Tehlikeli Kimyasal Yonetimi

ARME STSNA ETM VE DANIMANLIK HZ. LTD. T.
ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

IV. Sal ve Gvenlii Kongresi
ADANA
20-21/2007
www.armetr.com
Serkan Kk Kimya Mhendisi, MSc.

Arme stisnai Eitim ve Danmanlk Hizmetleri Ltd. ti. Alemdar Mah. Bikiyurdu Sok. No:1 D:7/8 Sultanahmet/ stanbul Tel: +90 212 5198630 Faks : +90 212 5198631 www.armetr.com, k.serkan@armetr.com
Bu bildiri, Serkan Kk tarafndan Makine Mh. Odasnca 2007de Adanada dzenlenen IV. SG Kongresinde sunulmutur. Referans gstermek kaydyla ksmi alnt yaplabilir. Dier kullanmlar yazl izin gerektirir
Sayfa 2
ZET Kimyasal maddelerden meydana gelen kazalar, nemli salk, evre ve gvenlik problemlerine yol amaktadr. Bhopal facias, Mexico City LPG patlamas, Tpra Yangn gibi, hafzalara teknolojik afetler olarak geen bu kazalarn sebeplerine bakldnda birounun basit nlemlerle olumayabilecei dnlmektedir. lkemizde, zellikle endstriyel tesislere ynelik etkili ve tanmlanm bir Tehlikeli Kimyasal Madde Ynetim Sistemi bulunmamaktadr. Bu durumda, iletmeler kimyasal maddelerden kaynaklanan risklerinin ynetiminde, kendi yntemlerini uygulamakta ya da herhangi bir ynteme dayanmakszn alma yapmaktadrlar. Bu bildiri endstriyel tesislerde salk, gvenlik ve evre asndan bir sistemin kurulmasna ynelik teknik kriterleri, btnleik bir bak asyla ele alarak, kullanclara rehberlik etmeyi amalamaktadr. I. G R VE AMA
Kimyasal maddelerin hayatn her alannda yer bulan arl beraberinde evre, salk ve gvenlik risklerinin domasna da yol amaktadr. Kimyasallarn tehlikeleri genellikle hatal kullanm, depolama, tama ve proses hatalar, doal afetler, yangn, sabotaj gibi durumlar sonucu ortaya kmaktadr. Yaanan baz byk kazalar sonras, kimyasal maddelerden kaynaklanabilecek risklerin ynetimi konusu, bugn birok ulusal ve uluslararas rgtn gndemindedir. WHO (Dnya Salk rgt) ve Belika Hkmeti tarafndan 1988 ylnda kurulan, Afet Epidemiyolojisi Aratrma Merkezi (CRED- Centre for Research on the Epidomology of Disasters) tarafndan yrtlen Acil Durum Olaylar Veritaban (EM-DAT Emergency Event Database) bilgilerine gre, 1900l yllarn bandan gnmze dek meydana gelen endstriyel kazalarda toplam 472.222 kii hayatn kaybetmi ve 209.222 kii yaralanmtr1. Veritabannda kimyasal maddeler ayr bir balk altnda toplanmamakla birlikte, endstriyel kazalar snflamas altnda kimyasal kaaklar, yangn, patlama, zehirli maddeler, radyasyon balklar yer almaktadr. 1984 ylnda meydana gelen Bhopal facias, yine ayn yl Mexcio Citydeki LPG patlamas, 1986daki Basel depo yangn, 2000 ylndaki Danube nehrini kirleten kimyasal sznts, 2001 ylnda Touluseda meydana gelen patlama gibi nemli yanklar yaratan olaylar sonras, retim, depolama, tama ve kullanm alanlarnda kimyasal maddelerden kaynaklanan risklerin, kendine zg bir ynetim sistemi anlayyla ele alnmas gerektiini gzler nne serdi. Tablo 1de kimyasal maddeler ile ilikili ulsulararas kurumlarca yrtlen alma ve programlarn genel bir zeti yer almaktadr.
Sayfa 3

