PLAKALI ISI DETRCLER Plakal s deitiricileri, ak kanallarn oluturan ince plakalardan yaplrlar.

Bunlar, gaz, sv veya iki-fazl akmlarn herhangi bir kombinasyonu iin s transfer etmek amacyla kullanlrlar. Contal-plakal, spiral plakal ve lamelli tiplerinden olumaktadr. Plakal s deitiricisi veya eanjr, iki akkan arasnda s transfer etmek iin metalzerinde deiik ekilde kvrmlar bulunan plakalar kullanan bir s eanjr tipidir. Bu zellik, yani s transferi iin kvrml plaka kullanm, s transfer katsaysn arttrmakta ve konvansiyonel boru gvde tipi eanjrlerle kyaslandnda 1/3-1/4 orannda s transfer yzeyi ile ayn miktarda sy transfer edebilmektedir. Plakal s eanjr, bu basit dizaynn, s transfer hzn arttrmak iin gelitirilmi halidir. Kapal blme boyunca dolaan borularn yerine iki blme vardr. Genelde derinlikleri azdr. Her bir blme, svnn hacminin plaka ile temasna yardmc olacak ekilde inceltilmitir. Geni yzeye sahip metal bir plaka ile ayrlmtr. Plaka en hzl transferin mmkn olmasna izin verecek ekilde byk bir yzey alanna sahip bir ekilde yaplmtr.

ekil.1:Plakal Is Deitirici Grnm

PLAKALI ISI DETRC ZELLKLER 1-Maksimum basn: Normal olarak 25 bar (mutlak)dr. zel dizaynlarla 40 bar (mutlak)a kabilir. 2-Scaklk aral: Normal olarak (-25 0C) ile (+175 0C) arasnda deiir. zel malzemeler ile bu scaklk aral genileyerek (-40 0C) ile (+200 0C) olmaktadr. 3-Tek bir nite iin tipik yzey alan 1 - 1200 m2 arasnda deiir. 4-Maksimum etkinlik : e =0.95 5-Minimum D T=1 K

6-Plakalar paslanmaz elikten veya titanyum, Incoloy veya Hastelloy gibi yksek dereceli malzemeden presle yaplr. 7-Contalar, zayf noktalardr. Contalar, nitril kauuk, hypalon, viton veya neoprenden yaplr. 8-Akkan snrlamas esas olarak conta tarafndan olmaktadr. 9-Gda, sentetik lastik, kimya, selloz ve kat endstrisi, kombi cihazlar vs. gibi kullanm alanlarna sahiptir.

ekil.2:Plakal Is Deitirici Elemanlar

PLAKALI ISI DETRC AVANTAJLARI 1-Yksek s transfer katsaysna sahiptir. 2-Isl etkinlii yksektir; 0.90-0.95 deerinde etkinlie kadar kmak mmkndr. 3-D T si dktr; 1 Ke kadar debilmektedir. 4-Gvde borulu s deitiricilerine gre daha kktr. 5-Plakalar ince olduundan maliyet dktr. Kullanlabildii yerlerde normal olarak en ekonomiktir. 6-Eriilebilirlii iyidir, muayene ve temizleme iin kolayca alabilir. 7-Esnektir, ekstra plakalar ilave edilebilir.

8-Az akkan miktaryla ksa alkoyma zamanna sahiptir. Bu nedenle scakla duyarl veya pahal akkanlar (rnein makyaj ve parfmeri malzemeleri) iin uygundur. 9-Kirlenmesi azdr, genellikle dk kirlenme katsaylar mmkndr. 10-Modler konstrksiyona sahiptir. Kapasitesi bytlebilir. 11-Bakm kolayl avantaj vardr. Kolaylkla sklp temizlenebilir. 12-Akkanlar aras karma olasl azdr, kaaklar d tarafa dorudur. 13-Titreim yoktur. 14-Is deitirici iinde scak ve souk blgeler olumaz.

