Kentleme-Kalknma Ve Nfus genindeki Dinamikler, Tartma Balklar ve Aratrmalar

I. GR VE KAVRAMSAL EREVE
Bu aratrmann amac kentleme, nfus ve kalknma konularnda gndeme gelen olgular, bu olgular tartan yazn ve bu tartmalara kaynaklk eden aratrmalar belirlemek ve mevcut yapnn alglanmasnda ve zm retilmesindeki eksiklikleri tanmlayarak gerekli aratrma alanlarn saptayabilmek olarak tanmlanmtr. Trkiyede kent-kalknma ve nfus genindeki ilikilere ynelik kuramsal ve uygulamadaki tartmalar Cumhuriyetin bandan bu yana incelendiinde, farkl dnemlerde ieriinin ve ele al biiminin byk lde deitii izlenmektedir. Konunun ele alnnda Trkiyenin deien dinamiklerine ve sorunlarna dayal olarak nemli deiimler yaanm ve vurgu noktalar farkllamtr. Cumhuriyet ncesi dnemden balayarak Trkiyede nemli bir tartma kanal oluturan nfus art-kentleme ve kalknma ilikileri seksen yl akn bir sre iinde deien arlklarla srm olup, nfus art ile birlikte kentlerdeki ekonomik etkinlikleri ve istihdam olanaklarndaki genileme ve refahn ykselmesi yeterli olde salanamam, bu durum mevcut sorunlarn srmesine neden olurken, gerek d dnyadaki deiimler, gerekse Trkiyenin deien yapsal zellikleri yeni sorunlarn eklenmesine yol amtr. Dier bir deyile birbirlerini besleyebilecek ve sonunda daha gelimi bir ekonomik ve toplumsal yapya ulamada itici bir g olacak bu sre arasndaki denge tm abalara karn salanamamtr. Bu durum bu konudaki yazn etkilemi ve nfus art, kentleme ve kalknma genindeki mevcut yazn sorunlarn n plana kt bir nitelik kazanmtr. Kentleme-nfus-kalknma genindeki yazn, tartmalar ve aratrmalar izleyebilmek iin bir dnemletirme gerei vardr. Bunun nedeni Trkiyenin Cumhuriyetin bandan bu yana ou nemli ekonomik bunalmlarla son bulan farkl retim-birikim ve dzenleme biimleri ile ayrdedilebilen dnemlerden gemi olmasdr. Bu dnemlerin ayrtrlmasnda dzenlemeci okulun retisinden yararlanlmtr. Dzenlemeci okula gre bir dnemin niteliini birbiri ile tutarl olan retim biimleri, birikim rejimi ve dzenleme mekanizmlar belirler1. Bu srecin birbiri ile uyumunun
1

Dunford, M., 1990, "Theories of regulation" Environment and Planning D: Society and Space 8 297-321 ve Lipietz, A., 1986, "New tendencies in international division of labour: regimes of accumulation and nodes of regulation" in Production, Work and Territory Editrler A J Scott, M Storper (Allen Unwin, London) 16-35

bozulduu an yeni bir evreye geiin koullar olumaya balar ve yeni ekonomik gelime evresi bu yap arasnda yeni dengelerin olumas ile ekillenir. Bu okulun retisinden yararlanlarak yaplan saptamalar sanayi devriminden II Dnya Savana kadar olan dnemin belirli bir kesime odaklam byme evresi olduunu, II. Dnya Savandan 1970lere kadar olan dneme yaygn birikim biimin yerine 1970 sonrasnda yeniodaklam bymenin gndeme geldiini ifade etmektedir2. Bu kuramsal yaklamn en nemli zellii gelime ve deime srecine kurumsal yaplarn ve dzenlemelerin ierilmesi ve retim ve birikim ile yaplan dzenlemelerin etkileimini ele almasdr. Dzenlemeci okul yaygn olarak mekansal gelimelerin aklanmasnda kullanlmakta ve retim biimleri, birikim rejimi ile dzenlemelerinin mekanda yaratt dinamiklerin zmlenmesinde ok ynl yorumlama olana salamaktadr. Dzenleme okulunun erevesine dayal olarak yaplan retim, birikim ve dzenleme biimlerine gre farkl gelime evrelerinin tanmlanmas kaba izgileri ile tm dnya ekonomisi iin geerli olmasna karn, doal olarak lkeleri zgn koullarna gre de baz farkllkler gstermektedir. Trkiye Cumhuiyetinin balangc esas alnarak tanmlanan evrelerden ilki Cumhuriyetin kuruluundan 1960lara kadar uzanan youn birikim dnemi olup, sermayenin belirli ellerde birikerek bymenin balatlmasn ngren bu dnemde kentleme-nfus art ve kalknmaya bak as II. Dnya Sava sonrasna uzanan yllarda YEN BR ULUS DEVLET YARATMAK: MODERNTE PROJES KAPSAMINDA DNMN BALATILMASI ile tanmlanabilmektedir. II. Dnya Savandan 1960a dein uzanan yllarda ise (1945-1960) DZGNLENEMEYEN DNM SRECNN DENETM ALTINA ALMA ABALARI izlenmektedir. Bu dnemdeki temel sorun ksrlk dngsn krabilmek iin gerekli birikimin salanmas ve bunun da artan oranda zel sektr tarafndan yatrmlara dntrlebilmesidir. Bylelikle kurumsal yaplarda gerekleen hzl reformlarn da katks ile bir kalk aamasna ulamak kaygs uygulamadaki sapmalar nedeni ile tam olarak alglanmasa da srdrlmtr. 1960 sonrasnda retim-birikim-dzenleme biimi byk lde deimi ve daha yaygn bir birikim, byk lekli retim ve batdaki ierii ile gereklemese de sosyal refah devletine bir gei gndeme gelmitir. Planl dnemin balangc ve sonu olarak da adlandrlabilecek (1960-1980) dnemi, yeni rejimin gerektirdii dengelerin kurulamad ve nfus - kentsel byme ve bu srete ortaya kan gereksinimlerin kalknmann getirilerinin stnde olmas ile betimlenebilmekte ve NFUS ARTIININ VE GN KENTLERDE YARATTII SORUNLARIN AIRLAMASI n plana kmaktadr. zellikle planl dnemin balarnda yaanan hzl byme srecinin de sorunlarn zmne yetmedii ve devletin izledii politikalarda bymenin getirilerinin dalm konusunda bocalad grlmtr. Hzl ekonomik kalknma artan istemleri karlamakta yeterli olamam ve 1960l yllarda bymeyi ucuz igc ile destekleyen nfus artg-gecekondu sreci giderek kalc bir nitelik kazanm ve daha sonraki dnemlerde kendini besleyen bir sarmal oluturmutur. Bundan sonraki dneme ise, neo-liberal
2

Tickell, A. ve Peck, J., 1992, "Accumulation, regulation and geographies of post-Fordism: missing links in regulationist research, Progress in Human Geography, 16,2, 190-218

politikalar damgasnn vurmakta (1980 SONRASI) ve birikim-retim ve dzenleme biimi denetimsiz beklemi birikim rejimi diye adlandrlabilecek yeni bir evreyi yaamaktadr. Ulusal dzeydeki dzenlemelerin gevemesi ve d dnya koullarnn pek ok politikay dardan belirlemesi birikimin greli stnlkleri olan gruplarn elinde toplanmasna neden olmutur. Bu dnemde KRESEL BTNLEMEDEN BEKLENTLER ARTMI ve gemi dnemden aktarlan sorunlar sregelirken, YEN KOULLARA UYUM ABALARI daha parac bir ekilde gereklemi ve sorunlar ile zmler farkllamtr. Bylelikle her sorunun zmnn arand devlet daha nceki dnemde kendisine yklenen rolleri yeterine getiremeyeceini de belirtmeye balamtr. Yukarda tanmlanan dnemlerde farkl konularn n plana kt grlmektedir. Bu proje kapsamnda ncelikle her dnemde kentleme-nfus ve kalknma evresinde ortaya kan tartma odaklar mevcut almalar taranarak belirlenmitir (baknz EK LSTE). Trkiyenin bu kavram evresindeki dnsel ve uygulama birikimi ve eksikliklerinin belirlenmesi iin tartmalar balatan, gndeme getiren veya nemli katk salayan aratrmalar saptanmaya allmtr. Bu aratrma kapsamnda mevcut yaznn derlenmesi ve bu yaznn irdelenerek yukarda tanmlanan dnemlerde gndeme gelen ana tartmalar belirlenmeye allmtr. Ana tartma konular belirlenirken, dnemin zellikleri, bu dnemdeki ana dinamikler ve kentleme-nfus-kalknma geninde yaratt deiimler gznne alnmtr. Daha sonra ise bu deiimleri iaret eden, belgeleyen ve yorumlayan nemli aratrmalar belirlenmeye allmtr. Bu aratrma raporunda Cumhuriyetin kuruluundan bu yana gndeme gelen tartma konularna deinilmekle birlikte, raporun amac 1980 sonras yaznda gndeme gelen tartma aratrma ve bilgi kaynaklarnn incelenmesi oluturmaktadr. Ancak 1980 sonrasndaki pek ok sorunun kaynann nceki dnemlere dayanmas farkl dnemlerdeki deien tartmalara gz atmay gerektirmitir. Bu nedenle 1920lerden 2000lere olan dnemdeki konuya ilikin yaynlar taranmtr (Baknz Kaynaka). Ancak, konunun geni kapsaml olmas nedeni ile Trkiyededeki her yayna ulaldn sylemek mmkn deildir.

II. GENEL DEERLENDRME

Trkiyede farkl dnemlerde kentleme-kalknma ve nfus ilikileri erevesinde gndeme gelen konu balklar, almada saptanan toplam yaynlarn farkl dnemlere dalm ve bu dnemlerdeki konu balklarna gre yayn saylar Tablo 1de verilmektedir. Bu proje raporunun ok farkl blmlerinde deinildii gibi ilgi alannn pek ok disiplini kapsamas ve geni boyutlar nedeniyle kaynakada sunulan yaynlarn Trkiyedeki tm yaynlar kapsamas olas deildir. Kald ki yaynlarn bir blmnn sempozyum kitaplar olmas nedeniyle, bunlarn iindeki tm ilgili makalelere yayn listesi iinde yer verilememi ve ancak bazlar yayn listesi iinde yer alabilmitir. Bu nedenle saylar yalnzca greli arlklar iin bir ipucu olarak deerlendirilmelidir. Projenin ana ilgi odann son dnemde gerekletirilen yazn ve bu yazndaki aratrma, tartma, sylem ve politikalar olmasna karn sorunlarn ve sorunlara olan yaklamlarn gemi dnemlerden bir sonrakine aktarlmas nedeniyle hazrlanan tabloda dnemsel bir ayrtrma ve her dnemde gndeme gelen konu balklar yer almaktadr. Tm eksiklikleri ve yetersizliklerine karn yaplan deerlendirmeler yine de baz eilimleri saptamamza olanak vermektedir. Kaynakada verilen yaynlarn byk bir ounluunun 1980 sonrasna ait olduu grlmektedir. Ek olarak son dnemde yayn saysnn art ile birlikte konu balklarnn da eitlendii ortaya kmtr. Cumhuriyetin balang yllarndan II. Dnya savana uzanan dnemde listede toplam 22 yayn bulunmakta ve bunlarn bir blmnn gelimi lke deneyimlerinden kaynaklanan ehircilik ilkeleri ile Trk kentleri zerine yazldn, ikinci bir konu bal olarak ise ky-kent ikileminin gndeme getirildii grlmektedir. II. Dnya Savandan 1960 ylna kadar uzanan dnemde ise konu balklar tmyle deimektedir. Hzla artan krdankente g gndemin oda olurken, mevcut yaynlar bu gn tanmlanmas, g sonucu ortaya kan gecekondu alanlarna taknlmas gereken tavr ve kar karya kalnan nfus hareketlerinin yaratt olumsuzluklar giderebilmek iin konut ve kent planlamasnda izlenmesi gereken yol konusunda yaynlar saptanabilmektedir. 1960 ncesinde arlk kazanan kentleme-nfus ilikisinin irdelendii yaynlara, 1960 sonrasnda kalknma olgusunun da eklemlendii grlmektedir. Yansra, kentlerin hzl nfus art ile birlikte geirdikleri yapsal farkllama mevcut konu balklarna yenilerini eklemitir. Bu dnemde yaanan i glerle birlikte yeni ortaya kan d g olgusunu tartan 25den fazla yayn bulunmaktadr. Bunlara ek olarak gn kentlerdeki etkileri ve gecekondulama, gn kaynakland tarmsal yapnn zellikleri, gn ynlendii kentsel alanlardaki istihdam olanaklar yayn konusunda arlk kazanan konu balklardr. G-kent ilikisi erevesinde yer alan bu konu balklar yansra, bu srecin sonunda gndeme gelen metropolitan alanlar ve hzla byyen dier kentlerin yaam kalitesi sorunlar ve bu kentlerin korunmas ve planlanmas eitli yaynlarda ayrntl olarak tartlmtr. Bu dnemde kalknma-kentleme-g geninde blgesel
4

dengesizlikler ve kaynaklarn tahribinin nlenmesi, milli fiziki plan, blge planlama, lke btnnn yeniden irdelenmesi ve gecekondunun ynlendii alanlara alternatif yaratmak abalar gibi balklar altnda toplanabilecek yaynlar yer almaktadr. Yerel ynetimler zerinde bu dnemde aratrmalar ve yaynlar balarken bunlarn daha sonraki dnemde byk art gsterdii grlmektedir. Bu dnemdeki yaynlar arasnda zellikle i gn ynlendii alanlarn ve gecekondulama srecinin n plana kt grlmektedir. 1980 sonras gndeme gelen yaynlarnn konu balklar ncelikle gruba ayrlabilir. lk grupta yer alan konular gemi dnemlerden aktarlan ve sregelen sorunlar zerindedir. Kentleme-g, blgesel dengesizlikler ve blge planlama gerei gibi. kinci grup konu bal ise gemiten aktarlan ancak ierii deien konular kapsamaktadr. Kentsel geliim, dnm ve kentsel kalite, kentteki nfus artnn yaratt ulam sorunu, kentlerin dnen sosyal yaplar, gecekondu alanlarndaki mekansal dnm, kente uyum ve gecekondulular olarak sralanan konu balklar sorunlarn niteliinin deitiini ve gemite yaanan srelerin artk yeni bir aamaya ve ierie ulatn gstermektedir. Bu grupta farkl ynleri ve yeni uygulamalar ile konutun zel bir ilgi ektii grlmektedir. nc grup yayn ise yeni konu balklarn kapsamakta olup, bu gruptaki yaynlar ise kresel kent-dnya kenti, yeni retim sreleri/yeni sanayi merkezleri, populizm, hemehrilik, yerel ynetim- demokrasi ilikisi, yerel siyaset, yeni kent insan gibi balklar altnda toplanabilir. zellikle yerel ynetimler pek ok yayna konu olmu ve 114 tane farkl nitelikte yayn saptanmtr.

TABLO 1: FARKLI DNEMLERDE NE IKAN KONU BALIKLARI

KONU DNEM I: CUMHURIYETTEN KNC DNYA SAVAI SONRASINA ehircilik ilkeleri ve Trk kentleri Ky-kent ikilemi DNEM: II. DNYA SAVAINDAN PLANLI DNEME Hizla artan g Gecekoduya taknlmas gerekli tavr Konut sorununa zmler Kentlerin planlanmasnda karlalan sorunlar DNEM III: PLANLI DNEMIN BALANGICI VE SONU 1960-1980) gler Yurtdna gler Gn kayna olarak tarmsal yap Kentleme, gn ynlendii alanlar/kentlerin tanmlanmas, gecekondulama Kentteki istihdam olanaklari ve yeni i alanlarinin yaratilmas Metropolitan alanlar ve sorunlar Blgesel dengesizlikler ve kaynaklarn tahribinin nlenmesi- milli fiziki plan Blge planlama lke btnnn yeniden irdelenmesi ve gecekondunun ynlendii alanlara alternatif yaratmak abalar Nfus basks altndaki kentleri korumak ve planlamak Yerel ynetimler DNEM IV: 1980 SONRASI G ve kentleme sreci Mekansal dnm, sorunlar ve blgesel farkllklar Blgesel planlama ve GAP lke mekannn deiimi ve kentleme Kentsel geliim, dnm ve kentsel kalite Kentteki nfus artnn yaratt sorunlar: Ulam Kentlerin dnen sosyal yaplar Gecekondu alanlarndaki mekansal dnm Kente uyum ve gecekondulular Konut Kresel kent-dnya kenti Yeni retim sreleri/yeni sanayi merkezleri/kentsel gelimede sanayi Populizm, hemehrilik ve yerel ynetim Demokrasi, yerel siyaset, yeni kent insan TOPLAM SAYI 22 15 7 21 6 4 4 9 193 15 10 15 41 9 12 26 10 18 27 10 681 57 57 24 40 59 17 14 56 25 97 26 42 114 53 981 % 100 68,2 31,2 100 28,6 19,0 19,0 42,9 100 7,8 5,2 7,8 21,2 4,7 6,2 13,5 5,2 9,3 14,0 5,2 100 8,4 8,4 3,5 5,9 8,7 2,5 2,1 8,2 3,7 14,2 3,8 6,2 16,7 7,8

Kaynakada yer alan bu yaynlarn kaynakland kurumlar asndan dalm ise Tablo 2de verilmektedir. Listedeki yaynlarn yzde 7,2sini eitli dergilerde yaynlanan makaleler oluturmaktadr. Liste kapsamnda yer alan yaynlarn byk bir blmn oluturan almalarn ise tam anlam ile yayn kabul edilemeyecei, bunlarn kstl sayda oaltlan tez ve benzeri almalar olduu grlmektedir. Bu tr almalar listenin yzde 35ine yakn bir blmn oluturmaktadr. Kentleme, kalknma ve nfus konularnda Trkiye zerine yurtdnda yaplan yaynlarn pay yzde 6ya varmakta olup, bunlardan altda biri yurtdnda yaplan tez almalardr. Bu oranlar pek ok konuda olduu gibi kent, sosyal yap ve ekonomik gelime balklarn kapsayan yaznn ie dnk olarak gerekletiini gstermektedir Trkiyenin kentleme ve mekansal gelime deneyimini yurtdna tayan yayn says pek ok lkenin altnda kalmaktadr. Mevcut yaynlarn 16,8i kamu kurulular tarafndan yzde 18,8i ise sivil toplum kurulular tarafndan gerekletirilmitir. Elde edilen bu veriler kentleme kalknma-

nfus genindeki almalarn gndeme gelmesinde farkl nitelikteki kurumlarn arln gstermektedir. Ancak saylarn tesinde yaplan almalarn ieriine ve gndemi nasl belirlediine da baklmas gereklidir. TABLO 2: KENTLEME-KALKINMA VE NFUS LKLER KAPSAMINDA ORTAYA IKAN YAZINA KATKI SALAYAN KURULULAR

KURUM DERGLERDE YAYINLANAN MAKALELELR KTAPLAR ZEL YAYINEVLER NVERSTELER Tez d yaynlar Tez ve benzeri almalar KAMU KURULULARI SVL TOPLUM KURULULARI YURTDII YAYINLAR Yurtdnda yaplan tezler Yurtdnda yaplan yaynlar TOPLAM

Say 65 730 73 452 136 316 151 106 54 9 45 901

% 7,2 91,8 8,1 50,2 15,1 35,1 16,8 11,8 6,0 1,0 5,0 100

Mevcut yaynlarn nemli bir blm niversiteler tarafndan gerekletirilmitir. Bu almalarn bir blmn yksek lisans ve doktora tez almalar oluturmaktadr. ok az sayda oaltlm olmalarna karlk bu almalar ktphanelerden elde edilebildiinden bu projede derlenen listede yer almaktadr. Doktora ve yksek lisans tezi ve benzeri almalarn niversitede yaplan yaynlarn yzde yetmiini oluturduu grlmektedir3. Geriye kalan yaynlarn bir blm sempozyum ve seminer bildirilerinin derlemesi olup, gerek anlamda aratrmalarn yayna dntrlm olanlarnn paynn olduka dk olduu grlmektedir. Toplam saptanan 136 yaynn te ikisinin Orta Dou Teknik niversitesi, stanbul Teknik niversitesi, Siyasal Bilgiler Fakltesi ve Trkiye Amme daresi Enstits tarafndan gerekletirildii grlmtr. Son yllarda alan ok sayda niversite henz yaynlar konusunda nemli bir katk salayamamakla birlikte (Tablo 3) giderek yrelerindeki konulara yaptklar aratrmalarla dikkat ekmeye baladklar grlmektedir. niversitelerde yaplan tez ve benzeri almalar gznne alndnda durum deimektedir. Konu ile ilgili olarak Trkiyedeki pek ok niversitede kk apl aratrma ve incelemelerin yapld ve bunlarn derlenerek kstl sayda oaltlm olarak arivlerde yer alabildii grlmektedir. Bu almalara artan sayda niversitelerin de katld, saylar henz az olsa da baz yaynlar gerekletirdikleri izlenmektedir. Tablo 3den izlenebilecei gibi 30 niversitenin kentleme ile ilgili konularda yayn yapt belirlenmitir.

Bu ayrm kesin deildir. Yaplan tarama almalarnda tm yaynlarn nitelii konusunda yeterli bilgi edinilememitir. 7

TABLO 3: KENTLEME-KALKINMA VE NFUS LKLER KONUSUNDAK YAZINA FARKLI NVERSTELERN KATKISI

NVERSTELER TEZ DII YAYINLAR ODT stanbul Teknik niversitesi Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi TODAIE stanbul niversitesi Mimar Sinan niversitesi Hacettepe Anadolu niversitesi Boazii niversitesi AT.A DMMA ukurova niversites Dicle niversitesi Dokuz Eyll niversitesi Gazi niversitesi Karadeniz Teknik niversitesi Mersin niversitesi Mula niversitesi Yldz niversitesi Osmangazi niversitesi NVERSTELERDE YAPILAN TEZ ALIMALARI VE YAYINLANMAMI DER ALIMALAR ODT stanbul niversitesi Gazi niversitesi Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi stanbul Teknik niversitesi Ankara niversitesi Yldz niversitesi Dokuz Eyll niversitesi Uluda niversitesi Marmara niversitesi Seluk niversitesi Hacettepe Mimar Sinan niversitesi Cumhuriyet niversitesi ukurova niversites Ege niversitesi nn niversitesi Karadeniz Teknik niversitesi Sakarya niversitesi Osmangazi niversitesi Trakya niversitesi Bilkent niversites Dicle niversitesi Sleyman Demirel niversitesi Atatrk niversitesi Erciyes niversitesi Yznc Yl niversitesi Afyon Kocatepe niversitesi ankkale 18 Mart niversitesi Balkesir niversitesi TOPLAM Say 136 31 23 22 14 11 11 8 4 3 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 316 77 33 28 22 22 21 17 11 10 9 8 7 7 5 5 5 4 3 3 3 3 3 2 2 1 1 1 1 1 1 452 % 100 22,8 16,9 16,2 10,3 8,1 8,1 5,9 0,7 2,2 1,5 1,5 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,0 100 24,4 10,4 8,9 7,0 7,0 6,6 5,4 3,5 3,2 2,8 2,5 2,2 2,2 1,6 1,6 1,6 1,3 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,6 0,6 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3

Kamu kurumlarnn kayna belirlenebilen toplam yaynlarn iindeki payna bakldnda Devlet Planlama Tekilat (DPT) ve zellikle son yllarda yapt yaynlarla T.C. Toplu Konut daresi Bakanl n plana kmaktadr. 1960l yllarda yayn asndan nemli katk salayan mar ve skan Bakanl ise Bayndrlk Bakanl ile birleip, baz ilevlerini yitirdikten sonra yayn faaliyetlerini byk lde sona erdirmitir. ncelenen konu balklar ile ilgili dier kamu kurumlar arasnda greli olarak daha etkili olanlar arasnda ileri Bakanl, Mahalli dareler Eitim ve Aratrma Merkezi, Babakanlk Gneydou Anadolu Kalknma Projesi daresi ve Kltr Bakanl sralanabilir. Devlet statistik Enstits derledii bilgilerle aratrmalar iin gerekli veri tabanna yardmc olurken, gemi dnemlerde ulalamayan verilere giderek daha kolay ulalabildii izlenmektedir. Ancak yine de baz toplulatrlm bilgilerin ayrntl olarak elde edilememesi pek ok gncel aratrmann gerekletirilmesinde zorluk karmaktadr. Kamu kurumlar arasnda Valilikler ve Belediyelerin konu ile ilgili nemli sorumluluklar olmasna karlk aratrma ve yayn konusunda ok fazla aktif olmadklar ve aratrmalara yeterince destek salamadklar grlmektedir. TBTAK ise daha ok doal bilimler ve mhendislik konularna desteklemi ve sosyal bilimler aratrma desteinden fazlaca yararlanamamtr. Son yllarda TUBAnn bu boluu doldurmaya alt grlmektedir. Gerekte geni apl aratrmalarn gerekletirilebilmesi iin nemli bir finansman desteine ihtiya vardr. Bu destein ok kstl olduu Trkiyede bu nedenle gerekletirilen byk aratrmalarn says olduka dktr. Tm dnemlerin incelenmesi kentleme, nfus ve blgesel gelime gibi temel konulardaki sorunlarn 50 yl akn srd bir lkede geni kapsaml aratrmalarn ve ortak almalarn olduka az olmas dikkat ekicidir. TABLO 4: KENTLEME-KALKINMA VE NFUS LKLER KONUSUNDAK BLG BRKMNE VE ARATIRMALARA KATKI SALAYAN KAMU KURULULARI
KAMU KURULULARI Devlet Planlama Tekilat Toplu Konut daresi mar ve skan Bakanl Belediyeler ileri Bakanl, Mahalli dareler Eitim ve Aratrma Merkezi DIE Babakanlk Gneydou Anadolu Kalknma Projesi daresi Kltr Bakanl Dier kamu kurumlar TUBTAK Valilikler MPM Aile Aratrmalar Kurumu Salik ve Sosyal Yardm Bakanl Bayndrlk Bakanl SPK DESYAB D leri Bakanl TOPLAM Say 58 29 15 12 7 5 5 4 3 2 2 2 2 1 1 1 1 1 151 % 38,4 19,2 9,9 7,9 4,6 3,3 3,3 2,6 2,0 1,3 1,3 1,3 1,3 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 100

Mevcut yazna katk salayan bir dier grup ise sivil toplum kurululardr. Sivil toplum kurulular arasnda Mimarlar Odas ve TMMOB gibi meslek kurulular yansra, eitli uluslararas kurulularn Trkiye temsicileri (IULA-EMME), vakflar (Konrad Adenauer Vakf, Friedrich Ebert Vakf, Tarih Vakf) ve farkl amalarla oluturulmu dernek ve kurumlar (Kent-koop, stanbul Ticaret Odas, stanbul Sanayi Odas, Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii, TUSIAD) nem kazanmaktadrlar. Demokrasi ve yerel ynetimlerle ilgili konulara Dnya Yerel Ynetim ve Demokrasi Akademisinin eitli yaynlarla katk salad grlmektedir. zellikle son yllarda sivil toplum kurulularnn gerek seminer, ve sempozyum gibi tartma platformlarnn dzenlenmesinde, gerekse yaynlardaki payn artrd, buna karlk kamu kurulularnn giderek daha az etkin olduu grlmektedir. Ancak sivil toplum kurulularnn giriimlerinde seminer, toplant, sempozyum gibi genel tartma ve sunu amal eylemlerin ne kt ve yeni bilginin derlenmesi ve birikitirilmesine ynelik abalarn ise daha kstl olduu grlmektedir. TABLO 5 : KENTLEME-KALKINMA VE NFUS LKLER KONUSUNDAK BLG BRKMNE KATKI SALAYAN SVL TOPLUM KURULULARI
Say SVL TOPLUM KURULULARI Kent Koop TMMOB Trk Belediyecilik Dernei- Konrad Adenauer Vakf IULA-EMME Tarih Vakf DnyaYerel Ynetim ve Demokrasi Akademisi Mimarlar Odas ITO / ISO /TOBB Friedrich Ebert Vakf TUSAD Sendikalar Trk dareciler Denei Dier Vakflar Sosyal Bilimler Dernei TUSES Sosyal, Ekonomik ve Siyasal Aratrmalar Vakf Mlkiyeliler Dernei Ford Foundation TOPLAM 17 14 10 10 10 9 9 6 5 4 3 2 2 2 1 1 1 1 106 % 16,0 13,2 9,4 9,4 9,4 8,5 8,5 5,7 4,7 3,8 2,8 1,9 1,9 1,9 0,9 0,9 0,9 0,9 100

10

III. DNEMSEL DNAMKLER, ZELLKLER, TARTIMALAR VE ARATIRMALAR

nceki blmde dalm eitli tablolarda gsterilen yaynlarn dnemsel olarak incelenmesi, farkl dnemlerde gndeme gelen ve zerinde en fazla tartma ve aratrma yaplan konularn saptanmasna olanak vermektedir. Bu konu balklar ile dnemin zelliklerinin karlatrlmas mevcut yaznn gelimelere ne lde yant verdiini gstermesi asndan nemlidir. Yaplan bu yaynlarn deerlendirilmesi ayn zamanda hangi alanlarda boluklarn olduunu da gstermektedir. Dnemlerin incelenmesi deien olgulara gre yeni konularn ortaya ktn, eskilerinin ise farkl bir ierik kazandn gstermektedir. Bu farkllama Trkiyenin geliim srecinde kentleme-kalknma ve nfus lsne yaklamda ok nemli deiim ve dnmlerin yaandn gstermektedir. 1. DNEM YEN BR ULUS DEVLET YARATMA DNEMNN TARTIMALARI Cumhuriyetin kuruluundan II. Dnya Sava sonrasna uzanan kentleme, nfus ve kalknma konular evresinde ortaya kan dnemde modernleme temelli tartmalarn ilk ipular Cumhuriyet ncesi dnemde balamtr. Hzlanan nfus art, ekonominin yeniden yaplanmas, snf esasl farkllama ve toplumsal deiim kent mekannda nemli dnmleri ortaya karmtr ve zellikle kent merkezlerinde deien ekonomik yapya kout olarak bir yenilenme ve farkllama gzlenmitir. Bu aamada elde edilen bulgulara gre yaplan deerlendirmelerve saptanan ana tartma odaklarna ynelik zet bir deerlendirme Tablo 6da sunulmaktadr. Cumhuriyetle birlikte ise temel gd YEN BR ULUS DEVLET YARATMAK ve MODERNTE PROJES KAPSAMINDA DNMN BALATILMASI olmutur. Yeni bir ulus devlet yaratabilmek iin ulusal bir ekonominin oluturulmas, sanayi ve altyapnn lkenin deiik blgelerinde dalmnn salanmas, yeni ulam alarnn oluturulmas ve lkenin farkl yrelerinin yeni ulam sistemi ile birletirilmesi gerekmektedir. Bu dnemde gerekleen nfus mbadelesi sonucu baz yrelerin yetimi insangc kaynan kaybetmesi ise zellikle yeni ulus devlet snrlar iindeki yrelerin greli konumlarn deitirmitir. Yeni devlet yeni bir bakent tanmlanmas ile pekitirilmitir.

11

TABLO 6: 1.DNEM: CUMHURYETTEN KNC DNYA SAVAI SONRASINA (1923-1945)

Dnemin tanm

Dnemdeki ana dinamikler

Kentlemekalknma-Nfus geninde yaratt deiimler D dnyadan ehircilik bilgilerinin aktarlmas Altyap ve sanayinin eper blgelere ynlenmesi Hzla byyen bakent Dier kentlerde dk nfus art Kentlerin fiziksel ve toplumsal ekillenmesi

Dnmleri iaret eden, belgeleyen, yorumlayan nemli almalar ehircilik ilkelerine ynelik yabanc yaynlarn tercme edilmesi Blgesel yapnn yeniden ekillenmesiPlanlama giriimleri Kenti anlamak Trk-kentleri corafyas

I. DNEM Cumhuriyette n kinci Dnya Sava sonras Yeni bir ulus devlet yaratmak Modernite projesi kapsamnda dnmn Balatlmas

Modern dnyann kurallarna uyum

Ulusal bir ekonomi yaratlmas abas- lkenin eitli yrelerine sanayinin datlmas - Yeni bakentin tanmlanmas - Yeni ulam alarnn oluturulmas ve lkenin farkl yrelerinin yeni ulam sistemi ile birletirilmesi Nfus mbadelesi sonucu baz yrelerin yetimi insangc kaynan kaybetmesi

Bu dnemde ulam sisteminin oluturulmaya allmas ve bu ulus devletin sanayi yapsn olutururken baz kamu sanayi birimlerini (eker, imento, dokuma gibi) lkedeki farkl kentlere datmas yeni bir toplumsal yap yansra baz yrelerde yeni gelime dinamiklerinin olumasna neden olmutur. Ancak en nemli dnm Ankarada yaanm ve hzla byyen bakent kentlemenin odak noktasn oluturmutur. Sava sonras dier kentlerdeki nfus art ise henz ekonomik yapdaki dnm byk boyutlara varmadndan dk dzeyde kalmtr. I. Dnemde gndeme gelen tartmalarn banda Trkiyedeki altyap-retim nfus dengesini de yeniden oluturacak planlama almalar gelmektedir. Bu planlar 1930 Dnya Ekonomik Bunalmndan da etkilenerek fazla bir uygulama ans bulamasalar da gndeme getirdikleri konular asndan son derece nemlidirler. Mekann rgtlenmesi yansra bu dnemdeki yaznda kenti anlamak ve yeniden ve toplumsal ierikle tanmlamak gibi bir ilginin ortaya kt izlenmektedir. Kenti anlamak ve Trk kentlerini betimlemek bu dnemde kentsel gelime ve kalknma ikilisi erevesinde n plana gelmitir.
12

Kenti tanmlamak ve kentsel gelimenin kurallarn belirlemek zere yola kan yaynlarda szkonusu dnemde Trkiyede grev yapm yabanc bilim adamlarnn nemli katklar olmutur. Bu kurallar aktaran yazlar dnda bizi tanmlamaya ynelik (Eldem, 1943) abalarn olduu grlmektedir. Cumhuriyetin banda krsal arlkl bir yapya sahip olan ve modern bir yapya kavumak isteyen bir lkede ky-kent ikilemi zerine tartmalarn nem kazanmas artc deildir. Bu kapsamda Boran (1941, 1942 ve 1943), Gkalp (1923a ve 1923b) ve Selen (1945)in getirdii tartmalar lkenin deiim srecini anlamak asndan nemlidir. 2. DNEM: DZGNLENEMEYEN DNM SRECN DENETM ALTINA ALMA ABALARI kinci Dnya sava sonras olan gelimeler yalnzca bu savaa dorudan katlanlar deil tm dnya lkelerini etkilemi ve 1945 sonras Avrupa yeniden ekillenirken Trkiyede bu sreten payn almtr. zellikle Marshall yardm ile gndeme gelen tarmsal mekanizasyon ve pazar iin retim tarmsal alanlarda ok byk deiimlere neden olmutur. Tarmda emek gereksiniminde d, bu dnemde yaanan demografik gei sreci ve hzlanan nfus art ile birleince 1950li yllar Trkiyede i g ve hzl kentleme ile tanmlanan dnem olmutur (Tablo 7).

13

TABLO 7: II. DNEM: II. DNYA SAVAINDAN PLANLI DNEME (19451960)

Dnemin tanm Dnemdeki ana dinamikler Kentlemekalknma-Nfus geninde yaratt deiimler Dnmleri iaret eden, belgeleyen, yorumlayan nemli aratrmalar Dnme demografik bak Byk kentlerde gecekondulamann balamas Kentlerde ortaya kan konut sorunlar Gecekonduya taknlmas gereken tavr Konut sorunun zm Kentlerin planlanmasnda karlalan sorunlar Yasal kurumsal dzenlemeler

III. DNEM kinci Dnya Savandan Planl yllara Dnm srecini denetim altna alma abalar

Demografik gei sreci ve hzlanan demografik art Marshall yardmyla tarmsal mekanizasyonun balamas. Tarmda emek gereksiniminde d

Hzla artan krdan-kente g

Hzl kentleme srecinin yaratt sorunlar

Mevcut kapasitenin ve yeni oluturulan kurumlamann(*) sorunlar karsnda yetersiz kalmas

(*) Yaplan dzenlemeler ve kurumlama . ller Bankasnn kurulmas 1945 . Belediye Gelirleri Yasas 1948 . TMMOB Yasas 1954 . mar Yasas 1956 . mar ve skan Bakanlnn kurulmas II. Dnemin yaznnda hzl kentleme srecinin yaratt sorunlar gndemin ana maddesini oluturmutur. Hzla artan krdan-kente g, byk kentlerde gecekondulamann balamas, kentlerde ortaya kan konut sorunlar ve mevcut ve yeni oluturulan kurumlama kapasitesinin yetersiz kalmas ana tartma odaklarn oluturmutur. DZGNLENEMEYEN DNM SRECNN DENETM ALTINA ALMA ABALARI ana gds ile ok sayda nemli alma gndeme gelmitir. Dnme demografik bak, gecekonduya taknlmas gereken tavr, konut sorunun zm ve kentlerin planlanmasnda karlalan sorunlar zerine yazn art gstermitir. kinci Dnya Sava sonras Trkiye hzlanan nfus art ve artan gler gibi yeni olgularla kar karya kalmtr. Sava sonras nfus meseleleri Yceulu (1944) ve Tundilek (1959) tarafndan gndeme getirilirken Aren (1949) ve Sar (1947) bu

14

dnemdeki kentleme srecini, Tanyol (1959) tarktr giren kylerdeki ekonomik ve sosyal deimeyi betimlemeye allmtr. Bu dnemde balayan gecekondulama tanmlanmaya allrken (retmen, 1957), Kessler (1946 ve 1949) ve Zadil (1949) gecekonduya taknlmas gereken tavr zerinde durmulardr. Gecekondulama doal olarak konut sorunun zlmesi zerine baz araylarn iaret edilmesine neden olmutur (Ertu, 1943; Ete, 1947; Aru, 1951). Bu dnemdeki konutla ilgili en nemli yasal deiim kat mlkiyeti ile gereklemitir (Mardin, 1948). Cumhuriyetin ilk yllarnda ilkeleri belirlenmeye allan kant planlamas zaman iinde eitli sorunlarla kar karya kalmtr. Bu konularn imar kongreleri dzenlenerek tartmaya ald ve 1. mar kongresinin 1955 ylnda dzenlendii grlmektedir.

