Yeni Kresellik, Yeni ehircilik: Kresel Kentsel Strateji Olarak Soylulatrma(*)

Neil SMITH eviri: lknur URKUN-BOWE, brahim GNDODU

990larn sonunda New Yorkta yaanan drt dizi olay neoliberal ehirciliin temel hatlarnn birkan ele veriyordu. Birinci olay sermaye ve devlete dairdi. 1998in son gnlerinde New York Belediye Bakan Rudy Giuliani kentin en elit kapitalistlerine byk bir Noel hediyesi olduunu aklad. New York Borsasnn (NYB) Hudson nehrinin kar tarafna tanmas tehlikesi karsnda Giuliani, gya borsay kentte tutmak iin 900 milyon dolarlk vergi sbvansiyonu aklad. Bu, kentin kresel irketlere dedii bir dizi cora rvetin sadece sonuncusu ve en byyd. Bu sbvansiyon, kent ynetimi ve eyalet tarafndan Wallstreetde NYB iin 650.000 metrekare os alan ina edilmesi iin kullanlacak 400 milyon dolar ieriyordu. Bu anlamada nansal ihtiyacn esas mesele olduuna ilikin herhangi bir sahte tavra yer yoktu; nk sbvansiyon, borsann dnya ekonomilerinden benzersiz miktarlarda artk sermaye ektii bir zamanda gelmiti. Bunun yerine, kent ve eyalet grevlileri bu anlamay bir ortaklk olarak adlandrdlar. Elbette bundan nce de kamu-zel ortaklklar gereklemiti, ancak bu seferki iki ynden benzersizdi. lk -ve en ak- yn zel sermayeye verilen cora rvetin leiydi: 2001e gelindiinde 1 milyar dolar aan, bu lekteki bir destein hibir rnei yoktu. kincisi ve en nemlisi, yerel ynetim bu rnekte tm dzenleme sahteliklerinden ve zel
Prof. Dr., City University of New York (CUNY)

sektrn baka trl kendi bana elde edemeyecei sonulara ynlendirilmesinden uzak durdu. Bunun yerine, destek kent ve eyalet tarafndan yaplan bir yatrm ve iyi ticari uygulama olarak merulatrld. Tehdidin en iyi ihtimalle alt bo olduu ve NYBnn kenti terk etmeyi hibir zaman ciddi olarak dnmeyecei sadece unu dorulamaktadr: yerel ynetim, zel sektrn setii yolu dzenlemek yerine piyasa mant tarafndan zaten oluturulmu olan oluklara kendini yerletirmi, esasnda kresel sermayenin acemi ancak olduka etkin bir orta haline gelmitir. Dnya Ticaret Merkezinin yklmas yeni borsann bu alana kurulmas iin gerek bir olaslk yaratmtr. kinci olaylar dizisi i gcnn toplumsal yeniden retimine dairdir. 1998in balarnda, New York Kenti Eitim Dairesi matematik retmeni a ile kar karya bulunduunu, bu nedenle Avusturyadan 40 gen matematik retmeni ithal edeceini aklad. Daha da sra d olan, anadili spanyolca olan 2 milyondan fazla nfusun yaad bir kentte spanyolca retmeni ann spanyadan retmen ithal edilerek giderilmesiydi. Her yl yurtdndan lise retmeni istihdam bugn bir rutindir. Hemen hemen ayn tarihlerde, New York Polis Tekilat (NYPT) okullarn gvenlii grevini Okul Birliklerinden ald akland. Bu olaylar bir arada dnl-

* N.Smith, New Globalism, New Urbanism:Gentrication as Global Urban Strategy, N.Brenner ve N.Theodore (der) Spaces of Neoliberalism:Urban Restructuring in North America and Western Europe iinde, 2002, Blackwell:UK.

PLANLAMA
2006/2

13

dnde, sadece kentin eitim sisteminde deil toplumsal yeniden retim sisteminin genelinde derin bir krize iaret etmektedir. nc olay dizisi sosyal kontrolde esasl bir ykselie iaret etmektedir. 1997de, Haitili bir gmen olan Abner Louimaya kar korkun polis vaheti olay aa kt. Bundan bir buuk yl sonra silahsz bir Gineli gmen olan Amadou Diallo, evinin giriinde 41 polis kurunu ile ldrld. Louimann saldrganlarndan ikisi sonunda hapse atld, ancak -1990larn sonunda masum New Yorklularn vurulmasndan sorumlu polis memurlarnn ou gibi- Diallonun katilleri tm cezai ykmllkten arndrld. Bir sonraki yl, Diallonun lm nedeniyle ara vermek zorunda kalnan bir hareketle, NYPT vcuda en yksek zarar vermek amal tasarlanan nl domdom kurunlar ile donatld. Bu srada, 1994 ile 1997 yllar arasnda New York kent ynetiminin artan polis vaheti davalarna 96.8 milyon dolar dedii ortaya karld. Dnya Ticaret Merkezi faciasna kadar, New Yorklular artan bir biimde polis gcnn kontrolden ktn hissediyorlard. Polis sendikasnn kt ne sahip bakan bile 1990larn sonunda grlen kentin baskc asayi stratejilerinin bir polis devleti ve tiranlk projesi rnei olma endiesini ifade etti (Cooper 1998: B5; Cooper 1999). Bu olaylar Giulianinin sfr-tolerans taktikleri dayatmasnn dolaysz sonularyd, ancak ayn lde, 20.yyn byk blmne hkmeden liberalizmden rvan kent olarak adlandrlacak bir yapya doru kentsel politikada daha byk bir deiimin parasyd (Smith 1996; Swyngedouw 1997). Drdnc -ve muhtemelen en merak uyandrcolay, kent ynetimin deien rol ile ilikilidir. BM diplomatlarnn yerel park kurallarna kar vurdum duymazlna kzan ve onlar Manhattandaki trak sorunun byk blmn yaratmakla sulayan Giuliani, yasa d park etmi diplomatik plakal aralar ekmeye balamakla tehdit etti. Artk kk ve byk baskc politikalar yznden alay konusu olan (New York Timesn kulland takma adyla) Benito Giuliani, BMnin bu ihlallerine gz yuman Bir-

leik Devletler Eyalet Tekilatna da bir o kadar kzgnd. Belki de bu Giulianinin New York kentinin kendi uluslararas politikasn oluturmasnn zaman gelmitir dedii nokta idi.1 Daha temel mesele ise u idi: sermaye ile devlet arasndaki ilikiye dair bir yeniden yaplanmann, toplumsal yeniden retimde bymekte olan bir krizin ve ykselmekte olan politik bask dalgalarnn ortasnda, deien kresel ilikiler ve ulus-devletlerin dramatik biimde deien akbeti balamnda kentsel pratikler, kltrler ve ilevlerde de bir yeniden leklendirme de yaanmaktadr. Bu drt olay 1980lerden beri doumuna doru yava yava ilerleyen neoliberal ehirciliin ipularn vermektedir. Neoliberalizm ile olduka zgn bir eyi ifade ediyorum. John Lockedan Adam Smithe kadar 18.yy liberalizmi iki nemli varsaym etrafnda dnmtr: bireysel karn serbest ve demokratik kullanmnn en yksek toplumsal yarar salad ve piyasann en iyisini bildii varsaym. Bir baka ifade ile, zel mlkiyet bu kiisel karn temelidir ve serbest piyasa mbadelesi bunun en ideal aracdr. Wooddrow Wilsondan Franklin Roosevelt ve John F. Kennedye 20. yzyl Amerikan liberalizminin piyasa ve zel mlkiyetin arklarna karlk toplumsal tazmini savunduunu sylemek pek o kadar yanl deildir; Amerikan liberalizmi hibir ekilde liberalizmin bu temel gereklerini ortadan kaldrmad; aksine o, sosyalizmin meydan okumasna kar uygun bir yant biiminde, dalgalanmalarn dzenlemeye abalad lde liberalizmin zgl bir paras olmutur. Dolaysyla 20.yy 21.yya tayan neoliberalizm, sadece ulusal devlet gcnn deil ayn zamanda farkl cora leklerde rgtlenmi ve yrtlm devlet gcnn de daha nce grlmemi hareketlilii tarafndan canlandrlm olsa da, liberalizmin orijinal varsaymlarna nemli bir geri dn ifade eder. Bu dorultuda sermaye ile devlet, toplumsal yeniden retim ile toplumsal kontrol arasndaki balantlar byk lde deitirilmitir. Ve ana hatlarn henz grmeye baladmz bu dnm, en gl ekilde toplumsal ilikile-

PLANLAMA
2006/2

Kresel lekli bu kent tabanl d politika nosyonu, Barselona eski belediye bakan Pasqual Maragal tarafndan New Yorkta dzenlenen uluslararas konferansta sunulan sosyal demokrat nerilerden bilinsizce alnmt. Giuliani katlmay reddetmi ancak kirlerini yine de kullanmtr.