PLAKALI ISI DETRC DEZAVANTAJLARI 1-Plakalarn dzlemsel oluu, conta malzemeleri ve erevenin konstrksiyonu nedeniyle yksek basnlara klamaz. 2-Kapasitesi, portlarn boyutuyla snrldr. 3-zel geni boluklu plakalar kullanlmaz ise sspansiyon halindeki katlar tarafndan kolayca bloke edilebilir. 4-Plakalar, korozyon dikkate alndnda, organik solventler iin uygundur fakat contalar uygun olmayabilir. 5-Sznt riski vardr, contalar daima sznt riskini artrr. 6-Conta malzemeleri, belli akkanlarn kullanmn snrlayabilir. 7-Scaklk, conta malzemesi tarafndan snrlandrlr. 8-Conta zamanla zelliini kaybeder, bu nedenle belirli zamanlarda bu contalar deitirmek gerekebilir. 9-Gaz iki-fazl ak iin genellikle uygun deildir.

PLAKALI ISI DETRC KULLANIM ALANLARI 1-Kimya-Proses Endstrileri 2-Kat sanayi 3-Sv Gda Sanayi 4-HVAC Uygulamalar 5-Metal malat Sanayi 6-Elektrik Santralleri 7-Demir elik Endstrisi 8-eker Fabrikalar 9-Rafineriler 10-Gemi Makina Daireleri

BOYA SANAYSNDE BALICA ISI TASARRUFU KAYNAKLARI

Btn klasik s tasarrufu yntemleri boyahaneler iinde geerlidir. Buhar kazanlarnn verimini ykseltecek her nlem, ilave olarak s kullanm ve datmnda uygulanacak doru yntemler yakt giderlerini minimize etmek bakmndan nemlidir. Baca gaz scaklnn asgariye indirilmesi, izolasyon nlemleri, kaak buharlara izin verilmemesi gereksiz ar stmalardan kanlmas dikkat edilmesi gereken hususlarn banda gelmektedir. Baca gaz scaklnn optimal dzeyde tutulabilmesi ancak, kaliteli bir buhar kazannn kapasiteye uygun olarak seilmesi ile mmkndr. Duman borularnn periyodik temizlii ve kazan suyu sertliinin giderilmi olmas doru bir kazan iletmecilii iin n kouldur. Bunlara ramen yksek baca gaz scaklyla kaybedilen enerji baca gaz yoluna yerletirilecek ekonomizerlerle ksmen geri kazanlabilir. Blof suyunun tad enerjiden Plakal Eanjrler yardmyla geri kazanm mmkndr. Ayrca kondens suyunun tad fla buhar kapasitesinden plakal eanjrler yardmyla yararlanmak uygulanan bir yntemdir. Ancak boyahanelerde %20-30 lara varan bir s tasarruf kayna vardr ki, henz uygulamaya yaygn olarak maalesef geilememitir. Yaklak bir deer vermek gerekirse bu konuda sistemini kuran boyahane says % 20-30 civarndadr. Kalanlar sistemi bilmekle birlikte yatrm gerekletirme konusunda ok da istekli davranmamaktadrlar.

Tekstil rnlerinin ykanmas, boyanmas gibi ilemler youn bir ekilde yumuak temiz suyun kullanmn gerektirmekte, bu su birok uygulamada da 90 C lere kadar stlmakta ve tahliye edilmektedir. Boyal olmas ve kimyasal maddelerle kirlenmi olmas nedeniyle bu suyun dorudan proseste tekrar kullanlmas mmkn deildir. Boyahaneden kan boyal atk su, ya fabrikann kendi artma sistemine gnderilmekte ya da merkezi artma sistemine gnderilmektedir. Artma sistemine giden atk suyun giri scakl etkili bir artma iin 30 C nin altnda olmaldr. Atk su kapasitesi gnlk boyanacak kuma miktarnn yaklak 100 misli civarndadr. Atk sudan s geri kazanmna uygun olarak planlanm bir fabrikada, boyama makinalar souk ve scak su tahliyelerinin ayrlmasn salayacak ekilde ekipmanlarla donatlm, fabrika ierisindeki dearj kanallar da souk ve scak atk sular iin ayr ayr dzenlenmi olmaldr. Makinalarn beslemeside scak ve souk temiz su beslemesi olarak iki ayr hattan gerekletirilmelidir. Bylece souk kirli su kanalndaki atk dorudan artma tesisine gnderilebilecek, scak kirli su kanalndaki su, s geri kazanm sistemine alnmakta, ssndan yararlanldktan sonra soumu olarak artma tesisine gnderilmektedir. Ancak tekstil fabrikalarmzn ou yukardaki gibi dzenlenmemitir. Makinalarda tek k

