KK

OTZM ABCsi
Eitim ve davran nerileri

Yazan: Christiane Arens-Wiebel Otizm Terapi Merkezi Bremen/Bremerhaven

Trkeye eviren: Fatmanur-Sleyman Savu Dzenleyen: Meltem Arslan

Sevgili Ebeveynler,
ocuunuzun otistik olduunu ya da otistik davranlarnn bulunduu tehis edildiinde, bir yandan nihayet bir tehis konulduu iin biraz rahatlarsnz ama byk ihtimalle oka girebilirsiniz. zgnsnzdr, kendinizi aresiz, yaralanm hissedersiniz ve gelecekten korkarsnz. Bu kitapk, ocuunuzla yaamnzda sizlere yardmc olmak amacyla hazrlanmtr. Burada ev hayatnz kolaylatrmak, ocuunuzla yaknlaabilmek ve ona yardm edebilmek iin birka tavsiyede bulunulmaktadr. Gelecekte hereyin gnlnzce olmas dileiyle.

Otizm Terapi Merkezi Ekibi

A. Tam gn kesintisiz renme ve retme

Uyank anlarnda otistik ocuunuzu makul ve akla yakn almalara ynlendirmelisiniz. Hatta, ona gnlk normal yaamla ilgili faydal eyler retmelisiniz. Eer ocuunuzu oka kendi haline brakrsanz, bu durum onun otistik davranlarnn artmasna ve glenmesine sebeb olabilir.

B. Ebeveynlerin anlam ve nemi

Anne-Baba olarak sizler, ocuunuza en yakn kiiler ve retmeni konumundasnz. Kimse sizin yerinizi dolduramaz. Profesyonellerin grevi, sizi ve ocuunuzla ilgili dier ahslar bilgilendirmek, desteklemek ve yardm etmektir.

C. Gnlk Plan

Otistik ocuunuz iin, belirlenmi bir gnlk yaam planna sahip olmak ok nemlidir. Bu ona bir sonra ki, admnda ne olacan anlama imkan sunar. Bylece, ocuunuzun geliimi iin ok nemli olan gven duygusu oluur.

D. Tekrarlama

Onunla oka ve zel olarak megul olmanz, ocuunuz iin ok nemlidir. Her gn iin planlanm bir oyun zaman, ocuun yeni yetenekler kazanmasn salar. (Planlanm derken: Ne oynayacann, oyunun ne kadar sreceinin, oyundan sonra ne yapacann, ocuk tarafndan aka bilinmesi gerektii kastediliyor.) ocuun direncini ve korkusunu yenmek iin tekrarlamalar ok nemlidir. Bu hatrlatmalar zamanla renmesinide salar. Bir sre sonra birlikte oynanan bu gnlk oyunlar, her iki taraf iin bir zevke dnr.

E. dllendirme

vg ile renme arasnda olumlu bir balant kurulabilir. Bu uygulama ocuun renmekten zevk almas ve ilgisinin srekli klnmas iin ok nemlidir. Bu yzden, daima uygun motive edici bir yntem dnmelisiniz. ocuunuzun renmekten zevk almas, sizinde iinizi kolaylatracaktr. En iyi dl, bir iin baarlabilmesidir. Balangta, kk ekerlemeler ya da ilgin oyuncaklarn (Topavs) tercih edilmesi uygun olur. Daha sonralar, ona abartl vglerde bulunmak ya da sevgi gsterileri (gdklamak, okamakvs) ocuunuzu mutlu edecektir.

F. Geliim plan oluturmak

lk olarak ocuun en nemli hedefi belirlenmelidir. Ebeveynler iin ama, ocuun gnlk hayatta kendine yeterli hale gelmesi olmaldr. rnein; Kendi bana kakla yemek, bardaktan imek, giyinme soyunma, tuvalet kullanm gibi. Bu konularla ilgili yeteneklerinin derecesi, ocuun ne kadar bamsz olduunun da gstergesidir. ocuunuzla srekli, onun dnme yeteneini ve becerisini arttrc oyunlar oynamalsnz. yiletirilmi bir dnce yetenei, bir mr boyunca yaam kalitesini de ykseltir. Unutulmamaldr ki, iletiim yeteneklerinin geliimi srekli almay gerektirir.

G. Konuma nasl baarlabilir

Konuma renilebilmesi iin, u artlarn ve yeteneklerin olumas zorunludur. Mmkn olduu kadar ok taklit edebilmesi. yi derecede deiik sesler karabilmesi. (rnein; a, Krekre, mama, wawa gibi sesler karr.) Az motoriinin iyi derecede gelimi olmas. Yeterli dzeyde konuulan anlayabilme yetenei. (rnein; Ayakkabsn getirmesini istediinizde veya birlikte top oynamak istediinizde sizi anlayabilmeli.) Krmz toplarn bir arada olmas gerektiini, takma oyuncaklarn sandk iinde olmas gerektiini ya da atal ve kaklarn ekmecede olmas gerektiini anlayabilmelidir. Gl bir iletiim kurma istei. Erken ocukluk dnemi otizminden muzdarip ocuklarn sadece %50`si konumay renebilmektedir. Dier yars ise, ancak daha deiik yollarla kendilerini ifade etmeyi renebilmektedir.

