Professional Documents
Culture Documents
i
DR. MEHMET MAKSUDO LU
ANKARA I 9 6 9
ARAPA DILBILGIS
Pgk44: ile
9.
'")./ec4,10.. L%.16,10
11J:N .
.114...).
BIRKA SZ
Bir Arapa Dilbilgisi yaz naa, 1960-61 retim y lnda, mamHatip Okulunda meslek dersleri retmeni olarak bulunduum Izmir'de balamtm. mam-Hatip Okullar mfretat na uygun olarak byk bir blmn hazrlad m taslak, araya baka uralarn girmesiyle tamamlanamamt . Bu kitap, eldeki eski malzemeden de yararlan larak, ancak, derlenen eski ve yeni malzeme, Arapan n bir btn olarak verilmesini ngren bir plana gre, yenibir kahba dklerek meydana gelmi tir. Kitapta, balca blm vardr.
L Blm, harflerin sylenileri ve yaz llar nt belirten, Arapa ile ilgili ilk ve temel bilgileri veren bir Giri niteliindedir. Blm, kelimenin yap s , blmleri, kelimenin u rad dei iklikleri inceleyen biimbilgisi (sarf morfoloji) ne tahsis edilmi tir. Burada, Arapadaki kelime e idi saysna (fal, isim, harf) uygun olarak 3 alt blm vard r. Kelime, her bakmdan bu blmde incelenmi tir.
.
JUNI ) kelimeSes Uyumu ve Yumu ama Kaideleri (Jyl y 1 3 nin yapsndaki deiiklikle ilgili oldu undan, szgelii, kltme ( j k,, ad1) gibi, okluk ( ) gibi bir madde numaras altnda, a)
harf b) teskin c) kalb klara ayrlarak incelenebilirdi. Ancak, geni lii ve hususiyeti, bu konuyu, Sarf'a bir ek blm gibi almam z gerektirdi.
Blifan'de cmle kurulu u, kelimenin cmle iindeki durumu ve bu durumun kelime sonunda gerektirdii deiiklikler gsterilmi , yani, bu son blm szdizimi (nahv : sentaks) ne ayr lm tr.
1 Cem karl oul, mufred kar l tekil szleri kullanlagelmekte ise de, "ok" ve "tek" szlerinin sonuna -1 eklenerek nisbet, aidiyet anlam elde etme iddias nn ne denli rk ve temelsiz olduu hakknda bkz.: Prof. Dr. Zeynep Korkmaz, Trkede -1 Eki, Trk Dili, say 181 (Ekim 1966), s. 24 - 32, Ankara 1966.
Szdizimi, tamamen, dilin yap s ri hu ile ilgili oldu undan, nce kesin, a k olarak bilinmesi gereken, okuyan n zihnine Arapa= bunye hususiyeti olarak nakolunmas istenen hususlar (cmle ve tamlama eitleri gibi) verilmi, sonra cmle ilenmi tir. Bu arada sras geldike, Trke kaideler hat rlatlm , okuyanda "dil uuru" uyank tutulmaa allm tr. Kitap gzden geirilip al trmalar yapldktan, k sas Arapada belli bir seviye kazand ktan sonra "iindekiler" emas na gz atmak, dilin yap hususiyetine olan a inal younlatrabilir midindeyim. Kitab n basm yla yak ndan ilgilenen Do. Dr. Mehmed Hatiboluna, Asis. M. Rami Ayas'a, provalar n tashihinde ok eme i geen Asis. Mustafa Fayda'ya, ok deerli yardm ve tavsiyelelerde bulunan .R id Rewih b. Muhammed'e ve kapa hazrlayan Cevat ulger'e iten teekktrlerimi sunmak, yerine getirilmesi zevkli bir vazifedir.
Mehmet E. Maksudo lu
Iv
6 - Uzatma I reti
,L,J
6 7 7 8
-5 a ... 5 . - 12
54 17 - Be Fiil 54
55
59 66 72 76
20
-121 - I ret Isimleri 22 - Ismu'l MaysI 23 - Zaman ve Yer isimleri t 24 - Mim'li Masdar _} J a ""',..!4 25 - Bir Kez Olu smi 26 :31:45
Zamirler
78
80
81 82
Durum smi
'
r D
82 83 84
28
Alet smi
29 - Obartma
VI
lir
;,..;
86 89 92
',..,1-.,:i.j j*
Tl
94 96 97
III -HARF 36 - Harfler BAZI SES UYUMU VE YUMUAMA KADELER 37 - Idgam (.0 38 - Ibd1 39 kalb, teskin, hazf 106
,y
j:3 - 1
I
107 108
109
NC BLM SOZDIZIMI
Sentaks
j e
_>,:::.11 >
115
VII
MEBN ve MU'RAB A MEBN KELIMELER a isim trnden : 45 I ret Isimleri 46 Zamirler 47 al smu'l Mavsller 48 art simleri 49 Soru simleri 50 Baz Kinyeler 51 Baz Zarflar jojiWI 52 Baz Say simleri Joe :1;34 '0.C.J4 -123 123 123 124 126 126 127 127 128 130 131 s j.," J 131 131
fiil trnden :
133
j"Qi I
133
133 133
B MURAB KE L MELER i'rb Hakk nda Ummi Bilgiler 58 Mahalli 'rb VIII 139
59 - Nunlanmaz
140
61 - Szde F'll 62 - Mubted ve Haber 63 - yvlj soyundan olanlar n haberleri 64 - ,:A5- soyundan olanlar n ismi 65 - soyundan olanlarn ismi
66 - Leyse'ye benzeyen harfler 67 - me ve Yerme Fiilleri 68 - 1 Zamiri 69 - Soru Harfleri 70 - L'mn Haberi 11-
MANSUBLAR 71 - Mutlak Mafill 72 - al-Marlu Bihi 73 - Diyelik Mar -Mu 74 - al-Mar-Mu Fihi 75 al-Mariilu Mdahu 76 - Hl 77 Temyiz IX
-
2.:1 4
.
> jt:L.4:1 11
4LJ
159 162
jj
172 -
_9
75C,i
''.:JJ -1
181 182
183
184 184 ' 1 1_411 ... 186
86 - Nudbe 87 Itigal
M A CR UR LAR 90 - isim Tamlamas 91 - ekim Harfleri 92 - And Harfleri 190 192 204
95 - Bedel 96 - Ba :_ja"J.J1
209 210
C 1..1 MLELER
ft4
215 216
T _.r-4-"
221
XI
BIRINCI BLM
GIRI ABECE: ELIFB.A. I Harfier: Arap alfabesinde 28 harf vard r. Yaz , sadan sola do ru yaz hr. Arapa'daki sesleri gsteren bu harfler, yaln z ba larna veya bir kelime iindeki yerlerinin ba ta, ortada, sonda olmas na gre de iik biimde yazlrlar. Harflerin 22 si, yaz da, hem kendinden nceki, hem de sonraki harfle birle ir, 6 s ise, yalnz kendinden nceki harfle birle ir, kendinden sonra gelen, solundaki harfle birle mez:
c. Kelime bSonun da Kelime t Banda
elif
geMze)
i. : '
Cilii
t Kelime
"OrtaStIlda
Kelime Sonunda
WITRWX
11
ZIPIEA
trudm a
puge
u m ea.gt 2
1111311
19-eA
b.h'
&l
z1
r'
z,
sin in ,:l
IP V
,-...
t'
'PV "C!
lo
ii
_Ii
,:-..
4.-....
4' , ayn
ayn
f' kf kf
1,
1
J.
P
ii
A
,=.>
C P.-
,.
c..
.....
c
-3
. .
>'h
,*
e e.
c_
-I,
t_,
4-.3
k.
il
9..
;,
.4
L.,
k..,
-5-
d'.1 I
:3
...,
:k
...-
Mm
mim
<,,
+5
..!
,.
i
...
'''
i
c:.?
j
J
Ly.'
...
. "
I .1
,-,.
1
)4
nfin vv
4}
h'
y'
"' 'A
1)
LP4'
.0"
.4
(.../4
+S
::
2 Harflerin Syleni i
2t. 11 ,L12
hemze i a ka (mahreci) g rtlak kkdr. Hemze, ses telleri kapan p iddetle alarak karlan sert bir sestir.
b
t Dil, st dilerin ucuna yavaa dokundurularak karlan bir sestir. s Dilin, st ve alt di lerin arasna sokulmasyla karlan yumuak, slikh bir sestir. e Bu ses, dilin, st di leri"' az gerisinde dama a de dirilmesiyle karlr. C Boaz tamamen a kken ses telleri s ktrlarak grtlaktan karlr. h Boaz krlarak karlan bir sestir.
d Dil st dilerin ucuna de dirilerek sert bir solukla karlr. & Dil, st ve alt di lerin arasna sktrlarak soluk verilir. Bu ses, nin sertidir.
Trkemizdeki r sesi gibidir, ancak, trkedeki r, dilin st di etlerine yaklatrlinasyla karlr, arapada r sylenirken dil dama a daha yakndr. z Diler hafife s klarak karlan z sesidir. Diler aras ndan karlan, slkh, keskince bir s sesidir. Dil, st di etlerine belli belirsiz dokundurularak di ler arasndan karlan bir sestir.
Diler sklp, dil damaa yaklatrlarak karlan kaln, tok bir sestir. Dil, sa veya sol st az diinin zerine getirilerek karlan z ile 1 aras nda, kaln, tok bir sestir. Dilin st dama a yaptrlp ucu st di lerin i yanna dokundurularak karlan kaln bir t sesidir. Dilin st dama a yaptrlp ucunun diler arasndan hafife karlmasyla meydana gelen kal n bir sestir. `a Ses telleri s ktrlarak grtlaktan karlan bir sestir.
f st di lerin alt duda a hafife bast rlmasyIa kan sestir. Dil kknden karlan ok kaln bir k sesidir. k Yumuak damaktan karlan bu ses, trkedeki k den biraz kaln bir sestir. 1 Trkemizdeki 1 gibidir m Genizden gelip dudaktan kan bir sestir. n Dil, st dilerin diplerine dokunurken genizden gelen bir sestir. v Dudaklar yuvarlakla trlp ne uzat larak karlan kaln bir sestir. Trkedeki st di lerle alt dudak aras ndan karlan v sesi de ildir.
y Yumuak damaktan karlan y sesidir. Arapadaki baz sesler aras ndaki ilikiyi gsteren izelgeler: Dilin Ucu Dilin Kk Yumuak Dama a Do ru Grtlak
Fsltl
,. L..., .
,. C . C
Seslek
.3
DudakDil Aras
L
Dietlerinden karlan (.11" + " i...: Damaktan
Dudaksl
,-....
...) )
.5 3
r. j ve
az, 'S da biraz ok, de ise iyice ne do ru karlarak sylenir (teltffuz olunur). Arapa'daki sesler, Bo azdan ba layp dudakta biten k yerlerine (mahree: kak) gre yle de s ralanabilir:
-
- - - .;
-m
-
z
-
.1
is
;i:L.:J
J"
ieriz
deriz
S attl
kelimelerinde grld gibi, yalnz balar na uzun sesli harflerdir. Bunlar ve teki harfleri ksa sesli okutmak iin h a r ek e denen i aretler kullanlr. 3 - Harekeler Arapada harekelerin say s iitr: : e,a 4-4,40 tre esre : katele (ldrd) kutubun (kitaplar) ku tile (ldrld)
s " J - 4:J
4 - Sukun: Bu i aret harfin zerine konur ve onun tabii sesini gsterir: yadhulu 4
(girer)
J J
..-
C_.1`;"1.
, j ,
Not 2
iinde bulundu u kelimenin kendinden saylr: '"i ;J:i (geme) c (azk, yiyecek)
f, o -
(ev)
I.,
Yuvarlak 3 ise, bir kelimenin as l yapsnda bulunmayp teklik veya diilik gibi yeni bir durumu gstermek zere kelime sonuna getirilir: ocuk inanm k z ocuu inanm (hanm)
3
Yuvarlak 3 kelime ortas nda bulunursa ak olarak( s biiminde) yazlr: bir gl "Y.5 95 ., gezi, yolculuk 5 Hemze: 3;,+.3 1 harfi ksa sesli olduu zaman, zerine hemze e denilen i aret konur: 1 yer, yiyor j_5"t okudu
a rO
a Hemze, kelime ba nda bulunursa, herekesi stn veya tre ise, hemze, elif zerine yazd n j:5-1 ata
-
ak ak __, I ana
...
1.!
nutuk ,> 1
Kelime ba ndaki hemzenin harekesi esre ise, hemze, elif harfi in altna konur: bakan, nder 1 , I ad I insan, ki i
b Hemze, kelime ortas nda veya sonunda gelirse, hen zenin harekesi ile kendinden nceki harfin harekesi kar latrlr; hangisi daha gl ise, hemze, o harekeyi temsil eden harf zerine yaz hr. Harekelerin en gls , sonra ." d r, en gsz say lr. Misallerle grelim: yer J S 1_,
.
hemzeninki ise sukundur. stn daha gl say ldndan, hemze, iistn temsil eden 1 harfi zerine konmu tur. inanr - Ya'n n harekesi olan tre, hemzenin harekesi olan
sukundan daha gl say ld iin, hemze, treyi temsil eden j harfi zerine yaz lmtr. yapar Y'mn harekesi olan esre, hemzenin harekesi
olan treden daha gl say ldndan, hemze, esreyi temsil eden cs zerine yazlmtr. e Kelime sonundaki hemzeden nce uzun sesli veya sakin bir harf varsa, hemze yaln z ba na yazlr:
kartltk
para
e- o
nesne,ey-
okudu
j.9
dolar
(al-Maddatu)
if harfi yanyana bulunursa, bunlar tek harf olarak yaz hr, ifin uzun okunaca n gstermek iin, zerine e denilen uzatma iareti konur:
bir
L>. I
LA
(maddatun)
birler bildirmek .6 5
(ash: (asli:
7 - Balama iareti:
(a- addatu)
Bir harf, ardarda iki kez gelirse, tek harf olarak yaz lr, zerine edde denilen - konur:
yutmak, yarmak r sevindirmek J
"'
(okunu u , (okunuu j f N
.
2 ) )
ss
ai:j
4....
r
ffl.LA-ffij
JJJJ
4
J Z
j j
1!..L;
5 -
4:3
8 - Nunlama
(at-Tanvinu)
Kelimeler sonunda,bu kelimelerin belirsiz oldu unu gstermek zere ;.1 ) denir. harekesiz bir N(,:)) sesi bulunur. Buna nunlama ( .....7Yazl, son harfin harekesine gre de iir: Yazl Okunu Nunlama iareti
'"
so
tnde yazlmaz:
jb
marhalaten
(herhangi) bir kalem eji- (bildiimiz, belli) kalem 3 bir ev bir mektep bir kitap bir yazara
emsi Harfler
,S
e:Ca:.r.1
o. -
yana
harflerinden biri ile balarsa ji in J harfi okunmaz, kelimenin ilk harfi eddeli okunur. Bu harflere Gne Harfleri : denir. Anlanu
Z 5 5 a
Kan:leri
Harfler
3 re
1
den biri ile ba larsa, JI in J harfi okunur. Bu harflere de Ay Harfleri: denir. ay
ata yaprak
ku ak --Belirtme talus (
ocuk j_o__123 1
sz aras nda ise okunmaz:
yaprak
j.3 1
1Si:U
yaprak dt
j"..S
gelirse, j1 in si yazlmaz:
43-)JiJ
_
zel Yazll Szler: Arapa'da bz kelimelerde I yazlmakszn okunur. Bu kelimelerin bahealar unlardr:
e.4 >1 ,
1.:kh
,!.US
Zil
'41
t_
'CS-;;T
J-
.11
si - 44
r 5u1, ;1,1,231,
10
KNci BLM
Biim
MORFOLOJ
BILGISI
Sarf lm i (biimbilgisi, morfoloji) kelimenin, istenilen mnya gre biim de itirmesini ineeler. Arapada e it kelime vard r
,
Trkernizde sekiz e it kelime vard r: 1- isim: Varl klara ad olan kelimelere isim denir. Trkemizde isimler, trl ynlerden eitlere ayr lrlar: a- Adlar varlklara verilileri bakmndan: 1- cins ismi Varhklardan bir cinse verilen isin din kuzu, ta, ak l, su, ev.. 2- has isim-Bir tek varl a verilmi isimdir: Ahmet, Konya, Fatih, Akdeniz.. b- Varlklarn olularma gre: 1- madde ismi-Varl klar-1, duyularmula anlalan nesnelerin toprak, su, kitap, yaprak, kalem... 2- m'an'a' ismi-Varl klar ancak ak l yoluyla bilinebilen nesnelerin ad : terbiye, kahramanlk, hrriyet, cesaret... e- Varhklann say lanna gre: 1- tekil-tek bir varl gsterir: kitan, kalem, b ak, k l , tolga, brk, kalpak 2- o ul-Birden art k varl gsteren isimdir: kitaplar, kalemler, baklar, kllar, tolgalar, brklar, kalpaklar... Bir de Topluluk smi vardr. Kelime, tekcil oldu u halde birok varl gsterir: boy, oymak, blk, ordu, dernek-. 2- Sfat: Varl klar' niteleyen veya belirten kelirnelerdir. Ba lca iki blme ayrlrlar: a- Niteleme Sfatlan- Varl n nasl olduunu gsterir: byk, sert, ye il, b- Belirtme S fatlan- Varl belirtir: bu, u, o, alt , dokuz, birtak m, ka?. 3- Zamir: Cmlede ismin yerini tutan kelimedir: ben, sen, o, unu, sakn, herkes... 4- Fiil: Salm ve zamanla birlikte i , olu bildiren kelimedin okuyorum, gelirsin, grecekler, inandk... gibi... Fiiller, zaman ve anlam zeillIklerine gre ekindenirler. Bu ekimlenme ekline kip denir. Tiirkernizde dokuz kip vard r: 1- di'li gemi kipi - inandm 2- misli gemi kipi - inanm sin
11
fai l (
isim (
harf (
1.0
okuyor
, t
yazd
isim: insan, hayvan, bitki, cans z nesne veya anlam zamana ba l olmayan bir ii gsteren kelimedir:
oda
..-
Ali
bilgi
Ip
harf: baka bir kelime bulunmad ka tam bir anlam vermeyen gzdr:
-den, -dan
ki, ceyedek
I - FL fi
3- imdiki Zaman Kipi - inanyorsun 4- Gelecek Zaman Kipi inanacaklar 5- Geni Zaman Kipi - inanerz Bunlar Haber kipleridir. 6- Gereklik Kipi - inanmals n 7- Dilek- art Kipi - inansalar 8- istek Kipi inanalan 9- Emir Kipi - inan. Bunlar da Dilek kipleridir. 5- Zarf: Sfatlardan, fllerden yahut cmledeki i i kendininkine benzeyen kelimelerden nce gelerek o kelimelerin andamlar m herkiten veya Insan kelimeler az yazd ., ok, okudu, yarn gelecek, aa t, indi, geri ekildi. ne atld , iin iin yanyor, sesizce 6 - Ed at: Szler aras nda trl anlam ilgileri kuran kelimedir: gibi, kadar, iin, ile, kar ... 7 - Ba : Eit grevli kelimeleri veya ilgili cmleri birbirine balar: ve, nk, halbuki, zira... 8 - fnlem: Duygular daha canl anlatma a yarayan, birdenbire sylenen kelimedir: amahl ahl oh! gibi
12
a-
JI
J o
Yaln fiilin btn kk harfleri, fiilin ashrdandr, Bu harflerin says gemi zaman kipinde umumiyetle tr, az say da drt harfli yahu fiil de vardr:
yazd at ,
gitti toplad-
( Lvyr,":;_f) ) denir. Fiil kal bna l (',;;;;11) ad verilir. harfli yahn fiilin ilk harfine o fiilin ta's ( , fis.C.i) ikinci harfine fiilin ayni
J I ."_.,, .r..) son harfine de fiilin Itm' ( :,,,,_;2 3 St s denir. - --5" . '...-r J fiili - j- ,:i _ L., "--;, fiili 1,, _ L..; __,.. j,,,..; fiili, . c. :7 0 .5 fiili - J:1;i .' 6 .f u.-, -- ' lsiindedir denir. ,
, ,, indi J jj . yazd - .5" ,...,::,:kesti _1 2 k rd - - 5 j.,..... .. baladt, yarlgad -,,-.a...C. __ yuvarlad -c.: . j_...-
13
( > 1). Fiilin ekimi, onun gemi zamandan geni zamana, geni zamandan buyruk kipine aktartl nasyla olur:
s, I aar
at
11 Fiillerin Blmleri
Fiiller, kk harflerine gre blmlere ayr lrlar. Bu, yle gsterilebilir:
.9
L,L;Li L'
Kkn meydana getiren harfler iinde hemze veya sayr lk harfi bulunmayan fiildir:
dnd
2 Hemzeli Fili J
oyna&
.3 e e - ,..PrjLJ
gibi.
