T.C.

HACETTEPE NVERSTES EDEBYAT FAKLTES TRK DL VE EDEBYATI BLM

1950 SONRASI TRK EDEBYATI FNAL DEV

I950 SONRASI SNEMA VE TRK EDEBYATI LKS

Nesrin alar

Ankara

2010

GR

Edebi trler ierisinde sinemaya en uygun tr romandr. Sinema tarihinde en ok uyarlama romanlardan yaplmtr. Bunun sebebi de roman ve sinemann ortak ynlerinin fazla olmas gelir. Roman okuyucusunu szcklerle ve cmlelerle etkilemede, sinema da izleyicisini grntlerle etkilemede esizdir. Bu iki sanatta sempati, eduyum zellii ar basar. Roman ve film, kahramanlaryla zdelemeyi, taklit duygusunu besler. ( Mete 2002: 397) Roman ve sinema ile sinemann douundan itibaren bir iletiim mevcuttur. Sinemann douu romandan sonra 20. yzyla denk gelmitir. Dolaysyla sinema dilinin kurulup gelimesinde roman etkili olmutur. Sinema sadece romandan deil dier sanatlardan da faydalanmtr hatta btn sanatlarn sentezidir diyebiliriz. nceleri sinemann konularn romandan, sahne dzenini ve oyun tarzn ise tiyatrodan ald sylenebilir. Bunlara ek olarak ereveleme ve grntleme dzeninde resimden, diyalogda edebiyattan, kurguda mimariden, dramatik yapda tiyatronun kavram ve deneylerinden yararlanmak sinema iin kanlmaz olmutur. ncelemesini yapacamz Trk sinemas olumaya balad ilk dnemlerden itibaren edebiyatla balant ierisinde olmutur. Cumhuriyet dneminden balamak zere varolan edebi eserlerden uyarlamalar yaplmtr. Bu almada ilk devir edebiyat uyarlamalarndan son dneme kadar sinema ve edebiyat iletiiminden doan yaptlardan bahsedilecektir. Bu filmler liste eklinde gsterilecektir.

TRK SNEMASI VE UYARLANAN ROMANLAR

Trk sinemas Fuad Bey (zknay) tarafndan 14 Kasm 1914de ekilen Ayestefanostaki Rus Abidesinin Ykl adl ksa belge film ile balamtr. Filmin ekili tarihi 1. Dnya savan balamasna denk geldii iin film sadece bilgi olarak kalm, bir karesi bile ele gememitir.

Trk sinemasnda ilk roman uyarlamas bu tarihten 5 yl sonra 1919da yaplmtr. Bu roman Hseyin Grpnarn Mrebbiyesidir. Film stanbul Belediyesi ehir Tiyatrolar oyuncusu ve rejisr Ahmet Fehim tarafndan uyarlanmtr. Filmin yapld tarihte stanbul igal altndadr ve stanbul dndaki gsterimi igal komutan tarafndan yasaklanmtr. 1922-1939 aras Trk sinemas almalar Muhsin Erturulun nderliinde gereklemitir. (zdemir 2008: 163) 1919- 1947 yllar arasnda gerekletirilen 15 edebiyat uyarlamasnn 9u Muhsin Erturula aittir. Muhsin Erturul ilk roman uyarlamasn 1919 ylnda Almanyada gerekletirir. Samson adl bu film Maurice Levelin LAngoisse adl romanndan uyarlanmtr. (Mete 2002: 402) Bu dnemde Trkiyenin ilk zel film yapm firmalar Kemal Film (1922) ile pek Film faaliyete gemitir. (zdemir 2008: 163) Muhsin Erturul gibi ehir Tiyatrolar sanatlarnn bu dnemde sinemaya olan katklarndan dolay, sinemamzla ilgili en ok yayn hazrlayan Nijat zn, bu dnemi Tiyatrocular Dnemi diye adlandrr. Muhsin Erturul yurtdnda ekilen birok filmde de ynetmenlik yapmtr. 1933 ylnda Trk-Yunan ortak yapm olan Fena Yolun senaryosu oluur. Bu dnemde romanlarnda en fazla uyarlama yaplan yazar Yakup Kadri Karaosmanoludur. 1922 ylnda Nur Baba roman Boazii Esrar adyla ekildii tarihten belirli bir sre getikten sonra gsterime koyulmutur. Yazarn en nl eseri Yaban 1996 ylnda senaryosunu Ziya ztan ve Nihat Durakn yazmasyla ilk uzun metrajl film olmutur. Kiralk Konak roman ise 1979 nal Kpeli tarafndan televizyona uyarlanmtr. Muhsin Erturul, 1923 ylnda Halide Edip Advarn Ateten Gmleki uyarlar. Bu eser sinemaclarmz en fazla itibar ettii romanlardandr. Eserin 2. evrimi Vedat Orfi Beng tarafndan 1950 ylnda yaplmtr. 1988 ylnda Ateten Gller adyla Ziya ztan tarafndan televizyona uyarlanr. 1924 ylnda Peyami Safann Szde Kzlar romann yine Muhsin Erturul uyarlamtr. Romanlaryla sinemay besleyen yazarlarndan biri de Peyami Safa Mmtaz Osman imzasyla Nzm Hikmete ait olup, Grirorios Ksenobulosun romanndan uyarlamtr. Filmin oyuncularn tamam Yunanllardan