14

rin deien corafyas ile -daha somut olarak, topluluk, kentsel, blgesel, ulusal ve kresel ile ilikilendirilmi eski bileimlerin yerini alan yeni lek bileimlerini yaratan, toplumsal sreler ve ilikilere ynelik bir yeniden leklendirme ile- ifade edilmektedir. Bu yazda ben sadece neoliberal ehircilik ve kresel olan ile kentsel olan arasndaki iliki zerine younlayorum. Hi bir biimde genel erevede dier leklerin daha az ilgili olduklar gibi bir karsama yapmamakla beraber; kresel ve kentsel deiim arasnda kurulmakta olan ve zel bir ba olarak grnen ey zerine eilmek istiyorum. zellikle, balangta olduka ayr grnecek iki iddiada bulunmak istiyorum. lk olarak; kresellemenin ideolojik sylemi araclyla yaygn olarak ifade bulan yeniden biimlendirilmi bir kresellik balamnda, lek inaas kriterlerini bu sefer Asya, Latin Amerika ve Afrikada retim srelerine ve sra d kentsel bymeye ynelik yeniden gndeme getiren, kentsel lein kkl biimde yeniden tanmlanmas ve aslnda yeni bir ehircilik ile kar karya olduumuzu iddia etmek istiyorum. kinci olarak, daha ok Avrupa ve Kuzey Amerikaya odaklanarak, grece yeni soylulatrma srecinin bu yeni ehirciliin merkezi bir zellii olarak yaygnlatrldn iddia etmek istiyorum. Dolaysyla, kapitalist kentlemenin daha geni tarihi ierisinde neoliberalizmin nasl yeni biimler gelitirdiini aklayan iie iki iddia sunuyorum. Sonuta burada incelenen iki deiimin aslnda balantl olduklarn gstermeyi umuyorum.

oturur. Kresel kentler 1970lerde, kresel mali sistem nemli lde genilediinde ve dorudan yabanc yatrma, dorudan retici ilevlere yatrlan sermayenin deil sermaye piyasalarna doru ve bunlar arasnda hareket eden sermayenin hkmetmeye balad zaman ortaya kt. Bu da ardndan, nans ekonomisinin komuta ve kontrol merkezlerinde younlaan yan retici servislerde nemli bir genileme retti, ve yeni kentsel biimler zenginlik ve fakirlik arasndaki ar atallama, snf ilikilerinde arpc yeniden rgtlenmeler ve yeni gmen igc akmlarna bamllk ile ekillendi. Bu tabi ki, paradigmatic kresel kenttir. 1970den bu yana, ekonomik g dengesi Detroit ve Manchaster gibi retim mekanlarndan, nans ve yksek derecede zellemi servis merkezlerine kaymtr (Sassen, 1992:325). Sasseninki, kreselletirilmi topyalarn tasasz iyimserliklerine kabul edilebilir bir alternatif, kentsel ekonomilerin deien ierikleri hakknda akllca bir aklamadr. Ancak bu aklama, hem kresel kentleri balayan ok daha karmak bir ilikiler dizisini ve kresel kent etiketi altnda gruplanabilecek ok daha geni bir kentler dizisini iaret eden ampirik zeminde (Taylor, 1999), hem de teorik zeminde eletiriye aktr. Sonuta, Sassenin iddias mekanlarn ilen nasl ina edildii konusunda biraz mulaktr. Yeterince aklayc deildir. Sanki kresel toplumsal ekonomi; iinde baz daha kk kaplarn, yani kentlerin, yzd kaplarn -ulus devletler- bir araya gelmesiyle olumaktadr. Kreselleme bu kaplarn iinde gerekletirilen toplumsal ve ekonomik iliki ve etkinlik trlerinde dramatik bir deiime, kaplar arasnda etkinliklerin tekrar paylamna ve kresel denizdeki alkantdan kentlerin hrpalanma dzeyini artracak ekilde ulusal kaplarda artan bir geirgenlie neden olmaktadr. Ancak bu ngrde, aslnda batmas muhtemel baz ulusal kaplar haricinde, aralarndaki ilikiler deiirken bile kaplarn kendileri olduka bozulmadan kalmaktadr. Brennerin (1998:11) ifade ettii gibi, Sassenin aklamas artc biimde devlet-merkezci kalmaktadr. Burada, yeni bir kresellik balamnda kaplarn kendilerinin temelden yeniden ekillendirildii yeni bir ehirciliin ortaya kn deneyimlediimizi iddia etmek istiyorum. Kentsel olan kresel

Kentsel lein kkl biimde yeniden tanmlanmas ve aslnda yeni bir ehircilik ile kar karya olduumuzu iddia etmek istiyorum.

Yeni ehircilik
Saskia Sassen, ustalkla gelitirdii bireimli aklamalarnda (1992, 1998, 2000) yerel mekann yeni kresellik iindeki nemi zerine temel bir iddia sunar. Sassen, yerin (place) kreselletirmeyi oluturan insan ve sermaye dolamnn merkezinde olduunu ve kreselleen bir dnyada kentsel mekanlara odaklanmann beraberinde ulusal ekonomilerin hzla azalan neminin fark edilmesini getirdiini ileri srer. te yandan, ayn zamanda kresellemenin belirli yerlerde temellenmi belirli toplumsal ve ekonomik yaplar yoluyla gerekletiinde srar eder. Bu, retimden nansa doru ekonomik deiimle tanmlanan tandk bir kreselleme resmi zerine

PLANLAMA
2006/2

15

olan kadar dramatik bir biimde yeniden tanmlanmaktadr, eski kavramsal kaplar -kentsel olann ne olduuna dair 1970lerdeki varsaymlarmz- artk su tutmamaktadr. Kentsel ilev ve etkinliklerin yeni bileimi ulusal ve kresel olan karsnda sadece kentin yapsn deil, -kelime anlamyla- kentsel lei neyin oluturduunun tanmnn ta kendisini deitirmektedir. Kentler tarihsel olarak, oluum ve dnmlerinin tarihi ve corafyasna bal olarak, askeri ve dinselden siyasi, ticari, sembolik ve kltrele uzanan bir dizi ilevden birkan birden yerine getirmilerdir. Benzer ekilde, kentsel olann lei belirli toplumsal corafyalar ve tarihleri yanstmtr. Endstriyel kapitalizmin geliimi ve genilemesi ile, kentsel olann lei artan biimde igcnn gnlk gnn corafi snrlar tarafndan belirlenirken, gelien kentler sermayenin gl merkezileme drtsn daha da ok yanstmaktadr. Dier bir deyile; kent baka hangi ilevleri yerine getirirse getirsin, baka hangi etkinlikleri barndrrsa barndrsn, retim ve yeniden retim arasndaki toplumsal i blm ayn zamanda bir mekansal blm haline geldii srece igcnn toplumsal yeniden retiminin toplumsal ve mekansal rgtlenmesiii snf nfusunun temini ve bakm- kentsel lein belirlenmesinde kilit rol oynamaktadr. Her eyden te, modern kentin leinin belirleyicisi olduka sradandr: iilerin ev ile i arasndaki yolculuklarnn cora snrlarnn elikili saptamas (Smith 1990: 136-137). Devletin konuttan sosyal yardma ve ulam altyapsna kadar sosyal yeniden retimin byk blmn stlendii gelimi kapitalizmin Keynezci kenti; kentsel lekle toplumsal yeniden retim arasndaki bu kesin ilikinin doruk noktasn gstermitir. Bu, kentsel devrimden (Lefebvre 1971) kentsel krize (Harvey 1973) ve Castellsin (1977) kentsel olann toplu tketim zerinden tanmnda 1960lardan beri Avrupa ve Amerikan kent kuramclarnn almalarnda tutarl biimde yer alm ve feminist kent kuramnn srekli ilgilendii (Hansen ve Pratt 1995; Katz 2001; Rose 1981) bir temadr. Ayn derecede sermaye birikiminin de merkezi olan Keynezci kent, bir ok ynden her bir ulusal sermaye iin birleik bir istihdam ve sosyal yardm alanyd. Gerekten de 1960 ve 1970lerin dile getirilen kentsel krizi geni bir

biimde; rkln, snf smrsnn, ataerkilliin ilevsizlii ve birikim kriteriyle elde edilmi kentsel biim ile toplumsal yeniden retimin etkinlii ynnden merulatrlmak zorunda olan kentsel biim arasndaki elikilerle ilikilendirilerek, toplumsal yeniden retimin bir krizi olarak yorumlanmtr. imdi bir adm geriye gelelim ve kreselleme sorusunu ele alalm, nk eer kresel kentlerden bahsediyorsak muhtemelen bunlarn tanm bu srele balantldr. 21.yyn banda kreselleen tam olarak nedir? Bugnn hangi yn yenidir? Kukusuz kreselleen meta sermayesi deildir; hem Adam Smith hem de Karl Marx bir dnya piyasasnn mevcudiyetini tanmlardr. Ayn ekilde, kreselleen nans sermayesi de olamaz. Kresel nansal deiimin dzeyleri, 1890lar ile I. Dnya Sava arasndaki dnemin dzeylerine ancak bugn tekrar ulamaktadr. 1944den sonra kurulan Bretton Woods kurumlar, zellikle IMF, durgunluk ve savala kesilen kresel nansal akmlar yeniden canlandrmak ve dzenlemek amac ile kurulmulardr. Bu tarihsel bakn nda, 1980lerden bu yana borsann ve dviz piyasalarnn kresel yaylm ve mali kontroln byk lde serbestletirilmesi kresellemenin nedeni olmaktan ok onun bir sonucu niteliinde olabilir. Bilgisayar ve benzersiz g anda kltrel imajlarn kresellemesi olduka gl olsa da, zaten varolan kltrleraras ilikinin boyutlar gz nnde bulundurulduunda kltrel kresellemenin yenilii iddiasn srdrmek zordur. 1980lerden uzun zaman nce btn ulusal kltrler az ya da ok melezdi. Sonuta elimizde sadece retim sermayesi kalmaktadr ve kreselleme ne kadar yeni bir eyi mjdeleyebilirse, yeni kresellik ekonomik retimin artan ekilde kresel -ya da en azndan uluslararas- olan leidir eklinde iyi bir aklama yaplabileceini dnyorum. 1970lerde tketim mallarnn ou yerinde tketilmesi ya da baka bir ulusal pazara ihra edilmesi iin halen bir ulusal ekonomi iinde retiliyordu. 1990lara gelindiinde ise bu model terkedilmiti. Belirli rnlerin kesin retim alanlarn tehis etmek gittike daha zor hale geldi ve ekonomik corafyann eski sylemi artk anlamn yitirmiti. Otomobil, elektronik eya, giyim, bilgisayar, biyomedikal ve birok baka sektrde, yksek ya da dk teknolojiyle artk retim ulusal

retimin metropoliten lee doru yeniden leklendirilmesi kresel deiimin bir ifadesidir; ayn zamanda, yeni ehirciliin kalbinde yatmaktadr.

