You are on page 1of 17

T.C.

HTT NVERSTES MHENDSLK FAKLTES KMYA MHENDSL BLM KMYA MHENDSL LABORATUARI II BOYUT KLTME VE ELEK ANALZ

064240005 HATIKE AVCI

MAYIS 2012 ORUM

NSZ Bu rapor kapsamnda kuramsal bilgilerde kat taneciklerin mekanik olarak paralanmasn tanmlamak ve bu anlamda kullanlan cihazlarn anlatmn yapmak.Hesaplamalar ksmnda ise deneyden elde edilen verilerle krma ileminin yapld cihazn deneysel ve gcnn hesaplanmasdr. Sanayide parack boyutlarnn kltlmesi ve ayn zamanda katlarn tepkimeye girme yatknlnn artmas boyut kltme ilemi olarak uygulanlr. Katlarn tanecik byklklerini esas alarak yaplan, katlarn ayrlmas ileminde kullanlan, ok sayda operasyonlar anlatlacaktr.zellikle elek analizi kullanlarak bir numune ierindeki taneciklerin dalmn tayin eden metodlar zerinde durulacaktr.

NDEKLER NSZ 1.GR 2.KURAMSAL TEMELLER 2.1.Boyut Kltme Aygtlar 2.2.Boyut Kltmenin Nitelikleri 2.3.Boyut Ufaltmada Gerekli G Hesab 2.4.Elek Analizi 2.5.Kat Taneciklerin zellikleri 2.5.1.Tanecik ekli 2.5.2.Tanecik Boyutu 2.6.Kark Tanecik Boyutu ve Boyut Analizi 2.6.1.Karmn zgl Yzey Alan 2.6.2.Ortalama Tanecik Boyutu 2.6.3.Karmdaki Toplam Tanecik Says 2.7.Deneyin yapl 3.ELEK ANALZ VERLER 4.ELEK ANALZ HESAPLAMALARI 5.YORUM 6.KAYNAKLAR

BOYUT KLTME VE ELEK ANALZ

AMA: Bilyal deirmenin deneysel ve teorik gcn bulunmas.Elde edilen rnn boyut dalmnn belirlenmesi. 1.GR Boyut kltme terimi, kat maddelerin kesilerek ya da krlarak daha kk paralara blnmesi iin kullanlr. Endstride kat maddeler eitli amalar iin ufaltlr. Ham cevher paralar krlarak ilenebilir boyuta getirilir. Yapay kimyasal maddeler toz halinde tlr. Plastik levhalar kk kpler yada baklava dilimleri eklinde kesilirler. Ticari rnler ounlukla ierdii paracklarn bykl ve bazen de ekli bakmndan nemli zellikler gerektirirler. Parack boyutlarnn kltlmesi, ayn zamanda katlarn tepkimeye girme yatknln arttrr; istenmeyen ksmlarn mekanik yolla ayrlmasn salar. Lifli maddelerin byklklerinin azaltlmas daha kolay ilenmelerini salar. 2.KURAMSAL TEMELLER Krma ve tme kat taneciklerin daha kk paralara ayrlmasn salayan ilemlerdir. Kat tanecikler esas olarak drt yolla daha kk paralara ayrlabilirler: a) Sktrma b) Darbe c) Srtnme d) Kesme Her birinin kullanld yerler ayr olup donatmlar da amaca uygun olarak yaplmtr. Krc ve tc olarak kullanlacak donatmlarda aranlan temel zellikler yle sralanabilir: 1.Kapasite byk olmal, 2.Birim miktar rn iin gerekli g miktar az olmal, 3.stenilen boyut dalmnda rn vermeli. Krc ve tclerin temel amac byk taneli katlardan, kk taneli katlar elde etmektir. Kk taneli paracklar yzey alanlar byk olaca iin veya ekil, byklk, ve saylarndan dolay isteniyor olabilirler. Burada ufaltma ileminin enerji asndan verimlilii boyuttaki ufaltmaya karlk elde edilen yeni yzey miktaryla llr. Gerek krc ve tcler tek dze byklkte rn vermezler. Belli boyut aralnda rn elde etmek ancak mmkn olabilmektedir.