Tablo 1 : Kimyasal maddeler ile ilgili yrtlen programlar
KURUM UN ILO
PROGRAM Agenda 21 (UN Homepage) GHS (Globally Harmonized System for the Classification and Labelling of Chemicals) CIS (International Occupational Safety and Health Information Centre) International Chemical Safety Cards (ICSCs) Safety in the use of chemicals at work - Code of practice
NTERNET ADRES http://www.un.org/esa/sustdev/agenda21text.htm http://www.ilo.org/public/english/protection/safework/ghs/ind ex.htm http://www.ilo.org/public/english/protection/safework/cis/inde x.htm http://www.ilo.org/public/english/protection/safework/cis/prod ucts/icsc/index.htm http://turva.me.tut.fi/cis/chemcode/codetoc.htm http://www.oecd.org/ehs/chem2.htm http://www.oecd.org/ehs/accident.htm http://www.oecd.org/ehs/accident.htm http://www.olis.oecd.org/exichem.nsf http://irptc.unep.ch/irptc/invent/igo.html http://irptc.unep.ch/irptc/invent/igo.html http://www.who.org/whosis/iomc/iomchome.htm
OECD
Chemicals Programme Chemical Accidents Programme Pesticide Programme EXICHEM chemical database (OECD)
UNEP
Inventory on Information Sources on Chemicals Internet Guide finding Information on Chemicals
WHO
The Inter-Organization Programme for the Sound Management of Chemicals (IOMC) Intergovernmental Forum on Chemical Safety (IFCS) The International Programme on Chemical Safety (IPCS)
http://www.who.int/ifcs/index.html http://www.who.int/pcs/index.htm http://www.unece.org/trans/danger/danger.htm http://ecb.jrc.it/ http://ecdin.etomep.net/
UN/ECE EU
Transport of Dangerous Goods and Special Cargoes Section EU Existing Chemicals (European Chemicals Bureau) ECDIN (Environmental Chemicals Data and Information Network) Databank
Dnya genelinde tablo byleyken, lkemizde kimyasal madde ynetim sistemine ilikin yrrle sokulmu bir program mevcut deildir. Var olan tzk ve ynetmelikler konuyu
Sayfa 4
ksmi olarak ele almakta ve zellikle kimyasal maddelerin youn olarak kullanld endstriyel tesislerde bir uygulama rehberi bulunmamaktadr. Bu bildiride, kimyasal maddeleri youn olarak kullanan/reten/depolayan tesisler iin, eitli programlardan, mevzuatlardan ve uygulama deneyimlerinden harmanlanan, giri niteliinde bilgilerin verilmesi amalamaktadr. BULGULAR VE TARTIMA Bildirinin bu ksmnda, bir endstiriyel tesiste kurulmas nerilen kimyasal madde ynetim sistemine ait genel yap ve baz alt balklarn detaylar yer almaktadr. Buna gre bir iletmenin, kimyasal maddelerden kaynaklanan risklerini etkili bir ekilde ynetmesi iin aadaki konular btnleik bir bak asyla ele almas gerekmektedir. Burada verilen balklar, minimum gereklilikler olarak dnlmelidir. A. B. C. D. E. F. G. H. . . J. A. Risk Analizi Kimyasal Madde Ynetimi Prosedr Gvenlik Bilgi Formlar Eitim Depolama Proses Gvenlii Ynetimi Statik Elektirik Ynetimi Etiketleme ve aretleme Kiisel Koruyucu Donanmlar Yangn Gvenlii ve Yangnla Mcadele Acil Durum Ynetimi R SK ANAL Z
2
Risk, kapsam belirlenmi zarar potansiyeli olarak ksaca tanmlanabilir. Bu tanmdaki kapsamn ve zararn belirlenebiliyor olmas bize riskin nicelletirilebilir bir kavram olduunu gstermektedir. Bu durumda risk iin, zarar verecek bir olayn gerekleme olasl ve gerekletiinde oluacak zararn bir kombinasyonudur demek mmkndr. Riskin bileeni vardr: Tehlike Tehlikenin sonular ( gvenlik, evresel, ekonomik vb.) Tehlikenin ortaya kt veya kabilecei sklk Bu terim ok genel olark Eitlik (1.1) de gsterildii gibi birletirilir Risk = Olaslk x Zarar ..(1.1) Eitlie gre (1.1); tehlikeyle ilikili risk, tehlikenin skl ve sonularnn bir rndr Tehlikelerin tanmlanmas, risk deerlendirmesinin ilk admn oluturan almadr. Bu aamada tehlike ile risk kavramn ayrmakta fayda vardr. Tehlike (hazard), zarar verme potansiyeli tayan durum, madde ya da olay olarak tanmlanabilir. Bu aamada, tehlike yaratacak olayn meydana gelme olasl ve meydana geldiinde verecei zarar
Sayfa 5
deerlendirilmeden, mevcut ya da potansiyel olaylarn deerlendirmesi yaplmaktadr. Kimyasallar szkonusu olduunda ise evre ve insan sal asndan zararl olan maddeden bahsedildii anlalmaldr. Kimyasallarla snrlandrlm bir tehlike analizinden beklentimiz unlardr: 1. 2. 3. 4. 5. Tehlikeli kimyasallarn belirlenmesi Tehlikeli yaratan zelliklerinin belirlenmesi Salk ve evre zerindeki etkilerinin belirlenmesi Tehlikeli olay ya da durumlarn belirlenmesi Proses, depolama ve tama alanlarndaki mevcut ve potansiyel tehlikelerin belirlenmesi
Tehlike analizi iin kullanlan, kontrol listeleri ve deerlendirme formlar ve tehlike diyagram birok yntem mevcuttur. Ayn durum risk analizi iin de geerlidir ve gnmzde eitli amalar iin gelitirilen yzlerce risk analiz yntemi mevcuttur. Genel olarak ele alndnda risk analiz yntemleri nitel (kalitatif) ve nicel (kantitatif) olmak zere iki ana gruba ayrlmaktadr. Nitel temelli risk deerlendirmelerinde, deerlendirmeyi yapan ekip ya da kiinin subjektif deerlendirmeleri, deneyimleri ve konu zerindeki deneyimi belirleyici olmaktadr. Bu yntemde riskler belirlenmekte, nceliklendirilmekte ve zm nerileri nedenleriyle birlikte aklanmaktadr. ounlukla standart bir formata dayanmamaktadr. Nicel temelli risk deerlendirme yntemlerinde ise, sabit bir metodoloji uygulanmakta ve analistin subjektif yorumlarna imkan verilmemekte ya da minimum dzeyde tutulmaktadr. Birok deerlendirme yntemi de, hem nitel temelli bir yaklam hem de nicelletirilen sonular birarada iermektedir. Burada hangi yntemini kullanaca konusunda belirleyici olan, deerlendirmedeki ama, beklentileri, analiz ekibinin bilgi dzeyi ve zaman gibi faktrlerdir. Aada baz risk deerlendirme yntemleri tablo halinde yer almaktadr:
Tablo 2 : Risk analiz metodlar
N TEL TEMELL (KAL TAT F) n Tehlike Deerlendirmesi (Priliminary Hazard Analysis) Eer Olursa Yntemi (What- f ) Eer Olursa Kontrol Listesi Yntemi (What- f Checklist)
N CEL TEMELL (KANT TAT F) HAZOP (Hazard and Operability) FMEA (Failure Mode and Effect Analysis) FTA (Fault Tree Analysis)
Bu yntemlerden hibiri dierinden daha iyi ya da kt diye tanmlanamaz. Risk analizi yaplan kuruluun ihitiyalarna en uygun yntem seilirse, baarl bir deerlendirmeden
Sayfa 6
bahsedilir. Bir kimyasal proses ya da kimyasallarla ilgili risk deerlendirmesi sz konusu olduunda, izlenmesi gereken sre ekil 1de gsterilmektedir.
ekil 1 : Risk analiz ak diyagram
AMACI BEL RLE
TEHL KELER TANIMLA
POTANS YEL OLAYLARI BEL RLE
SONULARI DEERLEND R
OLASILIKLARI DEERLEND R
R SK DEERLEND R
EVET R SK ZLEME
Risk Kabul Edilebilir mi?
HAYIR R SK AZALTMA ANAL Z
Risk ynetiminin ilk admlar olan tehlike ve risk deerlendirmesinin ardndan yaplmas gereken, riskleri minimize edecek almalarn planlanmasdr. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, sfr risk denen bir kavramn olmamasdr. Koruyucu nlemler planlanrken riskleri aadaki snfta ele almakta fayda vardr: kabul edilebilir riskler nlenebilir riskler iyiletirilebilir riskler kabul edilemez riskler ( in durdurulmasn gerektiren riskler) Bu bak asyla koruyucu nlem planlamasn daha gereki yapmak mmkn olacaktr. Koruyucu nlemler:
Sayfa 7
proses / ekipman alanlar evre i ak, organizasyonu balklarnda snflandrlabilir. Zarar azaltma kapsamnda deerlendirilen bu nlemlerin, elbette her iletmeye getirecei mali ykler szkonusudur. yi yaplm bir risk analizi iletmenin etkin bir bte planlamasn da gerekletirecektir. Genellikle karlalan sorun, iletmelerin riskleri gidermeye, nereden balayacaklarn belirlemede dtkleri ikilemdir. rnein risk puan eit dzeyde olan iki sorunun giderilmesinde, hangisine ncelik verilmelidir? Bu noktada iletmenin zgn koullar, ayrd bte gibi faktrlerle birlikte riski yaratan olayn frekans ve verecei zarar belirleyici olacaktr. letme, alaca nleme yapaca yatrm ile ne kadarlk bir maddi kaynan korumaya aldn, can gvenliini nasl arttrdn, evreyi nasl koruduunu karlatrabilmelidir. Risk ynetiminin en nemli safhalarndan biri de, tespit edilen risklerin ynetimine ilikin bir organizasyonun kurulmasdr. letmeler, dier ynetim sistemlerine de entegre edilebilecek bir risk ynetim prosedr oluturmaldr. Bu prosedrde, risklerin ne zaman, kimler tarafndan ve hangi sklkta deerlendirilecei, koruyucu nlemlerin nasl ve kimler tarafndan yerine getirilecei, risklerin derecelerine gre giderme aamalar aka tanmlanmal ve ynetim tarafndan izlenmelidir. Bylelikle kurulan sistemin srdrlebilirlii salanm ve yeni risklerin tespit edilebilmesi ve var olanlarn planl giderilmesi salanm olacaktr. B. K MYASAL MADDE YNET M PROSEDR Bir iletmenin kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri ve bunlarn ynetimi aslen SG ( Sal ve Gvenlii) konusu altnda deerlendirilmelidir. Gnmzde SG Ynetim Sistemi, evre ve Kalite alan ile birlikte ele alnmakta ve Entegre Ynetim Sistemi ad verilen uygulama yaygnlamaktadr. Bu pencereden bakldnda her iletmenin risklerini tanmlayp, bunlar nasl ynetceine dair genel bir risk ynetimi stratejisine sahip olmas nem tamaktadr. Kimyasal Madde Ynetimi Prosedr de, SG ynetimine dair stratejinin bir paras olarak ele alnmaldr.3. letmenin boyutuna gre deiebilirse de, Kimyasal Madde Ynetim Prosedrnde yer alacak konular aadaki gibi olabilir. Bu metinde ayrntlara yer verilmeyip, ele alnan bala ynelik iletme uygulamasnn ksaca aklanmas yeterli olacaktr. Kimyasal madde satn almnda dikkat edilecek hususlar Kimyasal maddelerin etiketlenmesi, iaretlenmesi Kimyasal maddelerin tehlike snflar uyarnca depolanma esaslar Eitim Kimyasal madde dolum ve boaltmnn esaslar Gvenlik Bilgi Formlarnn dzenlenmesi ve irket ii datm Gvenlik Bilgi Sayfalarnn hazrlanmas ve irket ii datm
Sayfa 8
retim alannda kimyasal madde stoklamas Tehlikeli Atklarn Ynetimi Kimyasal madde ile yaplan almalarda salk ve gvenlik kurallar Risklere gre kullanlmas gereken Kiisel Koruyucu Donanmlar Statik elektrik ynetimi ve alma kurallar Proses gvenlii ve acil durum mdahaleleri Yangn gvenlii Acil durum planlamas Kimyasal madde kazalarnda davran biimleri ve kullanlacak malzemeler Kimyasal madde kazalarnda yerel otorite ve kamunun bilgilendirilmesi Tatbikatlar
Byle bir prosedr ve buna bal uygulama dkmanlarnn hazrlanmasnda yrrlkte olan mevzuat ve standartlardan faydalanlmaldr. Tablo 3te, genel bir liste yer almaktadr.
Tablo 3 : Kimyasal maddelerle yaplan almalara ilikin balca mevzuat MEVZUAT/ STANDART i Sal ve Gvenlii Tz Parlayc, Patlayc, Tehlikeli Ve Zararl Maddelerle allan yerlerinde Ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelii Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Patlayc Ortamlarn Tehlikelerinden alanlarn Korunmas Hakknda Ynetmelik. Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Asbestle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerlerinde Kullanlmas Hakknda Ynetmelik Tehlikeli Kimyasallar Ynetmelii R.G. TAR H / SAYI 11.01.1974 / 14765 24.12.1973 / 14752 26.07.2002 / 24827 23/12/2003 / 25325 26/12/2003 / 25328 (De. 19/10/2005/ 25971) 26/12/2003 / 25328 26/12/2003 / 25328
26/12/2003 / 25328 (De.17/2/200425376) 11/2/2004 / 25370 11/07/1993/ 21634 (De. 06/11/2001/ 34575)
Gvenlik Bilgi Formlarnn Dzenlenmesine likin Usul ve Esaslar Teblii Muhtemel Patlayc Ortamda Kullanlan Tehizat ve Koruyucu Sistemler ile lgili Ynetmelik (94/9/AT) Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii Organik Peroksitli Maddelerin Depolanmas, Genel Kurallar Gaz Oksitleyici Maddelerin Depolanmas
11/03/2002 / 24692 27.10.2002/24919 14/03/2005/ 25755 TS 10976 TS 11369
Sayfa 9
C.
GVENL K B LG FORMLARI
Bir iletmede kullanlan tehlikeli kimyasal maddelerin GBF (Gvenlik Bilgi Formlar)lerinin bulundurulmas, etkin bir ynetim iin en nemli unsurlardan biridir. te yandan bu formlarn iyerlerinde Trke olarak bulundurulmas yasal bir zorunluluktur. Gvenlik Bilgi Formlarnn Dzenlenmesine likin Usul ve Esaslar Tebliine gre, tehlikeli kimyasal retenler tarafndan hazrlanmas gerekir. Maddenin yabanc meneili olmas durumunda ithalat araclyla yine Trke olarak GBF hazrlama zorunluluu mevcuttur. GBFlerde her maddeye zel olarak aadaki bilgiler yer alr. 1. Madde / Mstahzar ve reticinin ksa tantm 2. Kimyasal Bileimi 3. Kimyasaln Tehlikeleri 4. lkyardm Bilgileri 5. Yangnla Mcadele Bilgileri 6. Kaza Sonucu Yaylmaya Kar nlemler 7. Kullanm ve Depolama zellikleri 8. Maruziyet ve Kiisel Korunma Bilgileri 9. Maddenin Fiziksel ve Kimyasal zellikleri 10. Maddenin Kimyasal Kararll ve Reaktivitesi 11. Toksikolojik Bilgi 12. Ekolojik Bilgi 13. Bertaraf Bilgileri 14. Tamaclk Bilgileri 15. Yasal Mevzuat Bilgileri 16. Dier Bilgiler Risk bazl ynetim sistemlerinin temeli bilgiye dayanmaktadr. GBFler de kimyasal madde risklerinin ynetiminde ihtiya duyulan her trl bilgiyi ieren dkmanlardr. Dolaysyla, bu alandaki risk ynetimi satn alma srecinde balamaldr. Satn alma sorumlularnn kimyasal maddelerin tehlikeleri hakknda genel dzeyde de olsa bilgi sahibi olmalar ve GBF mevzuatna hakim olmalar gerekir. Kimyasal madde iletmeye gelmeden nce GBF temin edilmeli ve ilgili kiiler tarafndan incelenerek alnmas gereken nlemler planlanmaldr. zellikle depolama ve kullanm asndan doabilecek risklerin erken tayini, geri dnlemez zararlarn olumasn engelleyebilir. GBFlerin elde edilmesi admndan sonra, ilgili iletme sorumlularna datm gerekletirilmelidir. letme organizasyon ve byklne gre deiiklik gsterebilirse de GBFleri bulundurmas gereken personel aadaki gibidir : Gvenlii Sorumlusu yeri Hekimi / Salk Sorumlusu Labaratuar ve retim Sorumlusu Yangn Gvenlii Sorumlusu
Sayfa 10
Depo Sorumlusu SG Ynetim Sistemi Sorumlusu
GBFlerin tm alanlara ve sorumlularna datlmas klfetli ve etklin bi uygulma olmayaca iin, her kimyasal madde ve/veya benzer gruptaki maddeler iin GBS (Gvenlik Bilgi Sayfas) hazrlanmas, bir sonraki adm olmaldr. GBS, kimyasal madde hakknda son kullancya ynelik zet tehlike, korunma ve mdahale bilgilerini ieren bir sayfalk ir dkman olarak hazrlanmaldr. GBS hazrlanrken, grsel bir tasarm anlalmasn kolaylatracak unjsurlardan birisidir. GBSde bulunmas gereken bilgilere ynelik kesin bir kural bulunmamakla birlikte aadaki balklardan olumas nerilir. Kimyasal maddenin kullanmdaki ismi Tehlike iareti Balca salk etkileri Risk ve Gvenlik cmlecikleri numaralar alrken kullanlacak KKD Yangn annda kullanlabilecek maddeler Yaylma, szma, salma vb. durumda nlemler lkyardm uygulamalar Kaza sonras temizleme ve bertaraf Depolama zellikleri
Aada rnek bir GBS yer almaktadr4
Sayfa 11