izin verdi
gibi. 3 Muzdaf Fiil
I,
Kkn meydana getiren harflerden son ikisi ayn harf olan fiildir:
yardt
4 Misl Fili Kk harflerinin ilki 11 yahut
serpti
olan fiildir:
5 - Ecvaf Fiil ),_:i _rVl 1.1:04j:1- 4 Kkn meydana getiren harfIerden ortadaki harf sayr hk harfi _ ( S 9 I :;I:il ':-:9: 7- ,- ) olan fiildir:
dedi der ',,ji,),,';_,, ' yrd,gitti --JC,...., yiirr
nden biri
Lefif Fiil
Lefif filin iki harfi birden illetlidir. Bu iki illetli harf biti ik olursa o fiil makrn lefif (
J o o
I) t r.
korudu
Lrffl i
drd ktzarttt
sznde durdu s i
12 - Fiil ekimi
I - Harfi Yalm Fiilin ekimi ja i-Asj
1_ 5
Bir iin gemite yap ldn veya olduunu kesin olarak bildirir:
gitti
ld,
okudu -17.3
bildi
..Cp
b - Geni Zaman Bir iin yaplmakta oldu unu veya yap laca n gsterir, hem imdiki zaman, hem de geni zaman ifade eder: gider, gidiyor okur, okuyor - Buyruk lr, lyor
j
. .,`.*'
.7
git
oku
yaz
.1
>F
Arapada fiiller, nc ahstan birinci ahsa do ru olmak zere ekilir (tasrif edilir)ler. nce erkek (: >:5"--,f_.:4-4 ) sonra dii kiinin yapt i andr: Gemi Zaman C,T. 4
ok ''''',:..,*J- iki (.9 2",T1 tek) :,.. .;:. ,..:n * ) 3. erkek dii erkek dii
1.."-:->
C...a:5 1_:;-.....A
L....gb .5
,_....tUL1 1 ..
._
..
...'
ahs 2. ahs
.5
.:- -....A .3
ZS...j L.;.!
4.:-..A.A .5
4.-..._bi.>r.-.1 J I
- "-A
4,....._?._...a
,...-._.ft, 5 .,
D ....
..,
iLio L:,,..1. 4
.1, .):<,., .". i-.1
1. . ortak
1:....A .5
1..',.......4 .5
4.7.0.../4
16
.9 , ,.. .A e-
tek
1.ahs
2 . ahs
3. ahs
..-ge .>
4:-..., .s .
.:........Ab '
.5
k.......lb
iki
c...4""
1A
1.ahs
2. ahs
3. ahs
.. k_:......A .)
ok
A
-
(...*-5
o ...
ot ,
4,...,...},...j I
ahs
.T, A el , ....,
k.:......A, :s
3 ... ....
2. ahs
l'--"r4
lir." .3
3. ahs
. i...r: -A
17
..- e
o .! e
GelckZamn
veya
getirilmekle
gider
:41 j:J
gidersin
, yakn,
j_
Lsr....A .?)
ikicil
okeul
..,_A
-
gidiniz
2. ahs
Buyruk, pek tabii olarak, do rudan do ruya ancak ikinci ahsa (muhatab'a) verilir.
fi'L_SICS4
19
anlam yardm etmek vurmak, dmek amak sevinmek cmert olmak, cmertlik etmek sanmak ' _ __ .) _ .._ ) -
1
2
"- "
'45
Lri.,, .,: *
3 4 5 6
C-4'. .
C..k
, ) '..)..)`-'',.
p,,,, "..
)
3
":5"
ri ,...,--.....-
) 4...--..... ,.,.. . , ,
Fiillerin masdarlar ise, fiilden fiile de iebilirler, bir fiilin birden ok masdar da olabilir:
,
.P
...
Il
gibi
...
JI
Aa12 .>
j,,Lqj
J.,473
20
y rtmak ayrmak
kapamak Bazan, asl nda gei siz lsne sokularak gei li _350
C )-
gibi, trkede, gei siz iken gei li yaplan fle oldurgan fiil denir. oldurgan fiil geisiz (nesne almayan) fiil
ii
ettirgen
bildirmek, anlatmak yazd rmak iirmek
gibi.. 21
j_p
. . . .. _
O
J:--
J.,_....i.:,
, r.r. _ j..,t-
-'
Bu ldeki fiiller, masdara gre adland rlr. Yani, bu ldeki bir fiil iin bbndandry denir.
'_.5- - ')
.5
..' ... .
- ..5- - :3 J
. <_:,.,_3 r
1,M4--"",
22
di i erkek
L';
..0
C.4.3 j_.. .5
di i
..1. o .1:
...
C....._7_,S .- -. I; ..7.5-. .5
ortak
1f S.-S ..r.
'''.1
,....,Jk;JI
s 7.7
erkek
J-5.-- -3,-,41 1
.,
. -
.,......- fi
5 -LJ
Bu ldeki bir filin son harfi .. biiminde yazlm 1 olursa, masdari ";,10:.;12,. olur:
sulu swe . z
-,:-
.
s -.14' 1.
,. _. . .,. .,. . ,
erkek 5",:d1 di i
di i
, J: J J:5:-"":. ); .. .
(.) 1
..
. -. > ,.
(:),
-7.:
- S-.3:-.7
_,:s"-.1i.; .
fi t ,
4 ...1.o.1
.311
'
-.. o . .- ...s
j S h.t j
. _...,... . J
S j , 3
. ,,,,.... .1. 1
..t.
-5
-1-'
:;1,1
ortak
,J
.9
w.....,.. , .. 9 .
..0.
. .,,,..... ,...0 I
.
j...S..-J.j
J---
J----' ''
S":5
23
.. -
fi
L5 :2 ,
fi . Ls-2.42-1
gibi 2 - ""S.:1- 1 kalb Bu l de, filin gei derecesini artt rr. Basit fil nceden geisiz ise bu lde oldurgan (nesne aldrlm), gei li ise ettirgen olur:
geisiz
girmek gelmek,bulunmak
oldurgan
. sokmak getirmek
kmak
krmak glmek belirmek oturmak rmek uzaklamak, aramak geri dnmek tek olmak fi fi 1;
karmak
k zdrmak . I gldrmek ,!...C,.: gstermk oturtmak rtmek bozmak uzaklatrmak, ratmak geri gndermek ayrmak j_11 I .- -
24
geigli
i itmek binmek anlamak ig:4_, --. okumak 1 -jJ konumak - jJ 2::; iittirmek bindirmek
ettirgen
anlatmak
Iii, 1
Not:
yaprak
yapraklanmak
I Ji -`
gibi
J-L411
1-)L.-11
Ls.A.1
25
,;k11
(... 4- ' ... e
-
iki ...
'14
--
tek
.. - ..,
ill
- -.
3. ahs
4.,;L:il
...
,-,...-1.,,, 4
L.,.. 1,4
..L.c.
';....j1;i4 ,....1,1 1
j :tic, 14
1-.:- i,.;l ..
::>..1o1
:._.,:,:l.;4
F
C,_::,.:f...: '
L.2>,-.1:.;
..,:,,1,,,:1
k . ..: - ,,,-1
1. ahs l(713
C,:3,,,- I
l.....:,_- 1.4 _
:...:,,=-1:0 -4
4.))
_ . :42-.. .
_.. .41-:.
-....
1. akir
srge
,_..1,1 1
.41 ,t; I
.,
-
bi,J,,,i...i"
:,) _,...-1..02.-1
)1- . , )..41-
rrL2-3
:.>"'I:4j .. ,
fi c...." .0 5 *
sqr;' . z
26
-. 9 sl.,Gifi .; L7 s a ..1
...
I,S...:.3.1 -
-7,12-'
41_,..-1..0-1 "'
C>,-1:0 -1
LC-...19
h;
Lor". >rl'"4
li.R.14.0-)
4.9.,7-0:
.. . .-
Bu ldeki fiiller de masdara gre adland rhr. Yani, bu ldeki bir fiile: " Jlyl bab ndandr" denir. Bu ldeki fiilin nc harfi uzun sesli 4 olursa, masdar 'idi l olur:
istemek, 4.34 j emek, izin vermek, karlk vermek, cevap vermek, _. 3
-
s4 j I
L.,,
.,,
gibi
( )
27
b itelik : yazmak , -5"" ldrmek L; vurmak vP imek . yazmak L,21,5* savamak S.71:3 vuru mak birlikte imek
Bu inn, ayr ca, de iik kullamliIar da vard r: sert olmak gzel olmak ekimi: sert davranmak iyi davranmak
lj 1.,,:zi,1 jc.Ca,
L5,,;k1A
jc.11
blmek
. blnmek : 4L kesilmek. I
kesmek $32;
gibi ekimi:
J ...k...4.1A
Li t.4.11
(.9 ,',15.1
:; T-t
, ,._
, , .
ls. ekimi:
J ..),.:21.1
1-, L"
,
'
(...s. ul
.., ..-. .... 0.
T-t
.,,
gibi 29
Ji
1
yar mak.
( L"9' .,
t_JL"'1.
j_k_s1.1
L9,:,114 (...r1.....ui , s
Sfatlar, bu lye sokularak fiil yap lr. Renk veya sakatl gsterir. Obartma (mbala a) vardr:
ye il gk (mavi) kara sar yaz(kahverengi) ... 1 s- s -1 yeermek germek ; kararmak sararmak yazla mak ... 1 I z .
J.; I -
ak
sar Lyt, dilsiz L m
1 fi
30
e
p1
j j_P I
se
)-L,a1.1 .0
cs,,,;411
-
J..c- U.5
SPI- ; j
Anlamca, olabilir:
1 1 k ls
nmek
telik de gsterebilir: J
yardmlamak
sayrtlanmak, hastalanmak,
o _re
hasta grnmek
J J,41A
e.,_) L;i3,1
J.i,.
....4, .
11,1
'}:, --i2
J-z
a - J
bir filiyap lr:
paralamak - j_ A k rmak
para/anmak
knlmak
b-
J-L411
a
t___)L,
9e ... e
,..94;t1A
...
1
,. .
.0:.. JL.,...... , I .
.. o
j_....g.:-..-i .
.j_.....d.,...., 1
. - - e j I
.. o..
isteyi lsdr:
ba, lamak eyarlgamak _k. ba dilemek, yarl gansamak
konu mak j":1 2; konumas n istemek, sorguya ekmek aemak merhamet dilemek
32
kullanmak tkarmak
..),,,,23. I
Ly.;A1.1 .
yaymak 1,5:-
fazla uzatmak
.L211
1) 4..wil. 1
j.c.y..v.
u.,;l1A
jP..,,:i 1
J 1--fil
kamburlamak
J -L,aii
L.) k.,:p_1.1
.-
...4.; U.1 ,
J51... l ,
lsndeki fiillerin daha obartmal anlamn verir: 33
(J:59;1
-9
-II' ,ok 1
Drt Har fil Fiilden Tremi F'iiller Drt harfli basit fiilin ls udur:
LAU
L-) Ls -U
s_9
'11A
;........,_,.-
.,..,..-
o -
9o
9t
-
->j ."!
JJ-J_;-; -
2-
I kalb. ekimi:
J ...Lal 4
1.) 1,;:lA
4
L9
,.:A.1.1
J-Se".-.::+ 1
J:1- ,:.4 _
'' J.a i
- 4:7L 4
'W.
.7.4
--
-12
-!.
. - ..-
r.-.--t- ..
......! ...)
1....II......., 1.
..-
iirpermek j1 .):.....!... 1
3-
kalba. ekimi:
.L2.11 :11
1.,,i14
-
L.
,...;:,11, :ii
ft.-
A a yukar hi kullamlnamakta olan bu l, baz drt harf% basit, gei li fillerin d n ii 1 ekli saylr: toplamak
toplanmak parmak alatmak p arma in
111
.- , ,->- 1
j _; ft-S
e
.."J
13 - Masdar
. ,-,
Masdar, zamana bal olmakszn bir olay, bir durumu anlatan szdr. etili yaplardaki fiillerin masdarlar n srayla inceleyelim: 35
l yaln fiillerin masdarlar iin e itli ller vardr. Bunlar renmek zere szlklere ba vurmak gerekirse de, bu fiillerin anlamlarna gre baz belli masdar llerinin kullan ld kesin bir durum olduundan, l yal n fiilin balca masdar llerini yleee
biliriz: ao LLi
san'at, meslek, i anlatan l yal n fillerin masdar-
lar bu ldedir:
boyar ,,,., boyad ., (.._.. 9 fi o ,-.. o_ dokuma, dokuyuculuk : k.,..1.- ,,,; dokur _, _., dokudu .__-_.;
4_,c., 1,_,.4:1
boyama, boyac lk
......
.., ., o -
tacirlik, alveri
o j i.,.7
halifelik
masdar bu ldedir:
kamak, ka
korkmak, rkmek
ceza
ut
istememek, reddetmek e-
kamak, sapmak
darlar bu ldedir:
amak, uu ta mak
kaynamak,..39
k prdanmak, alkanmak
1k
3t
ve
masdar liisdr: 36
ki nemek, at ki nemesi l k, hayk n 1 bal- , barmak znlanak, nlayt ba dnmesi '_ ) 1;.5 su trldayt ksrme e1R j_..- .3
ba ars
gklk, mavilik
..5.4g 1A )
sarlk 1 A0
.
.3
if_"; lsndeki
fiillerin masdarlar umumiyetle bu ldedir: kolaylk erefli olmak cmertlik yerlemi lik, ehirlik, medeniyet kahramanlk ,3 ' ,Q,12, gzellik incelik (^
arbahlk, lllk
,:
gemi zaman
C :3 12.;
s
1.
j.fiti
, 3 j- ,:?L'b
jj7.,
,.jkj
gemi zaman
ve tai
L..."' s,5.
S25
"ama:
'fiLibe,ts }-)
:
.1 e
r
Jt
;Le:- .7,-
f l-
upU .).11
-1
,s
q+
j
38
j 2'1
Bu masdarlarm herbiri kysidir, kaidesi vard r, yerinde ineelennekle birlikte, burada bir cedvel halinde gsterilebilir:
.3,:ij.... .j
s'
3 ..-
.,2 1.-.1
....
o ,-" ,
i 9
L-)
Q7.11
Ls,G; U.1
0 , ',.........SE....1.
''''..-
-- ..- . - * S. 1
(r h ;51 7-
-.;
13
..-
.3
!-'-
.-
4: -
,... il
sp
.C.1:Pi".. ..12.4,..J
3 j t._,..3 -i, .. 3
4.1:;1.2... .. _ J1..::_; 3
- ., J.; li, , -
-l
p C; ,.
J
3
. .... Z -'
d, ,
r ...L:ii
e.......:_...,, ,. . ..
.,_......:;..,.....? L.. . . .
r
....... . . .1:-:
^-.4"J 1
1/4.:4_ :,:_.
r L;
.... ".";
J.. i
, ''uj.s
'-' -
_.> -A 1-i ..
7; ,
J ,.....
.
l,
IiI ,
:e r r
, 9*-.3.
).,
. 1,
4,
J51....._
.,
.1
.4 j
......_,...,.
.%
t..,?-,
.... e
ir-n--5' ,r-
, ..1,.. I,
39
Kaide:
Muza'af Fiil gei li ise (nesne alyorsa) umumiyetle, rnuzarisinde orta harfi ile harekelidir, yani babndandr. Geisiz (IAzm) ise muzarisinda orta harfi umumiytele ile hareke, lidir, yani fiil babndandr. Misaller:
;r
gei li
3_4;
.c.
geisiz
11A ..., e
3. c ahs d
e
ki .5 j
s ..)
o== ..; Z Z
s,--.) .
-z-
.:
.5 j
L; i
, e ..- = i (.,e..:I .5
z.,
1.... ..1
,. >
2. inci ahs
e
d
e = ..
e .7-
...
k..--1 -5 -5 ..)
e .. ..-
9 e .- = Cre..3 .3 .3
. .,
.C.> s .5 ..} .
41.5.5
1. inci allis
.
O t ..; Z Z j 1 .; Z Z ...,
_.)
40
___)1'4.211
-4 J ..,
) ,
3. nc ahs
_..,...
..)1
7; t ... s .5 -.1
J ...
,3 J -I
e d __
:i. ..,, -5 2 _,
4' t_
_:,"
..) -';
4,34 .5 J .5
C ., ) J.; ..7
fi -
)J.) ...:.
ft
)) 1
dii
tek
erkek
2. inci
ahs
veya 4_5
veya
o .9
p.
veya ok
9 o 3o.
2. inci ahs
fi
S}
t.) > ,) j I
veya
.9 o 91
41
s z
vermek- 1LP_, -1-..t.- ) bulmak .A.. ..,_,),__. nitelemek ___. j A ,,,,,,,_,.."0,2_, _P-.`"
Misal Fiil, vav'll ise, ,_, - ' bab ndandr. Gemi Zaman ok iki C,..:31 ." j:"..41.n tek er di i
1 ..P-1?-_,
LC-?:.,
Cf-lri li-14:-.,
:J -b:-..,
('"1"j
r.: L1"7 `b: -,
. L.-).-L':-.3
Cr
1, i .-1,:-.,
di i ortak
U ,.1,:-.)
U. ..k -?,,,
ok
iki
tek
,...)L4
i)1.-1
..,....< ...*-
er di i
..L.:. s .
.1-4 .
_ '..).,..1,--; .
C.) I ..1,.
...
er ..
,
s
..) ..1-......7
J,..x..;
C-54: .s
'-'t--
(.:7'....-t,-.
1,a.-
di i
ortak
42
2 2
1 -,..1_,-
-,:f.x.._
.., -1 ?-
::::.1 t;
',..:...L; - c..,:).:i .
