12

16

20

24

28

32

36

40

44

48

52

56

60

64

68

72

Medya Okulunun ilk konuu, Ekrem Dumanl oldu. Meslein en temel sorusu olan Gazetecilik nedir? sorusunu sorarak konumasna balayan Dumanl, gazeteciliin bir itibar meselesi olduunu ve bu meslee itibar kazandrmak gerektiini vurgulad. 16 NSAN 2011

Gazetecilik Nedir? Gazeteciliin Temel Grevleri

Ekrem Dumanl Genel Yayn Ynetmeni ZAMAN

Genellikle rutin habere giden muhabirler kendilerini gelitirmiyor. Bunu en ok, sorduklar sorulardan anlyoruz. Dnyaca nl teknik direktrlere akl vermekten tutun da fralamaya varncaya kadar sorular sorulabiliyor. Ne yazk ki bizim mesleimizde bu hususlara nem verilmiyor. Gazeteciliin kendi sistemi ierisindeki yaz ileri kadrosu ok problemli bir alandr. Bana gre lavedilmesi gereken bir birimdir. Muhabir haberi gnderir, yaz ilerindeki kendini Konfiys zanneden kii habere takla attrr. Bambaka anlamlara gelebilecek deiiklikler yapar ve muhabiri zor durumda brakr. Yurt dnda byle bir uygulama yok. Yaz ileri haberde grd eksikleri belirtip muhabire gnderiyor ve sonucu yine muhabir belirliyor. Bizim mesleimiz sadece bilgi edinip onu nakletme ii deildir. nk yanl, maniple edilmi bir haber olabilir. Yaplacak ey bilgi zerinde aratrma

yaparak, bilgide derinlemektir. Ne yazk ki bizim lkemizde bu i tam anlamyla yaplmyor. Haberde ad geen tm taraflara ulamak, olaya btncl bir adan bakmak lzm gelir. Biz her dnem 4050 civarnda muhabir alyoruz. Bu adaylara bugn gndem oluturan meselelerin tarihini tekil eden olaylar hakknda sorular soruyoruz. ou zaman doru cevapla karlamyoruz. Oysa ki meseleleri anlayabilmek ve doru analizler yapabilmek iin yakn tarihi bilmek zorundayz. Televizyonun icad ile bir ey fark edildi. Televizyon, haberi ayn anda oturma odanza kadar getirirken, gazete olaydan ancak saatler sonra size haberi ulatrr. O zaman demek ki gazeteler bitecek denildi. Oysa gazeteler bitmedi. nk televizyon daha ok olayn ne olduunu verir; gazeteler ise niin olduunu verir. nk televizyonlarn ayrnt verecek kadar geni zaman yoktur. Bugn artk niin olduunu vermek de yeterli deil. Meydana gelen

12

Gazetecilik mesleinin asl haberin doruluunun aratrlmas ve apraz kontrollerinin yaplmas iidir. Gazeteci, bilgiyi tm hatalardan ayrarak, nyargdan uzak bir ekilde ulatran kiidir.