ekil 2 : Gvenlik bilgi sayfas rnei
Sayfa 12
D.
E T M
Endstriyel tesisler kiilerin sosyal yaamlarnda alageldii ortamlardan nemli farklar tayan yerlerdir. Kendilerine zg tehlikeleri ve bunlara kar gelitirilmi davran biimleri vardr. Bir tesiste tm alanlarn, kimyasal maddelerden kaynaklanabilecek risklere ynelik alglar eit dzeyde olmaldr. Burada, risk algs ad verilen bir kavram devreye girmektedir. Risk ynetiminin bileenlerinden biri olan risk algs kiiler, meslek gruplar ve kar gruplar arasnda farkllk gsterebilir. rnein bir muhasebeci ile bir kimyacnn, endstriyel tesisteki rsiklere ynelik alglar ok farkl olabilir. Tm alanlarn risk alglarnn eit dzeyde olmas iin etkili bir eitim srecinin planlanmas gerekmektedir. Bunun yansra brorler, filmler ve salk gvenlik iaretlemeleri vb.leri, risk alg dzeyinin eitlenmesindeki yardmc aralardr. Dznelenecek eitimlerde, tesiste alan btn personel dikkate alnmal ve eitli eitim modlleri oluturulmaldr. Bu bak asyla, bilinlendirme eitimleri ve ileri gvenlik eitimleri olmak zere iki ana balkta eitimler dzenlenmelidir. B L NLEND RME E T MLER Tesiste alanlarn tmn kapsayan eitimler olmaldr. Bu tr eitimlerde hedef, genel bir farkndalk yaratmak ve bilgilendirmek olduu iin aadaki gibi bir ierie sahip olmas yeterlidir. Tehlikeli kimyasallarn salk ve gvenlik zerindeki etkileri Tehlikelerin ortaya k biimi ve etkilenme yollar Tehlikeli kimyasal madde snflandrmas Tehlikeli kimyasal madde iaretlemesi Kimyasal madde etiketlerinin zellikleri Boru renkleri ve anlamlar Gvenlik ve salk iaretlemesi Gvenlik Bilgi Sayfalarnn zellikleri letmedeki genel gvenlik kurallar ve davran biimleri letmedeki majr riskler Acil durumda grevler, sorumluluklar Aada, eitimlerde gndeme gelecek baz kavramlarn ksa aklamalarna yer verilmitir. Tehlikelere maruz kalma biimleri Kiisel korunmann bilinli bir ekilde gerekletirilmesi iin, etkilenme yollarnn basite aklanmas nem tamaktadr. Buna gre 4 adet etkilenme yolundan bahsedilebilir :5 1. 2. 3. 4. Soluma Cilt ile temas Sindirim Deri alt enjeksiyon
Sayfa 13
Tehlikeli Kimyasal Madde Snflamas Yrlkte olan, Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik hkmlerine gre lkemizde tehlikeli kimyasallar aadaki snflalara ayrlr. Bu snflandrma AB lkelerindeki mevzuatlar ile uyumludur. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Patlayc Oksitleyici ok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir Toksik, ok toksik, zararl Andrc, Tahri edici Alerjik Kanserojen, mutajen, reme iin toksik evre iin tehlikeli zelliklerden bir veya birkana sahip maddeler,
ekil 3teki bir posterin iletmenin eitli yerelerine aslmas, alanlarn snflandrma v madde iaretleri hakknda pasif olarak eitilmesine katk salayacaktr.
ekil 3 : Tehlikeli madde snflamas posteri
Sayfa 14
Boru Renkleri lkemizde bir ok iletmede borular belirli standarda gr renklendirilmemektedir. Bu durum, endstriyel tesisler iin yrrlkte olan bir standart olmamasndan kaynaklanmaktadr. Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmeliinde bu konuda ksa bir aklama yaplmakla birlikte, genel bir uygulama rehberi bulunmamaktadr. Bu amala uygulamada genel kabul gre ngili Standar BS 1710 (BS 4800e uygun) standardna gre bir renklendirme yaplmas nerilmektedir.
Tablo 4 : Akkan maddelere ait borularn iaret renkleri
Akkan Madde Su Buhar Yalar / zcler Gazlar Asitler / Alkaliler Hava Ynagn Suyu
Boru aretleme Rengi Yeil Gri Kahverengi Sar Pembe Mavi Krmz
Bu uygulama borularn tamamen ilgili renge boyanmas ile yaplaca gibi seilmi blmlerin ak ynn de bildiren ekilde ksmi renklendirilmesi yoluyla da gerekletirilebilir. LER GVENL K E T MLER Kimyasal maddelerle yaplan almalarda gvenlik dzeyini arttrmak, salk etkilenmesini en aza indirmek ve acil durumlara etkin mdahale edebilmek iin dzenlenen eitimlerdir. Bu eitimlerin ierii konusunda asl belirleyici olan, iletmenin tad riskler olmakla birlikte aadaki konular ele alnmaldr : Temel kimyasal ve fiziksel kavramlar Tehlikeli kimyasallarla yaplan almalarda gvenlik kurallar Kullanlacak koruyucu ekipmanlar Kimyasal madde dolumunda gvenlik kurallar Depolamada gvenlik kurallar Kapal alan almalarnda gvenlik Statik elektrikten korunma Kimyasal madde kazalarna mdahale Yangn gvenlii ve yangnla mcadele Proses gvenlii Acil durum
Sayfa 15
E.
DEPOLAMA
Endstriyel tesislerde kullanlan kimyasallar, aada belirtildii gibi eitli biimlerde depolanmaktadr. 1. 2. 3. 4. 5. Akta depolama Kapal bina ve yaplarda depolama Yer st tank depolamas Yer alt tank depolamas Basnl kaplarda depolama
Bu bildiride rnek olmas asndan, kapal bina ve yaplarda gerekletirilen ambalajl madde depolamasndan bahsedilmitir. lkemizdeki yasal mevzuat ve standartlar, kimyasal maddelerin depolanmasna ilikin rehberlik edecek ayrntlardan yoksundurlar. Aada kimyasal madde depolamasnda dikkat edilmesi gereken esaslar hakknda ksa hatrlatmalar yer almaktadr. Kimyasal maddeler tehlike snflarna uygun olarak depolanmaldr. Alfabetik depolamadan kanlmaldr. Zehirli ve ok zehirli kimyasallar ile patlayclar bamsz blm veya kabinlerde depolanmaldr. zellikle yanc kimyasallar s kaynaklar ve gne nlarndan korunacak biimde depolanmaldr.. Tm tehlikeli kimyasallarn GBFleri salanmaldr. Ambalajl kimyasallarn etiketleri standartlara uygun olmaldr. letmeler uluslararas normlara uygun ve kendi bnyelerinde kullandklar bir etiketleme ve iaretleme sistemi gelitirebilirler. Depolama raflarnn zerine izin verilebilecek en fazla depolama miktarlar akca grlecek ekilde yazlmaldr. Depolama raflarndan malzemenin dmemesi iin nlem alnmaldr. Cam tr, kolay krlabilir kaplar genellikle gz hizasnn altnda depolanmldr. Depo binalarn yldrm korumas olmaldr. Depo binalarnn dklme ve szmaya kar gvenli drenajlar olmaldr. Depo raflar ve kaplar topraklanmaldr. Depo zemini kaymaz ve kolay temizlenebilir malzemeden yaplm olmaldr. Depo kapsnda Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmeliine uygun isretleme yaplmaldr. Depoda yangn gvenlii nlemleri alnm olmaldr. Kimyasal maddenin zelliine uygun bir havalandrma sistemi kurulmaldr. Kimyasal madde dklme ve szmalarna kar gerekli engelleyici malzeme ve uygun KKD olmaldr. Boy ve gz duu bulunmaldr. lkyardm malzeme kiti bulundurulmaldr. zellikle yanc kimyasallar s kaynaklar ve gne nlarndan korunacak biimde depolanmaldr.
Sayfa 16
Kimyasal maddelerin birbirleri ile etkileime girip, tehlikeli reaksiyona sebep vermemeleri iin aada zellikle labaratuarlara ynelik rnei verilen ekillerde bir depolama anlay temel alnmaldr.
Tablo 5 : Birlikte depolanamayacak kimyasal maddeler6
norg. Asitler norg. Asitler Oks. Asitler Org. Asitler Alkaliler Oks. Zehirli ( norg.) Zehirli (0rg.) Su ile Reak. Veren Org. Solventler
Oks. Asitler
Org. Asitler X X
Alkaliler Oks. Zehirli Zehirli Su ile ( norg.) (0rg.) Reak. Veren X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
Org. Solventler X X
X X X
X X X X X X
X X X
X = Birlikte depolanamaz Kullanlan kimyasal madde gruplarnn biraz daha ayrntlandrld bir dier depolama matrisi Tablo 6da yer almaktadr.
Sayfa 17
Tablo 6 : Tehlikeli kimyasal depolama matrisi 7
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
norganik Asitler Organik Asitler Kostikler Alkoller Aldehidler Aromatik Hidrokarbonlar Monomerler&polimerize esterler Fenoller Siyanohidrinler Amonyak Halojenler Eterler
1 x x x x x x x x x
2 x x x x x
3 x x x x x 4 x x x x x x 5 6 7 8 x x x x x 9 x x 10 x
11 x
12
X : Birarada depolanamaz Uyumlu ve Uyumsuz Kimyasal Maddelerin 4 Aamada Tespit Edilmesi
Yukardaki tablolarda, kimyasal maddeler genel yaplar itibariyle snflandrlmtr. letmedeki kimyasallarn hangilerinin birlikte depolanabileceini daha detayl ortaya karmak iin aada aktarlan 4 aamal bir alma yaplmas nerilmektedir. Bu alma, kimyasallarn bir konyteyner veya dolapta depoland iletmelerde daha faydal olacaktr. 1) Tehlike Snflamas Mevcut kimyasallarn, GBFlerden ve etiketlerinden yararlanarak tehlike snflarn belirleyin. rnek: Zararl, Toksik, Yanc vb.Baz kimyasallar birden fazla tehlike snfnda yer alrlar. Bu durumda GBF daha detayl incelenerek ne kan tehlke snflamas kullanlabilir. 2 ) pH Deeri Mevcut kimyasallar pH deerlerine gre ayrmaya devam edin. Buna gre maddeleri asisik, ntral ve bazik olmak zere 3 snfa ayrmanz gerekecektir. Asidik ve bazik maddeleri birarada depolamamnz gerekecektir. pH< 4 : Asidik pH 4-10 : Ntral pH > 10 Bazik Bu snflamay yapmak iin de GBFlerden yararlanlr. 3) Genel Kimyasal Yap Maddeleri genel kimyasal yaplar itibariyle, inorganik ya da organik olarak ikiye ayrn. Ayrm yapan kiilerin bu konuda bilgileri yetersizse dikkat edecekleri husus, organik
Sayfa 18
kimyasallarn formlasyonunda Karbon atomu bulunduunu bilmeleri olacaktr. Bu ayrm zellikle andrc ve oksitleyici kimyasallarn depolanmasnda byk nem tamaktadr. 4 ) Maddenin Halleri Maddeleri kat ve sv olmak zere snflandrn. Kat ve sv maddelerin birarada depolanmamas, zellikle szma veya dklme gibi durumlarda tehlikelerin snrlandrlmas asndan nem tamaktadr. Yukarda aklanan snflamay, aadaki tablo zerinde gerekletiridiinizde hangi, kimysallarn uyumlu bir ekilde depolanabilecei ortaya kacaktr.
Tablo 7 : rnek kimyasal madde depolama tablosu
Kimyasal Amonyum Hidroksit Slfirik Asit Isopropanol Asetik Asit Nitrik Asit Etil Alkol Formalin
Tehlik Snf Andrc Andrc Yanc Andrc Andrc, Okistleyici Yanc Tokisk
pH Bazik Asidik Ntral Asidik Asidik Ntral Ntral
norg. / Org. norganik norganik Organik Organik norganik Organik Organik
Kat/Sv Sv Sv Sv Sv Sv Sv Sv
Yukardaki rnekten, sadece isopropnal ve etil alkoln ayn depo dolab iinde depolanabilecei grlmektedir. Endstriyel Depo Binalar Endstriyel depolama iin daha genel bir snflamaya gre hazrlanm baka bir depolama matris rnei Tablo 8de yer almaktadr.
Sayfa 19