.
a% t;
L.4..,..:-1-;
jc:ii
u) ;.4 ...,
di i
ortak 1. ahs
el..:..
1::_l:i
LI;
',.1'i '',..
3. ahs
43
_J
.
e d e d ortak
L)
J2:4'
,4
di i
ortak
tek iki ok
jij .'
' .j;
--.:7,,1_5;
44
li,j 1,
ULA .
... t,...
3. alus
d
o
s ,....,
1. alus
ok e d e d o
iki s
tek
J.9.i",.1. - . s:),).-....2.
1,,,.., ,
3 i.31.)k-j s .ri:--+
ua
") i .":;
-
Z)b-,..;
'. 5 bi.,..,.!
2
../.......-; Z.7 -
1:7,2::-.5 s -I
45
_;" -21...
.
2
9.
3j,....
1 :,...r--.' ..
.9 ok
:, '
t3.!
iki tek
2
d ..
e.
...
$ O ,..'
r;
fi
..
,...
...
4t
t_-)L` ok
e
...5 e ....
iki
tek
:- ..9-4 J-1
..r.
. . i.itz-A j.
;}4,.....)," -
(...5" 5-:.
3. ahs -44-1
1.94 rj. ,
_Z) 1......;
(:. k......;
: ...r,...._;..7
...
2. alus
. -
L7.', -`-,
-
Lp........,..;
41}
.94 -.)
1. ahls
j4
dii 2 2
2
ortak
erkek * A% ->--
(..S"-) 4 C.,:j 4
tek iki
--
fi . 4 J., j 4 ..
ok
47
tek
L5-i -, . ... 4.-.....i ,..9
.
r.....,....i _.,
9 . , ... C,j-----i J
p ... ,...
L .._:... .._ i ., . ..
t iLiLU
...
d e
L?. ,i..;
2 .-.
-4 ...
d
-
c: C
....,
-
O ;
(..5i
fi ,3
di i
ortak
erkek ,. .
i 48 C.,-: :-"
t_.,..!
e _..go
t 533 3. ahs
...:,J 1:::,3
---:...,-
::.;j3
"j.,....,
j- - J
d o
, t:3U. .j_1._, .
(5A. 3. ahs
-:..)L, 71
::,.
cs.,17
45-,7 2. ahs ,:)..".1-7 .
4s j:14 r
. .)lis..C: C).
c.57 -.'
1. ah'a
49
J J4'j
di i t i
ortak
erkek
LS. 1 l a rs 4
. ,
_,-'S . .
2. ahs 2. ahs
,. ., )5,1
J.
,".J 4
2. ahs
Deiike Misaller
4.9,;;U.4
ok e
i ...1 L
iki L.U
tek
(.U1
d e
d
- v-'...:;-ti
.(:......; I
cjJ.........; I
t:::41:;(
C..--......_i I 1.4:.$1'
:::_.ul .
i:.4,;
,..
;.:...g 4
C-,:...-ST
C.::..1.-1'
', ...ir
50
Iji.aoil.1
,..
.."
e d e d
c:,) Coh....iJ fi
I4:74.:1'
... -
_ ) ,:)L.........4_;
J'
. J' ..
(`:4-} . .,
..
:.)C.4........a..3; -,:,
.,). .::4--1 ;
) ;
.4
; '''''
.5.. i. / 6..':
s
." o ,...-
..,...4
dii
ortak
erkek . -..--
il
i - .. ,_.....i i '-'
C.4-CI ; ..9 .9
-
2 i; 2
denir. lsndedir:
yazmak
ldren
aan C.:7b
ldrmek amak
51
vuran
yLp
vurmak oturmak -
oturan l>
Dier kalplardaki fiillerin ismu'l filleri ise, bu fiillerin geni zamanlarndaki (.,. atlp yerine harekesi .5 olan bir getirilerek yap lr:
.i, ...1........,;LA
2.1.,..,42..1
..-
..L.,co..O;
J (.,4 . .
J
..
J . 4...~..ol.:>..-,4 S
...
...
... ...
,....-..A 1...a...1
.. S,.....-...Al. -.7-,
Jl..i
. -.
P..
Z..1.112_,.
.. --
...
...
,. .
, _ .. . .
' - - '.12:4;
3 ..-...,,,.., J ..-.40.,-.4..,..4
5 .. o ......, f............Z....,1
...
.,. . -.7 ..
, A
A 1,
4.
--
-J- fi
...1.-A ..-. ...L.;,....
1 .*...:-.,-
;-;i-..le
- .C.AbGe.:7
J -0,-4-7
...LA C......L
j_pC.i.7
..
J. . fi
.3 o. o 3 ....12...1t............A -.. .31 o 7 .... .3 3
-.: -
...
1.R
J51/4...:' _
4_1_,L,...;
V, A0 j1.4.Qj
e .. .. e ,...12-3..:.,..,J
... ...
ii
o .. e
,r 112....k.... AA. I
Li Cie.-::.*N
..
5.- ...1,
e. 3 7: .73.- L,
,--,
c9-,-
LPLI.A.:,...4
'
P2/'
... .. .5
... .:,
bulunuz:
tokala mak
J
_j* gndermek
R,
_,L; yaklamak
15 ismu 1 Maffil
-
Fiilden treyip de yap lan iten etkilenen ki i veya nesneye dellet naFll denir. smu'l marl, harfli yahn fiilden eden kelimeye , e liisnde tretilir: yazlm,
r>
o ..
bilmek
Dier kal plardaki fillerin ismu'l marlleri ise, bu fiillerin ismu'l illerinin sondan bir nceki harfinin harekesi ya evrilerek yap lr:
gnderilen
gnderen
(JJ
yalanlanan L , jt_5,_,4 yalanlayan kazandm kazanan byk bulunan (i, nesne) yuvarlanan
Not: 1 l yaln fiil, gei siz (lzm: intransitive) ise, o filin ismu'l maflu olmaz. Not: 2 u bblarn da ismu'l marlu yoktur:
Jt
_.
41 . ii
53
ekmek bilmek
beklemek
gvenmek
16 - Etken Fiili 5
Edilgen Ffil : fi
9 e
.
.
-1
J j..4.......-U u.:......_,,:f I .. ..
FdiIi anlan fiil etkendir:
, e
'.!
o ....
renci kapy at
cmlesindeki fiilinin olan 5 ,
7:2,1
JU2J1 andmtr, fiili et-
j,,,2 denir.
,..
kap ald
cmlesinde ise, fiile edilgen fiil (
Gemi zaman gsteren bir etken fiili edilgen yapmak, iin, sondan bir nceki harfi di er harekeli harfler ise 3 ile harekelenir.
- .. .fi dzenlendi ,___.; . . . . ...) renildi karld 54 ... - 5, 5, ,.._1 .. _ol.,, f -- o. J e ... 7- ,-,..._:_..... 1. ';-'
kard - ,..:;_;.,:_:_...., c I
Geni zaman kipindeki bir etken fiili edilgen yapmak iin, ilk harfi sondan bir nceki harfi ise ile harekelenir:
yazhr sokulur
s -o LJ;
J
reniiir
F
renir karr
karlr
1:9
Arapada, bir trdeki varl n erke ine ve diisine ayr adlar verildii olur:
dii deve
ana
deve
s 4,:)12;1
ata v I
di i eek
eek
Fakat, yaygn olarak, bir trdeki hem erkek, hem de di i varlklara ayn ad verilir, yalnz, diilii gstermek zere, isimde baz diilik belirteleri bulunur:
4a) 1.121
A.;
9 Bu cm ledeki ;Z__51_12il sznn sonundaki yuvarlak , di ilik belirtelerinden biridir. Szn asil renci: LJUJI dir, e 5 diilii belirtmek iin eklenmi tir. 55
ilik belirteleri
=
.0
eS;' ,
Di
yuvarlak t:
0..L.d
erkek . 4..,-.4
...
yazc
L.....;15-
ocuk
j:-.U,
retmen
yoksul
ar, temiz
byk
kk
.7,- ,...0
ft
.J...L.;I lsndeki
56
dii
9 ..o. . S, 1....9....> _,,)
erkek
...- o ..-
(, J) 1 .
-
fi
, g.!
J.
...-.--
al, kzl
3
..?.- 1
fi
1 .7,,:i...s , . r j,..,...
yeil
._
...
. -,-,:- I fi - . .5 j-o l
kara
..9
oA J-.-w
, .. . 0.1.-4... .._., -
yaz,kahve rengi
J -...-..... 1
. .- o --
ak ,
- 0 .. . ,........)....-
... o . . .
dilsiz
kanbur
aksak,topal
kr
Ld I jA,
... o
Bu belirte, en ok lsnde;
57
anlama en byk
erkek
'5" J: I
, -
. ,
(..5_,,-;,,,,,
1.9 ......-,
daha kk
..., -,
..)-''''' 1 , , L.,..... .- S , -..
j-il.....0, 1
... ..,
daha gzel
_ Ls:1. .;5.-,
....
Ls-
. 1,,._,I
.,,
, .c.} - 1 '
."
J.,-3'2.--'"
- _.,.
i i..Jo I
... e
-*
susuz,susanu
4:)C...t12:c-
Not: Baz erkek adlar nn sonunda -kaideye ayk r olarak- ; bulunur: Hamza Talha
.9
eer
keser
(.1
Zil7,
02...s...1
_T"
.%
'
o jl:o.
C}
LL:s.
u.p _
J""
J' ""
58
2 - Arapaya eviriniz: Daha byk kz renciyi grdm- Kanbur adam kitap okuyor. Hasta kadna su verdim- Kk ocuk geldi- Byk renci dersine alyor. 19 Isimlerde Teklik,
L.5 ;
kilik, okluk
-"
t4.A
A - Teklik ismi:
terir:
ocuk
c
Lajil ; duvar
1 adam
.4
7,
1 ev
trL .. 1
B - kilik Ismi:
isminin sonuna
,n
C - okluk
a - Erkek oklu u:
Erkek olan veya say lan varlklarn isimleri, sonlarna nerek ok khnr:
iireticiler, retmenler inantnlar, ni'minler s retmen
3
ekle-
inanm , mmin
59
sulular Halidler
...L.51
.3 e
sulu
Halid
Dii olan veya say lan bir varl gsteren ismin sonuna nerek o kelime okluk ismi yap lr, ok varl gsterir:
ekle-
3
fr
3.
11
La j ..?r,.4
Tek varl gsteren kelimenin yap s deitirilerek elde edilen okluktur. Azl ve oklu u gsteren e itli kalplar vardr.
kol ay nefis
_,
i e
sebep kalem
i; I t
blm renkler
L b
genler ocuklar
okluk okluu:
Erke i althrlar:
Lkst diisi
es
o L )ke et..i
IS
yeil
kr ot._fr
13
o 3
o 3
5 o
r MUZ,
o J
dilsiz
61
fi
3,
L __;_s"
eli
r."
4
En ok kalbndaki kelimeler bu lde o altlrlar:
En ok o altlrlar:
tacirler k skanlar
62
tacir k skan
us
yazc
yargc '
A L,.<
N
-
Slr
>4; .7
r.
ahlkstz
A _,k,,S . o j t,,
o byk J,._5"
kk -1'-L
adam '''(J-5.-)
S, 0.
,,Li
t am,
g
it,.....$
deniz .."->'.
mezarlar
sin, mezar
.9
kral 4,!,11,4 ev
'et e
bilginler
..
L; tp. L);
o , ehid -1 :...r_:Z I
63
erdemliler
"L 5C-,,,6_;
li
4,...,3 )
.... .3
' I 1_.a"1 .
...
_.a..
daha bykler
daha byk
daha stn
^J. o
.3
-"
gaye
9
yaz hane
bat. eki
12
anahtarlar c jt andlamalar, andlar agt, anahtar t
13
amlar yakutlar domuzlar
I. I ).
14
mektuplar yapraklar, gazeteler kocakartlar mektup yaprak, gazete kocakart
65.
16 - 1,i
paralar nimetler
a
para nimet
1ft
frlaj
:f
20 - Zanirler
Zamir, emlede ismin yerini tutan kelimedir. Trkemizde drt eittir: 1 - ahs Zamirleri, Ben, sen, o, siz, biz, siz, onlar 2 - i aret Zamirleri Varlklar', i aretle gstererek isimlerin yerlerini tutan kelimelerdir: bu, u, o, bunlar, unlar, onlar 3 - Belgisiz Zamirler Isimlerin yerlerini tutarken varl klar' kesin olarak de il de yle byle belirten kelimelerdir: baz lar , kimisi, biro u, herkes, birka , br.... 4 - Soru Zamirleri Soru yoluyla, isimlerin yerini tutup onlar hatrlatan kelimelerdir: ne? kim? hangisi? ka ? gibi...
Not: Mal, trlk anlatp bitiik yazlar -ki'ye trkede Ilgi Zamiri denir: benimki, onunki, Yavuzunki, kom ununki gibi...
Arapada Zamir, ekilce e ittir: Ayr Zamir
e .9
2 - Biti ik Zamir
fi .5 c it '
A.,
Ayr Zamirler:
.9 i
,,,z.S I
Dii
Erkek
sen o Musenna : ki
?:
>,.; ikimiz
2
3
t- .j, 1
;
. . - ...
ikiniz
(J
, biz
2
3
7:
L.
t o o ,.....J
siz
onlar
: 1 '
;
....,
:s
oJ
:.,-.4
r4
14
67
Matul durumu iin Ayr Zamirler: Mufred: Tek ahs 1 2 3 Dii Ortak eri_, 1 beni si., Erkek
.t ,- l
,t1-J .
Lebt_A
c.C_. I .._
1
2 3
ue, I ikimizi
5 (5-1_,....i ikinizi 4,- _/, 1 ikisini , e, Cem: ok
1
2 3
ut,
5-5"1? ,.;
_;3 c.., 1,1 s
bizi
. .5
sizi
onlar
_,1 S- L1
e
..1:
1,..,:d_! I
_ok_LJ I
1j
.fts,
"S e,
68
2 Bitiik Zamirler
--
Bu zamirler, yalnz ba larna bir ey anlatmazlar, ba ka bir kelimeye eklenirler. Tek ahs Dii Ortak (S ..sj beni, benim L3 ba seni, senin onu, onun -J Erkek
1
2 3
s s e 4
ki 1
2 3
U ___
ikimizi
U _, ikinizi, ikinizin
ikisini, ikisinin ok
1 2 3
,. , ,. .,
1r. s
e .1
s..., ..)'
kullandlar : Fiil Ciimlesinde: a Bir fiile eklenip merl (dz tmle) olurlar: 1
e
seni grdm
onu dgdiin
69
.5
c Bir ntakya eklenerek ismin e itli hallerinde bulunur: ona bir mektup yazd m
tc.
.5
fi
-J
I
s
.."j
5.4:
Bu harfler de, fiillerle biti erek onlarn ahslarn gsterirler. Bu durum, fil ekiminde grld nden, burada uzunca tekrar gereksizdir. 3 rtl Zamirler: ; .. jt,,,j
it rd adam geldi
;s
}-)1
._
L53
- , )
Kaide:
1dir.
Gemi Zaman'da
;,411
rtl zamir ,
veya
2 - Geni Zaman Ij k:pit da, rtl zamir, kullan lan muzari harflerine gre de ik. 3 - Buyruk Kipi'nde rtl zamir, daima "sen" dir. veya
Altrmalar:
Trkelerini veriniz:
Lg
j.t;
;4,17
14.3
..-
4W_
5Li
r.) 51
. _,
J-!.., ,
71
(kiinin gc usunda ve dilindedir - elim temizdir - iki eliniz temizdir onun iki kz vardr, yals uzun, genci ksa boyludur - onun iki o lu vardr, by ksa, k uzun boyludur - adam a n denize att, sonra kard - adam a n temizledi ve ykad - Abdullah evinden kt - eviniz geni tir.)
.9
Trkede, bilindii gibi, yakndaki bir nesneyi gstermek iin "bu", az tedekini gstermek iin " u", uzaktakini gstermek iin de "o" kullanlr. Gsterilen, kendisine i aret olunan nesne ok ise,
bunlar, unlar,
onlar denir.
Arapa'daki i aret isimleri' unlardr: Dii Tek ki
L9 ; 4 cs.... c_e_.:.
Ortak
Erkek I;
'.)17 . unlar
u ikisi
. l.">
unlar
ok
13:\ j
--'
.T
Arapa'daki esas i aret isimleri bunlard r. Ancak, yakn ve uzaktaki nesneleri gstermek zere- bunlar n n veya sonlar na taklar getirilir.
1 Tiirkede ; aret stat' deniyorsa da, "her dilin kaideleri o dilin mant na gre verilmelidir" diilineesiyle, i aret isimleri deyimini kulland k.
72
Dii Tek
ki
Ortak 1-), , bu
( bu) ikisi
Erkek
I ls,
.5 Jc
c;A:11.>
..5UA bunlar
ok
bunlar
ifiY3-%
Erkek
- .4'''..
..1,.:4t..7 ..
. L.-,4-.1.;1' onlar
ok
onlar
Grld gibi, sona -!J eklenerek yap hrlar. I aret isimleri ile, i aret olunan nesneler, erlik, di ilik, teklik, ikilik ve okluk bakmndan birbirine uyarlar. Gstermek (i aret) iin kullan lan fi ,, o fi t fi kelimeye , -,;',.SJ denir. _ 1 gsterilen nesneye
73
Misaller: Anlam bu ocuk bu mektep bu kz renci bu iki renci bu iki gl u sanatkarlar u kzlar bu kzlar bu ocuklar o kz renciler o renciler 4:11 J I.::11 ..)L,' .:. 1 .A
fi
-11>SI
1.1> tii,),
:......),.kl.1 4.,31.1ail
o ,..lft
4:,);...!li211 ,: b'_>.,i4
..') 3.4
. ' 1 3A
c!:..1.;`_, ,i..15- i .
1.) 5k123 1
Not: -,tjL
...,
Z..;.;;13 '-'2.1:1.;
Arapa'da, yer gstermek iin, ba lca drt i aret ismi kullanlr: buras, burada 74 uras , urada
oras, orada
A.14 Z.12
' LAS
_i )
. . . drbn 3e;
e uzak iin: ... k l . kap L4,11
..
. . . pencere
...
75
22 smisl Mavsul
J
...
o ..- o h
.3'
L) J..4
hulul Mavsl, iki cmleyi birbirine ba layan, anlam ancak kendinden sonra gelen emleyle tamam olan kelimedir, trkedeki ilgi zamiri gibi i grr. ismu'l Mavsl'den sonra gelen cmleye s la (, denir, s la'da, ismu'l mavslle ilgili bir zamir bulunur, ,J,;1. adm alr:
bu sladaki e zamiri de ..kAp dir. Aid, hazan yukarda grld gibi ak, hazan da rtl olur:
) olmak zere
r.
J <1
iki ok
ki o ikisi ki o kimseler
._ :1,3 ;
76
en, - gi, o kimse ki, Yalnz aklllar iindir o nesne ki. Hayvan ve eans zlar iindir.
(
s1
renci, kendisine reteni sayar ocuk, yapmad :k eyi syler hangisinin cesur olduunu biliriz
.... e 1.12.1 I
9_.