3. DNEM: NFUS ARTIININ VE GN KENTLERDE YARATTII SORUNLARIN VE GELMLK FARKLARININ AIRLAMASININ GETRD PLANLI GELME DRTS Ekonomide beklenen dzeylere ulalamamas, finasman darboazlar ve nceki dnemdeki birikim srelerinin kk bir kesimde nemli gelir artlarna neden olmas, toplumsal huzursuzluklarn artmasna neden olurken, biriken sorunlar 1960 ylndaki askeri mdahelenin gerekesi olmutur. 1960 sonrasnda izlenen politikalar bir nceki dnemden nemli farkllklar olan yeni bir retim-birikim ve dzenleme evresini iaret etmektedir. Bunun en ak gstergeleri Anayasann deien yaps ve ekonomik planlamann gndeme gelmesi ve gelir dalmna ynelik kayglarn ortaya k ile gzlenmektedir. Bir yandan kalknma srecinin planlanmasna ynelik abalar ve ithal ikameci politikalar benimsenirken, tarmda dnmn srmesi ve az gelimi yrelerin pazar iin retime balamas tarmda aa kan nfusun krsal alandan kopuunu hzlandrmtr. Hzlanan demografik artla birlikte ortaya kan g ekonomik gelime ve sanayileme abalarnn hzl kentleme karsnda yetersiz kalmasna neden olmu ve planl gelime kentlerdeki arlaan sorunlarn stesinden gelmeyi salayamamtr. Bu dnemde Avrupadan gelen igc talebi Trkiyeden bu lkelere ynelen bir d g olgusunu karrken, az gelimi yrelerden yurtdna olan gler desteklenerek blgesel dengesizliklere yant aranmtr (Tablo 8). Blgesel dengesizlikler ve kaynaklarn tahribi, bu dnemde baarl olan ve sanayi arlkl gelime gsteren yerlemelerin tanmlanmas, sregelen i gler, glerin byk kentlere ynelimi ve hzla byyen kentlerde salanan istihdamn yetersizlii zerinde en fazla durulan konular olmutur. Bu kapsamda d ge kaynaklk eden blgeler, lkenin mekansal yapsnn yeniden dzenlenmesi, hzla byyen kentlerin yapsal zellikleri daha st lekteki kayglarla beslenirken, kentleme-i glerin sonular, metropolitan alanlarn ortaya k ve ekillenmesi, byk kentlerde gzlenen tampon mekanizmalar/ara mekanizmalar,
15

kentlerdeki ikili yap, rgtleemeyen iler ve emek piyasas-gecekondu ilikisini tanmlayan nemli almalar yaplmtr. 1960-1980 dnemindeki tartmalarda baz kurumlarn ne kt grlmektedir. nemli ve geni kapsaml aratrmalar gerekletiren Devlet Planlama Tekilat bu dnemde ne kan kurumlarn banda yer almaktadr. Planl dnemin ilk heyecan ile bu kurumda ok sayda aratrma gerekletirilmi, yansra plan dkmanlar ve zel ihtisas raporlar nemli bir bilgi birikiminin olumasna neden olmutur. 1960 sonrasnda mar ve skan Bakanlnn zellikle iki konuda etken olduu gzlenmektedir. Bunlardan ilki Trkiyedeki blgelerin gelimeleri, ehirleme ve yerleim dzenini saptayan aratrmalar, dieri ise konut konusunda gerekletirilen norm ve standartlarla ilgili aratrmalardr. Kamu kurulularndan Ankara Nazm Plan Brosu ise Ankara zerine yapt ayrntl aratrmalara ek olarak kavramsal dzeydeki katklar ile 1970li yllarda ne kmtr. Sivil toplum kurulular arasnda Mimarlar Odasnn bu dnemde kentleme ve planlama konularnda dzenledii seminerler ve dorudan yapt almalarla gndemi oluturmaya nemli bir katk salad grlmektedir.

TABLO 8: III. DNEM: PLANLI DNEMN BALANGICI VE SONU (1960-1980)

Dnemin tanm

Dnemdeki ana dinamikler

KentlemekalknmaNfus geninde yaratt deiimler

Dnmleri aret eden, belgeleyen, yorumlayan nemli aratrmalar

16

Demografik gei sreci ve hzlanan demografik art Tarmda dnm.Az gelimi yrelerin pazar iin retime balamas.

Sregelen i g D g

Kentleme- gler Krdan-kente g lleraras g D ge kaynaklk eden blgeler -D gcn mekansal boyutlar -Yurtdna g eden iilerin sorunlar Gn kayna olarak tarmsal yap -Tarmda mekanizasyon -Krsal alann sosyal yapsgelime nndeki engeller -Kyn moderleme eilimleri Gn ynlendii kentlerin tanmlanmas -Yapsal deiim gsteren kentler -rgtleemeyen-enformalleen kentler - Tampon mekanizmalar - Kentlerdeki ikili yap -Sanayi kentlerinin oluumu Kentteki istihdam olanaklar rgtleemeyen iler, Emek piyasas-gecekondu ilikisi Metropolitan planlamann tanm

III. DNEM Planl dnemin balangc ve sonu

Tarmda aa kan nfusun krsal alandan kopuu

Nfus artnn ve gcn kentlerde yaratt sorunlar

Glerin byk kentlere ynelimi

Blgesel dengesizlikle r

Metropolitan alanlarn ortaya k

Ekonomik gelime ve sanayileme abalarnn hzl kentleme karsnda yetersiz

Kalknmann Blgesel yapnn ve planlanmas dengesizliklerin belirlenmesi na ynelik -Blgesel yap analizleri abalar -Sosyo ekonomik gelime indeksi -Milli Fiziki Plan tartmalar * Blge Planlamann Blge Planlar gndeme gelmesi Blgesel dengesizlikle r ve kaynaklarn lke btnn irdelenmesi ve alternatif yaratma abalar Nfus basks altndaki
17

Dneme damgasn vuran konu balklar ve bu konularda yaplan almalar ise aadaki blmlerde ayrntlandrlmaktadr. gler 1960l yllar i gn ok nemli boyutlarda srd ve Trkiye yerlemeler corafyasnn yeniden ekillendii bir dnemin balangcdr. zellikle krsal alanlardan kentlere doru ynelen nfus akmlar nemli sayda almann ana konusu olmutur. Bu dnemde Gedik (1977) ve ner (1978) yaptklar tez almalarnda kyden kentlere doru olan gler zerinde dururken, Tmertekin (1968) ve Kele (1961) genel olarak i glerin zelliklerine deinmilerdir. Daha sonraki yllarda ise Tmertekin (1971 ve 1977) i glerde ortaya kan yeni eilimleri, i glerin kademeli yapsnn tartrken, Yener (1977) 1965-70 dneminde illeraras gleri, Gedik (1978) ise ayn dnemde farkl nitelikteki glerin greli nemlerini saptamaya almtr. Teke (1975)nin almas ise Trkiyede 1955-60 ve 1960-65 dnemindeki ehirlere olan gler konusunda saysal bir veri taban oluturmas asndan nemlidir. Samira Yenerin (1977) 1965-70 dneminde iller aras gler ve gedenlerin nitelikleri balkl aratrmas sz konusu dnemde nfus hareketlerinin zelliklerini belirtirken ncelikle g alan ve veren illeri saptam, daha sonraki aamada ise gedenlerin nitelikleri belirlemitir. Bu almann en zgn yan farkl illere gedenlerin niteliklerindeki farkllamay saysal verilere dayal olarak gstermesidir. Aratrma 1965-70 dneminde nfus hareketlerinin yneldii be ana odan bulunduunu gstermektedir: stanbul ve evresi, zmir ve evresi, Adana- Gaziantep ve el, ukurova yresi, Ankara ve evresi ile Zonguldak ili. Aratrmada stanbul ve yresi, Zonguldak ve zmirin sanayilemenin yaratt gleri ektii, Ankaraya g edenlerin ise hizmetlerde younlat saptanmtr. Akdeniz ve kysnn krsal alanlardan tarmn ittii fakat mevsimlik olarak tarmda i bulunan kiilerin g ettii bir blge niteliinde olduu belirtilmektedir. alma bulgularna gre g edenlerin i bulmada zorluk ekmedii, byk kentlere olan glerin bir blmnn de eitim amal olduu ortaya kmtr. Aratrmann en nemli bulgusu glerin ortaya knda tarmn itici gc yannda i bulma olaslnn, marjinal kesimde olsa bile, yksek olmasnn etkili olduu eklinde zetlenebilir. glerin yeni boyutlar kazand 1960l ve 1970li yllarda i gn farkl boyularn tartan almalar da gzlenmektedir. Makal (1964) ve z (1978) g olgusunu farkl bir gzle tartrken, i gn ok farkl boyutlar ile irdelendii Tekeli ve Erder (1978) aratrmas hem saysal hem de niteliksel zmlemeler getirmitir. 1960l yllarn bir dier zellii de byk boyutlarda yurtdna olan glerin balamasdr. Avrupa lkeleri ve zellikle Bat Almanyann emek gereksinimini karlamak zere misafir ii daveti ile balayan sre daha sonra die Avrupa lkelerine de ynlenmi ve ksa srede ok sayda Trk vatanda yurt dnda ii olarak
18

almaya balarken bu sre aile birlemeleri ve kaak iilerle daha da genilemitir. Yurtdna olan igc akm zerine yaplan almalar yansra (Gkdere, 1978; Abadan Unat, 1986), yurtdna olan glerin kaynakland yrelerin nitelikleri (Kudat, 1975) ve bu yreler zerindeki etkileri (Abadan-Unat ve dierleri, 1975) aratrlmtr. Yurtdna olan glerin bir dier boyutu da iilerin gittikleri lkede karlatklar sorunlardr. Bu Konudaki aratrmalarn ilki Abadan-Unatn (1964) ylnda yapt almadr. Daha sonraki yllarda ise yurtdnda alan iilerin sorunlar eitli raporlarda tartlmtr. Devlet Planlama Tekilatnn OECD kapsamnda yaplan yllk deerlendirme toplantlarna hazrlad uzman raporlar bu balamda yer almaktadr (Bark, 1978). 1970li yllarda ise yurtdna giden iilerin dn eilimleri zerine almalar AbadanUnat ve Gitmez tarafndan gerekletirilmitir. 1980li yllara yaklaldnda sonuna gelen bu srecin deerlendirilmesi Eraydn (1981) tarafndan bu srecin dier bir boyutu olan yabanc sermaye ile eletirerek ele alnm ve yurtdna igc gnn o dnemdeki sermaye hareketlerini byk lde engelledii zerinde durulmutur. gn kayna olarak tarmsal yap Trkiyedeki i g srecini doru deerlendirebilmek iin gn kaynakland krsal alanlarn ve buradaki egemen tarmsal yapnn anlalmas gerekmektedir. Bu erevede 1960 ve 1970li yllarda nemli almalarn gerekletii grlmektedir. Tarmsal yapnn 1960larn bandaki zellikleri (Boratav, 1972) ve kapitalist ilikilerin tarmsal kesimde egemen olmaya balamasnn getirdii deiimler (Akit, 1966 ve 1987; Boratav, 1972 ve 1980) tartlrken, krsal kesimdeki sosyal yapnn g ve gelime srecine etkileri geni kapsaml iki aratrma ile gndeme gelmitir. Bunlardan ilki Trk kynde modernleme eilimleri aratrmas (Tuga ve dierleri, 1970) ve sosyal tabakalamann gelimeyi engelleyici zellikleri zerinde duran Kray ve Henderickin (1967) drt ky zerinde gerekletirdii almadr. Tarmdaki mekanizasyonun yaratt yapsal dnmlerin yaratt krdan kopu srecini Tekeli (1978a ve 1978b) ayrntlar ile tartrken gndeme gelen dier bir konu krsal alannn kalknmas iin gerekli dzenlemeler olmutur. Bu erevede kooperatifilik (Diner ve dierleri, 1972) ve toplumsal kalknmann desteklenmesi (Yavuz, 1969; Tekeli, 1975) ve iftiyi topraklandrma (Tarakl, 1976) konular gndeme gelmitir.

19

Trkiyede 1950li yllardan balayarak krdan kentlere ynelen gler krsal yapnn zellikleri ve krsal alandaki dnm sreleri ile yakndan ilikilidir. Bu erevede zellikle krsal alandaki yaanan srelerin belirlenmesi o dnemde ne kan konu balklar arasnda yer almtr. 1960l yllarda bu konuda nemli bir dizi aratrma yaplm ve bu aratrmalarda ortaya kan saptamalar tarmsal dnme ynelik nemli tartmalar balatmtr.
Bu almalarn ilki Kray ve Hinderickin (1967) ukurova kylerinde yapt aratrmadr. 1964-65 yllarnda drt kyde yaplan bu aratrmada ukurovada meta retimine geilmesi, traktrleme ve kapitalist ifliklerin ortaya kmas sreleri incelenmitir. Bu srete ortaklarn kente g etmesi ve kyde kalanlarn cretli iilere dnmesi ngrlm, henz bu srecin gereklemedii kylerin bir gei aamasnda olduu belirtilmitir. Toprak mlkiyetinde kutuplama ve kk meta retiminin giderek ortadan kalkmasn ngren bu model, tarmdaki kapitalistleme sreci srasnda krdan gn byk apta gereklemesi ve belirli bir srede tamamlanmas eklinde bir gelime sreci tanmlamtr.

Boratav ise (1972) makro nitelikli verilerden kaynaklanarak yapt aratrmada farkl bir gr gelitirmitir. Boratav Trk tarmnda meta retiminin yaygnlamasnn aile emeinin kullanld kk meta retiminin sonu olmayacan belirtmitir. Nitekim 1978-81 yllar arasnda Keyder ve Akitin yapt aratrmada ise farkl dnm biimlerinin olabilecei ngrlmt (Keyder, 1983). Bu dnm biimleri iinde ekonomik faaliyetlerini eitlendiren ky, orta byklkteki topraa sahip birikim yapan ve kulaklaan ky ve kapitalistleen ky gibi farkl dnm srelerini yaayan kyler yer almakta idi.
Tekeli ise 1978 makalesinde krsal marjinal kesim tanm ile krdaki dnmnn ve krdan kopu srecinin aklanmasna yeni bir boyut getirmitir. Tekeliye gre tarmda kapitalistleme ve mekanizasyonun yaratt dnm iki ynl bir geliim sreci karmaktadr. Mekanizasyon ve kapitalistleme bir yandan krdan kopu mekanizmasn olutururken, te yandan bir eit krsal marjinal kesim yaratarak krda kalmaya olanak salayan mekanizmalar oluturmutur. Bu bu aratrmann ne srd saptamalar Trkiyedeki g srecinin gecikmeli ve srekli olduunu kavramlatrmas asndan ok nemlidir.

Akit 1987deki makalesinde tm krsal dnm/ky aratrmalar gzden geirmi ve ngrlenlerin tersine kk meta retimin devam etmesinin nasl aklanabilecei sorusunu gndeme getirmitir. Akite gre kyl byk bir blm kk meta reticisi iftilere dnmtr. Bu dnmde tarmn ticarilemesi, ulusal pazarn genilemesi ve hkmetlerin tarm politikalar etkili olmutur. Kk reticliin srmesinin krsal kesimden kente gn srekli olmasn nedenledii sz konusu makalede de vurgulanmtr. Kentleme, gn ynlendii alanlar/kentlerin tanmlanmas- Gecekondu Nfus hareketleri krsal kesim zerinde deiimler yaratrken, ana etkiledii alanlar kentsel yerlemeler olmutur. Kentler byk bir g dalgas altnda kalrken 1950lerde balayan gecekondulama kentlerin ekillenmesinde ana etken olmutur. Bu nedenle gecekondu almalar dneme damgasn vurmutur.
20

Gecekondu olgusunu irdeleyen almalar (Karpat, 1976; Genay, 1962; Kray, 1973; Sewell, 1964; TMMOB, 1979; Yrkan, 1968) kentle btnlemeye alan ancak bunu salayamayan yeni bir kesimi ve kentle eklemlenemeyen yeni kent dokusunu tanmlamaya almaktadr. Bu yapnn ayrntl olarak tanmland almalar arasnda enyaplnn (1978) Btnlememi Kentli Nfus Sorunu balkl aratrmas nemlidir. Kentleme srecine ynelik genel bir bak asn getiren almalar (Yavuz, Kele ve Geray, 1978; Kartal, 1978; Kele, 1972) yansra mar ve skan Bakanl (1966) ve Devlet Planlama Tekilatnn (1966) II. Be Yllk Kalknma Plan ncesinde ve sonrasnda kentleme ve nfus hareketlerinin etkilendiinin tartld zel ihtisas komisyonu almalar ve dier dzenlenen toplantlar (Mimarlar Odas, 1971) kar karya kalnan olguyu daha iyi anlamaya yneliktir. Bu ilgiye kout olarak gle sarslan kentlerin yeni yaplar farkl almalarda ele alnmtr (Akit, 1975; Kray, 1972). Bu dnemde ortaya kan gecekondulu, dolmulu, iportal kentin yeni dinamikleri ise Tekeli, Glksz ve Okyay (1976) tarafndan aratrlmtr. Farkl gecekondu blgeleri zerine almalar (Hart, 1969; Heper, 1978; Kongar, 1972; Tuna, 1977; Yasa, 1966) yeni oluan kentsel yap ve sosyal kesimin anlalmasn pekitirici olmutur. Bu alanlarn planlama sorunlar (Tekeli, 1971) ve konut politikasnn gecekondu gelimesi erevesinde irdelenmesi (Yrkan, 1966) ise gndeme getirilen dier konular olmutur.

21

Gecekondu olgusu zerinde en fazla durulan ve en fazla sayda aratrmann gerekletii olgulardan biri olmutur. Yaplan almalar gecekondu olgusunun farkl ynlerinin kavranmasna neden olurken, kavramsal olarak da katk salamlar ve yalnz kentsel gelimenin nitelii zerine deil, Trk toplumsal yapsnn deiim ve dnmne ynelik ok nemli saptamalar yapmlardr. Gecekondu konusunda nc almalardan biri Hartn (1969) 1962 ylndan balayarak nce Zeytinburnu dagha sonra Gltepede srdrd almadr. Bu aratrmada Hart gecekondu inaatn ii snfnn mesken ihtiyacn karlayan Trklere has bir yol olarak tanmlamaktadr. Kapitalistleme srecinde kente gelerek ky iiliinden ehir iiliine geen kesimin konut gereksiniminin refah devletlerinden ucuz meskenlerin yapm ile, yoksul Hindistan gibi lkelerde sokaklarda kurulan kamplarla saland, Trkiyedeki zmn ise gecekondu olduunu belirtmitir. Tekeli (1971) makalesinde gecekondunun sadece imar sorunu olmad ve snfsal, mekan organizasyonunda dnm, grup ve ina sreci boyutlar ile alnmas gerektii ve gecekondularda farkl sorunlar karsnda karlar ayrlan gruplarn var olduunu belirtmitir. Farkl gruplarn ve farkl karlarn yer ald bu alanda plancnn tutumunun gecekondunun meydana geli, ehir iinde yer al ve zaman iinde deime srecini ok iyi anlamas, farkl gelir gruplarnn konut sahibi olma eilimlerininin ve bunun kent formundaki sonularnn saptanmas sonucunda belirlenebilecei bu yazda belirtilmektedir. Karpat (1976) stanbul gecekondu alanlarnn geliim srecini incelerken zellikle liderlik ve dayanma konularna deinmektedir. Aratrmasnda Karpat ky kltrnn gelerinin korunmasna karn, yeni ortam ve koullarn yeni iliki biimlerinin ortaya kmasna neden olduunu ne srmtr. Gecekondunun kltrel ve toplumsal yapsnn, dine baml kimlikler, eitli akrabalk ilikileri ve geleneksel sosyo-politik kurumlarn etkisi ile ekillendiini ne sren Karpat gecekondularn byme srecinde hemehrilik ilikilerinin nemine deinerek, kentte hemehrilik ve akrabalk ilikileri ile kentle btnlemek iin stratejiler gelitiren bu gruplarn kydekine benzer bir sosyal yapnn yaatlabildiklerini yapt aratrma bulgular ile ortaya koymutur. enyapl (1978)deki aratrmasnda gecekondulamay bir marjinal sektr sorunu deil, belirli bir kapitalistleme modeli olarak tanmlamaktadr. Bu model enyaplnn deyimi ile snrl kapital, geri-basit teknoloji ve ucuz emee dayal olarak tanmlanmaktadr. enyapl gecekondulamann sisteme ucuz ve devingen bir emek salad, bu kesimin ev imalat, kk ticaret ve hizmetler sunarak sanayilememe, rgtleememe ve uzmanlaamamann pazar dzeyinde yaratt boluklar kapattn ve kr ve kent arasndaki demografik dengenin yeniden kurulmasn saladn belirtmitir. Bu almann nemli katklarndan biri gecekondu geliiminin genin ekonomik mekandaki devinimi ve hzyla uyarl olduu sav ve bunun rneklemeleridir. Kartal 1978de yaynlanan almasnda kente g edenlerin tutum ve davranlarndaki deimelerle ilgili nemli bir saptama yaplmaktadr. Kente gedenlerin ilk yllarda kentteki koullarn kye gre daha iyi bularak kendilerini greli refah iinde hissettiklerini ve dzenden memnun olarak deiiklie kar koyduklarn, ancak kentte kal sresi arttka kendi durumlarn kentteki dier gruplarla karlatrarak hak ettiklerinin altnda konumda olduklarn dndkleri ortaya kmaktadr. Kartala gre greli yoksunluk dncesi mevcut dzenden memnun olmamay ve tepkiyi birlikte getirmektedir.

G ve gecekondu kentsel yapy ekillendirirken, kenti sadece bu yeni dinamiklerle deil, Trkiyenin planlama evresine gei srecinde gemii ile mevcut yaps ile kentleri deerlendiren monografik almalar gerekletirilmitir (Akura, 1971; Beyru,
22

1969; Kele, 1971; Kray, 1964 ve 1972). Bu aratrmalar yeni ekonomik dzenin temelini oluturan kentlerin yapsna ynelik deerlendirmeler olmalar asndan nemlidir. Bu almalardan Krayn (1972) Erelide yapt alma kente sosyolojik bir bak as ile eilmesi nedeni ile ok ilgi ekmitir.

Krayn 1960l yllardaki yaznda ok nemli etki yaratan Ereli almasnn (1964) nemi Trkiyedeki ilk kent aratrmalarndan biri olmasdr. Demir elik fabrikas yatrm ncesinde yaplan bu almada Kray sosyal kurumlarn, insan ilikilerinin ve deerler sisteminin meydana getirdii fonksiyonel btnl belirlemek zere yola kmtr. almann en nemli bulgularndan biri Erelinin feodal kk ehir dzeninden modern sanayi dzenine geiin tampon messeseler ve ilikilerle kendine zgn bir dengeye ulam olduudur. Krayn sonraki almalarnda ayrntl olarak yer alacak tampon mekanizmalar kavram Trkiyedeki kentleme ve gecekonulama srecinin aklanmasnda da nemli bir unsur olacaktr.
Akura (1971) Ankara zerine gerekletirdii monografik almada kentin geliim srecini ve yapsn tanmlarken, ayn zamanda kentsel makroformun geliimi ve makroformu oluturan kentsel paralarn fiziksel ve sosyal niteliklerini de sorgulayarak bir ereve izmeye zen gstermitir. Bylelikle Trkiyedeki kentsel markroform tartmalarna Ankara zelinden karak bir boyut kazandrmtr. Kentteki ve kent merkezindeki ikili yap ve kopukluk yansra hzla nfusu artan kentte oluan birbiri ile btnleemeyen kesimlerin kent makroformu iinde yer al biimlerini ve konumlarn tanmlamtr. Kavramsal bir tartmay dorudan gndeme getirmemesine karn Ankara aratrmasnn Trk kentlerinin hzl nfus art srecinde mekansal ve sosyal ekillenmesine ynelik bilgi birikimine nemli bir katk salad grlmektedir. Ayn yllarda Beyru (1970) tarafndan yaplan zmir kenti zerine bir incelemede ise nfus art n plana karlm ve zmir ili ve kentinin nfus gelimesi dier illerle karlatrlmal olarak incelenmitir. zmir zerine yaplan bir dier aratrma Kelein (1972) zmir mahalleleri zerine gerekletirdii almadr. Bu almada Kele mekandaki sosyo-ekonomik farkllamay birimlerle ilgili toplanan bilgileri snflandrarak elde ettii deikenlerin (Deikenler farkl gruptadr; toplumsal sra, ehirleme ve farkllama) btnletirilmesi sonucunda toplumsal alanlarn tanmlanmasn yapmtr. alma sonularna gre zmir kent makroformu iinde farkl gelir gruplarnn konumlarnn kent makroformu almalarna rnek olan ABD kentlerinden farkl olduu ve kentin fakir semtlerinin kentin merkezinde deil eperinde yer ald ve sekinlerin kent merkezine yakn konumlarn srdrd belgelenmitir.

Kentteki istihdam olanaklar ve yeni i alanlarnn yaratlmas Kentsel nfusun krdan kaynaklanan glerle hzla artmas kentlerde yeni i olanaklarnn yaratlmas gereini ortaya karmtr. Planl dnemde sanayilemenin ekonomik gelimenin ana motoru olarak kabul edilmesi ve kentlerdeki sanayi gelimesi, sanayi sektrnde yaratlan istihdam konusunun gndeme gelmesine neden olmutur (Arat, 1975; Tmertekin, 1967, 1972; Ebiri, Tzn ve Kepenek, 1978). Byk ve modern sanayi kurulularnn paynn Trkiyedeki istihdam iinde dk yer tutmas ise geleneksel ve kk retimle ilgili alma ve tartmalara kaynaklk etmitir (Bademli, 1977; TMMOB, 1978). Hzla artan ve kentin eperinde yer tutmaya alan nfusun dzenli bir i bulma ans ok fazla deildir. Bu kesim kendisine ancak marjinal sektrde yer bulabilmektedir. Giderek nemi artan marjinal sektr zerine deerlendirmeler olmasna

23

karlk, bu konudaki aratrma saysnn olduka kstl olduu gzlenmektedir (Tekeli, 1977). Metropolitan alanlar ve sorunlar Trkiyede 1950li yllardan balarak 1960larda en yksek art oranlarnn gzlendii krdan kente olan g edenlerin ou byk kentlerde odaklanmtr. Hzla byyen bu kentler gerek nfus gerekse ilevler asndan nemli deiimler gstermiler ve lke ekonomisi ve yerleim sistemi iindeki greli nemleri artmtr. Bu azmanlaan ve nfus basks altnda arpk gelien kentleri planlayabilmek iin mar ve skan Bakanl iinde Metropolitan Planlama Dairesi oluturulurken, planlamann yerinde gerekletirilmesi iin byk kentte Nazm Plan Brolar kurulmutur. Nazm Plan Brolar planlama ncesinde yaptklar aratrmalar ve plan raporlar ile o dnemdeki planlama yaznna nemli katkda bulunmulardr. Bu erevede zellikle Ankara Metropolitan Alan Nazm Plan Brosunun gerekletirdii almalar nemlidir (B Ankara Nazm Plan Brosu, 1977a, 1977b ve 1978). Metropolitan alanlarn zelliklerin tanmlanmasna ek olarak Trkiye iin yeni olan bir olgunun planlanmas zerine kuramsal tartmalarn (Tekeli, 1978; Turak, 1968) yapld grlmektedir. Kuramsal tartmalarn tesinde Trkiyedeki metropoliten gelime srecinin zellikleri ise Kray (1975) tarafndan yaplmtr. Kray bu almasnda metropolitan alanlarn saaklanarak yaygnlamasna dayal olarak bir metropolitan byme modeli gelitirmitir. Olgulardan yola karak kavramsal bir model gelitirme abas olarak bu alma nemli bir ayrcala sahiptir. En nemli metropoliten alan olan stanbulun sorunlar ve gelime dinamikleri ise, T Mimarlk Fakltesi ehircilik Enstits (1963, 1972 ve 1975) tarafndan dzenlenen eitli toplantlarda tartlmtr. Blgesel dengesizlikler, kaynak tahribinin nlenmesi ve milli fiziki plan Ekonomik politikalarda yeni bir evreyi temsil eden ve planl gelime ve sanayileme zerine kurgulanan yeni gelime dneminde ekonomik bymede nemli klar yaanrken, tm bu gelimelerin blgesel dzlemde eit olarak dalmad izlenmitir. Bir yandan gelimenin belirli yrelerde denetimsiz olarak gereklemesi kaynak tahribine neden olurken, dier yanda baz yrelerin kalknma srecinin getirilerinden yararlanamad gzlenmitir. Bu amala daha sonraki baz yllarda tekrarlanan iller itibaryle sosyo- ekonomik gelimilik indeksi almalar (DPT, 1972; Sanalan ve dierleri, 1973) balatlmtr. Blgesel dengesizliklerin tanmland eitli almalar (zgi, 1979; Payzn, 1971) yansra mar ve skan Bakanl Blge Planlama Dairesinin hazrlad Trkiyedeki corafi blgeler baznda hazrlad almalar blgelerin potansiyel ve kstlarn sergilemesi asndan nemli katkda bulunmutur.

24

Gelimelerin mekansal adan deerlendirilmesi ve ekonomik faaliyetlerin eitsiz dalmnn belirlenmesi milli fiziki plan kavramnn yeni bir gndem maddesini oluturmasna neden olmu ve 1968 ylnda dzenlenen Milli Fiziki Plan Semineri (Turak, Tekeli ve Glkz, 1968) kalknmann mekansal boyutunun dikkate alnmas gereini aka gstermitir. Bu kapsamda planlama ve fiziki plan tartmalarna yn vermek asndan Tekelinin (1971) almas nemlidir.

Tekeli (1971)de yaynlanan Planlama ve lkesel Fiziki Planlama zerine balkl kitabnda planlama konusunda 1970lein banda egemen olan dnceleri zetlemekte ve farkl planlama yaklamlarn tartmaktadr. Bu erevede gndeme gelen farkl planlama tipolojilerinin sunumunun ardndan bir lkede planlamann kademeler halinde organizasyonunun nasl olmas ve bu kademelerdeki karar srelerinin nitelii ve denetimi zerinde durmutur. Sonrasnda ise Tekeli mevcut kurumlar gznne alarak 1970ler Trkiyesi iin bir yaklam teklif etmektedir. Bu yaklam iinde farkl plan kademelerinde izlenecek politikalara ynelik deiik seenekler kuramsal temelleri ile birlikte sunulmaktadr. Bu kitapta yer alan neriler Trkiyede birbirinden kopuk ve eksik bir planlama sisteminin tmyle gzden geirilmesi sonucu ortaya km ve yeni bir bak as ile planlamann ekillendirilmesi iin gerekli kavramsal tartmalar gelitirmitir.

Tekelinin sunduu bu erevenin uygulamaya aktarlma ans pek fazla olmamtr. Buna karn, Trkiyedeki planlama tartmalarnda byk yansma bulmu ve bu almann yapld dnemin koullarnn ok fazla deimesine ramen gnmze kadar akademik evrelerde kullanlmtr.

Blgesel eitsiz gelime ve kalknmadaki eitsizliin stesinden planlama ile gelinebilecei gr Blge Planlama tartmalarnn ve uygulamalarn gndeme getirmitir. 1960l yllar Blge Planlamann en gncel olduu, lke plannda ekonomik kalknmaya kout olarak kalknmann getirilerinin blgelere gre eit dalmn salayabilmek iin blge planlarnn hazrlanmaya balad grlmektedir. Kavramsal ve ierie ynelik almalar (Erin, 1959; Tekeli, 1968; Taneri, 1978) yansra bu dnemde hazrlanan Dou Marmara, ukurova ve Antalya Blgesi Planlama almalarnn raporlar yaynlanmtr. Bu plan almalarna katk salamak zere gerekletirilen ek almalar (Ger, 1971; Suher, 1963) ve yaplan deerlendirmeler (Baykal, 1966; ezik, 1978) Trkiyedeki blge planlama uygulamalarna k tutmaktadr. lke btnnn yeniden irdelenmesi ve gecekondunun ynlendii alanlara alternatif yaratmak abalar

25

lke mekannda yaanan sorunlar ve bu kapsamda ortaya kan planlama gerei lke btnn irdeleyen aratrmalarn ve eitli kavramsal almalarn ortaya kmasn nedenlemitir. lke mekannn evrimi zerine yaplan almalara (Aydn, 1964 ve 1968; Blen, 1974 ve 1978) kout olarak yerleim sistemini irdeleyen aratrmalar (Dkmeci, 1973; Erien, 1972; Ger, 1972; Tekeli, 1969 ve 1975) ve ehirlemenin farkl boyutlarn irdeleyen kuramsal ve grgl yaynlar (Atalk, 1968; Kele,1972a ve 1972b) gze arpmaktadr. Bu balk altndaki yaynlar zellikle bu dnemde dnyada yaanan kantitatif devrimle gndeme gelen aratrma yntemleri ve modelleme akmlarndan etkilenmi ve Trkiyenin yerleim yaps bu tr kantitatif metodlarn kullanm ile tanmlanmaya allmtr.

Nfus basks altndaki kentleri korumak ve planlamak 1960-1980 dneminde gzlenen lke ve blge dzeydeki canl tartmalar ve aratrma ortamnn kentsel dzlemdeki yansmas kentleri planlanmak eklinde olmutur. Bu erevede gelitirilmi eitli kuramlar zetleyen almalar yaynlanmtr (zde, 1962; Grel, 1978; Ger, 1979). Ayn dnemede Trkiyedeki imar planlamas deerlendiren ve gelitirilmesine ynelik neriler sunan ok sayda alma yaplmtr (etiner, 1965; Ergn, 1960; Gk, 1980; Akura, 1981). Hazrlanan planlarn uygulama aralar (Geray, 1960; Gk, 1978; Yayla, 1975; Bayhan, 1962) ve koullar (Yavuz, 1978) zerinde durulan baka bir konu olmutur. Giderek tarihi dokularn yitiren kentlerde izlenmesi gereken planlama almalar (Erder, 1975; Aysu, 1977), kentlerdeki ulam sisteminin dzenlenmesi (Aru, 1965; Mente, 1977; Keskin, 1976; Okyay, 1968; stanbul Nazm Plan Brosu, 1975) ise dier konu balklardr. Kentlerin arlk kazand yeni ortamda doal olarak yerel ynetimler n plana kmlardr. Kentlemenin getirdii taleplerin stesinden gelinebilmesi iin belediyelerin ve daha da tesi mahalli idarelerin yeniden dzenlenmesi gerei bu konudaki almalara hz kazandrmtr. TODAEnin yrtt Merkezi idarelerin tara tekilat zerine bir inceleme balkl aratrma (Payaslolu, 1966), Trk dareciler Dernei tarafndan desteklenen Belediyecilik Aratrma Projesi (Tekeli ve Ortayl, 1978; Trkcan ve dierleri, 1978) bu konuda nemli saptamalar ve nerileri kapsamaktadr. Bunun yannda Yavuzun (1962 ve 1966) belediyelerin mali ve idari yaplarn ve bu konuda gerekli dzenlemeleri tartt almalar ve Geray ve Kelein (1969) kk belediyelerin sorunlar zerine yapt aratrma yerel ynetimler konusundaki bilgi birikimine katk salamaktan te zlmesi gerekli sorunlara iaret etmitir.

4.