Tablo 8 : Tehlikeli madde depolama matrisi8
O
+
+ : Bir arada depolanabilir - :Birarada depolanamaz , O : nlem alnmak kaydyla birarada depolanabilir F. PROSES GVENL K YNET M
lkemizde yaygn olarak bilinmese de proses gvenlii, Gvenlii Ynetimi ile btnleik bir konudur. Bu blmde Proses Gvenlii Ynetiminin ana hatlar tanmlanm olduu halde, bildiri konusuyla ilgili alt balklar hakknda aklama yaplmtr. Bir endstriyel tesiste kurulacak olan Proses Gvenlii Ynetiminin 14 adm vardr9 : 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. alanlarn Katlm Rroses Gvenlik Bilgileri Proses Tehlike Analizleri Operasyon Prosedrleri Eitim Taeron Gvenlii altrma ncesi Gvenlik Kurallar Mekanik Entegrasyon zin Sistemi Kaza Aratrmas Acil DurumPlanlamas ve Mdahale Denetim Mekanizmas zleme, Kontrol ve Deiim Ynetimi Ticari Srlar
Sayfa 20
Proses Tehlike Analizleri Tm ynetim sistemlerinin ortak zellii olan tehlike ve risklerin belirlenmesi, Proses Gvenlii Ynetiminin de ilk admn oluturmaktadr. Bu amala, tehlikeli kimyasal madde reten, depolayan veya proseslerinde youn olarak kullanan iletmelerde proses tehlike anlizlerinin gerekletirilmi olmas nem tamaktadr. Bu amala, birok lkede yaygn olarak kullanlan baz yntemler aada sralanmtr. Kontrol listesi (Checklist) Eer olursa / Kontrol listesi (What if / Cehecklist) Tehlikeler ve letilebilirlik (Hazard and Operability Study / HAZOP) Hata Tr ve Etkileri Analizi - (Failure Mode and Effect Analysis / FMEA) Hata Aac Analizi ( Fault Tree Analysis FTA)
Proses tehlike analizi aadaki hususlar tanmlamaldr 10: Prosesten kaynaklanacak tehlikeler yerinde byk zarara yol aacak potansiyel kaza trleri Tehlikelere kar erken alglama, proses izleme ve kontrol sistemleri, alarmlar ve gaz alglama sensrleri gibi mhendislik ve ynetim sistemleri Mhendislik ve ynetimsel kontrol hatalarnn sonular nsan faktr Saha yerleimi Kazalarn alanlar zerindeki olumsuz etkilerinin kalitatif deerlendirmesi
Bu tr analizler iyerinde ilgili mhendis ve proses sorumlusu alanlardan oluturulacak ekipler araclyla yaplmaldr. Bu ekiplerin analiz ncesi, kullanacaklar metodla ilgili eitim alm olmalar nem tamaktadr. Operasyon Prosedrleri Yaplan analizler sonras, alnacak teknik zarar azaltma nlemleriyle birlikte operasyon prosedrlerinin de oluturulmas gerekmektedir. Bu prosedrlerde, prosese ait aadaki bilgiler bulunmaldr : Prosesin altrlmas Proseste yaplan normal operasyon Normal alma koullarnda scaklk, basn, hz vb. bilgiler Normal kapatma Prosesin izlenmesi ve kontrol Operasyon limitleri Acil durdurma Proseste kullanlan kimyasaln tehlikeleri Kiisel koruyucu donanmlar Salk ve gvenlik iaretlemesi
Sayfa 21
Bununla birlikte tm proseslere ait ak diyagramlarnn hazrlanm olmas ve alanlarn da anlayaca biimde grselletirilmesi, alma ve acil durum koullarnda avantaj salayacaktr. Kaza Sebepleri lkemizde meydana gelen kazalarn sebepleri zerinde, aratrmaclara k tutacak almalar yaplmad iin prosesler zelinde aktardmz bilgiler znellik tamaktadr. Buna gre proses kaynakl kazalarda grlen hatalar aadaki gibi snflandrlabilir : G. Yakt ve kimyasal depolama tanklarnda, pompalarda esnek boru balant paralarnn olmamas Acil durdurma butonlarnn olmamas ya da belirgin ekilde iaretlenmemi olmas Eksik topraklama ve balama (bonding) uygulamalar Ex-proof sistem ve cihazlarn yeterince kullanlmyor olmas Gvensiz ve yetersiz elektrik tesisat Trke hazrlanm kullanma ve gvenlik kurallarnn olmamas Kalifiye eleman eksiklii Periyodik kontrollerde eksiklik Vana gruplarnn ve boru hatlarnn iaretlenmemi olmas Otomatik izleme sistemlerinin olmamas Makine koruyucularnn olamamas ya da devre d braklm olmas STAT K ELEKTR K YNET M
zellikle yanc ve patlayc kimyasal maddelerin bulunduu iletmelerde, statik elektrikten kaynaklanacak risklerin etkin bir ekilde ynetilmesi gerekmektedir. Kontrolsuz elektrostatik yk dearjlar sonunda genellikle aadaki olumsuz olaylar meydana gelebilir. Yangn, patlama Elektronik ekipman ve devrelerin zarar grmesi rn kalitesinde olumsuzluklar Kiilerde yorgunluk, baars vb. psikolojik huzursuzluk vb. salk ikayetleri
Kimyasallar szkonusu olduunda, statik elektrikten kaynaklanacak tehlikelerin giderilmesi iin kullanlan yntemler : Topraklama Elektiriksel balama (bonding) Ortam havasn nemlendirme Ortam inertletirme yonizasyon Kiisel yk dengelenmesini salama
Kimyasal buhar, gaz ya da tozlarn bulunduu ortamlarda, elektrostatik yk dearjndan dolay oluan kvlcmn yanmaya sebep verebilmesi iin, minimum tutuma enerjisinin (MIE- Minimum Ignition Energy) yeterli olmas gerekir. Bununla birlikte, yanc maddenin yanma snrlar iinde olmas ve kvlcm etkiileiminden sonra zincirleme kimyasal
Sayfa 22
reaksiyona girmesi dier gerekliliklerdir. Endstriyel tesislerde kullanlan kimysallarn MIE deerlerinin bilinmesi, risklerin ynetilmesi iin nem tamaktadr. Tablo 9da baz maddelerin MIE deerleri yer almaktadr.
Tablo 9 : Baz kimyasallarn MIE deerleri.11
Madde Alkanlar Aromatikler Hidrokarbonlar Alkoller Aseton Alminyum Kmr (%37 nemli) Magnezyum Polistren
MIE (mJ) 0,28 0,2 0,3 0,14 1,15 10 60 20 15
Bir endstriyel tesiste statik elektriin tehlikelerinden korunmak iin, genel olarak aadaki nlemlerin alnm olmas gerekmektedir. Ynetmeliklere ve satndartlara uygun bir elektrik altyaps kurulmaldr Kullanlan makine, cihaz ve proseslerin gvde topraklamalar yaplmaldr. Bu makine, cihaz ve proseslerle yaplan almalarda elektriksel balama (bonding) uygulamas eksiksiz yaplmaldr Topraklama hat direnleri periyodik olarak kontrol edilmelidir letmeye giren yakt ve kimyasal madde tankerleri girite seyyar toprak hattna balanmal, dolum esnasnda topraklanmal ve elektriksel balama ilemi yaplmaldr. alanlara antistatik tabanl i ayakkabs verilmelidir Depo kap ve raflar toprak hattna balanmaldr Tehlikeli alan girilerine, kiilerin dengelenmesi iin topraklama levhalar konulmal veya vcuttaki statik elektrii eitleyen cihazlar yerletirilmelidir Kullanlan kimyasallarn Minimum Tutuma Enerjisi (MIE -Minimum Ignition Energy) deerleri bilinmelidir alanlara statik elektrik konusunda eitim verilmelidir
Aada endstriyel tesislerde topraklama ve elektriksel balama uygulamalarndan eitli rnekler yer almaktadr.12
Sayfa 23