PLANLAMA
2006/2

16

snrlar aarak rgtlenmekte, ulusal ithalat ve ihracat sorular yerini retim srecine isel kresel ticaret sorularna brakmt. Ulusal sermaye kri bugn pek bir anlam tamamaktadr nk ulusal snrlar zerinden kresel ticaret artk rma iidir: irketlerin kendi retim alar iinde gereklemektedir. Ekonomik ynden bakldnda, ulusal dzeyde rgtlenen devletlerin glerinin anmakta olduu konusunda ok az phe bulunmaktadr. Bu, kesinlikle bir sfr toplam lek anlayna atfta bulunmamaktadr (Brenner 1998; MacLeod 2001), veya ulus devlet ortadan kalkyor gibi basit bir iddia deildir. lk olarak ulusal lekli gcn politik ve kltrel gc aslnda hi de anmamakta ve belki de baz yerlerde glenmektedir. kincisi, Malezya ya da Zimbabweden olduka farkl bir kadere sahip olan ABD ve in dnlrse; ulusal lekte ekonomik gcn anmas olduka dengesizdir ve mutlaka evrensel deildir. rnein, Meszaros (2001) ABD devletinin tutkusunun kresel bir devlete dnmek gibi grnmediini ve terrizmle sava vahetinin -gerekte kresel hegemonya iin bir sava (Smith yaynlanacak)- bu analizi doruladn savunmaktadr. Yine de ulusal lekteki artm ekonomik geirgenlik kaynaklar yadsnamaz: iletiim ve mali serbestleme sermayenin cora hareketliliini geniletmi; benzersiz igc gleri yerel ekonomileri yerel igcne otomatik bamllktan uzaklatrm; ulusal ve yerel devlet (kent ynetimleri dahil) ineyi sermayeye uvaldz ise igcne batrarak ve toplumsal yeniden retime verdikleri destei geri ekerek cevap vermiler; ve son olarak, snf ve rk temelli mcadeleler byk lde azalm; ve nfusun, ekonominin yeniden yaplandrlmas ve ii boaltlan sosyal hizmetler sayesinde artan nfusun bu blmn yz st brakmak iin yerel ve ulusal hkmetlere frsat kmtr. zellikle ABD de, ii snf ve aznlk nfuslarnn kitlesel izolasyonu, rvan kentin ulusal halidir. Grece dk dzeylerde mcadele 1992 Los Angeles ayaklanmalarna kar devletin, 1960lardaki ayaklanmalarn ardndan slah -fakat ataerkilyantla dramatik bir ztlk tayan, uygulamada yantszlklklarnda can alc idi. Sonuta karlkl olarak birbirlerini destekleyen iki deiiklik kentlerin ilevlerini ve aktif rolle-

rini yeniden yaplandrd. lk olarak, daha nce (alt ulusal) blgesel lekte yer seen retim sistemleri gittike artan ekilde belirleyici ulusal balamlarndan koparldlar; ve bu sadece 1970 ve 1980lerdeki endstrisizleme dalgas ile deil, ayn zamanda mevcut lek hiyerarisinin yeniden biimlendirilmesinin bir paras olarak toptan blgesel yeniden yaplandrma ve ykm ile de sonuland. Sonu olarak retim sistemleri kltld. retimin mekan artan ekilde daha byk blgeler yerine genileyen metropoliten merkezlerde odaklanmakta: tersi beklenirken, metropoliten lek yine blgesel lee hkmetmektedir. rnein Amerikann Kuzeydou ya da Ortabat blgeleri, ngiliz Midlands ve Alman Ruhrun -modern endstriyel kapitalizmin klasik cora meyveleri- yerinde Sao Paulo ve Bangkok, Mexico City ve anghay, Mumbai ve Seul bulunmaktadr. Geleneksel endstriyel blgeler 19.yy ve 20.yyn byk blmnde ulusal sermayenin omurgas iken, bu yeni ve dev kentsel ekonomiler artan ekilde kresel retimin platformlardrlar. retimin metropoliten lee doru yeniden leklendirilmesi kresel deiimin bir ifadesidir; ayn zamanda, yeni ehirciliin kalbinde yatmaktadr. Ulus devletler, gelimi kapitalist ekonomilerde 20.yyn ortalarna hkmeden liberal kentsel politikalardan artan bir biimde uzaklarken, bunun doal sonular da yaanmaktadr. ABDde Bakan Fordun (Mehur Daily News maneti Forddan kente: Dp l ile lmszletirilen) derin bir mali kriz iine giren New Yorka yardm etmeyi reddetmesi, ardndan Bakan Cartern 1978de baarszlkla sonulanan kentsel plan giriimi, kentlerden kopan ve bamszlaan bir ulusal ekonominin sinyallerini verdi. Liberal kentsel politikann przsz ve dzenli olmayan toptan terki, Clintonun 1996da alayc bir ekilde sosyal refah sistemini kesmesine doru gidiyordu. Sonular genellikle daha yumuatlm ve saysz biim almsa da, deiimin rotas en zengin ekonomilerin ounda benzerdir (Fakat talya -her ne kadar ulusal devlet gcnn bir blm Avrupa Birliine devredilmise de- bir istisna olabilir). Burada mesele, ulus devletin zorunlu olarak zayflatld ya da siyasi ve ekonomik gcn mekansallnn bir lde daha az gl olduu deildir. Bu iddia -kresel gcn bugn belirli

PLANLAMA
2006/2

17

bir yerden daha ok bir ekonomik balantlar anda yerletii iddias- Hardt ve Negrinin mparatorluundaki (2000) etkileyici incelemelerde somutlamtr, ancak bu incelemeler nans sermayesi ile kahinlik yapma ve iktidarn ekonomik faaliyetlerin ve siyasi kontroln mekanda zorunlu sabitlenmesi ile gelen elikilerine kar bir krlkle kusurludur. Daha nce ulusal lekte rgtlenmi belirli ilev ve etkinlikler kesinlikle hiyeraride aada ve yukarda bulunan dier leklere datlmtr. Ancak ayn zamanda, ulus devletler piyasann dsal tamamlayclar olmak yerine daha saf, yerel temelli ekonomik aktrleri olarak kendilerini yeniden tanmlamaktadrlar. leklerin belirlenmesi toplumsal gcn ana unsurlarn yapl ziksel evre iinde cisimletirdii lde (kim yetkilidir ve kim kstlanmtr, kim kazanr ve kim kaybeder), toplumsal ve ekonomik yeniden yaplandrma, ayn zamanda mekansal lein yeniden yaplandrlmasdr (Brenner 1998; Smith ve Dennis 1987; Swyngedouw 1996,1997). Bu cilde eitli katklarn nerdii gibi neoliberal ehircilik; ilevlerde, faaliyetlerde ve ilikilerdeki daha kapsaml yeniden leklendirmenin ayrlmaz bir parasdr. Bu, toplumsal yeniden retim hakknda soru iaretleri pahasna, retim ile nans sermayesi arasndaki ba zerine bir vurguyu beraberinde getirmektedir. Sorun toplumsal yeniden retimin rgtlenmesinin artk kentsel lein tanmn belirlemiyor olmas deil, bunu gerekletirme gcnn nemli lde tketilmi olmasdr. Avrupada ve zellikle ABDdeki banliy yaylm zerine kamusal tartma, Avrupadaki kentsel yenilemeyi destekleyen youn kampanyalar ve ortaya kan evresel adalet hareketleri; sadece toplumsal yeniden retim krizinin tamamen mekansallatn deil; tersi olan kentsel mekan retiminin bu krizi kapsar duruma geldiini de ne srmektedir. Kentsel lein retimi ile deerin etkin genilemesi arasnda bir balant bulunmaktadr ve yanl leklendirilmi bir ehircilik sermaye birikimine ciddi ekilde engel olabilir. Gnlk ev-i yolculuu krizi bu krizin merkezinde yer almaktadr. Daha nce kentlerin cora genilemesinin insanlar evden ie ve tekrar evlerine gtrme glerini at yerlerde, sonucun sadece kentsel kaos deil ayn zamanda ekonomik uyumun kalbine giden soyut igcnn evrenselletirilmesinde para-