DNEM: KRESEL BTNLEMEDEN BEKLENTLER LE SREGELEN VE ZMLENEMEYEN SORUNLAR

26

Yeniden bir ekonomik bunalmla sona eren bir dnemin ardndan, 1980li yllarda, KRESEL BTNLEMEDEN BEKLENTLERN ARTTII, ulus referansl bir gelimenin giderek daha az nemli olduunun dnld bir yeni dneme gei yaanmtr. Mevcut dzenleme mekanizmalarnn yetersizlii kadar eskilerinin de fazlaca etki olmamas nedeniyle bu dnem bir aray ve ini klarn sreklilik kazand karmak bir sre nitelii kazanmtr. Ancak bu farkllaan dnemde yine SREGELEN VE ZMLENEMEYEN SORUNLAR gndemin ana maddelerini oluturmutur. Liberalleen ekonomi, kreselleme eilimleri, dnyadaki frsatlarn deerlendirilmesi abalar ve yeni toplumsal dinamikler yerelleme eilimlerini artrrken yerel ynetimler arlkl olarak gndeme gelmitir. Ancak bu eilimler blgeleraras dengesizlikleri daha da artrm ve dou-bat ayrm hem ekonomik hem de toplumsal asdan belirgin olarak ortaya kmtr. te yandan kentlerde nfus ve kalknma dengesizlii ile beslenen sorunlarn sregeldii, ancak yeniden tanmlanan kent ve insan ilikisi ile bunlarn ieriklerinin de giderek deitii gzlenmektedir. 1980 sonraki yazna katk salayan kurum ve kurulular 1980den balayarak ortaya kan yazn incelendiinde u noktalara deinmek gerekmektedir. ncelikle, artan saydaki niversitelerde kurulan ehir ve Blge Planlama blmleri kent zerine almalarn zellikle yksek lisans tezlerinin hzla artna neden olmutur. Bu tezler kk apta da olsa yeni almalarn yaplmas anlamna gelmekte ve bilgi birikimine katk salamaktadr. Yaplan tez almalarnn bir blmnn gnceli yakalamay baaramad izlenmekle birlikte, yine de nemli bir abay simgelemektedir. niversitelerin bu katksna karlk, gemi dnemlerde kent yaznna nemli aratrmalarla katk salam kurumlarn bu zelliklerini srdremedikleri grlmektedir. zellikle nfus, kentleme ve kalknma konularnda nemli aratrmalarn gerekletii ve bu konudaki yazna nemli girdi salayan kurumlardan olan Devlet Planlama Tekilatnn bu konudaki nc rolnn azald izlenmektedir. Daha nceki dnemlerde kentleme ve blgesel gelime konusunda nemli almalar gerekletirmi olan mar ve skan Bakanlnn kaldrlmas bu konudaki almalar olumsuz etkilemi ve Bayndrlk ve skan Bakanl kentleme konularnda yeni bir tartma ve nemli bir aratrma gerekletirememitir. Mevcut kamu kurumlarnn aratrma alanndan ekildii bu dnemde yeni kurulan kamu kurulular aratrmaya ynelik giriimleri n plana kmaktadr. Bu kamu kurumlarn banda Toplu Konut daresi Bakanl ile Babakanlk Gneydou Anadolu Projesi Kalknma daresi (GAP) gelmektedir. Toplu Konut daresi konuta ynelik yaptrd almalarla ne karken, GAP daresi hem plan almalar hem de plan almalarna destek olarak yaptrd almalar Gneydou Anadolu blgesine ilikin yeni bir bilgi baznn olumasn salamtr. Bu dnemde Devlet statistik Enstitsnn iki konudaki almas nemlidir. Bunlardan ilki iglere ilikin salad bilgiler (eitli dnemler iin hazrlanan Daimi kametgaha ynelik i gler bilgilerini ieren yaynlar), Erdoan ztnn nce DIE daha sonra stanbul Sanayi Odas iin hesaplad il baznda gelir verileridir. Bu iki veri dizisi
27

blgeleraras karlatrmalar iin nemli bir kaynak oluturmutur. Son yllarda ise DIEnin zellikle sanayi merkezlerine ynelik ayrntl sanayi verileri derledii bu verilerin de zellikle sanayi odaklarna ilikin alamalar destekledii grlmektedir. Kamu kurulular yansra sivil toplum kurulularnn da baz konularda giderek n plana kt grlmektedir. Bu sivil toplum kurulularn arasnda Dnya Yerel Ynetimler Akademisi (WALD) ve IULA-EMME mevcut yazna nemli katklar salamtr. 1980 sonrasnda gndeme gelen aratrma ve tartma konular 1980 sonrasnda gndeme gelen konularn eitlendii grlmektedir. Bunlardan bir blmnn i ve d gle ilgili sorunlar, blgesel eitsizlikler ve kentsel byme ve gecekondulama gibi gemiten aktarlan sorunlarla ilgili olduu grlmektedir. Mevcut sorunlarn tartld bu gemi dnem konu balklar yansra liberalleen ekonomi ve kreselleme eilimleri, kresellemenin yaratt sorunlar ve frsatlar irdeleyen yeni bir kamu alan ve yeni balklar ortaya kmtr. nc konu bal ise kentsel ve toplumsal yaplardaki dnm ve yeni dinamiklerin sonucunda yeni insan modeli ve kent-insan ilikisi evresinde oluan tartma alanlar olarak tanmlanabilir. Bu erevede mevcut yazn gruplandnda eitli konu balklar ve bu balklar altnda farkl vurgu noktalar ortaya kmaktadr (Tablo 9).

28

TABLO 9: IV. DNEM. BUNALIM VE NEO-LBERAL POLTKALAR DNEM (1980 SONRASI) Kentlemekalknma-Nfus geninde yaratt deiimler Dnmleri iaret eden, belgeleyen, yorumlayan nemli aratrmalar

Dnemin tanm

Dnemdeki ana dinamikler

29

IV. DNEM Bunalm ve sonrasnda neo-liberal politikalar

Sregelen sorunlar G Blgesel dengesizlik ler

Blgeler arasndaki dengesizlik ekonomik ve siyasal nitelii ile gndeme gelmesi

Nufs ve g Mekansal dnm ve artan dengesizlikler Blge planlama ve GAP lke mekannn deiimi ve kentleme sreci Kentsel dnm ve kentsel kalite Kentsel ulam Kentlerin dnen sosyal yaplar Gecekondu alanlarnn mekansal dnmleri Gecekondulular ve deien sosyal yap Konut

Kresel Btnlemed en Beklentiler ile Sregelen ve zmlenem e-yen sorunlar

Yeni kentsel gelime dinamikleri ve dnmle r

Kentsel kalitenin ykseltilmesi

Gecekondu alanlarndaki dnm Toplu konut alanlarnn oluturulmas Kreselleen ilikiler / kresel kentlerin ortaya k Yeni sanayi merkezlerinin ortaya k

Liberallee n ekonomi, kreselle me eilimleri Dnyadaki frsatlarn deerlendir ilmesi Yeni toplumsal dinamikler Yeniden tanmlanan kent ve insan

Kresel kent Yeni retim sreleri ve yeni sanayi odaklar

Yerel siyaset

Populism, hemehrilik Yerel ynetimler Demokrasi, yeni kent insan, ynetiim

30

Nfus ve g zellikle 1960larnn yaznnda n plana kan g olgusuna ynelik almalarn 1980 sonrasnda da srd grlmektedir. Bu erevedeki yaznda yurtdna olan gn nemli bir yer tuttuu ve d gn azalmas nedeniyle saysal betimlemelerin yerini d gn yaratt etkilerin ald grlmektedir. Paralanm aile, vatandalk sorunlar gibi olgulara ek olarak d gn ekonomik etkileri zerinde durulan konularn banda gelmektedir. Bu erevede makro almalar n plana karken, yurtdna gn yresel etkileri zerine kstl sayda alma yaplmtr. gle ilgili olarak farkl balklar gndeme gelmektedir. Gedenlerin nitelikleri, g ve deime zerinde en fazla durulan konularn banda gelmektedir. G edenlerin kentsel hayata uyum salamas, kentle btnleebilme ve kent kimlii kazanabilme anslar zerinde nemli sayda almann yapld grlmektedir. G edenlerin nitelikleri bize g sreci hakknda nemli bir bilgi salamaktadr (Yener, 1986). Gn kentsel alanlarda yaratt deiimler ve gn ekonomik boyutlar da ilgi eken konular arasnda yer almaktadr. Gn kaynakland yreler zerine olan etkileri ise olduka kstl bir ilgi grm olup, bu konuda ahan (1999) ve zkan (1999)n yksek lisans tez almalarndan sz etmek mmkndr. Dier bir konu bal g nlemek zerindedir. 1996 ylnda Kondrad Adenaur Vakf tarafndan hazrlanan almann 1980lerdeki genel bak asna ters ekilde g nlemek zerine odaklanmas ilgintir. Mekansal dnm ve blgesel farkllklar Mekansal dnm konusunda gndeme gelen balca vurgu noktalar blgesel dengesizliklerin betimlenmesi, dengesizlikleri nlemeye ynelik politikalar, blgelerin farkl yapsal zelliklerinin tanmlanmas, kentleme sreci ile yerleme yapsn ilikilendirilmesi ve krsal dnmdr. 1968 ylnda balayan blgesel dengesizliklerin saysal verilere gre tanmlanmas almalar il dzeyinde gerekletirilen aratrmalarla 1980li ve 1990l yllarda devam etmitir. zellikle Devlet Planlama Tekilatnca (DPT) yaplan veya yaptrlan bu almalarla iller ve blgeler itibariyle eitli gstergelerin retilmesi ve eitli dnemlerde bu almalarn tekrarlanmas ile deiim eilimlerinin belirlenmesi amalanmtr. 1980li yllarda yaplan gelimilik gstergeleri ve sralama almalarnda blgesel ayrma yer verilmedii ve il baznda saptamalarla yetinildii grlmektedir. Dier bir deyile 1960l yllardaki blgeye ynelik yaplan analitik almalar yerini il odakl yaklamlara brakmtr. Bu durum uygulamada blgenin gz ard edilmesi ve yeni bir blgesel gelime anlaynn ne srlmesi ile kout olarak gndeme gelmitir. l baznda gelimilik almalarnn kalknmada ncelikli yrelerin tanmlanmasnda esas alnd belirtilmektedir. Nitekim kalknmada ncelikli yrelerdeki uygulamalara ilikin yine DPT tarafndan hazrlanan raporlar bulmak mmkndr.

31

lki 1968 ylnda DPT tarafndan gerekletirilen illere gre sosyo-ekonomik gelimilik ssralamas almas 1973 ylnda tekrarlanmtr. T. Sanalan, O. akrolu, M.Tunbul, O. Beken, .Sarca, B. Kongar, E. Yazgan ve M. Karakuu tarafndan yaplan Kalknmada ncelikli yelein tespiti ve bu yrelerdeki tevik tedbirleri balkl aratrmada eitli gstergeler tespit edilmi ve taksonomi yntemi kullanlarak illerin gelimilik dzeyleri saptanmtr. Bu aratrma bulgularna gre kalknmada ncelikli yrelerin yeniden belirlendii ve benzer yaplar gsteren illerin gruplanarak blge tanmlarnn oluturulmaya alld grlmektedir. Bu alma ve sonrasnda yaplan eitli benzer aratrmalarn nemi bulgularnn uygulamaya yanstlmasdr. Nitekim, gelimilik sralamasnda alt dzeylerde yer alan illerin tevik tedbirlerinden daha fazla yarar salamasn salayan dzenlemeler gndeme getirilmitir. Ancak, aratrma bulgularnn zaman zaman siyasi gerekelerle deitirildii ve baz illerin listeye eklenip karld da bilinen bir gerektir.

Gelimilik asndan en nemli gsterge olan kii bana milli gelir rakamlar ise yine bu dnemde derlenmeye balamtr. l dzeyinde milli gelir deerlerini ztn (1980,1988) ve iller (1980) almalarndan izlemek mmkndr. l dzeyinde gelimilik dzeyini tanmlayan bir baka alma UNDP iin hazrlanan Trkiye insani gelime raporudur (Akder, 1992; UNDP, 2001). te yandan blgesel dengesizlikleri iaret eden ve erevede dengesizliklerin giderilmesi ve kalknmaya ynelik politikalar akademik nitelikli almalarla (rnein Mutlu, 1989; Erkal 1978) ve zel ihtisas komisyonu raporlarnda tartlmtr. Bu erevede OECD tarafndan hazrlatlan Trkiyede Blgesel Sorunlar ve Politikalar (1988) 1980lerin sonundaki durumu ksaca zetlemektedir. Blgesel yaplarn veya blgesel/il gelimilik dzeylerinin tanmlanmas gerekletirilen almalarn nemli bir blmn olutururken, krsal alanda gerekleen deiimlerin de gndeme geldii grlmektedir. Ancak 1980lerin banda gndem gelen bu aratrmalarn ilgilendii dnem 1980ler ncesidir (Akit,1988; Keyder, 1983 ve 1988). Yaplan tarama almalarnda 1980 sonras krsal alandaki dnme ynelik kapsaml bir almann olmamas nemli bir eksikliktir. Gerekten de 1980 sonrasnda krsal kesimdeki deiimlerin nemine karlk, bu konunun fazlaca ilgi ekmedii grlemektedir. lkedeki yerleme sistemi ile ilgili olarak yaplan en nemli aratrmalarn banda Yerleme Merkezlerinin Kademelenmesi aratrmas gelmektedir. 1970li yllarda yaplan bu aratrma ancak 1982 ylnda baslabilmitir. Sz konusu aratrma Trkiyedeki kentsel yerlemelerin greli konumlarn ve etki alanlarn tanmlamas asndan ok nemlidir.

32

Trkiye yerleme merkezleri sisteminin kademeli yapsn tanmlamak amacn tayan Kentsel Kademelenme Aratrmas (1982) yaplmas fikri II. Be Yllk Kalknma dneminde gndeme gelmi ancak 1970lerin ortalarnda alma balatlabilmitir. Tamamlanan almann yaynlanmas da bir sre gecikmi ve ancak 1982 ylnda bulgularn kstl bir blm yaynlanabilmitir. Bu aratrma Trkiyedeki farkl kademedeki merkezleri ve bunlarn etki alanlarn yerinde yaplan anket almalar ve elde edilen bulgulara dayal olarak saptam ve bu bulgular eitli kamu kurulularnn hizmet birimlerinin yer seiminde kullanlmtr. Tm lke mekann kapsayan bu aratrma sonucunda Trkiye 1. Kademeyi oluturan blgelerden 7. Kademeyi oluturan lke metropol olan stanbula kadar olan tm kademedeki yerleme merkezleri saptanmtr. Elde edilen bulgulara gre lke mekannn rgtlenmesinde ayr kademelerde farkl dinamiklerin etkili olduu grlmtr. En st kademe merkezler arasndaki dzen pazarlama, arz ve ulalabilirlik ilikisine dayal olarak ekillenirken, bir alt kademede ulalabilirlik n plana kmakta, buna karlk 4 ve 3. Kademedeki ilikilerin ynetim yaps ve ynetim birimlerinin snrlar ile belirlendii ortaya kmtr. Daha alt kademeki merkezlerin ise mal ve hizmet sunumuna dayal olarak ortaya kt bulunmutur. Aratrmada Trkiyeye zg bir bulgu 2.kademe merkezlerin gszl olarak saptanm ve bu nedenle 3. Kademe merkezlerinin bu ky grup merkezlerinin ilevlerini yklendii grlmtr. 1970lerde tanmlanan bu yapnn gnmzde nasl deitii bu konuda bir aratrma gerekletirilmedii iin tam olarak saptanamamaktadr.

Blgelerin sanayileme dzeyleri ve zellikleri (Eraydn, 1983; Kutbay, 1993) ve baz blgelerin sanayi yaplarna ynelik almalar (rnein zeli, 1994 ve Gezici, 1991) ise yine zerinde allan bir baka alan tanmlamaktadr. Blge Planlama ve GAP Blgesel dengesizliklerin yeniden gstergelenmesine ynelik zellikle DPTnin srdrd almalar durumu tanmlamakla yetinirken, farkl yreler iin hazrlanan yeni blgesel planlarn (DOKAP, DAP ve GAP Revizyonu) ise ekonomik koullar nedeniyle fazlaca ilgi uyandrmam ve tamamlanan planlar uygulamaya yanstlamamtr.

33

lk Gneydou Anadolu Blgesel Kalknma Master Plan 1989 ylnda hazrlanmtr. Ancak bu blgenin kalknmasna ynelik planlama almalar olduka gerilere gitmektedir. Devlet Su leri Genel Mdrl tarafndan gerekletirilen su kaynaklarn gelitirme projesi olarak balayan almalar uzun sre yredeki su kaynaklarn ve sulama olanaklarn gelitirme amal olarak srm, 1980 sonrasnda ise DPTde bu amala ayr bir birim kurulmutur. Sonrasnda ise bu blgenin gelitirilmesinden sorumlu olarak Babakanla bal olarak Gneydou Anadolu Blgesi Kalknma daresi oluturulmutur.

1989 ylnda yaplan planda blgenin bir tarmsal retim ve dsatm ss olmas ana ama olarak belirlenmi ve bu erevede blgeye ynelik ok sayda aratrma sonucunda blge iin gelime stratejileri oluturulmutur. 1990 l yllarda ise gelimilik dzeyi srekli gerileyen Dou Karadeniz ve Dou Anadolu Blgeleri iin plan almalar yaplm ve Master Plan raporlar hazrlanmtr. Bu plan almalarnn blgelerin mevcut yaplarnn, sorun ve potansiyellerinin tanmlanmas asndan nemli olduu grlmektedir. Uygulamada etkili olup olamayacan ise zaman gsterecektir.

1980 sonrasnda Gneydou Anadolu Blgesine verilen zel neme ve bu blgeye ynelik almalarn younluuna zellikle deinmek gerekmektedir. Bu durum Gneydou Anadolu Blgesine ynelik olarak balatlan planlama almalar yansra bu blgedeki olas gelimelerin ve dnmlerin byk ilgi ekmesinden kaynaklanmaktadr. Gerekten de kaynakada yer alan almalarn tesinde plan almalarna hazrlk olmak zere ok sayda dokman retilmi ve blgenin yaps ve potansiyelini tanmlamaya ynelik olarak yaplan almalar daha sonra 1989 GAP Master Plan almalar kapsamnda deerlendirilmitir. Bu blgeyi bir tarmsal retim ve dsatm ss haline getirmeyi amalayan tarmsal gelime odakl bu plan blge iin yeni hedefler saptamtr (Nippon Koei ve Yksel Proje, 1989). Ancak blgeye ynelik almalar bununla snrl kalmam ve dorudan Babakanlk Gneydou Anadolu daresi Bakanl veya bu kurumun destei ile eitli almalar gerekletirilmitir. Akit ve dierleri tarafndan 1994 ylnda gerekletirilen GAP Blgesindeki Nfus Hareketleri Aratrmas nfus-blgesel dnm ilikisini irdelemesi asndan nemlidir. Ancak GAP blgesine ynelik almalar darenin destei ile snrl kalmam ve Trkiye Mimar ve Mhendis Odalar Birlii (TMMOB), Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii (TOBB) ve Trkiye Sosyal ve Ekonomik Aratrmalar Dernei (TSES) ve DESYAB GAPa ynelik olarak eitli almalar desteklemilerdir. Bu almalar tesinde bu blgeye ynelik olarak yaplan ok sayda sempozyumun bazlar yaynlanma frsat bulmutur. Bunlarn arasnda Gneydou Anadolu projesinin ok farkl boyutlar ile deerlendirildii 1988 ylnda dzenlenen GAP Gneydou Projesi 1. Urfa Harran Kalknma Sempozyumu (Ba,1988) ile GAP Blgesi tesine de taarak blgesel gelime srecinin sosyal boyutlarn tartan Blgesel Gelime Srecinde Sosyal Hizmet Sempozyumundaki (1999 yl) tartma ve almalarn zetlendii kitaplardan sz edilebilir (Onat ve Altay, 2001).

34

Gneydou Anadolu blgesinin en fazla ne kan zellii tarmsal yaps ve sulama sonras gerekleebilecek gelimelerdir. Krsal alandaki nfus hareketlerini ve emek talebini de nemli boyutlarda deitirecek bu tr gelimeler GAP alannda tarmsal yap ve retim ilikileri bal altnda yer almaktadr (Tarakl, 1986 ve 1993) Yukarda belirtilen yaynlarn dnda Gneydou Anadolu blgesininin eitli zeliklerini irdeleyen tez almalarnn yapld grlmektedir (Arkan, 1994; Elgn, 1995; Sinemilliolu, 1998 ve ensal, 1990). lke mekannn deiimi ve kentleme 1980 sonrasnda kentleme srecine ynelik genel deerlendirmelerin yansra kentleme ve lke mekannn ekillenmesi konular farkl alt balklar altnda tartlmtr. Kentleme srecinin bir btn olarak tartld almalarn arasnda Kartal (1983; Tekeli (1982), Kele (1983 ve 1984) ve Suher (1991) yer almaktadr. Bu almalar 1980li yllarda yaanan srecin nitelikleri ve boyutlar konusunda farkl almlar sunmaktadr. Kentleme sorunlar ve kentleme politikalar bu genel erevede tartlmaktadr. Nitekim ayn balklar Devlet Planlama Tekilat zel htisas Komisyonu (DPT-K) almalar ncesinde 1982 ylnda hazrlanan sektr raporunda tekrarlanmtr (ezik, 1982). Bu genel tanmlamalar tesinde ne kan balklardan biri yerleme yapsnn deiimidir. Trkiyedeki yerleme yapsnn evrimi (Blen, 1987), kentlerin lke mekanndaki dalmlar ve bu dalmdaki deiim (Dkmeci, 1986; Mutlu, 1988 ve 1989) farkl sermaye birikim dnemlerinde kentler ve deien rolleri (Eraydn, 1988), kentlerin ilevsel farkllamas (Tunbul, 2000) bu erevede deinilen konular arasnda yer almaktadr. Bu dnemde metropolitan alanlarn planlama deneyimleri, kresellemenin kentsel alanda yaratt deiimlerin irdelendii Kresellemenin ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel boyutlar ve lke arazi kullanmnn tartld geni katlml sempozyumlar dzenlenmitir. Yansra, Kent-koop tarafndan dzenlenen Teknik Kongrelerde 1980lerde sren ekonomik bunalmn konut, kentleme, kent kooperatifiliine etkileri ve 1990larda kentleme-konut ilikisi tartmaya almtr. Kentsel geliim, dnm ve kentsel kalite Kentleme srecine ynelik genel tartmalar giderek azalrken farkl kentlere ynelik yaplan almalar 1980 sonrasnda hzl bir art bir art gstermi kentlerin yapsal dnm, yeni gndeme gelen ilevler ve alanlar ve kentsel kalite sorunlar arlkl olarak gndeme gelmitir. Bu kapsamda gndeme gelen almalarn ounun yksek lisans ve doktora tezleri olduu ve yre niversitelerin ortaya kan yazna giderek daha fazla katk salad grlmektedir. Bu tez almalar arasnda kentlere ynelik incelemeler (Berkz, 1991; etiz, 1996; Dede, 1986; Erba, 1995; Karada, 1998), kent merkezi ve dnmne ynelik
35

deerlendirmeler (Dousoy, 1985; Berkmen, 1999; nce, 1994), kentsel yeil alanlara ynelik almalar (Khazim,1990; Glksz, 1994;Kale, 1990; Bucakl, 1999) kentsel eperin yaps ve dnm (Kurtulu, 1999; Bilgen, 1986) gibi farkl konularn gndeme geldii izlenmektedir. Tez almalar dnda bir kenti farkl boyutlar ile tartan aratrma says ile olduka kstldr. Bunlar arasnda en nemlisinin Ankara Bykehir Belediyesi Ulam almalar kapsamnda ODT ehir ve Blge Planlama retim yelerinin bir blmnn katklar ile gerekletirilen Ankara 1985ten 2015e almasdr. 1980 sonrasnda kent planlar ncesinde hazrlanan geni kapsaml aratrmalara fazlaca rastlanmamaktadr. Gerekten Nazm Plan Brolarnn kapatlmas sonrasnda Bykehir Belediyelerinde yer alan planlama birimlerinin aratrmaya nem vermedii ve yeni aratrmalar retemedii grlmektedir. 1980 sonrasndaki kent odakl tartmalarn srmesinde Dnya ehircilik Gnlerinde yaplan kollukyumlar etkili olmutur. 1992 ylnda stanbul zerine yaplan toplantda stanbulun kentsel gelime sorunlar 1994te ise kentsel koruma ve yenilemeler temas zerine yaplan toplantlarda sunulan bildiriler yayna dntrlmtr (ubuk, 1992 ve 1994). Kentlerin yaplarnn zmlenmesi ise kentsel norm, snflama gibi almalarla srmtr. Kentsel alan kullanm normlar (Ersoy ve dierleri, 1994) farkl kentler zerindeki deerlendirmelere dayanrken, kentsel younluk (Aysu, 1990) daha genel bir ereve tartlmtr. Kentlere ynelik bu tartmalarda ekoloji konusunun da gndeme geldii ve kstl da olsa kente bak asnda yansma bulduu gzlenmektedir (Yazgan, 1996; Eryldz, 1995). 1980 sonras yaznda gecekondu alanlarndaki mekansal dnm konusunun ok youn ilgi ektii grlmektedir. Kentsel alanlarnn dnmn inceleyen ok sayda alma ve yaynn incelenmesi bunlardan nemli bir blmnn gecekondu gelimesini irdelediini gstermektedir (enyapl, 1983, 1996a ve 1996b; Fidan, 1999; Kerem, 1993; stn, 1995; Dalg, 1996). Bu kapsamdaki almalar arasnda enyaplnn (1992) stanbul zelinde gerekletirdii aratrma gecekondu alanlarnn gelimesindeki yeni aamay tanmlamas asndan nemlidir.

36

enyapl (1992)de yaynlanan Development of stanbul Metropolitan Area and Low Cost Housing kitabnda yer alan makalesinde gecekondu olgusunun deien ynlerini stanbul, farkl gecekondu mahallelerinde yapt aratrmann bulgularna dayal olarak tartmaktadr. Gecekondunun yaratc bir zm olduunu ve kent mekannda ve igc piyasasnda salad salad esnekliklerin 1980 ncesinde nem kazandn ancak 1980 sonrasnda gecekondunun bu niteliini kaybettiini belirtmektedir. zellikle dey gelimeler ve gecekondularn apartmana dnmesi fiziksel anlamda gecekondunun esnekliinin sonu olmutur. Tm gecekondularn fiziksel anlamda dnmesi sz konusu olmad, kentteki konumuma dayal olarak bu dnm srecinin farkllat, ancak dnmn olmad alanlarda bile gecekondularda yaayanlarn emek piyasasndaki deiimlerden etkiledii grlmektedir. enyaplnn bulgularna gre dk gelir gruplarnn yerletii alanlar tam bir karmaa yaamaktadr. Farkl srelerle apartmanlaan alanlarn ou ruhsatsz 2-3 katl binalardan olutuu, ve gemi gecekondu parselleri zerine gelien bu alanlarn, gerek yksek younluklar gerekse dk kentsel altyap ve kalite nedeniyle eitli sorunlar olduu grlmektedir. Bu apartmanlarda yaayanlarn ou gemi arsa sahipleri olup, dk gelirleri ve ekonomik mekanlarnn dk cretli ilerle snrl olmas nedeniyle yaamlar da bu alanlarla snrl kalmaktadr. Dier bir deyile gecekondularn fiziksel yaplar deimi, ancak bu durum kentle btnlememi kent paralarnn varln ve gelimesini engelleyememitir. Bu erevedeki ikinci ana konu bal gecekondu alanlarnda uygulanan imar slah planlarna ilikindir. 2981 sayl yasann sonrasnda gndeme gelen slah imar planlar nemli bir aratrma alan olmutur (Aal,1993; Akdemir, 1998; Bademli, 1985; Bostanolu, 1986; Bykgmen, 1997; amur, 1991; Ergun, 1990). Gecekondu alanlarn slah konusunda yeni model araylar (Kuzu, 1997; Gksu, 1986; Tokatl, 1992; Yavuz, 1992; Armatl, 1999;Yurdseven, 1993) ve gecekonulara alternatif mekanlar olan Gecekondu nleme Blgeleri (Grgl, 1982) yine bu dnemdeki yaynlarda tartlan balklar arasnda yer almaktadr. Gecekondu slahnn ve gecekondu affnn eletirel deerlendirilmesi ise sadece tez almalar ile snrl kalmam ve bu konuda da eitli almalar ortaya kmtr (Mahalli dareler Eitim ve Aratrma Merkezi, 1996; Uzel, 1985). nc balk altnda gecekondularn geldii noktay ve yapsal zelliklerini tanmlanmaya allmtr. enyapl (1982) gecekonduyu evre iilerin mekan olarak tanmlarken, Alpar ve Yener (1991) byk kent gecekondusunun 1980ler sonundaki durumunu tanmlamlardr. Gecekondu alanlarnn altyap sorunlar zerine yaplan almalar (lhan, 1989; Konukan, 1989) mevcut koullar betimlemek asndan nemlidir. Gecekondu gelimesinin kentsel arsa piyasas asndan deerlendirilmesi ise nemli yaynda ele alnmtr. nc (1988), Erder (1996) ve Ik ve Pnarcolu (2001)nun aratrmalar gecekondulama srecinde gndeme gelen kentsel arsaya el konulmas ve paylamnn dayand toplumsal ve siyasal ilikilere k tutmas asndan nemlidir.

37

Ulam Ulam konusuna nfus art-kentsel byme ve kentte yaratt sorunlar asndan ayr bir yer ayrarak bakmak gerekmektedir. 1970lerin sonundan balayan ve 1980li yllarn ilk yarsnda uygulamada ne kan toplu tamla ilgili tartma ve almalar bu dnemde nem kazanmtr. Ankara belediyesi EGO Genel Mdrlnn katks ile dzenlenen Toplu Tam Kongreleri yansra, bu konu ehircilik Kongrelerinde de tartlm (Mente, 1982) bu srada Ankara ve stanbulda gerekletirilen rayl sistemlere ynelik ok sayda rapor ve fizibilite etd hazrlanmtr. Rayl sistem yansra kentlerdeki Trk toplutan rnei olan dolmu zerine yaplan almalar (Tekeli, Glksz ve Okyay, 1980; anl, 1981) kentlerin ekillenmesinde yerel buluuluu simgeleyen bu ulam rgtlenmesinin nemini gstermektedir. 1990l yllarda ise konuya kurumsal ilginin biraz azald izlenmektedir. Bu nedenle son yllarda ulam konusundaki yaynlarn azaldn, buna karlk bu konuda yksek lisans tezlerinin art gsterdii izlenmektedir ( Zengin, 1997; Turabi, 1992;Cerrah, 1999). Kentlerin dnen sosyal yaplar Daha nceki dnemlerde kentlerin sosyal yaplar zerindeki almalar daha genel ve geni kapsaml iken, 1980 sonrasnda farkl kent paralar zelindeki almalar gzlenmektedir. Daha nce de sz edildii gibi ounu yksek lisans tezleri oluturduu bu almalar kk rneklere dayal olarak yaplmtr. Mevcut almalarn gruplandrlmas kentlemenin aile ve bireysel etkileri (iek, 1990; Maz, 1997; Mahramanlolu, 1992), enformel sektr (Aslan, 1988; Bodur, 1998, zerkmen, 1995) ve toplumsal etmenler (Mutiolu, 1993; zaslan, 1995) gibi konularn arlk kazandn gstermektedir. Kentlerin sosyal yaplar ve dnmne ynelik son dnemdeki en nemli konu ise kentsel yoksulluktur. Bu erevede 2000 ylnda ODT Kentsel Politika Planlamas stdyosunda yaplan almadan sz etmek gerekmektedir. Kentsel mekann zmlenmesinde gecekondulara verilen neme kout olarak, kentlerin sosyal yaplarnn tartlmasnda gecekondulular ve kente uyum zel bir ilgi alan olarak ne kmaktadr. Bu erevede gecekondulularn kentlileme sreci (Aydoan, 1990; Yaln, 1999; Yurtkuran, 1996; Yank, 1993), gecekondularda yaayan ocuklar ve genler (Akdemir, 1979; Gke, 1976; Olsen,1977), gecekondulularn aile yaps (Eren, 1977; ), gecekondulu kadn (lbars, 1981; Onat, 1993) balca aratrma alanlarn oluturmutur. Yaplan almalarda gecekondulularn kente uyum ve kentle btnleme sorunlarnn srd izlenmektedir. Erderin (1997) aratrmas gecekondu alanlarndaki toplumsal ilikileri ve sorunlar ve bunlarn yaratt kentsel gerilimi tanmlamaktadr.

38

Kentsel Gerilim kitabnda Erder (1997) kent hukuku dnda retilen alanlarda ortaya kan farkl nitelikteki kentsel gerilimleri tanmlamaktadr. Bu nemli almada Erder bu alanlardaki kentsel gerilimi iki aamada irdelemektedir; Yerlemenin ilk aamlarnda ortaya kan eklemlenme taleplerinin yaratt kentsel gerilimler ve yerleiklik bir lde salandktan sonra yerel ortak yaamn kurulmas srasnda doan gerilimler . Kent hukuku dnda alanlarn gelimesinden sonra bunlarn giderek artan taleplerinin ve yaam kalitesinin ykseltilmesine ynelik istemlerinin ortaya kt, ancak yerel st kurumlarn bu talepleri karlamakta yetersiz ve isteksizliklerinin zellikle son dnemde bu taleplerin yerelde zlmesine neden olduu belirtilmektedir. Aratrma bulgular bu durumun cemaatlerin ve dine bal gruplamalarn ortaya kmasna neden olduunu belirtmektedir. Cemaat tr rgtlenmeler, toplumun dinsel gereksinimleri yansra gnlk yaanty dzenleyen bir nitelik kazanmakta ve bu alanlarda yaayanlarn sorunlar cemaatin belirledii nceliklere gre zlmektedir. Cemaatlerin bu alanlarda arlkl konum kazanmas farkl inan gruplar arasnda gerilimin ortaya kmasna ve farkl cemaatlerin yerel st kurumlara ulamasndaki farkllklar yeni eitsizliklere neden olmaktadr. te yandan 1990l yllarda gndeme gelen zorunlu gn ve bu g sonucunda kentte en dezavantajl konumda da olsa yer almaya alan grubun yaad sorunlarn etnik kimlikliin n plana karlmasna neden olduuna deinilmektedir. Aratrma sonunda Erder kent hukuku dnda gelien bu alanlarda gndelik ortak yaamn srdrlmesiyle ilgili gereksinimlerin karlanmasnn tmyle yerel gruplara braklmamas ve yerel gruplara arasnda gerilimi azaltc transetnik ve interetnik kurumlarn ve rgtlenme olanaklarnn gelitirilmesi nerisini getirmektedir.

Gecekondu alanlarnn bir blmndeki dnmn gereklemesi ve bunlarn apartmanlam alanlar haline gelmelerine karlk, gecekondulularn kentle kaynamas salanamam ancak bazlar artan oranda kentsel rantlardan pay almlardr. Kentsel rantlarn nasl paylaldna ynelik alma saysnn az ve mevcut kk lekli almalarn (Taan, 1996) gecekondularla snrl olmas, ruhsatsz yaplama ve bunlarn aff gibi srelerin kentlerin sosyal dokusu zerindeki etkisini anlamakta yeterli bilgi birikimin salanamamasna neden olmaktadr. Konut 1950li yllardan bayarak hzlanan kentsel nfus artna kout olarak artrlamayan konut arz daha nce ayrntl almalarla gndeme gelen gecekondulamaya ve ruhsatsz yaplamaya neden olmutu. 1980 sonrasnda artan konut talebinin yap-sat retim biimi ile karlanamayaca anlalm ve toplu konut uygulamalarna gemek dncesi ile dzenlemeler ve uygulamalar balatlmtr. 1981 ylnda 2487 sayl Toplu Konut Yasas karlmtr. Bu yasa ile toplu konut alanlarnn belirlenmesi ve kamulatrlmasnda salanan kolaylklar toplu konut uygulamalarn ve gemite de var olan konut kooperatiflerini desteklemi ve 1980li yllarda hzl bir konut arz gerekletirilmitir. Konut konusundaki yeni yaklam ve uygulamalar son yirmi ylda
39

kentlerde artan nfusun konut gereksinimlerinin karlanmasna ynelik almalarn hzla artmasna neden olmutur. Konut ana bal altnda konut retim/sunum srecinin farkl boyutlar tartlmtr. ne kan altbalklarn arasnda konut zmne ynelik politikalar vardr (Bierli, 1986; Bykolu, 1988; elem, 1997; Erdoan, 1986; Eronat, 1977; Ersz, 1994; Ertan, 1996; Geray, 1994; Gner, 1988; Ik, 1991; Kara, 1990; Ulusoy, 1994). ounluu yksek lisans tezlerinden oluan politika odakl bu almalara ek olarak alt gelir gruplar iin konut (Akn, 1987; Alkan, 1997; Bahvan, 1994; Kalkan, 1989; Temel, 1992; Pulat, 1991; Tutal,1994) ve konut kooperatifleri (Bore, 1998; Esmeray, 1996; Ko, 1988 ve 1989; zekren, 1990 ve 1996; Turan, 1999) youn ilgi eken dier konulardr. zellikle 1990 sonrasnda konuta ilikin ok sayda aratrma Toplu Konut daresi Bakanl tarafndan salanan destekten yararlanlarak gerekletirilmitir. Konut ve konut evresine ilikin bu almalar mevcut yazna nemli katk salamtr. Bu almalar arasnda Tekelinin (1996) konut sorunun geliimini zetleyen almas, Dlgerolu ve dierlerinin (1996) toplu konutlardaki nitelik sorunlarn belirleyen aratrma, Ayata, A. ve Ayata S.nin kent kltr zerine gerekleen almas (1996), mamolu V. ve mamolu O.nun (1996) konut evresine ynelik aratrmas ve Eraydn, Trel ve Gzelin (1996) konut sektrnn ekonomiye etkilerini saptayan almas konut retiminin farkl boyutlarn incelemitir. Genel nitelikli konut aratrmalar yansra, dierlerinin konut sorunlar (Komut, 1996), tatil konutlar (Seymen ve Ko, 1996), kiralk konut (Balamir, 1996), mlk konut (Trel, 1996) farkl kesimlere ynelik konut tipleri zerine yaplan almalar olmutur. Konut retimi ve arzna ynelik istatistiksel bilgileri sunan alma says ise olduka kstldr (Peynirciolu ve stnk, 1994; Takprl, 1995; Trel, 1981,1982 ve 1989; Trel, vd., 1999). Yukarda deinilen konular dnda Kout alanlarnda iletme sorunlar, konut finansman, mevcut konutlarn nitelikleri ve konut mlkiyeti az da olsa zerinde durulan konular olmutur.