olmutur. Szde Kzlarn 2. evrimi 1967 ylnda Nejat Saydam tarafndan yaplmtr. Nejat Saydam ayn yazarn nl roman 9. Hariciye Kouunu da sinemaya uyarlar. Safann Sever Bedii takma isiyle yazd Cingz Recai ve Cumbadan Rumbaya da sinemaya aktarlr. 2. roman Turgut Demira tarafndan uyarlanr. Cingz Recai ikinci kez, 1954 ylnda, Beyaz Cehennem adyla Metin Erksan, 1969 ylnda ise Safa nal tarafndan beyaz perdeye aktarlr. ( Mete 2002: 403) Sinemada Tiyatrocular Dnemi devam ederken tiyatrodan gelmeyen ilk sinema ynetmeni Faruk Gen, 1941 ylnda ilk roman uyarlamasn yapar: Sermet Muhtar Alusun Kvrck Paas ile Vl Nurettinin eseri Ylmaz Ali ayrca lhan Kozann romanlar da bu dnemde filme uyarlanmtr. lk Dnem Uyarlamalar1

1919 Mrebbiye-1 Ahmet Fehim, H.Rahmi Grpnar 1898 1922 Boazii Esrar Muhsin Erturul Yakup Kadri Karaosmanolu 1922 1923 Ateten Gmlek-1 Yn. Muhsin Erturul Halide E. Advar 1922 1924 Szde Kzlar-1 Muhsin Erturul Peyami Safa 1925 1940 Kvrck Pasa Faruk Ken Sermet Muhtar Alus 1933 1946 Toros ocuu adan Kamil M . Sevki Yazman 1943 1946-47 Seven ne Yapmaz-1 adan Kamil Kerime Nadir 1940 1946-1947 Senede Bir Gn-1 Ferdi Tayfur hsan Koza peki 1946 1946-1948 Unutulan Sr (Domani Yolcusu) akir Srmal kufe Nihal 1946 1948 Damga Seyfi Havaeri F i k ret Art (Gzel Yuana) 1946 1948 Vurun Kahpeye-1 Ltfi Akad H.Edip Advar 1926
1

Listedeki sralama u ekildedir: Filmin tarihi, ismi, ynetmeni, romann yazar, romann tarihi

1949 Efsuncu Baba Aydn Arakon H . Rahmi Grpnar ( Sayn 2005: 30) Trk sinemasna edebiyatmzn belirgin yansmas 1950li yllarn ortalarnda balar. 1960l, 70li yllarda artarak devam eder. Bu tarihler aras dnem sinemamzda Yeilam merkezinde gelimitir. 1950li yllarda dnemin edebiyatna hakim olan ideolojik tavrlar sinemaya da aktarlmtr. Sinemaclar sk sk sansrle kar karya kalmlardr. Edebiyatta olduu gibi sinemada da akmlar, trler, tarzlar sinemamzn baka hibir dneminde olmad kadar etkilidir. Ulusal Sinema, Milli Sinema ve Devrimci Sinema ad altnda saflamalar, yol ayrmlar daha fazla su yzne kar. Bu hareketlerin arka plannda edebiyat ve edebiyatlar vardr. Edebiyat sadece ideolojik boyutuyla deil sosyolojik deiimleriyle de sinemamzda kendini gsterir. 1950 ve 60l yllarda ky yaamndan uyarlamalar tercih edilirken, 1970lerden sonra ehre g ve iileme sreci sinemamza girer. ( Mete 2002: 404) 1950lerde ise piyasa romanlar da denilen beyaz dizi romanlar sklkla uyarlanmtr. Bu hem Msr filmlerinin yaratt alkanlktan kurtulamayan hem de modern olan ve olmayan arasnda skan, stne stlk deien ekonomik koullardan etkilenen halk iin dearj olma sinemas haline gelen bu sinema popler edebiyat rnlerinin poplaritesini sinemada da kullanma mantndan teye gidememi ve sinemada yzeysel diyaloglar, tek boyutlu resim kullanm gibi kt alkanlklar brakmtr. Film says 1948 vergi indirim yasasndan dolay artarken, bu arttan edebiyat uyarlamalar da nasibini almstr. 1950-1959 aras 566 tane film ekilmitir. Bunlarn halk hikyelerinden yaplan uyarlamalar da hesaba katlrsa 52 tanesi edebiyat uyarlamasdr. (Sayn: 2005: 7) 1950 Ateten Gmlek-2 Vedat rfi Bengi H . E d i p Advar 1922 1950 ete etin Karamanbey R. Halit Karay 1939 1951 Dudaktan Kalbe-1 adan Kamil R. Nuri Gntekin 1923 1951 Allahasmarladk-1 Sami Ayanolu E. Mahmut Karakurt 1936 1951 Srgn Orhon M. Arburnu R. Halit Karay 1941