lanma ve dengesizlik olduunu dnmtm. Cora biim ile ekonomik sre arasndaki bu eliki phesiz srerken; Asyann, Afrikann ve Latin Amerikann birok yerindeki kentlerden elde edilen veriler farkl bir tablo sunmaktadr. rnein, Sao Pauloya gnlk ev-i yolculuu bir oklar iin 3:30 da balayabilmekte ve iki ynde de 4 saati aabilmektedir. Zimbabwede Harare kentinde, kent eperindeki siyah semtlerden ev-i yolculuklar yine her iki ynde 4 saat srmekte, ve bu durum iilerin ev dnda 16 saat geirdii, geri kalan zamann ounda uyuduklar bir i gnne yol amaktadr. Ayn iiler iin ev-i yolculuunun ekonomik yk de, ksmen Dnya Bankasnn istei ile gerekleen ulam zelletirmesi sonucunda, dramatik biimde artmtr: 1980lerde haftalk gelirin %8 kadarna mal olan ev-i yolculuklar, 1990larn ortasna gelindiinde %22 ila %45ini gerektirmektedir (Ramsamy 2001: 375-377). Bunun nedeni nedir? Birok iyi niyetli planc uygun altyap eksikliini sulamaktadr ve bu yadsnamaz bir konudur. Ancak, eer bir nceki soyutlama dzeyine geri dnersek, bu metropollerin merkezlerinde sermayenin merkezilemesine elik eden dramatik arazi deeri art ile bu sermaye merkezilemesinin stne ina edildii iilerin acnacak maalarna bal olarak yaamaya zorlandklar marjinal ve kentdndaki semtler arasnda temel bir cora eliki bulunmaktadr. Yine de, olaanst biimde, dzensiz ve meakkatli ev-i yolculuklar henz bir ekonomik ke yol amamtr; ekonomik retimin istekleri -ve zellikle iilerin iyerine ulaabilmeleri ihtiyac- toplumsal yeniden retim gerekliklerinden kaynaklanan skntlardan nceliklidir. Neredeyse ekilmez ev-i yolculuunun etkileri henz ekonomik retimi tehlikeye atmamtr. Bunun yerine, bir aresiz esneklik yaratm ve Katzn (yaymlanacak) paralayc gelimeler olarak adlandrd daha kapsaml toplumsal kn iine yedirilmilerdir. Bu nedenle kentsel lein ve ilevin bileik yeniden yaplandrlmasnn vard son nokta, geleneksel retim temelli blgelerin paralanmasnn ve toplumsal yeniden retimin kentsel lekte artan yer deitirmesinin sancl, muhalefet yaratmadan gelip geemeyecek, ama ayn zamanda ksmi olduu gelimi kapitalizmin

PLANLAMA
2006/2

18

eski kentlerinde bulunmaz. Aksine, Keynesi refah devletinin tam olarak kurulamad, kent ile toplumsal yeniden retim arasndaki tanmlayc ban hibir zaman ok iyi olmad ve eski biimlerin, yaplarn ve kentsel evrenin daha az ayak ba olduu Asyann, Latin Amerikann ve Afrikann baz blmlerinin byk ve hzl byyen metropollerinde bulunur. Bu metropoliten ekonomiler yeni bir kreselliin retim merkezleri haline gelmektedirler. Kuzey Amerika, Avrupa, Okyanusya ve Japonyadaki sava sonras banliylemeden farkl olarak; erken 21.yyn dramatik kentsel geliimi aka toplumsal yeniden retim yerine toplumsal retim tarafndan ynlendirilecektir. Bu bakmdan, en azndan, Lefebvrenin kenti ve kentsel mcadeleleri toplumsal yeniden retime dayanarak yeniden tanmlayan bir kentsel devrim ilan -ya da Castellsin kentsel olan toplu tketime dayanarak tanmlamas- tarihin sayfalarnda unutulacaktr. Eer, Harveyin (1985: 202,209) bir zamanlar gzlemledii gibi, Keynesiliin gelimesi ile arz ynl kentlemeden talep ynl kentlemeye doru kapitalizm vites deitirdi ise, 21.yy ehircilii potansiyel olarak bu deiimi tersine evirmektedir. lein yeniden yaplandrlmas ve kentsel lein temkinli bir ekilde yeniden glendirilmesi -Giulianinin be ilelik bir d politika tutkusu- sadece neoliberal ehirciliin bir kolunu ifade etmektedir. Bu, toplumsal kimliklerin oluumunda kentler devletlerin yerini almaktadr iddiasn ne sren siyasi corafyac Peter Taylorun (1995: 58) daha kltrel biimde tariflenmi hassas deerlendirmesi ile btnleir. Sao Paulo ve anghay, Lagos ve Bombay gibi kentler, sadece byklk ve ekonomik faaliyet younluu ynnden deil -zaten bunu baarmlardresasen kresel ekonominin kulukalar, yeni kentsel biim, sre ve kimliin ncleri olarak daha geleneksel kentsel merkezlere meydan okuyabileceklerdir. Hi kimse 21.yyn kent devletler dnyasna bir geri dne sahne olacan ciddi olarak iddia etmemektedir -ancak kentsel politik ayrcalklarn blgeler ve ulus devletlerden geri alnmas grlecektir. Sonuta, kentsel olann toplumsal yeniden retim yerine toplumsal retimle yeniden tanmlanmas hibir ekilde toplumsal yeniden retimin kentsel yaamdaki nemini azaltmamaktadr. Tam ter-

sine: devletin sorumluluklarnn tamamen gzden karlmas sonucunda toplumsal yeniden retim zerine mcadeleler daha da nem kazanmtr. Ancak devletin bu alandan ekilmesi toplumsal kontrol ynnden artan devlet etkinlii ile rtmektedir. New Yorkun rvan kente dnm yaltk bir olay deildir, ve kresel ve yerel corafyalarn yeniden leklendirilmesi balamnda daha otoriter devlet biimlerinin ve pratiklerinin ortaya kn anlamak zor deildir. Swyngedouwa (1997:138) gre, piyasa mantnn ii boaltlm refah devletinin yerine konmas, nfusun nemli bir blmn kasten dlamakta, ve sosyal direni korkusu younlaan bir devlet otoriterliini tetiklemektedir. Ayn zamanda yeni kentsel igc artan bir biimde, gittike klmekte olan devletin ekonomik mantna tam entegre edilememi marjinal ve yar zamanl iilerden ve kltrel ve politik alar -sosyal yeniden retim aralarnn bir paras olan- alternatif sosyal pratik normlar ve alternatif direni imkanlar sunan gmenlerden olumaktadr. zet olarak, yapmaya altm ey New York, Londra ve Tokyo gibi kentlerin, kresel kentsel yerler ve yksek nans hiyerarisinde gsz olduklarn iddia etmek deildir. Bu merkezlerde nans ve dier komuta fonksiyonlarnn younlat inkar edilemez. Bunun yerine, bu gc bir balama oturtmaya ve nans sermayesinin mutlaka stn olduu varsaymn sorgulama yoluyla kentlerin kresel olarak nitelendirilmesinin kriterini sorgulamaya alyorum. Eer anlan kresellemenin ilk admda retimin kresellemesine yol at iddiasnda bir gereklik pay varsa, kresel kenti oluturann ne olduu konusundaki deerlendirmemiz herhalde bu iddiay yanstmaldr.

Kentsel Yenileme: Kresel Kentsel Strateji Olarak Soylulatrma

imdi izin verin lekleri deitireyim ve soylulatrma srecine yneleyim. 21.yyda neoliberal ehirciliin bir boyutu Asya ve Latin Amerika kentsel deneyimlerinin zellikle yeni ehirciliin n saflarna eitsiz katlm ise, ikinci bir boyutu soylulatrmann bir kresel kentsel strateji olarak yaygnlatrlmas olarak adlandrlabilecek eyle ilgilidir. lk bakta, biri kresel g merkezlerinde lks konutlarla dieri btnleen eperdeki-

21.yyda neoliberal ehirciliin bir boyutu Asya ve Latin Amerika kentsel deneyimlerinin zellikle yeni ehirciliin n saflarna eitsiz katlm ise, ikinci bir boyutu soylulatrmann bir kresel kentsel strateji olarak yaygnlatrlmas olarak adlandrlabilecek eyle ilgilidir.

PLANLAMA
2006/2

19

lerden gelen yeni ehircilik modelleri ile ilgili bu iki sav birbirinden olduka farkl grnmektedir. Bunlar kesinlikle yeni bir ehirciliin birbirine zt deneyimlerini ifade etmektedirler, zaten mesele de budur. Neoliberal ehircilik toplumsal, ekonomik ve cora deiimin geni bir alann kuatmtr ve bu zt savlarn amac neoliberal ehircilik deneyiminin ne kadar eitli olduu ve bu zt dnyalarn nasl bir araya geldikleri konusunu ne karmaktr. Bilim insanlarnn ounluunun soylulatrma vizyonu, 1960larda sosyolog Ruth Glass tarafndan tanmlanan srece skca bal kalmtr. Glassn, soylulatrmann mnferit bir sre olarak ortaya koyan 1964deki beyan yledir: Birer birer, Londrann ii semtlerinin bir ou orta snflar -st ve alt- tarafndan igal edilmektedir. Eski psk, mtevaz ahrlar ve kulbeler st katta iki, alt katta iki odal- kira kontratlarnn sresi dolduunda ele geirilmi, k ve pahal konutlar haline gelmilerdir. Daha nce ya da son dnemde kntlemi olan daha byk Viktorya evleri- oda oda kiraya verilen ya da birden fazla hane tarafndan kullanlan evler- tekrar iyiletirilmitir...Bir mahallede bu soylulatrma sreci bir kez baladnda, zgn ii snf kullanclarnn tamam ya da ounluu yerlerinden edilene ve mahallenin toplumsal karakteri tamamen deitirilene kadar hzla devam eder. Glass yeni bir kentsel soylu snfn ii semtlerini dntrd bu yeni srecin sradln neredeyse iirsel bir ekilde yakalamtr. imdi yine Londradan, 35 yl sonra gncellenmi bir beyan ele aln. Aadaki, Birleik Krallk evre, Ulam ve Blgeler Dairesi (DETR) tarafndan atanm zel bir Kentsel alma Grubu (Urban Task Force) tarafndan 1999da yaynlanm Kentsel Rnesans(DETR 1999) kararndan bir blmdr: Kentsel alma Grubu kentsel kn sebeplerini ortaya karacaktr... ve insanlar kentlerimize, kasabalarmza ve kentsel mahallerimize geri getirecek pratik zmler gelitirecektir. Kentsel yenileme iin yeni bir vizyon oluturacak... [nmzdeki 20 sene zarfnda] yeni yerleimlerin %60 daha nce gelitirilmi araziler zerine ina edilmelidir...