"
beni yeneni yendim sattn aldm antay, taultn doru syleyenleri severim yantntzdaki hantmlar yola pkttlar
Not: Hayvan ve eans zlar ok olursa, onlar gsteren ismi''1 mavsl olarak -:J -4 kullanlr:
'r i.; i
L
;
--
L.43
77
1
5:15
C.t.,1
3 e .... ... o
....
41 1),;
9 o .....
jsti
3 4_;
o 9
-
3 rendi iniz
23
Zaman ve Yer isimleri, bir fiilin i lendii zaman veya yeri gsterirler, l yaln fiilden iki lde al nrlar: 1 "ft
ls
veya
Daha ok, ikinci kk harfi (aynu'l fil) geni zamanda ile harekeli olan fillerin zaman ve yer isimleri bu ldedir:
oyun alan, oyun zaman giri yeri, giri zaman kak ( k yeri) ve kma zaman yaz hane ve yazma zaman piirme yeri ve pi irme zaman ahane ve yemek zaman
5,
o
..5.
yazar pi irir
yemek yer
Lot.,,4,./o
ls:
ile harekeli ise, bu
Filin kk ikinci harfi (aynu'l fil) muzaride fiilin zaman ve yer ismi bu lde al nr. 78
oturur
.9
.7"-A
iner J
Bir nesnenin veya i in ok oldu u yeri gsteren yer isminin sonuna bir ; eklenir: mahkeme, yargt yeri
y
argdadi
arslan kpek
Mikis (son harfi illetli olan) fiilin yer ismi ''' j;2:, lsnde olur: odama yeri, odak at yeri otlatr (.9.-''- ...-: .atar (.9 .., .. _, bar m,odam att - (.9A --)
barnak, snak -
bar n& l-
Mis1 (ilk harfi illetli) fiillerin zaman ve yer isimleri ise, sndedir: konulacak yer j_4 koydu
,Le....4 sz verdi
lerin ismu'l maf -ulleri ile ayn ldedir: hastahane if( aramak, " kazanmak L....,j_ y kand S 79
24 Mimli Masdar l fiillerden baz s= masdarm n banda bir harfi bulunur. Bunun iin byle bir masdara mimli masdar denir. l yalan fiilin mimli masdar iin, balca iki l vardr:
J
ls:
....C .99....4.
19
Fiilin kk ikinci harfinin harekesi geni zamanda o fiilin mimli masdar umumiyetle lsnde olur:
veya
ise,
L_1 >
Fiilin kk ikinci harfinin harekesi geni zamanda ile harekeli ise o filin mimli masdar lsnde olur:
c;12;
80
Arttrlm fiillerin mimli masdarlar ise, ismu'l martilleri ile ayn lde olur:
inan r
J,
-
inand baland
5
(.921 -
sz verdi olur
(-L , L.44.-
J-
der
yer j:51,
Masdarlar, yaln zca, fiili, ii bildirirler, fiilin nasl olduunu, ka kez oldu unu bildirmezler. Bir i in bir kez oldu unu gsteren sze, bir kez olu ismi ., 1 denir. Bir kez olu ismi, olan i i gsteren fiilden lsiinde trer:
Adam h rsza bir kez vurdu , ocuk bir kez yedi mii'min bir kez secde yapt at dokundu bir a bir dokur u bir oynay
fi J 31 k+
oynad
Arttrlm fiillerden bir kez olu isni yapmak iin, bu fiillerin masdarlarnn sonuna bir :; eklenir:
I
V 5k.6:;1
L...L 1
81
Arttrlm fiilin masdarmn sonunda zaten varsa, bir kez olu u belirtmek iin sona kelimesi eklenir:
karlk vermek, yan tlamak, cevap vermek bir yantlay, bir cevaplandu emek bir ei
Bir kez olu ismi, ikilenebilir, ogaltdabilir:
4,j1_.- 1
ocuk bir kez yedi ocuk iki kez yedi ocuk birok defalar yedi S- .CP
26 Durum smi ;1141!I Arapada, durumu gsteren, fiilden tremi bir isim vardr, flin olma tarz n anlat r. Trkemizdeki durum zarfna benzer, l yahu fiilden 1 liisnde al nr: :41 jr )31
JS- 1
516. j:.11
ocuk adam yr yle (adam gibi) yryor renci, retmen gibi oturdu
27 - Cins smi, Teklik smi Cins Ismi ( len isindir: aa (aa cinsi, aalar) 82 1)
:11 -9 9
<
0,-.4.1:
(yaprak, yapraklar)
balk balklar
Bir cinsten, sadece bir nesneyi gstermek istersek, o cinsi gsteren ismin sonuna bir ; ekleriz:
bir yaprak
4-9
bir gl
bir balk
43
Arapada, lete isim olarak verilen kelime, aletin iledii ii anlatan flden trer. Alet ismi lde trer:
1
-
ls
lek, lecek lmek, tartmak jt:s" Camak tartmak ift srmek ,:; r. ,jo;>1 k rpmak, kesmek
CA.;A l s 9
trp
- J.
trplemek yedmek
83
yular -
mi ber
.
3 -
ls
yalamak
j 9,3
kk baka, apa
29 - Ohartma ;,;,31,1.1
fi
bak
zil
L?
, denir. Fiilden trer. Bir varl kta bir niteli in ar derecede bulundu unu gsterir. Obartma S fat na Arapada
tdr. Arlk sfat harfli basit fllerden tretilir. Kullan lan belli bal ller unlardr: 1
ls
84
verici eilgin
Bu ldeki birok kelime s fatlktan uzakla p isim olarak kullamlagelmi tir: ta mak ci:?-.
yaralamak -) pi irmek ..--. -,boazlamak ..):,--": dikmek -.1,-C;... tarmak, yeri srmek Ii
tayc, yk JL: .. -operatr c{ ..7_,.. a e:.1, kasap j15. terzi ,1,1:,:_,..:. ifti c5ki,
lk sfat olarak bu lde bulunan bir kelime, isimden treAyr mi de olabilir deve 2ls -
deveci
uyumak yemek
Not :
kocakar
fi s,
fi
cmert
bilici, bilegen
-
hor, aa
artk,
.7 ;2 ,*
zayf
kutlu olmak
_L
ok kutlu
5- 3 ;__(2,
ok alay eden)
j1;_:;
,.")C,.; ok
konu an, iyi konu an) gibi obartma kal plar da vardr. 30 - stnlk ve Ye leme smi ) renk ve sakatl k dn'" da, bir niteli in, bir nesnede ba ka bir nesnedekinden daha ok oldustnlk ve Ye leme smi unu gsterir. Bu isim, l yal n fiiiden, erkek iin Ls" liisnde trer: di i iin
(A,:,;s -!!
bymek
86
byk
. daha byk (kadn) csi...,"s" daha byk (erkek) 5;;5--1 klmek fi daha kk (kadtn) alalmak, a a. olmak daha alak (kadn) kk daha kk (erkek) aa, dkii daha aa (erkek) I
Baz fiillerden do rudan do ruya stnlk ismi tretilemez. Byle fiillerin nasdarlarnun nne j 1 j 75"-4 5 tirilir: 1 (!'e1 gibi kelimler ge-
-e
jj I
r.
landrlar:
., (y) ve
IA '5k.4231 fi
15.11 ,
sine bulundu u nesneye 5 J I 1 (ye lenmi , stn tutulmu), karlatrdan nesneye de fi denir:
,
fi
sz
.5
7:
ft
sz
5 41 L+.
dir. 87
En stnlk smi En stnlk smi, biim bakmndan stnlk isminin aymdr. Bir niteli i'', bir varlkta, bir nesnede, teki varl klarm, nesnelerin hepsindekinden daha ok bulundi unu bildirir:
doruluk en iyi huydur kitap en stn arkada tr
amlelerindeki
3 ,
'..k3
S SjI -44
en kk renci tembeldir 2 stnlk sminden Sonra Son Harfi Ii Bir Isim Getirilerek: en doru szl.
en iyi dost ocuklar n en by kitapl klar n en niikem neli
L'34.
88
31 - ilgi ismi
.3
3 o
c-
Arapada, isimden treyip de bir yer veya herhangi bir nesne ile ilgiyi, ona mensubiyeti gsteren kelimeye ilgi ismi denir:
1 - Bir ismin son harfinin harekesi k lnarak sonuna eddeli bir cs eklemnekle ismi mensll u yaplm olur:
Badadl fenne ait, sanatta ilgili aa uygun, ada Osmana ait, Osmanl
Badad
geometriye ait, geometri ile ilgili - alverie ait, alverite ilgili Mekkeli Ls A
3 - U harfli bir kelimenin ikinci harfinin harekesi ise, o ke limenin mensubu yap lrken 3 olur:
ka, 45 de kaldrlr: 89
Medine
-r LS: 5.
kabile
a - Kelime harfli ise, sondan bir nceki harfin harekesi = k lmp ts j a evrilir: kre ait, krle ilgili zntyle ilgili,zc kr kederli, zgn 1
Kelime drt harfli ise, cs der veya sondan nceki harfin k lmarak ts
harekesi
a evrilir:
(5 j_AIJI
4..11
c - Kelime be veya alt harfli ise, o kelimenin mensubu yap lrken der:
(
5:a:+1,1
. 1 -
fi
11
;I
L942,..L:=....-.0, ,1
"
...
90
7 - Kelime eddeli y
a
ikincisi
eddeli y' dan nce bir harf varsa, birinci a evrilir, kendinden nceki harfin harekesi
eddeli y'dan nce iki harf varsa, birinci L.5 der, ikincisi klm..
! .
,34
91
Not: 2
Elif-i Illaksra ile biten baz isimlerin mensubu yap lrken, evrilir:
g.
tatlc
32 Kiiltme
tatl
>"
Trkemizde oldu u gibi, Arap dilinde de kkl , azl gstermek, sevgi belirtmek veya horlamak iin isimlerle s fatlar kltiiIiirler. Kltmeye arapada denir.
ls:
bir kilitik bir adamak bir rmakk bir kurtuk bir apak
g e
s ..
, .>
d
*15, _
p ,9
nisbet U c
si, fazla
u ihtiva
bir kemer, kpr bir mrekkep isesi bir doulu bir melme bir safran iei
, _
J -
bir kprck
,Ja..;,_,9
fi,.
; -
fi. )
ls
. cJ
fi
IR
3 e )
Dier ekiller :
Osman . Osmanctk ocukcaular saatikler
-
fi , JCL1, I
93
bir glciik
bir odack bir bozhrck pl_ r:,. bir krmzick bir macicik kapck bakack aircik . , fi
dal
kedi :1 2i gl ;
ku
konak, merhale
mal JC. ay
o C
Jo
33 - as
Stfatu'l Mu abbahatu
as-Sifatu'l Mu abbahatu harfli gei siz (lAzim) fiilden trer, ifade etti i nn ile s fatlanan ki i veya nesneyi gsterir. Daha ok,
unlardr:
uyank la...Z:J --
sevinli
:ts
g - '3,_:,,:o , .
kahraman '-'4..r.i: ho, tatl hzl , abuk "c...j.,J1 -
iri, kocaman ,.."...,,a . f" gzel . .;--' kat, sert cimri, pinti korkak gzilpek, yrekli
: j-A-i _ o o .. : j_p_i : : o
9
J.R..i,
kambur u susam
ye il k zg n " plak
:
j_e_i 1 >
9
..-
(jr,,,,j;
e9
temiz, an
Not 2:
Baz kelimeler, as-Sifatu'l Mu abbahatu lsnde olduklar halde, mnlar ismu'l marl mns olabilir:
l
Net 3:
dolu ",:3e;
lsnde Olur:
erkek
gk
kara
SUSUZ
9 Jj1
o ,
Not 4: as-Sifatu'l Mu abbahatu, l fller d ndaki fiillerden, o fiillerin ismu'l lsnde tretilir: karanitk orta, mutedil o
dogru _
es
o 3
34
Soru isimleri
1:51A
Kullanlilari: "kim" anlamna gelir, akll iin , kullanlr: o adam kimdir?
* C:7 A
11,4
Le,
kullanlr: ka kalem satn aldn ? "hangi" aanlamna gelir: hangi adam? 35 Say Asil Saylar: Dii iin erkek iin 1 cs 1 *. 1 '5"..
( L5.J.>-4 )
1 2 3
o -
4)
ss
7 8 9 10 97
Saylar, saylan isimden nce gelir. Yaln z 1 says, say lan isimden sonra gelir, say lann sfat durumunda olur:
bir adam
Arapada, say ya .z
9
1ft ,
saylana zi 1 veya
9 o- o."
WC;
gibi.
_AY
-9
-'-'
- ki tanr edinmeyiniz.
un daima zt cinsinde olur;
3 10 arasnda:
be gn p4,1 dokuz gn
on gn E LI 'o' t,..c.
11 19 aras: dii iin
erkek iin
tP
11
12 13 14
r
50
J 1
98
15 16 17 18 19 11
-
17 ocuk grdm
17 ocuu selamladm T.A 0 yalnz.
_r_t.s.
ve ...rj.y
_ :L],
20
-
99 arasnda saylar:
.0.
20
60 70 j1,2 80
30 40 . 50 J.. "
90
50 gece
Zj
50 gn
99
70 k z ocuu
--
e ,-
70 ocuk
Bu saylardan biri, bir cmlede, al-mafulu bih olarak bulunursa sondaki ' n cs olur: n
40 kitap okudum
30 ocuk grdm 21 22 23
-)J..j2:' J J
j-""
24 25
.5.9...r.t.c.
t 4 .-ffiL..'
26 27
j
j
i31
28 29 4..)9^-1)
j v 91 j u
Yerine -.7..;, 5U
c,;)
getirilerek aradaki say lar ifade edilmi olur.Bilesjk ile baldr. Bu saylarn
harekeleri, cmledeki durumlarna gre de iir: Tj-4:12 47 renci gitti ehre, 25 saatte ula t 100 1000 aras
100
1 00
400
700
200
-
500
:1/4j
800 900
300
600
) 1000
sa-
700 gn
700 gece
ji
:CL4
U5s1'; .)
ztk,.
115 247
Z,L.,:t5k; 354
4-"LI
Z5Vji
e
463 675
g
4";"
594
996
107 kitap
j .L.f LA
j I j
Grld zre, bu saylardan sonra gelen ma`duel, say nn son blmne gre, tekcil veya okcul olur ve ona gre harekelenir.
101
`t 1000
jo'D
6000
vi it
2000
7000
:;LC 8000 9000
3000
LYS
sT
J1 4000
5000
000
ile harekelenir:
l
t;.34
000
12 000
- ;051'; 13 000
20 000 t;i1
19 000 21 000
-
bfi
22 000 29 000
-
23 000
'US
30 000
31 000
39 000
-
40 000 P:.5,53
85 000
99 000
L:AII'ZIA
100 000
000000
Bu saylar, daha nce grlen kaidelere gre yap lrlar. Szgeli i: deki daha nce grlen deki
kelinesinin yerinde kullanlmtr. (700 000) deki L:J; kelimesi de, gn) deki kelimesinin yerindedir. (700
Bu saylardan sonra gelen ma`dud'un harekesi kesre ve kendisi teklik ismidir; 17 000 kitap
21 000 kitap
73 000 kitap 99 000 kitap
; J
L:$.)11'
t.C4
Bu durumda, mddud, saynn son blmne gre ya teklik ya da okluk ismi olur,
veya
ile harekelenir.
Mddudun teklik, okluk ismi olmas ve ald harekeler ylece zetlenebilir: 3 10 aras
11 99 aras :
99 dan sonra:
ulzS
103
jr, L;5.
11 19:
onbirinci onikinci onncii
J-
L5.3k.eL-
! Ir
kalplar, bazan, 10 dan az miktar gstermek zere kulland rlar. Bir ismin iki veya daha fazla okluk kahin varsa ve kal plardan biri bu drt kalptan biri ise, o kalp, ondan az miktar gstermek zere kullamlr:
birka ki i
Daha byk sayilarn yan nda,
birka kadn,
; (ksur) kelimesi kullan lr:
yirmi ksur
Kesirli Saylar yarm, buuk: V, ten yaplr:
11 Ii 7 ; /2
k rk ksur
..A
o 5,
(:
lsiinde
o
11 5
li s
:
11 6
9A
.4
1I 9
de-'
29
J 0;Lle.r.4
1 77
105
birer birer iki er ikier er er drder drder onar onar yirmi er yirmier renciler beer beer geldi 4+
LA
Ayrca, er ve di i iin, ortakla a, asl saylardan j k lsnde le tirme say s yaplr: bir i'd9,; be
.s
IN A
veya
veya
I
birer birer
yedi dokuz
77
dokuzar dokuzar
III
HARF veya I
denilen kelimeler vard r. Harfleri, e itlerini ve grevlerini incelemeyi Szdizimi (Nahv) blmne b rakarak, burada birka misal verelim: 106
de, ile
,..., -
kalemle
:1:;. ti J -e-
ehirde
...;::.,......C. ...:li_,I.
odada ...:;:jo :_;,$1 . i de, da, zerinde --' 4-.5 ).Sr I L5: e, a, ye, ya L53 ... 1 gibi
jP4
arslan gibi
yanyana geldi inde, baz artlarla, nceki, sonrakine kat lr, ikisi birleir, eddeli bir harf olur. Bu i e de ft(.t- . >'{) denir. _ 37 idgam Bir harf tekerrr eder, ayni harf yanyana gelirse, kolayl k, hafiflik iin, bu iki harf eddeli bir harf haline gelir, bu i e idgam
c ruri,
denir. idgam iin, ayn cinsten olan iki harften ilkinin sakin,
beyin
o .)
- )
Kaideler
1 - Ardarda gelen iki harf idgam yap lr, yani bu iki harf birbirine katlrken, nceki harf harekeli ise, harekesi kald rlr:
(asla:
L4 )
, ( asla:
) gibi.
2 - Ardarda gelen iki harf idgam yap lr, yani birbirine katlrken, nceki harften nce uzun bir ses varsa, yine harekesi kald rhr: (asit : ) gibi. 107
3 Ardarda gelen ayn cinsten iki harf idgam yap lrken, bu iki harfen nceki harf sahil olup harekesi sukn ise, idgam yap lan harfin harekesi, bu sakin harfe aktaril r:
.3 y 3
-
)
(as/ :
gibi..
Not:
!cigara, ayn kelime iindeki iki harf aras nda olabildi i gibi, iki kelime iinde bulunan iki harf aras nda da olabilir. Bu bak mdan, emsi harflerden nceki JI in, bu harflere dn en J i ile, bu J in, kendisine dn t emsi' harf aras nda da idgam vardr: gne k 38 Arapada, bir harfin yerine ba ka bir harfin getirilmesine denir. lil yalan bir fiil, _ harflerinden biri ile ba hyorsa, bu in c.J si, 3 harfine dn r: . z., . azk, yiyecek od, ate
JS.
"_<.