bulunmakta ve tek hattan souk su ile beslenmektedir. Makinalardan kan souk ve scak su tahliyelerin tm genel bir kanala akmaktadr. Scak atk suyun ayr kanaldan sevkedilmemesi s geri kazanm uygulamasn zorlatrmaktadr. nk sl olarak bir deer ifade etmeyen souk atk suyun scak suya karm olmas, gereksiz yere debiyi artrmakta ve atk su ortalama scakln drmektedir. Bu s geri kazanmnda kullanlacak ekipmanlarn kapasitelerinin daha byk seilmesi zorunluluu domakta ve doal olarak yatrm masraf ve iletmede kullanlan elektrik enerjisi giderleri artmaktadr. Ancak bu halde bile yatrm bir yldan ok daha ksa bir srede kendisini amorti etmektedir.

Atk scak boyal su bir kaba bir filtreden geirilerek, ierisinde olmas muhtemel kirliliklerin byk bir ksm giderilir. Bu amala dner filitreler, statik filtreler veya atk su kanalna yerletirilmi bir dizi zgara tipi filitre kullanlabilir. Bylece sisteme yerletirilecek pompalarn, Plakal tip s deitircilerin ve dier ekipmanlarn tkanmas nlenmelidir. Scak kirli su dearj kanalnn kotuna uygun olarak dzenlenmi bir dengeleme havuzuna alnr.(ekil:1). Havuzun tabann yakn bir kottan santrifj tipi pompayla (bir adeti yedek) alnan scak su Plakal Tip Is Deitiricinin (Plakal Eanjr) primer devresine gnderilir. Multipass (ok geili) olarak dizayn edilen Serbest Akl Plakal Eanjrde ssn Temiz suya aktaran kirli atk su soumu olarak artma tesisine sevkedilir. Plakal s deitircinin plakalar AISI 316 kalite paslanmaz elik olup, su ile temas eden yzeylerde paslanma riski mevcut deildir. Kirli su giri hatt zerinde, otomatik olarak almas dzenlenen ters ykama sistemi, eanjre girebilecek elyaflarn eanjr tkamadan nce sistemden dar atlmasn salar. Souk temiz su, eanjrn ilgili balantsndan eanjrn sekonder devresine girerek kirli suyun verdii enerji ile stlr ve temiz su deposuna gnderilir. Temiz su deposu tabanna yerletirlen bir alcdan hidrofor nitesine alnan temiz scak su fabrika scak su dalm hattna gnderilir.