Kentlerimizin ve kasabalarmzn kontroln kaybettik; kt tasarmla, ekonomik yaylma ve toplumsal kutuplama ile bozulmalarna izin verdik. 21.yyn ba bize bir kentsel rnesans ans sunan bir deiim zamandr. Bu kentsel rnesans sylemi tabi ki yeni deildir, ancak burada daha da byk nem tamaktadr. Kentsel yeniden ina tutkusunun lei dramatik ekilde bymtr. Bat kentlerinde devletin sponsor olduu sava sonras kentsel yenileme dank zel-piyasa soylulatrmasn tevik ederken; bu soylulatrma ve 1980lerden itibaren kent merkezinde arazi ve konut piyasasnn younlaan zelletirilmesi, zerinde byk lekli ok-ynl kentsel yenileme planlarnn 1960larn kentsel yenilemesini byk bir farkla geerek ykseldii zemini salad. Gnmzn kentsel yenileme sylemi, zellikle Avrupada, tek boyutlu deildir ancak dier eylerin yannda, soylulatrmann kentsel evrede yaygnlatrlmasn iaret etmektedir. Glass ve DETRn sunduu vizyonlar arasndaki baz temel farkllklar dnelim. Glassa gre 1960larn soylulatrmas Islington konut piyasasndaki marjinal bir gariplik -sradan halkla bir arada bulunmaktan korkmayan profesyonel snflar iin tuhaf bir kentsel etkinlik- iken, 20.yyn sonuna gelindiinde ngiliz kentsel politikasnn merkezi hedeflerinden biri haline gelmitir. Glassn hikayesindeki anahtar aktrler mahalleye tanan orta ve st-orta snf iken, 35 yl sonra soylulatrmann aktrleri hkmet, irketler ve hkmet-irket ortaklklardr. Sava sonras konut pazarnda ortaya kan planlanmam, aka tesad bir sre bugn ularda, tutkulu ve titiz bir ekilde planlanmaktadr. Tamamen geliigzel olan ey gittike sistemletirilmektedir. Soylulatrma sreci lek ve eitlilik asndan hzla evrilmitir ki, 1960 ve 1970lerde srecin pradigmasn oluturan yalnzca konuta ynelik iyiletirme projeleri, bugn sadece kentsel evrede deil kent kuram yaznnda da garip grnmektedir. Belki de en nemlisi; ilk olarak Londra, New York, Paris ve Sydney gibi birka nemli gelimi kapitalist kentte tehis edilmi olduka yerel bir gereklik, imdi ilen kreseldir. Bu evrim hem dikeyde hem de yatayda gereklemitir. Bir tarafta, bir sre olarak soylulatrma kent-

PLANLAMA
2006/2

20

sel hiyerariyi hzla kertmitir; bu sadece en byk kentlerde deil, eski endstri kentleri olan Cleveland ve Glasgow, daha kk kentler olan Malm yada Grenada ve Lancaster, Pennsylvania ya da ek Cumhuriyetindeki Ceske Krumlov gibi daha da kk pazar kentleri gibi beklenmedik merkezlerde de kendini gstermektedir. Ayn zamanda, Tokyodan Tenerifeye (Garcia 2001), Sao Paulodan Pueblaya (Jones ve Varley 1999), Cape Towndan (Garside 1993) Karayiplere (Thomas 1991), anghaydan Seula, soylulatrma haberlerine baklrsa sre cora olarak da yaylmtr. Bir eit ironi iinde, mallarna el koyulmu ngiliz kyllerin kaak avclara dnt, 19. yyda asilerin srgn edildii ve karlnda yerel halkn yok edildii, Van Diemenin vatannn (Tazmanya) bakenti Hobart bile soylulatrma srecinden gemektedir. Tabi ki, bu soylulatrma deneyimleri olduka eitli ve eitsiz biimde, ilk Avrupa ve Kuzey Amerika soylulatrma rneklerine gre ok daha eitli ekillerde dalmtr. Bunlar olduka farkl yerel ekonomilerden ve kltrel topluluklardan kmakta ve karmak ekilde daha geni ulusal ve kresel siyasal ekonomilere balanmaktadr. Buradaki nemli nokta, ilk olarak 1960larda marjinal olarak tanmlanan bir kentsel srecin evriminin hz ve ada ehirciliin nemli bir boyutuna dnmdr. ster Glassn ahrlaryla tasvir edildii gibi garip biimiyle, isterse de 21.yyda toplumsal olarak rgtlenmi biimiyle olsun, soylulatrma ii snfnn kent merkezinden uzaklatrlmasn iaret etmektedir. Gerekten de, srecin Glassn soylulatrma tanmlamasnda apak grlen snfsal doas, ngiliz i Partisinin laf kalabal iinde dikkatlice gizlenmitir. Bu belirti niteliindeki sessizlik; kentin deien bir ekonomik corafya ile sarlm deien sosyal ve kltrel corafyas hakknda, onun daha grnr ve akkan iaretleri kadar ok ey sylemektedir. Kuzey Amerika ve Avrupa balamnda, soylulatrma dalgas tehis etmek mmkndr (Hackworth 2000). 1950lerde balayan birinci dalga, Glassn gzlemledii kadaryla, dank soylulatrma olarak dnlebilir. Soylulatrmann daha geni kentsel ve ekonomik yeniden yaplandrmayla i ie girmesi ile 1970 ve 1980lerde ikinci bir dalga bunu takip etmitir. Hackworth

(2000) bunu demir atma safhas olarak adlandrmaktadr. nc bir dalga 1990larda ortaya kmtr; bunu yaygnlatrlm soylulatrma olarak dnebiliriz. Tabi ki soylulatrmann bu evrimi farkl kentler ve mahallelerde ve farkl geici ritimlere gre olduka farkl ekillerde gereklemitir. rnein Mexico Cityde sre New York kadar yksek derecede sermayeletirilmemi ve yaygnlamam, Coyoacann yan sra kent merkeziyle snrl kalmtr ve tanmlanabilir soylulatrma dalgasnn snrlarnn izilmesinin burada neredeyse hibir ampirik geerlilii bulunmamaktadr. Seul ya da Sao Pauloda, sre cora olarak yaltlmtr ve henz olgunlamamtr. Karayiplerde soylulatrma ile kresel sermayenin ilikisi, kendi zgn niteliini yaratacak biimde, genellikle turist endstrisinde kendini gstermektedir. Ayn ekilde Thamesin iki yakas boyunca devam eden eski liman ve depo alanlarnn dnm, Londradaki soylulatrmann ou Kuzey Amerika kentine gre daha kapsaml olduunu nermektedir. Daha kapsaml toplumsal, ekonomik ve siyasi ilikilerin ifadesi olduu kadar, herhangi bir kentteki soylulatrma kendi kentsel mekann yaratmada kendi zelliklerini yanstacaktr. Ve yine de, farkl derecelerde, 1990lara gelindiinde soylulatrma dnyann her yerindeki kentlerdeki zel sermaye ile uyumlu kent ynetimleri iin nemli bir kentsel strateji haline gelmitir. Avrupann baz yerlerinde 19.yy sonlar ve Kuzey Amerikada lerici Dnemden (Progressive Era) Rooseveltin Yeni Anlamasna (New Deal) geie kadar eskiye uzanan liberal kentsel politika, 1970lerin siyasi ekonomik krizi ve 1980lerin muhafazakar ulusal hkmetlerinden balayarak sistematik olarak yenilgiye uratlmtr. Reagandan Thatcher ve daha sonra Kohla, bu liberal kentsel politikann hizmetleri ulusal lekte sistematik olarak gszletirilmi ya da zlm ve soylulatrma zerindeki kamu ynetimi kstlamalarnn yerine kentsel yapl evrede sbvanse edilmi zel piyasa dnmleri getirilmitir. Bu dnm, takip eden neoliberal liderler- Clinton, Blair, Schrder- tarafndan pekitirilmitir ve bylelikle soylulatrmann yeni safhas sadece ulusal gcn deil kentsel politikann da daha genel bir snfsal zaferi ile birleir. 20.yyn sonlarna gelindiinde, kamusal planlama ile kamu ve zel sermayesi arasnda kararlatrlm

1990lara gelindiinde soylulatrma dnyann her yerindeki kentlerdeki zel sermaye ile uyumlu kent ynetimleri iin nemli bir kentsel strateji haline gelmitir.