Trkiye kentlerinde konut piyasas analizini yapt almasnda Trel (1981) ruhsatl konut stokunda gvenilir fiyat bilgilerinin elde edilebildii tek kesim olan kirac hanehalklarnn, ev anketiyle belirlenen dedikleri kiralar baml deiken olarak alnarak konut elemanlarnn fiyatlar tahmin etmitir. Hedonik Fiyat Endeksi tekniinin kullanld bu istatistiksel analizle Ankarada konut fiyatlarnn mekansal olarak da nemli lde farkllat ortaya konularak kentte mekansal olarak tanmlanabilen alt-piyasalarn bulunduu hipotezi kantlanmtr. Yukardaki makalenin devam olan Ankarada Konut Pazar Analizi balkl makalede ise (1982) nce Ankarada ruhsatl konut piyasasnda konut talebinin amprik analizinin dayanaca modelin zellikleri belirlenmitir. kinci blmde konut stokunun younlukla ilgili zellikleri ve nfusun gelire gre yerseiminin mekansal dalm incelenmitir. Konut talebinin incelendii son blmde konut talebinin gelir ve fiyat esneklikleri, kirac hanehalklarnn dedikleri kiralar baml deiken olarak alnarak tahmin edilmitir. Gelir talep esnekliklii hem tm hanehalklar bir arada, hem de farkl gelir gurubuna gre tahmin edilmi, ve mevcut yaznda baka lkeler iin elde edilen sonularla tutarl bulgulara ulalmtr.

40

Kresel kent 1980li yllardaki gndeme gelen yeni kavramlarn en ilgi ekeni kresel kent veya dnya kentidir. 1970lerde yaanan bunalmn ardndan deien ekonomik, sosyal ve siyasal yaplar ve deien ilikiler kreselleme olarak adlandrlan yeni bir evreyi tanmlamtr. Bu evrenin en nemli zelliklerinden biri snrlarn giderek nemini yitirmesi ve yeni iletiim olanaklarnn yardmyla da farkl yreler ve kentler arasndaki ekonomik ve sosyal ilikilerin sklamasdr. Oluan yeni ilikiler devletler tesinde g ilikilerini ortaya karrken, ekonomik ilikilerin odana yerleen metropoller kresel kent olarak tanmlanmaya balanmtr. Kresel kentler dnya sistemi iinde ekonomik, siyasal ve kltrel ilevleri ile ne karken, Trkiyede stanbulun kresel kent olup olmad veya stanbulun nasl dnya kenti olabilecei sorularn yantlamaya ynelik bir yazn ortaya kmtr. stanbulun bir dnya kenti olarak tartld alma ve makalelere (Batur, 1996; elik, 1996; Beykan, 1996; Soysal, 1999; Tekeli, 1992; Keyder ve nc, 1993) ek olarak Ankara (Gymen, 1994), Bursa (Kangal,1998) ve zmir (zmir Bykehir Belediyesi, 1995) dnya kenti sylemi kapsamnda tartlmtr. stanbulun zellikle 1980 sonrasndaki yaznda giderek n plana kt grlmektedir. Nitekim, stanbulun sosyal- mekansal yapsn tartan almalar (Klnaslan, 1981; Gven ve Ik, 1996 ve 1997; zdemir, 1999) ve ekonomik ilevleri (Gven, 1992; Eryldz, 1993) zerine ayrntl aratrmalar gerekletirilmitir. stanbul zerine son yllarda gerekletirilen almalar ve dnya kenti tartmalar arasnda Trk Tarih Vakf tarafndan dzenlenen Dnya Kenti stanbul sergisi ve bu kapsamda yaplan almalarn nemli katksndan sz etmek gereklidir. Yeni retim Sreleri/Yeni Sanayi Merkezleri Daha nce szedildii gibi 1980 ncesi dorudan ilikilendirilebilen nfus, kalknma ve kentleme ilikisi, 1980 sonrasnda daha karmak bir nitelik kazanmtr. Kresel ilikilerin gndeme geldii yeni dnya dzeninde kalknmann yeni dm noktalar dnya ile eklemlenmeyi baarabilen yeni sanayi odaklar olmutur. Bu odaklar yeni cazibe alanlar ve refahn hzla artt merkezler olarak gndeme gelirken, bu gelimenin kayna olan sanayi yaplar zerinde en fazla durulan konular arasnda yer almtr. Kresel kentlere e zamanl olarak gndeme gelen sanayi merkezleri ile birlikte istidamn ve kalknmann kayna olan sanayi gelimesinin mekansal boyutlar ok sayda almada tartlmtr.Bu erevede sanayinin yeniden yaplanmasnn yaratt yeni mekansal talepler ve buna kout olarak sanayinin deien yer seimleri (Eraydn, 1992 ve 1995; Ersoy, 1993; Reyhan, 1990) yeni bir tartma alan olarak ortaya kmtr. Mevcut sanayinin dalm ve bu dalm ynlendirmek iin ortaya konulan aralarn bu sreteki etkisi ise, organize sanayi blgeleri balamnda incelenmitir (Cingz, 1990; ezik ve Eraydn, 1982; Eraydn, 1994; Kk, 1994). Trkiyedeki sanayi retiminde ve zellikle sanayi istihdamnda ok nemli pay olan kk retim ve bu retim biiminin
41

gelime dinamikleri eitli almalarda irdelenmitir (Ayata, 1991; Baykan-Seymen, 1988; Dikerdem, 1982; zcan, 1995; kten, 1988).

Eraydn (1992)de yaynlanan Post-Fordism ve Deien Mekansal ncelikler balkl kitabnn amac 1980 sonrasnda tm dnyada ortaya kan ekonomik, sosyal ve mekansal gelimelerin nasl bir kavramsallatrma iinde ele alnabilecei tartmak ve bu yeni bak asn Trkiyenin mekansal yapsnn deiimi ve dnm erevesinde irdelemek olarak tanmlamtr. Eraydn bu almasnda zellikle 1970-90 dneminde dnyadaki ekonomik, toplumsal ve mekansal yaplar hzla deiirken ve sanayi retim sistemi yeni bir nitelik kazanrken, Trkiyenin bu dnemdeki sanayileme, ekonomik gelime deneyimi, dnyadaki gelimelere uyum sreleri ve tm bu gelimelerin sonucu lke mekannn dnmn aratrmtr. Bu erevede glerin ynlenmesinde deien ncelikler, yeni odaklarn ve ylma noktalarnn ortaya k, blgelere gre farkllan byme, istihdam art ve bu blgelerde sanayinin teknolojik dzeylerinde farkllamalara ilikin bulgular sunulmutur. Bylelikle, 1980 sonrasndaki koullarn mekann gelime dinamiklerinde ortaya kard yeni boyutlar Trkiye bulgulara dayal olarak irdelenmitir. Sanayinin geliimi dier ekonomik sektrlerde yaratt oaltan etkileri ve istihdamla kent ekonomisi iin ok nemlidir. Bu adan kentleme-sanayileme ilikisi pek ok aratrmaya konu olmu (Aydnl,1997; Ersoy,1982; Grer, 1990; Oru ve Aksoylu, 1985), zellikle de metropoliten alanlardaki sanayi zerine zgn almalar retilmitir (Bademli, 1985; Ocak, 1989; Tekeli, enyapl ve Gve, 1991). 1990l yllarda ise yeni retim sreleri ve kresellemenin yaratt yeni gelime dinamikleri sonucu ortaya kan ve hzla gelien kk lekli firmalarn younlat sanayi merkezleri yeni sanayi odaklar olarak tanmlanmaya balanmtr. Gemiteki sanayi dalm deseninde nemli deiiklikler getiren bu odaklar, ayn zamanda isel ekonomik gelime kuramlarna kaynaklk etmeleri nedeniyle dnya yaznnda ok nemli yer almlardr. Trkiyedede 1990l yllarda dnyada rneklenen sanayi odaklarna benzer gelime alanlarnn eitli almalarda gndeme geldii grlmektedir (Eraydn 1998 ve 1999; Erendil, 1998; Esen, 2001; Pnarcolu,1998). Kentlerin ekillenmesindeki ne kan ilikiler: Populizm ve hemehrilik Ekonomideki yeni ilikiler ve yeni retim sreleri baz blge ve kentlerin kalknma srecinde ne kmasn salarken, kentlerin ekillenmesinde geleneksel iliki biimlerinin hala nemli olduu grlmektedir. Bu ilikiler populism ve hemerilik ana balklar altnda tanmlanabilir.

42

Trkiyedeki siyasal ilikilere egemen olan populist politikalar kentsel alanda pek ok kuralsz ve yasa d gelimeye gz yumulmasna ve kentlerin planlanan alanlarn dnda ve planlanan younluklarn tesinde gelimesine yol amtr. Ancak bu konu ile dorudan ilgili alma saysnn ok az olduu grlmektedir. Ayatann (1994) makalesi Trkiyedeki populizmi daha genel hatlar ile tartrken daha nce gecekondu alanlarnn dnm bal altnda deinilen nc (1988) ve Erder (1996)in almalar kentsel arsa piyasas zerinde populist politikalarn ve davran kalplarnn etkisini tanmlamaktadr. Tekeli (1994) ise patron-mteri ilikilerinin hakim olduu bir kentleme srecinin nasl farkl bir ekillenme gsterdiini ve bu srecin bir arazi rant paylam srecine dntn anlatmaktadr. Dier nemli bir iliki alann oluturan hemehrilik zerine yaplan yaynlar ise kstl olmutur. Kurtolu (1998 ve 1999) stanbul ve Ankara rneklerinde kentleme srecinde hemehrilik ilikilerini anlatrken, Shler (1999) partileme srecinde hemehriliin nemine deinmitir. Hemehrilik ilikilerinin retim srecinin rgtlenmesine White (1995) tarafndan stanbuldaki rg atelyelerini de kapsayan aratrmasnda yer vermitir. Tuncel (1998) ise hemehri dernekleri sosyal, kltrel ve sosyal yaama etkilerini zerine hazrlad yksek lisans tezinde Malatyallar derneklerini incelemitir. Kent mekannda ekillenen ilikilerden komuluk Ayata (1996) tarafndan aratrlrken, kentte oluan kimlik ve kimliin olumasnda yeniden gndeme gelen din gesi zerinde durulan dier balklar oluturmutur (Aykut, 1998 ve Bura, 1999). Kentlerin ve kalknmann yerel dzlemdeki sorumlular: Yerel ynetimler 1980 sonras yaznda yerel ynetimler zerine yaplan almalarda bir patlama yaanmtr. Bu ilgiyi besleyen eitli gelimeler sz konusudur. Bunlardan ilki 1980 sonrasnda yerel ynetimlerle ilgili gerekleen yeni yasal ve kurumsal dzenlemelerdir. Merkezi ynetimin tm hizmetlerin sunumunda etkin olamayaca gr yerel ynetimlere ve belediyelere baz grev ve yetkilerin aktarlmas gerei 1980lerin bandan bu yana sren bir sylem haline gelmitir. Bu sylemin en somut yansmas ise belediyelerin mali kaynaklarn artran Belediye Gelirleri Yasas olmutur. kinci nemli bir yasal ve kurumsal dzenleme ise 3030 sayl Bykehir Belediyelerinin grev ve yetkilerini belirleyen yasadr. Trkiyedeki yerel ynetimlere yetki devrini gerekletirecek olan yasal dzenlemeler ise zerindeki 20 yl akn tartmaya karlk henz yasalama ans bulamamtr. Trkiyede hizmetin etkinletirilmesine ynelik bu tartmalarla e zamanl olarak, kreselleme srecinin nemli bir gesi olarak yerele verilen byk arlk ve tm ynetim sisteminin yeni bir anlayla ve yerelden balayarak yeniden kurgulanmas gerei zerinde varlan uzlama tm dnyada yerel ynetimlerle ilgili almalar hzlandrrken, Trkiyedeki akademik ve brokratik kesimler bu gelimenin dnda kalamamtr. Yerel ynetimlerle ilgili ok sayda yaynn gruplamas u balklar karmza karmaktadr. Trkiyedeki yerel ynetimleri genel nitelikleri ve ilevleri ile deerlendiren eitli almalar yansra (Marmara ve Boazlar Belediyeler Birlii, 1980; Tortop, 1991;
43

Zengin, 1993; Yerel Ynetimler sempozyumu- Genel , 1995; Yalnda, 1995; DPT, 2001) Trkiyededeki yerel ynetim sisteminin karlatrlmal deerlendirmesinin yapld izlenmektedir. Yalnda (1990) Federal Almanya ile Trkiyedeki yerel ynetimleri karlatrmtr. Benzer bir alma ise Trkiye ile Avrupa Birliindeki yerel ynetim yaplar zerine gerekletirmitir (Toprak, 1997). Trkiyedeki yerel ynetimlerin belirli bir dnemdeki gelimesini irdeleyen almalar (Gymen, 1983) sonrasnda zellikle 1990l yllarda artan sayda yerel ynetimlerin yeniden yaplanmas zerine kitap ve makale yaynlanmtr. Dnya Yerel Ynetimler Akademisi tarafndan dzenlenen toplantnn bildirilerini derleyen Yerel zerine Bir Tartma (1997) yerelin gnmz dnyasndaki yeni anlamn tartlmas asndan nemlidir. Yerelin yeni anlam ve ada yerel ynetimler zerine yaplan almalar gnceli yakalayan tartmalar gndeme tamtr (Tekeli,1992). Bu erevede IULAEMMEnin almalar, Toplu Konut daresinin (1993) yerel ynetim sisteminin gelitirilmesi zerine yaptrd alma, TUSADn (1997) yerel ynetimler yasa tasla ve TODAEnin (1992) ada yerel ynetimlerle ilgili almas nemlidir. Bu erevede gze arpan baka yaynlar da bulunmaktadr (Mahalli dareler Eitim Aratrma Gelitirme Merkezi, 1994; ODT Kentsel Politika Planlamas ve Yerel Ynetimler Ana Bilim Dal, 1997;Yazcolu, 1992; Erten, 1999). Bu konuda son yllarda yksek lisans tezleri de hazrlanmtr (ztrk, 1994; ahin, 1997; Tavas, 1999). Yerel ynetimle yaplan almalar arasnda Avrupa Konseyi Yerel ve Blgesel Ynetimler Ynlendirme Komitesinin (1995) hizmette yerellik (subsidiarity) ilkesine ynelik almasndan sz etmek gereklidir. Hizmetlerin dalmnda ok nemli bir kavram olan hizmette yerellik kavramna ilikin alma ve tartmalarn ok snrl kald grlmektedir. Buna karlk, gemi dnemlerde tartlan ynetim sisteminin kentleme srecini ynlendirebilme kapasitesi 1980li yllarda yine deerlendirilmi (Danielson ve Kele, 1985; Akn, 1995; Aksu, 1986), benzer ekilde yerel ynetimler/belediyelerle ilgili yeni ortaya kan sorunlar eitli kurulular tarafndan incelenmitir (Trkiye Belediyecilik Dernei- Kondrad Adanauer Vakf, 1992). Deien koullar yerel ynetimlerin rol ve ilevlerini nasl deitirmitir? Bu soruya yant olarak farkl bak alarna sahip almalardan sz edilebilir. Gler (1992a) yerel ynetimlerin sosyo-ekonomik gelimedeki rol zerinde dururken, yine ayn ylda yaynlanan bir almasnda Gler (1992b) liberal aklamalara eletirel bir tavr alarak yerel ynetimlerin olmas gereken ilevlerini tartmaktadr. Belediye levlerine Nicel Bir Yaklam balkl almada ise yerel ynetimlerin eitli ilevleri ok boyutlu olarak sunulmutur (Trkcan,1979). Trkiye Belediyecilik Dernei- Kondrad Adanauer Vakf (1993a) yerel ynetimlerin ekonomik ilevleri zerinde dururken, eitli almalarda yerel ynetimlerin ekonomik (Bilgin, 1996) ve dier ilevleri genel dzlemde tartlmtr (Uurlu, 1995; Kavuk, 1990). Yerel ynetimlerin kltr ve eitim dzeyinin ykseltilmesine ilikin sorumluluklar (Emirolu, 2000), yerel ynetimlerin turizm (Trk Belediyecilik Dernei, 1992b; Bozok, 1993), iletiim (Trkiye Belediyecilik Dernei- Kondrad Adanauer Vakf, 1993b), kentsel koruma (Kastamonu Valilii, 2000) ve bilgi teknolojisi (Emrealp, 1993) konusunda yapmas gerekli iler ise farkl aratrma ve bildirilerde tartlmtr. Bu ilevlerin
44

gerekletirilebilmesi iin gerekli finansman ise 1998de dzenlenen Kentkooperatifilii Teknik Semineri ve eitli yksek lisans tezleri ile tartmaya almtr (Gne, 1995; alkan, 1995; Dikba, 1999).

Trk dareciler Derneinin destei ile gerekletirilen Belediyecilik Aratrma Projesi ad altnda toplanan ve cilt kitap olarak sunulan almalarda Trk belediyecilii eitli boyutlar ile incelenmitir. Birinci kitap Trkiyede Belediyeciliin Evrimi, ikinci kitap Belediye ilevlerine nicel bir yaklam ve nc kitap Yeni bir belediyecilie doru balklar altnda yaynlanmtr. Bu kitaplarda belediye gelirleri, belediyeler zerindeki vesayet, belediyelere ynelik yasalar, belediye seimleri, belediyelerin sorunlar ve 1980 sonrasnda gndeme gelen deiiklikler ayrntl olarak sunulmaktadr. Bu kitaplarda yer alan tarihsel ve saysal zmlemelere dayal olarak nc kitabn sonrasnda Trkiyedeki belediyecilik deneyimi deerlendirilmekte ve yeni bir model aray iin ipular verilmektedir. yi bir belediye ynetiminin etkinlik, demokratikleme, katlm ve oulculuk, ynetimde yaratclk ve eitliliin retilmesi ile eitlilik ve oululuk iinde toplumsal sistemin tmne ynelik amalarn gerekletirlmesi olarak tanmland bu almada u konulara yant aranmaktadr. Devlet ile yerel ynetim arasndaki grev blm, devlet ile yerel ynetim arasndaki ilikilerin kurallar, halkn katlmnn artrlmas ve belediye gelirlerininin dzenlenmesi konusundaki ilke ve yaklamlarn nitelii sorgulanmaktadr. Trkiye ynetim sistemi iinde yerel ynetimleri irdeleyen aratrmalar ve toplantlar dzenlenmitir (Aal ve Tezsezen, 1995; Ankara Bykehir Belediyesi, 1991; Atacan, 1995; Blbl, 1998; akr, 1993; Kazgan, 1990). Bu srada genel olarak Bykehir / metropolitan belediyelerini (iek, 1991)ve zel olarak stanbul Bykehir Belediyesi rneine dayal olarak anakent modelini tartan eitli almalarn bulunduu saptanabilmektedir (Ylmaz, 1991; Sebebli, 1990; Telolu, 1991). Yerel ynetimlerin gemite ok etkin olmadklar konut ise 1980 sonrasnda yerel ynetimlerin yeni bir sorumluluk alan olmaya balamtr. Bu konu zerinde Mahalli dareler Eitim Aratrma Merkezi (1995) tartmalara katk salamay amalarken, Albayrak (1996) konut retiminde yerel ynetimlerle, konut kooperatifleri ve TOKnin ibirlii konusunda Ktahya Yeilkent rneini incelemi, Uz (1994) ise dk gelir gruplarna konut sunumunda yerel ynetimlerin yerini tartmtr. Yerel ynetimler ana bal altnda tartlan dier konunun yerel ynetimler aras ilikiler olduu grlmektedir. Bu erevede nl (1993) kent belediye birliklerini, Parlak (1994) yerel ynetim birliklerini ve Atalay (1999) kylere hizmet gtrme amal birlikleri gndeme getiren almalar hazrlamtr.

45

1980li yllardan balayarak yerel ynetimlerle ilgili tartmalarn odana katlmdemokratikleme olgularnn yerletii grlmektedir. IULA-EMME tarafndan dzenlenen eitli sempozyumlarda yerel ynetim ve demokrasi (Yldrm, 1993) kentte birlikte yaamak (Yldrm, 1996) gibi ana balklar altnda yerel ynetimler tartlmtr. Bu kapsamda Hamamcnn (1981) belediyelerin yaps ve demokratikleme eilimlerini aratran doktora tez almas bulunmaktadr. Yerel ynetimlerde ynetime temsil ve katlm konusunda itinin (1989) almas yansra, Alpge (1993) ayn konuyu halka ynelik yerel ynetim bal altnda gndeme getirmitir. Farkl lek ve rnekleri ele alarak yerel ynetimlerde katlm ve demokrasi konusuna deinen ok sayda yksek lisans tezi hazrlanmtr (Frat, 1997; ukurayr, 1999; ztrk, 1994; Eren, 1996; Arkboa, 1998; Balkz, 1994). stanbulda dzenlenen Habitat II toplants ise kent, kentsel kalite ve yerel ynetim zerinde durmak ve mevcut ilkeleri yeniden gzden frsat yaratmtr. Bu toplant iin hazrlanan Trkiye Raporu Trkiyenin yerleme yaps ve yerlemeleri ile ilgili tm boyutlarn deerlendirildii katlmc bir yntemle hazrlanan bir rapor olarak nemli bir yere sahiptir. Bu konuda yaplan tartmalar eitli yaynlarda izlemek mmkndr (Tekeli, 1996; Trkiye Belediyecilik Dernei- Kondrad Adanauer Vakf, 1996; Mahalli dareler Eitim Aratrma Merkezi,1996)

Habitat II Trkiye Ulusal Rapor ve Eylem Plan (1996) Habitat IInin ana temalar olan srdrlebilir yerleme ve herkese yeterli konut konusunda toplumun ve ilgili aktrlerin duyarlln artrmaya yardmc olacak ekilde hazrlananan bir rapor olup, 1994 ylnda Toplu Konut daresi Bakanlnca yrtlen almalar sonucunda pek ok kamu kurumu, sivil toplum kurulular ve bu alma iinde yer almak isteyen farkl kurumlarn katlm ile hazrlanmtr. Bu raporda ilk aamada Trkiyedeki yerleme sistemi ve konut durumunun geliimi zerine bir genel deerlendirme yaplm, bu almalar gstergelerle desteklenmitir. Trkiyenin baarl rnekleri ve Trkiyedeki konut ve yerleme konusunda yaplan kestirimlerin ardndan Ulusal Eylem Plan tanmlanmtr. Ulusal Eylem Plan, Trkiye iin ncelikli konular, ve her ncelikli konuda stratejik seimler, nerilen zmler, yaplacak iler ve sorumluluk yklenecek aktrleri ierecek ekilde hazrlanmtr. Bu kapsam ile Habitat II. Trkiye Ulusal Rapor ve Eylem Plan Trkiyenin kentleme sreci ve bununla ilikili konularn gzden geirildii, ancak yalnzca gzden geirilmekle yetinilmeyip somut nerilerin de yer ald ok nemli bir aratrma ve belge niteliindedir.

Demokrasi, yerel siyaset ve yeni kent insan Yerel siyaset, yerel ynetimler, demokrasi, yeni kent insan modeli ile rten ynetiim kavramlar nfus, kent ve kalknma evresini yeni bir bak as ile kavramtr. Bu

46

erevede yeni kent insan ana temalardan biri olurken, toplumsal hareketler, yerel demokrasi, siyasal katlm, kent ve siyaset yaynlarda ne kan konu balklar olmutur. Ik (1996) kreselleen dnyada siyaseti tartrken, yeni ortaya kan siyaset ve demokrasi anlay erevesinde kamusal alannn anlam gndeme getirilmitir (Kahraman, Keyman ve Sarbay, 1999). Yeni dnemde gndeme gelen kavramlarn arasnda yerel zerklik (Mahalli dareler Eitim ve Aratrma Merkezi, 1995) ve sivil itaatsizlik (kesiz, 1997) zerinde zellikle durulmas gerekmektedir. Yerel siyaset kavram doal olarak yerel demokrasi kavramnna olan ilginin artmasna neden olmutur. Yerel demokrasi kavramnn yeni anlam Tekeli (1994) tarafndan irdelenirken, bir baka kavramsal deerlendirmeyi Yldrmda (1993) bulmak mmkndr. Ancak yerel demokrasi kavramna ynelik almalar bunlarla snrl deildir. Yerel demokrasi kavram evresinde gelien kuramsal ve rneklemeli ok sayda alma vardr. Yerel demokrasi (Azakl, 1995; Sonel, 1994; Varol, 1989), siyasi katlm (Altunta, 1997; Doan, 1998) baz almalarda ayr balklar altnda incelenirken ukurayr (2000) bu iki kavram btnletirmektedir. Helsinki Yurttalar Dernei tarafndan yaynlanan almasnda Belge ve Bilgin (1997) yurtta katlm erevesinde sivil toplum kurulular ve yerel ynetimler arasndaki ortaklk ve ibirlii zerinde durmaktadr. Kent ve siyaset arasndaki ilikinin zerine eitli dzlemlerde almalar yaplmtr. Bunlarn arasnda kent ve siyaset arasndaki ilikiyi farkl boyutlar ile tartan Kele (1992 ve 1993), Mutman ve dierleri tarafndan derlenen kent, yerel siyaset ve demokrasi seminerleri (1999) ve Okutann (1995) kentleme ile siyasal yap arasndaki ilikiyi tartt almasndan sz edilebilir. Benzer bir alma ise (Peker, 1997) g, kentleme sorunlar ve yerel siyaset ilikisini konu etmektedir. Yerel siyasette sivil toplum kurulularnn (Dalg, 1997), mahalle muhtarlarnn (Horasan, 1992), eitli bask gruplarnn- Mimarlar Odas rneklenerek- (Kandil, 1997) ve yresel bask gruplarnn (Kse, 1996) roln tartan almalarn yansra yerel demokrasi ile belediyecilik arasndaki iliki gndeme gelmitir (Grmez, 1990 ve 1997; Tadelen, 1993). 1980 sonras yeni gelien sylemlerde ise kimlik konusunun ne kt grlmektedir. Modernist dnemin benzer ve eit kavramlar zerine kurulan retim, birikim ve dzenleme biimleri yerini farkl ve becerisi ve kapasitesi lsnde bireyin sistem iinde deerlendirildii post- modernist bir anlaya brakrken, kimlik olgusu nemli bir tartma alan haline gelmitir. Bu erevede Trkiyedeki yaznda da kent ve kimlik ilikisinin (Aslanolu, 1998; Erton, 1995; Demir, 1998; Gksu, 1996; Akdoan, Doan ve Kse (Derleyenler), 1993) ve kent kimliinin (Ik, 1994-95; Turan, 1996) tartld izlenebilmektedir.

47

IV. YETERSZLKLER, EKSKLER VE GEREKSNMLER

Kentleme, nfus ve kalknma konularna ilikin yaznn irdelendii nceki blmlerde kabaca 1920lerden gnmze kadar incelenen ana balklarda gerekleen aratrmalar, gndeme getirilen konular, tartma alanlar ve konulara yaklam biimi zetlenmektedir. Bu blmde ise gzden geirilen bu yazndaki yetersizlik ve eksikliklere deinilecek ve hangi konulardaki boluklarn giderilmesi gerektii konusunda neriler getirilmeye allacaktr. Mevcut yaznn btnnn incelenmesi baz genel gzlemlere olanak vermektedir. 1. Trkiyedeki kentleme, nfus ve kalknma konular evresindeki konu balklar altnda gerekletirilen geni kapsaml aratrmalarn ok kstl sayda olduu grlmektedir. 1960l yllarda birka nemli aratrmaya rastlanrken, zellikle son yllarda kentlemenin farkl boyutlarna veya lke mekannn deien yapsna ynelik geni kapsaml bir aratrma grlmemektedir. Gerekletirilen almalar kk btelerle, bazen tmyle maddi kaynaklar olmakszn yaplmakta bu nedenle de lekleri ve kapsadklar rneklem dk olmaktadr. Doal olarak, byk aratrmalar iin finans kaynaklar olmas gereklidir. Trkiyede aratrmaya salanan kaynaklarn genelde kstl olmas ve zaman zaman baz kurumlar tarafndan salanan finansal desteklerinde yetersiz olmas geni kapsaml almalarn gerekletirilmesini zorlatrmaktadr. Kald ki kamu kurumlarnn aratrma iin ayrdklar rakamlar da ok dktr. 2. Ortak alma, lkenin belirli bir konunun birlikte aratrlmas ve sonunda bulgular ile tartmaya almas, aratrma alarnn kurulmas ve olgunun derinlemesine ve tm boyutlar ile incelenmesi zellikle karmak srelerin olduu bilim alanlarnda bir zorunluluk olarak ortaya kmaktadr. rnein 1970lerde yaanan ekonomik bunalm ardndan gelen deiimlerin farkl yerel birimlerde yaratt toplumsal ve ekonomik geliimleri tanmlayabilmek ve kavramlatrmak zere pek ok Avrupa lkesinde bilimsel aratrma kurumlar ok sayda niversiteyi bir projenin iine alarak tm lkeyi kapsayan almalar balatmlardr. ngilterededeki yerellik (locality) almalar farkl blgelerdeki onlarca niversitenin katlm ile gereklemi ve bilimsel adan da ok nemli katk salamtr. Son yllarda ise Avrupa Birlii fonlarnn katks ile birlik lkelerinin katld ok geni kapsaml blgesel almalar tasarlanmakta ve bunlara mali destek verilmektedir. Dier bir deyile ortak alma alanlarnn ortaya kabilmesi iin rgtleyici birimlere ve bunlarn salad mali destee ihtiya vardr. Trkiyede bu tr bir aratrma rgtlenmesi olmad ve mali kaynaklarda ok snrl olduu iin iin aratrmaya ynelik abalar snrl kalmaktadr. Bu kk aratrmalardan karak yapsal sorunlar ve bunlarn dinamiklerini ve kendini retme biimlerini inceleyen ve

48

izlenmesi gereken politikalara ipular salayabilecek aratrma says doal olarak ok kstl olmaktadr.
3.

Son yllardaki yaznda nfusla ilgili konulara olan ilginin azald grlmektedir. Doal nfus artnda belirli bir d olmasna karlk, nfus hareketleri ve baz blge ve kentlerdeki hzl nfus art srmektedir. Ancak bu konuda btn kavrayc aratrma saysnda nemli bir d vardr. Buna karlk arlk kazanan konular nfusla farkl ekilerde ilikilendirilebilmektedir. Dier bir deyile nfus, kentleme ve kalknma konularnn dorudan tanmlanan ilikileri gnmzde ok daha karmak bir hale gelmitir ve bu karmak sistemin zmlenebilmesi ok daha fazla aba gerektirmektedir. Gn kayna olan krsal kesimdeki farkl yaplarn ve gelime dorultularnn aratrlmas: G konusnda son dnemde yaplan lke apnda veya geni kapsaml bir aratrma bulunmamaktadr. Gn kentte yaratt etkiler baz almalar konu olurken, krsal alanda yaanan sreler zerine yaplan almalar kstldr. Gnmzde krsal nfusun paynn giderek azalmasna karn, gelimi lkelere gre krsal nfusun oran hala ok yksektir. Tarmdaki verimlilik dzeyinde nemli bir art salanamad iin krsal nfus ancak baz sbvansiyon mekanizmalar ile yaamlarn srdrebilmektedir. Gnmzde bu sbvansiyonlarn kaldrlmas, bunlarn doru kesimlere ulamad ve devlete ykledii bedel nedeni ile kamu yatrm dengesini olumsuz etkiledii tartlmaktadr. Bu deerlndimeler tarmda reform gerei tartmalarn gndeme tarken, bu politikalarn krsal kesimde yarataca etkilerin ok iyi ngrlerek politikalarn saptanmas gereklidir. Raporun farkl ksmlarnda yer alan almalarda belirtildii gibi Trkiyedeki tarmsal yaplar ve krsal kesimin kendine zg ve genel modellerin dna taan nitelikleri vardr, bu nedenle de dardan yaplan genellemelere dayal olarak saptanacak politikalarn istenmeyen sonular yaratma olasl vardr. Ancak farkl yrelerdeki krsal kesimin nitelii, gelime veya geliememesinin nedeni olan sreler ve krsal kesimin yapsn tanmlayan temel dinamikler yeterince bilinmemektedir. Bu konuda ok nemli bir boluk vardr. Blgesel farkllklarn yeni blgesel gelime paradigmalarna kout olarak yeniden tanmlanmas: Blgeler ve iller arasndaki farkllklarn belirlenmesi zerine olan mevcut almalar eski blgesel gelime kuramlarnda temel olan gstergeler yardmyla yaplmtr. Ancak 1980li yllardan balayarak blgesel gelime kuramlarnda ok nemli deiimler yaanm ve blgesel gelimenin dinamiklerini belirleyen gstergeler deimitir. Bu yeni yaklamlardan yola karak yeni bir blgesel gelimilik aratrmas ve buna baml olarak blge tanmlarnn yaplmas gereklidir. Krk yl aan sredir blge tanmlarnn yaplmas gndemde iken bu konunun eitli nedenlerle yaplamamas blgesel dzlemde oluturulmas gereken kararlar ve politikalar olumsuz etkilemitir. Nitekim, blge tanmlarnn yaplmas ve blgesel dzeyde politikalarn oluturulmas bugn Avrupa Birliinin zorunluluk olarak gsterdii temel kstaslardan biridir. lke mekannn deiimi: Yerleme Merkezlerinin Kademelenmesi Aratrmas 1970lerdeki lke yerleme dzenini tanmlamaktadr. Ancak geen sre iinde
49

a.

b.

c.

lkenin yerleme dzeninde nemli deiimler yaanmtr. lkenin bat yarsnda, zellikle Marmara Blgesinde, kr-kent ayrmnn giderek nemini yitirdii ve yerlemelerin greli konumlarnda ve ilikilerinde nemli deiimlerin yaand izlenmektedir. Yerlemeler arasnda srekliliin gndeme gelmeye balad bu yeni dnemde farkl blgelerde ortaya kan yerleme sistemlerinin belirlenmesi yeni politikalar gelitirilmesi iin zorunluluktur. Krsal alann kentle btnlemesi krsal alandaki yaam kalitesi kadar kentsel alandaki basknn azalmas asndan nemlidir.
d.