2.1.Boyut Kltme Aygtlar Katlar sekiz ya da dokuz deiik yolla ufaltlabilirse de, boyut kltme makinelerinde bunlarn yalnzca drd yaygn olarak uygulanr. Bunlar; bask , vurma, andrma ve kesmedir. Fndk krc, balyoz, trp ve makas bu drt tre rnek olarak verilebilir. Genellikle sert, kat maddelerden daha kk taneler elde etmek iin uygulanan kaba krmada uygulanr. Vurma; kaba, orta ya da ince rnler verir. Andrma ile yumuak ve andrc olmayan maddelerden ok ince rnler elde edilir. Kesme ilemi belirli parack bykl ve bazen belli ekiller verir. Boyut kltme aygtlar ; krclar, tcler, ar ince tcler ve kesme makineleri olarak gruplara ayrlr. Boyut kltme aygtlarnn balca trleri unlardr; 1) Krclar(kaba ve ince) A) Dner krclar B) Krma silindirleri C) eneli Krclar 2) tcler(orta ve ince) A) Yuvarlanan bask deirmenleri a) Toplu deirmenler b) Tekerli deirmenler B) ekili deirmenler C) Andrc deirmenler D) Dner deirmenler a) ubuklu deirmenler b) Bilyal deirmenler, akl tal deirmenler c) Borusal deirmenler, blmeli deirmenler 3) Ar ince tcler A) snflandrmal ekili deirmenler B) Akkan enerjili deirmenler 4) Kesme makineleri

ENEL KIRICI:

DARBEL KIRICI:

KONK KIRICI:

2.2.Boyut Kltmenin Nitelikleri Yukarda bahsedilen makineler boyut kltme aygtlarnn balca ideal tipleridir. deal bir krc ya da tc; 1.Byk kapasitede olmal 2.Birim nicelikte rn elde iin kk bir g gerektirmeli 3.Belirli bir byklkte ya da istenen boyut dalmnda rn vermeli

Kullanlan aygtlarn i gcn incelemek iin yaygn bir yntem, standart olarak ideal bir ilem ortaya koymak ve elimizdeki aygtn zelliklerini bu ideal birimle karlatrarak ikisi arasndaki farklara cevap vermektir. Bu yntem boyut kltclere uygulandnda ideal ve gerek arasndaki farklar nemli ldedir ve bu farklara kuramsal olarak tmyle cevap verilemez. Krc ve tclerin temel amac byk taneli katlardan, kk taneli katlar elde etmektir. Kk taneli paracklar yzey alanlar byk olaca iin veya ekil, byklk saylarndan dolay isteniyor olabilirler. Burada ufaltma ileminin enerji asndan verimlilii boyuttaki ufalmaya karlk elde edilen yeni yzey miktaryla llr. Gerek krc ve tcler tek dze byklkte rn vermezler. Belli boyut aralnda rn elde etmek ancak mmkn olabilmektedir. 2.3.Boyut Ufaltmada Gerekli G Hesab Katlarda boyut ufaltma ilemlerinde genellikle g hesab iin eitli teoriler ortaya atlmtr. Ancak bunlarn hibiri pratik sonulara yeterince uymamaktadr. Gelitirilen teoriler X boyutundaki bir tanecikle dxlik bir deiim yaplabilmek iin gerekli E enerjisinin X boyutunun ssyle orantl olduunu varsaymaktadr. dE/dX = - C/Xn X: tanecik boyutu, mm C,n: sabitler(maddenin boyutuna, cinsine makinenin tipine bal ) Rttnger gerekli gcn yaratlan yeni dzeyle orantl olduunu nermektedir. Alan uzunluunun kesitiyle orantl olduu iin bu varsayma gre n=2 olmaktadr.Yukardaki ifade buna gre integre edilirse aadaki iliki elde edilir: E = KR [1/X2 1/X1] KR E :Sabit , X2 : rnn ortalama ap , X1 : Beslemenin ortalama ap (1)

(2)

:Birim miktar beslemenin boyutunu X1 den X2 ye indirmek iin gerekli i. Bu ifadenin genelde kk tanecikleri tme ilemleri iin daha doru sonu verdii

gzlenmitir.