PLANLAMA
2006/2

21

ve sistematik bir ortaklk tarafndan krklenmi soylulatrma, liberal kentsel politikann sonlanmas ile ortaya kan boluu doldurmutur. Dier yerlerde 20.yyn byk blmnde kentler liberal kentsel politika ile ynetilmemitir, deiimin rotas farkl olmutur, yine de kresel piyasada rekabet edebilecek bir kentsel strateji olarak eski merkezlerde yaygn soylulatrma ayn ynde sonu vermektedir. Bu anlamda, en azndan yzyln sonu neoliberalizmi, eskiden adlandrld gibi Birinci ve nc Dnyann byk kentlerindeki kentsel deneyimler arasnda bir yaknlamay hissettirmektedir. Soylulatrmann yaygnlatrlmasnn bir ok boyutu bulunmaktadr. Bunlar birbiriyle ilikili be zellik balamnda anlalabilir: devletin dntrlm rol, kresel sermayenin nfuzu, siyasi muhalefetin deien dzeyleri, corafi yaylma ve soylulatrmann sektrel yaygnlatrlmas. Bunlarn her birini srayla inceleyelim. lk olarak, soylulatrmann ikinci ve nc dalgalar arasnda, devletin rol dramatik olarak deimitir (Hackworth ve Smith 2001). 1980lerde yaanan ulus devletin soylulatrmaya desteinin grece geri ekilmesi, 1990larda zel sermaye ile yerel devlet arasndaki ortaklklarn younlamas ile tersine evrilmi, Barselonann ky kesiminden Berlinin Postdamer Platzna, daha byk, daha pahal ve daha sembolik gelimelerle sonulanmtr. Kentsel politika artk, piyasann daha yksek kar araynda yaratt oyuklara dorudan ya da vergi gelirleri yoluyla kendini yerletirmek kadar ekonomik bymeyi dzenlemeyi arzulamamaktadr. Kresel sermayenin oynad yeni rol de soylulatrmann yaygnlatrlmas asndan tanmlaycdr. Londrann Canary Wharfndan Battery Park Cityye kadar -ayn Kanada meneli irket tarafndan gelitirilen- kresel sermayenin kent merkezlerindeki mega gelimelere akn iaret etmek olduka kolaydr (Fainstein 1994). Ancak, kresel sermayenin daha mtevaz, mahalle leinde gelimelere szma kapasitesi, ayn derecede dikkate deerdir. Bu anlamda sembolik olan, New Yorkun Lower East Side blgesinde, Wallstreetten 2 mil uzakta, btn dairelerin son model yksek hzda internet balantsna sahip olduu yeni 61 dairelik site binasdr. Kresel kent standartlaryla bu kk bir gelimedir, ancak sendi-

kasz igc ile inaa edilmitir (bu 1990larda New York ta hayret verici bir gelimedir), mteahhit sraillidir, nansmann byk blm Avrupa Amerikan Bankasndan salanmtr (Smith ve DiFilippis 1999). Kresel sermayenin yerel mahalle leine ulamas soylulatrmann son safhasnn iaretidir. nc olarak soylulatrmaya muhalefet sorusu bulunmaktadr. Amsterdamdan Sydneye Berlinden Vancouvera, San Franciscodan Parise soylulatrmann ikinci dalgas, ounlukla rten konular etrafnda ok sk olmayan balantlar kurmakta olan ok sayda evsiz, gecekonducu, konut ve dier soylulatrma kart hareketler ve rgtlenmelerin ykselii ile eletirilmitir. Bunlar nadiren kent apnda bir araya gelmiler, ancak soylulatrmaya yeteri kadar meydan okumulardr ki, her bir rnekte kent siyasetileri ve polis gcnn hede olmulardr. Dier eyler bir tarafa, 1980 ve 1990larda soylulatrma kart hareketlere ynelik ykselen bask dzeyleri, gayrimenkul geliiminin yeni kentsel ekonomide artan merkeziliini teyit etmektedir. Kentlerin siyasi rejimleri ekonomik prollerine uygun biimde deimektedir ve liberal kentsel politikann gzden karlmas yeni kentsel g rejimleri iin ekonomik olduu kadar siyasi de bir frsat sunmutur. Rvan kentin ortaya k (Smith 1996) sadece bir New York fenomeni deildi: 1980lerde Amsterdamdaki igalci kart kampanyalarda, Paris polisinin evsizlerin (byk blm gmen) kamplarna saldrlarnda ve dnyann eitli yerlerindeki polis gleri tarafndan New Yorktan ithal sfr tolerans tekniklerinde de grlmektedir. Sao Pauloda, kentin sokaklarnda yaayan insanlara uygulanan baskc taktikler New Yorktan dnyaya yaylan bilimsel sfr tolerans doktrini ile rasyonelletirilmektedir. Bu rneklerin hepsinde, yeni rvanlk aka kenti soylulatrma iin gvenli bir yer haline getirme bahanesiyle gerekletirilmitir. Bu yeni otoriteryanizm hem muhalefeti ortadan kaldrmakta hem de sokaklar soylulatrma iin gvenli hale getirmektedir. Bu son safhann drdnc zellii soylulatrmann kent merkezinden dar doru yaylmasdr. Bu kesinlikle kolay ve dzenli bir sre deildir, ancak soylulatrma merkezdeki eski ve dnmemi mlkler iin bile, daha yksek arazi ve

PLANLAMA
2006/2

22

konut yatlar yarattka, daha dtaki mahalleler soylulatrmann yaratt dalgaya kapldlar. Yaylmann modeli ok deikendir ve mimari ve parklardan suyun varlna kadar her eyden etkilenmektedir. Her eyden te bu, kentsel evreye sermaye yatrmnn ve geri ekiliminin tarihsel yapsna baldr. Sermaye yatrmnn balangtaki da doru bymesi ve bu daha yeni evrelerden yatrm-terki (disinvestment) eitsiz biimde olduka, soylulatrmann yaylmas da daha az eit olacaktr. Ayn ekilde, mekansal genilemenin byk blmnn son yllarda gerekletii ve srekli yatrm-terkinin yarataca frsatlarn snrland kentlerde soylulatrmann yaylm benzer ekilde snrl olabilir. Son olarak, bu son safhay simgeleyen sektrel yaygnlatrma yeni soylulatrmay dierlerinden ayran eyin merkezinde yer alr. 1950, 1960 ve 1970lerdeki kentsel yenileme birok kentin merkezinin tmden yeniden yapmna ynelik ve sre ierisinde kentsel ekonominin birok sektrn canlandrm olmakla birlikte olduka dzenlenmi ve tamamen kamu nansmanna bal olmas ile ekonomik ve cora olarak snrlyd; ve bu nedenle sosyal konut gibi daha geni toplumsal ihtiyalar karlamak zorundayd. Aksine, kentsel yenilemeyi takip eden soylulatrmann ilk dalgas kamu sektrnden olduka bamsz ilerlemitir. nemli derecede kamusal destee ramen, zelpiyasa nansmannn arlnn tm nc dalgaya kadar uygulanmamtr. Bu nedenle birok kentte soylulatrmann son safhasn gsteren ey, irket ve devlet glerinin ve pratiklerinin yeni bir bileiminin ncekilere gre daha istekli bir aba ierisinde oluturulmasdr. Orta snflar iin kenti yeniden ele geirmek soylulatrlm konut sunmaktan daha fazlasn gerektirir. Soylulatrmann nc dalgas, btncl olarak snf-belirlenimli bir kentsel yeniden yapma yol aan tm alanlarn yeni peyzaj yaplarna dnmnn bir aracna tekabl etmektedir. Bu yeni peyzaj yaplar imdi konutu alveri, restoranlar, kltrel aktiviteler (cf Vine 2001), ak alanlar, istihdam frsatlar ile birletirmekte, mesken olduu kadar tamamen

yeni rekreasyon, tketim, retim ve elence yaplar oluturmaktadr. Ayn derecede nemli olan, kentsel strateji olarak soylulatrmann byk ve orta lekli mteahhitler, yerel tccarlar, emlaklar ve marka bayiileriyle kresel nans piyasalarn, faydal toplumsal sonularn piyasann dzenlenmesi ile deil piyasann kendisinden geleceini varsayan kent ve yerel ynetimlerin kolaylatrclnda, bir araya getirmesidir. En nemlisi, gayrimenkul geliiminin kentin retken ekonomisinin merkezi kaygs, bal bana bir ama haline gelmesi; bunun istihdam, vergi ve turizme bavurularak hakl gsterilmesidir. Dnya apnda merkezi kentlerde yeni soylulatrma yaplarnn inas, 1960larda tahayyl bile edilemeyen ekillerde, yaran kentsel ekonomiler iin sorgulanamaz bir sermaye birikim stratejisi haline gelmitir. Yeni bir ehirciliin daha geni erevesi ile merkezi bir balant ite burada yatmaktadr; bu konuya birazdan geri dneceiz. Soylulatrmann kresel kentler aras rekabetin bir arac olarak stratejik ekilde kullanm ve yaygnlatrlmas, en gelimi ifadesini kentsel yenileme2 syleminde bulmaktadr. Kentsel deiimin yeni dalgasnda devletin nemi ile uyumlu olarak, bu sre en fazla ABDde deil, daha ok Avrupada ilerlemitir. Tony Blairin i Partisi ynetimi soylulatrmann kentsel yenileme olarak yeniden icat edilmesinin nc savunucusu olabilir ama soylulatrma Avrupa apnda bir harekettir. rnein Danimarka 1997de, Kentsel Yenileme iin Ulusal Sekreterya oluturarak kentsel yenilemeyi resmi politika yapmtr ve Berlin brokratlar 1991 sonras yeniden inaa dneminin tmn kentsel yenileme dnemi olarak grmeye balamlardr. 2000 ylnn Aralk aynda Pariste, Avrupada Kentsel Yenileme ve Konut Politikasnda Uyum konulu byk bir konferans dzenlenmitir. Konferansa, Avrupa Birlii devletlerini temsilen kdemli politika yneticileri ve danmanlar AB yeliine talip komu lkelerle beraber katlmt; konferansn bror, kentsel yenilemeyiyi bir gereklik haline getirmek amacyla gerekletirilmesi gereken kurumsal dzenlemeleri incelemek iin ziksel geliimin dar erevesi zerinde...