Kentsel kalite: Trkiyenin hzl nfus art ve kentleme sreci ok uzun sre kentsel kalitenin gzard edilmesine neden olmutur. Hzla byyen, gecekondu alanlar ile evrelenen ve kaak apartmanlama ile younluu iyice artan kentlerin 2000li yllarda kalite asndan sorgulanmas gerekmektedir. Bunun bir dier nedeni de son yirmi yl iinde kentsel kalite kavramnn ieriinin de ok fazla deimesi, gnmz dnyasnda kalite anlaynn ok fakl noktalara ulamasdr. Gecekondu alanlarnda dnm, gecekondu alanlarnn deien sosyal yaplar zerine baz aratrmalar olmasna karlk bu aratrmalarn lei Trkiyenin gelecekte kar karya kalaca sorunlarn tmn tanmlamakta yetersiz kalmaktadr. te yandan dnen alanlarla birlikte dnemeyen alanlarda sosyal, ekonomik ve kltrel yaplarnda yaanan bunalmlarn, sosyal ilikilerdeki zlmelerin belirlenmesi ve bu alanlardaki kadn, ocuk ve etnik gruplarn sorunlarnn ayrntlar ile aratrlmas gereklidir. Yoksulluun youn yaand bu alanlarn nasl kentle farkl alardan nasl btnlemebilecei sorusuna yant aranmas gereklidir. Kentsel rantlarn blm: Kentlerdeki sosyal gruplar aras gelir farkllklar ve gle gelen nfusun kentlilerle btnlemesindeki zorluklar kentteki bar olumsuz etkilemektedir. Kentsel rantlarn da eitsiz dalm bu srecin olumsuz etkilerini artrmaktadr. Kentlerdeki rant paylam ve sosyal gruplar arasndaki bu konudaki srtmelere ynelik kk apl aratrmalar bulunmasna karlk, bu kapsamda tm kesimlerin greli konumlarn ve birbirleri ile ilikilerini tanmlayacak geni apl aratrmalara gerek vardr. Toplumsal uzlaya ynelik abalarn etkin olabilmesi iin ncelikle mevcut durumun net olarak anlalmasnda yarar vardr. Kresel kent tartmalarnda rneklendii gibi baz yeni kavramlarayrntl bir bilgi temeline dayal olmadan gndeme gelebilmektedir. Trkiyenin ve stanbulun dnya istemi ile nasl btnletii ve bu konudaki giriimlerin, ilikilerin ve birlikteliklerin nasl ekillendii saptanmadan yaplan tartmalar ok yzeysel dzeyde kalmaktadr. Bu nedenle ekonomideki aktrlerin d dnya ile ilikileri ve iliki kurma biimlerinin ve bu aktrlerin dnya zerindeki retim alar iinde nasl yer aldklarnn tanmlanmas gereklidir. Trkiyede bu balamda hazr bilgi kanallar gelimedii gibi bu erevede yaplan almalar snrl sayda kalmaktadr.

e.

f.

g.

h. Uluslararas yaznda kentteki karar mekanizmalarnda ve retim srelerinde sosyal ilikilerin nemi, olumlu ynleri ile sosyal sermaye bal altnda incelenmektedir. Ancak sosyal sermayeyi oluturan baz ilikiler, geleneksel norm ve kurallarn karar mekanizmalar asndan olumsuz ynleri de bulunmaktadr. Trkiyedeki sosyal
50

sermayenin aratrlmas, sosyal ilikilerin kentsel yaama getirdi olumlu katklar yansra yaratt snrlamalarn belirlenmesi gereklidir. Krayn 1960l yllarda deindii tampon mekanizmalarn gnmzdeki ilevlerinin aratrlmas gnmzdeki sosyal yapnn belirlenmesine byk katk salayacaktr. i. Kentlerde artan nfus ve karlanamayan talepler ve eksiklikler kentlerdeki ynetim sisteminin yeniden gzden geirilmesini ve halkn katlmn da salayacak yeni katlm modellerinin gelitirilmesini zorunlu klmaktadr. Kentlerde yaayanlarn bireysel kimliklerini koruyarak kendileri ile dorudan ve dolayl olarak ilikili olaylarda tepkilerini nasl belirttikleri aratrlmal ve daha katlmc bir ynetim sisteminin kurgulanabilmesi iin gerekli koullar tanmlanmaldr.

51

Farkl Dnemlerde Kentleme-Nfus- Kalknma Konularnda evresinde Gndeme Gelen Tartmalara Ynelik Yazn

I. DNEM: CUMHURYETTEN KNC DNYA SAVAI SONRASINA (19231945) 1. Arseven, C.E. (1937) ehircilik, Devlet Basmevi, stanbul 2. Eldem, S.D. (1943), Mimaride Biz, Hep Bu Topraktan, Say 2, s.20-28. 3. Ergin, O. (1936) Trkiyede ehirciliin Tarihi nkiafi, stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi, ktisat ve timaiyat Enstits Neriyat: stanbul 4. Ergin, O. (1939), Trk ehirlerinde maret Sistemi, Cumhuriyet Matbaas: stanbul 5. Lohman, K.B.(eviren Celal M.Ulusan) (1942) ehir mar Planlar Tanzimi Esaslar, Nafia Vekaleti Neriyat: Ankara 6. Neumark, F. (Derleyen) (1936) Komn Bilgisinin Meseleleri. stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi, ktisat ve timaiyat Enstits Neriyat: stanbul 7. Oelsner, R. (1943) ktisadi Temel Kaideler, Arkitekt, 13, s.9- 10 8. Osman Nuri (1927), stanbul ehreminleri, stanbul ehremaneti Matbuat: stanbul 9. zreki, H. (1944) Anadoluda Kk ehir Aratrmalar, Ankara niversitesi Dil ve Tarih Corafya Fakltesi Dergisi, 3 (1), s.69-75. 10. Reuter, E. (1940) Komn Bilgisi ehirci1ie Giri, T.C. Maarif Vekillii Siyasal Bilgiler Okulu: Ankara 11. elsner,R. (1943), ehir naasnda Ekonomik Mlahazalarna Uymak, Arkitekt, Cilt 13, s.7-8 12. evki, M.A. (1934), ehirlerimizin Gelecek Planlar ve Byk ehirIi Trkiye, Mlkiye Mecmuas. 4 (45) 13. Wagner, M. (1936), ehir naatnda Sermayenin Rol, Arkitekt, 6, s.141. 14. Wagner, M. (1936), ehircilikte Sermayenin Yanl daresi, Arkitekt. 6, s.178 15. Yenen, M. (1944), Trk ehirleri ve ehircilik, Mimarlk, 1 (1), Say 1, s.25-28.
KY-KENT KLEM

1. Boran, B.S. (1940), Ky Davas ehirlemek Davasdr, Siyasi limler Mecmuas. Say 111-112, Haziran-Temmuz 2. Boran, B.S. (1941), Modern ehir rnei, Yurt ve Dnya, 1 (6)

52

3. Boran, B.S., (1942), Sanayide Kyl i, Yurt ve Dnya, 2 (15-16) 4. Boran, B.S. (1943), Deime Halinde Kylerimiz, Admlar, 1( 4)
5.

Gka1p, Z. (1923a), ehir Medeniyeti Ky Medeniyeti, Kk Mecmua, Say 30

6. Gkalp, Z. (1923b), Ky ve ehir, Kk Mecmua, Say 23 7. Selen, H.S. (1945), Trkiyede Ky Yerlemeleri ve ehirleme Hareketleri, X.Trk Corafya Dergisi, 3 (7-8) II. DNEM: KNC DNYA SAVAINDAN PLANLI DNEME HIZLA ARTAN G 1. Aren, S. (1949), ehirleme Hareketleri, Siyasal Bilgiler Okulu Dergisi, Cilt.4, Say 1-4 2. Sar, .C., (1947-48), Trkiyede ehirleme Temaylleri, stanbul niversitesi ktisat Fakltesi Dergisi. Cilt 9. No.1-2 3. Siyasal BiIgiler Fakltesi (1954) Trkiyede Zirai Makinalama: Ankara 4. Tanyol, C. (1959) Traktr Giren 50 Kyde Nfus Hareketlerinin ve timai Deimelerin Kontrol Aratrmas, Sosyoloji Dergisi, No. 13-14, s. 198-218. 5. Tundilek, N. (1959) Trkiye Nfusu: Nfus kesafeti, nfus art, i gler ve ehirleme, stanbul Matbaas: stanbul 6. Yceulu, R. (1944), Sava Sonu Nfus Meseleleri, statistik Umum Mdrl: Ankara
GECEKODUYA TAKINILMASI GEREKL TAVIR

1. Kessler, G. (1946), stanbulun Mesken Meseleleri, Siyasi limler Mecmuas, Say 185, Austos 2. Kessler, G., (1949), stanbulda Mesken Darl Mesken Sefaleti, Mesken naat, Arkitekt. Say 209-210 3. retmen, . (1957) Ankarada 158 Gecekondu, Ankara niversitesi, Siyasal Bilgiler Fakltesi: Ankara 4. Zadil, E. (1949), stanbulda Mesken Meseleleri ve Gecekondular, timai Siyaset Konferanslar, stanbul niversitesi: stanbul
KONUT SORUNUNA ZMLER

53

1. Ertu, H.R. (1943), Mesken Buhran ve Trkiye Belediyeleri, Siyasi limler Mecmuas, Say 223 2. Ete, M. (1947), Trkiyede Mesken Davas ve Mesken Siyaseti, Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, 2 (1), s.84- 117 3. Kessler, G. (1948), Yap Kooperatiflerinin Tatbikat, Trk Ekonomisi, 2 (61) 4. Mardin, E. (1948) Kat Mlkiyeti, stanbul Hukuk Fakltesi: stanbul
KENTLERN PLANLANMASINDA KARILAILAN SORUNLAR

1. Aru, K.A. (1951) kinci Dnya Harbinden Sonra Garp Avrupasnda Mesken Problemi, stanbul Teknik niversitesi: stanbul 2. Baltacolu, A. (1946), Metodik ehircilik, Siyasi limler Mecmuas, Say 189, Aralk 3. alar, H. (1957) Yeni skan niteleri. stanbul Teknik niversitesi: stanbul 4. Hanson, A.H. (1955), MahalIi dareler Hakknda Ettler, TODAE: Ankara 5. stanbul Blge Kalknma Kongresi (1952) ller ve Belediyeler Dergisi. Say 178 6. Nafia Vekaleti (1955) Birinci mar Kongresi (14 Nisan 1955): Ankara 7. Yavuz, F. (1952), Ankarann mar ve ehirciliimiz, Siyasal Bilgiler Fakltesi: Ankara 8. Zaim,S. (1956) stanbul Mensucat Sanayiinin Bnyesi ve cretler, . ktisat Fakltesi, stanbul 9. Ziya F. FndkoIu, Z.F. (1949), stanbulda ehirii nsan Nakli Meselesi ve Tramvay ilerinin Bugnk Durumu, timai Siyaset Konferanslar: stanbul III. DNEM: PLANLI DNEMN BALANGICI VE SONU (1960-1980)
GLER

1. Gedik A. (1978), Sizes of different migration flows in Turkey, 1965-70: Possible future directions and towards comparative analysis, Discussion paper No.36 Institute of Socio-economic planning, University of Tsukuba Japan 2. Gedik, A. (1977) A causal analysis of destination choice of the village-toprovince-center migration in Turkey 1965-70, Department of Urban Planning, University of Washington. Seattle (Yaynlanmam doktora tezi) 3. Gken, A. M. (1971) Kyden ehire igc gleri: 1965-1982ye ait tahminler, T. C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat: Ankara 4. Kele, R. (1961) ehir ve blge planlamas bakmndan ehirleme hareketleri,
54

Siyasal Bilgiler Fakltesi: Ankara 5. Macura, M. (Derleyen) (1979), The effects of current demographic change in Europe on social structure, Ekonomiski lnstitute Belgrad 6. Makal, T. K. (1964) g: rportaj, inceleme, gezi, Toplum: stanbul 7. z, B. (1978) Trkiye'de g olgusu, sorunlar ve zm, Genlik: stanbul 8. Teke, B. (1975) Trkiyede ehirlere gler 1955-60 ve1960-65 dnemine ait tahminler. DIE: Ankara 9. Tekeli, . ve Erder, L. (1978) Yerleme yapsnn uyum sreci olarak gler, Hacettepe niversitesi Yaynlar: Ankara 10. Tmertekin, E. (1968) Trkiyede i gler, stanbul niversitesi Corafya Enstits, stanbul 11. Tmertekin, E. (1971) Trkiyede kademeli gler, Sosyal Antropoloji veEtnoloji Blm Dergisi, s.47-58 12. Tmertekin, E. (1977) Trkiyede i glerde yeni eilimler, ehircilik Enstits Dergisi, No.14, s. 18-33 13. ner, S. (1978) Trkiyede krdan kente gler: 1965-1970, Yaynlanmam doentlik tezi, Hacettepe Universitesi Nfus Etdleri Enstits: Ankara 14. Yener, S. (1970) 1960-1965 dneminde kyden ehire gler, DPT: Ankara 15. Yener, S. (1977) 1965-1970 dneminde illeraras gler ve g edenlerin nitelikleri, DPT: Ankara
YURTDIINA GLER

1. Abadan-Unat, N. (v.d.) (1975) G ve gelime: Uluslararas ii gnn Boazlyan ilesindeki etkileri zerine bir inceleme, Ankara Ajans-Trk Matbaaclk Sanayii 2. Abadan-Unat, N. (v.d.) (1976) Turkish workers in Europe 1960-1975: a socioeconomic reappraisal, Leiden : Brill 3. Abadan-Unat, N. (1986) Trk d g 1960-1984: Yorumlu bibliyografya, A.. Siyasal Bilgiler Fakltesi Yaynlar:Ankara 4. Bark, A. (1978) S.O.P.E.M.I. Trkiye Raporlar (OECD) DPT: Ankara 5. Eraydn, A. (1981) Foreign Investment, International Labour Migration and the Turkish Economy, F.E.I.Hamilton and G.J.R.Linge (Derleyenler), Spatial Analysis Industry and Industrial Environment, John Wiley & Sons: London, s. 225-264 6. Gkdere, A.Y. (1978) Yabanc lkelere gc Akm, T. Bankas Kltr Yaynlar: Ankara 7. Kudat, A. (1974) International labor migration: a description of the preliminary findings of the West Berlin migrant worker survey, Wissenschaftszetrum: Berlin
55

8. Kudat, A. (1974) International migration to Europe and its political and social effects on the future of Turkish society, International Institute of Management, Berlin 9. Kudat, A. (1975) Yurtdnda igcnn yresel boyutlar, Wissenschaftszetrum: Berlin 10. Nermin Abadan-Unat, N. (1964) Bat Almanyadaki Trk ileri ve Sorunlar, Devlet Planlama Tekilat: Ankara 11. Trk Gmen ve Mlteci Dernekleri Federasyonu (1962) G'ten konular, Trk Gmen ve Mlteci Dernekleri Federasyonu:stanbul
GN KAYNAI OLARAK TARIMSAL YAPI

1. Akit, B. (1966) Trkiyede azgelimi kapitalizm ve kylere girii, ODT renci BirIii Yaynlar: Ankara 2. Akit, B. (1987) Krsal dnm ve ky aratrmalar: 1960-1980, Onbirinci Tez Kitap Dizisi, 11-30 3. Boratav, K. (1972), Trkiye tarmnn 1960lardaki yaps zerine baz gzlemler, Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, 27 (3) 4. Boratav,K.,1980, Tarmsal yaplar ve kapitalizm, Ankara niversitesi Siyasal BilgiIer Fakltesi: Ankara 5. Diner, N., Mutlu, N., Gney, B., ve K. Oksay (1972) Kooperatifilik Sorunlar Aratrmas. DPT: Ankara 6. Erda, B. (1976) Urfa ili krsal alan tketim harcamalar eilimi aratrma raporu, Ankara: T.C. Babakanlk Toprak ve Tarm Reformu Mstearl Aratrma ve Eitim Ensttits Genel Mdrl 7. Frey, F.W. ve Hyman,H.H. (1967) General Description and Evaluation Rural Development Research Project, Center for International Studies Massachusets Institute of Technology, Cambridge, Massachusetts 8. Kray, M. ve Hinderick,J. (1970) Social stratification as an obstacle to development, a study of four villages, Praeger Special Studies in International Economics and Development: New York 9. Peker, M. (1980) orum-ankr krsal yerlemelerinde farkllama, Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Say 3, Aralk, s. 44-61 10. Somel, K. (1979) Trkiye tarm ekonomisi bibliyografyas 1960-1965, Ekonomik Sosyal Aratrmalar Enstits: dari limler Fakltesi ODT: Ankara 11. Tarakl, D. (1976) iftiyi topraklandrma kanunu ve uygulama sonular, ODT: Ankara 12. Tekeli, . (1975), Tarmsal planlamann sosyal ierii, Ziraat Mhendislii. Say 105, Mart, s.32-43
56

13. Tekeli, . (1978a), Changes in the rural structure of Turkey due to agricultural mechanization within market conditions, Etudes Balkaniques, s.3-20. 14. Tekeli, . (1978b), Trkiye'de tarmda mekanizasyonun yaratt yapsal dnmler ve krdan kopu sreci, Gler, Hacettepe: Ankara 15. Tuga, A., Yurt, I., Ergil, G. ve H.T. Sevil (1970) Trk kynde modernleme eilimleri aratrmas, Devlet Planlama Tekilat: Ankara 16. Yavuz, F. (1969) Memleketimizde toplum kalknmas ky kalknmas, TODAIE: Ankara

KENTLEME, GN YNLEND ALANLAR/KENTLERN TANIMLANMASI, GECEKONDULAMA

1. Akura, T. (1971) Ankara Trkiye Cumhuriyetinin Bakenti Hakknda Monografik Bir Aratrma, ODT Mimarlk Fakltesi: Ankara 2. Akit, B. (1975) SociaI Change and Cleavage in a Middle Sized Turkish City, Yaynlanmam Doktora Tezi, Chicago University, Sociology Department 3. Balbantoglu, H.U. (1974) Sosyal yap deimesi asndan Trkiye'de sanayileme ve kentleme srelerine teorik bir yaklam denemesi: Ankara 4. Beyru,R. (1969) zmir ehri zerine Bir nceleme, ODT:Ankara 5. Genay, M. (1962) Gecekondu problemi, mar ve skn Bakanl: Ankara 6. Hart, C.W.M.,1969, Zeytinburnu gecekondu blgesi, stanbul Ticaret Odas Yayn: stanbul 7. Heper, M. (1978) Gecekondu policy in Turkey: an evaluation, with a case study of Rumelihisarst squatter area in stanbul, stanbul Turkey: Boazii University School of Administrative Sciences Department of Social Sciences 8. Karpat, K. H. (1976) The gecekondu: rural migration and urbanization, Cambridge and New York: Cambridge University Press 9. Kartal, K. (1978) Kentleme ve insan, TODAIE Yaynlar: Ankara 10. Kele R,1972, Trkiye'de kentleme, konut ve gecekondu, Gerek:stanbul 11. Kele, R. 1967, Trkiyede konut kooperatifleri, mar ve skan Bakanl Mesken Genel Mdrl: Ankara 12. Kele, R. (1971) Eski Ankarada bir ehir tipolojisi, A. Siyasal Bilgiler Fakltesi: Ankara. 13. Kele, R. (1972) zmir Mahalleleri (Bir Tipletirme rnei), Sosyal Bilimler Dernei Yaynlar:4: Ankara. 14. Kent-Koop (1979) Bakent syleileri, Kent-Koop: Ankara

57

15. Kentleme Komisyonu. (1971) Trkiye'de kentleme, Mimarlar Odas Ankara ubesi: Ankara 16. Kray M (1973), Gecekondu: Az gelimi lkelerde hzl topraktan kopma ve kentsel btnleme, SPB Dergisi 27, 561-73 17. Kray, M. B. (1972) rgtlemeyen kent: zmir'de i hayatnn yaps ve yerleme dzeni, Trk Sosyal Bilimler Dernei: zmir 18. Kray, M.B. (1964) Ereli ar sanayiden nce bir sahil kasabas, Devlet Planlama Tekilat: Ankara 19. Kongar E (1981), Kentleen gecekondular ve gecekondulaan kentler sorunu, Kentleme Srecinde Btnleme Sorunlar ve zmler Semineri, Ankara 20. Kongar, E. (1972) Some comparative characteristics of gecekondu families in zmir, Ankara: Trk Tarih Kurumu Basmevi 21. Mehmet, A. (1979) Almak Yeniden retim Sreleri Konut Alanlar, TMMOB Mimarlar Odas: Ankara 22. Sencer,Y. (1979) Trkiyede Kentleme, Kltr Bakanl: Ankara 23. SeweIl, G. (1964) Squatter settlements in Turkey: Analysis of a social, political and economic problem, Yaynlanmam Doktora Tezi, Massachusetts Institute of Technology 24. entek, A. (1979) 1940-1950 yllar arasnda Trkiye'de kentleme, konut ve yap retimine ilikin grler, Ankara 25. enyapl T (1979), A proposal for a comprehensive framework for the marginal sector and squatter housing, ODT Gelime Dergisi 6 (24/25), 373-416 26. enyapl, T. (1976) Kent yaantsyla btnleememi kentli nfus sorununu yorumlayan ok ynl bir yaklam nerisi, A.. Siyasal Bilgiler Fakltesi Yaynlar: Ankara 27. enyapl, T. (1980) Squatter settlements: a bibliography, ODT: Ankara 28. enyapl,T. (1978) Btnlememi kentli nfus sorunu, ODT Mimarlk Fakltesi: Ankara. 29. T.C. Devlet Planlama Tekilat (1966) ehirleme Sorunlar; zel htisas Komisyonu Raporu, Ankara 30. T.C. mar ve skan Bakanl Mesken Genel Mdrl (1966) Urbanization, squatter houses and housing policy, Ankara 31. Tekeli, . (1970) Trkiyede gecekondu semineri, TMMOB Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas: Ankara 32. Tekeli, . (1971) Gecekondu planlama sorunlar ve zm yollar, ODT Gelime Dergisi. Say 2, s.285-314. 33. Tekeli, ., Glksz, Y. ve T. Okyay. (1976) Gecekondulu Dolmulu portal ehir. Cem Yaynevi:stanbul

58

34. TMMOB Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas (1980) Kentleme sorunlar ve stanbul kenti, TMMOB: Ankara 35. TMMOB (1979) Dzenin bir a: gecekondu, TMMOB: stanbul 36. Tuna, O. (1977) stanbul gecekondu nleme blgeleri aratrmas, stanbul Univ.: stanbul 37. Trel, A. (1979) A study of housing and residential location in Ankara, The London School of Economics and Political Science (Yaynlanmam doktora tezi) 38. Yasa, . (1966) Ankara'da gecekondu aileleri, Ankara: Salk ve Sosyal Yardm Bakanl 39. Yavuz F, Kele R, Geray C (1978) ehircilik: Sorunlar-Uygulama ve Politika, Ankara niversitesi, Ankara 40. Yrkan, T., Yrkan, A. (1975) Sosyal yap ve konut aratrmalar rehberi: gecekondu blgeleri iin, mar ve skan Bakanl Mesken Genel Mdrl: Ankara 41. Yrkhan, T. (1968) Gecekondular ve gecekondu blgelerinin sosyo-kltrel zellikleri, mar ve skan Bakanl, Mesken Genel Mdrl, SosyaI Aratrmalar Dairesi: Ankara 42. Yrkan, T., Yrkan, A. (1966) ehirleme, gecekondular ve konut politikas, mar ve skan Bakanl: Ankara
KENTTEK STHDAM OLANAKLARI VE YEN ALANLARININ YARATILMASI

1. Arat, Z. (1975) Gelimekte olan lkelerde sanayilemenin kentlemeye etkisi: Trkiye iin bir snama, DPT.SPD: Ankara 2. Bademli, R. (1977) distorted and lower forms of capitalist industrial production in underdeveloped countries: contemporary artizan shops anda workshops in Eskiehir and Gaziantep, Massachusets Institute of Technology, Cambridge. Mass. (Yaynlanmam doktora tezi) 3. Devlet Planlama Tekilat (1976) Organize sanayi blgeleri zel ihtisas komisyonu raporu, Devlet Planlama Tekilat: Ankara 4. Tekeli,. (1977), Kalknma srecinde marjinal sektr ve Trkiye zerinde bir deneme, Baml Kentleme, Mimarlar Odas: Ankara, s.45-80 5. TMMOB Mimarlar Odas 1978, Sanayide kk retim, Ankara 6. Tmertekin, E. (1965) Central business district of stanbul, Review of the Geographical Institute of the University of stanbul. 1965-68.No. 11. 7. Tmertekin, E. (1970-71), Manufacturing and suburbanization in stanbul, Review of the Geographical Institute of the University of stanbul, no. 13. 8. Tmertekin, E. (1972), stanbul sanayiinde kurulu yeri, . Corafya Enstits

59

Dergisi, 9 (17) 9. Tmertekin, E. (1967) stanbulda bir sanayi blgesi: Bomonti, . Corafya Enstits. stanbul.
METROPOLTAN ALANLAR VE SORUNLARI

1. ubuk, M., (Derleyen),1985, Trkiyede Metropoliten Alan Planlama Deneyim ve Sorunlar Kolokyumu, 29. Dnya ehircilik Gn, MS: stanbul 2. B Ankara Metropoliten Alan Nazm Plan Brosu (1976) Ankara Kenti Nfus gc Aratrmas, Ankara Metropoliten Alan Nazm Plan Brosu: Ankara 3. B Ankara Metropoliten Alan Nazm Plan Brosu (1977a) Ankara Nazm Plan emas Raporu, Ankara Metropoliten Alan Nazm Plan Brosu: Ankara 4. B Ankara Metropoliten Alan Nazm Plan Brosu (1977b) Ankara Sanayi Blgesi, Ankara Metropoliten Alan Nazm Plan Brosu: Ankara 5. B Ankara Metropoliten Alan Nazm Plan Brosu (1978) Ankara Kenti Ekonomik Aratrmalar. B Ankara Metropoliten Alan Nazm Plan Brosu: Ankara 6. T Mimarlk Fakltesi ehircilik Enstits (1972) ehircilik konferanslar, 196566 yaz yaryl, T, istanbul 7. T Mimarlk Fakltesi ehircilik Enstits (1975) 2000 ylnda stanbul. 6. Danma kurulu 25-26 Aralk 1975 toplants bildirileri, T Mimarlk Fakltesi ehircilik Krsss Yanlar:5, stanbul 8. Kray, M. (1975) Metropoliten Kent Olgusu, T Mimarlk Fakltesi ehircilik Enstits Dergisi, Say 10 9. Mlkiyeliler Birlii,1977, Byk Kent Belediyeleri ve Sorunlar Sempozyumu, Mlkiyeliler Birlii: Ankara 10. anl, ., Unal, Y., Klnarslan, I. (1976) International migration and metropolitan development in Turkey, Reyo: stanbul 11. Tekeli, . (1978), Metropoliten Planlamann Dayand Kuramlar zerine Bir Deerlendirme, 2.Dnya ehircilik Gn Trkiyede Metropoliten Alan Planlamas Deneyimler ve Sorunlar Kollokyumu 12. Turak, E. (1968), lke Fiziki Planlamas Asndan Metropoliten Planlama, 1. Milli Fiziki Plan Semineri. Mimarlar Odas, Ankara, s.289-315

BLGESEL DENGESZLKLER NLENMES- MLL FZK PLAN

VE

KAYNAKLARIN

TAHRBNN

60

1. Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi, Dokuzuncu skan ve ehircilik konferanslar (1969), Trkiyede orman kyleri, yerleme, blge planlama, ehirleme, Dou Anadolunun sorunlar, Sevin Matbaas, Ankara 2. apc, E. (1975) Sanayiin yaygnlatrlmas politikalar ve Trkiye'deki grnm, DPT.PD: Ankara 3. ezik, A. (1973) Yersel ekonomide deiim (shift) analizi, DPT.SPD: Ankara 4. DPT, Sosyal Planlama dairesi,1972, Trkiye'de ller tibariyle Sosyo-Ekonomik Gelimilik Endeksi 1963-70, DPT-SPB, Ankara 5. Eraydn, A. (1979) Blgesel gelimede etkin sanayi sektrleri aralarndaki ilikilerin ekonomik ve mekansal adan irdelenmesi, DPT.SPD: Ankara 6. Erder N. (1969), "lke lsnde fiziki planlamann teorik sorunlar ve bugnk messeler evresinde Trkiye iin bir lkesel fiziki planlama yaklam eletirmesi" I. Trkiye Milli Fiziki Plan Semineri, Mimarlar Odas: Ankara 7. B Blge Planlama Dairesi. (1971) Bat Karadeniz Blgesi: blgesel gelime, ehirleme ve yerleme dzeni, mar ve skan Bakanl: Ankara 8. mar ve skan Bakanl PLanlama ve mar Genel Mdrl (1970) Marmara Blgesi: Blgesel gelime ehirleme ve yerleme dzeni, mar ve skan Bakanl: Ankara 9. mar ve skan Bakanl-Planlama Dairesi (1970) Dou Anadolu Blgesi: Blgesel gelime, ehirleme ve yerleme dzeni, mar ve skan Bakanl: Ankara 10. mar ve skan Bakanl-Planlama ve mar Genel Mdrl Blge Planlama Dairesi (1970) Orta Anadolu Blgesi: Blgesel gelime, ehirleme ve yerleme dzeni, mar ve skan Bakanl: Ankara 11. mar ve skan Bakanl-Planlama ve mar Genel Mdrl Blge Planlama Dairesi (1970) Antalya blgesi: blgesel gelime, ehirleme ve yerleme dzeni, mar ve skan Bakanl: Ankara 12. zgi, R. (1979) Blgesel dengesizlik ve sanayinin yaygnlatrlmas, DPT. KD: Ankara 13. len, A.N. (1968) Endstriyel Milli Fiziki Planlarn Hazrlanmasnda Teorik Sorunlar ve Trkiye iin Uygulanabilir Bir Model, 1. Milli Fiziki Plan Semineri, Mimarlar Odas. Ankara, s. 117-138 14. ztrk, A. (1978) Blgesel Girdi-kt Analizi ve Dou Anadolu Blgesine Uygulama, Yargolu Matbaas: Ankara 15. Payzn, Z. (1971) Trkiyede yerleim sorunlar ve blgeler aras dengesizlikler, Nve Matbaas:Ankara 16. Sanalan, T., Tunbul, M., akrolu, O., Beken, O., Sarca, , Kongar, B., Yazgan E, Karakucu, M. (1973) Kalknmada ncelikli yrelerin tespiti ve bu yrelerdeki tevik tedbirleri, Babakanlk: Ankara

61

17. Silier, O. (1976) Keban kylerinde sosyo ekonomik yap ve yeniden yerleim sorunlar, ODTU, Ankara 18. Tekeli (1971), "Bugnk messeseler erevesinde Trkiye iin bir lkesel fiziki plan nerisi" Planlama ve lkesel fiziki planlama zerine, ODT: Ankara, s. 89105 19. Tekeli, . (1971) Planlama ve lkesel fiziki planlama zerine, ODT Mimarlk Fakltesi: Ankara 20. Tekeli, . (1979) Mekan organizasyonlarina makro yaklam Trkiye zerinde bir deneme, Ertem Bro: Ankara 21. Tekeli,. (1977) Baml Kentleme: krda ve kentte dnm sreci, Mimarlar Odas: Ankara 22. TMMOB (1969) Mimarlk Semineri, TMMOB Mimarlar Odas Ankara ubesi 23. TMMOB (1974) Konut Kurultay, Ankara 24. TMMOB naat Mhendisleri Odas (1976) Kentsel Teknik Altyap Sempozyumu, TMMOB, Ankara 25. Tuncer, Y. (1978) Blgeleraras benzeme ve Trkiye: 1963-1973, ODTU: Ankara 26. Turak, E., Tekeli,. ve Glksz,Y., (Derleyenler),1968, I. MiIli Fiziki Plan Semineri, Mimarlar Odas. Ankara
BLGE PLANLAMA

1. Akura, T. (1964), Dou Marmara n Plan, Yedinci ehircilik ve skan Haftas Konferanslar, skan ve ehircilik Dernei: Ankara, s.53-66 2. Baykal, T. (1966), ukurova Blge Plan, Sekizinci skan ve ehirci1ik Haftas Konferanslar, A Siyasal Bilgiler Fakltesi: Ankara, s.69-82. 3. ezik, A. (1978) Blgesel gelime ve kentleme: gemi dnemlere ilikin bir inceleme, Ankara: Babakanlk Devlet Planlama Tekilat: Ankara 4. Erin, S. (1959) Blge pln nasl yaplr, stanbul Matbaas 5. Ger, O. (1971) Dou Marmara Blgesi inde Byk stanbul Metropoliten Alan Snrlarnn Tespiti ve Yeni Bir Yerleme Dzeni n Aratrmas, T Mimarlk Fakltesi, stanbul 6. Suher, H. (1963) stanbul Blge Planlamasna Yardmc Bir Aratrma, .T. Mimarlk Fakltesi: stanbul 7. Taneri, E. (1978) Blge Planlama, :D:MM:A Yaynlar: stanbul 8. Tekeli, . (1967), Regional Planning in Turkey and Regional Policy in the First Five Year Plan, Planning in Turkey, DPT: Ankara 9. Tekeli, ., 19.. Blge Planlama zerine, .T. Mimarlk Fakltesi: stanbul

62

10. Yazgan, T. (1977) Gneydou Anadolu Blgesi gelime plan I, II, III, IV, V, Emsa, Ankara
LKE BTNNN YENDEN RDELENMES VE GECEKONDUNUN YNLEND ALANLARA ALTERNATF YARATMAK ABALARI

1. Aydn, T. (1964) Anadoluda insan topluluklar ve yerleme ilkeleri zerine bir deneme, .T.. Mimarlk Fakltesi: stanbul 2. Aydn, T. (1968) lke dzenleme ilkeleri ve yerleme prensipleri. T Mimarlk Fakltesi: lstanbul 3. Birlemi Mimarlar (1975) zmit yeni yerlemeleri yaplabilirlik aratrmas. zmit Belediyesi: stanbul 4. Atalk, G. (1968) Trkiyede Kalk Aamas n artlarnn Hazrlanmas Bakmndan ehirleme Olgusu ve Planlamas, T Mimarhk Fakltesi: stanbul 5. Blen F (1974), Application of Christaller's central place theory to the settlement pattern of Turkey, 23rd International Course on Housing, Planning and Building Report: 378 6. Blen, F. (1978) Anadoluda yerieme sisteminin evrimin analizi ve ada mekan dzenleme politikalarna etkilerinin lncelenmesinde bir yntem denemesi. T Mimarlk Fakltesi: stanbul 7. ubuk, M. (1980) turizmin dinlenme-elenme ve bo zamanlar deerlendirme ile btnlemesi ve turizmin yeniden tanm denemesi -turizm planlamasna sistemli bir yaklam. IDGSA Mimarlk Fakltesi 8. Dkmeci, V. (1972) An analytic planning approach to regional health facility systems, Yaynlanmam doktora tezi, University of Columbia: New York 9. Dkmeci, V. (1973), An optimisation model for a hierarchical spatial system, Journal of Regional Science, Cilt. 13, No 3, s.439-451. 10. Erien O,1972, Validity of rank size distribution of cities in Turkey and its regions, ODT ehir ve Blge Planlama 11. Ger, O. (1974) ehirse1 Merkezler ve ehirsel Kademelenme, T Mimarlk Fakltesi. stanbul 12. Ger, O. (1977) lke planlama: alma akslar ve ehirsel gelime merkezleri, Trkiye bir model denemesi, T Mimarlk Fakltesi 13. Kele, R. (1972) ehirciliin Kuramsal Temelleri, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Yanlar No:332, Ankara 14. Kele, R. (1972) 100 soruda Trkiye'de kentleme, konut ve gecekondu, Gerek: stanbul 15. Mimarlar Odas (1969) Mimarlk semineri, Mimarlar Odas

63

16. Tekeli, . (1969) Sosyal sistemler, sosyal deime ve yerleme yaps, T Mimarhk Fakltesi: stanbul 17. Tekeli, . (1975), The use of geographic constants in projecting the spatial distribution of population, Papers of the Regional Science Association, 34, s. 107120. 18. Tekeli, . (1979) Mekan organizasyonlarna makro yaklam. ODT Mimarlk Fakltesi: Ankara
NFUS BASKISI ALTINDAK KENTLER KORUMAK VE PLANLAMAK

1. Akura,T. (1981) mar kurumu konusunda gzlemler, ODT Mimarlk Fakltesi: Ankara 2. Altaban, . (1976) Byk kentlerde sosyal ve fiziksel altyapnn durumu, Mimarlk, Say. 1 3. Altaban, . (1978) Byk kentler dnda toplu yerleme giriimleri ve planlama sorunlar, Mimarlk, Say. 3 4. Aru, K.A. (1965) Yayalar ve tatlar: ehir dokusunda yeni ulatrma dzenleri, T Mimarlk Fakltesi: stanbul 5. Aysu, E. (1977) Eski Kent mekanlarn dzenleme ilkeleri, IDMMA 6. Balamir, M. (1975), Kat mlkiyeti ve kentlememiz, ODT Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 1. No.2 (1975)s. 295-318. 7. Bayhan, . (1962) Mesken tipleri, yerleme formlar, stanbul Teknik Okulu Yaynlar: stanbul 8. etiner, A. (1965) Trkiyede imar planlamas eylemleri ve dayanmas gereken bilimsel kurallar. T Mimarlk Fakltesi: stanbul 9. Erder, C. (1975) Tarihi evre bilinci, ODT Mimarlk Fakltesi: Ankara 10. Ergn, S. (1960) mar hukuku prensipleri: stanbul 11. Geray, C. (1960) ehir planlamasnn balca tatbik vastalar, A . Siyasal Bilgiler Fakltesi: Ankara 12. Germen, A. (1959), ehirciler ve planlar, nc skan ve ehircilik Haftas Konferanslar, Siyasal Bilgiler Fakltesi: Ankara 13. Ger, O. (1979) ehircilie Giri, K.D.M.M.A Yayn: Konya 14. Gk, T., (Derleyen) (1980) Trkiyede imar planlamas, ODT ehir ve Blge Planlamas Blm: Ankara 15. Gk, T., (Derleyen) (1980) Kent planlamasnda kuram ve klg, ODT ehir ve Blge Planlamas Blm: Ankara 16. Gk, T. (1978) Kentlerde arazi kullanm kararlar, ODT ehir ve Blge