J-
Ayn ekilde ve ayn ses uyumu ve yumu ama e ilimi gere ince, J, _ ( dnr: }jiji ) harflerinden biri ile ba layan l yahu fiil lsne kondu unda, in si
b ya
4-"?.)2"
.5;101
.5 1:10
108
iine j5VY de denir. nal yolla olur: 1 Kali) 3 %:;;:j .1 2 Teskin 3 Hazf Bunlar, srayla inceleyelim: 1 Kalb: illet harflerini birbirine evirme a j ve cs nn j e evrili i: j 3 1_,J1 ile harekehyse,
ve 45. 5
j e evrilir:
(asit : (asit: ) ) il; .4:4 (ash: (asit:
Ji.
j 9j!4
ve
nn hemzeye evrili i:
j ve (.5 harfleri, u yerde hemzeye evrilir: i .5 harflerinden biri, kelime sonunda olur ve kendinden nce zfid elif bulunursa:
(asit: (asit:
)
)
(asit: (asit:
ir
) )
gA" _I
hemzeye evrilir:
(asit:
sh.,
l;
n;
(asit:
i -
e - ve i
nin j a evrilii: Tj l
-1
j a evrilir:
ii evrilir:
(ash: (ash: d - in 4 ya evrili i: Balca kaide alt nda toplanabilir: ve (.5 ayn kelimede yanyana gelir, ncekinin harekesi sukiln olursa:
j
....,,,..., )
,ft
..L..........
,...s
..,......
-
.>4..., c5,-;
Z,....,.; )
4_...;
15 j_:...,
(ash: (ash:
z41)...1 ) )
110
, kelimenin sonunda bulunur ve kendinden nceki harfin harekesi olursa: (ash: ijk. ) (ash: (ash: ej ve
4.9.;W
) ) j j 1j11
den
- V-;2:71 2 - Teskin
j
ile, 4.5
)1
.J
j veya 45 5 .
)
o
--
111
ile harekeli,
5 7 den sonra
((asla:
(ash: (ash: (ash : 3 - Hazf
J9
Hazf , illet harflerinin giderilmesi, ortadan kald rlmas demektir. llet harfleri ba lca, u durumlarda ortadan kalkarlar: a - kendilerine benzeyen harekeli ( e benzer hareke benzer hareke cs ya benzer hareke
5
(asla :
in ortadan kalk
(asla :
in ortadan kalk].
(asla:
)
)
(ash :
)
ise ve fiil, nc
dii tek ah s11 veya ikilisinin zamiri ile biti irse, jilet harfi d er:
G
jp )
.>
(asla : (adi :
) )
(asla :
1.
e naks kelime, belirsiz olur da sonunda nunlama (tenvin) olursa, iki sakin harfin birle mesi 114:,..; nden tr, jilet harfi der : (asla : (asla : L7"9 )
CS j 1;eS1
LS"''UJ I
ft Jal )
_.? ,,,
buyruk ,..-,
o .. 4
1,t..,3.1
geni z. .....J...,
9
(O Ili
gemi z.
.. .
..
..
C.P'
L.,.:.
1
(...9--J
.
_9
.......9
4,--aei
.... LA-9 j
113
h Vavl misal (
j1;:1) fiilin masdar 1,1 lsnde olur ile harekeli bulunursa, ilk
der, yerine
eklenir:
(asil : (asit : (asil: (asit : )
fi
) )
1.s
:?
J-*-'
lsnde ise,
dmez:
_,..1..43.1
L'ull
..,.;ki.
-?`"..9
e':'-'
e-'.-
.g. o
fi
....'
1. '
114
Nahvin konusu, kelimelerin cmle iindeki durumu, cmlenin dzgn olarak kurulu u ve kelime sonlarnn cmle iindeki duzumudur. Nahvin as l konusu cmle ve kelimenin cmle iindeki durumu olmakla birlikte, cmleye gemeden nce, isim ve s fat tamlamalarn n incelenmesi daha uygun olacakt r.
Kaide: 1
Arapada tamlanana Tamlayan tamlayana .
1,,,:z1,1 denir.
anlamat n rengi
tamlayan - 4.,14
LCLIA
tamlanan - "L'..et..4;a1
atn ba
evin kap s
uL
ulq
ev kaps
Kaide 2:
Iki ve ok varl gsteren szler, isim tamlamas nda tamlanan ) olursa, sonlarndaki kj harfi d er:
retmenler -7 retmen
. 1 .9 wkriL.4
iki retmen
Kaide 3:
Tamlanan durumundaki kelimede ikilik elifi ( luk vav veya ,:0,31) veya ok
il O
0.-
ev ehir baar
41 - S fat Tamlamas
Arapada, sfat tamlamas nda s fat, daima, niteledi i, tavsif etti i isimden sonra gelir:
kaln bir kitap ksa bir kalem uzun boylu bir adam temiz bir ev
'le:13 bir sfat tamlamas dr. l; lenmekte, vasfedilmektedir. kelimesiyle niteveya veya
J, e
o -
i.:...9":,0 9 _, 1 - 1 veya 5
alkan renci alkan renci geldi alkan renciyle konu tum dl alkan rencinindir
jl.471
117
Sfat, maystifa, erlik, di ilik, teklik.; ikilik, okluk, belirlilik ve belirsizlikte dima uyar:
kk bir ocuk kk bir k z ocu u kk ocuk kk k z iki kk ocuk iki kk kz ocu u iki kk ocuk iki kk k z kk ocuklar kk k zlar kk ocuklar kk k zlar
_) Ls,,0J1 I 5 -, 51/4.;;:i
..
eski
-L;
uzak
yeni -kitap i
adamlar
jk__
...
4_1
CMLE ki veya daha ok kelimeden kurulmu , tam anlam veren sz dizisine cmle denir. Arapada, isim cmlesi ve fiil cmlesi olmak zere iki trl cmle vardr: a isim cmlesi, bir durumu, bir nesnenin nas l olduunu haber verir, bir yarg bildirir, umumiyetle, isim cinsinden bir kelime ile ba lar: kitap faydaldr mektep temizdir hilt uzundur ye
b fiil cmlesi, umumiyetle, zamana ba l olaylar anlatr ve bir fiille ba lar: sulu tutuldu kar eriyor karde in imtihan baaracak 'T I
_s -
.9
42 sim Clesi sim Cmlesi'nde, sze kendisiyle ba lanan kelimeye denir. Mubteda, isim cmlesini t znesidir. ozneyi niteleyen, znenin durumunu haber veren kelimeye 5 -) denir. Haber, isim cmlesinin yklemidir: kap akt r cmlesinde, bildiren 19
.9 o
. .
119
L..1...:.:14
' i12_:g1 J
misllerden de anla laca zere, gerek mubteda, gerekse haberin harekesi dir. .
43 - Fili Ciimlesi
il
J ,-
Fiil Cmlesi flle ba lar, ilenen, ilenmekte veya i lenerek olan bir ii anlatr:
yamur ya& ocuk oyunuyor yaprak dt
fr
S.:222)
) ile bu fiili ileyen
fail Jtl dir. Mubteda, isim cmlesinin znesi oldu u gibi, fa`il de fiil cmlesinin znesidir, daima ile harekelidir.
Altrma u kelimeleri nce birer isim cmlesinde mubteda, sonra birer fil cmlesinde faeil olarak kullammz:
beki, koruyan hekim masa
t".:3- 4 L.L
;Ci
polis
ii bulut
120
j_151 .
cmlelerinde, fili ve filden ba ka, dz tmle (nesne) de vard r. nk cmlelerin fiilleri gei li (muteaddi) fiillerdir, yapt klar i bir nesneye gemektedir. ilk cmleyi eklinde b rakrsak, " renci
yazd"sznden, onun"ne" yazd anlalmaz, Mnn n eksik kalmamas iin, rencinin neyi yazdnn belirtilmesi gerekmektedir. ZIL,... ) kelimesi, ilk cmlede, nesne (dz tmle) dir. Kendisine arapada
o o ^'
da(.J.,-"--4-4J
i dir.
mesidir.
CMLES .
.-- ".
da
J-P
44 Be eim
(5)......44
_5
Bu be isim unlardr:
111 -.t
ata v I
karde I az
.. !
!it;
tJ
J11.4 _p - I
esnerken az n elinle rt
!s"
Kaide:
1 Be isim unlard r:
MEBN ve MITRAB
Arapada, kelimeler cmle iinde bulunduklar , yni yaln halden kp cmle iinde bir grev ald klar zaman, baz kelimelerin sonlarnda, o kelimlerin cmle iindeki durumuna gre de iiklik olur, bazlar unkinde hibir de ime olmaz. Misallerle gerdim: renci retmeni dinledi retmen, renciyi imtihan etti .. kelimesi, ilk cmlede f'il oldu undan, t ile, ikinci elim4.9
kelimesi ise, ilk cmlede, ekim harfi olan diinden ile, ikinci emlede ise, lidir. olduundan,
Byle, cmle iindeki durumuna gre sonunun harekesi de ien kelimeye mdrab denir.
122
Baz kelimeler ise, cmle iinde hangi grevde ve durumda bulunursa bulunsun, kelimenin sonunda hibir de iiklik olmaz:
A - MEBN KELIMELER Mebni (kurulmu , sonu deimez) kelimlerin ba lcalar unlardr: a - isim trnden: i aret isimleri, zamirler, ismu'l navsaller, art isimleri, soru isimleri, baz zarflar, baz say isimleri (11-19 aras ).
0 ) 1. -4T1
, 4:a:jr)4 ":7 e jj
kelimesi, cmle iinde
o adam geldi
ne durumda, hangi grevde bulunursa bulunsun, son harfinin harekesi olan de i miyor. Byle, son hadi daima olan kelimeye
J.C.
123
o .ima j1.1
J
...
.;-...
1.-? .-
Not:
I aret isimlerinden iki nesneye i aret etmekte kullan lanlar mebni de il, mu'rab'dr:
bu iki adam bir dkkan satn ald polis bu iki adam tuttu :j i.st Ly;2,. . ..1
.
.
..
...
46 Zambler
Zamirler geni olarak 20 ci maddede grlm t, hat rlamak iin ilgili maddeye baklmaldr. Zamirlerin mebniliklerini misllerle grelim: 1 ayr zamirlerden:
a marff` ayr zamirler:
124
O, yarandandtr
:33 t;,.fi
c."):
9 *,
4-
j JI.-4,42.1
j _P
.
c lm
beni grdn Burada s mansubdur, kendinden nce gelen ) denir, bu MM, finin harekesini korur. arkadaun beni ziyaret etti eiimlesinde, ilk L.5. mar lun bih, ikinci 5 ise, muzafun ileyh'dir sana baban anlatt, ilk 20 a, koruma mlnu
man:ilan bih, ikinci Li ise muzafun ileyh'dir. onu hasn vurdu , 125
ilk o mar t lart bih, ikici o ise muzafun ileyh'dir. ana-babas , onu odada buldular J57 Ls".9 _,4-1 ilk Le, muzafun ileyh, ikinci L ise ma`olun Grld gibi:
la
al- smu'l Maysll'ler, geni olarak 22 nci maddede anlat lmt , bunlar da mebnidir, yaln z ikilileri mu'rabd r:
.1 .5' Dr
n.
N.
Z;
.9
o t-,
..
toplantda bulunmayan iki memureye u radk Bu iki ismu'l maysl d nda btn ismul mavsller mebnidir:
L .f_11
iyilik etti in ki inin ktl nden sak n burada muzafun ileyh'dir, maerr yerindedir. I
48 - art isimleri
Bu1 art isminden - 4 dndaki 10 tanesi nebnidir. Bu 11 art isminden ba ka * ,:y4 ve 4 harfleri de art bildirir. Bu edatlarla ilgili bilgi iin 89 uncu maddeye bak lmaldr. 126
49
Soru isimleri
o renci kimdir
L.1231
kim
tasavvuf hakk ndaki gr n nedir? j L.i;2:31 j ...,!...41- 1,4 ne ? . , . o e, kimi setin? _.,-... -.........;_:, . (i-A kim? kimi? _ , bugn ne yapt n __ _,fl ,.:...1...:1 1 .>1,4, ne?, neyi? : L mektebe ne zaman gittim L.5 ::9 ne zaman
s -kitab n nerede? ?,..L'_5 .- L:"..1 erede?- t ' ,:i.,f :.s - ,. , imtihan ne zaman? ___S: ;j1,,:...." ,:i1_,1 ne zaman? (gelece e ait) -;>1...,,- I naslsn? _ s.- 2,11.)..h-_,- 4-:A:::5ka kitab n var? S' -- 1::.......c. hangi ocuk? nasl
1..:n:-.5
J: ,i-10
(_')
4s
,z L5L,
Belli bir nesneyi, a k olmayan, belirsiz bir szle anlatmaya kinaye denir. Kinaye, trkemizdeki belgisiz s fat n grd ii grr. Kinaye szlerinden mebni olanlarn says altdr:
Bunlardan ilk (L
CS"es-
127
' Lr
, 4s L3
yle u kadar demektir: u kadar kitabm var yle etti ___ yle Halid yle yle dedi yle Abdullah yle yle etti
arada aktarma (at f) vav olmaks zn da kullanlr:
-
4:15 5-Ls,
J1;
J";
Mebni olmayp mu'rb olan kinayeler de vard r, ba bealar unlar dr ( ;L; L_. )cJ ( ) L_
birka gn nce bir mektup yazd m L., 4 filan, filanca ( fikin caddede grdk ,j'yL; L.,U 5k" 1,
Zarf, yer ve zaman bildirmek iin kullan lan szdr. Zarf olan szlerin bir blii mebni, dier bir bl mdrabdr. Mu'rab zarflar L4_,,,,t.k4 maddesine b rakarak, burada mebni olanlar grelim: 128
Mebni zarflarn says 16 dr, 6 s yer, 9 u zaman, 1 i de hem yer, hem zaman iin kullanlr. a yer iin kullanlan mebni zarflar:
4.5
yer zarfdr, damme zere mebnidir:
tekilerin yatt yerde at yannda, katnda
. ve
:.)15"
Jyl
-'
_ -
Rabbin meleklere"Ben yeryznde bir halife var edeceim" demiti. kesre zre mabnidir, yni son harfinin harekesi de imez, dili= kesreli (meksr) kalr:
gemi dn ald _ ;L:....,L11 ...-
129
O.5
ve j,
0 5
5 .0
ekli olan p.hA zarf olarak kullan ldnda, isimden nce gelirse, o isim narf' olur:
9 .3
3 e- .-
onu L.)
4-; 1
hem zaman hem yer iin kullan lan mebai zarf: 4.9.; I
ja3 Ls;
4.5.;
52 - Baz Say Adlar 11-19 aras (11 ve 19 dahil) say isimlerinin iki blmnn de son harekesi fetha'd r, iki blm de fetha zere mebnidir: 11 adam geldi 19 adam grdk Not: Yalnz 12 saysnn ilk blm rnebni de il mdrabdr:
,
...Lr 1 0-t-
130
*4.;,;.J1
b - fili trnden
53 - Gemi Zaman
UA
I ..0j4
cmlenin
7.....d.J1
Grld gibi, gemi zaman kipinde, fiil kkniin sonuna harekeli -fi bir raf` zandri ( li gibi) biti irse, gemi zaman fiiili,
sukun zre mebni olur. kapy atlar
mistdinde de grld gibi, gemi zaman fiilinin sonuna topluluk vav ( olur . 54 - Buyruk Kipi
zre mebni
131
yine sukun zre mebni'dir. (hantmlar) kitaplarntz okuyunuz (hanmlar) balarnn kaldtrnzz . 7 ,
9
. j__I
varsa, buyruk,
.2:31 (:).; )
e - Fiilin son harfi illet harfi ise, o fiilin buyru u, illlet harfinin
-F
Grlen buyruk szlerinin hepsi, son harfi olan illet harfinin hazfi zre nebidir. d - Buyru un sonunda, ikilik elifi ( ,CPW-917 1
.
(ikiniz) kitaplartntzt okuyunuz (ikiniz) l alartrtzt aldrntz kitaplartnzt okuyun bakartnzt kaldrtn (hanm) iin kitab n. oku (hanm iin) ban. kaldr
132 .3
-
T Jf
44
4 I
1,1.,11
Geni zaman kipinin sonuna peki tirme nunu bitiirse, o fl feth zre mebni olur:
',J;)
'
f..L:11
olur:
kadnlar yiyorlar
yiyor
j
&L.J,J1
nidir.
e - Harf Trnden 57 - Mana Harfleri
Le .)
jtel
deimez. Mn harflerinin bir bl isimlere eklenir, bir bl ii fiillere eklenir, bir bl de ortaktr, her ikisine eklenir. Mn harfleri ve eklendikleri kelime trleri yle gsterilebilir: 133
fiile zg
ortak
isme zg
134
B - MU'RAB KELIMELER: Ierb Hakknda Umami Bilgiler: i'rh ( ) kelimenin sonundaki harf ve hareke de iikliine
denir. Harfler, mebni isim ve gemi zaman d ndaki btn isimler ve fiiller mu'rabd r. Itrabda kullanlan almetler 4 tanedir: fiil ve isimler iin ortak yalnz isimler iin yalnz fiiller iin
damme fetha kesra
.....
4.....,,;,J
445 .*
a - Fiillerde hah
Muerab olan fiil, yaln z geni zaman (muzari) kipidir. Muzari fllerde bulunan frab almetleri unlardr:
i - kelime sonunda a ka grlen ekil (hareke veya sukun):
,p
1.35
marangoz bir masa yapmayacak marangoz bir masa yapmada grld gibi, harfli olup, son harfi sahib olan muzari fili damme
9
) 4.>::_Li
marfu (
9:
, _Oy fetha (
19
ile mansilb
'A .9
) olmaktad r.
ii ij harfinin bulunmas veya dmesi: Muzari`in, sonuna ikilik elifi, topluluk vav ve muhtabe y' bitien llerine, yni slygalarna be fiil fiillerin raf hlinde 45 j1jj _J "s ji,,1i`V1) denir. Bu llerdeki muzari durur, n as b ve e a z m hlinde ise j j d er:
dur.
136
5e
JX1'
leM
J.C1
..-
b simlerde trab isimlerde i`rab almetleri unlardr: i Ismin sonunda, a ka grlen harekeler:
(L)
, nasb hlinde
ii
. ) isim-
U-2
grld gibi, okluk isimleri j la marf`, (.5 ile mansb ve maerar olur.
Not:
Be isim kelimleri de L\<,..) ad verilen J; __ > I 1
-1,4 si, (birinci ahs ya' L,;) gibi den ba ka bir keile maerr
I,..r--s .74 ,
138
58 Mahalli rrab Mebni (kurulmu , sonu de imez) bir kelime, okul-. iindQ, r f` nasb, cer,eaz n gerektiren bir durumda olursa, sonu de imez, o kelimeye raf` yerinde, nasb yerinde... denir. Mesel:
4.9
e ... r "
1.A
V_
'
Yine,
kelimesindeki
harekelenmesi gerekti i halde, mebni oldu u iin barekesi de imemektedir. o zamiri, marldur, nasb yerinde damme zre kurulmu tur
%.
....,,,,,ai
L1,4 4,
..,,,ji (...,IP
emlesinde ise, 4i,,e, nn, manslb olmas gerekmekte, ~k1,1 U:, " -d" -) e' mebni olu u bunu nlemektedir. Bundan tr, Lft, iin, nasb yerinde, sukun zre kurulmu L ,.