Kick ise tmede gerekli enerjinin dorudan boyut ufaltma oran ile orantl olduunu ne srmtr. Bu durumda ise n=1 olacak ve integre edilmi ifade aadaki ekilde olacaktr: E = C ln (X1 / X2) = KK log (X1 / X2) KK : Sabit. Son olarak Bond tarafndan nerilen modelde gerekli iin rnn yzey alan/hacim orannn karekk ile orantl olduu varsaylmaktadr (n=1,5) E =KB 1 / X2 (4) Bu eitlii kullanmak iin Bond, Ei alma indeksini nermitir. Ei olarak birim arlktaki iri taneler 100 m elekte %80i geecek ekilde ufaltmak iin gerekli Kw-h/ton cinsinden enerjiyi tanmlamtr. Buna gre E, %80i XF mden geen birim miktar beslemeden %80i XP mden geen rn elde etmek iin gerekli enerji miktar olmaktadr. ngiliz birim sisteminde Bond eitlii en son aadaki ekle dnmektedir: (5) P/T = 1.46E ( 1/DP - 1/DF ) P T :G , hp :Besleme hz , ton/dak , DF :Beslemenin ap , ft , DP :rnn ap , ft (3)

E iin tipik deerler aadaki tablo 1 de verilmitir: Tablo 1. E deerleri Madde Boksit Kmr Granit E 9,45 11,37 14,39 Bu deerler maddenin kuru olmas durumunda 1,34 ile arplmaldr. 2.4.Elek Analizi eitli boyuttaki taneciklerden oluan bir karmdaki boyut dalmn belirlemek iin kullanlan yntemlerden bir tanesi elek analizidir. Bu yntemde eldeki karm seri haldeki eleklerden geirilerek ksmlara ayrlr. Her bir elekte kalan madde miktarlar, tartlarak bulunur. Bu deerler kullanlarak ktle kesri halinde tek bir elekte kalan miktar ifade edilir. Elek analizi ile tanecik bykln tanmlarken taneciin en son getii elek byklkleri verilmelidir. rnein 14/20 ifadesi taneciin 14 nolu elekten geip 20 nolu elein zerinde kaldn gstermektedir. Bu tr analiz trevsel analiz olarak bilinir. Tablo 2 de rnek bir

trevsel elek analizi verilmitir. burada n n numaral elekte kalan kat madde ktle kesrini gstermektedir. Elekler yukardan balayarak numaralandrlr. Dpa ise n numaral elek aklna eit olan ap olarak alnmaktadr. Tablo 2. Trevsel elek analizi Mesh 4/6 6/8 8/10 10/14 14/20 20/28 28/35 n 0.0251 0.125 0.3207 0.257 0.159 0.0538 0.0210 Dpn , cm 0.3327 0.2362 0.1651 0.1168 0.0833 0.0589 0.0417 Mesh 35/48 48/65 65/100 100/150 150/200 Kapta n 0.0102 0.0077 0.0058 0.0041 0.0031 0.0075 Dpn , cm 0.0295 0.0208 0.0147 0.0104 0.0074

Elek analizinde ikinci yntem kmlatif elek analizdir.Kmlatif elek analizi trevsel elek analizinden yararlanlarak bulunur.Her bir elekte kalan madde miktar en byk elekten balayarak birbiri zerine ilave edilir.Bu toplam deerler toplamn alnd son mesh deerine karlk tablo halinde verilir. aadaki eitlikle tanmlanr: = 1 + 2 + . = n (7)

Toplama elek analizi ile Dp (elek n nin delik bykl) arasndaki ilikiyi verir. miktar Dp den daha byk apta olan kat taneciklerin miktarn tanmlamaktadr.Tm rnek iin nin deeri bire eit olacaktr.Tablo 2.de trevsel elek analizi verilen sistem iin hesaplanan toplama elek analizi Tablo 3.de verilmitir.

Tablo 3.Kmlatif elek analizi. Mesh 4 6 8 Dpn, cm 0.4699 0.3327 0.2362 0.00 0.0251 0.1501 Mesh 35 48 65 Dpn, cm 0.0417 0.0295 0.0208 0.9616 0.9718 0.9795 9