64

Planlama Blm: Ankara 17. Greater stanbul Master Plan Bureau (1975) stanbul urban development project. traffic engineering and central study, stanbul Nazm Plan Brosu: stanbul 18. Grel, S. (1978) Kent planlama kuramna doru, Ege niversitesi, Gzel Sanatlar Fakltesi Yayn: zmir 19. Keskin, A., Ulam ve ehirsel yerleme ilkeleri zerine bir aratrma, Toplu Tama zerine, T Mimarlk Fakltesi: stanbul 20. Mente, G. (1977), Niceliksel ulam modellerinin tasarmnda kullanlabilecek ltler ve stratejiler, Ulatrma Teknii, Say 9, s. 11-28. 21. Mente, M. G., Elker, C., nc, R. ve Trkkan, R. (1977), Kentsel ulam: Ankara, Mimarlk, Yl. 15, Say. 152, s. 26-41 22. Okyay, T. (1968) Users benefits in alternative Bosphorus crossing, ODT Mimarlk Fakltesi (Yaynlanmam yksek lisans tezi) 23. zde, G. (1962) ehircilie giri ve toplum mikyas, T Mimarlk Fakltesi: stanbul 24. Sencer, Y. (1979) Trkiye'de kentleme: bir toplumsal ve kltrel deime sreci, Ankara: Kltr Bakanl 25. Tekeli . (1979) Mekan Organizasyonlarna Makro Yaklam: Trkiye zerine Bir Deneme ODT Mimarlk Fakltesi 26. Yavuz, F. (1978) Kentsel Topraklar, A Siyasal Bilgiler Fakltesi: Ankara 27. Yayla, Y. (1975) ehir Planlamasnn Balca Hukuki Meseleleri ve stanbul rnei, . Hukuk Fakltesi: stanbul
YEREL YNETMLER

1. Geray, C. ve Ke1e, R. (1969) Kk belediyelerin sorunlar, TODAIE Yayn: Ankara. 2. Kele, R., Cevat Geray (1962) Belediye bakanlar hakknda bir inceleme, AyYldz Matbaas 3. 4. Ortayl,. (1974) Tanzimattan sonra mahalli idareler, TODAIE, Ankara Klnaslan, . (1974) Byk stanbul ehrinde hizmetler ve belediye giderleri analizi zerine bir deneme, stanbul Teknik niversitesi: stanbul

5. Payaslolu, A. (1966) Merkezi idarelerin tara tekilati zerine bir inceleme, TODAIE Yayn: Ankara 6. Tekeli, . ve Ortayl, . (1978) Trkiyede belediyeciliin evrimi, Trk dareciler Dernei, Ankara, s.50-66 7. Trkcan, E. (Derleyen) (1978) Belediyecilik aratrma projesi, Trk dareciler Dernei: Ankara

65

8. Yavuz, F. (1962) Belediyelerimizin mali idaresi hakknda anket raporu, Siyasal Bilgiler Fakltesi: Ankara 9. Yavuz, F. (1966) Trk mahalli idarelerinin yeniden dzenlenmesi zerine bir aratrma, TODAE Yayn: Ankara. 10. Yldrm, S. (1979), Kent, Kentsel Olay, Kentsel Sorunlar, Sosyal Hareketler ve Yerel Ynetimler zerine Notlar, Mimarlk, Say 2, s.19-20. IV DNEM: 1980 SONRASINDA YEN ARAYILAR
G VE KENTLEME SREC

1. Akkayan, T. (1979) G ve deime., stanbul Edebiyat Fakltesi Basmevi: stanbul 2. Ankara: Konrad Adenaur Vakf (1996) Krsal alanlarda g nlemenin areleri, Ankara: Konrad Adenaur Vakf 3. Arkan, B. (1994) ller aras glerin incelenmesi: GAP blgesi, 1975-80 ve 198085 Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 4. Arslan, M.R. (1992) Yreir ovas kylerinden kente (Adana'ya) g olay ve g eden ailelerin sosyo-ekonomik yaplar, ukurova niversitesi 5. Atlgan, B. (1986) Kyden kente g ve nleme vastalar, Gazi niversitesi 6. Bark, A., Eraydn, A. ve Gedik, A. (1990), Turkey, SW.J. Serrow, C.B. Nam ve R.H.Weller (Derleyenler), Handbook on international migration, Greenwood: New York 7. Babakanlk (1996) Yurt dna igc g ve "paralanm aile", Ankara: Babakanlk 8. Bay, N. (1987) ehirleme olgusu asndan yurtdna ii g, Gazi niversitesi 9. Beeley, B. W. (1983) Migration-the Turkish case, Milton Keynes: Open University Press 10. Birgl Hamzaolu (1993) Konut ve yakn evresinin mekansal oluumunda g sorunu ortaya kan sosyo-kltrel deimeye bal olarak, yerel kltr yaatan ve gerek ihtiyalar karlayan bir modelin Bigadi rnei zerinde incelenmesi, Yldz Teknik niversitesi 11. elik, F. (1999) Ekonomik ynleriyle i g olgusu (teori ve uygulama), Erciyes niversitesi 12. etiner (zdemir), N. (1995) G: stanbul ili, 1975-80 ve 1980-85 Orta Dou Teknik niversitesi 13. Devlet statistik Enstits, 1989, Genel nfus saym: Daimi ikametgaha gre i gler 20.10.1985, Ankara: DIE

66

14. Devlet Planlama Tekilat, (2001), Nfus, demografi yaps, g zel ihtisas komisyonu raporu, DPT: Ankara 15. DPT Sosyal Planlama Bakanl (1990) Kalknmada ncelikli illerin ve metropoliten alanlarn nfus tahminleri aratrmas, Ankara: DPT Sosyal Planlama Bakanl: Ankara 16. Erdomu, Z. (1977) Krsal blgelerden Ankara, Kbrs Bayraktar ilkokulu gecekondu blgesine g ve gedenlerin kentlilemesi, Hacettepe Universitesi: Ankara 17. Erip, C. (1998), lkemizde 1950'li yllar sonras yaanan i glerin kent kimliine mekansal etkileri zerine bir aratrma, Yldz Teknik niversitesi 18. Ersoy, M. (1985) G ve kentsel btnleme, Basn Yayn Yksek Okulu Basmevi: Ankara 19. Gedik, A. (1985) Rural to urban versus urban to urban migration in Turkey, 196570, Espace-Populations-Societies, 86-92 20. Gedik, A. (1992) Rural versus urban migration in urban growth of Turkey, 196570, Strohmeir, P. (derleyen), Innovation and Urban Development, Glower Publications: New York 21. Gedik, A. (1992) Net migration and effects of in and out migration on urban growth Turkey 1965-85 and comparison with developed countries, Papers of Regional Science Association, 22. Gedik, A. (1992) The effects of in-and-out migration on urban growth in Turkey (1965-85) and a comparison with the developed countries, Papers of Regional Science: The Journal of the RSAI, 71, 4, s. 405-19 23. Ghan, G. (1992) Toplumsal deime ve Trk sinemas: kente g eden insann Trk sinemasnda deien profili, mge Kitabevi: Ankara 24. Gltekin, N. (1992) Yurt dna igc g, ii dvizi ve Trkiye ekonomisi zerindeki etkileri, Marmara niversitesi 25. Gven, S. (1977) D g ve ii yatrm ortaklklar, Ankara: Trkiye ve Orta Dou Ammedaresi Enstits, Doan Basmevi:Ankara 26. Heper, M. (1983) Trkiye'de kent-gmeni ve brokratik rgtler, dal: stanbul 27. duygu,A., Sirkeci, . Ve Muradolu,G. (2001)Socio-economic development and international migration: A Turkish case, International Migration, 39,4,39-62 28. duygu, A., Sirkeci, ., Aydngn, . (1998) Trkiye'de i g: Trkiye'de i g ve i gn ii hareketine etkisi, Tarih Vakf: stanbul 29. nan, T. (1999) Konya kenti rneinde g ve kltrel btnleme, Seluk niversitesi 30. Kartal, S. K. (1978) Kentleme ve insan: Kentleme srecinde insan tutum ve davranlarnda meydana gelen deimeler: ankr kylerinden Ankara'ya g edenler zerinde bir aratrma, TODAIE: Ankara

67

31. Kaygalak, S. (1999) Zaman ve mekan boyutuyla g ve kentlileme: MersinDemirta Mahallesi rnei, Mersin niversitesi 32. Kocaman, T., Bayazt, S. (1993) Trkiye'de i gler ve g edenlerin sosyoekonomik nitelikleri,: DPT: Ankara 33. Kocaman, T., zaltn, . ve Glgr, B. (1988) Sosyal yap II: Nfusun sosyal ve ekonomik zellikleri aratrmas, T.C. Devlet Planlama Tekilat, Sosyal Planlama Bakanl,: DPT: Ankara 34. Martin, P. (1991) The unfinished story: Turkish labour migration to Western Europe: with special reference to the Federal Republic of Germany, ILO: Geneva 35. Mutlu, S. (1995), Population of Turkey by ethnic groups and provinces, New Perspectives on Turkey, Say 12, s.33-60. 36. Orak, A. (1998) G, sosyal deime; ve btnleme (Gneydou Anadolu`dan zmit`e g eden aileler rnei), Sakarya niversitesi 37. zda, U. (1995) Gneydou Anadolu Blgesinde ve Dou ve Gneydou Anadolu'dan Bat'ya g edenlerde kltrel yap ve kltrel kimlik sorunu, Trkar: Ankara 38. zdemir, S. (v.d.) (1998) zmir'in Kentleme-evre-g sorunlar ve zm nerileri: zmir Yerel Gndem 21, zmir Bykehir Belediyesi: zmir 39. zgr, E.M. (1998) Trkiye Nfus Corafyas, Ankara 40. zyrekli, O. (1974) ehre krsal blgelerden g etmi olan ailelerin ehirleme sreci iindeki durumlar ve bu sreci etkileyen nemli faktrlere bal olarak ehir-kr, aile ve akrabalk ilikilerinin sosyolojik incelenmesi, Hacettepe Universitesi Mezuniyet Sonras Eitimi Fakltesi Sosyoloji ve dare Bilim Dal:Ankara 41. Saran, N. (1986) G ve kentleme, stanbul 42. Sevimli, . (1993) Uzun bir g yks: Halk, gmen, aznlk ya da ulus olmak, Belge Yaynlar: stanbul 43. Shorter, F.C. ve Angn, Z. (1996), Negotiating reproduction, gender and live during the fertility decline, The Population Council West Asia and North Africa Regional Papers, No.42, s.1-48. 44. Shorter, F.C. (1995) The Crisis of Population Knowledge in Turkey, New Perspectives on Turkey, No. 12, Spring I 995,ss. 1-32 45. State Institute of Statistics (1995) The Population of Turkey, 1923-1994 Demographic structure and development, SIS:Ankara 46. ahan, H. (1999) Kahramanmara ili Afin ilesi krsalndan g olgusu ve gn krsal kesimine olan sosyo-ekonomik etkileri, Trakya niversitesi 47. entrk, ., 1999, G ve kentlileme (Malatya rnei), nn niversitesi 48. T.C.Dileri Bakanl, Yurtd g hareketleri ve vatanda sorunlar, Ankara: T.C.Dileri Bakanl
68

49. Tan, K. (1993) Ankara evresinde krdan kente gen ailelerin kentle btnleme dzeylerinin belirlenmesi, Hacettepe niversitesi 50. Tanman, D. (1999) Kyden zmit'e g ederek yerleen yetikinlerin eitim gereksinimleri, Ankara niversitesi 51. Tekeli, , Erder, L. (1978) Yerleme yapsnn uyum sreci olarak i gler, Ankara: Hacettepe Universitesi. 52. Tekeli, . (1994), Involuntary displacement and the problem of resettlement in Turkey from ottoman empire to the present, Seteney Shami (Derleyen), Population Displacement and Resettlement Development and Conflict in The Middle East,Center for Migration Studies. New York, s.202-226. 53. Torol, G., 112 yllk g (1878-1989): 1989 yazndaki aylk g'n tarihi perspektif iinde psikolojik incelenmesi, Boazii niversitesi Atatrk lkeleri: stanbul 54. Trkylmaz, A. (1998) Dou ve Gneydou Anadolu'dan terr nedeniyle g eden ailelerin sorunlar, T.C.Babakanlk Aile Aratrma Kurumu Bakanl: Ankara 55. TSAD (1999) Trkiye'nin firsat penceresi: demografik dnm ve izdmleri, TSAD: stanbul 56. Uslu, S., Cassina, G. (1999) Trkiye'den Avrupa'ya g, HAK- Konfederasyonu: Ankara 57. k, S. (1991) Trkiye'de ehirleme ve i gler, Marmara niversitesi 58. Ylmaz, C. (1992) Bat Avrupa lkelerinde alan Trk iilerinin Trkiye'de krsal kesim ve ehirleme zerine etkileri, stanbul niversitesi
MEKANSAL DNM, SORUNLAR VE BLGESEL FARKLILIKLAR

1. Akgz, M. (1994) Trkiye'de blgesel dengesizlik sorunu ve kalknmada ncelikli yreler uygulamas, Seluk niversitesi 2. Akgr, Z. G. (1997) Trkiye'de krsal kesimden kente g ve blgeler aras dengesizlik (1970-1993), Kltr Bakanl Yaymlar Dairesi Bakanl,Babakanlk Basmevi: Ankara 3. Aksoy, M.C. (1997) Trkiye`de tarm topraklarnn ama d kullanlmas, Ankara niversitesi 4. Akit, B. (1988) Krsal Dnm ve Ky Aratrmalar 1960-1980, Pamuk, ., ve Toprak,Z. (Derleyenler) Trkiyede Tarmsal Yaplar Yurt Yaynlar, Ankara, s. 179-197 5. Atalk, G. (1988) Occational articles on urban and regional research/planning, stanbul Teknik niversitesi, stanbul 6. Avar, Z. G. (1995) Trkiye'de krsal kesimden kente g ve blgeler aras dengesizlik (1970-1993), Mmar Sinan niversitesi
69

7. Aydn,A. (1998) ktisadi adan blgesel dengesizlik olgusu: Diyarbakr, Dicle niversitesi 8. Azgn, S., 2000, Dou Anadolu blgesinde ekonomik potansiyel ve altyap hizmetleri, Atatrk niversitesi 9. Bakr, . (1995) Bat Toroslarda gerlerin yerleme ve mekan sorunlarnn zm zerine bir aratrma, Seluk niversitesi 10. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat (1997) ller ve blgeler itibariyle eitli gstergeler, T.C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat: Ankara 11. Blgesel Gelime ve Yapsal Uyum Genel Mdrl, Blgesel Gelime Raporu, 1983-199/Dou Anadolu Projesi Ana Plan, DAP .Gneydou Anadolu Projesi Ana Plan, (GAP) . Yesilrmak Havza Geliimi Projesi, DPT: Ankara 12. Bykkl, D., Arpacolu, H., Artar, A. (1990) malat sanayiinde iller ve blgeler dzeyinde verimlilik ve karlatrma, Ankara: MPM Verimlilik lme ve zleme Blm 13. akan, . (1997) Blgeler aras gelimilik farklarn azaltc maliye politikas aralar ve Trkiye 'deki uygulamalar, Uluda niversitesi 14. ezik A (1982) Kent eii aratrmas: Trkiye iin kent tanm, DPT-SPB, Ankara 15. iller, T. (1980) l dzeyinde milli gelir dalm, stanbul: Kent Ofset 16. Devlet Planlama Tekilat. (1995) Yerleme ve ehirleme zel htisas Komisyonu raporu, Ankara: DPT 17. Devlet Planlama Tekilat. (2000) Blgesel Gelime zel htisas Komisyonu raporu, Ankara: DPT 18. Diner, B., zaslan, M., Satlm, E. (1996) llerin sosyo-ekonomik gelimilik sralamas aratrmas, DPT. Blgesel Gelime ve Yapsal Uyum Genel Mdrl:Ankara 19. Diner, B., zaslan, M., Satlm, E. (1996) lelerin sosyo-ekonomik gelimilik sralamas, DPT. Blgesel Gelime ve Yapsal Uyum Genel Mdrl:Ankara 20. Dou ve Gneydou Blgesinin Kalknmas Semineri (1984) Dou ve Gneydou Blgesinin Kalknmas Semineri, Van: Yznc Yl niversitesi. 21. DPT (1983) Yeilrmak Havza Geliim Projesi, DPT: Ankara 22. DPT.SPB (1983) l ve Blge Gstergeleri, DPT.SPB: Ankara 23. Duyar, . (1988) Yreler aras dengeli kalknma: Kalknmada ncelikli yrelerde eitim asndan bir inceleme, Ankara niversitesi 24. Dnya ehircilik Gn Daimi Komitesi (1984) lke leinde Planlama ve Dzenleme Sorunlar Kollokyumu 6-7 Kasm 1980, Mimar Sinan, stanbul

70

25. Eraydn, A. (1983) Trkiye'de ulusal kalknma planlarnn blgesel ayrtrlmasna ynelik bir yaklam, (Yaynlanmam doktora tezi) stanbul Teknik niversitesi: stanbul 26. Erkal, M. E. (1978) Blge gelimesi ve blgeleraras dengesizlik, stanbul Matbaas:stanbul 27. Erkal, M. E. (1978) Blgeleraras dengesizlik ve dou kalknmas, stanbul: amil Yaynevi 28. Erkan, H. (1987) Sosyo-ekonomik blgesel gelime: teorik ve uygulamal bir yaklam, zmir: Kavram Matbaas 29. Gezici, F. (1991) Trakya alt blgesinde byme merkezlerinin geliimine ilikin bir deerlendirme, stanbul Teknik niversitesi 30. Gnlm,E. (1992) Turizm planlamasndaki son gelimeler: Turizm blge, alan ve merkezlerinin deerlendirilmesi, Orta Dou Teknik niversitesi 31. Hachasanolu, B. (1980) ller iin bir gelimilik gstergesi ve sralama, T. C. Devlet Planlama Tekilat, Ankara 32. Henden, E. (1992) Trkiye'de ehirleme hareketlerinin iller baznda incelenmesi, stanbul niversitesi 33. Kalknmada ncelikli Yreler Bakanl (1982) Trkiyede Yerleme Merkezlerinin Kademelenmesi Cilt l, Cilt II, T.C. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat. Ankara 34. Keyder, . (1988), Trk tarmnda kk meta retiminin yerlemesi (1946-1960), Pamuk, . ve Toprak,Z. (Derleyenler) Trkiyede Tarmsal Yaplar, Yurt Yaynlar, Ankara, s.163-175
35. Keyder, . (1983), The rural paths of transformation in Turkey, Journal of Peasant Studies, 11, 3439

36. Ko, M. (1995) Trkiye'de blgeleraras farkllklar: Dou ve Gneydou Anadolu blgeleri, stanbul niversitesi 37. Koan, A. (1994) Turizm faktrnn blgeler aras dengesizlii gidermede etkisi ve Erzurum Palandken-k sporlar turizm merkezi projesi, stanbul niversitesi 38. Kulhan, E. (1998) Yatrmlarda devlet yardmlar ve kalknmada ncelikli yrelere salanan dier destekler, DPT: Ankara 39. Kutbay, C. (1982) Kamu yatrmlarnn kalknmada ncelikli yreler ve dier iller itibariyle dalm, DPT: Ankara 40. Kutbay, C. (1993) Kamu yatrmlarnn kalknmada ncelikli yreler ve dier iller itibariyle dalm, DPT: Ankara 41. Kutbay, C. U., 2000, Kalknmada ncelikli illerde sanayi tesisleri, T.C.Babakanlk Devlet Planlama Tekilat: Ankara 42. Kutbay, C. (1995) Kalknmada ncelikli yreler raporu, DPT, Blgesel Gelime ve Yapsal Uyum Genel Mdrl: Ankara

71

43. Mutlu, S. (1989), Regional Inequalities in Turkey, Journal of Economics and Administrative Studies, Cilt 3, No 2, s.107-141 44. Organisation for Economic Co-operation and Development (1988) Regional problems and policies in Turkey, Paris: OECD 45. kmen, M., 1999, Tendencies of decentralization and urbanization in process of economic transformation, Marmara niversitesi 46. zaslan, . (v.d) (1998) Yksekretim kurumlarnn blgeleraras gelime farkllklar asndan nemi ve ilevleri, stanbul: ITO 47. zeli, T. (1994) Sanayideki teknolojik deiim ve blgesel gelime rnek alma: Sanayi geliimi ve teknolojik deiim iin Eskiehirin yerel, blgesel potansiyelinin belirlenmesi, Orta Dou Teknik niversitesi 48. zmucur, S. (1996) Trkiye'de gelir dalm vergi yuku ve makroekonomik gstergeler, Boazii niversitesi stanbul 49. ztn, E. (1988) Trkiye gayri safi yurt ii haslas, iller itibariyle, stanbul Sanayi Odas, stanbul 50. ztn, E. (1980) Trkiye gayri safi yurt ii haslas, iller itibariyle, Devlet Istatistik Enstits, Ankara 51. Sarca, . (1991) Kalknmada ncelikli yrelerle ilgili temel konular ,DPT, Ankara 52. Snmez, M. (1998) Blgesel eitsizlik: trkiye'de dou-bat uurumu, stanbul: Alan 53. Tadelen, E. (1993) Blgeleraras dengesizlikler ve Trkiye 1923-1993, stanbul niversitesi 54. Tekeli, . (1992) UNDPs Human Development Report: Implications for Regional Development Policies, Report on the First National Human Development Conference, Government of Turkey and the United Nations Development Programme , Ankara, Turkey, s.43-58. 55. TMMOB Mimarlar Odas Antalya ubesi (1996) Antalya ky yerlemeleri: planlama, yaplanma, kullanma ve sorunlar, TMMOB Mimarlar Odasi Antalya ubesi: Antalya 56. Tunbul, M. (1991) Trkiyede blgesel planlama almalar, T. C. DPT: Klaknmada ncelikli Yreler Bakanl: Ankara 57. Ulusal blge bilimi /Blge planlama kongresi, 2000, 9.Ulusal blge bilimi /Blge planlama kongresi: bildiriler, KT Mhendislik-Mimarlk Fak. Mimarlk Blm ehircilik, KT Basmevi: Trabzon UNDP, 2001, nsani Gelime Raporu, Birlemi Milletler Kalknma Progrm: Ankara
BLGESEL PLANLAMA VE GAP

1. Akmandor, N. (1991) GAP blgesel ulam ve altyap gelitirme almas projesi:

72

sektrel mevcut durum raporu, T. C. Babakanlk GAP Blge Kalknma Dairesi Bakanl: Ankara 2. Akit, B., Ayata,S., Mutlu,K. Nalbantolu, , Akay, A., ve M. en (1994) GAP Blgesinde Nfus Hareketleri Aratrmas, T.C.Babakanlk GAP Kalknma daresi Bakanl, Ankara 3. Alpdoan, H. (1989) Krsal kalknma esasnda Gneydou Anadolu Projesi'nin sosyo-ekonomik ve kltrel sonular, Gazi niversitesi 4. Ba, A.. (Derleyen) (1988) GAP Gneydou Projesi 1. Urfa Harran Kalknma Sempozyumu, TZDK Yayn No: 49, Ankara 5. Babakanlk Gneydou Anadolu Projesi Blge Kalknma daresi Bakanl (1993) GAP Master plan kentleme hedef ve stratejileri, GAP Bakanl: Ankara 6. Babakanlk Gneydou Anadolu Projesi Blge Kalknma daresi Bakanl (1993) Gneydou Anadolu blgesi'nin mekansal yaps ve kentleme, GAP Bakanl: Ankara 7. Elgn, M. (1995) GAP projesi ve Trkiye Ekonomisine Katklar, Uluda niversitesi 8. Nippon Koei Co.Ltd. ve Yksel Proje A. (1989) The Southeastern Anatolia project master plan study, Republic of Turkey Prime Ministry, State Planning Organization 9. Nippon Koei Co.Ltd. ve Yksel Proje A. (2000) Dou Karadeniz blgesel gelime plan, cilt I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, T. C. Devlet Planlama Tekilat 10. Onat, . ve Altay, A. (Derleyenler) (1999) Blgesel kalknma srecinde sosyal hizmet, T.C. Babakanlk Gneydou Anadolu Projesi Blge Kalknma daresi Bakanl ve Hacettepe niversitesi Sosyal Hizmetler Yksek Okulu 11. zden, K. (1999) Regional development differences and policies of developmentsoutheast Anatolian project model, Fatih niversitesi 12. zel, Y. (1984) Gneydou Anadolu Blgesi uygun yatrm alanlar aratrmas, DESYAB 13. Sinemilliolu, M.O. (1998) Blgesel Kalknma ve blgesel dengesizlik ikilemi GAP rnei, stanbul Teknik niversitesi 14. ensal, M. (1990) Socio-Economic transformation in GAP region, Orta Dou Teknik nversitesi, ehir ve Blge Planlama Blm (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi). 15. T.C.Babakanlk Gneydou Anadolu Projesi Blge Kalknma daresi Bakanl (1993) GAP Blgesi hareket plan, 1993-1997, Ankara: T.C.Babakanlk Gneydou Anadolu Projesi blge kalknmadaresi Bakanl 16. Tandrcolu, H. (1998) Blgesel dengesizliklerin zmne ynelik alternatif kamu politikalar ve Trkiye rnei, Dokuz Eyll niversitesi 17. Tarakl, D. (1986) Gneydou Anadolu Projesi GAP, Tarm ve Mhendislik, Say

73

22/23, s.18-22.
18. Tarakl, D. (1987) Devegeidi Sulamas, TMMOB Ziraat Mhendisleri Odas, Ankara

19. Tarakl, D. (1993) GAP Alannda Tarmsal Yap ve retim likileri, Friedrich Ebert Foundation. 20. Tarakl, D., Eraydn, A., Keyder, . (1993) GAPin Uluslararas, Ulusal ve Blge leindeki Yeri ve nemi, TSES. Ankara 21. T. C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, DS (1980) Gneydou Anadolu projesi, DS: Ankara 22. Tek, M. (1999) Trkiye'de kentleme politikalarnda blge planlamas ve ukurova blgesi rnei, ukurova niversitesi 23. TMMOB (1996) Blge ii zorunlu gten kaynaklanan toplumsal sorunlarn Diyarbakr kenti leinde aratrlmas, TMMOB: Ankara 24. TOBB (1989) Kalknmada ncelikli yreler ve blgesel gelime iin bir model, Ankara: TOBB
LKE MEKANININ DEM VE KENTLEME

1. Akaln, H.. (1984) ehirleme sreci ve metropoliten alanlar, Gazi niversitesi 2. Altaban, . Ve Gven, M. (1990), Urban planning in Ankara, Cities, May, s. 149159 3. Altan, T. ve nsoy, C. (1985) Sanayi yerseimi, turizm yerlemeleri ve tarm topraklarnn lkesel arazi kullanm iinde deerlendirilmesi kollokyumu, Trkiye 8. Dnya ehircilik gn, bildirileri: Adana 4. Ankara: TMMOB (1998) Kresellemenin ekonomik, teknolojik, sosyal ve siyasal kltrel boyutlar, TMMOB: Ankara 5. Baydar, O. (1999) 75 ylda kylerden ehirlere, Tarih Vakf Yaynlar: stanbul 6. Berkz, L. (1991) Trkiye'de metropolitenleme srecinde kentsel ilikiler konusunda bir aratrma: stanbul metropoliten kent rnei, stanbul Teknik niversitesi 7. Blkba, M. (1989) Trkiye'de kentleme olgusu, Cumhuriyet niversitesi 8. ezik, A. (1982) Kentleme-yerleme sektr raporu: beinci be yllk kalknma plan hazrlk almalar, Ankara: Sosyal Planlama Bakanl Planlama Dairesi 9. ubuk, M. (1985) Trkiye'de Kentleme sreci ve krsal alan sorunlar kollokyumu, stanbul: Mimar Sinan niversitesi Fen bilimleri Enstits 10. ubuk, M. (1985) Trkiye'de metropoliten alan planlama deneyim ve sorunlar kolokyumu, stanbul: Mimar Sinan niversitesi

74

11. Dicle niversitesi Rektrl, 2000, 2000'li yllarda kalknma ve kreselleme asndan Trkiye'de ulus devlet olmann nemi, Diyarbakir: Dicle niversitesi 12. Dkmeci, V. (1986), Turkey: Distribution of cities and change overtime, Ekistics, No.3, 0cak-ubat, s. 13-17. 13. Eraydn A (1988), Sermaye birikim srecinde kentler, Defter, Haziran-Eyll, 133153 14. Eraydn, A. (1983) Blge merkezlerinin sanayi yaps aratrmas, Ankara: DPT Sosyal Planlama Bakanl 15. Gr, S. O. (1996) Mekan rgtlenmesi, Trabzon: Gr Yaynclk 16. keda, Z. (1990) Concentration on the core region (stanbul metropolitan area) and economic development of Turkey 1950-1985, Orta Dou Teknik niversitesi 17. bir, E. (1982) Kentleme, metropolitan alan ve ynetimi, Ankara: Ankara ktisadi ve Ticari limler Akademisi 18. slim, O.A., 1985, Trkiye'de "Byk ehir" alanlar: Byme, ynetim, planlama, geliim, uygulama, Gazi niversitesi 19. Kartal, K. (1983) Ekonomik ve sosyal ynleriyle Trkiyede kentleme, Yurt Yaynlar: Ankara. 20. Kele, R. (1984) Kentleme ve konut politikas: kentbilim ilkeleri, Ankara niversitesi: Ankara 21. Kele, R. (1988) Management of urban growth in Turkey, Turkish Social Science Association: Ankara 22. Kele, R., 2000, Kentleme politikas, mge Kitabevi: Ankara 23. Kent Kooperatifilii Teknik Kongresi (1996) Ekonomik bunalm konut, kentleme ve kent kooperatifiliine etkileri, Ankara: zyurt Matbaaclk 24. Kent Kooperatifilii Teknik Semineri (1991) 90'l yllarda kentleme ve konut: Kent Kooperatifilii Beinci Teknik Semineri, Kent Kooperatifleri Merkez Birlii: Ankara 25. Kray, M. B. (1998) Kentleme yazlar, Balam Yaynlar: stanbul
26. Ayan, M. (1985), Sanayilemenin kentlemeye etkisi: Seydiehir rnei, T. Altan ve C.nsoy

(Derleyenler) Sanayi yerseimi, turizm yerlemeleri ve tarm topraklarnn lkesel arazi kullanm iinde deerlendirilmesi kollokyumu 8. Dnya ehircilik Gn Bildirileri:Adana

27. Mutlu, S. (1989), Urban concentration and primacy revisited: An analysis and some policy conclusions, Economic Development and Cultural Change, s.61 1-639. 28. Mutlu, S. (1988), The spatial urban hierarchy in turkey its structure and some of its determinants , Growth and Change,Yaz, s.53- 74. 29. Mutlu, S. (1986), City forming propensities in a central place hierarchy: application of beckman-mcpherson model to the turkish urban system, The Annals of Regional Science, s.28-45

75

30. kmen, M. (1996) Trkiye`de kentleme sorunlar ve Sivas rnei, Gazi niversitesi 31. lmez, E. (1998) Metropolitan alanlarda kentsel altyap servislerinin operasyonel performanslarnn eletirel deerlendirmesi: me suyu ve kanalizasyon servisleri, Orta Dou Teknik niversitesi 32. Suher, H. (Derleyen) (1991) Kentleme ve kentlileme politikalar, Trkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Aratrmalar Vakf: stanbul 33. Tekeli, . (derleyen) (1994) Kent, planlama, politika,sanat: Tark Okyay ansna yazlar, Mimarlk Fakltesi: Ankara 34. Tekeli, . (1990) Kent planlamas konumalar, TMMOB yaynlar: Ankara 35. Tekeli , lkin S (1987) Dnyada ve Trkiye'de serbest retim blgelerinin dou ve dnm, Ankara: Yurt 36. Tekeli, lhan (1982) Trkiye'de kentleme yazlar, Turhan: Ankara 37. Tokuolu, M.B. (1997) Role of the planning instution on urbanisation in Turkey, Dokuz Eyll niversitesi 38. Tunbul, M. (2000) Trkiyedeki ehirlerin fonksiyonel snflandrlmas, DPT: Blgesel Gelime ve Yapsal Uyum Genel Mdrl: Ankara 39. Trkiye 15.dnya ehircilik Gn Trkiye ehircilik Kongresi (1991) Trkiye'de ehirciliin geliiminde son 30 yln deerlendirmesi,6-8 Kasm 1991 zmir, zmir: Dokuz Eyll niversitesi 40. rekli, . (1990) ehir ve Trkiye'de ehirleme, stanbul niversitesi
KENTSEL GELM, DNM VE KENTSEL KALTE

1. Akansel, C. (1990) Edirne yeni yerleim blgesi altyap ve imar dzeninin incelenmesi, Trakya niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 2. Akoral, B. (1996) Geleneksel olamayan yntemlerle ina edilmi konut evrelerinde kalite sorunu: Yunuskent rnei, Osmangazi niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 3. Alc , G. (1997), An analysis of the structure and spatial impacts of tourism labor force: case of Antalya, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 4. Aysu, E. (1990) ehir planlamasnda younluk, stanbul: Yldz niversitesi 5. Bayraktar, E. (1998) Metropol ehirlerde olas yeni yerleim birimleri iin ok ltl bir karar modeli, stanbul niversitesi 6. Beler, F. (1993), The distributional impacts of urban public services: parks and recreational services in Ankara, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi)

76

7. Belg Bademli, R.S. (1998) Metropolitan kentlerdeki imar plan deiiklikleri; Ankara, Orta Dou Teknik niversitesi 8. Berkman, A. G. (1992), Location of health facilities and geography of health in Ankara, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 9. Berkmen Yakar, H. (1999) stanbul metropoliten alannda alveri mekanlarnn dnm ve yeni alveri merkezlerinin oluumu (1839-1996), Yldz Teknik niversitesi 10. Bilgen, H. (1986) Rural transformation at the urban fringe: a case study in Ankara metropolitan area, Orta Dou Teknik niversitesi 11. Bucakl, Z. (1999) stanbul metropoliten alannn yeil alan sisteminin analizi, Yldz Teknik niversitesi 12. etiz, S. (1996) stanbul metropol alan ve bu alanda yaplan planlama almalarnn deiimi, Mimar Sinan niversitesi 13. ubuk, M. (1994) Kentsel koruma ve yenileme uygulamalar: Planlama yntemleri, politikalar, teknikleri ve uygulama aralar, Mimar Sinan niversitesi: stanbul 14. ubuk, M. (1998) ada kentsel kltr miras kentsel koruma-yenileme kentsel iyiletirme: sunular-sonular ve bir deerlendirme, Mimar Sinan niversitesi: stanbul 15. ubuk, M. (derleyen) (1992) stanbul'un kentsel Gelime Sorunlar ve Avrupa metropolleri, 3-8 Kasm 1992 stanbul-Turkey 16. Dede, R.S. (1986) Trkiye'de metropolleme ve rnek ehir Ankara, Gazi niversitesi 17. Direki, F. K. (1998) Changes in the socio-economic structure of an existing neighborhood after the urban regeneration project: the case of Dikmen Valley, The Department of Interior Architecture and Environmental Design and the Institute of Economics and Social Sciences of Bilkent University: Ankara 18. Dousoy, N. (1985) Ankara'daki merkezlerin fonksiyonel deiimi ve bu deiimin mekandaki yansmalar zerine bir deneme, Gazi niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 19. Dndar, . (1997), Changing meanings of urban renewal: Ankara Dikmen Valley development project, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 20. Emirolu (zgen), L. (1987), The formation of laborforce and the transformation diversification of economic activities at the metropolitan fringe: a case study in Ankara metropolitan area, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 21. Erarslan, D. (1997) Teknolojik deiimler ve Trkiye'de metropoliten planlama eilimleri: CBS yntemlerinin zmir rneinde incelenmesi, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 22. Erba, M. (1995) Two modes of urbanization and urbanism in a peripheral town of Turkey: the case of Beypazar, Ankara
77