H. Dier iletiim seenekleri

Eer bir ocuk henz konuamyor ve bir nceki blmde (G) anlatlan yetenekleri yeterli derecede gelimemise ya da hi yoksa almalar dier iletiim yntemlerine yneltilmelidir. Somut objeler yardmyla iletiim. aret diliyle konuma. Resim ya da sembol kartlaryla iletiim (PECS). Bu sistemlerden herhangi birinin kullanlmas sonucu, ocuk iletiim denemelerinin ne kadar baarl ve nemli olduunu farkeder. Bu arada ocukla konuulmaya devam edilmelidir. Konumaktan hi vazgeilmemelidir.

I. ocukla konumak

ocuunuzun sizi anlayabilmesi iin ksa ve ak cmlelerle konumanz ok nemlidir. Bylelikle, ocuunuz sylediklerinizi daha iyi anlayacak ve hayal krklna uramam olacaktr. Bazen sylediklerinizi iaretlerle ya da resimler yardmyla aklamak ocuunuzun sizi daha iyi anlamasn salayabilir.

J. Dardan yardm alma

Dardan destek almak ebeveynler iin faydaldr. Dier bir avantaj ise ocuunuzun deiik kiilerle ve deiik ortamlarda kendi yeteneklerini gsterebilme imkanna sahip olmasdr. Bylelikle farkl kiilere uyum salyabilme esnekliine ular. Ayrca kendinizle, dier ocuklarnzla, ev ilerinizle vs. ilgilenecek zamannz olabilir.

K. Herzaman Yeniliki olmak

ocuun srekli bir adm ileriye gidebilmesi ok nemlidir. Bylelikle geliim hedefine doru ilerlenmi olur. Eer bir ilerleme olmaz, ayn dzeyde kalnrsa bu ocukta can sknts ve isteksizlie neden olur.

L. Grevler Yerine Getirilmeli

ocuklar, bazen bireyi yapmak istemediklerinde ya da istedikleri bireyi elde edemediklerinde barr veya ok acmasz olabilirler. Eer ocuunuza bir grev verirseniz onu yerine getirmesi iin srarc olun. Yoksa ocuk bu olumsuz davranlarla verilen grevleri yapmaktan kaar. Yani ocuk alayarak, kaarak, oyuncaklarn atarak amacna ulamay renebilir. ocuunuzun olumsuz davran ve isteklerine kararl bir ekilde kar karken daima sevgi ve efkat dolu olabilmek son derece nemlidir.

M. Kk Grevler

ocuunuzla oynayacanz mutlu ve istekli iki dakikalk bir oyun, on dakikalk mutsuz ve isteksiz bir oyundan daha yararldr. Yani, ksa oyunlar ya da yava yava artan altrmalar. ocuk almay kendiliinden sona erdirmek istediinde, yetikinler daha abuk davranp almay bitirmelidir. Bylelikle, insiyatif yetikinlerde kalm olur.

N. Problemli Davranlar

Eer ocuunuzda, (alamak, krmak, dkmek, frlatp atmakvb) davranlar farkederseniz, bu durumla hemen ilgilenmelisiniz ki, bir daha tekrar etmesin. Bunlar her zaman karlaabileceimiz eylerdir. Bunu yaparken u noktalara dikkat etmek gerekir: nce bu olumsuz davranlarn, ne? nerede? ne zaman?ve hangi durumlarda olduunu yazn. Bu davranlar (mmkn olduunca) grmezden gelin. Planl birgn, problemlerin ortaya kmasn ve kurallamasn nler. ocuun, planlanm ve belirlenmi megalelere balamas, ou kez problemlerini (barmak gibivs) sona erdirebilir.

O. Baarlar

Eer, otistik ocuunuzun geliimini dier ocuklarn geliimi ile kyaslarsanz, ocuunuzdaki geliimin daha farkl olduunu grrsnz. Salkl ocuklar, kendi balarna dzgn bir tempo ve kapsamda renebilirler. Otistik ocuklar ise, genellikle kk admlarla ilerleyebilmek iin bile dardan destek almak zorundadrlar. Bazen, sizi artacak kadar baarl da olabilirler. ocuunuzun her baarsndan mutluluk duyun. yi bir i baardnda, ocuunuza takdirinizi gsterin.