1952 Ankara Ekspresi-1 Aydn Arakon E sat M. Karakurt 1946 1952 ki Sng Arasnda-1 S adan Kamil Aka Gndz 1929 1952 Kzltu Aydn Arakon A. Ziya Kozanolu 1923 1952 Son Gece-1 S a mi Ayanolu E . Mahmut Karakurt 1938 1953 Yavuz Sultan Selim Alyor Sami Ayanolu F . Fazl Tlbenti 1947 1953 Kara Davut-1 Mahir Canova N . N. Tepedelenliolu 1928 1953 Ak Istraptr Atf Ylmaz Ouz zde 1939 1953 Hkrk-1 Atf Ylmaz K erime Nadir 1938 1954 Vahi Bir Kz Sevdim-1 Ltfi Akad E sat M. Karakurt 1926 1954 Nilgn-1 Mnir Hayri Egeli R . Halit Karay 1950 1954 Leylaklar Altnda Suavi Ted Mebrure Alevok 1936 1954 Cingz Recai-1 Metin Erksan Peyami Safa 1924 1955 Kadn Severse-1 Atf Ylmaz E sat M. Karakurt 1939 1955 Dalar Bekleyen Kz-I Atf Ylmaz Esat M. Karakurt 1934 1955 lk ve Son-1 Atf Ylmaz E sat M. Karakurt 1940 1956 Bir Ak Hikyesi adan Kamil Haldun Taner (yk) 1951 1956 Yolpalas Cinayeti Metin Erksan H . Edip Advar 1937 1956 Be Hasta Var Atf Ylmaz Etem zzet Benice 1932 1957 Namus Dman Ziya Metin Y asar Kemal (Dkkanc- yk) 1949 1957 lde Bir stanbul Kz Faruk Ken E sat M. Karakurt 1927 1957 Lejyon Dns Orhon M. Arburnu H asan Kazankaya 1956 1957 Gelinin Murad Atf Ylmaz K emal Bilbasar *1953 1957 lm Bir Kadnn Evrak- Metrukesi Semih Evin-Metin Erksan Gzide Sabri 1958 Bir ofrn Gizli Defteri-1 A tf Ylmaz Aka Gndz 1943

1958 Yaprak Dkm-1 Suavi Ted R . Nuri Gntekin 1943 1958 Uurum Srr Gltekin Ouz zde 1943 1958 Funda-1 Nisan Haner K erime Nadir 1941 1959 Zmrt Ltfi Akad hsan Koza 1948 1959 Kalpakllar Nejat Saydam Samim Kocagz 1962 1959 mrmn Tek Gecesi-1 Arsavir Alyanak E sat M. Karakurt 1949 1959 Sonbahar Nisan Haner Kerime Nadir 1941 1959 Samanyolu-1 Nevzat Pesen Kerime Nadir 1941 1959 Ttn Zaman Orhon M. Aruburnu Necati Cumal (Zeli- yk) 1959 1959 Kzn Hikyesi Orhan Elmas Aka Gndz 1933( Sayn 2005: 41) Sinemamzda zellikle bu dnemde olmak zere, en ok uyarlanan yazar Kerime Nadirdir. Sinema iin zel olarak kaleme ald yklerini saymazsak 17 tane roman filme alnmtr. 1917-1984 tarihleri arasnda yasayan yazar yaad dnemi hi bir kitabna yanstmamtr. 37 tane kitap yazm ve dneminin en ok okunan ak roman yazarlarndan biri olmutur. Sinema, popler romanlara ynelmitir. Bu tr romanlarn sinemaya aktarm, 60l yllarla beraber azalmasa da yzn topluma dnen, sinemay hayata yaklatran sinemaclarn varlyla Kerime Nadir, Esat Mahmut Karakurt, Muazzez Tahsin Berkant gibi yazarlarn piyasa romanlarndan ayr bir edebiyatn olduu da grlm ve sinema tarihimizin iyi filmleri ekilmitir. 1960lara girerken toplumcu filmler yaplmaya balanmtr. Bu dnemde 1710 tane film yaplmtr. Bunlarn 3 tanesi halk edebiyatndan olmak zere 54 tanesi edebiyat uyarlamasdr. Trk sinemasnda says inanlmaz rakamlara ulasan filmler iin senaryo ktl, benzer hikyelerin farkl mekn ve farkl oyuncuklarla ekilmesiyle gideriliyordu. Bu yzden yaplan edebiyat uyarlamalarn farkl adlarda, farkl mekan ve oyuncularla yeniden grmek mmkndr. (Sayn 2005: 54) 1960 Ayecik Memduh n Kemalettin Tucu 1960 1960 Ateten Damla Memduh n Mkerrem Su 1942 1960 lm Perdesi Atf Ylmaz mit Deniz 1959 1960 Sulu Atf Ylmaz Orhan Kemal 1957 1960 Kezban-1 Arsavir Alyanak Muazzez T. Berkand1941

1960 Cumbadan Rumbaya Turgut Demira Peyami Safa 1936 1960 Satn Alnan Adam-1 Arsavir Alyanak zdemir Hazar 1957 1960 Kadn Asla Unutmaz Asaf Tengiz Ouz zde 1941 1960 ahane Kadn Nevzat Pesen Kerime Nadir (Ak Ryas) 1949

1961 Avare Mustafa Memduh n Orhan Kemal (Devlet Kuu) 1 9 5 8 1961 Blbl Yuvas-1 Nejat Saydam Muazzez T. Berkand 1943 1961 Bo Yuva Memduh n Kerime Nadir 1960 1961 Kzl Vazo-1 Atf Ylmaz Peride Celal 1941 1961 Kk Hanmefendi-1 Nejat Saydam Muazzez T. Berkand 1944 1961 Sokaktan Gelen Kadn Arsavir Alyanak Esat M. Karakurt 1945 1961 stanbulda Ak Bakadr Sreyya Duru lhan Engin 1959 1961 Sessiz Harp Ltfi Akad mit Deniz 1959 1961 Yaban Gl-1 mit Utku Kerime Nadir 1957 1962 Cengiz Hann Hazineleri Atf Ylmaz Suat Yalaz 1962 1962 Dikmen Yldz Asaf Tengiz Aka Gndz 1928 1962 Marur Kadn-1 Burhan Bolan Muazzez T. Berkand 1958 1962 Ylanlarn c -1 Metin Erksan Fakir Baykurt 1959 1962 Allah Seviniz Dedi Nejat Saydam lhan Engin 1961