23. Ersoy, M. (Derleyen) (1994) Kentsel alan kullanm normlar, ODT Mimarlk Fakltesi: Ankara 24. Eryldz, H. S. (1995) Ekokent: evreyi gelitirici kentleme, Gece: Ankara 25. Erylmaz, B. (1996) Adapazar metropoliten alannda nfus ve geliimi aratrmas, Sakarya niversitesi 26. Evyapan, Aslanolu, G. (1980) Kentleme olgusunun hzlanmas nedeniyle yaplar yakn evresi dzeyinde ak alan ve mekanlarn deiimi, ODT Mimarlk Fakltesi 27. Fratl, H.E. (1999) Trkiye'de kentleme: Ankara rnei nfus hareketleri asndan bir inceleme, Gazi niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 28. Gkbulut, . (1995), Urban renewal, an urban dimension in process of change within the context of globalization: case study Ankara: Portakal iei urban renewal project, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 29. Gler, E. C. (1991) Trkiye'de ehirleme politikalar, ehirlerin bozulma sreleri ve ehirlerin yenilenme modelleri: Ankara-Ulus rneinde bir saha almas, DPT.SPB: Ankara 30. Gler, M., 1997, Trkiye`de kentleme ve konut politikalar -Edirne Belediyesi incelemesi Trakya niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 31. Glksz, E. (1994) Metropolitan formun iinde kentsel ak alanlar bulunduracak ekilde ynlendirilmesi iin planlama, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 32. Grel, S. (1996) Dar gelirli kesime altyaps hazr arsa sunumu, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl: Ankara 33. Gzey, O. (1991), Evolution of Bayramoglu suburban settlement within the context of development of metropolitan Istanbul: 1955-1985, ODT: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 34. Ik, O. ve M. Pnarcolu (2001) Nbetlee Yoksulluk (letiim: stanbul) 35. Il, R.G. (1994) Antalya'nn ehirleme sreci iinde doal kaynaklarnn durumu, Yldz Teknik niversitesi 36. nce, S. (1994) Merkeziyet ve kent merkezlerinin deien mekansal-ilevsel ilikileri, Mimar Sinan niversitesi 37. Kale, . (1990) Physical and social transformation of urban green space, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 38. Karada, A. (1998) Metropol kent olarak zmir'in geliim sreci, evresel etkileri ve sorunlar, Ege niversitesi 39. Karata, H., 1999, Ceyhan'da ehirsel gelime ve mekansal deiim, stanbul niversitesi

78

40. Khazim, A. (1990) Metropoliten alanlar iinde kalan su kylarnn rekreasyonel kullanm Ankara/Mogan gl rnei, Gazi niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 41. Kiper, P.H. (1990) Evaluation of the "urban historical site" as a residential area for current users, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 42. Kubat, A. S. (1990) stanbul merkezi i alan snrlarnn saptanmas: Beyolu blgesinden rnekleme, stanbul Teknik niversitesi, stanbul 43. Kurtulu, H. (1999) stanbul metropoliten alannn yaylma srecinde metropoliten eperin yaplanmasnda iftliklerin rol, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam doktora tezi) 44. Mermerli, S. (1988) Trkiye'nin gelecek yllardaki ehirlemesine ynelik baz llerin gelitirilmesine ilikin bir aratrma, Ege niversitesi 45. Orta Dou Teknik niversitesi, 1985ten 2015e Ankara, Ankara Bykehir Belediyesi, EGO Genel Mdrl.Ankara 46. zdou, S. (1988) Adapazar'nda konut alanlarnn planlama sorunlar konutiyeri ilikileri ynnden bir model nerisi stanbul Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 47. ztepe, D. (1997), Solid waste management as a public service: an evaluation of solid waste management service supplied in Ankara, ODTU:Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 48. ztrk, M.N. (1999) Kentsel nitelii sorgulamaya ynelik analitik perspektifler oluturan bir ereve, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 49. zyrk, G. (1995) Kentsel salklatrma ve yeniden canlandrma alma alan:Tilkilik mahallesi / zmir, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 50. Ta, .E. (1996) Trkiye'de kentlemenin zellikleri, sorunlar ve Kahramanmara rnei, Cumhuriyet niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 51. Tezsezen, C. ve Aal, . (1993) Trkiyede Kentsel Arsa retim Politikalar Uygulamalar, Ankara. 52. Tunbul, M., 2000, Trkiye'deki ehirlerin fonksiyonel snflandrlmas, DPT: Ankara 53. Turabi, A. (1998) Investigation of infrastructure and superstructure formation in urban settlement, Balkesir niversitesi 54. lkenli, Z. K. (1991), Evaluation of public land with reference to the concept of public interest and urban land use planning, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi)

79

55. lkenli, Z. K. (1999), The concept of public interest in Turkish planning experience with reference to tourism centers, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Doktora Tezi) 56. Yazgan, N. (1996) stanbul bat yakas vadilerinin ehirleme sreci iinde ekolojik adan irdelenmesi, Yldz Teknik niversitesi 57. Yetikul, E. (1999) Kentsel dnm srecinde mlkiyetin etkileri. veler (Ankara) rnei, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 58. Yonca, A. (1993) Trkiyede kentlerin fiziki dokusu, DPT: Sosyal Planlama Genel Mdrl, Planlama Dairesi Bakanl, Ankara
KENTTEK NFUS ARTIININ YARATTII SORUNLAR: ULAIM

1. A1pge, A. (1972), Ulam etdleri ve stanbul, Mimarlk. No.2,1 972,ss.23-27. 2. Alpge, A. (1978), Toplu tamaclk: Politika asndan ulam plancl, 1.Toplutan Kongresi, EGO Gn.Md., s. 17-37. 3. Ankara Belediyesi, EGO Gn.Md (1979) 2.Toplu tan kongresi. Ankara Belediyesi EGO Yaynlar. No.1, Ankara 4. Cerrah, . (1999) Metropollerde arazi kullanm-ulam arasndaki etkileim, Yldz Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 5. Kaplan, H. (1991) Kentsel ulam planlamas, Ankara 6. Mente, G. (1982), Trkiye metropollerinde ulam planlama deneyimleri, Trkiye Birinci ehirciIik Kongresi, Ankara, s.313-353 7. Mente, M. G. (1985), Metropllerimizde ulam sorunlar ve rayl sistemler, Bilim ve Sanat, Say. 60, s. 36 8. Mente, M. G. (1989), Kentsel ulamda ada yaklam, Planlama, Mart, s. 11-22 9. Sabanclar, S. (1993), Transfer of passengers between modes and transit lines in urban transportation. Feasibility of improvements: a case study of Ankara, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 10. Sur, . (1998) Relation ship of real estate inverstments with economic growth and transport infrastructure investments, with special emphasis on the impacts of Ankaray and Metro project on the non-residential estate development in Ankara, Orta Dou Teknik niversitesi 11. anl, . (1981) Dolmu-minibs system in stanbul, T Mimarlk Fakltesi: stanbul
12. Tekeli, . ve Okyay, T. (1980) Dolmuun yks, evre ve Mimarlk Bilimleri Dernei: Ankara

13. Tekeli, ., ehir ve blge planlamas asndan boaz kprs, Belgelerle Trk Tarihi Dergisi, Say .30, Mart, s. 16-26.

80

14. Turabi,A. (1992) Yeni yerleim alanlarnda altyap (ulam a) planlamas, Uluda niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 15. Trel, A. (1991), Transport, communications and mobility country overviews: Turkey, Nijkamp, P., Reichman, S. ve Wegener, M. (derleyenler), Euromobile: transport, communications and mobility in Europe, Avebury 16. stndag, K. (1994), Bus priority system in public transportation the case study for Topkapi-Aksaray busway transit in Istanbul, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 17. Zengin, A (1997) Metropoliten alanlarda kentii ulam ynetimi stanbul rnei, stanbul Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi)
KENTLERN DNEN SOSYAL YAPILARI

1. Akta, G. (1992) ehirlemenin Trk aile yaps zerine etkileri, stanbul niversitesi 2. Aslan, . (1998) Kent sosyolojisi asndan enformel sektrlerin dnm: stanbul'da otopark sektr, Mimar Sinan niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 3. Bodur, R. (1998) Mersin`de iportaclarn sosyolojik ynden incelenmesi, Cumhuriyet niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 4. iek, H. (1990) Kentlileme olay ve kentlemenin bireyler zerindeki sosyopolitik etkileri Dokuz Eyll niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 5. Gne, H., 1998, Nfus hareketlerinin Diyarbakr zerindeki sosyo ekonomik etkileri Dicle niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 6. Gngr, N. (1993) Kentleme ve aile yapsnda deime: ky ve kent aile yapsndaki deimeler asndan Rize'li aileler zerinde bir aratrma denemesi, stanbul niversitesi 7. Mahramanlolu, M., 1992, Kentleme srecinde aile ii rollerin deiimi: Bir saha aratrmas, Marmara niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 8. Maz, F. (1997) Sosyo-ekonomik stat ve kentlileme ilikisi zerine bir alan aratrmas, Hacettepe niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 9. Mutiolu, M. (1993) Sanayileme-ehirleme asndan kk sanayi iisinin sosyo-ekonomik profili: Konya rnei, stanbul niversitesi 10. Orta Dou Teknik niversitesi, 2000, Kentsel yoksulluk ve geinme stratejileri: Ankara rnei, Orta Dou Teknik niversitesi: Ankara 11. zaslan, M. (1995) 1950'li yllar sonrasnda Trkiye'de kentleme, kentlileme ve kltrel deiim (Kentli-kyl ikileminin eletirel bir zmlemesi), Ankara niversitesi

81

12. zerkmen, N. (1995) Sosyolojik adan kent informal sektr balamnda parakendeci kk ticaret'in yaps Ankara rnei, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 13. Turan, S. (1995) Trkiye`de kentsel aile yapsnn deiimi:Uygulamal sosyolojik bir aratrma, Seluk niversitesi 14. Yldz, N. (1998) Sosyo-ekonomik deiim srecindeki Trkiye`nin kent uygarl ile dnm Avrupa Birlii`ne yelik sreci, stanbul niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi)
GECEKONDU ALANLARINDAK MEKANSAL DNM

1. Aal, . (1993) Dzensiz konut alanlarnda imar, iyiletirme: Planlama srecinin irdelenmesi, Ankara. 2. Akdemir, M. (1998) Gecekondu slah projeleri uygulamalar ve hazine tanmaz mallar ile ilikileri, Ankara: T.C.Maliye Bakanl Milli Emlak Genel Mdrl 3. Aksoy (Serdarolu), B. (1987) Apartment development in squatter ares (the case of Yldz, Ankara), Orta Dou Teknik niversitesi 4. Aras, . (1996) stanbul'da gecekondu nleme blgelerinde Bayndrlk Bakanl'nca uygulanan konutlarn yapm standartlar ynnden aratrlmas, Yldz Teknik niversitesi 5. Armatl, B. (1999) Toplumun yeni anlam ve planlamann yeniden dnlmesi: Pamuklar gecekondu alan planlamaya temel oluturan yeni topluma rnek olabilir mi? Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 6. Ayan, . (1993) ehirleme ve gecekondu, Seluk niversitesi 7. Bademli, R. (1985) Kaak Yaplama ve 2981 SaYl Yasa, mar Aff ve Yeminli zeI Teknik Brolar Paneli, TMMOB, Mimarlar Odas, s.25-29. 8. Bayraktar, N. (1996) Kentleme-gecekondu ilikisi Ankara rnei, Gazi niversitesi 9. Bostanolu, . (1986) Squatter (gecekondu) upgrading phenomenon in Turkey with special emphasis upon technical infrastructure, Orta Dou Teknik niversitesi 10. Bykgmen, N. A. (1997) Effects of improvement plans on squatter areas: Ankara case, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 11. ada, A.H. (1990) Mahmutbey'de sanayi ve gecekondu ilikisi, stanbul niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 12. amur(Cihangir), K. (1991) Improvement plans for Ankara metropolitan area: Spatial effects of improvement plans on city macroform Orta Dou Teknik niversitesi

82

13. Dalg, D. (1996) Kentleme srecinde gecekondu: Aliaa rnei, Aliaa Belediyesi: zmir 14. Dinel, H. (1989) Kentsel mekanda konut sorununa bir zm olarak gecekondularn deerlendirilmesi, stanbul Teknik niversitesi 15. Doan, M.C. (1990) Trkiye'de gecekondu meselesi ve mraniye-Mustafa Kemal Paa gecekondu blgesinde bir saha aratrmas, stanbul niversitesi 16. Dlgerolu, Y., (v.d.) (1998) G, kent ve gecekondu: kentte meknn dnm sorunu ve yaklamlar zerine yazlar, Birsen Yaynevi: stanbul 17. Eliin, Y. (1988) Rehabilitation as a strategy for squatter housing: legal and administrative aspects of rehabilitation, Ankara 18. Erder, S. (1996) stanbulda Bir Kent Kondu: mraniye, letiim Yaynlar: stanbul. 19. Erdoan, T. (1981) Squatter housing versus apartment housing, Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 20. Ergun, N. (1990) Gecekondu slah blgelerinin yeniden planlanmasnda kullanlabilecek bir yntem nerisi, stanbul Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 21. Erkan, R. (1989) stanbul-ili Yayla Mahallesi gecekondu blgesinin kentle btnleme eilimleri, Mimar Sinan niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 22. FES (1996) Trkiye'de gecekondunun 50.yl: barnma ihtiyacndan kentsel rant paylamna dnen bir srecin ekonomik, sosyal ve politik boyutlar, FES: stanbul 23. Fidan (Laleolu), N.A. (1999) Bursa`da kentleme srecinde kaak yap olgusu ve geliimi, Uluda niversitesi 24. Gedikli, B., 1998, mar aflarnn eletirel bir deerlendirmesi (2. cilt), Orta Dou Teknik niversitesi 25. Gksu, F. (1987) Kentsel gelime projeleri dizisi: gecekondu gelitirme projesi, KENT-KOOP ve EVREKOOP: Ankara 26. Grgl, A.Z. (1982) stanbul metropoliten alannda gecekondu nleme blgelerinin mekansal konumlari ve fizik mekan zmlemeleri, Yldz niversitesi ehir ve Blge Planlama Blm, stanbul (Yaynlanmam doktora tezi) 27. Hazarolu, T. (1992) Reflection social and economic changes to the physical structure of squatter housing Karyaka case, Dokuz Eyll niversitesi 28. lhan, M., 1989, Trkiye'de gecekondu blgelerindeki teknik altyap sorunlar (Ankara ili Keiren ilesi Osmangazi mahallesi teknik altyap olgusunun rneklenmesi), Gazi niversitesi 29. zg, M. (1989) Gecekondu, Bilgi: Ankara

83

30. Kangal, M. (1986) Guides for the design of squatter prevention zones, Orta Dou Teknik niversitesi: Ankara 31. Karagz, M. (1995) Gecekondu sorununun hukuki ynleri, Seluk niversitesi 32. Kerem, Z. (1993) Gecekondulama srecinin incelenmesi: Alibeyky'de (stanbul) bir aratrmas, stanbul Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 33. Ko, E. (1998) Planlara ve dzenleyici yasal kurallara uygun olmayan yaplama alanlarnn dnm srecinde planlamann etkinlii, Yldz Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 34. Konukan, I. (1989) Cost of squatter (gecekondu) housing areas to urban economies from the point of view of infrastructural services: a case study from Ankara, Orta Dou Teknik niversitesi 35. Kuzu, A. (1997) Deien planlama anlay iinde gecekondu alanlar iin kentsel gelitirme yaklamlar Ankara rnei: GEAK kentsel gelitirme projesi, Orta Dou Teknik niversitesi 36. Mahalli dareler Eitim Aratrma Gelitirme Merkezi (1996) mar ve gecekondu aff, Mahalli dareler Eitim Aratrma Gelitirme Merkezi: Ankara 37. nc, A. (1988)The Politics of the Urban Land Market in Turkey, International Journal of Urban and Regional Research, Cilt 12, No. 1, s.38-64. 38. ztrn, B. (1995) Ankara'da gecekondu blgelerinde yaayan ailelerin ekonomik problemleri zerinde bir aratrma, Ankara niversitesi 39. Sevgi, C. (1988) Kentleme srecinde zmir ve gecekondular, zmir Konak Belediyesi: zmir 40. enyapl, T. (1982) Gecekondu evre icilerin mekan, ODT ehir ve Blge Planlama Blm: Ankara 41. enyapl, T. (1983) Ankara kentinde gecekondu geliimi (1923-1960), Kent-Koop Yaynlar: Ankara. 42. enyapl, T. (1992) A New Stage of Gecekondu Housing in Turkey, lhan Tekeli ve dierleri Development of stanbul Metropoliten Area and Low Cost Housing.Turkish Social Science Association, Municipality of Greater stanbul. IULA-EMME: stanbul, ss. 182-209. 43. enyapl, T. (1996) 1980 sonrasnda ruhsatsz konut yapm, Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl: Ankara 44. enyapl, T. (1996) Ankara'da gecekondu oluum sreci ve ruhsatl konut sorunu, Batbirlik:Ankara 45. T.C. Maliye Bakanl Milli Emlak Genel Mdrl /stj. Mehmet Akdemir (1998) Gecekondu slah projeleri uygulamalar ve hazine tanmaz mallar ile ilikileri, T.C. Maliye Bakanl Milli Emlak Genel Mdrl: Ankara 46. Tatldil, E. (1989) Kentleme ve gecekondu, Ege Universitesi: zmir

84

47. Tok, N. (1999) Trkiye'deki gecekondu almalarna modernizasyon teorisine referans vererek eletirel bir yaklam, Bilkent niversitesi 48. Tokatl, A. (1992) Collaboration of stakeholders in squatter settlements renewal projects in Turkey, Ankara: Department of Management and Graduate School of Business Administration Bilkent University 49. Tutan, H. (1995) Trkiye'de gecekondu sorunu, stanbul niversitesi 50. Trel, A. (1992) A Study of the Provision and use of the Low Cost Formal Housing in stanbul, Tekeli, ., ve dierleri (Derleyenler) Development of stanbul Metropoliten Area and Low Cost Housing, Turkish Social Science Association. Municipality of Greater stanbul. IULA-EMME, stanbul, s.1 61-181 51. Trk Belediyecilik Dernei Yaynlar (1994) Gecekondulamann nlenmesi, kentleme ve planlama, Ankara: Trk Belediyecilik Dernei Yaynlar 52. Uluba, A. U. (1981) Spatial structure of a gecekondu district with regard to economic dynamism and ownership Cevizlidere, ODT :Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 53. Uzel, A. (1985) mara ilikin balamalarn geliimi ve deerlendirilmesi. Kent Koop. Yaynlar, Ankara 54. stn, M.Z. (1995) Kentleme srecinde gecekondu oluumlar ve Fikirtepe rnei, Yldz Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 55. Yavuz (Tre), C. (1992) Gecekondularn iyiletirilmesi iin baz seeneklere ipular rnek blge Altnda, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 56. Yurdseven, C. (1993) Bir gecekondu iyiletirme stratejisi olarak katlm: Trabzon Zafer mahallesinde bir rnek alma, Karadeniz Teknik niversitesi
KENTE UYUM VE GECEKONDULULAR

1. Akdemir, N. (1979) Gecekondu ocuklar, Il Yaynevi: stanbul 2. Alk, N. (1993) Gecekonduda Yaayan Yetikinlerin Mesleki Eitim ihtiyalar ve Katlma Engelleri, Yldz Teknik Universitesi: stanbul 3. Alpar . ve Yener S (1991) Gecekondu Aratrmas, DPT Sosyal Planlama Bakanl: Ankara 4. Ar, O. (1985), Adapazarna g ve alma hayatna intibak aratrmas stanbul Adapazar 5. Aydoan, F. (1990) Krsal kesimden kente gelen ailelerin kentlileme sreleri ve sorunlar, Cumhuriyet niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 6. Babakanlk Aile Aratrma Kurumu (1991) Gmen aileleri ve g olay paneli, Babakanlk Aile Aratrma Kurumu: Ankara

85

7. Bektre, I. S. (1986) Formation of apartment blocks in squatter areas as a distinct aspect of unauthorized urban housing stock, ODT Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 8. alkan, V. (1994) Bursa'da kentsel geliim ve gecekondulama, stanbul niversitesi 9. Dzkyl, A., 1995, Krsal alandan kente g ve gecekondu genliinin sorunlar (stanbul-Sultanbeyli gecekondu blgesi), Mimar Sinan niversitesi 10. Erder, S. (1997) Kentsel Gerilim, Uur Mumcu Aratrmac Gazetecilik Vakf: Ankara 11. Eren, Z. (1977) Gecekonduda aile yaps, Ankara: Department of Ethnology A.U.D.T.C.F. 12. Gke, B. (1976) Gecekondu genlii, Hacettepe niversitesi: Ankara 13. lbars, Z. (1981) Ankara gecekondu kadnnn hane d almasnn geleneksel kadn stat ve rolleri zerindeki etkinlii: Peyami Sefa ve Menderes mahallelerinin karlatrmal sosyal antropolojik incelenmesi, Ankara niversitesi Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi 14. nal, K. (1992) Ankara'daki gecekondulularn rgtl kentsel yaplarla rgtsel ve kurumsal adan btnlemesi, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 15. Karata, K. (1987) Gecekondu ailelerinin kentte btnlemelerini engelleyen nedenler ve ortaya kan toplumsal sorunlar, Hacettepe niversitesi 16. Olsen, K. (1977) Gecekondu genliinin sosyo-ekonomik ve kltrel yaps zerine Akdere Mutlu mahallesinde yaplan bir aratrma, Ankara Univ. D.T.C.F. Antropoloji Blm: Ankara 17. Onat, . (1993) Gecekondu kadnnn kente zg dnce ve davranlar gelitirme sreci, Babakanlk Kadn ve Sosyal Hizmetler Mstearl: Ankara 18. Taan, T. (1996) Urban populism: redistribution of urban land rents, Orta Dou Teknik niversitesi, ehir ve Blge Planlama Blm (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 19. Trkdoan, O. (1974) Yoksulluk kltr: gecekondularn toplumsal yaps, Dede Korkut: stanbul 20. Utku, M.B. (1993) Frsat eitlii asndan zmir gecekondu blgelerinde kzlarn eitim ans, Dokuz Eyll niversitesi 21. stnolu, E. (1972) Aile planlamas, ailede deime ve sosyal deerler (Aktepe gecekondu rnei), Sosyal Hizmetler Akademisi: Ankara 22. Yakn, . (1980) Gecekonduda konutlarn yaps, fonksiyonlar ve konutla ilgili inanlar Ankara Universitesi D.T.C.F Etnoloji Krss: Ankara 23. Yaln, A. (1999) Krdan kra g eden ailelerin sosyo-ekonomik yaps zerine bir aratrma: Crk ky-Adana rnei, ukurova niversitesi

86

24. Yank, U. (1993) Krdan kente g eden kiilerin sosyo ekonomik ve kltrel yaplarnda meydana gelen deiiklikler: Ayyldz ky rnei, Uluda niversitesi 25. Yurtkuran, S., 1996, Change of traditional life style in the process of urbanization: The case of the migrated Tillo to Ankara, Hacettepe niversitesi

KONUT

1. Acar, E. ve Gven, M. (1992), A study on the housing conditions of industrial labor, lhan Tekeli ve dierleri., Development of stanbul Metropolitan Area and Low Cost Housing, Turkish Social Science Association. Municipality of Greater stanbul. IULA-EMME. stanbul, s.210-235 2. Akuva, N. (1996) Tarihi evrelerde konut-yap ilikileri: Ulucanlar rnei, T.C.Babakanlk Toplu Konut daresi: Ankara 3. Akn, B. (1987) Alt gelir gruplar iin konut, TBTAK: Ankara 4. Akkol, M. (1996) Akaabat'ta alternatif konut edinme yntemi ve olumlu olumsuz sonular, Karadeniz Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 5. Alkan, A. (1997) Trkiye'de 1980'den sonra dar gelirlilerin konut sorunu ve konut kooperatifleri, Ankara niversitesi 6. Alp, A. (1996) potek kredileri ve ipotee dayal menkul kymetler yoluyla Trk konut finansman sorununun zmnde bir model nerisi, SPK: Ankara 7. Altaban,. (1996) Toplu Konut Alanlarnda T.C.Babakanlk Toplu Konut daresi: Ankara rgtlenme ve letme,

8. Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi (1983) XIII.skan ve ehircilik Haftas Konferanslar, (25-26 Mart 1982): Toplu konut sorunlar ve siyasas, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi: Ankara 9. Ayata, S. ve Ayata, A. G. (1996), Konut komuluk ve kent kltr, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi: Ankara 10. Bahvan, H. (1994) Trkiye'de dar gelirlilerin konut sorunu ve toplu konut uygulamalar, Mimar Sinan niversitesi 11. Balamir, M. (1992) Trkiye kentlemesinde kat mlkiyeti etkeni, A.. Siyasal Bilgiler Fakltesi: Ankara. (yaynlanmam doktora tezi) 12. Balamir, M. (1996) Kiralk konut, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi, Ankara 13. Balamir, M. (1996) Trkiyede apartkentlerin oluumu, Tarihten Gnmze Anadoluda Konut ve YerIeme, TTV: stanbul, s.335-344. 14. Bademir, H. (1997) Trkiye'deki toplu konut yerleimlerinde ynetim, bakmonarm modelleri ve sorunlar, stanbul Teknik niversitesi

87

15. Berkman, G. ve Osmay, S. (1996) 1984 sonras konut kooperatifilii, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi, Ankara 16. Bykolu, A. (1988) Trkiye'de mevcut konut politikas ve uygulamalar, Gazi niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 17. Bierli, M.K. (1986) Trkiye'de konut sorunu ve bu sorunun zmne ynelik politikalar, Anadolu niversitesi 18. Bilgin,. (1994) Yap retiminde rn Sre likisi, Yldz Teknik niversitesi Mimarlk Fakltesi: stanbul 19. Boratav, K., Ersel, H. ve Kepenek, Y. (1983) 5. Be yllk kalknma plan iin konut sektr ve politikalar zerine bir model nerisi, KENT-KOOP: Ankara 20. Boratav, K., Ersel, H. ve Kepenek, Y. (1984) Housing yearbook, KENT-KOOP: Ankara 21. Bore, Y. (1998) Konut kooperatifleri Eskiehir rneinde bir alan almas, stanbul Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 22. elem, B. (1997) Trkiye'de konut sorununa ynelik devlet mdahaleleri ve mdahale aralar, Yldz Teknik niversitesi 23. etin, M. (1995) Trkiye'deki toplu konut yerlekelerinde evresel kalite problemi zerine bir alma, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 24. rac, M (1996) Konutlarda maliyet tahmini iin bir model, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi: Ankara 25. Demirel, S. (1993) Trkiye'de konut sorunu, konut politikalar ve belediyeler -Ankara Bykehir Belediyesi rnei, Gazi niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 26. DPT Yedinci Be Yllk Kalknma Plan zel htisas Komisyonu Raporu (1996) Konut, T. C. DPT: Ankara 27. Dlger, H. (1987) Konut kooperatiflerinde deerlendirilmesi, stanbul Teknik niversitesi konut retim srecinin

28. Dlgerolu, Y., Aydnl, S., Pulat, G., Zerrin Ylmaz, Z., zgnler, M. (1996) Toplu Konutlarda Nitelik Sorunu, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi, Ankara 29. Eraydn, A., Trel, A., ve Gzel, A. (1996) Konut yatrmlarnn ekonomik etkileri, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi: Ankara 30. Erdoan, A. (1986) Trkiye'de konut sorunu ve bu sorunu zmeye ynelik politikalar Uluda niversitesi 31. Eronat, A. . (1977) Trkiye'de konut sorunu ve politikas, Ankara ktisadi ve Ticari limler: Ankara 32. Ersz, H.Y. (1994) Trkiye'de konut politikalar (Karlatrmal deerlendirme), stanbul niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) bir

88

33. Ertan, M.H. (1996) Sosyo-ekonomik adan konut problemi ve zm nerileri, stanbul niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 34. Eryiit, H. (1996) Trabzon'da konut sektrnn yaps: konut sorununun zmndeki etkileri ve konut tem sunumunun kent yaps zerindeki etkileri, Karadeniz Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 35. Esmeray, A.A. (1996) Trkiye`de konut sorununa bir zm olarak konut kooperatifiliinin geliimi ve Trk konut politikas ierisindeki yeri, Gazi niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 36. Geray, C. (1994) Konut' 94: 7.be yllk kalknma plan ncesinde konut sorununa yeni bir bak, Kent-Koop: Ankara 37. Gkdemir, S.B. (1994) Trkiye'de inaat ve konut sektrnn ekonomik gelime zerindeki etkileri, Dokuz Eyll niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 38. Gner, H. (1988) Trkiye'de konut ve konut sorunu, stanbul niversitesi 39. Grel, S. (1996) Dar gelirli kesime altyaps hazr arsa sunumu, T. C.Babakanlk Toplu Konut daresi, Ankara 40. Grel, S. (derleyen) (1984) zmir Dokuz Eyll niversitesi ehir ve Blge Planlama Blm, renci almalar: Trkiye'den toplu konut rnekleri, KENT-KOOP, Ankara 41. Ik, O. (1991) The penetration of capitalism into housing production speculative house building in Turkey 1950-1980, University College, London. (Yaynlanmam doktora tezi) 42. mamolu, O. ve mamolu,V. (1996) nsan, evi ve evresi: Ankarada bir toplu konut aratrmas, T. C.Babakanlk Toplu Konut daresi, Ankara 43. TO (1978) Konut sorunlar semineri, 29-30 Mays 1978, TO: stanbul 44. Kalkan, N. (1989) Dk gelirlilere konut yapmnda teknoloji seimi, Gazi niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 45. Kara, M. (1990) Trkiye'de konut sorunu uygulanan konut politikalarnn deerlendirilmesi ve konut sorununun zm iin model nerisi, Gazi niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 46. Karabay, I. (1993), Housing affordability problem and a computer aided affordability analysis concerning the low income groups in Turkey, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 47. Karada, M. (1995) Trkiye'de konut sorununda merkezi hkmetin rol: rgtsel yap, Gazi niversitesi 48. Karayaln, M. (1983) Community participation in urban housing in Turkey, KENT-KOOP: Ankara 49. Kavrakolu, I. (1983) Konut sorunu ve zm iin neriler, stanbul Sanayi Odas: stanbul 50. KENT-KOOP (1983) Batkent: new settlement project, KENT-KOOP: Ankara
89

51. Ko, H. (1988) Trkiye'de konut kooperatiflerinin ynetim sorunlar, Gazi niversitesi 52. Ko, H. (1989) Kentsel konut sunumunda konut kooperatiflerinin etkinlikleri zerine bir aratrma zmir rnei, Dokuz Eyll niversitesi, zmir (yaynlanmam doktora tezi) 53. Komut, E., M. (derleyen) (1996) Dierlerinin konut sorunlar, Ankara: TMMOB Mmarlar Odas 54. Kovanlkaya, T. (1992) Trkiye'de konut sorunu ve konut retim modeli, Marmara niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 55. Kksal, A. (1994) Trkiye'de konut retimini ynlendiren kurumsal dzenlemeler, Yldz Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 56. Kubin, G. (1991) Gven housing cooperative, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 57. Mlkiyeliler Birlii (1977) Byk kent belediyeleri ve sorunlar sempozyumu, Mlkiyeliler Birlii yaynlar: Ankara 58. Okuolu, Y., zgnl,N, Batkan, ve F. Gke (1996) Tarihi Konut Stokunun Salkllatrlmas: Bir Finansman ve rgtlenme Modeli, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi: Ankara 59. Oktar, O. N. (1991), The housing problem of newly married couples in Ankara, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 60. dl, Y. (1996) Sakarya ilinde konut sorununa ilikin istatistiksel bir analiz, Osmangazi niversitesi 61. ren, T.A. (1987) Trkiye'de konut sorunu ve ekonomik etkileri, Gazi niversitesi 62. ztrk (Tahsinolu), Y. (1992) Kooperatiflerle konut retim modeli, stanbul Teknik niversitesi 63. ztrk, N. (1997) Trkiye'de konut sektr, Cumhuriyet niversitesi 64. zekren, . (1990) Workers housing cooperatives in Turkey:A qualitative evaluation of the movement, SAP2. 1 81wp29, International Labour Office: Geneva. 65. zekren, . (1996) Nasl bir konut kooperatifilii, T.C.Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl: Ankara. 66. Peynirciolu, N., stnk, B. (1994) Kentsel gelimenin ynlendirilmesi asndan belediyeler ve konut retimi, DPT: Ankara 67. Pulat, G. (1991) Dar gelirli kentlilerin konut sorunu ve soruna sosyal ierikli mekansal zm araylar, stanbul Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 68. Seymen, .B. ve Ko, H. (1996) Trkiyede ky yerlemelerinde tatil konutlar, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi: Ankara

90

69. Silindir, A. F. (1997), Cooperatives: income transfer mechanism as housing investment, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 70. en, M. (1993) Trkiye'de konut sektr, Seluk niversitesi 71. Tandoan, N. (1997) Bursa Erturul Mahallesi toplu konut alan fizibilite, stanbul Teknik niversitesi 72. Taner, I. (1992), Evaluation of 1984 mass housing law: spatial distribution of housing credits, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 73. Takprl, T.S. (1995) Trkiye'deki konut retimi ile nfus art arasndaki ilikinin istatistiksel olarak incelenmesi, stanbul niversitesi 74. Tekeli, . (1982), Trkiyede Konut Sorununun Davransal Nitelikleri ve Konut Kesiminde Bunalm, Konut 81 ,Kent-Koop. Ankara, s. 57- 101 75. Tekeli, . (1984) Bahelievlerin yks: Bir bat kurumunun yeniden yorumlanmas, Kent-koop: Ankara 76. Tekeli, . (1996) Trkiye'de yaamda ve yaznda konut sorununun geliimi, Ankara: Toplu Konut daresi Bakanl 77. Temel, S. (1992) Trkiye'de sosyal konut ve sosyal konut politikas, Gazi niversitesi 78. TMMOB,1987, Dnya Konut Ylnda Trkiye Sempozyumu Teblileri, 15-17 Ekim 1987, TMMOB:
zmir

79. Tokman, B. (1981) Dk maliyetli konut alanlarnda optimum altyap/servisler acsndan model aratrmas, TUBITAK Yap Aratrma Enstits: Ankara 80. Tokman, B. (1985) Konut politikalar uygulamalarnda zel bir rnek: Yenimahalle, KENT-KOOP: Ankara 81. Tokurolu, B. (1985) Kentleme sreci ierisindeki insann toplumsal yaants erevesinde konut sorununa, Gazi niversitesi 82. Tuna, M. (1999) Trkiye kentlerinin toplumsal yaps: Konut varlna dayal toplumsal farkllama, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 83. Tuna, N., Gnay, B., Topakta, L. ve Z. K. lkenli (1996) Trkiyede toplu konut uygulamalarnn kentsel gelimeye etkileri, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi: Ankara 84. Turan, N. (1999) Konut sorununun czmunde bir alternatif olarak konut kooperatifleri ve Eskiehir ilindeki konut kooperatiflerinin sosyo-ekonomik analizi, Anadolu niversitesi: Eskiehir 85. Tutal, O. (1994) Dar gelirlilere ynelik uygulanan konut politikalar ve bir model nerisi kendi evini yapana yardm yntemi, Osmangazi niversitesi 86. Tfeki, A.R. (1986) Konut sektrnn ekonomideki yeri sorunlar ve zm yollar, Uluda niversitesi 87. Trel, Ankarada Konut Fiyatlarnn Mekansal Farkllamas, ODT Mimarlk
91

Fakltesi Dergisi, Cilt 7, Say 1, 1981, s. 97-109. 88. Trel, A. (1982), Ankarada Konut Pazar Analizi, Glksz,Y. (Derleyen) Trkiye Birinci ehircilik Kongresi 1. Kitap, ODT ehir ve Blge Planlama Blm: Ankara. 89. Trel, A. (1989) 1980 Sonrasnda Konut retiminde Gelimeler, ODT Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 9, say 2, s.137-154. 90. Trel, A. (1996) Konut reticileri, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi: Ankara 91. Trel, A. (1996) Mlk Konut, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi: Ankara 92. Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf (1996) Tarihten Gnmze Anadoluda Konut ve YerIeme: stanbul 93. Trkiye Kent Kooperatifleri Merkez Birlii (1992) Kent kooperatifilii yedinci teknik kongresi, Antalya 94. Trkiye Ticaret Sanayi Deniz Ticaret Odalar ve Ticaret Borsalar Birlii (1988) Konut sorunu: Toplu konut uygulama sonular ve son zamanlardaki gelimeler, Ankara: Trkiye Ticaret Sanayi Deniz Ticaret Odalar ve Ticaret Borsalar Birlii 95. Uurlu, .G. (1996) Konut ihtiyacnn karlanmas iin bir model aratrmas, stanbul niversitesi 96. Ulusoy, . (1994) Trkiye'de konut sorunu, politikas ve uygulama sonular, nn niversitesi 97. Unutmaz, H. (1994) Toplu konut nitelerinde yer alan sosyal donatm ve altyap tesislerinin toplam maliyet zerindeki etkisi, stanbul Teknik niversitesi 98. Yalaz, B. (1995), The role of the state housing policies in the increasing rate of home ownership in Turkey, ODT: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi)
KRESEL KENT-DNYA KENT