ekil 4 : Ufak hacimli solvent ellelemesinde topraklama ve elektriksel balama
BORU TOPRAKLAMA MAASI VE KABLOSU
B NA TOPRAKLAMASI
SEYYAR TOP. MAASI DOLUM FIISI N TOP. MAASI
SEYYAR TOP. MAASI
ekil 5 : Ufak hacimli solvent darmnda topraklama ve elektriksel baama

B NA TOP. BARASI 1/8 EL K TOPR. KABLOSU
H.
ET KETLEME VE ARETLEME
1/8 EL K TOPR. KABLOSU
V DALANMI SEYYAR TOP. MAASI
lkemizde kimyasal madde ambalajlarnn etiketlenmesi ve iletmelerde kullanlacak gvenlik salk iaretlemesi ynetmeliklerle belirlenmitir. Bu bildiri de minimum yasal gereklilii karlama amacyla her iki konudan bahedilmekle birlikte kimyasal maddelerin KONNEKTR youn olarak bulunmduu iletmelerde kullanlacak iaret ve etikeleme sistemleri hakknda da bilgiler yer almaktadr.
2 x 3 x 3/16 METAL TOPR. ASKISI
Sayfa 24

ekil 6 : Tankerlerin topraklanmas
Bu tr uygulamalarda, Btn balantlar yksek gvenilirlik salamaldr. Kontrol pompalar, vanalar, motorlar ve dier kontrol elemanlar topraklama noktas ile gvenli bir ekilde irtibatlandrlm olmaldr. Bu balant salanmad takdirde ilemi balatmayan ya da alarm veren sistemler kurulmas tercih edilmelidir. H. ET KETLEME VE ARETLEME
lkemizde kimyasal madde ambalajlarnn etiketlenmesi ve iletmelerde kullanlacak gvenlik salk iaretlemesi ynetmeliklerle belirlenmitir. Bu bildiri de minimum yasal gereklilii karlama amacyla her iki konudan bahsedilmekle birlikte, kimyasal maddelerin youn olarak bulunmduu iletmelerde kullanlacak iaret ve etikeleme sistemleri hakknda da bilgiler yer almaktadr..
Sayfa 25
Tehlikeli Kimyasallar Ynetmelii Hkmleri