Soylulatrmann yaygnlatrlmasnn bir ok boyutu bulunmaktadr. Bunlar birbiriyle ilikili be zellik balamnda anlalabilir: devletin dntrlm rol, kresel sermayenin nfuzu, siyasi muhalefetin deien dzeyleri, corafi yaylma ve soylulatrmann sektrel yaygnlatrlmas.

2 Metinde urban regeneration olarak geen ifadeyi, kentsel canlandrma olarak evirmek mmknse de, Trke yazndaki karl ve yaygn anlalabilirlii dnerek kentsel yenileme olarak evirdik. (.N.)

PLANLAMA
2006/2

23

konut ve yenileme tartmasn ne srme niyetine iaret etmektedir. Konferansa katlanlarn misyonu pratik ve kapsamlyd: byk lekli kentsel dnm yerel yenileme makamlar, yerel ynetimler ve ulusal hkmetler arasnda olduu kadar, sosyal konut sunucular, zel yatrmclar, (ve) denetleme ve eitimle sorumlu olanlar arasnda da gl balantlar gerektirmektedir. Yenileme politikalar ok ynl ve normalde soylulatrma etiketi altnda kapsanmayacak eitli abalar kapsamaktadr, yine de bu giriimleri soylulatrmay ulustesi kentsel politikalarn kalbine dahil etmek iin en istekli teebbsler olarak grmek anlamldr. Bu yeni kentsel yenileme gndemlerinin birka arpc yn bulunmaktadr. Birincisi lek sorunudur. Kentsel yenilemenn ulusal snrlar aan koordinasyonu benzersizdir. kinci Dnya Sava sonras Avrupa kentlerinin yeniden inasna eitli uluslararas kaynaklar katkda bulunmularsa da, bunu takip eden kentsel yenileme programlar kken, nansman ve kapsam bakmndan kararl bir ekilde ulusald. Tersine bugn, Avrupa apnda kentsel yenileme giriimleri daha nce grlmemi bir lekte ulus ar soylulatrmaya nclk etmektedir. Merkezi bir kayg, konut giriimlerinin dier yenileme faaliyetlerine entegre edilmesinde yatmaktadr. Dolaysyla Paris Konferansnn balnda ifade edildii gibi, konut merkezli soylulatrma politikasndan geni tabanl ok sektrl yenilemeye gei hala gereklemektedir- ve, ABDdeki durumdan farkl olarak, sosyal konut sorusu yenileme vizyonundan tamamen dlanamamaktadr. Avrupa apnda devlet merkezli bir kentsel yenileme stratejisi kesinlikle tam yerlemediinden, kta genelinde Avrupa Birlii-brokratlar (Eureaucrats), mteahhitler ve nansrler iin bu gei olduka yakndr. Yeni ehircilikle ilgili nceki tartma ile can alc bir balant burada aydnlanmaktadr: nc dalga soylulatrma, kentsel olann ulusal ve kresel lekler karsnda yeniden leklendirilmesini artan biimde ifade etmektedir.. kincisi cora odak sorunudur. Grnte devam eden kentsel yaylmann evresel sonularna kar tetikte olan, 1999 ngiliz yenileme manifestosu, nmzdeki 25 ylda konut sunumunun %60nn terk edilmi endstri alanlarnda (browneld

sites)- yani zaten bir yada daha fazla kez geliim devresi yaanm kent arazilerinde- gereklemesi gerektiini beyan etmektedir. Aka, bu giriim daha nce yatrm-terki (disinvestment) yaam daha eski kentsel alanlar hedef alacaktr; bunlar metropoliten alanlara aralkl olarak yaylabilirlerse de, kent merkezlerinin iinde ya da evresinde younlaacaklarn beklemek akla yakndr. Dolaysyla yenileme olarak paketlenmi soylulatrma, olumlu ve gerekli bir evresel strateji olarak yeniden biimlendirilmitir. Buna bal olan soru, toplumsal denge ve, yenileme stratejisinin ifadesiyle, insanlar kentlere geri getirme (DETR 1999) ihtiyacdr. Toplumsal denge kulaa iyi bir ey gibi gelmektedir -kim toplumsal dengeye kar olabilir ki?-; ta ki yenileme iin hedef seilen mahalleler incelenene ve stratejinin orta ve st-orta snflarn yrtt geni apl bir kolonilemeyi ierdii akla kavuana kadar. Politikac, planc ve iktisatya gre Londra, Brixtonda toplumsal denge beyaz orta snfn daha byk blmnn geri getirilmesi demektir. Toplumsal denge savunucular beyaz mahallelerin eit sayda Afrikal, Karayipli yada Asyal insan ile dengelenmesi gerektiini pek nadiren savunur. Dolaysyla, kentlerimize geri getirilecek olanlar genel anlamda insanlar deildir; bu aba Galli kmr iilerine, Bavyeral tarm iilerine ya da Bretonun balk halkna ynelik deildir. Bunun yerine, insanlar kente geri getirme abas her zaman iin, beyaz orta ve st-orta snflarn en byk kentlerin corafyalarnn yansra politik ve kltrel ekonominin kontroln de tekrar ele geirmelerine ynelik, bencil bir abadr. Kimlerin kente geri davet edildiine ilikin sessizlii soruturmak, altta yatan snf politikalarn aa vurmaya balayacaktr. Bundan sonra yenilemenin uyuturucu sylemi sorunu bulunmaktadr. ncelikle bu dil nereden gelmektedir? Biyomedikal ve ekolojik bir terim olan yenileme/canlandrma bireysel olarak bitkiler, trler ya da organlar iin geerlidir- bir cier ya da orman yenilenebilir/canlandrlabilir- bu da bir kentin stratejik olarak soylulatrlmasnn aslnda doal bir sre olduunu ima etmektedir. Dolaysyla, yenileme stratejilerinin savunmas kentsel deiimin znde toplumsal olan kkenlerini ve hedeflerini gizlemekte ve

PLANLAMA
2006/2

24

bu tr politikalarn iinden kt kazananlar ve kaybedenler siyasetini silmektedir. Soylulatrma genellikle yerinden etmeyi ierir; yine de ne ngiliz kentsel yenileme manifestosu ne de Avrupa apndaki Paris konferansnn gndemi, nerilen kentin yeniden fethi ile yerinden edilecek insanlarn kaderi hakknda herhangi bir ey dile getirir. Yenileme sylemi soylulatrmay ekere bulamaktadr. Tam da, soylulatrma sylemi kentin yenilemesinin ierdii snfsal kayma hakknda doruyu sylemesi nedeniyle, mteahhitler, politikaclar ve nansrler iin kt bir kelime haline gelmitir; soylulatrma syleminin, snfszlk ideolojisinin ok yaygn olduu ABDde olduka yaygnlatrlm buna karn Avrupada bastrlm olmas gibi bir ironik durumla karlayoruz. Bu erevede, Bochumdan Brixtona kendilerini sosyalist olarak gren ve yerinden edilmenin tehlikelerinin muhtemelen olduka farknda olan grnte ilerici planclar ve yerel meclis yeleri bile, brokratik yenileme taahhtt tarafndan o kadar tutsak ediliyorlar ki ki, kent merkezlerindeki geni apl soylulatrmann ikin gndemi yok saylyor. Kentsel yenileme soylulatrmann daha nce grlmemi bir lekte planlanm ve nanse edilmi bir sonraki dalgasn temsil etmekle kalmamakta; bu sylemin Avrupada eletirel soylulatrma anlaymz etkisiz hale getirmekteki baars, neoliberal kent vizyonlar iin hatr saylr bir ideolojik baary temsil etmektedir. Burada yaplmaya allan, yenileme ve soylulatrma stratejileri arasnda bire bir eletirme ileri srmek ya da btn yenileme stratejilerini soylulatrma iin Truva atlar olarak sulamak deildir. Bunun yerine; soylulatrmann yenileme stratejilerinin gl, ou zaman gizlenen bir niyeti olduu konusunda srar etmek, ve srecin lei daha tehdit edici ve soylulatrmann daha geni bir neoliberal ehircilik iine ekilmesi daha aikar hale gelirken bile, soylulatrma sorusunu gz nnden kaldran ideolojik uyuturucuya eletirel bir meydan okuma balatmak istiyorum. Kresel bir kentsel strateji olarak soylulatrma neoliberal ehirciliin eksiksiz bir ifadesidir. Soylulatrma, devlet desteiyle akkanlatrlm bir piyasa araclyla bireysel mlk taleplerini harekete geirmektedir.