1. Batur, A., (Derleyen) (1996) Dnya Kenti stanbul, Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf, stanbul, 1996. 2. Batur, A., (Derleyen) (1996) stanbul Dnya Kenti Sergisi, Yap Kredi Yaynlar. stanbul. 3. Beykan, M., Dnya kenti stanbul, Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf 4. Bursa Bykehir Belediyesi (1998) Bir dnya kenti Bursa, Bursa Bykehir Belediyesi: Bursa 5. eIik, Z. (1996) Deien stanbul, Tarih Vakf Yurt Yaynlar: stanbul, s.88-97 6. Eryldz, S. (1993) Blge-kent ve evreye kltrel yaklam Avrasya megapol olarak stanbul, Kltr Bakanl: Ankara 7. Gymen, K. (1994) nsanca yaanabilir dnya kenti Ankara SHP: Ankara

92

8. Gven, M.H ve Ik, O. (1996) stanbuIu okumak: stat-konut mlkiyeti farkllamasna iiikin bir zmleme, Toplum ve Bilim, Say 71, K, s.6-60. 9. Gven, M.H ve lk,O. (1997), stanbulu okumak ii: mahalle dzeyinde konut mlkiyeti-stat farkllamasna iiikin bulgular nasl genellenebilir, Toplum ve Bilim, Say 72, s..153-164 10. Gven, M.H (1992) Introduction to structural landscape analysis: overviews on the industrial landscapes of greater stanbul, ODT, Ankara, 1992. (Yaynlanmam doktora tezi) 11. zmir Bykehir Belediye Bakanl (1995) 2000'e bir kala dnya kenti zmir, zmir Bykehir Belediye Bk: zmir 12. Kangal, S. (1998) Bir dnya kenti Bursa, ME-PA:stanbul 13. Keyder, . ve nc,A. (1993) stanbul and the concept of world cities, Friedrich Ebert Vakf: stanbul 14. Klnaslan, . (1981) stanbul kentleme srecinde ekonomik ve mekansal yap ilikileri, T Mimarlk Fakltesi: stanbul 15. Kuban, D. (1996) stanbul: Bir kent tarihi, Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf: stanbul 16. zdemir, A.D. (1999) Socio-morphological transformations of urban space after the 1980: A study of stanbul city core in a comparative perspective, Orta Dou Teknik niversitesi 17. Reyhan N (1990) The spatial implications of restructuring of production organization of Bursa textile industry, ODT ehir ve Blge Planlama 18. Sevim, N. (1997) Kresellemenin kentlerin geliimi zerindeki etkilerini ynlendirebilme: Kocaeli/Trkiye rnei, Orta Dou Teknik niversitesi 19. Soysal, M. (1996) Kentler kenti stanbul: Dnya kenti stanbul sergisi, stanbul: Tarih Vakf 20. Soysal, M. (1999) Kentler kenti stanbul, stanbul: Onduline Avrasya A.. 21. T.C.Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl (1993) Gelecein stanbul'u aratrmas, T.C.Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl: Ankara 22. Tekeli, . (1992) Dnya Kenti stanbuI, Gr, Say 6, s.55-58. 23. Tekeli, . (1994) The development of the stanbul Metropolitan Area: Urban administration and planning, IULA-EMME: stanbul, ss. 30-45. 24. Toplu Konut daresi Bakanl (1993) Gelecein stanbulu, IULA EMME: stanbul 25. Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf (1996) Dnya kenti stanbul sergisi, Yap Kredi: stanbul 26. Trkiye'de 16.dnya ehircilik gn Kolokyumu (1994) stanbul'un kentsel gelime sorunlar ve Avrupa metropoller, Mimar Sinan niversitesi: stanbul

93

YEN RETM SRELER/YEN SANAY MERKEZLER/KENTSEL GELMEDE SANAY

1. Altay, D. (1986), Changes in the spatial distribution of the manufacturing industry in the planned period of Turkey ODTU:Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 2. Ayata, S. (1991), Sermaye birikimi ve toplumsal geliim, Gndoan: Ankara 3. Aydnl, H.., 1997, 1950 sonras sanayileme srecinde Trkiye`de sanayileme kentleme ilikisi - Bursa rnei, Gazi niversitesi 4. Bademli, R. (1985), The Urban Industrial Landscape in the Developing World, Mimar: Architecture Development. No.18, s. 22-27 5. Baykan-Seymen, . (1988) mekan organizasyonu bilimlerinde bilgi kuramsal anmlar: kuramsal irdeleme balamnda tarihi kent merkezlerinde kk lekli retimin yaps ve deiim sreleri zmir rnei, Dokuz Eyll niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Mhendislik Mimarlk Fakltesi (Yaynlanmam doktora tezi) 6. Cingz, S. (1990) Impact of industrial estates in decentralization process of industry zmir-Manisa case, Orta Dou Teknik niversitesi 7. Cokun (Yrkhan), G. (1988), The structure of employment in manufacturing industry according to the regional characteristics ODTU: Ankara 8. abuk, N. (1988) Sanayileme srecinde Manisa'nn zmir metropolne uyumu, Ege niversitesi 9. etinkaya, F. (1989), Industrial production dynamics as the driving force in the metropolitan development ODTU: Ankara 10. ezik, A. (1974), Industrial estates, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 11. ezik, A. ve Eraydn, A. (1982) Trkiyede Organize Sanayi Blgeleri (19611981), DPT Sosyal Planlama Dairesi: Ankara. 12. Delikta, O. (2000), Spatial dynamics of turkish automobile suppliers, ODTU:Ankara (Yaynlanmam Doktora Lisans Tezi) 13. Dikerdem, M.A. (1980) Factory and Workshop an Investigation into Form of Small Scale Production in Turkey, Sussex University, (Yaynlanmam doktora tezi) 14. Duruiz, L. Ve Yentrk, N. (1992) Facing the Challenge: Turkish Automobile, Steel and Clothing Industries Responses to the Post- Fordist restructuring, Ford Foundation: stanbul. 15. Eraydn, A. (1981) malat sanayii sektrleri arasndaki ilikilerin ekonomik ve mekansal nitelikleri, DPT Sosyal Planlama Dairesi: Ankara. 16. Eraydn, A. (1992) Post-Fordizm ve deien mekansal ncelikler, ODT Mimarlk Fakltesi: Ankara

94

17. Eraydn, A. (1994) Changing spatial distribution and structural characteristics of Turkish manufacturing industry F. enses (Derleyen) Recent Industrialization Experience of Turkey, Greenwood: New York, s. 155-176 18. Eraydn, A. (1995), Local development under the pressures of restructuring: the case of Bursa, Turkey, B. van der Knaap and R.Le Heron (Derleyenler) Human Resources and Industrial Spaces: A perspective on globalization and localization, John Wiley, Chichester, s. 161-176 19. Eraydn, A. (1999), Sanayinin Anadoluya yaygnlamas ve son dnemde gelien yeni sanayi odaklar, 75 Ylda arklardan iplere, Tarih Vakf: stanbul, s. 257278 20. Eraydn, A., 1993. The new international relations, restructuring in the economy and the emerging changes in the business behaviour, Rogerson, C., Schamp, E. ve Linge, G.J.R. (Derleyenler) Business Behaviour, Markets, Finance and Industrial Change, Gruyter: Berlin 21. Erendil, A. (1998) Using critical realist approach in geographical resarch: an attempt to analyze the transforming nature of production and reproduction in Denizli, ODT (Yaynlanmam Doktora Tezi) 22. Ersoy M (1993) Yeni liberal politikalar ve kentsel sanayi, ODT, Mimarlk Fakltesi: Ankara

23. Ersoy, M. (1982) A critique of modernization and dependency schools in urban industrial sector,
ODT (Yaynlanmam doktora tezi)

24. Esen, O., 2001, Anadolu'da Kalknma sreleri ve Malatya rnei, Trkiye Ekonomi Kurumu: Ankara 25. Grer, N. (1990) Industrial mobility in Ankara inner metropolitan area "test of incubation hypothesis for different industrial sectors", Orta Dou Teknik niversitesi 26. Gven, H. M. (1992), Introduction to structural landscape analysis: overviews on the industrial landscapes of greater Istanbul ODTU: Ankara 27. Ik, O. ve Pinarcolu, M. (1996), Two faces of local transformation: the case of Denizli, City, Say. 3-4, s. 63-70 28. Kayas, S. (1995) Local Production Organization Oriented Towards Global Markets: Subcontracting Relationships in the Clothing Industry in Turkey, ODT (Yaynlanmam doktora tezi) 29. Ocak, M. (1989) Metropolitenleme srecinde imalat sanayii ve metropoliten ehir ilikileri, stanbul Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 30. Oru, N. Ve Aksoylu, S. (1985) Kentleme sanayileme etkileimi: Bir sanayi kentinin planlama ve uygulama sorunlar Eskiehir rnei kolokyumu, 9. Trkiye Dnya ehircilik Gn: Eskiehir 31. kten, A. (1988) kk sanayinin kentsel istihdamdaki ilevi bursada bir rnek oiay incelemesi, Yldz niversitesi: stanbul.

95

32. zcan, G.B. (1995) Small firms and local economic development, Avebury: Aldershot 33. zeli, T. (1994), Technological change in industry and regional development case study:determination of Eskisehir's regional indigenous potential for technological change and industrial development, ODTU: Ankara (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 34. Pnarcolu, M. (1998) Industrial Development and Local Change: The Rise of Textiles and Clothing since 1980s and Transformation in the Local Economies of Bursa and Denizli, University College, University of London (Yaynlanmam doktora tezi) 35. Reyhan, N. (1990) Spatial implications of restructuring of production and organization Bursa textile industry, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 36. Salim Kk, 1994, Kentleme politikalarnda ara olarak organize sanayi blgeleri, stanbul Teknik niversitesi 37. Saraolu Y,1993, Local production networks: A new oppurtunity for development, ODT ehir ve Blge Planlama (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 38. Tekeli, ., enyapl, T., Gven, M. (1991) Ankarada Sanayi retiminin Tarihsel Geliim Sreci, Milli Prodktivite Merkezi: Ankara 39. TMMOB Makina Mhendisleri Odas (1999) Denizli'de Sanayileme ve Kentleme Sempozyumu, 15-16-17 Ekim 1999: bildiriler kitab, Makina Mhendisleri Odas: Ankara 40. Turgut, S. (1997) Sanayi kentlerinin oluumunda imalat sektrlerinin rol Gaziantep dokuma sektr, nn niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 41. Trkiye Ticaret Sanayi Deniz Ticaret Odalar ve Ticaret Borsalar Birlii (1983) Trkiye'de ve dnyada sanayi blgeleri ve uygulamalar, Trkiye Ticaret Sanayi Deniz Ticaret Odalar ve Ticaret Borsalar Birlii: Ankara 42. nverdi, L. (1994) Role of agricultural based manufacturing in unbalanced interregional economic development, Dokuz Eyll niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi)
POPULZM, HEMEHRLK VE YEREL YNETM

1. Aal, ., Tezsezen, C. (1995) Trkiye'de yerel ynetim sistemi iinde belediyeler, Maliye ve Hukuk Yaynlar: Ankara 2. Akn, E. (1995) Konut alanlar planlamas ve politikalarnda yerel ynetimlerin rolnn kentsel gelimeye etkisi, Gazi niversitesi 3. Aksu, R.T. (1986) Trkiye'de kentleme olgusu ve yerel ynetimlere etkisi, Uluda niversitesi
96

4. Akta, A. (1997) Yerel ynetimlerde yerel hizmetlerin zelletirilmesi, Dumlupnar niversitesi 5. Albayrak, N. (1996) Trkiye`de konut sorunu ve konut sorununun zmnde konut kooperatifleri yerel ynetimler ve Toplu Konut daresi ibirlii: Ktahya Yeilkent toplu konut alan uygulamas, Anadolu niversitesi 6. Alpge, A. (1993) Halka dnk yerel ynetim, Toplu Konut daresi Bakanl ve IULA-EMME: stanbul 7. Ankara Bykehir Belediyesi (1991) Devlet tekilat ve devlet tekilat iinde yerel ynetimlerin yeri, ABB: Ankara 8. Arkboa, E. (1998) Yerel ynetimler, katlm ve mahalle muhtarl, Marmara niversitesi 9. A, H.U. (1991) Yerel ynetimlerde planlama ve getirilmesinde APK birimlerinin yeri, Gazi niversitesi hizmetlerin yerine

10. Atacan, V. (1995) Yerel ynetimlerde il planlamasnn ilevi: Trk idari sisteminde yeniden yaplanma, Uluda niversitesi 11. Atalay, N. (1999) Malkara Kylere Hizmet Gtrme Birlii'nin sosyo-ekonomik etkileri zerine bir aratrma (Tekirda ili Malkara ilesi rnei) Ankara niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 12. Avrupa Konseyi Yerel ve Blgesel Ynetimler Ynlendirme Komitesi (1995) Hizmette yerellik (subsidiyarite) ilkesinin tanm ve snrlar, Mahalli dareler Genel Mdrl: Ankara 13. Ayata, A.G. (1994) Roots and trends of clintelism in Turkey, L. Rorger ve A.G. Ayata (Derleyenler) Democracy, Clientalism and Civil Society, Lynne Rienner Publishers: London 14. Aydn, M. (1997) Trkiye'de byk ehir ynetimi, Krkkale niversitesi 15. Aykut, O. (1998) Ankara'nn konutlama srecinde biimsel gsterge deerlerinin "kimlik" kavram ile ilikilendirilmesine ait bir inceleme, stanbul Teknik niversitesi 16. Bar, . (1992) Sosyolojik adan belediyelerin grevleri zerine bir inceleme, stanbul niversitesi 17. Bilgin, M. (1996) Ekonomik kalknma srecinde belediyeler (orum Belediyesi rnei), Sleyman Demirel niversitesi 18. Birlemi Milletler nsan Yerleimleri Konferans Habitat II (1999) Habitat gndemi ve stanbul deklerasyonu, stanbul 19. Boratav, K., 1985, Trkiyede Populizm 1962-1976 Dnemi Uzerine Notlar, Yapt, No.46, s.7-18 20. Bozok, D. (1993) Yerel ynetimler ve turizm, Balkesir: Balkesir Valilii l Kltr Mdrl

97

21. Blbl, D. (1998) dari ve mali paylamn yerel ynetimler zerindeki etkisi: Trkiye rnei, Dokuz Eyll niversitesi 22. Cokun, B., Uzun, T. (1999) Trkiye'de yerel ynetimlerin geliimi, nitelii ve Mula ili yerel ynetim birimlerin uygulamada karlatklar sorunlar, Mula niversitesi 23. akr, N. (1993) Trkiye'de yerel ynetimler ve yerel ynetimlerin bykl zerine bir uygulama: 1963-1991, stanbul niversitesi 24. alkan, A. (1995) Trkiye'de bykehir belediyelerinin mali yaps ve sorunlar: Ankara Bykehir Belediyesi uygulamas, Afyon Kocatepe niversitesi 25. iek, H. (1991) Trkiye'de metropoliten belediyelerde yerel ynetimin zellikleri ve geliimi, stanbul niversitesi 26. iti, O. (1989) Yerel ynetimlerde temsil: belediye rnei, Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits:Ankara 27. ukurayr, M.A. (1999) Yerel ynetimler ve katlm: Halkn katlm duyarll ve katlm yollar asndan Konya rnei, Ankara niversitesi 28. Dal, Z. (1997) Trkiye'de merkezi ynetimin yerel ynetimler zerindeki denetimi Sleyman Demirel niversitesi 29. Danielson, M.N. ve Kele, R. (1985) The politics of rapid urbanization: Government and growth in modern Turkey, Holmes and Maier: New York 30. Devlet Planlama Tekilat, 2001, Yerel ynetimler zel ihtisas komisyonu raporu, DPT: Ankara 31. Dikba, M. (1999) Merkezi ynetimle yerel ynetimler arasndaki grev ve kaynak blm (Akal denkletirme), Ankara niversitesi 32. DPT, Beinci Be Yllk Kalknma Plan K Raporu (1991) Mahalli hizmetlerin yerinden karlanmas, DPT: Ankara 33. Dnya Yerel Ynetim ve Demokrasi Akademisi (1997) Yerel zerine bir tartma, Dnya Yerel Ynetim ve Demokrasi Akademisi Yaynlar: stanbul 34. Emirolu, H., 2000, Yerel ynetimlerde halkn kltr ve eitim dzeylerinin ykseltilmesine ynelik faaliyetler ve konuya ilikin bir aratrma, stanbul niversitesi 35. Emrealp, S. (1993) Yerel ynetim ve bilgi teknolojisi, Toplu Konut daresi Bakanl ve IULA-EMME: stanbul 36. Erbay, Y., Yener, Z., Kodemir, K. ve elikkaya, Y. Z. (1997) Trk yerel ynetimlerinde snr tesi ibirlii aratrmas, Trk Belediyecilik Dernei ve Konrad Adenauer Vakf: Ankara 37. Erbay, Y., Yener, Z. (1999) Avrupa Konseyi: yerel ve blgesel ynetimler kongresi, yerel ynetimlerimizin Avrupa platformu, WALD: stanbul 38. Erdumlu, G. (1993) Bykehir belediyeleri aratrmas, DPT:Ankara
98

39. Erdumlu, G., stnk, B., Tantekin, G ve Sorgu, N. (1987) Belediye gelirleri ve harcamalar aratrmas (1976-1984), DPT: Ankara 40. Erdumlu, G. (1996) Belediyelerde performans llmesi, DPT: Sosyal Sektrler ve Koordinasyon Genel Mdrl Aratrma Dairesi Bakanl: Ankara 41. Eren, V. (1996) Yerel ynetimlerde demokrasi ve ynetime katlma, Seluk niversitesi 42. Erten, M. (1999) Nasl bir yerel ynetim? Anahtar Kitaplar: stanbul 43. Frat, A.S. (1997) Avrupa Birlii yelii srecinde Trkiye`deki metropolitan alan yerel ynetimlerinin, Gazi niversitesi 44. Geray, C., Kele, R., Hamamc, C., Kaplan, A., oban, A. A. ve Duru, B. (1995) Bykehir ve ile belediyeleri aratrmas, Trk Belediyecilik Dernei ve Konrad Adenauer Vakf: Ankara 45. Gymen, K. (1983) Bir Yerel Ynetim yks 1977-1980: Ankara Belediyesi Deneyimi, zgn Matbaa: Ankara 46. Gler(Ayman), B. (1992) Sosyo-ekonomik gelime srecinde yerel ynetimler, Ankara niversitesi 47. Gler, B. A. (1992) Yerel ynetimler: liberal aklamalara eletirel yaklam, Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits: Ankara 48. Gler, B.A. (1996) Yeni sa ve devletin deiimi. TODAE: Ankara. 49. Gnal, E. (1997) Avrupa yerel ynetimler zerklik art balamnda Trkiye'de yerel ynetimlerin zerklii sorunu, anakkale Onsekiz Mart niversitesi 50. Gne, . (1995) Trkiye'de yerel ynetimler ve yerel hizmetlerin finansman, ukurova niversitesi 51. Hamamc,C. (1981) Belediyelerimizin Yaps ve Demokratikleme Eilimleri, SBF: Ankara, (YaynIanmam Doktora Tezi) 52. ileri Bakanl Mahalli dareler Kontrolrleri Eitim Kltr Yardmlama ve Dayanma Dernei (1996) Yerel ynetim ve denetim, ileri Bakanl Mahalli dareler Kontrolrleri Eitim Kltr Yardmlama ve Dayanma Dernei: Ankara 53. skan ve ehircilik Haftas Konferanslar (12: Haziran 1979-Ocak 1980) (1981) Yerel ynetimlerde gncel sorunlar, Ankara niversitesi: Ankara 54. Kadolu, H. (1997) ada yerel ynetimlerde sosyal politikalar, Uluda niversitesi 55. Kavuk, M. (1990) Yerel ynetimlerin ilevleri ve gnmzde yerel ynetimler, stanbul niversitesi 56. Kaya, R. (1989) Kentlemenin genel geliimi, Trkiye'de yerel ynetimler ve metropoliten ynetim, stanbul niversitesi

99

57. Kent Kooperatifilii Teknik Kongresi (1998) Kentlemede rgtlenme ve yeni finansman modelleri, siyasal partilerin yerel ynetimlere yetki devrine bak, teki Yaynevi Ankara 58. Kray, M. (1982), Changing Patterns of Patronage: A Study in Structural Change, Toplumbilim Yazlar, Gazi niversitesi Yaynlar. Ankara 59. Kurdolu, A. (1989) Kentleme srecinde hemehrilik dernekleri: stanbul rnei, Marmara niversitesi 60. Kurtolu, A. (1998) Local politics and social networks in urban Turkey: The Case of hemehrilik in the Keiren Municipality, Orta Dou Teknik niversitesi 61. Mahalli dareler Eitim Aratrma Gelitirme Merkezi (1994) Yerel ynetimlerde yeniden yaplanma, Mahalli dareler Genel Mdrl: Ankara 62. Mahalli dareler Eitim Aratrma Gelitirme Merkezi (1995) Yerel ynetimler ve konut, Mahalli dareler Genel Mdrl: Ankara 63. Mahalli dareler Eitim Aratrma Gelitirme Merkezi (1996) Yerel ynetimler ve Habitat II, Mahalli dareler Genel Mdrl: Ankara 64. Marmara ve Boazlar Belediyeler Birlii (1980) Trkiye'de yerel ynetimler: Belediyeler, Marmara ve Boazlar Belediyeler Birlii: stanbul 65. Orta Dou Teknik niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Kentsel Politika Planlamas ve Yerel ynetimler Ana Bilim Dal (1997) Yerel ynetimlerin yeniden yaplandrlmas konulu stdyo almas, Orta Dou Teknik Universitesi: Ankara 66. zet, S. (1993) Yerel ynetimler ve demokrasi karlatrmal ve teorik bir inceleme, stanbul niversitesi 67. ztrk, A. (1994) Trkiye'de yerel ynetimlerin yeniden yaplanma srecinde karlalan ynetim sorunlarnn incelenmesi ve bir model nerisi, ukurova niversitesi 68. Parlak, H. (1994) Yerel ynetim birlikleri ve uygulama rnekleri, stanbul niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 69. Safi, . (1998) Trkiye`de blge dzeyinde ynetim biimi araylar, Ankara niversitesi 70. Schler, Harald (eviren Y.Tonbul) (1999) Trkiye'de sosyal demokrasi: Particilik, hemehrilik, Alevilik, stanbul: letiim 71. Sebebli, H. (1990) Yerel ynetimlerde yeni sistemlerin etkinlii: stanbul metropol blge rnei, stanbul niversitesi 72. T.C Kastamonu Valilii, 2000, Kltrel deerlerin korunmasnda yerel ynetimlerin rol ve sorumluluu sempozyumu (3 Haziran 2000) ve yerel gndem 21 bilgilendirme sempozyumu, T.C Kastamonu Valilii: Kastamonu 73. ahin, M. (1997) Ekonomik yeniden yaplanma srecinin yerel ynetimlerin yeniden yaplandrlmas zerine bir alan aratrmas, nn niversitesi

100

74. Tavas, O.E. (1999) Yerel ynetim sistemi iinde belediyelerin yeri ve yeniden yaplanma sorunu, Ankara niversitesi 75. Tekeli (1992) Development of urban administration and planning in the formation of stanbul Metropolitan Area, Development of stanbul Metropoliten Area and low cost housing, IULA-EMME, s.182-209 76. Tekeli, . (1994) The Patron-Client Relationship:Land-Rent Economy and the Experience of Urbanization without Citizens S.J.Neary, M.S.Symes ve F.E Brown (Derleyenler), The Urban Experience, E& FN Spon: London, s.9-18. 77. Tekeli, . (1996) Habitat. lI konferans yazlar. T.C. Babakanlk Toplu Konut Dairesi Bakanl, Ankara 78. Tekin, H. H. (1997) Kentleme srecinde belediyelerin sorunlar zerine sosyolojik bir inceleme, Hacettepe niversitesi 79. Telolu, .F. (1991) Metropolitan ehir ynetimi ve yerel ynetimler, stanbul niversitesi 80. Toplu Konut ldaresi Bakanl (1993) Trkiyede yerel ynetim sisteminin gelitirilmesi, IULA- EMME: stanbul 81. Toprak, A. (1997) Trkiye ve Avrupa Birlii'nde yerel ynetim yaplar, Marmara niversitesi 82. Tortop, N (1991) Mahalli idareler, TODAE: Ankara 83. Tuncel, G. (1998) Sosyal, kltrel dayanma ve yardmlama (hemeri) derneklerinin Trkiye'nin sosyal, kltrel ve siyasal yaamna etkileri ve Malatyallar dernekleri rnei, nn niversitesi 84. Turkiye Ulusal Rapor ve Eylem Plan (1996) Habitat.ll Kent Zirvesi, stanbul 85. TSAD (1995) Yerel ynetimler: sorunlar, zmler, TSAD: stanbul 86. TUSAD (1997) Yerel Ynetimler Yasa Tasla, stanbul 87. Trk Belediyecilik Dernei (1992) Byk ehirlerin kurulu sorunlar: yuvarlak masa toplants tutanak notlar, Trk Belediyecilik Dernei: Ankara 88. Trk Belediyecilik Dernei, Konrad Adenauer Vakf (1993) Yerel ynetimlerin ekonomik ilevleri, Trk Belediyecilik Dernei: Ankara 89. Trk Belediyecilik Dernei, Konrad Adenauer Vakf (1993) Yerel ynetimler ve iletiim, Erk Yaynclk: Ankara 90. Trk Belediyecilik Dernei-Konrad Adenauer Vakf (1992) Trk Belediyecilik Dernei-Konrad Adenauer Vakf Turizm Bakanl tarafndan ortaklaa dzenlenen yerel ynetimler ve turizm sempozyumu, Trk Belediyecilik DerneiKonrad Adenauer Vakf Ortak yaynlar:Ankara 91. Trkcan, E. (derleyen) (1979) Belediye ilevlerine nicel bir yaklam, Ay Yldz Matbaas: Ankara

101

92. Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits (1992) ada yerel ynetimler, TODAE, Ankara 93. Trk Belediyecilik Dernei, Konrad Adenauer Vakf,1996, Yerel Ynetimler ve Habitat II Konulu Yuvarlak Masa Toplants, Trk Belediyecilik Dernei: Ankara 94. Uurlu, S. (1995) Yerel ynetim birimi olarak belediye hizmetleri ve ekonomik giriimleri, Hacettepe niversitesi 95. Uz, M. (1994) Dk gelir grubu konutlarnn ynetiminde yerel ynetimlerin yeri zerine bir analiz, stanbul Teknik niversitesi 96. nal, Y. (1982) Kentlemenin ynetimsel sorunlar zerine bir inceleme Teknik niversite Matbaas: stanbul 97. nl, H. (1993) Yerel ynetimler aras ibirlii: kent belediye birlikleri, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl: Ankara 98. nl, H. (1993) Ynetimler aras ilikiler, Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl ve Uluslararas Yerel Ynetimler Birlii Dou Akdeniz ve Ortadou Blge Tekilat:stanbul 99. stnda, G.E. (1999) Yeni sa ve yerel ynetimler: Trkiye rnei, Orta Dou Teknik niversitesi 100.Yalnda, S (1990) F. Almanya'da karlatrmal bir inceleme, FAV: Ankara ve Trkiye'de yerel ynetimler:

101.Yalnda, S. (1992) Krsal kalknma projeleri ile yerel ynetimler arasndaki ilikilerin gelitirilmesinde yaklamlar, FES: stanbul 102.Yalnda, S. (1995) Yerel ynetimler, sorunlar, zmler, Trk Sanayici ve Adamlar Dernei: stanbul 103.Yazcolu, R (1992) Ynetim sistemimizin yeniden dzenlenmesi, Erzincan 104.Yerel Ynetimler Sempozyumu (1995) Yerel ynetimlere bak, Genel Yaynlar: Ankara 105.Yeiladal, E. (1994) Bykehir belediyelerinin kaynak ve finansman sorunlarna stanbul metropol rneinde yaklam, Yldz Teknik niversitesi 106.Yldrm, F.S.M. (1999) Yerel ynetimler ve denetim, stanbul niversitesi 107.Yldrm,S. (1993) Local government and democracy, IULA-EMME: stanbul 108.Yldrm-Bayramolu,F., (Derleyen), 1996 Kentte birlikte yaamak stne, Dnya Yerel Ynetim ve Demokrasi Akademisi Yaynlar: stanbul 109.Yldrm-Bayramolu,F., (Derleyen) (1996) Genlik ve kent ynetimi, Dnya Yerel Ynetim ve Demokrasi Akademisi Yaynlar: stanbul 110.Ylmaz, L. (1991) Trkiye'de yerel ynetimlerde " Anakent modeli " ve stanbul Byk ehir Belediyesi, stanbul niversitesi

102

111.Ycel, A. (1994) Bykehir ynetimi, stanbul iin model ve i glerin ynlendirilmesi, DPT: Yapsal Uyum Sosyal Politikalar ve Koordinasyon Genel Mdrl, Planlama Dairesi: Ankara 112.Zengin, E. (1993) Trkiye'de yerel ynetim, Ankara niversitesi
DEMOKRAS, YEREL SYASET, YEN KENT NSANI

1. Akkoyunlu, K. (1995) Kentsel toplumsal hereketler ve Trkiye, Ankara niversitesi 2. Aktre Z, Doan S, Kse S (1993) Kimlik, snrsallk ve mekan,ODT Mimarlk:Ankara 3. Altunta, N. (1997) Siyasal katlmda bir deiim modeli: Gecekondularda arasal katlmdan zerk katlma dnm, Hacettepe niversitesi 4. Aslanolu, R. A. (1998) Kent, kimlik ve kreselleme, ASA: Bursa 5. Azakl, S. (1995) Yerel demokrasi ve belediyelerin demokratikleme abalar, Marmara niversitesi 6. Balkz, B. (1994) Yerel ynetimlerde temsil ve demokrasi zmir'de belediye meclis yeleri zerinde bir aratrma, Ege niversitesi 7. Belge, T., Bilgin, O (1997) Yurtta katlm: sivil toplum kurulular ve yerel ynetimler arasnda ortaklk ve ibirlii, Helsinki Yurttalar Dernei: stanbul 8. Bilgin, . (1995), Modernizmin ehirdeki izIeri, Defter, Yl.8, Say 23, Bahar, s.85102 9. Bursa Bykehir Belediye Bakanl, ehir danma ve dayanma konseyi (Bursa kent konseyi) toplant raporlar: 1995-1997 "Gelin kentimizi birlikte ynetelim, Bursa Bykehir Belediye Bakanl: Bursa 10. ukurayr, A., 2000, Siyasal katlma ve yerel demokrasi, Yarg: Ankara 11. Dalg, D. (1997) Effects of non govermental organizations acting as public institutions to local politics (A sample for zmir metropolitan municipality area) Dokuz Eyll niversitesi 12. Demir, E. (1998) Kentsel farkllama ve kimlik: Ankara`da konut evreleri zerine bir aratrma, Ankara niversitesi 13. Doan, M. (1998) Yerel ynetimlerde halkn ynetime katlm, Marmara niversitesi 14. Duman, B. (1997) Kamu yarar kavramn demokrasi balamnda yeniden tanmlamak: Yerellik, Orta Dou Teknik niversitesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi) 15. Dnya Yerel Ynetim ve Demokrasi Akademisi (1999) Sivil Toplum iin "Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi" Semineri (1997-1998), WALD: stanbul

103

16. Eraydn, A. (2001), New forms of local governance in the emergence of industrial districts, D. Felsenstein ve M. Taylor (Derleyenler) Promoting local growth: Process, practice and policy Ashgate: London 17. Erton, M. (1995) Kent kimlii znik ve Mudurnu yerlemeleri rnei, stanbul Teknik niversitesi 18. Gksu, S. (1996), Post-Turistik znenin Sahicilik Bunalm, Toplum ve BiIim, Say 71, K, s.228-237. 19. Grmez, K. (1985) Trkiye'de ehirleme srecinde ehire intibakszlk ve sosyokltrel sonular, Gazi niversitesi 20. Grmez, K. (1990) Yerel demokrasi ve Trk belediyecilii, Hizmet-I Sendikas 21. Grmez, K. (1997) Kent ve siyaset: bir metropol alanda, kentleme/kentlileme dzeyi ile siyasal kltr ve siyasal davran ilikileri zerine bir aratrma (Ankara rnei) Gazi niversitesi: Ankara 22. Grmez, K. (1997) Yerel demokrasi ve Trkiye: yerel ynetim ve belediyeler, Vadi: Ankara 23. Horasan, A.H. (1992) stanbul mahalle muhtarlarnn ada demokrasi anlay, stanbul niversitesi 24. Ik, O. (1994), Deien toplum/mekan kavraylar: mekann politiklemesi, politikann mekansallamas, Toplum ve Bilim, 64-65, Gz- K, s. 7-38. 25. Ik, O. (1996), Kreselleen dnyada yeni uzaklklar ve siyaset, Sosyal Demokrat Deiim, 96/I, s.54-62. 26. Ik, O. (1994-95) GlobalIeme sreci ve kentin/ kentliliin deien anlamlar, Birikim, 68-69, s.98- 105. 27. Kahraman, B.H., (v.d.) (1998) Katlmc demokrasi, kamusal alan ve yerel ynetim, WALD: stanbul 28. Kahraman, H., Keyman, E.F., Sarbay, A.Y. (1999) Katlmc demokrasi, kamusal alan ve yerel ynetim, Dnya Yerel Ynetim ve Demokrasi Akademisi: stanbul 29. Kandil, A. (1997) Kentsel katlm ve bask gruplar (Mimarlar odas zerine bir aratrma), Ankara niversitesi 30. Karaman, A.N (1998) Kentte katlma davran "Ankara rnei", Gazi niversitesi 31. Kazgan, G. (1990) Trkiye'nin ynetim yaps ve yerinden ynetimi: ynetimde ademi merkezileme yoluyla demokrasiyi geniletme ve ilerlik kazandrma, Friedrich Ebert Vakf Konferanslar, stanbul: FES 32. Kele, R (1993) Kent ve siyaset zerine yazlar (1975-1992), IULA-EMME: stanbul 33. Kele, R. (1982) Kent ve siyasal iddet, Basn Yayn Yksek Okulu Yaynlar: Ankara

104

34. Kele, R. (1992) Yerinden ynetim ve siyaset, Cem Yaynevi: stanbul 35. Kl, A. (1998) Belediye meclislerinin temsil yetenei -Van Belediyesi rnei-, Sakarya niversitesi 36. Kse, A.C. (1996) Yresel dayanma rgtlerinin kentlileme srecindeki rol -Konya ili rnei, Seluk niversitesi 37. Mahalli dareler Eitim Aratrma Gelitirme Merkezi (1995) Yerel zerklik, demokrasi ve halkn katlm, Mahalli dareler Genel Mdrl:Ankara 38. Mutman, M. (v.d.) (1999) Sivil toplum iin "kent yerel siyaset ve demokrasi" seminerleri, Demokrasi Kitapl: stanbul 39. Okutan, A. (1995) Trkiye'de kentleme ve siyasal yap, Trk Demokrasi Vakf: Ankara 40. kesiz, H. (1997) Sivil taatsizlik: Disiplinleraras kolokyum 7-9 Kasm 1997, Dnya Yerel Ynetim ve Demokrasi Akademisi:stanbul 41. Peker, M. (1997) G, kentleme sorunlar ve yerel siyaset: yeni eilimler, yeni yaklamlar, Saray Kitabevi:zmir 42. Sar, S. (1993) Yerel ynetimlerde halka dnklk, stanbul niversitesi 43. Benhabib,S. (evirenler, Z.Grata, C. Grsel) (1999) Demokrasi ve farkllk siyasal dzenin snrlarnn tartmaya almas, Dnya Yerel Ynetim ve Demokrasi Akademisi: stanbul 44. Sonel, T. (1994) Trkiye'de yerel demokrasi, stanbul niversitesi 45. ahin, Y. (derleyen) (1998) Ekonomi forumu: ynetsel etkinlik, demokrasi ve il says, FES, stanbul 46. Tadelen, M. D. (1993) ada katlmc demokratik belediye, Ankara 47. Tekeli, . (1995), Bir modernite projesi olarak Trkiyede kentsel planlama, Ege Mimarlk, 5 (16), s.51 48. Tekeli, . (1994), Demokratik dncenin temellendirilmesi ve eletirel kuram zerine dnce1er, TopIum ve Bilim, 63, Bahar, s. 102-121. 49. Tekeli, . (1996) Habitat II konferans Yazlar, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl: Ankara 50. TESEV (1998) Human development report: Turkey, UNDP: Ankara 51. Turan, Z.B. (1996) Kentsel kimlik tespitine bir yaklam: eme'de bir alan almas, Dokuz Eyll niversitesi 52. Varol, M. (1989) Yerel siyasetin demokratiklemesi, Gndoan: Ankara 53. Yldrm, S. (1993) Yerel ynetim ve demokrasi: kavramlar, yaklamlar, T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl: Ankara

105