Etiketlerde Bulunmas Gerekli Hususlar Madde 17 - Etiketlerde; a) reticinin ad ve adresi, b) Maddenin kimyasal ve ticari ad, kapal forml, c) rnlerin, ticari ad, amalanan kullanm alanlar ve ieriine giren maddelerin tehlike sembolleri, d) zel tehlikelere kar dikkat ekici, ''ok iddetli Patlayc'', ''iddetli Zehir'' gibi ibareler, gvenlik tavsiyeleri (Ek-VII'e gre zararl maddelere ait zel riskler (R) ve gvenlik nlemlerinin (S) ilgili olanlarnn iinden seilmi) alnabilecek tedbirler hakknda zl bilgiler, Ek-II'de verilmi olan zararl maddeyi tanmlayan zellikler, e) Ek-IV'de, tek tek maddeler iin verilen tehlike iaretlerinden ilgili olanlar, f) Kimyasal tanm ve etkin maddesinin yzdesi, g) Dier katk maddeleri ve en azndan bunlarn grup tanmlar, bulundurulur. Etiketlerde evre ve insan sal iin tehlike durumlar ve korunma nlemleri iaretlerle gsterilir. EkIV'de verilen iaretler dnda iaret kullanlamaz. Uyulmas Gerekli Hususlar Madde 18 - 04/09/1988 tarih ve 19919 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii'ne gre kanalizasyona veya sulara atlmas yasak olan maddelerin etiketlerinde bu durum ak olarak belirtilir. Etiketlerde, ve (...)nda, ''Zehirsizdir'', ''Sala zararszdr'', ''Talimata Uygun Kullanlrsa Zararszdr'' gibi tehlikeye kar kaytszlatrc ifadeler kullanlamaz. Paketlenmi olarak piyasaya srlen madde veya rnlerde etiketler, paketlere yaptrlm olmaldr. Paketler ikinci bir ambalaj iine konuyorsa, etiket bu ambalajlar zerine de yaptrlr. Ancak, effaf ikinci ambalaj kullanldnda, iteki etiketin net olarak okunabilmesi durumunda ikinci ambalaja etiket konulmas zorunlu deildir. zellikleri yeterince bilinmeyen maddelerin etiketleri zerine ''Bu Maddenin evre ve nsan Sal zerindeki Etkisi le lgili Aratrmalar Devam Etmektedir'' ibaresi yazlr. Ek-VI'da verilen kanser yapc maddeler listesine giren madde ve rnlerin etiketleri ve kullanma talimatlar zerine, dier bilgilerin yan sra ''Dikkat Kansere Neden Olabilir'' ibaresi yazlr. (Ek fkra: 06/11/2001 - 24575 S. R.G. Yn./5. md.) Etiketler, piyasaya arz edilen tehlikeli kimyasallar ve tehlikeli eya iin Trke, ihra edilen tehlikeli kimyasallar ve tehlikeli eya iin ihra edilen lkenin resmi dillerinden birinde hazrlanr.
Sayfa 26
Aerosol Paketlerinde Etiketleme Madde 19 - Aerosol paketleri ve kaplarna yaptrlan etiketlerde dier bilgilerin yan sra, a) ''Kutu Basnldr'', ''Gne Altnda Brakmaynz'', ''50oC'nin zerindeki Scaktan Koruyunuz, ''Bo Kutular Zorlayarak Amaynz'', ''Atee Atmaynz'', ''Aleve veya Akkor Halindeki Maddelere Pskrtmeyiniz'', b) Bileiminde yanmaya ve kolay alev almaya neden olabilecek yanc madde ierenler iin ''Yancdr'' veya ''Kolay Alev Alr'', ibarelerinin de yazlmas zorunludur. Etiketleme artlar Madde 20 - Zararl kimyasal madde veya rnlerinin etiketlerinin boyutlar, ambalaj kaplarnn hacimlerine gre, aada verilmitir. a) 0,25 litreye kadar uygun grlecek byklkte. b) 0.26-3,0 litre aras iin en az 52 mm. x 74 mm. c) 3.1-50 litre aras iin en az 74 mm. x105 mm. d) 51-500 litre aras iin en az 105 mm. x 148 mm. e) 500 litreden byk olanlar iin en az 148 mm. x 210 mm. Tehlike sembelleri, portakal sars zemin zerine siyah bask ile verilir. Her tehlike iareti en az 1 cm alana sahip olup, iaretin yaplaca yzeyin en az onda birini kaplar. Belli bir tehlike snf iin kullanlan iaret bir baka tehlike snfn da ieriyorsa bu Ynetmeliin 17'inci maddesinin (e) bendinde ngrlen tehlike iermeyen iaretlerinden bazlar eer yer msait deilse etiketlere konmayabilir. Etiketler, bu Ynetmelikte belirtilen hususlar dnda, salk, gvenlik gibi alanlardaki ynetmeliklerin ilgili hkmleri gerei zorunlu semboller ve bilgileri de tamamlayc olarak bulundurur. Etiketler, ambalajn bir veya birka yzne, ambalaj normal konumunda dururken etiketteki bilgiler okunabilecek ekilde yaptrlr. Etiketin ambalaj yzeyine yaptrlmas, ambalajn boyutlar veya cinsi nedeniyle mmkn deilse, etiketleme ambalaja bal bir plaka eklinde yaplr. Etiketin d etkenlerden ve ambalaj iindeki maddeden etkilenerek ambalaj zerinden kmamas, veya kullanlmsa plakann kopmamas iin gerekli nlemler alnr. Yanc ve kolay tutuan maddelerin 0.25 litreyi gemeyen ambalajlarnn etiketlerinde, maddenin bu zellii ile ilgili olarak dikkat ekici ibarelerin ve alnmas gerekli nlemlerin etikete yazlmas art aranmaz. Ancak dier yollarla bu hususlarn vurgulanmas zorunludur.
Sayfa 27
Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelik iyerlerinde Sal veGvenlii ynnden kullanlacak iaretleri belirli bir standarda kavuturmutur. Kimyasal maddelerden kaynaklacak tehlikelerin belirtilmesi iin de bu ynetmelik hkmleri iyeri ierisinde kullanlmaldr. Kullanlacak iaretler ve zellikleri ekil 7de yer almaktadr.
ekil 7 : Gvenlik ve Salk aretleri
I.
K SEL KORUYUCU DONANIMLAR
Sal ve Gvenlii Ynetiminin temel amac tehlikelerin kaynanda yok edilmesi veya azaltlmasdr. Bu yaplamad takdirde uygulanan bir dizi nlem arasnda alanlarn Kiisel Koruyucu Donanm (KKD) araclyla korunmasdr. Bu konuda da yrrlkte olan mevzuat gerekli detaylkar iermektedir. Tablo 10da iyerinde kullanlacak KKDlerin sahip olmalar gereken standartlar hakknda bilgiler iermektedir.
Sayfa 28
Tablo 10 : KKD EN standartlar listesi