J4 U Y . t; J. cmlesinde, cer har) -] -' finden sonra geldi i iin maerr olmas gerekirken, mebnili inden tr Ayni ekilde, Lbe, kelimesi bu olmamakta 4,u, burada ancak mahallen maerr olmaktad r. I cmlesinde ise, zamiri, mubteddl mdan da_ lay marfd olmas gerekti i halde, mebni olu u, bu de iiklii nleJ-A 1-4
59 - Nunlannaz
' ,:r A
Nunlanmaz, sonuna, yaz lmad halde okunan nun (tenvin) kabul etmeyen ve kesre yerine fetha ile mecr 'ir olan isimdir. Nunlanmaz isimleri, ba lca toplulukta inceleyebiliriz: a - isimlerde, b - alemlerde, e - sfatlarda
a - simlerde
Tenvin ve kesre kabul etmeyen isim cinsinden kelimeler, sonunda diilik elifi bulunan veya fi^pl . _ 'il llerine benzer l^ ^
mescitlerde namaz k ldk mekteplerde rendik birok anahtar satn aldn kaplar anahtarlarla aar z ocuk serelere bakyor '.1,2;11 4),
b - 'dem (zel isim) lerde i - Muennes zel isimler nunlanmaz ve kesre kabul etmez: 3. Zeynep yazd
Zeynebe seln verdiler Kervan Mekke'ye gidiyor
jel 1 zel
140
v Fiil kabb nda olan zel isimler: LS harfli olup ilk harfi damme ( zel isimler.' v Kelimeleri kayna m )4 e sfatlarda Sonunda diilik elifi bulunanlar: ok karanl k bir gecede ok karanlk n fi yeil lsndekiler: ok susam can skkin gk, mavi .),3 ) isimler: ) li, ikincisi fethal (
s
,
birer yedi er
Nunlanmaz kelime, ancak muzaf olur veya bas na J 4 gelirse, kesre kabul eder: 141
MARFULAR 60 '}c.12
F'il ciinalesindeki zne), fiilden sonra gelir, i i yapan gsterir, hkm rafdir, yni fil, marf`dur:
babu geldi adam ld kad n kitab okudu vl l 'El . 1.!
J
eri , i
k z oynuyor
Fil, yukardaki misllerde grld zre, ayr bir isim olabildi i gibi, birinci, ikinci veya nc ahs zamiri de olabilir:
cam lardm cam kardan clzr (erkek) cam k rd (kadn) cam k rd cam krrdrk ikiniz cam k rd nz (erkekler) cam k rdlar (kadnlar) cam k rdlar kelimelerindeki zamiri fildir.
dir.
ve
fildir.
142
Grld iizre, fil zarnir olursa, zamirler mebni oldu undan, fail, mahallen marf` oluyor. Bunu, geen cmlelerden birinin i`rabun yaparak a klayalm: fi emlesinde, ckr
,
d41.4 :
j.clffl
C_
marlun
15
5p
-11
c,) 3 o 3_4_31
.5 5
babanz geldi
.11.
""-j Fail, grnen, ayr bir isim ise, fiil ona, erkeklik ve di ilik bakmndan uyar, yani bu durumda fail erkekse fili de erkek, fail di i ise fili de di i olur:
ocuk oynad k z oynad adam gitti kad n gitti f1).1
9
Fail, grnen, ayr bir isimse, fiil ona erlik ve di ilik bakmndan uymakla birlikte, ikilik ve okluk bak mndan uymaz, teklik kahbuda kalr: 143
ocuklar uynay p yoruldular l iki ocuk oynad ve yoruldu k zlar oynayp yoruldular
AltirnaIar
J'J,i4
61 - Szde Fail
Fiili edilgen (mechl) olan cmlede zne bulunmay p, nesne (dz tmle: marlun bih) onun yerine geer ve zne (fil) nin i'rab ni alr. Byle, gerekte nesne olan, grn te zne yerine gemi olan kelimeye szde fil ( jpU1 "_.n; ) denir.
adam kapy at ocuk suyu iti ,LU.1 'J ana ocuunu dd ana kz dd
144
j,-.)11
Bu cmlelerdeki zne ( jc-UID ) leri kaldrp filleri edilgen yaparsak, nesne ler szde fail (J kap ald - su iildi ocuk dld kz diild Etken fiilli cmlede, birden fazla nesne varsa, fiil edilgen olduunda, nesnelerin ilki szde fail olup marfa< bulunur: retmen, renciye okumaya gretti
lin L:J' )
olur:
tj:;
'}aail
.5-
..;,11
... 5.-
Mubteda, isim cmlesinin kendisiyle ba lad isimdir ve marft`dur: ilim faydand r ehir genitir iki retmen gentir 145
.11
L.
a J
renci zekidir k z renci zekidir iki renci zekidir iki k z renci zekidir renciler zekidir k z renciler zekidirler
146
Ss J. 5
1.4
Grld zre haber, nekira (belirsiz kelime) dir, mubtedaya, teklik, ikilik, okluk, erlik ve di ilik bakunndan uymaktadr. Not: Mubteda, akll olmayan bir eyi gsteren kelime olup okluk ismi (
- crr ve macrr
kr ttlar dosyadadr L9
v - zarf:
Cennet, analartn ayaklara alt ndadr < U
Haber, tek kelime oldu unda, (erlik, di ilik, teklik, ikilik, okluk bakmndan) uyumu o tek kelime ile mubteda aras ndadr:
ocuk glmektedir kz clamaktadr retmenler, saygdeer kiilerdir
Ck,..1"11
Haber, fiil cmlesinden ibaret olunca, bu uyum, fiille mubteda aras nda olur:
ocuk glyor k z alyor
147
rencinin kitaptan oktur hanm rencinin kitaplar oktur rencilerin kitaptan oktur hanm rencilerin kitaplar oktur a
De i tirenler
F ,__3112,!4
'Z1112J1
denen neshedici harf ve fiiller, isim cmlesinin ba na gelerek muhteda veya haberinin ad n ve i`rabm deitirirler. Bunun iin de, de i , tirenler anlamna ) diye adlanrlar. De itirenler ( tek: unlardr:
e. --
,-) 1 c
den biri, bir isim cmlesinin ba na gelirse, mubteda (isim cmlesindeki zne), ba a gelen kelimenin ismi olur ve mansb hale gelir; haber ise, bataki kelimenin haberi olur, marf` olarak kal r:
cadde genitir
cmlesinde, 'e.7,4t,J1 mubteda, zna C) 4 gelince,
1.Z.3
ise, '5 ,:) I nin haberi olmu tur. Kalan 5 harf iin de
;LaW4
istidrk iindir:
51
j1R1)/1
_ 7`,!..:L.;
fiil olurlar:
1.4
t.
A1
okuyordu
C.515"
149
434.5-- soyundan olanlar, isim cmlesi'nin ba na geldiklerinde, muhteda marf` kalr, ba a gelen kelimenin ismi olur, haber ise, mansfb olur ve ba a gelen kelimenin haberi olur: adam sayrdtr
j.4:1
renci tembeldi, alikan oldu sis youndur ku luk vakti sis yo un oldu tyg"
ocuk oturmu tur ocuk gndzn oturmaktaydt sayr uykudad r, uyumaktad r sayrt uyuyarak sabahlad k zay ft r k geceleyin zay ft hoca yorgundur hoca yorgun olarak akamladt
O ."
J.1;,
Bunlar, yni L ,L _
.
_cy; _
mal _
beki uyank olur yoksul zenginle iyor msibetlere kari sabrl ol gnl rahat olarak gecede (uyu) JU
J tA C? .
."
LL-4,
C,.
sayrt hala hayattadar daima ihtilftadtrlar ocuk hal sayrdr cahil, inadnda direnmektedir * JA
5,A).4 ,j4j14
c_JJ,
fi
1Z.4-.)
Bu drd, grld -zere, isminin, haberiyle nitelenmesindeki sreklili i anlatmaktad r. kendinden nce gelen cmlenin md-
L. j":5-
L).4
Grld gibi,1S soyundan olanlar n (eksik fiillerin) isimleri dima marfi'dur. 151
65
soylularm isimleri
sulu ldrleyazd
L
sulu kaayazdt
n - umut bildirenler:
_;-"-
J.41
4_,;:)..?.4 eil;
t14
152
ii,
j,2?.
Grld gibi .54S- soylularm isimleri de marf` kelimelerdir, 66 f il ye benzeyen harfler isim cmlesinin nne gelir, mubteda, nin haberi olur.c.) nin ismi marfe`,
fi
c5W 3 .J4
Arapada, ...,1 ye benzeyen 4 harf vard r, unlardr: Bu harfler de, isim cmlesinin nne gelerek anlam olumsuz kl arlar.
kalem uzundur
j
,;,J1 14
kitaplar faydalchr
,:)!
yamur yamaktad r
I
3),JQ.0 .
I ..U :14
74 :;s
j;.,J1
,. harflerinin,- 7 nin grd ii gr c meleri iin, nne geldikleri isim cmlesinin dzgn olmas , yni mubWy tedas nce, haberi sonra gelmi olmas , cmlede 4 bulunmamas yeter. Cmlede yyl bulunursa, durum de i ir:
IA
harfinin de, Ly ,A5 nin grd ii grebilmesi iin, bu iki arttan baka, isim ve haberinin nekira (belirsiz kelime) olmas gerekir:
gazete faydand r
154
Burada, vy nin ismi nabzftur, yni cmle, demektir. 67 me ve Yerme Fiilleri Arapada, me iin verme iin de
fi
u I, donmu fillleri
31.s'Z;Lf,'
j..131
donmu bir fiildir, yalnz mazi kipi vard r. cmlede fa`ildir, grld gibi, marfl'dur. Ikinci isim, yani jy kelimesine nahss ( denir, grld gibi, o da marf`dur.
Ikinci cmledeki L".1, donmu bir fiildir, yani onun da yaln z mazis vard r. ise, mahsas I cmlenin, f'ilidir, marfa`clur, ikinci isim, 3 Z,U.).44 j,a 4 tur, o da marfu`dur. 155
Mahss, misillerde grld gibi, Miden daha sonra gelirse, ya mahzfif bir nmbteda'n n haberidir (ki mahzf mubteda' n takdiri ve c91 olur), veya kendisi, geriye b raklm mubteda'd r, haberi de kendinden nceki cmledir.Yni, ilk cmledeki nahss, kelime mubteda olunca, cmle aslnda yle olabilir:
Ls1:.c.
fesattk kt huydur
J JI
Grld zre, me ve yerme cmlesindeki mahsfs marfu`dur. _ yerine da kullanlabilir: 5 ,k,, yerine
U:A
1 - 4,-
'Zfly,
L.4%
_ arta
156
b - bitiik i zarniri
3. A
J la3.1
yA
4.; 1
Grld gibi, i zamiri de marf'clur. 69 Soru Harfleri A.. -\ v Soru iin, ve L):_,2, olmak zere iki harf kullan lr. 1- hem isim
-
cmlesinden, hem fiil cmlesinden nce gelebilir, cmleler olumlu veya olumsuz olabilir:
ji12.!;
Grmedin mi Rabbin (Kabe'yi y kmaa gelen) fil sahiplerine, ne yapt ? (Fil Sil. Il) LJ4
CP ) ;;I
(-
4 ve
mektubu yazd n m ? irjb harflerinin sonuna "2 eklenerek olumsuz soru yap lr:
"
konferansa gitmiyor musun? P rev1 1 karde inin ayb n], rtmedin mi? (rtsene) kiitphaneye Halil mi gitti yoksa Halid mi? -111;- r rmak, gndz m ta t, yoksa gece mi? -
; jr;1; Ly;ki
Grld gibi, soru harfi 1- , iki ihtimalden birini sormak zere de kullanlabiliyor. Cevap olarak kullan lan ba lca szler unlard r: olumsuz cevap iin:
hayr
oJ F
sozleridir
g k -J
157
Olumsuz sorunun cevab olumlu ise, gitmedin mi? evet, gittim iimize kat lmaa raz olmaz m sn? evet, raz olurum o kitab okumad n evet (okumad m) so:
kulllandr:
L91-1
4LJ
5L
70 L'nn Haberi
Yv.
,L11:3i j
bazan, btn bir e ya cinsini olumsuz olarak bildirmekte kullan l r. Bu durumda, kendisine, dan,
`),r denir i`rab bak mmL" . nin grd ii grr, yni ismi nasbeder, haberi raft eder,
,S
marfa` b rakr: sevilen yalanc yoktur (hibir yalanc sevilmez) Nefy (olumsuzluk) y s nr haberi, grld zere, marf`dur. nn haberinin marf` olmas iin u artlar gerektir: btn cinsi nefyeder olmal , yani umurni olmald r. - y n n hem ismi, hem de haberi nekira (belirsiz kelime) olmaldr.
-
v - haberi, v 158
MANSUBLAR
Arapada, cmle iindeki durumundan tr nasb' gereken gelere mansfiblar ( ) denir. Bu geler, tek isimden ibaret buluna-
bildii gibi, isim emlesi de olabilirler. S rasyla grelim: 71 Mutlak Mat" '11.1 Mutlak Marl, fiilden sonra, onun anlamn pekitirmek .1,_5-4. 14 e idini belirtmek ( :J4 ,:)C.:.,J)ve say sn belirtmek( ) iin gelen, o fiille ayn kkten bir masdard r. nceleyelim:
a - Pekitirme iin
fiilin masdar tekrar edilir: ocuk cam bir kr k rd babug bir oturu oturdu ' -U1:2j 47.:Lr
Grld gibi,
ve
ve
`..,3P
-
Lip
- >JJ_P
-
159
mutlak martlclur,
eit bildirmek
L:A;)
sayr , skin bir uyku uyuyor - 61A t ,_; Bu ciinledeki sfat tamlamas da mutlak mafuldur,
filin yapt iin e idini belirtmektedir. - say (nitelik) belirtmek iin sayr bir kez yemek yedi cmlesindeki sn belirtmektedir. namaz klan iki secde yapt (iki kez secdeye kapand ) ciimlesindeki de mutlak marldur, namaz k lann yapt
-
secdenin saysn belirtmektedir. Mutlak mafl, cmle iinde kullan lan fiilin masdarndan yap lmakla birlikte, balca u kelimeler de o masdar yerine kullan labilir: i e anlaml masdar: bir sevin sevindim 1r 160
1>
,9
h .).
1 ji
ii - mutlak mar'l olarak kullanlan masdar hazan hazfolimur, niteli i bildiren sfat, onun yerine kullanlr: kpek h zl ko tu cmlesindeki Lim,sfat, hazfolunmu olan mutlak marl nibidir. ili fiilin yapt iin ka kez oldu unu gsteren say : 40 adm attm emlesindeki ", in
emlesinde de t"_,,:j4 mutlak rnarlun nibidir. iv J.5" ve kelimeleri muzaf olarak: gen, btn btn azmetti
211
Mutlak marl olarak, drtl fiilin masdar yerine l fiil masdar kullanld olur: zengin, yoksula birok ihsanda bulundu laP1
Not: 2 Baz masdarlar, kendilerinden nce fiil bulunmad halde, mutlak 161
p11.. -
CA,,
Ahtrma
j(
.1,44 91 0 : jk-k
ju,k;11
4:1- P _
c);31J 72
Mafillun Bih
Filin i ledii iten etkilenen isme al-Marillu Bihi denir. Fiil, marlun hih'ten nce do rudan do ruya, kendisi gelmi se, baka bir deyimle, fiille mani] aras nda ekim (cer) harfi yoksa, byle marle sarih marlun bih denir:
;t o I
ciimlelerindeki
Baz filler de, maf'llerine, ancak ekim harfi ile tesir ederler. Byle, nnde ekim harfi bulunan marlun hibe de gayri sarih denir:
ktphaneye u radik greneiye dedi:
or
J12i
arkadatna k zda
isimleri gayri sar l marve llerdir, nlerinde ekim (eer) harfi bulundu undan, marl olduklar aka grlmemektedir. Bu cmlelerdeki
c ,1112i1
162
Marltn bih olan isimde nasb, o fiilin yap sma gre belirli.:
bir mektup yazd m mektubu okudunuz ; 11,..)1 fi
cmlesinde ise, ,:-k1 5,1J ismi, dii okluk kesre ile mansbdur.
iki soru sordum
g 'S,
olduundan,
:231;.
y ol-
.."-:.,%s0
) olan bir kelimedir. Mansb olu unun almeti ceki harfin j deil L oluudur. Be sim (
I 3 ,
) UfI L
-
rS a
jcs
Lk)- J.4;
- 4,:;d 1
_;7,JU:231 ;L.,Y lr
163
4:A.b.1.11 .
73 Diyelik Marlu
jj1_,_,1:4.: . 3-1
Bir fiilin ne diye oldu unu, sebebini bildiren stnl (mansub) isme diyelik marlu ( dar veya muzaf olabilir:
,,i1,1)
Allah n buyruuna uyalm diye oru tutanz .L1_1 raz etmek iin ona yazd
41 .L.; I 4.11
i1
t2,511
r1 /
) L351e.' 1
Altlar izili kelimeler, grld zere, fiilin sebebini,fiilin ne diye olduunu bildirmektedirler, bunun iin diyelik marludrler. Diyelik marl, mansii13 oldu u gibi, nne ekim harfi gelirse maerr da olur:
3 3
Allaha itaat iin oru tutam .,;31 Sayr, hekimi, if umduu iin dinliyor
oki:zil o
-
BC>:
) ne, '43
1 1 de denir.
L9k,,
oL4 J.4; 1<.J ),5_7,;.z
.4 er
la1J -,
di t" .21".";
. . ' .
cs:;,
._c_5L.JUp
4.54:411 'J yk.:211
74 - al-Mafidu Fihi
Yukardaki cmlelerde geen ty, ve ik_J isimleri, fiillerin olu zamanm bildirmektedirler, mar llun fih olup manstibdurlar.
hrsz kap nn nnde durdu hrs z evin arkas na sakland
,
.-
5.4 ii LA1
emlelerinde ise, "".C4 .-1 ve F1 j isimleri, fiillerin olu yerini bildirmektedirler, mar.slun fih olup mansbdurlar. Grld zere, martlun fil, yer ve zaman zarfid r. Mar lun fih edat olarak L9i, ve v ekim harfleri de kullan labilir: -
gen denizde yzyor
165
o -4..; -La
ot ....O
Marlun fib, ekim harfi ile kullan hrsa, grld gibi macrr olur. u e it kelimeler, marlun fih yerine geer ve nansb olurlar: 3 i - yer veya zaman zarf na muzaf olan .. JS' ve
z:
;S
say :
zt; )112..2i4
166
75 - al-Marlu Ma`ahu
.9 ser
,__1_,:-- (4
14
dilenci, yemei scak olarak yedi sayn, siitii souk olarak iti
cmlelerindeki T jl>. ve
w.31
fi
J:U j..5-
;45- 1.a
JU..1
veya
denir, unlu-
167
Halin eitleri Hal, yaln z belirsiz _.; bir kelimeden ibaret olabildi i gibi,
isim cmlesi:
Hal olan isim cmlesinin ba nda bu cmleyi as l cmleye ba layan, hal vay' C'4JC.:J1
subay, susam olarak savat babu, elinde (k nndan) sy rlm bir klla grnd
Grld zere, alt izgili cmleler, h/dir. b - fiil cmlesi: imam, gne domadan uyan&
bakan, dinleyenlerin yre ini eritici bir konuma yapt
3 ,3 o
U2_3
I
-..";
L- 12-;;
1 L9 :4_1 I
1
4
hoca mektebe girdi, btn arka -dalar gelmiti c - zarf: mdr, avlunun ortasnda grdk
-1;3
.,o
- carr ve macrar:
bir dal stnde bir ku grdk Ahmet sevin iinde bir mektup okudu `r? 1 I ji
168
.,21' 1 J
7 *
us
...