ekil.3: Sistem Ak ve Enstrman Diyagram Ak ve enstrman diyagramnda da grlen havuzlar zemin altnda yapp makina dairesini de iki havuz arasnda, tamamen zemin altnda oluturmak mmkndr. Bu olanak zellikle yer skntsna iyi bir zmdr. Su kullanm ihtiyacna gre deimekle birlikte havuz kapasitelerini yaklak 100 - 200 m kapasitesinde yapmak yeterli olmaktadr. Havuzlar dtan s izolasyonlu, ieriden se szdrmazlk izolasyonlu olarak imal edilmelidir. Havuz seviyeleri kontrol edilmektedir. Kirli su havuzu minimum seviyeye indiinde kirli su pompas otomatik olarak durmakta, souk su giri vanas otomatik olarak kapanmakta, seviye normale geldiinde ise pompa alp vana almaktadr. Temiz su deposu minimuma geldiinde hidrofor pompas durmakta, normale dnnce tekrar alabilecek konuma geri dnmektedir. Temiz su havuzu maksimum seviyeye geldiinde kirli su pompas durmakta, temiz su giri vanas otomatik olarak kapanmaktadr. Seviye normale dnnce pompa almakta, vana almaktadr. Eanjr zerinde ters ykama dzenei iin borulama ve vanalar bulunmaktadr. (ekil 2). Ters ykama vanalar basn fark transmiteri ile kumanda edilerek basn fark set deerinin zerine

ktnda ters ykama periyodu otomatik olarak balamakta ve eanjrde balayan tkanma giderilmektedir. Ayn ilem zamana bal zaman sayac ile ya da basn alteri kullanlarak da yaplabilmektedir. Hidrofor pompalar ban alterleri ve seviye kontrolu nitelerinin denetiminde otomatik olarak almakta, eleman gzetimine veya denetimine gerek duyulmamaktadr. Sistemin kurulmas havuzlar dahil 2 ayda mmkn olabilmekte, sistemin kendini geri deme sresi yaklak 2-8 ay olmaktadr.

EANJR SEM Bu sistemlerde Plakal Eanjr kullanlmas zorunluluu Eanjr dizaynnda ok nemli bir parametre olan Logaritmik Scaklk Farknn ( LMTD ) ok kk olmasndan kaynaklanmaktadr. nk plakal eanjrlerin s transfer katsays borululara gre 5-6 misli daha byk olmakta, dolays ile borulu eanjrlere oranla byklkleri de o oranda klmektedir. Plakal eanjr seiminde dikkat edilmesi gereken zelliklerin en nemlisi plaka tipinin uygun seilmesidir. Plaka zerindeki kanallarn yaps ve plakalar arasndaki mesafe atk su eanjrlerinde byk nem tamaktadr. Temiz su ve buhar uygulamalarnda kullanlan, byk trblanslar salamak zere imal edilen konvansiyonel (varitherm tip) (ekil-3) plakal eanjrler tekstil elyaflarnca ok ksa srede tkanmaktadr.

ekil.4: Varitherm tip Plaka demeti

ekil.5: Serbest Akl Plaka demeti.

GEA Ecoflex marka plakal s eanjrleri rn gamnda bulunan, gda, kat ve tekstil sektrnde kullanlan lif ieren ve vizkoz svlar iin zel olarak retilmi olan FREE FLOW serbest akl plakalar (ekil 4 ve 6), 6mm sabit genilikli kanal aralna sahip 0,8mm kalnlndaki N40, 12 mm sabit genilikli kanal aralna sahip 0,9mm kalnlndaki FA 184 model eanjrleri bu tip uygulamalar iin en uygun eanjr tipleridir.

Is deiiminin gerekletii Plakal Is Deitiricilere plaka ilavesi ile kapasitenin belirli snrlar ierisinde artrlmas mmkndr. Plakalarn sklerek, kolayca temizlenip tekrar yerine balanmas mmkndr. ekil 5 de gsterilen kesitlerdeki kanal ekline sahip bu eanjrlerde eanjr kanal aral, kanal boyunca hi boum yapmadan sabit bir ekilde ilerlemektedir.

ekil 6 :FA 161, N40 ve FA 184 Model GEA Marka Eanjr kanal aral kesidi

Plakal eanjrlerde temiz ve kirli sularn birbirine karma riski ancak AISI 316 plakalarn delinmesi ile mmkndr ki bu olaslk ok dktr. Bunun dnda contalarda herhangi bir sorun olmas halinde akkanlar dar akmakta (ekil:6), birbirine karmamaktadrlar.