1963 Esir Ku mit Utku Kerime Nadir 1960 1963 Aka Tvbe-2 Orhan Elmas Kerime Nadir 1945 1963 ieksiz Bahe mit Utku Kerime Nadir 1947 1963 Susuz Yaz-1 Metin Erksan Necati Cumal 1962 1963 Azrailin Habercisi Atf Ylmaz mit Deniz 1962 1963 Yaklacak Kitap Sreyya Duru Etem . Benice 1927 1964 Dner Ayna Sreyya Duru Halide E. Advar 1954 1964 Gnah Bende mi?-1 Kemal Kan Kerime Nadir 1939 1964 Mualla-1 lk Erakaln Muazzez T.Berkand 1941 1964 Kye Giden Gelin lk Erakaln Rakm alapala 1950 1964 Son Tren Nejat Saydam Esat M. Karakurt 1954 1964 Vurun Kahpeye-2 Orhan Aksoy Halide E. Advar 1926 1965 anakkale Arslanlar Turgut Demira Alb. Nusret Eraslan F. Celal Gktulga (anakkaledeki Kelolan) 1965 Da Basn Duman Alm Memduh n Ouz zde 1960 1965 Ak ve ntikam Sreyya Duru Muazzez T. Berkand 1958 1965 Dudaktan Kalbe-2 lk Erakaln Reat Nuri Gntekin 1923 1965 Garip Bir zdiva Nejat Saydam Muazzez T. Berkand 1944 1965 Kadn sterse Nejat Saydam Esat M. Karakurt 1960 1965 Tekerlekli Bisiklet Memduh n-Ltfi Akad Orhan Kemal (Kaak) 1965 Karaolan. Altaydan Gelen Yiit Suat Yalaz Suat Yalaz (izgi Roman) 1965 Krk Hayatlar Halit Refi H. Ziya Uaklgil 1924 1965 Murtaza Tun Baaran Orhan Kemal 1952 1965 Posta Gvercini Nevzat Pesen Kerime Nadir 1950 1965 Sevgim ve Gururum Sreyya Duru Muazzez T. Berkand 1957 1965 Yldz Tepe Memduh n Peride Celal 1945 1966 Hkrk-2 Orhan Aksoy Kerime Nadir 1938 1966 Senede Bir Gn-2 Ertem Eilmez hsan Koza 1946 1966 Allahasmarladk Nejat Saydam Esat M. Karakurt 1936

1966 alkuu Osman Seden Reat Nuri Gntekin 1 9 22 1966 Kolsuz Kahraman Nejat Saydam A. Ziya Kozanolu 1930 1966 Malkoolu Sreyya Duru Ayhan Baolu 1965 1966 Yakut Gzl Kedi Nejat Saydam mit Deniz 1963 1966 El Kz Nejat Saydam Orhan Kemal 1960 1967 Aksam Gnei Osman Seden Reat Nuri Gntekin 1926 1967 Sevda Selahattin Burkin Turan A. Beler 1942 1967 Bir ofrn Gizli Defteri-2 Remzi Cntrk Aka Gndz 1943 1967 Dokuzuncu Hariciye Kouu Nejat Saydam Peyami Safa 1930 1967 Kara Davut-2 Tun Baaran N. Nazif Tepedelenliolu 1928 1967 Samanyolu-2 O r han Aksoy Kerime Nadir 1941 1967 Sinekli Bakkal Mehmet Dinler Halide E. Advar 1936 1967 Son Gece-2 Memduh n Esat M. Karakurt 1938 1967 Szde Kzlar-2 Nejat Saydam Peyami Safa 1925 1967 vey Ana-1 lk Erakaln Aka Gndz 1933 1967 Yaprak Dkm-2 Memduh n R. Nuri Gntekin 1943 1968 Aka Tvbe-2 Trker nanolu Kerime Nadir 1949 1968 Dalar Bekleyen Kz-2 Sreyya Duru Esat M. Karakurt 1934 1968 Aka Tvbe-2 Trker nanoglu Kerime Nadir 1949 1968 Dalar Bekleyen Kz-2 Sreyya Duru Esat M. Karakurt 1934 1968 Erikler iek At O . Nuri Ergn Esat M. Karakurt 1952 1968 Funda-2 Mehmet Dinler Kerime Nadir 1941 1968 Gltekin Muzaffer Arslan A. Ziya Kozanolu 1928 1968 Hicran Gecesi Osman Seden Gzide Sabri 1930 1968 lk ve Son-2 Memduh n Esat M. Karakurt 1940 1968 Kadn Severse-2 lk Erakaln Esat M. Karakurt 1939 1968 Kara Pene Muzaffer Arslan Ouz zde 1966 1968 Kezban-2 O r han Aksoy Muazzez T. Berkand 1941 1968 Vesikal Yarim Ltfi Akad Sait Faik (Menekeli Vadi - yk) 1947 1968 Nilgn-2 Ertem Eilmez Refik H. Karay 1950