KAFA KORUYUCULARI EN NO AIKLAMA 397 Baret 443 Yangn (Savunma) Bareti 812 Bariyerli Kep EL KORUYUCULARI EN NO AIKLAMA 374 Kimyasal madde ve mikro organizma eldivenleri 374-2 Kimyasal maddeyi iine alma direnci ( 3 Kademe ) 374-3 Kimyasal maddeyi iine alma direnci ( 6 Kademe ) 381-1 elik rg eldivenler 388 Antistatik-mekanik i eldivenleri 407 Scak i ve s eldivenleri 420 Genel amal eldivenler 421 yonize nlara- Radyasyona kar eldivenler 511 Souk i eldivenleri 659 Yangn mcadele eldivenleri 50327 Elektrik risklerine kar eldivenler 60903 Parmaksz zel amal eldivenler EMN YET KEMERLER EN NO AIKLAMA 341 Yksekten gvenli indiren sistemler/ aparatlar 353-1 Dmeyi nleyen/frenleme sistemi (Dikey hat zerinde) 353-2 Dmeyi nleyen/frenleme sistemi (Esnek elastik hat zerinde) 354 Emniyet halatlar ( Lanyard) 355 Yksekten ani dmeyi nleyici ok (enerji) absorberlar ve emniyet halatlar 358 Bel tipi emniyet kemeri ve emniyet halat 360 Yksekten ani dmeyi nleyici,geri sarmal ve inertia (ataletli) tipi makaralar,aparatlar ve rg kolunlu halatlar 361 Parat tipi emniyet kemeri 362 Emniyet kancas 363 Dmeyi durduran sistemler KULAK KORUYUCULARI EN NO AIKLAMA 352-1 Kulaklklar 352-2 Kulak Tkalar 352-3 Kulaklkl baretler SOLUNUM KORUYUCULARI EN NO AIKLAMA 136 Tam yz maskeleri 137 139 140 141 143 146 149 269 270 403 405 Solunum tp ve srtlklar Temiz hava beslemeli maskeler GZ KORUYUCULARI EN NO AIKLAMA 166 Genel zellikleri 167 Optik test metodlar 168 Farkl optik test metodlar 169 Kaynak Filtreleri 170 Ultraviole Filtreleri 171 nfaret Filtreleri 175 207 Kaynak Siperleri-Balklar 208 laser Filtreleri
Yarm yz maskeleri Gaz buhar filteleri Zerrecik ( partikl )filtreleri Kendinden hava beslemeli balk maskeler Bakm gerektirmeyen maskeler Temiz hava beslemeli maskeler Kompresrden temiz hava beslemeli balklar Ka maskeleri Bakm gerektirmeyen gaz-buhar maskeleri ( Filtreleri deitirilmeyen maskeler) AYAK KORUYUCULARI EN NO AIKLAMA 345 Gvenlik ayakkabs 200 jull 346 Gvenlik ayakkabs 100 jull 347 381-8 381-9 Gvenlik ayakkabs minimal risk elik rg tozluklar elik rg tozluklar
379 Elektronik kaynak balklar GVDE KORUYUCULARI EN NO AIKLAMA 340 Genel i elbiseleri 343 Yamurluk 373 Ergimi metale koruma salayan elbiseler 412 Kesilmeye kar nlk 464 Sv- Gaz Kimyasal koruyuculu elbiseler 470 nlklerin genel zellkleri 467 465 471 469 863 1073 Sv kimyasallara kar koruyucu giysiler Kimyasal koruyucu elbise Reklektif ( Fosforlu) iaretli elbiseler EN 531 Is ve alevden koruyucu donanmlar Makinelerden ( delinmelere, kesilmelere, vb.) koruma salayan elbiseler Radyoaktif kirlilie kar elbiseler
Kimyasal maddelerden kaynaklanacak tehlikelere kar bulundurulmas nerilen malzemeler ise Tablo 11de yer almaktadr. Bu tablo oluturulurken iletmenin kimyasal maddeleri depolad orta lekli bir alan ve minimum sayda alan dnlmtr.
Tablo 11 : Depolarda bulundurulacak KKD ve malzemeler
MALZEME izme Eldiven Tulum Gzlk Gaz maskesi Absorban Bariyer Krek, fara Kova Emniyet eridi Uyar levhas
ZELLIK Kimyasal maddelere dayankl, kaymaz zellikte tabana sahip izme Kimyasal maddelere dayankl , uzun konlu nitril esasl eldiven Kimyasal maddelere dayankl, ba korumal tulum Kimyasal madde sramalarna kar korumal Google tipi Asit ve organik madde buharlar iin uygun filtreli Asit ve yanc svlar absorbe edecek toz kimyasal Kimyasal szntlarn engeleleyecek zellikte (sosis tipi) Kimyasallara dayankl Kimaysallar toplayacak ve szdrmayacak zellikte, az kapakl Ortam snrlandrmak iin sar siyah ya da krmz - beyaz K MYASAL MADDE KAZASI. ORTAMDAN UZAKLAIN uyarsn ieren, sar zemin siyah yazl levha Is ve nem bariyerine sahip aleve yaklama elbisesi Is yaltmna sahip uzun konlu yangn eldiveni Tam yz maskeli
M N MUM MIKTAR 2 ift 2 ift 2 adet 2 adet 2 adet 2 kova 6 adet 2er adet 2 adet 2 adet 2 adet
Yangn elbisesi Yangn eldiveni Temiz Hava Solunum Cihaz
2 adet 2 ift 2 ift
YANGIN GVENL VE YANGINLA MCADELE
Yangn, patlama gibi olaylar kimyasal maddelerin bulunduu ortamlarda ne kan tehlikelerdir. Bunun iin endstriyel tesisler, standart ve mevzuatlarn gerekliliklerini yerine getirimekle birlikte, daha sk gvenlik nlemlerini de kurmu olmaldrlar. Yangn gvenlii konusunda ie tehlike analizi ile balamakta fayda vardr. Bu analiz kapsamnda aadaki alanlar ve konular incelemeye tabi tutulmaldr : Kimyasal madde depolar ve yakn evresindeki tehlike kaynaklar
Kimyasallar ve yaktlarn iletmeye giri ve transfer noktalar Kimysallarn iletme iinde depoland alanlar Boru hatlar Proses dolum ve boaltma noktalar Ateli i yapma sistemi Kimyasal atk sahalar Artma tesisleri Maml ambarlar Toz oluan ortamlar Statik elektrik oluumu Sigara ime uygulamas
Yaplacak bu tr bir inceleme sonras yangn gvenlii asndan risk dzeyinin tayini gerekletirilmelidir. Bu sre alnmas gereken nlemleri de iermelidir. Yangn Gvenlii nlemleri genel olarak, aktif ve pasif gvenlik nlemleri adyla ikiye ayrlmaktadr. Bu gruplarn detay aadaki gibidir: Aktif Yangn Genlik nlemleri Yangn sndrme cihazlar Elle sulu sndrme sistemleri ( Hortum dolaplar, hidrantlar) Otomatik sndrme sistemleri ( Sulu, gazl, tozlu vb.) Erken alglama ve uyar sistemleri Su basnlandrma sistemleri ( Pompa, hidrofor ) Yangnla mcadele ekipmanlar
Pasif Yangn Gvenlik nlemleri Yangn yaylmn geciktiren malzemeler Yaltm malzemeleri Duman tahlkiye sistemleri Ka ve tahliye yollar Yangn merdivenleri Acil aydnlatma ve ynlendirme sistemleri Anons sistemleri
Bir endstriyel tesisin, yukarda saylan sistemleri riskleri orannda tesis etmi olmas ve yangn risklerini ayr bir balk altnda ynetmesi gerekmektedir. alanlarn eitimi de bu srecin nemli bir parasdr. Dzenlenecek eitimlerin: Farkndalk kazandrma Davran deiiklii Beceri kazandrma Tatbikatlar
Snflamasna uygun olarak gerekletirilmesi gerekmektedir.
31
J.
AC L DURUM YNET M
Acil Durum Ynetiminin aamalar, lkeler, kurumlar ve konulara gre farkllk gstermektedir. 1999 depreminden sonra ulusal lekte yaanan gelimeler sonras Trkiye aadaki aamalardan oluan bir afet ve acil durum ynetimini benimsemi gzkmektedir.
ekil 8 : Afet ve acil durum ynetim aamalar
Zarar Azaltma
yiletirme
Hazrlk
Mdahale
Risk Ynetimi uygulayan endstriyel tesislerde, Acil Durum Ynetimi, tesisin tad riskle orantl olarak ayr bir balkta ya da Sal ve Gvenlii Ynetiminin bir bileeni olarak ele alnmaktadr. Dolaysyla acil durum ynetim prosedr ve planlar, kimyasal madde risklerini de iermelidir. Acil Durum Hazrl Acil durumlara ynelik yaplacak almalarn yaps aadaki gibi olmaldr:
ekil 9 : Acil durum hazrlnn aamalar
R SK ANAL Z
TATB KAT
PLANLA MA
E T M
32
Kimyasal maddelere ynelik risk analizi ve eitim balklar yukarda satrlarda incelenmitir. Bu blmde acil durum planlamas zerine aktarmda bulunulacaktr. Genel olarak ele alnrsa, acil durum planlamasnda 2 ana yaklam ne kmaktadr. Rijid planlama ve esnek planlama. Bu bildiri yazarnn verdii isimle, rijid planlamada, acil durumlar ve grevler tanmlanarak, kiilere belirlenmi iler verilmektedir. rnein, yangn hortum sorumlusu, nozul sorumlusu gibi. Burada yaplan tatbikatlarda herkes grevi erevesinde mdahalede bulunmaktadr. Bir dier yaklam olan esnek planlamada ise, sorun ve sorunun zm tanmlanarak, eitim alm kadrolara genel bir grevlendirme verilir. Hangi yaklamla hazrlanm olursa olsun bir acil durum plannn yap olarak, aadaki ekilde hazrlanmas nem tamaktadr :
ekil 10 : Acil durum plannn yaps13
AC L DURUM PROSEDRLER
TAL MATLAR ORGAN ZASYONEL YAPI
TEMEL OPERASYONLAR
D ER B LG LER
ENDSTR YEL KAZALARDA MDAHALE
DOAL AFETLER
D ER AC L DURUMLAR
K MYASAL DKLMES
DEPREM
SEL
Yukardaki yapya uygun olarak hazrlanm bir acil durum plannn ieriine ynelik rnek aada yer almaktadr.14 BLM I: I.1. I.2. I.3. I.4. Ama ve kapsam indekiler Revizyon tarih ve no Genel Tanmlayc Bilgiler a. Firma ad b. Adres c. Tel d. Faks e. Acil durum sorumlusu / yneticisi
33
f. Acil durum sorumlusu/yneticisi telefonu/faks BLM II. II.1. lk Mdahale a. ve d uyar prosedr (Acil durumlarn bildirilecei sorumlu, mdahale ekipleri ve d kurumlarn isim adres, tel gibi bilgileri iermelidir.) b. Mdahale Sisteminin aklanmas c. n deerlendirme (kaza tiplerini tanmlamal, tehlikeleri iermeli, nemli problemleri, kaynaklar tanmlamal) d. zel kazalara ve tehlikelere kar prosedrler d.1. Ani olay planlamas (iilerin ve halkn korunmas) d.2. Zarar azaltma eylemleri (boaltma ve serbest brakma kontrol, iyiletirme vb.) d.3. Mdahale iin kaynak ihtiyalarnn tanmlanmas e. Taktik planlarn uygulanma prosedr f. Kaynaklarn mobilizasyonu prosedr Uygulamalarn devamll ve takibi
II.2.
BLM III. EK 1 . TES S ve BLGE B LG LER a. Tesis ve blge haritalar b. Tesis vaziyet ve yerleim planlar c. tanmlamas. (Bir kaza sonras etkileri ve tehlike kaynaklar ile zayflklarn tanmlanmas gerekir) EK 2. UYARI a. uyar b. Yakn evre uyars c. Blgesel uyar EK 3. MDAHALE YNET M S STEM a. Genel tanmlamalar b. Komuta b.1. Tesis olay komutanlarnn (acil durum sorumlularnn listesi) ve sorumluluk alanlar. nvanlar. b.2. ve d iletiim bilgileri b.3. Mdahale operasyonlarnn gvenlii b.4. Balantlar ve personel mobilizasyonu c. Operasyonlar c.1. Operasyonel mdahale c.2. Boalma ve yaylma kontrol c.3. Deerlendirme ve izleme c.4. nlemler c.5. yiletirme c.6. Dekontaminasyon c.7. Ambulans ve hastaneler iin medikal bilgiler c.8. Kurtarma planlar d. Planlama d.1. Tehlike analizi d.2. Korunma
34
d.3. Kaynaklarn egdm d.4. Atk ynetimi e. Lojistik e.1. Mdahaleciler iin tbbi ihitiyalar e.2. Alan gvenlii e.3. letiim ( ve d kaynaklar) e.4. Ulam (Hava, kara, deniz) e.5. Personel destei e.6. Ekipman destei f. Finans / Ynetim f.1. Kaynak listesi f.2. Personel ynetimi f.3. Mdahale ekipmanlar f.4. Destek ekipmanlar f.5. Protokoller f.6. Hak talepleri ve istek prosedr f.7. Maliyet ve masraf dkmanlar EK 4. KAZA DKMANLARI a. Kaza sonras aratrma b. Kaza hikayesi EK 5. E T M, EGZERS Z ve TATB KATLAR EK 6. PLAN DEERLEND RME ve REV ZYON PROSES EK 7. NLEME EK 8. YASAL GEREKL KLER ve MEVZUAT Kimyasal Madde Kazalarna Mdahale Yukardaki yapya uygun bir planlama yaplmasndan sonra, plann eitim ve tatbikatlarla denenmesi gerekmektedir. Kimyasal madde kazalarna ynelik tatbikatlarda, belirlenmi senaryolar zerinden hareket edilmeli ve kaza mdahale ilkeleri netletirilmelidir. Kimyasal madde kazalarna mdahale, zel bilgi ve deneyim gerektiren bir alandr. Bu bildiri kapsamnda genel kurallara yer verilmitir. zellikle toz ve sv kimyasal maddelerden kaynaklanan dklme, szma, salma gibi kazalarda, mdahale operasyonlar iki ana metoda dayanr. 1. Mdahale alannn kurulmas ve snrlandrlmas. 2. Kii ve maddelerin dekontamine edilmesi Bu bak asyla bir kaza sonras kurulacak alma alanna ilikin detaylar ekil 11de yer almaktadr.
35
ekil 11 : Kimyasal madde kazalarnda alma sahasnn kurulmas15
RZGAR YN
SICAK BLGE
KONTAM NASYON KONTROL HATTI
KONTAM NE SAHA
Kontroll giri noktalar
DEKONTAM NASYON KOR DORU
OLAY YNET M MERKEZ
KONTAM NASYON AZALTMA BLGES
DESTEK BLGES
Kaza blgesindeki yaylma kontrol altna alnmal, kimyasaln kii ve ekipmanlarla baka alanlara tanmas engellenmelidir. Bunun iin aadaki hususlara dikkat edilmelidir. III. Gereksiz personelin sahaya girmesini engellemek iin alan snrlandrn. Etkili bir operasyon iin, minimum ekipman ve personel grevlendirin. alma blgelerini ekil11deki gibi tanmlayn ve belirleyin alma blgelerine girii ekil11deki gibi tanmlayn ve belirleyin Kontaminasyonun ekipman, kii ve hava yoluyla artmasn engelelyecek ekilde bir organizasyon yapn. Acil durum planlarndaki prosedrleri uygulayn. SONU VE NER LER
Endstriyel tesislerde, kimyasal maddelerden kaynaklanan risklerin ynetimi tek bana ele alnabilecek bir konu deildir. ncelikli olan, kurumlarn etkin bir risk ynetimini kurmu olmalardr. Risk ynetimi bilgi temelli bir ynetim yaklamdr ve ekil 12deki gibi birok alanda uygulanarak iletmelerin temel starejik unsuru olmaldr.
36
ekil 12 : Risk Ynetiminin baz uygulama alanlar
R SK YNET M
F NANS
HUKUK
EVRE
SALII VE GVENL
KAL TE
YANGIN GVENL
AC L DURUM
TEHL KEL K MYASALLAR
PROSES GVENL
Bu ereveden bakldnda, kimyasallarn tehlikelerinin ynetilmesi iin getirilen neriler aadaki gibidir. ncelikle iletmenin tm faaliyet alanlarn kapsayan etkin bir risk ynetim sistemi kurulmaldr. Kimyasal maddelerden kaynaklanacak risklerin ynetimi, Sal ve Gvenlii, evre ve Acil Durum konularyla btnleik bir bak asyla ele alnmaldr. Tehlikeli kimyasallar zelinde bir risk analizi yaplmaldr. Kimyasal Proses Tehlike analizi yaplmaldr. Kimyasal maddelerin tehlikelilik zellikleri satn alma aamasnda belirlenmelidir. Depolama, kullanm, tamaya ynelik uygulama prosedr ve talimatlar hazrlanmaldr. Kimyasal maddeler tehlikelilik zelliklerine gre snflanmal ve iaretlenmelidir. letme ortam iinde, gnlk kullanm amal kimyasal madde biriktirilmemelidir. izin sistemi hayata geirilmelidir. Risklere ve standartlara uygun koruyucu donanm kullanlmaldr. letme iinde sigara iilebilecek alanlar snrlandrlmaldr. Statik elektrik konusunda etkin bir ynetim prosedr oluturulmaldr. Kimyasal madde kazalarna mdahale edebilmek iin gerekli ekipmanlar bulundurulmaldr. Tm alanlar iin eitimler dzenlenmelidir. Kimyasal madde kazalarna kar tatbikatlar dzenlenmelidir.
37
KAYNAKA
1
EM-DAT Resmi internet sitesi http://www.em-dat.net/disasters/Visualisation/tmp/xls/9gu8vsn0.xls KK, S. Tehlikeli Madde Ynetimi Eitim Kitab, ARME , 2006 3 OECD Guiding Principles for Chemical Accident Prevention, Prepareadness and Response, OECD,2003 4 KK, S. Gvenlik Bilgi Formu Hazrl Eitim Notlar, ARME, 2006 5 STRONG, C.B. & IRVIN, T.R., Emergency Responce and Hazardous Chemical Management, St. Lucie Press, 1997 6 REINHOLD,V.N., Guide for Safety in the Chemical Laboratory, Manufactoring Chemists Association, 2.nd Edition, 2004 7 YOUNG, J.C. & BURNETT, P. Laboratory Safety Course Manuel, Research Branch, Agriculture Canada, 1995 8 KK,S., Tehlikeli Madde Ynetimi Eitim Kitab, ARME, 2006 9 U.S. Departments of Labor Occupational Safety and Health Administration Standarts- 29 CFR, 1910.119, Process Safety Management of Highly Hazardous Chemicals 10 a.g.e 11 EBADAT.,V., Electrostatic Hazards in the Cehemical Process Industry, Chemicall Engineering Magazine, Jully 1996 12 Bondig and Grounding Illustrations Handbook, Industrial Accident Prevention Association, 2006 13 Wood-Black. F.K, PASQUARELL . T.L., Emergency Preparedness Planning A Primer for Chemists, Oxford University Press, 1999 14 a.g.e 15 SACARELLO. L.A.H., The Comprehensive Handbook of Hazardous Materials, Lewis Publishers, 1994
38