10 14 20 28

0.1651 0.1168 0.0833 0.0589

0.4708 0.7278 0.8868 0.9406

100 150 200 Kapta

0.0147 0.0104 0.0074

0.9853 0.9894 0.9925 1.0000

2.5.Kat Taneciklerin zellikleri Tek bana bir kat madde bykl ekli ve younluu ile tanmlanabilir.Byk kat paralarn krlmasyla elde edilen daha kk boyutlu ancak homojen olmayan kat tanecik karm iin ise bu zeliklerin tanm mmkn olmayacaktr.Bu durumda uygun ekilde tanmlanm ekil faktrleri ve boyutlar kullanlmaktadr.Ancak bu terimler bir lde rasgele tanmlardr.Bu nedenle literatrde ekil ve boyut iin farkl tanmlara rastlamak mmkndr. 2.5.1.Tanecik ekli Tek bir kat taneciin ekli ekil faktr s ile tanmlanr: s = 6Vp/ DpSp Sp : Tek taneciin yzey alan, Vp :Tek taneciin hacmi Edeer ap bazen ayn hacimdeki kpn ap olarak tanmlanr.Ancak ok ufak tanecikli karmlar iin hacmi tam doru olarak bulmak mmkn deildir.Bu durumda Dp elek analizine dayal olarak belirlenen nominal ap olmaktadr.Yzey alan adsorpsiyon deneylerinden veya dolgulu kolondaki basn dnden yararlanlarak bulunur.Krlm kat tanecikler iin s 0.6 ile 0.8 aralndadr.Ancak taneciklerin anmaya uramas durumunda s 0.95 deerine kadar kar.Tablo 4.de eitli maddeler iin ekil faktrleri verilmitir. Dp :Edeer ap veya nominal ap (8)

Tablo 4.ekil faktrleri. Kre kp veya ksa silindir Kum tanesi Kmr tozu Krlm cam Mika krklar s 1. 0.83 0.73 0.65 0.28

10

2.5.2.Tanecik Boyutu Eit boyutlu tanecikler iin tanmn kullanmak uygun deildir.Eit boyutlu olmayan sistemlerde ise en byk iki boyut sistemi tanmlamada kullanlr. 2.6.Kark Tanecik Boyutu ve Boyut Analizi DP apl taneciklerden oluan bir numunede taneciklerin toplam hacmi m/P olur.Tek bir taneciin hacmi VP olduuna gre numunede ki toplam tanecik says N= m / VPSP Toplam yzey alan ise A=NSP= mSP / VPP = 6m / SPDP (10) (9)

Eitlik (9) ve (10) dan eitli boyut ve younluktaki karmlara uygulamak iin karm nce yaklak olarak sabit younluk ve boyutta ksmlara ayrlr.Her bir ksm iin eitlik (9) ve (10) dan hesaplanan N1 ve A1 deerleri toplanarak numune iin A ve N deerleri bulunabilir. 2.6.1.Karmn zgl Yzey Alan Tanecik younluu P ve kresellii (ekil faktr), S bilinen bir numune iin her bir kesrin yzey alanlar eitlik (10) dan bulunur ve bunlarn toplam zgl yzey alan AW olarak tanmlanr. AW = 6X1 / SPDP1 + 6X2 / SPDP2 + = 6 / SP X / D P (11)

X n DP

Verilen aralktaki ktle kesri

:Aralk says
:

ortalama tanecik ap (en kk ve en byk aplarn aritmetik ortalamas)

2.6.2.Ortalama Tanecik Boyutu Bir karmn ortalama tanecik boyutu farkl ekillerde tanmlanr. (a)en yaygn kullanlan hacim yzey ortalama ap DS dir. DS = 6X / SAWP (12) 11

Her bir kesirde tanecik saysnn bilinmesi durumunda aadaki eitlik kullanlabilir DS = ND3P / NDP (b)Aritmetik Ortalama ap, DN DN = (NDP) / NT (c)Ktle Ortalama ap DW DW = XDP (d)Hacim Ortalama ap DV DV = [ 1 / ( X / DP3 ) ] 1/3 2.6.3.Karmdaki Toplam Tanecik Says Trevsel analizden giderek karmdaki tanecik saysn bulmak iin her bir karmdaki tanecik says bulunur ve bunlarn toplamN (toplam tanecik says / birim ktle) deerini verir.Tanecik hacmi DP ile orantldr. VP = DP3 (17) (16) (15) (14) (13)

2.7.Deneyin yapl n alma: boyut kltme elek analizi konusunda temel prensiplerin tekrar edilmesi. Ksa bir teori bilgi ek olarak verilmitir. 25-30 adet farkl byklkteki bilya deirmene konulur. Deirmene ykleme yaplmadan watt-metre yardmyla 1 saniyedeki devir says okunur, 300 gr kadar ta tartlarak deirmene ylenir

12

Krma ilemi devem ederken watt-metreden devir says okunur Elle krma ilemi tamamlandktan sonra elek analizi yaplr. Eleme ilemi sonunda her bir elekteki miktar tartlarak belirlenir.