1968 mrmn Tek Gecesi-2 O . Nuri Ergn Esat M. Karakurt 1949 1968 Sabah Yldz Trker nanoglu Muazzez T. Berkand 1958 1968 Sabahsz Geceler Ertem Gre Peyami Safa 1934 1968 Sarmak Glleri Nejat Saydam Muazzez T. Berkand 1950 1968 Yaklacak Kitap-2 Sreyya Duru Etem . Benice 1927 1969 Anadolu Evliyalar evket Aktun Nezihe Araz 1959 1969 Cingz Recai-2 S a f a nal Peyami Safa 1924 1969 Buruk Ac Nejat Saydam Trkan oray 1969 1969 Tarkan Tun Baaran Sezgin Burak 1968 1969 Gnah Bende mi?-2 Nevzat Pesen Kerime Nadir 1939 1969 ffet mit Utku Hseyin R. Grpnar 1896 1969 Karl Dadaki Ate Safa nal Refik H. Karay 1956 1969 Kzl Vazo-2 Atf Ylmaz Peride Celal 1941 1969 lm Bir Kadnn Mektuplar-2 lk Erakaln Gzide Sabri 1905 (Sayn 2005: 57) 1970lerde sinemaya en fazla uyarlanan yazarlardan biri Orhan Kemaldir. Bunun nedeni 1960lardan itibaren sinemann toplumsala yzn dnm olmasnn yannda Orhan Kemal yaznnn daha kolay tip yaratma olana vermesi ve Orhan Kemalin yazar olarak sinema ve sinemaclarla kurduu yakn ilikidir. 1971 Bizimkiler-Hdaverdi-Prtk Lale Oralolu Sezgin Burak (izgi Roman) 1971 Satn Alnan Koca-2 Duygu Sarolu zdemir Hazar 1960 1971 Bir Kadn Kayboldu Safa nal Esat M. Karakurt 1948 1971 Mualla-2 Nevzat Pesen Muazzez T. Berkand 1941 1971 Senede Bir Gn-3 E r t em Eilmez hsan Koza 1946 1971 Son Hkrk Ertem Eilmez Kerime Nadir 1968 1971 vey Ana-2 lk Erakaln Aka Gndz 1933 1971 Bir Gen Kzn Roman Safa nal Muazzez T. Berkand 1966 1972 Ak Frtnas Halit Refi Muazzez T. Berkand 1966

1972 Cemo Atf Ylmaz Kemal Bilbaar 1966 1972 Gecekondu Rzgr Srr Gltekin Ouz zde 1960 1972 Irmak Ltfi Akad Sait Faik (Mahpus yksnden) 1970 1972 Sisli Hatralar Nejat Saydam Kerime Nadir 1966 1972 Suya Dsen Hayal Orhan Elmas Kerime Nadir 1966 1972 Vukuat Var (Hanmn iftlii) Nejat Saydam Orhan Kemal 1961 1972 Vahi Bir Kz Sevdim Nejat Saydam Esat M. Karakurt 1926 1972 Kopuk Vedat Trkali Ercment Ekrem Talu 1922

1973 Kzgn Toprak Fevzi Tuna Osman ahin (Musallim ile Kusde yksnden) 1973 Vurun Kahpeye-3 Halit Refi Halide E. Advar 1926 1973 ki Bin Ylnda Ak Ertem Gre Refik H. Karay 1954 1973 ki Sng Arasnda-2 lk Erakaln Aka Gndz 1929 1973 Susuz Yaz-2 Ylmaz Duru Necati Cumal 1962 1974 Bedrana Sreyya Duru Bekir Yldz 1971 1974 Sokaklardan Bir Kz Nejat Saydam Orhan Kemal 1968 1974 Yatk Emine mer Kavur Refik Halit Karay 1919

1974 Kumpanya Tuncer Baytok Sait Faik 1951

1975 Yasar Ne Yasar Ne Yasamaz Engin Orbey Aziz Nesin 1971 1974-5 Kanl Deniz O r h an Elmas Y aman Koray (Deniz Aac) 1962 1975 Hababam Snf Ertem Eilmez Rfat Ilgaz 1959 1975 Yayla Kz Ertem Gre Aka Gndz 1940 1975 Nri Kantar Ailesi Ertem Gre Tekin Akmansoy 1975 1975 Hababam Snf Snfta Kald Ertem Eilmez Rfat Ilgaz 1970 1976 Ar Da Efsanesi Memduh n Yasar Kemal 1970 1976 Hababam Taburu Hulki Saner Rfat Ilgaz 1970 1976 Kara arafl Gelin Sreyya Duru Bekir Yldz 1912 1976 St Kardeler E r t em Eilmez Hseyin R. Grpnar (Gulyabani) 1912 1976 Kaynanalar Zeki kten T ekin Akmansoy 1975

1977 Dila Hanm Orhan Aksoy Necati Cumal (Makedonya 1900) 1976 1977 Fratn Cinleri Korhan Yurtsever Osman ahin (Krmz Yel) 1971 1978 Kseyi Dnen Adam Atf Ylmaz Mjdat Gezen (Eein Karnndaki Elmas yk) 1981