Tehlikeli Kimyasal Yonetimi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tehlikeli Kimyasal Yonetimi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ARME STSNA ETM VE DANIMANLIK HZ. LTD. T.

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

Serkan Kk Kimya Mhendisi, MSc.

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

Inventory on Information Sources on Chemicals Internet Guide finding Information on Chemicals

http://www.who.int/ifcs/index.html http://www.who.int/pcs/index.htm http://www.unece.org/trans/danger/danger.htm http://ecb.jrc.it/ http://ecdin.etomep.net/

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

AMACI BEL RLE

TEHL KELER TANIMLA

POTANS YEL OLAYLARI BEL RLE

Risk Kabul Edilebilir mi?

HAYIR R SK AZALTMA ANAL Z

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

11/03/2002 / 24692 27.10.2002/24919 14/03/2005/ 25755 TS 10976 TS 11369

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

Depo Sorumlusu SG Ynetim Sistemi Sorumlusu

Aada rnek bir GBS yer almaktadr4

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

Alkaliler Oks. Zehirli Zehirli Su ile ( norg.) (0rg.) Reak. Veren X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

Tablo 6 : Tehlikeli kimyasal depolama matrisi 7

X : Birarada depolanamaz Uyumlu ve Uyumsuz Kimyasal Maddelerin 4 Aamada Tespit Edilmesi

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

pH Bazik Asidik Ntral Asidik Asidik Ntral Ntral

norg. / Org. norganik norganik Organik Organik norganik Organik Organik

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

MIE (mJ) 0,28 0,2 0,3 0,14 1,15 10 60 20 15

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

BORU TOPRAKLAMA MAASI VE KABLOSU

SEYYAR TOP. MAASI DOLUM FIISI N TOP. MAASI

SEYYAR TOP. MAASI

ekil 5 : Ufak hacimli solvent darmnda topraklama ve elektriksel baama

V DALANMI SEYYAR TOP. MAASI

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

Tehlikeli Kimyasallar Ynetmelii Hkmleri

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

ENDSTRYEL TESSLERDE TEHLKEL KMYASAL YNETMNN LKELER

K SEL KORUYUCU DONANIMLAR

Tablo 10 : KKD EN standartlar listesi

Yangn elbisesi Yangn eldiveni Temiz Hava Solunum Cihaz

2 adet 2 ift 2 ift

YANGIN GVENL VE YANGINLA MCADELE

Snflamasna uygun olarak gerekletirilmesi gerekmektedir.

ENDSTR YEL KAZALARDA MDAHALE

ekil 11 : Kimyasal madde kazalarnda alma sahasnn kurulmas15

KONTAM NASYON KONTROL HATTI

Kontroll giri noktalar

DEKONTAM NASYON KOR DORU