Sonu
Bu yazda, olduka farkl iki iddia sundum. Bir tarafta, kresel kentlerin kresel artk deer retimine katlmlar yerine komuta ilevlerine gre tanmlanmas ynndeki Avrupa merkezci varsayma meydan okudum. Dier taraftan ise, ayn kresel ekonomi balamnda soylulatrmann yarmac bir kentsel strateji olarak hangi ekillerde evrildiinin altn izmek istedim. Soylulatrmann bir kresel kentsel strateji olarak 1990lar sonras yaygnlatrlmas, neoliberal ehircilik iin iki ekilde nemli rol oynamaktadr. lk olarak, 20.yy. liberal kentsel politikasnn terk edilmesiyle ortaya kan boluu doldurmaktadr. kincisi, retken sermaye yatrmnn gelien sektrleri olarak kent merkezindeki gayrimenkul piyasasna hizmet etmektedir: retken sermayenin kresellemesi soylulatrmay kucaklamaktadr. Bu ne kanlmaz ne de kaza eseridir. Aksine, kentler kresel hale geldike, baz tanmlayc zellikleri de kresel hale gelmektedir. Soylulatrmann ortaya kan kresellemesi, kentlerin kresellemesi gibi, baz ekonomik ve sosyal karlarn dierleri zerindeki galibiyetini ve (neoliberal) ekonomik varsaymlarn soylulatrmann rotas zerinde yeniden tesisini ifade etmektedir (Smith ve DiFilippis 1999). Soylulatrmann kendiliinden snrl kald yerlerde bile, sermaye birikiminin arac olarak kentsel gayrimenkul piyasalarnn harekete geirilmesi olduka yaygndr. Gayrimenkul endstrisinin neoliberal ehirciliin aklayc zne youn entegrasyonunun daha ak bir belirtisi, Kuala Lumpur, Singapur, Rio de Janerio ve Mumbai gibi gayrimenkul yatlarnn 1990larda birka kez katland kentlerde grlmektedir. Elbette farkl yerlerde farkl ekillerde gereklese de, retimle toplumsal yeniden retim arasndaki elikiyi vurgulayan ayn sermayenin merkezilemesi sreci ayn zamanda soylulatrma srecini gelitirmektedir. zellikle Mumbaide 1990larn ortasnda piyasa dzenlemesinin kaldrlmas ve kresel rekabet, bir sreliine New York, Londra ve Tokyoyu geride brakan ar yksek yatlara yol amtr (Nijman 2000:575). Daha sonra 1996nn son derece geici udeerleri geri ekilmesine karn Mumbai gayrimenkul piyasasnn st noktas kendisini hep dnya apnda kentlerle rekabet iinde bulmaktadr. Bu durum, kk

Kresel bir kentsel strateji olarak soylulatrma neoliberal ehirciliin eksiksiz bir ifadesidir.

PLANLAMA
2006/2

25

lekli de olsa baz mahallelerde tam anlamyla soylulatrmaya yol amtr. 1970ler ncesi ekonomik rekabetin mekansal ekseni ulusal ve blgesel ekonomileri birbirine drrken, 1990lara gelindiinde rekabetin cora ekseni kresel ekonomi iinde kentleri birbirine kar kkrtmtr. Bu rekabet sadece endstriyel retimi ekmek ve tutmak bakmndan deil kentlerin ikamet ve turizm gzergahlar olarak pazarlanmas ile de gerekleir. Bu; ngiliz yenileme politikalarnda rnein 1990lardaki City Challenge (Jones ve Ward, bu kitapta), ayn lde evsizler-kart politikalarn daha gelimi bir turizm sektr yaratma bahanesiyle savunulduu New Yorktan Atlanta ve Vancouvera aka grlmektedir. Travel and Leisure (Seyahat ve Bo Zaman) dergisi artk, gelien kentleri ne karmak iin gelien ekonomiler sylemini kullanan dzenli bir blme yer vermektedir. Montevideo gelien kafe sosyetesi ile mehur; Tunus Prag ve Viyanay andran bir ihtiama sahip; Panama City kendini kanal blgesine kltrel olarak anlayl giri kaps olarak biimlendiriyor: Yerleir yerlemez kn ve alveri yapn; ve Cracow bir Rnesans geiriyor (On the town 2000:50). Benzer zlemler belediye bakan Giulianinin Dnya Ticaret Merkezi faciasn takip eden youn kent vclne (urban boosterism) kaznmtr: 11 Eyllden gn sonra Dar kn ve normal bir hayat yaayn, diye vaaz vermitir. Restoranlara gidin, tiyatrolara ve otellere gidin, para harcayn. Lefebvre (1971) bir keresinde ehirciliin kapitalist bymenin itici gc olarak endstrilemenin yerini aldn iddia etmiti: endstrileme sistemik ehirlemeyi beslemi olabilir, ancak imdi ehirleme endstrilemeye yol amaktadr. Bu iddia, zellikle endstriyel retimin kresellemesi ve Lefebvrenin yazd zaman daha grnr olmayan Dou Asyann bymesi balamnda, henz zaman snavndan gememiti. Ve yine de Lefevbre, ok gerek bir eyi sezmi gibi grnyor. Kresel anlamda tabi ki ehirleme endstrilemenin yerine gememitir; ehirlemeyi besleyen rnlerin hepsi kresel ekonominin bir yerinde retilmektedir. Bununla birlikte, kentsel gayrimenkul geliimi -genelde soylulatrmaimdi kentsel ekonomik byme iin itici g, yeni kentsel ekonomiler iin nemli bir sektr

haline gelmitir. Neoliberal ehircilik hakknda yeterli bir kuramsal kavray Lefebvrenin iddiasna geri dnmek, onun kirlerini mbalaalarndan ayrmak durumdadr.

Teekkr
Bu yaznn editrlerine ek olarak, Julian Brash, Eliza Darling, Jeff Derksen, ve David Vinea yorum ve destekleri iin teekkr ederim.

Kaynaka
Brenner N (1998) Global cities, glocal states: Global city formation and state territorial restructuring in contemporary Europe. Review of International Political Economy 5:1-37 Castells M (1977) The Urban Question. London: Edward Arnold Cooper M (1998) Study says stricter oversight of police would save city money. New York Times 16 November:Bl, B5 Cooper M (1999) Vote by PBA rebukes Safir and his policy. New York Times 15 April: B3. Department of the Environment, Transport and the Regions (DETR) (1999) Towards an Urban Renaissance. http://www.regeneration.detr.gov.uk/ utf/renais/ (last accessed 9 February 2002) Fainstein S (1994) City Builders: Property, Politics, and Planning in London and New York. Oxford: Basil Blackwell Garcia L M (2001) Gentrification in Tenerife. Paper presented to the ISA Group 21 Conference, Amsterdam, June Garside J (1993) Inner-city gentrification in South Africa: The case of Woodstock, Cape Town. GeoJouma 130:29-35 Glass R (1964) London: Aspects of Change. London: Centre for Urban Studies and MacGibbon and Kee Hackworth J (2000) The Third Wave. PhD dissertation, Department of Geography, Rutgers University Hackworth J and Smith N (2001) The state of gentrification. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie 92(4):464-477 Hansen S and Pratt G (1995) Gender, Work, and Space. London: Routledge Hardt M and Negri A (2000) Empire. Cambridge, MA: Harvard University

PLANLAMA
2006/2

26

Press Harvey D (1973) Social Justice and the City. London: Edward Arnold Harvey D (1985) The Urbanization of Capital. Oxford: Basil Blackwell Jones G and Varley A (1999) The reconquest of the historic centre: Urban conservation and gentrification in Puebla, Mexico. Environment and PlanningA 31:1547-1566 Katz C (2001) Vagabond capitalism and the necessity of social reproduction. Antipode 33:708-727 Katz C (yaymlanacak) Disintegrating Developments: Global Economic Restructuring and Childrens Everyday Lives. Minneapolis: University of Minnesota Press Lefebvre H (1971) La Revolution Urbaine. Gallimard: Paris MacLeod G (2001) New regionalism reconsidered: Globalization and the remaking of political economic space. International Journal of Urban and Regional Research 25:804-829 Meszros I (2001) Socialism or Barbarism: From the `American Century to the Crossroads. New York: Monthly Review Nijman J (2000) Mumbais real estate market in the 1990s: Deregulation, global money and casino capitalism. Economic and Political Weekly 12 February:575-582 On the Town. Emerging Cities (2000) Travel and Leisure January 42-50 Ramsamy E (2001) From Projects to Policy: The World Bank and Housing in the Developing World. PhD dissertation, Department of Urban Planning, Rutgers University Rose D (1981) Accumulation versus reproduction in the inner city. In M Dear and A Scott (eds) Urbanization and Urban Planning in Capitalist Society (pp 339-382). London: Methuen Sassen S (1992) The Global City. Princeton, NJ: Princeton University Press Sassen S (1998) Globalization and Its Discontents. New York: New Press

Sassen S (2000) Cities in the World Economy. Thousand Oaks, CA: Pine Forge Press Smith N (1990) Uneven Development: Nature, Capital, and the Production of Space. Oxford: Basil Blackwell Smith N (1996) New Urban Frontier: Gentrifzcation and the Revanchist City. London: Routledge Smith N (yaymlanacak) Scales of terror: The manufacturing of nationalism and the war for US globalism. In S Zukin and M Sorkin (eds) After the World Trade Center. New York: Routledge Smith N and W Dennis (1987) The restructuring of geographical scale: Coalescence and fragmentation of the northern core region. Economic Geography 63:160-182 Smith N and J DiFilippis (1999) The reassertion of economics: 1990s gentrification in the Lower East Side. International Journal of Urban and Regional Research 23: 638-653 Swyngedouw E (1996) Reconstructing citizenship, the rescaling of the state, and the new authoritarianism: Closing the Belgian mines. Urban Studies 33: 1499-1521 Swyngedouw E (1997) Neither global nor local: Glocalization and the politics of scale. In K Cox (ed) Spaces of Globalization: Reasserting the Power of the Local (pp 137-166). New York: Guilford Taylor P (1995) World cities and territorial states: The rise and fall of their mutuality. In P Knox and P Taylor (eds) World Cities in a World System (pp 4862). Cambridge, UK: Cambridge University Press Taylor P (1999) So-called world cities: The evidential structure within a literature. Environment and Planning 31:1901-1904 Thomas G (1991) The gentrification of paradise: St Johns, Antigua. Urban Geography 12:469-487 Vine D (2001) Development or Displacement?: The Brooklyn Academy of Music and Gentrification in Fort Greene. Unpublished paper presented at the conference on Gotham: History of New York, CUNY Graduate Center, 7 October

PLANLAMA
2006/2

27

zlem elik, stanbul, 2006

PLANLAMA
2006/2

28