P. Stresten saknmak

Kk yataki otistik ocuklar stresten ar derecede etkilenir. Stres yle oluabilir: rnein; ok grltl, ok telal, bilinmeyen ya da karmak durumlarda, ocuunuz bask altndaysa, Akraba ve tandklardan kaynaklanan kafa karklklarnda, ocuun yemek, uyku, dinlenme..vb. temel ihtiyalarna dikkat edilmedii durumlarda, almalarda biti zamanna dikkat edilmezse.

Q. Palyaoluk oynamak

ocuunuz korkuyor, inatlk yapyor, anlamyor ve morali bozuksa; Hemen elenceli bir durum yaratn. ocuunuzu gldrebilmek iin gerekirse, samalayn lgnlklar yapn. Bylelikle, ocuunuzun ilgisini eker ve onu kt durumdan karabilirsiniz. ocuunuz rahatlar ve sizde kendinizi daha iyi hissedersiniz. Sonra birlikte baka zm yollar arayabilirsiniz.

R. Kk Admlar

Eer ocuunuzun birey renmesi gerekiyorsa, retilmek istenen herhangi birey kk admlara blnmelidir. nce her adm tek tek retip, daha sonra btn admlarn birletirilmesi gerekir. Mmknse, retmeye en son admdan balanmaldr. rnein; Tuvalet Kullanm, 1. Adm: Sifonu ekmek 2. Adm: Kapa kapatmak 3. Adm: Tuvalete oturmak 4. Adm: Kapa amak

S. Yardm

ocuunuzun birok kez baarszlk yaamasna frsat vermeden ona yardm etmelisiniz. nk onun baarl olmaya ok ihtiyac vardr. Bu onu ileriye ynelik reniminde motive eder. ocuunuza her zaman yardmc olmak istediinizi gsterin. ocuunuz bu duruma beklediinizden de hzl alacaktr. rnek: Elle ynlendirme Konuarak ynlendirme Bir oyuncan nemsiz detaylarn kapatarak (Kafas karmasn diye) vb.

T. Duruma hakim olma

Brakn bazen ocuunuz gitmek istedii yolu, size kendi gstersin. Her zaman o sizi taklit ederek renmesin. Bazen de, rolleri deiip siz onu taklit edin. zellikle kard sesleri taklit etmeye zen gsterin. nk, siz imdi onun dzeyindesiniz. Bylelikle kendisini kabul edilmi ve anlalm hisseder.

U. ll uyarma Coturma
(Basale Stimulation)

ocuunuzun houna gidecek ve coacak bireyler yapmasna frsat verin. Hamakta sallansn, Kpkl veya Faslyeli banyolar yapsn ya da ona bir masaj aleti verebilirsiniz. Bylelikle, ocuunuz iin iyi birey yapm olursunuz ve terapistlerine de, baka terapi yntemleri uygulayabilmeleri iin zaman kazandrrsnz.

V. Alglama

ocuunuzun alglama bozukluundan muzdarip olduunu daima gznnde bulundurunuz. Mesela; Kokulara kar ar duyarllk, dokunmalara kar ar hassaslk, belirli seslere kar ar tepki. ocuunuzun bu hassasiyetlerine mutlaka anlay gsteriniz.

W. Antenler ve byk Kulaklar

ocuunuzun yannda onun hakknda konumaktan saknn (Onun byk baarlarn anlatmann haricinde). nk, ocuklar zannettiinizden daha fazla ey anlyorlar.

X. Siz kendiniz

Arada kendiniz (ve einiz) iinde bireyler yapn. ocuunuz mutlaka size minnettar kalacaktr. Onun, sizin ruh halinizdeki ve hislerinizdeki gelimeleri, en hassas bir ekilde sezebilme yeteneine sahip olduundan emin olabilirsiniz. Ayrca, ocuunuzla gnlk yaamnzda daha gl olursunuz.

Y. liki

O size istediiniz karl veremiyecek olsada, ocuunuza onu ne kadar ok sevdiinizi gsterin. Birbirinize karlkl duygularnz ve sevginizi ifade edecek bir yol bulmaya aln.

Z. Sorular

Eer baka sorularnz olursa, terapi merkezindeki grevli terapistlere yneltebilirsiniz. Kesinlikle size daha geni aklamalarda bulunacaklardr. Ayrca somut baz sorun ve sorularda size yardm etmeye devam edeceklerdir.

Kleines Autismus-ABC 2007, Christiane Arens-Wiebel Autismus-Therapiezentrum Bremerhaven Illustrationen: Arne Menze Herausgeber: Hilfe fr das autitstische Kind e.V. ISBN 3-934889-01-8

ATZ Bremen Clamersdorfer Strae 47 28757 Bremen Fon: (0421) 62 56 06 Fax: (0421) 62 07 031 info@atz-bremen.de http://www.atz-bremen.de

ATZ Bremerhaven Virchowstr. 8 27574 Bremerhaven Fon: (0471) 483 61 95 Fax: (0471) 483 66 28 bremerhaven@atz-bremen.de http://www.atz-bremen.de