3.ELEK ANALZ VERLER

4 mm 2 mm 1 mm 0,5 mm 0,25 mm 0,20 mm 0,125 mm 0,090 mm 0,063 mm 0,032 mm Elek alt

5 dakika 38,4 26,4 10,92 8,86 5,51 1,86 1,49 1,24 1,00 0,65 0,64

7 dakika 37,6 26,8 12,7 8,57 5,50 1,74 1,48 1,32 0,96 0,67 0,68

10 dakika 37,4 27,6 14,82 8,56 4,8 0,46 1,46 1,68 0,8 0,71 0,72

15 dakika 36,7 27,4 14,62 7,76 4,591 0,76 1,38 1,58 0,76 0,78 0,73

20 36,6 25,8 14,72 7,96 3,591 0,74 1,37 1,48 0,70 0,80 0,73

4.ELEK ANALZ HESAPLAMALARI

Ta Elek No: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Elek Alt TOPLAM

Ayrmsal Elek Analizi Mesh A/4 4/2 2/1 1/0,5 0,5/0,25 0,25/0,20 0,20/0,125 0,125/0,09 0,9/0,063 0,063/0,032 P, mm 4 2 1 0,5 0,25 0,2 0,125 0,09 0,063 0,032 N 0,3832 0,2828 0,1518 0,0877 0,04919 0,0047 0,0149 0,0172 0,00819 0,00727 0,00737 1,001

13

4 mm iin elek st miktar


elek st miktar 1,59 1,58 1,57 1,56 1,55 1,54 5 7 10 sre (dakika) 15 20

2 mm iin elek analizi


elek st miktar 1,48 1,46 1,44 1,42 1,4 5 7 10 sre 15 20

14

1 mm iin elek st
elek st miktar 1,5 1 0,5 0 5 7 10 sre (dakika) 15 20

7.Dakikadaki bulunan deerin dorulanmas iin yaplan interpolasyon:


5.dakika ve 10.dakika arasnda yaplmtr.Ve 2 mmlik mesh gz nnde bulundurulmutur.

Y=1,0382+(7-2)*[(1,1708-1,0382)/(10-5)] Y=1,1708 Y=antilog 1,1708=14,79

25. Dakikadaki bulunan deerin dorulanmas iin yaplan ekstrapolasyon:


20.dakika ve 25.dakika arasnda yaplmtr.Ve 2 mmlik mesh gz nnde bulundurulmutur.

Y=1,411+(25-20*[(1,411-1,4377)/(20-15)] Y=1,3843 Y=antilog 1,3843=24,22

Toplam Yzey Alannn Hesaplanmas (A) : A=NSP= mSP / VPP = 6m / SPDP A=61,6457 cm2 S Ta= 0,73 (10) A= 6*3,16 (gr) / 0,73*1,0533 gr/cm3 *0,4(cm)

15

5.YORUM Boyut kltme ve elek analizi deneyinde parack boyutlarnn kltlmesi ve ayn zamanda katlarn tepkimeye girme yatknlnn artmas ( boyut kltme ilemi ) ile eitli boyuttaki taneciklerden oluan bir karmdaki boyut dalmn belirlemek iin elek analizi yntemlerini uygulanr.Serbeste akan ufak taneciklerden oluan kat maddeler kendilerini elek analizleri ile karakterize ederler. Bu ekilde ki bir madenin elek analizi, numuneyi en byk delik akl bulunan elek zerine koymak suretiyle balatlr. Bu elein altnda elek numaralar gittike klen serinin dier elekleri yer alr. Elek topluluu elle ve ya mekanik olarak belirli bir ekilde ve belirli bir sre sarslr. Her elek zerinde toplanan madde topluluu alnp tartlr. Elde edilen verilere gre trevsel elek analizi ve trevsel analiz verilerinden de yaralanarak 16

kmlatif elek analizi uygulanm olunur. Tek bana bir kat madde bykl ekli ve younluu ile tanmlanabilir.Byk kat paralarn krlmasyla elde edilen daha kk boyutlu ancak homojen olmayan kat tanecik karm iin bu zeliklerin tanmn iermez.Elek analizi uygulamalarnda kmr iin pP ve A deerleri hesaplanmtr.Literatrden aratrlan verilere gre bu deerler snr koullarnn ierisinde yer almaktadr. Bu deney kapsamnda yaplan hatalar genellikle eleklerin tartm srasnda ta miktarndaki azalma yada bir nceki tartmdan sonra eleklerin okta iyi temizlenmemi olmas olarak dnelebilir

6.KAYNAKLAR 1. Kimya Mhendisliine Giri , eviren Prof. Dr. hsan ATALTA n Bask ; nkilap Kitabevi ; Sayfa, 716,717 2. http://cevresorunlari.atauni.edu.tr/RAPOR.htm 3. Kimya Mhendislii Laboratuar II, Deney Fy

17

You might also like