J;- ,s
, 4,4
77 Temyiz Temyiz, kendinden nce geen bir isimle ne kasdedildi ini aklayan veya i in ne bakmdan oldu unu belirten yahni belirsiz bir isimdir, mansbdur. Temyizin, anlam n aklad isme ise mumeyyez denir: bir sandk portakal satn ald m Ali, hafzaca karde inden daha gldr cmleleri zerinde dural m: s
y0
.1 0 ,
sj.* I jp ;_j_
vardr, bir sandk elma m , zm m, portakal m satn alnd belli , o , deildir. kelimesini aklamak zere kullamlan .5 i smi temyiz, aklad ismi ise mumeyyezdir. Byle, sylenmi olan ) denir.
ise,
kelimesi temyizdir. mumeyi yez ise sylenmemi tir. Byle mumeyyeze d nlm ( 1) denir. nceleyelim: 169
a - Malff z mumeyyez Malfz (sylenmi ) Mumeyyez, cmlede kendisiyle a rlk, hacim, alan veya say belirtilen isimdir. Mislleriyle grelim: a rlk:
olan UL- temyizi, stnl oldu u gibi, u ekillerde de olabilir: 3,-hacim iin:
ten. S
veya L-3;t
0.
t.:13
cmlesine, t: ::1 temyiz t..1:5" ise mumeyyezdir, malfzdur. yle de ifade edilebilir:
LJ
. veya
1.41 j
,,
tpl
lenebilir:
J.>
4-
1. I veya
.
J.,L'
-,
o.
Demek ki, a rlk, hacim, uzunluk ve alan ls temyizi mansb ( ) olabildii gibi, isim tamlamas (Zil...;14)nda tamlayan ) yap larak veya say iin: den sonra getirilerek meerr da olabiliyor.
170
taksi 400 km. yol ald kesede 1000 dinar var . tL.A...) I Ly...4 1 15i
Grld zere, say l rdan sonra gelen teklik isimleri temyiz, saylar ise mumeyyezdir. Saynn temyizi, hareke ve okluk bak mndan yle kaidelendirilehilir:
u tS
9 ,..
11
0
o
5 kitap satn aldm 99 kitap satn aldlar 999 kitap satn aldk
3 o
b Malhfiz Mumeyyezoda, havaca iyile ti adam, gdece ocuktan daha byktr Ahmet, ya a senden daha byktr Osman, aklca babasn- dan daha stndr Grld gibi, mumeyyez mallfiz oldu u zaman, temyiz, dima manstibdur. 171
ppi
. '
5(.1 .C.?" I
o .9
91-2...C. 4,i 1
L:3 l
78 Munda
4 t:.??
f5c,..: 3 ; t,
nleme edat ( dr. nleme edatmdan sonra denir. En ok kullan lan nlem
51" uzak iin L edatlar da
kullanlr.
Munda, u durumlarda marfii` olur:
) olduunda:
172
e - nlenen kesin olarak belli de ilse: ey orulular iftar ediniz ey (herhangibir) yan Mundann banda J1 varsa, nleme edat yla arasna, erkek iin
14_ I
dii iin
.-
1 girer:
z-
fi 5; 1 ve 1.,4..;_, ; kelimeleri daha ok, a rlan, kendisine iinleneni, saygyla ve yumuaka uyarmak iin kullanlr. Yalnz ,&1 sz nne 1, edat dorudan do ruya gelir: ' d:1 1, o u zaman duada, -9 rine 1 1 kullanlr. Munda, zel isim ( ) veya 1 k. ye
yaknda bulunur veya hissedilirse, nleme harfi kald nlabilir: Ahmet, o i hakk nda ne dersin? 3 f J ii; 15 14 i 173
L9)_,}
uJ
...
/
Terhim
;_,),., )
11
Mundamn son harfi, bazan hafiflik sa lamak iin hazfolunur, bu ie terhim denir. Munda alem ise veya di ilik t' bitmise terhim ( ) ) r..17) ile
) ( )
Byle, son harfi hazfolunmu mundaya murabham denir. Mtrmalar 1 u cmlelerdeki mundalar ve e itlerini belirtiniz: iri U t, I y l
-
t).
79 Gr ve Deitirme Fiilleri
jUi4 ><J1....Li I
Gr ve De itirme Filleri, isimleri nasbederler. Ba ka bir deyimle, nne bu fiillerden biri gelen isimler de mansb olurlar. 174
a Gr Filleri: Gr Fiilleri, filin gr n, kanaatn anlatr, isim cmlesinin nne gelerek hem trubteda' , hem de haberi nasbederler:
ZL.14
buldu _L.4..szi
grd
c_51.)
bildi
(.51
cst,
Gr Fiillerinin teki blm ise, "sarmak", "saymak", "kendisine yle gelmek" ifade eder:
Deitirme Filleri:
t -
i jr:":;!
Bu fiiller "etti", "k ld", "deiik bir hale getirdi" anlamna kullanlr, iki marul nasbeder: 175
T
(deildi
Tup
5Lb
s1;
,
.
- SCA j,
L. veya
kalbndan sonra gelen isim, marlun bih oldu undan mansbdur: 176
inanm ki i ne mesuttur!
karn ya ne giizeldir!
c ,z
:
L.
0
',
__.-1;.4I - iii.L. c
.....,-1.:Jk.i. *c...;;I ' ' .L'zJ4 -Ji5 -.)--,..:- -I 1,.. .. . ,L'-'aJ4 _L.41:::.: '',..,.:,-- 1
j*.;:.41) ise, veya olumsuz
Fiil, l olmayp tremi fiil (menfi) veya edilgen ise, do rudan do ruya
.. bna dklerek ama anlat lamaz. Byle fllerin masdarlar ndan nce:
0 O
4 L.
L.
kalplar getirilerek a ma anlatlr:
t. _L},:2
JSI 1
L. _
2 u masdarlardan ama fiili yaparak birer cmlede kulla umz: LS5. 81 Mustesna Arapada istisna, ba lca edatlarndan birinin kullanlmasyla yaplr. stisna, bu edatlardan sonra gelen ismin, nceki blmn lkmnden d arda braklmasdr: 4:9p:
Halidden baka btn renciler geldi haftann gemesine iki gn kald birinden baka btn mahpuslar kat
51; 4'J I
L;.4
Grld zere '5i1 dan sonra gelen isimler, daha nceki isimlerin ba h olduu hkmn dnda bulunuyor. lk mislde, rencilerin gelmi olduklar belirtiliyor; ancak, dan sonraki kelimenin dellet etti i Halid, gelmemitir, durumu, teki rencilerin durumu d ndadr. br misllerdeki "iki gn" ve "bir" de yine )h dan nceki kelimelerin dellet ettikleri kemiyetlerin hkm d ndadr. stisna edatndan sonra gelen isme mustesna, edattan nce gelen isme ise, mustesna mi h(..9" ) denir:
%
Mustesna minh anilmsa ve cmle olumlu ise,'))4 ile mustesna klnan kelime rnansbdur.:
C.;)
Mustesna minh andmsa ve cmle olumsuzsa, YI ile mustesna klnan kelime mensb da olabilir, harekete mustesna minhe ba l da
olabilir:
.1
Mustesna minh anlmam ise, mustesna, sanki s na cmledeki durumuna gre hareke al r:
Gayb Allah'tan baka kimse bilmez 4:1)44 ava bir tavandan ba ka av avlamad yalnz Halife uradk
ve
mmin, Allahtan ba kasndan korkmaz nineden baka btn dile hastaland ;;;
:r.p
gibi harekelenir:
bir mdrden baka, bakanlktaki vazifelilerin hepsi kt onu hapiste, ok yak n arkadan ka kimse ziyret etmedi mslman, Allahtan bakasna dayanmaz
I Lso
...5);z1=D
4,10
u Ji
Bu istisna edat , harf say lrsa, kendilerinden sonraki mustesnalar macrfr olur:
e !
,91
4.;
Bu edat n bana gelirse, mustesna, ancak mansfl olur, mustesna minh hazfolunamaz:
...47 I 4_.J101
ve
ji 4 W Z.,46
Ji30 i J,
4j
180
82 - igr
fig.1>,`T el
igr, muhatab iyi bir ii yapmaa te vik etmek demektir, u ekillerde olur: a - ba na S1 gelmi isim manstib klnarak:
Burada, .76,11.-,31 kelimesi, dnmeyi tavsiye ederim, d nmek gerekir, y.;,.N1 ise, almak gerekir, almalsn anlamnaadr. Yap lmas istenen i , byle, do rudan do ruya, o ii gsteren flin masdarnn mansilb olarak anlmasyla olduu gibi, masdarn bana
veya
.o
." de getirilebilir:
j 1
Anlalaca zere, igr iin kullan lan isimler nesne ( naf'lun bih) durunundadrlar, filleri (yap , ayrlma rlm, d m) fiilerdir. 83 - Saka:lu-ma Sakndrma ( muhatab , kt bir nesne veya i ten sakn-
drmaktr. Tahzir iin kullanlr, u ekillerde olur: a - sakndrlacak i veya nesnenin ba na jl daha ba a da
'
- L.
s1 getirilerek:
yalandan sakn
._
j .1JJ. 1
bi 1 jP.
181
'ii;
.-11
li
hasedden saknnz nk hased, ate in odunu yedi i gibi iyilikleri yer (gtr") b - sakndr lacak i veya nesnenin ba na JI daha ba a da ..), getirilerek: dii manlktan (birbirinize dmanlk etmekten) sak nn j4 ileiniz tartmadan ka nn e ; C..S s
ok konu maktan sakn herhangi bir eve izinsiz girmekten kaan Not:
1 .LJL,
Bir de muhatah (ikinci ahs) a muzaf olan isim ve sak ndrlaeak nesne mensb olarak ifade edilmekle tahzir olur; banz taksinin kapsna j4:..-34 arpmakdan saknn elini yadan sakn
UL
84
stigase
stigase, yardma armaktr. Yardma a rlan L edat ile a, .9.0"' diye adlamr. Kendisi iin yard m istenene ise rlr, 4_,
e 1, o
fi o."
denir;
ey zengin, yoksullar n, yardm na yeti l Burada mustegas bihtir, nnde fethal bir -"J vardr.
,1 )14 ise, mustegas lieelihtir, nnde kesral bir J vardr. Her iki ke182
lime J ile maertirdur, ancak, anlamca nariI olduklar iin, mahallen mansb durlar. ey tabibler, yarallarn imdachna yeti.iniz
1!. ,4-7)1
4.
4-
.1 1
Bazan, mustegas lieclihin nne j yerine Q _.,, getirilir, bu du. rumda mustegas lieclihten ikyet ve ona kar yardma a rma vardr: ey polisler, hrszlardan elaman! t ey vezir, rvet alanlara kar (bize) yarchm et!
1.14
Not:
ama, hayret anlat lmak iin de L ve - kullanlr: J
j
ub3 ).0
'
ne kahramanhk! !
141
85
ihtisas
Ihtisas, birinci veya ikinci ahs zamirinin delIet etti i mnnn aklanmas demektir.Ba ka bir deyimle, birinci veya ikinci ahs zamirinin mbteda olduu emlede, haberin bildirdi i hkmn bir isme zg (mahsus) k lnmasdr. Malsils (u,,2 1) ad verilen bu isim, , zamirden sonra gelir ve mansb olur:
.
7;
cmlesinde
mubteda 9 <10
haber,
ise mahsustur, naf`til durumunda oldu u iin, mansilb dur. Anlalaca zere, mahss, d m olan rum, kasdediyorum), flinin mafldr. Mahsits, mansbdur, belirlidir. Belirlili i ya ji li oluu veya isim tanlamasyladr:
45:-
(tahsis ediyo-
J
0,9
86 Nudbe Birisi hakknda ac duyularak yap lan nleme nudbe denir. Nudbe iin
4,
ve daha ok
tj
gibi iinlenene, mandb CL.. .g.i.1) denir. Mandb, hareke bak mndan, mundan n uydu u kaidelere uyar. Mandbun sonuna, o u zaman, ve D eklenir: 1.9
87
itigal JC;,,L::,,'T -1
Nesne (mamut) bazan, fiilden nce gelir, fiilin sonunda yine nesneyi gsteren bir tamir bulunur. 184
o
""
Suna i tigal denir. Nesne ba a geldii iin, mubteda durumunda olduundan, marfi;dur:
,
9 9
,9
q^y
Arife rastlarsan ona imtihan neticesini sor(demektir kitaba okudun mu? (demektir ke ke iyi bir i ileseydin
5k.p 51u0 34:d.c,
(demektir
Maglun anh, isimle kullanlan edatlardan sonra veya nnde soru, olumsuzluk, art edat bulunan fiilden sonra gelirse marf` okunur:
odaya girdim, bir de ne greyim, Saidi anast dyor azm temizledin mi?
4.4 I
- 4J. J.,;2.;
1.5111
_ . -, , .'j . Aliye yazarsan, kendisinin re. )14-1 :-.."' 1:i _4", i '' '''' '"'" 5-' 4:5,1 timle ilgili ilerini sor ,.)::: j ) Q...'J j1_, ;C::_.1,::-,_i1 k.; '''' '' ' c -.P Hasan tanimazstn
185
olur:
J
a-
L-5j
.a
genbirktapoumsd :.)
_)
:j I
'J' 4. ")
e - sebep lm
iindekileri renmek iin kitaplar aldm . (-5" " -5. L.. .:)
(demektir
186
..
Bu J ,:As ve soyundan olanlardan sonra, olumsuzluk anlam n peki tirmek iin gelir: ikiyzllerle arkadalk etmeyiz 4,14 L.5-.
gb eder:
ve
i - 0.0 olumsuzluk veya istekten sonra gelerek muzari fiili nasbeder : okumad ki bilsiniyilik et, sevap kazan 1 j_ 9
;,11
MACZUM
89 Maczikm Muzari Fili
5-1
J.*iil
Cazm, yalnz fiillere zgdr, fiiller de yaln z muzki kipinde maczna olurlar. Muzri filin cazmi, ba na cazm harflerinden birinin gelmesiyle olur: 187
jr)
J
1` olumsuzluk anlat r, filin anlam n da gemi e aktar r:
renci bir kitap okuyor renci hibir kitap okuma& polis caddede dolayor polis caddede dolama&
4.9; (.5 J,
(c-
J ba na geldii muzari fiile olumsuzluk ykler, anlam n gemie gtrr, i in henz olmadn anlatr:
Ali bir kitap satn ald , henz okuma& ocuk dkkana gitti, dnmedi
'4311"..45 --
(..V LPI2i
I ..Jb .-
,_
d!
Cazm edatlarm n teki bl ise, iki muzri fiili birden cazm eder, balcalar unlardr:
188
IS
et
O .
( N IkNi
okursan anlarsn koarsan yorulursun
J..!")
s O
4:.; I j_A-7 .) - j , ,
ne zaman yalan sylersen horlanrs n ondan ne zaman yardm istersen sana yardm eder kimi sayarsan sayarm Nerede olursanz olun Allah sizi bir araya toplar A 5,7:1. nereye gidersen, giderim nereye, kar yaparsa hava souk olur
^"
-L
:i L.J I
r
J, ,S g
...ab o , -
nasl vurursan yle vurur MACRURLAR Cer, yalnz isimlere zgdr, demek ki, yaln z isim soylu kelimeler macrr olabilir. Ba lca macr'rlar isim tamlamas nda tamlayan ve nne ekim harfi gelmi isimlerdir. 189
90 Isim Tamlamast `(1 40 nc maddede ele alnm olan isim Tamlamas ( burada, tamlayan ( ) in daima nacrr olu u dolaysyla
yeniden ele al nacak ve biraz de iik olarak incelenecektir. Arapada izafet (isim tamlamas ) iki e ittir: a Manevi Lafa 4_1 -
b Lafzi lulfet Srayla ineeleyelim: a Mnevi izfet: Asl izafet, bu e it, yani manevi izafettir. Manevi izafet, taml, nam belirtir veya onu tahsis eder, ay rr: hayvanat bahesi tamlamasmda; , ismi, yalnz ba na belli bir bir baheyi gsterszne izafe
IlJ
tamlamalarnda da
C,;
:_!
...r."
isimleri, srayla
isimlerini tamlamaktad rlar, onlara belirlilik kazand rmaktadrlar. Tamlayan ( iin tamlama ( ) belirli olursa, bu e it tamlamaya belirtne
190
tanlayan,
C!).`4.
:J .,J,1 denir.
Ln;
-j)4 L.,;,1);111
o
.5
dkkan n satt
-L4:t
191
z fi
o.
e - benzetme:
fi
"
_ T
L. * ;
..4
,:;
1.Q1 '
a; J; joc> , . . "
.4 9..
5'9 :4?
)..-
)5-
J-
(nesne)ye ba larlar. Fiille birlikte hangi ekim harfinin kullan ld ok nemlidir. yle ki ayn fiil, iki ayr ekim harfi ile, birbirine tamamen zt iki anlama gelebilir: 192
5k.o
.,)
Vt
Allah tevbenizi kabul etmek ister
.;'j l. Jj
4:3-1
i Z6
rv
Grld gibi,
etmek, gnahndan Allaha dnmek, ciy ile kullanldnda ise, tevbesini kabul etmek, glinlum ba -lamak anlam na gelmektedir. Mislleri o altabiliriz:
nesneden, eyden yz , .:.- .4 ,.75. 4.9... 1 4"7..evirmek, onu b rakmak_ brahim dininden, kendini bilmezden bakas yz evirmez
-,
_A4 1
e
.
( Y'/ '0'14; jy ,
(kzmak), fiili kzlan gsteren isme c
,
ntaksyla geer:
Ali, karde i adna (kardei iin) (bakasna) kzd Ali, karde inden dolay Halide kzd .11141 GG CS'
Anlalaca zre, arapa ciimlelerde, ntak lara son derece dikkat etmek gerekir. Denilir ki, arapa= bir inceli i, dilin rhu gibi olan bu nt aklarla sa lamr: 193
ciimlesi, kelime kelime: "Bey iin bindi" demektir, birinin, Bey'e gitmek zere bir binite (at, deve, vb.) bindi ini anlatmakta, in nne getirilen bir J harfi, anlam yklenerek cmleyi sz kalabal ndan kurtarmakta,
kasap kemikleri satrla paralad -" 1"'". marangoz tahtay natkapla deldi ot .0 il
,
h sebep
renciler k tatiline sevindiler _ S :L.51/4:J!
_2.L.ILto
0
L.:,2,J
194
renci kitabn baka bir kitapla dei tirdi e - durum renci hocasnn szlerini dikkatle dinledi Allah hakk nda, bilgileri olmad a halde tartan insanlar vard r
)
fi
Uari
(..s'
. .
Allah aluna yoksullara yard m et h - olumsuzlu u pekitirme . ..Rabbin, yaptklarnzdan asla habersiz de ildir e
, J"'""L' 4."
( 1 Yr
Allah kulllara asla zulmedici de ildir
.111,
J-
a.t3UP .