1979 Bereketli Topraklar zerinde Erden Kral Orhan Kemal 1954 1979 Derya Gl Sreyya Duru Necati Cumal 1963 1979 Gelin Kayas Yunus Ylmaz Mehmet Birol 1979 1979 Hazal Ali zgentrk Necati Haksun (Kutsal Ceza) 1975( Sayn 2005: 74) Bu dnem yaplan film says dier dnemlere gre daha fazladr. Bu fazlaln en nemli nedeni seks filmleri furyasdr. Yapm maliyetinin dk olmas ve piyasadan gelen talep dorultusunda ok hzl retilebilen seks filmleri bu dnem sinemamzda film retimini 2019a kadar karmtr. Bu dnem Ali zgentrk, Erden Kral, Fevzi Tuna, mer Kavur, Zeki kten, ilk filmlerini yapmlar ve toplumsal konular nemseyen bir sinema anlaynn rnlerini vermilerdir. Bu ynetmenlerin sinemasyla beraber ky filmleri dediimiz tr yerini Trkiyenin Dousunu; Dou Anadolu ve Gneydou Anadolu Blgesini anlatan filmlere brakmtr. Bu dneme damgasn vuran filmlerin uyarland roman ve yklerin yazarlarna bakldnda net olarak iki isim ne kmaktadr: Osman ahin ve Bekir Yldz. Yazarlarn filme alnmayan eseri yok gibidir. Bir anlamda Orhan Kemalin sinemaya yapt katky devam ettirmilerdir. Yine bu yllarda kadn yazarlarn saysnda dolaysyla da kadnlar anlatan romanlarda bir art olmutur. Sevgi Soysal, Pnar Kr, Ayla Kutlu, Nazl Eray gibi kadn yazarlar ilk rnlerini vermilerdir. Bu rnler zellikle 1980 sonras kadn anlatan filmlerle beraber uyarlanmtr. 1980li yllarda Yeilam sinemasnn etkinlii ortadan kalkmaya balar. Bu bir anlamda sinemamzn zerinden Kerime Nadir ve benzeri romanclarn glgesinin kalkmas demektir. Edebiyatta uyarlama saysndaki azalma ile birlikte nitelikli edebiyatlar tercih edilir. Yeilam Sinemasnn k, yapmc egemenliinin sona ermesi demektir. yapan film anlay terk edilip ynetmenler sanat filmi retme hevesine kaplmlardr. Bu dnemde d kaynaktan mali destek almadan film yaplamaz hale gelinmitir. Halka gre, halk iin film yapma Yeilam kalb olarak grlr.

1980li yllarn edebiyatnda klasik kalplarn, akmlarn, ideolojik birlikteliin zld byk lde deiime urad grlr. Edebiyatta ve sinemada ahsi sluplar, auteur yani yaratc sanatlar dnemi balar. (Mete 2002: 404) 1980 darbesi sosyal hayat dolaysyla da sinemay en fazla etkileyen darbedir. 1970lerde edebiyatta rnekleri grlmeye balanan ve olduka popler olan slmi romanlar, zellikle 1980 sonrasnda sinemaya uyarlanmtr. rnein 100 zerinde bask yapan Hekimolu smailin Minyeli Abdullah adl roman gibi romanlarn filmi yaplmtr. 1980 sonras srete, sorunlara toplumsal adan bakmay brakan ynetmenler bireye odaklanan filmler ekmitir. Bireyin dramn ele alan filmler, topluma aykr kiileri (ecinseller, fahieler, travestiler gibi) anlatmay yelemilerdir Roman toplumsal sorunlardan, gereklerden uzaklamtr. Romann kurgusu klasik biimden km; kelime oyunlar ve deneme tarz yazlarla paral bir yap kazanmtr. Toplumsal olanla mesafesi artt iin zaman/mekn/kurgu geriye ekilmi ya da iyice nemsizlemitir. Zaman ve mekn olmayan postmodern bir edebiyat domu; neden-sonu ilikisi kurulmamtr. ( Sayn 2005: 102) Postmodern edebiyatn sinemaya yansmas en ok mer Kavur sinemasnda fark edilir ilk rnei Gizli Yz filmidir. Gizli Yz Orhan Pamukun Kara Kitapndan bir blmn sinemaya uyarlanmasdr. Yine senaryo Orhan Pamuk tarafndan yazlmtr. (Sayn 2005: 103) 1980 Devlet Kuu Memduh n Orhan Kemal 1958 1980 Gol Kral Kartal Tibet Aziz Nesin 1957 1980 Zbk Kartal Tibet Aziz Nesin 1961

1981 Ah Gzel stanbul mer Kavur Fruzan (yk) 1971 1981 Deli Kan Atf Ylmaz Zeyyat Selimolu (Deprem) 1976 1981 Ylan ldrseler Trkan oray Yasar Kemal 1976 1982 Hakkaride Bir Mevsim Erden Kral Ferit Edg (O) 1977 1982 Kaak-2 Memduh n Orhan Kemal 1970 1982 Son Akn Ylmaz Atadeniz Bekir Bykarkn 1963 1982 Tomruk erif Gren Osman ahin (yk) 1980 1983 oban Yldz Yunus Ylmaz Mahmut Yesari 1925 1983 Derman erif Gren Osman ahin (yk) 1982 1984 Ayna Erden Kral Osman ahin (Beyaz kz- yk) 1983 1984 Beki Ali zgentrk Orhan Kemal (Murtaza ) 1952 1984 Firar erif Gren Osman ahin 1984 1984 mrmn Tek Gecesi Osman Seden E sat M. Karakurt 1950 1984 Tutku Fevzi Tuna Necati Cumal (- yk) 1959 1984 Sokaktan Gelen Kadn Orhan Aksoy E sat M. Karakurt 1945

