) Anayasaya gre yrrlkteki davann her aamasnda aykrlk iddiasnda bulunabilir. Anayasa mahkemesi 5 ay iinde nne bu ekilde gelen normu sonuca balayacak aksi takdirde norm olduu gibi uygulanacak. Ancak pratikte byle olmuyor ve anayasa mahkemesinin sonucu bekleniyor. Anayasa mahkemesi iin esasna girerek red karar verdiyse 10 yl boyunca bu red karar geerli. Anayasa mahkemesinin Yce divan Grevide var. TBMM yelerinin dokunulmazlklarnn kaldrlmasna, yeliklerinin drlmesine bakyor. Siyasi partilerin denetimini de yarg alannda anayasa mahkemesi yapyor. Yargtay cumhuriyet basavcl kapatlmas istemiyle dava anca anayasa mahkemesi karar balyor. Anayasa mahkemesinin kararlar kesin. Temyiz veya karar dzeltilmesi sz konusu deil. Resmi gazetede yer alr. Yasama, yrtme, yarg kurumlarn, tzel ve gerek kiileri balar. Red karar normun anayasaya uygun olduunu deil, aykr olmadn belirtir. Red kararlar hemen aklanabilir. Fakat iptal kararlar gerekesi yazlmadan aklanamaz. Bu

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

Kpss.info ANAYASA HUKUKU 1982 anayasas ile getirilmi bir hkm. Diyelim ki yasa iptal edildi. Neden iptal edildii aklanmazsa yeni yasa neye gre yaplacak? Anayasa mahkemesi iptal ederse kanun geri gelmez. Kararlar geri yrmez. Ama hukuk istikrarn salamak. Anayasa mahkemesi kanunun yrrln durdurabiliyor. nne gelen kanunun uygulanmas telafisi olmayacak durumlar yaratyorsa (adam idam cezas ile yarglanyorsa) yrrl durdurulur. Bu yetki anayasada yok. Anayasa mahkemesi kendi kendine edinmi. SAYITAY TBMM adna, genel ve katma bteli kurulularn gelir giderleri ile mallarn denetiyor. Saytayn esas grevi denetim ancak anayasa yargda ele alyor. Saytay yksek mahkeme saylmyor. Saytayn yarg kararlarna kar idari yarg yolu kapal ayn konuda hem Saytayn hem de Dantayn karar varsa Dantayn karar geerlidir.

HAKMLER VE SAVCILAR YKSEK KURULU


Kendine zg kurulmu bir tekilat yaps var. Adalet Bakanl iinde alyor, bakanln bro ve dosya hizmetlerinden yararlanyor. Adalet Bakan kurulun bakan.

Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Ders Notlar

You might also like