>
195
a - yer zarf
adam yazhanesinde oturuyor kitaplarda birok bilgi vardr balk suda ya ar Lt.1:4:,,,S ".1
S,S; 34.J"--)1
rls
b - zaman zarf
geceleyin kar yagdt
-
4:J.
k lla dman zerine imek gibi atld ordu, arslanlar gibi sava ta
fi
--
d - giyinmilik
imam, cbbesini giymi olarak grnd k giysilerini giymi olarak amcasna ziyaret etti
e - birliktelik:
L
,
. '
Liy
>
j.4
UrtU
196
f sebep, gaye
mcahitler, Allah adn yceltme u runda savar renciler, niversitelere bilgi iin giderler
g sz veya gr konusu iin
stanbula gitmee ne dersin? ?jj. ; sznde durmayan adam hakkndaki grn nedir?
h
J;JI
jc.
Ja.A4 J
b yaknlk
dile sofraya oturdu
e uzaklk
3
d ramen
inannlar, saylarnn aziz.na ramen galip geldiler
Z:L.;
197
e t, te vik
Allahn kitab n okumal snz
f zaman zarfi
stanbul, Sultan kinci Mehmet anda alnd
PI
g durum
zengin, yoksul oldu ama arbahli devam etti
h art
bir defa olsun okuman art ile sana bu kitab satn aldm-
o4
-o
o
O J -4
j-J J
i zan
chil sabunu peynir niyetine ',sr& ft - 1
ci-c-
fi
k geicilik iin:
akll ki i, kimsenin yanna izinsiz girmez
5kr1
a uzaklk ve ayrl
tren istasyondan uzaklat hasta kapya ulaamad
4.-0J ,
I cfr J, u .p
-J --
198
- kaynak, k
haberi anandan i ittint Abe Talib olu (Hz.) Ali'den renildiine gre, Allah n Elisi dedi
e - "yerine" anlam na
bakanlar toplantsnda, ikinci dairenin bakan yerine yardmc s bulundu ?.) ' LA;
Lp ;1!31
i - durum
onu kasden ldrd
o
4' ,- I --A .
5-
e - yn, ynelme
deniz lay sna gitmee karar verdik ` L ipi.:.; k-44.2131
d - yaknlk
dostumun yan na oturdum _ Lv. "
199
14 AJI -
bu k lc al
6
:,..4 4,:tb
a balang Cadde, Zafer Alant'ndan deniz k y sna kadar uzanr -" Il c_si" ocuk mektepten evedek ko tu
b ba lama zaman
4.5-* 1) 1."tj I
I.
(:):;J-4"
I
-9
.9
arkadam gm bir yzk sat n ald mdr, ynden bir giysi giydi
200
1)4 ti
4.7. -- +J
f - belirtme
fi
Ll.51
.1 .1
1;_,,,3
h - para
o iek, yeryznn e itli lkelerinde biter (yeti ir)
kia.; 1 4 ' (7
*-7P4
" (L113
* *-
CJA
-7*)
. j-,.-U3 tcir,meudanhvl
1,_,
( Yv. I '0',7
m - geililik iin:
L''9
\,-S L51
o '
F 43
Ti
e'
hkim, susuz lehine karar verdi
4.,P
e sebep, gaye
arkada m z ziyaret iin hastaneye gittik
d izin
renciler Milli Ktphanede okuyabilirler e
Ar
I k--'5U213
zgliik
9
e
geililik iin
e 5
.9 .9
202
zamanda biti :
t; ),-,
mekanda biti :
benzetme iin
,
$ )...,:J CS-
tafsil iin
cud
10 -
5,.
1%
43 "'
Lp
okluk
, (-}"="'""
"Lfr-LL
_ -"t-?"--4 `"..")
$.!
veya
203
Altrma Bildi iniz ekim harflerini birer ciimlede kullan nz. 92 And Harfleri
;:11
Andolsun Gne e ve na, andolsun ard ndan gelmekte olan Aya, andolsun Onu ortaya koyan Gndze, andolsun Onu bryen Geceye, andolsun Ge ve Onu Kurana, andolsun Yere ve Onu Yayana, andolsun Nefse ve Onu Yaradana, sonra da Ona iyilik ve ktlk yetene i verene ki nefsini araan onmutur, Onu ktlklere gmene ise yaz k olmu tur. ,,:} ise, yalnz Allah (C.C.) adna andiairken kullan lr: Allaha andolsun
.;JI L..)1
L )
And'n cevab , olumlu bir isim ciimlesi ise, bana, pekitirme iin , J veya Ls, yahut ikisi birden gelir:
204
(t-
N/
Kararp ortal brdnde Geceye andolsun, a lp aydnlattnda Gndze andolsun, eri ve di iyi Yaradana andolsun, muhakkak ki ait malartn z eitlidir.
-
(t
Ku lua andolsun. . . Dorusu Ahiret senin iin Dnyiidan daha iyidir.
/ :C..1;11
Dourana ve dourduuna andolsun ki insan zorluklara katlanacak ekilde yarattk. Anda cevap olan cmle, fiil c ii m 1 e s i olursa; fiil, gemi zaman kipinde ve olumluysa, ba nda peki tirme iin 9,1:2 bulunur:
-C,
( -
a.L11 ..-
3
- -"
J ?. '3 1-
jj, )
Andolsun Tin ve Zeytiin adli yerlere, andolsun Sina da na, andolsun bu gvenli Mekke ehrine ki Biz insan en gzel ekilde yarattk . . fiil, geni zaman kipinde ve olumlu ise, sonuna peki tirme Minn eklenir: Allaha andolsun, mutlaka iyilik edece iz
UYANLAR erabda ba msz olmayp daha nce gelen kelimenin i'rab na uyan 205
kelimelere uyanlar:
C:-'
denir. Uyan
kelime kmeleri-
nin balcalar sfat, tekid, bedel ve at ftr. Srayla inceleyelim: 93 Sfat Sfat, uydu u ismi niteler. S fata, niteledii veya 4.:_*.:,J1 , isme de Lft,,...fr....1 I veya denir. S fat, mavsfuna her bak mdan uyar:
a erlik, diilik bakmndan:
3
v ama
-
d i`rab bakmndan:
terbiyeli iki ocuk geldi terbiyeli iki k z geldi terbiyeli iki ocu u grdm terbiyeli iki k z grdk terbiyeli ocuklar beendiniz terbiyeli k zlar ' cller
206
Niteledi i isme her bakmdan uyan byle s fata gerek s f a ,JY denir. Bir de dolayl s fat vard r ki, harekesi - -kendinden nceki isme uyar, ancak, kendisi o ismi de il, kendinden sonra gelen ismi niteler:
.141
fi
..x3,9J4
fi -
jj4
erevesi gzel bir resim satn aldm kapa ye il bir kitap grdk
cmlelerindeki t r. Sfat, tek kelime oldu u gibi, cmle veya ciirdecik de olabilir: ve
fi
1,b5- L la
)
',xj
01,f4 c.);) t. LT
207
94 - Pekiitirne Uyduu, ba olduu kelimenin anlamn pekitiren, anlamdaki l kapabl gideren sze _LStd1 denir. Peki tirme, ya ismin, fiilin, har.. fM, hatta climienin tekrar ile olur ki buna szl peki tirmedenir:
Arslan geliyor Arslan yazd m, ona yazd m yalan syleme katil odur o
L
PUL,..4
C:15-
5L5-
Lrjo:J1
9 o
51L5- ve
CjJ.5..5"
hastalarn ikisi de geldi (hanm)
LA,1:::15-
208
t;
_LP
j1,1 U ..t:c.
J 1122
Le
Ur-
95 - Bedel Bedel, kendinden nce gelen isme i`rab bakmndan uyan bir isimdir: arkadan Veli seni sordu Ktip Hasana rastlad k karde in Mahmdu selmladk
`I
LSL<JI
JO.
crnlelerindeki altlar izdi isimler bedel dir, i`ral bakmndan kendilerinden nce gelen isimlere uymu lardr. Bedelin nne gelen isimlere
o -4
denir. Byle, mubdelun minh'e e it, ona tamamen uygun '5`j -:, denir. Demek ki, ve
bedele
,.
isim-
ss-
,3 t-- o
-3
6e...A
...
va
J ...0
209
ciinilelerindeki altlar izili kelimeler de b e d el dir, i'rabda o O , o .. lerine uymaktadrlar, ancak, bu bedeller, k:, j ,_L , lerinin hepsi de.. - -0 il, bir paras drlar. Byle bedele k_s L)... ,),2.,_,! j - _k_, denir, so. .4-; . nunda, ,... ,.. 'Lj"...i::::, e dnen bir zamir bulunur. Bir de 'nc e it b e d e 1 vard r ki 4_: _., '',J...L, e mutabk da de ildir, ondan bir para da de ildir, ancak in kapsam na girer, bunun iin de
A
s- ji
(
1ft
j j-L;
) de
- 1r5,
fij.0
96
Ba I
e
Cmle iinde, ismi isme veya zamire, fiili fiile ba lama a denir. Ba olarak kullanlan harflere ba harfleri denir, unlardr:
__C5 .
Li4
.9
Si - _ -
Bu atf harflerinden sonra gelen kelimeye ise Z:1,:c. )_:,;12:A:<:3 -1 denir. ; 210
ciimlesin d .
kelimesi ise
-7 -
4:Js L:9j,lp.i.4 Zeyd ve Halil kalkt Zeydi ve Halili grdk Zeyde ve Halile u radk L;
Ma`taf ve ma`tfun aleyhin her ikisi de fil ise, zamanlar ayn olur, yani, mdtaf, ma`tfun aleyhe zaman bak mndan da uyar: O yaratt ve ekil verdi
(Y I
Allah n rzk ndan yiyin, iin ( /
1. 1
> $ 1": )
Rabbin, dilediini yaratr ve seer ( "1/1 harfleri: a i l L...J' Ma`tf ve mdtiifun aleyh arasnda bir ortak yn anLi.4> (, ;i5 1 )
latr, sra bildi mez, yani ma:t, ma`tafun aleyb'den sonra gelebilece i gibi, nce de gelebilir: 3,:): . 3L-JSI4 .. , 1.4 . ata ve oul ld { ,,, '7.- 1.4 -:., h i 3,:y 211
Mslman araplar Enevi ve Abbsi devletlerini kurdular ,...J .),J4 ik;1 ;Li .32
h
aleyh aras ndaki ortak bir yanla birlikte, s ra da bildirir; demek ki, ma`tfun aleyh den nce, ma`tff ise den sonra gelir:
kardeine rastladm ve seni sordum - -21::p AJJ mdr ve retmenler oturdu polis, husul buldu ve tevkif
etti
116:.-Lfiri
kullamldnda, na`tilfm aleylle ria`tf aras nda ardardal k bulunduu, araya uzun bir zaman n girmedii grlyor. e75 ise, yine sra bildirir, js den aynl , ma`tfun aleyh
Ls ;
e-J
-)
( t I
212
Sizi yaradan, sonra rzkland ran, sonra ldren daha sonra da dirilten Allah'tr.
o 9 9 0
;L41.4.JJ
\
(si
r;
o 9<9 ...
17: J
>
.CQ
- e
De ki : "Sizi Allah diriltir, sonra ldrr, sonra phe gtrmez Kymet Gn'ne toplar."
t.s'
L. .1 vv l,,oll1; 4515. 1
sini istemek iin kullanlr: uykuda m sn, yoksa uyan k m sn? Aliyi mi grdn, yoksa Halidi mi?
1., <Ir* 9
1 _,; t
11".
- L,, t
I
-
(.9>-
h - 'y olumsuzluk anlatr, ma`tiifun, ma`tisfun aleybin i ine katlmadn belirtir: elma yedik, armut deil 213
bildirir, "yle
deil, byle", "fakat", "hi olmazsa", "bildkis" gibi anlamlara gelir: Selimi grdm, hay r Hasan', bir ktphaneye, hayr bir kitap ya git, o kitab ara .9 _5.
j, ;kr_
.3
1 .
Not: Ma`tf macrar ise, ndtfun aleyhteki ekim harfi veya tamamlayan n tekrar gerekir:
Aliyi ve Abdullak seldmladtk Halidin ve senin karde ini grdk 1,3A
JP.
J L..251
... J
2C,s- 4:; i 3 e
CMLELER
Bir dili iyi bilmek, cmle yapsn iyi bilmek demektir. Bir dildeki cmle yap s, cmledeki gelerin s ralan, o dili konu an milletin ruhi yapsn, dnce dzenini gsteren en nemli belgedir. K sacas, bir 214
milletin, dili, dilinin y a p s , o milletin ruh ve dnce dokusunun aynasdr. Bunun iindir ki, bir dili renen kii, bir bakma, o dille syle en milletin ruh yap syla, varliklara bakma, olaylar de erlendirme t a r z yla temasa gelmi ve az ok etkilenmi olur. Onun iin, ana dilinin yapsn, dilbilgisini bilmeden ba ka bir dil renen ki i de, kendi dilini, baka milletten birinin konu tuu gibi konuur, deyim yerindeyse, anadilini, yabanc gibi kullanr. imdi, arapadaki cmle yap sn inceleyelim: Hemen her dilde olmas tabii bir durum olduu zere, arapa cmle de, yap bakmndan iki trliidr: a basit cmle :
bileik cmle :
srayla grelim: 97 Basit Cmle Basit Cmle, bir yargy, gr, iste i, olguyu a k olarak anlatan, gelerinin herbiri tek bir szden yap lm olan cmledir:
Basit cmle, fil cmlesi veya isim cmlesi olur. Bilindi i gibi, cmle flle ba larsa fil cmlesi olur:
bilgi faydaldr
L.
I-
Gne aydinlatcdr
Basit Cmlelerin Ba lan Basit cmleler, birbirine atf edt ile balanr. Kullanlacak ba lar, anlama gre de iir: 215
kullanlr:
e:L...J
tc ile &
e - Ardarda olan, aralar nda ksa da olsa bir zaman fas las bulunan olaylar anlatan basit cmleler, birbirine umumiyetle balamr: adam d grd, sonra uyandt
4-5-L>" 1 C-
dir,
ise, nesneyi
marlun bihi) nitelemekte, onun durumunu bildirmektedir. Esas cmleye, birden fazla cmle de ba lanabilir:
b
os
_ , o ki
Subay, kendilerinde hi silCll bulunmayan askerlere, dmana yaklamalarn buyurdu. b - Bileik isim cmlesinde esas, isim emlesidir, bir veya daha ok cmle bu esas cmleye ba lanr:
w '423
:):4
APLiV
Ciimlede bir ge, tek kelimeden ibaret oldu u gibi, bir ciimleden meydana gelmi de olabilir:
a-
9 ... o
Bir cmlenin Will, tek kelime oldu u gibi, fiil veya isim ciimIesi de olabilir:
renci bir sayfa kitap okudu
9 ,
-)1 4
9' ..--rJ-
cmlesinde ise
isim cmlesidir:
..,kJ4
ss ... 217
b - Szde
1;2iL U 5:,:nj
Szde Fil de, fil veya isim emlesinden ibaret olabilir: caddelerde dolalmas yasak edildigencin zeki oldu u grld gibi... e
-
_ -
J;2.5-)
Nesnenin (mafflun
j-14..-10...4
lvl
Cmleler, nesne olarak bulunabilir. Fil cmlesinin, nesne olarak bulunmas iin ba nda *c_) bulunmas, isim emlesinin nesne olarak kullanlmas iin de ba nda W j 4 gelmesi artt r:
,
C;
''' I*
, s,""'
Mubteda, tek kelimeden meydana geldi i gibi, fiil veya isim eihnIesinden de meydana gelebilir: kitab okuman sana daha faydaldr bana gre, Cahid hita- s bette arkada larn geecek
- C:L_e tj 1
o fi-L.:_s _
S l ".
e
-
Haber de, fiil veya isim cmlesinden meydana gelebilir: ate suyu str fi s s:7 -
LtC.L.
fi;- ,J4j1 _
isim cmlesi olmas farketmez: byk hocalardan birinin yazd bir kitap satn aldk
, a.a: ~I t C2.5'
.
C -..;..
cmlesinde tS isminden sonra gelen fiil cmlesi, tLs ismini nitelemektedir, bu ismin s fat dr. m'minler, altlarndan irmaklar akan cennetlere girer
3 .3o
et J
L:7".4
mektep grdk
cmlesinde, isminden sonra gelen isim cmlesi,
(ja,y2_;
d .N
U2i1
Lrok>4 rli
-.0 9 o -
219
34
9o
,:)
art cmlesi, art edatlarmdan biriyle ba lar, iki blmden kuruludur. lk blme a r t, ikinci blme kar l k (ceza veya cevb) denir. Ikinci blm (ceza), ilk blmn anlam n tamamlar:
alrsan baarrsn
art,
art ve Karln eitleri art ve karlk, balca u ekillerde olabilir: a art ve karln ikisi de fiil cmlesi olur:
doru syleyen kazan r bana yazarsan, sanayazan n yazan
,
1
101 hirazi Cmle hirazi Cmle, bir cmlenin iigeleri veya birbirine bal iki cmle arasnda bulunur:
ctb
, W
L9s,
Gnde iki sayfa okursan -ki bu sana g deildir-, kitab iki ay iinde bitirirsin.
eiimlesinde
220
i`tirazi eiiraledir.
1 02 - Aklama Cmlesi
.
Mphem bir manay aklayan veya ayr ntlarn belirten cmleye aklama cmlesi: Jz" ., banda umumiyetle bulunur:
ja 4
A
D
ro-ki
Q...0
nsanlar insanlar iindir : ydni bir k sm tekine hizmet eder. - art veya karlk, isim cmlesi olur: kitab okusayd , anlar& 1 ocuk kapy k rarsa, gldr (gl demektir) (S-9 j r5 `I Y I .,1 )')
5 1""'"`" :J
_1
c - Kar lk (ceza), cmlesinin fiili, umumiyetle art cmlesinin fiilinin- kipinde (s ygasnda) olur: ko arsan yorulursun ko arsan yorulursun d - Karlk (ceza, cevap) cmlesi, art cmlesi mazi veya muzari 'lale ba lam olsa bile, buyruk olabilir: ona rastlarsan selm syle o kitab bulursan, sat n al -o o dj,) ( C.> I
(.3 I .
221
a-
okuyan anlar
--
I ,J
42.:,
4...L.1.1 J-4-;
Kar lk cmlesi, art cmlesine, u durumlarda do rudan do ruya, deil, ,:e ile ba lanr: a - Kar lk cmlesi, geni veya gemi zaman fiiliyle ba lar ve nnde (nefy iin) J harflerinden biri bulunursa:
.. (1 51/4.:12. )
a.0
L--4 -,
Allah n koydu u hadleri kim aarsa, kendine yazk etmi olur. tembellik edersen basaramazs n yalan sylersen sana inanmayacaklar konusursan yalan syleme
kitapya gidersen, ona resimli kitab sor bu meseleyi zerL9 5 sen, zekisin demektir .
.
.L1+*ji
Ci
a:ub
222
ja":"
.9 (.5 Jk_h_L L.:..4:9, 4_9
, `.j-1
f A.. L
- P 9.0 L>:-
lunmas, yni tefir edat olmas iin, kendinden sonra gelen fil, buyruk (emir) kipinde olmal dr:
bu, "saldrn" diye i aret etti Isa'ya, "deneini , denize vur"diye vahyettik
1 .9
Ba
Lid!
:1.9 4 '
_104' L)
-1
L..4"...r
--
)
Onlann, -diimanlarn demek istiyorum- saf ba lam , savaa hazr oldu unu grdk.
o0o
223