1985 Ad Vasfiye Atf Ylmaz Necati Cumal ( Vasfiye, neci,izme Deli Saylmaz yklerinden) 1985 Glan Bilge Olga Osman ahin (Kr Glan-yk) 1983 1985 Kan erif Gren Osman ahin (Kann Masal-yk) 1983 1985 Kurbaalar erif Gren Osman ahin (yk) 1985 1985 Kursun Ata Ata Biter mit Eli Tark Dursun K. 1983 1985 Kuyucakl Yusuf Fevzi T una Sabahattin Ali 1937 1985 14 Numara Fevzi T una Sabahattin Ali 1937 1985 Ylanlarn c-2 erif Gren Fakir Baykurt 1959

1986 Anayurt Oteli mer Kavur Yusuf Atlgan 1973 1986 Aslacak Kadn Basar Sabuncu Pnar Kr 1979 1986 Deirmen Atf Ylmaz Reat N. Gntekin (yk) 1 944 1986 Dilan Erden Kral mer Polat 1976 1986 Gnee Kpr Erdoan Tokatl Kemal Tahir (Gl nsanlar) 1955 1986 Halkal Kle mit Efekan Bekir Yldz (yk) 1980 1986 Suumuz nsan Olmak Erdoan Tokatl Oktay Akbal 1957 1986 Halka 25 Bilge Olga Muzaffer zg 1984 1986 Uzun Bir Gece Sreyya Duru Necati Cumal 1971

1987 Bir Avu Gkyz mit Eli etin Altan 1974 1987 Dolunay ahin Kaygun Gnseli nal 1988 1987 Fikrimin nce Gl Tun Okan Adalet Aaolu 1976 1987 Gramafon Avrat Yusuf Kurenli Sabahattin Ali (yk) 1935 1987 peke Bilge Olga Osman ahin (yk) 1987 1987 Kadnn Ad Yok Atf Ylmaz Duygu Asena 1987 1987 Katrclar erif Gren Fuat elik (yk) 1975 1987 Yarn Yarn Sami Gl Pnar Kr 1976 1987 Yer Demir Gk Bakr Zlf Livneli Yasar Kemal 1963 1987 72. Kou Erdoan Tokatl Orhan Kemal 1954

1988 Ada Sreyya Duru Peride Celal (yk) 1981 1988 Dileke Aydemir Akba Fakir Baykurt (Allaha Dileke-yk) 1979 1988 Dn Faruk Turgut Osman ahin (yk) 1988 1988 Gmlek Bilge Olga Osman ahin (yk) 1980 1989 Btn Kaplar Kapalyd Memduh n Sheyla Acar Kalyoncu (yk) 1989 Karlar Kouu Halit Refi Kemal Tahir 1974 1989 Minyeli Abdullah Ycel akmakl Hekimolu smail 1967

1989 l Bir Deniz Atf Ylmaz Erhan Bener 1983 1989 Uurtmay Vurmasnlar Tun Baaran Feride iekolu 1986 (Sayn 2005:108) 1990l yllarda sinemamzda gen kuak ynetmenlerinin kna ahit oluruz. Bu dnemdeki ynetmenler edebiyat uyarlamalar yerine kendi senaryolarn ekmeyi tercih ederler. Mustafa Altoklar, Serdar Akar, Kutlu Ataman, Zeki Demirkubuz, Nuri Bilge Ceylan, Reha Erdem, Dervi Zaim, Tomris Giritolu, Yeim Ustaolu, Bar Pirhasan, smail Gne, Mesut Uakan, Ferzan zpetek, Osman Snav, Handan peki gibi son dnemdeki ynetmeler, edebiyatlar gibi entelektel olma abasndadrlar. 1990l yllarda Metin Kaann Ar Roman adl roman 1997 ylnda Mustafa Altoklar tarafndan sinemaya uyarlanmtr. mer Kavurun Orhan Pamukun Kara Kitaptaki bir temadan senaryolatrd Gizli Yz 1997 ylnn en baarl filmlerinden olmutur. 1990 Piano Piano Bacaksz Tun Baaran Kemal Demirel (Evimizin nsanlaran) 1990 Askn Kesime Noktas Bilge Olga Osman ahin 1973 1990 Bekle Dedim Glgeye Atf Ylmaz mit Kvan 1989 1990 Benim Sinemalarm Fruzan-Glsn Karamustafa Frzan 1973 1990 Berdel Atf Ylmaz Esma Ocak (yk) 1981 1990 Devlerin lm rfan Tzm Sabahattin Ali (Hanende Melek/Yeni Dnya/ illi) 1990 Eskici ve Oullar ahin Gk Orhan Kemal 1962 1990 Gizli Yz mer Kavur Orhan Pamuk (Kara Kitap) 1990 1990 Hasan Bouldu Orhan Aksoy Sabahattin Ali 1942 1990 Karartma Geceleri Yusuf Kurenli Rfat Ilgaz 1974 1990 Minyeli Abdullah-2 Ycel akmakl Hekimolu smail 1967 1990 Szde Kzlar Orhan Elmas Peyami Safa 1928 1990 Tatar Ramazan Melih Glgen Kerim Korcan 1969 1990 Yalnz Deilsiniz Mesut Uakan stn nan 1987

1991 Seni Seviyorum Rosa Il zgentrk Sevgi Soysal (Tante Rosa) 1968 1991 Kurt Kanunu Ersin Pertan Kemal Tahir 1969 1992 Yamuru Beklerken Tunca Ynder Tark Bura 1981 1992 Zkkmn Kk Memduh n Muzaffer zg 1988 1992 Arya Dn Tunca Ynder Haluk ahin 1990 1992 Tersine Dnya Ersin Pertan Orhan Kemal 1986 1994 Bize Nasl Kydnz Metin amurcu Emine enlikolu 1985 1994 Bcek mit Eli Erhan Bener 1982 1994 Buluma Artun Yeres nci Aral (yk) 1984 1994 Ziller Eser Zorlu Osman ahin 1994 1995 D Gerek Bir de Sinema Tlay Eratalay Reat N. Gntekin (Baheli Lokanta) 1995 80. Adm Tomris Giritliolu Mehmet Erolu (Yarm Kalan Yry) 1986 1995 Sen de Gitme Tun Baaran Ayla Kutlu (Sen de Gitme Triyaondafilis) 1990 1995 Sokaktaki Adam Biket lhan Atilla lhan 1953 1995 Solgun Bir Sar Gl Canan Evcimen Iz Ayla Kutlu 1992 1995 Yaban Nihat Durak Yakup Kadri Karaosmanolu 1932 1996 Kasaba Nuri B. Ceylan Emine Ceylan (Msr Tarlas) yksnden 1996 1997 Ar Roman Mustafa Altoklar Metin Kaan 1990 1997 Nihavend Mucize Atf Ylmaz pek allar 1997 1997 Usta Beni ldrsene Bar Pirhasan Bilge Karasu 1980 2003 Abdlhamid Derken Ziya ztan Nahid Stk rik 1946 2004 Hababam Snf Merhaba Kartal Tibet Rfat Ilgaz 1957

2005 Hababam Snf Askerde Ferdi Eilmez Rfat Ilgaz 1957 2005 Ereti Gelin Atf Ylmaz kran Kozal 2004 ( Sayn 2005: 112)

SONU Sanat dallar arasnda mali destein en nemli olduu sanat, sinemadr. lkemizde bu temel kaynan her dnem sinemaya farkl llerde yansmas, sinemann da yneldii konulara eitlilik getirmitir. 1950li yllardan balamak zere gnmze gelinceye kadar sinemamzn izgisi, dnemin artlarna gre deiiklik gstermitir. Bu deiiklik edebiyat eserlerinden yaplan uyarlamalarda da kendisini gsterir. 1950li yllarda yeni kurulmu bir dzen olan Cumhuriyeti anlatmak iin daha ok bu tarz da yazlm eserler uyarlanmtr. Dnemin sosyal artlar ve ekonomisi sinemay da etkilemi, seyirciden alnan mali destekle film yaplmaya balanmtr. Bu durum da sinemaclar popler ak romanlarnn uyarlanmasna itmitir. 1960l yllarda popler roman uyarlamalarn sinemada devam etmesinin yan sra, ky romanlarndan yararlanlmaya balanm, yava yava sinemamz da toplumsal gerekci bir izgi almtr. 1970li yllarda ky romanlarndan ziyade, kyden kente g anlatan romanlar yazlmaya balanm ve bu romanlar sinemaya girmeye balamtr. Dnemin olaylar ve ii snfnn sorunlar romanlarda ilenmeye balanmtr. Sinemamz da bu izgide ilerlemitir. Bu dnemde edebiyatta, bireyin i dnyasn daha ok yanstan romanlar 1980 sonrasnda sinemamzda grlmeye balamtr. Dnemin sosyal olaylar ve televizyonun evlere girmesi insanlarn sinemaya gitmesine engel olmutur. Sinemaya olan ilginin azalmasndan dolay ilgi uyandrma amacyla seks filmleri furyas balamtr. 1980li yllara gelindiinde bireyin yalnzln anlatan romanlar, zaman ve mekann soyutlamas sinemada da grlmeye balanmtr. slmi romanlardan uyarlamalar artm, kadnn edebiyatta ilenmeye balanmasyla kadn anlatan filmler yaplmtr.

Gnmzde uyarlamalar daha ok yk ve tarihi romanlardandr. yk sinemay bireysel olana sevkeder, tarihsel romanlarn uyarlanmas da imkanlarn gelimesiyle ilikilidir.

KAYNAKA METE, Muhsin (2002), Romandan Sinema ve Televizyona Hece Dergisi (Trk Roman zel Says), S. 12, 397-421. ZN, Nihat (1964), Roman ve Sinema, Trk Dili Roman zel Says, Temmuz, 797-800. ZDEMR, Nebi (2008), Medya Kltr ve Edebiyat, Geleneksel Yaynclk, Ankara SAYIN, Aylin (2005), Trk Sinemasnda Edebiyat Uyarlamalar ve Bu Uyarlamalarn Toplumsal Yapyla Etkileimi, Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi Sosyal Bilimler Enstits (Yksek Lisans Tezi) SAMSAKI, Mehmet (2009) Edebiyat ve Sinema, Trk Edebiyat Dergisi, stanbul, S. 64-68.