14

16 NSAN 2011 Gazetecilik Nedir? Gazeteciliin Temel Grevleri Ekrem Dumanl Genel Yayn Ynetmeni ZAMAN

vakann yaammza yansmalarnn neler olacan vermek lzumu hsl oldu. Bunun iin gazetecilerin ok okuyan, kendini ok gelitiren kiiler olmas gerekir. nsanlar nereye giderlerse gitsinler, ne olduunu hep merak edecekler. Hep dnecek ve sorgulayacaklar. Bu yzden gazetecilik hibir zaman bitmeyecek. Belki format deitirecek, slup deitirecek, hz deitirecek ama bitmeyecek. nk insanlar bilgiye, analize, karm yapmaya ihtiya duyacak her zaman. nsan, her bir medya aracn kendi gereklii ierisinde kullanacaktr. Bunlarn kendi arasnda geikenlikleri de olacaktr. Fakat her biri kullanlacaktr. Normal artlarda televizyonun radyoyu ldrmesi gerekirdi, olmad. Sinemay ldrmesi gerekirdi, o da olmad. nk hepsinin kendine has bir gereklii var. Peki internet gazeteyi ldrecek mi? Hayr ldrmeyecek. nk internette doru bilgiye ulamak ok zor. Gazetecilik mesleinin asl haberin doruluunun aratrlmas ve apraz kontrollerinin yaplmas iidir. Gazeteci, bilgiyi tm hatalardan ayrarak, nyargdan uzak bir ekilde ulatran kiidir. Bilginin deeri mesleimizde altn gibidir.

Bence sanal ortamda iki byk ayrma gerekleecek: nternetin enformatik ynyle elencelik yn birbirinden ayracak. u anda internetin elencelik yn enformatik ynne stn geliyor. nk enformatik taraf iin uzun bir bilgiyi rafine etme ilemi gerekletirmeniz gerekir. Bu olduka fazla eleman istihdam etmenizi, bunun iin de para kazanmanz gerektiren bir itir. Oysa u anda baka byk sitelerden kopyalayp yaptrma biiminde yryor iler. 2001 krizinde isiz kalan gazetecilerin at bir yoldur bu. Bundan sonra yalnzca isim zikrederek haberi vermek yetmeyecek, bir de haberi aldn yere telif hakk demen gerekecek ve bu ayrmay salayacak. kinci ayrma ise marka deeri oluturmak zerinden olacak. Bu sreci ada bir mantkla oluturanlar nemli yol alacak. Foto galeri ile hit saylar yksek olanlar u an reklam alabilseler de yakn bir zamanda reklam verenler hitlerin gerekliini sorgulamaya balayacak. Haber ve habercilik bir itibar meselesidir. lerleyen yllarda buna ok daha fazla nem verilecek ve kan manzara gazeteciliin seyrini belirleyecek.

15

Medya Okulunda gazeteci yazar Enis Tayman ilk haftann ikinci konuu oldu. Tayman konumasnda, haberin tanm, ierii ve habere dikkat ektirmenin nemi zerinde durdu. yk yoksa haber de yok, diyen Taymann dersinden ayrntlar yle: 16 NSAN 2011

Haber Yazma Teknikleri

Enis Tayman Gazeteci RADKAL

Haber nedir? sorusuna verilecek en basit cevap bence udur: lgi ekecek, bilgi verecek eyleri kolay anlalr biimde vermektir. Peki, haber ne deildir? Bir de ona bir bakalm: Haber, akademik aratrma deildir. Haber, propaganda deildir. Haber, deme deildir. O/bu bir eyler syleyebilir ama okuyucuyu asl ilgilendiren bunu neden dedii ve arka plannda neler olduudur. Gazetecinin asl ii bu arka plan verebilmektir. Bunun yannda her gazetenin, okuyucusunun hassasiyetini gz nne alarak yapmak zorunda olduu veya yapamad haberler vardr. Bu, Akitte de byledir, Hrriyette de. Haberde aratrma ok nemlidir. Bu yzden her eyin ba meraktr bu meslekte. Ayrca portre haberleri de ok nemlidir.

Gazetede yer alan bir haberin reklam karl 3000 dolardr. Yani yle bir haber yazmalsnz ki o reklamn yerine geebilecek deerde olsun. Bana gre yk yoksa haber de yoktur. Fakat maalesef bunu her zaman yapamyoruz nk gerekli vakit ou zaman olmuyor. Oysa bir haberi salt haber haliyle vererek etki yaratamazsnz. Time dergisinde, Iraktaki Snni-ii kavgas zerine bir dosya, konuyu canl bir hayat zerinden anlatt iin beni ok etkilemiti. Yoksa her gn patlayan bombalar, l saylar bir sre sonra etkileyiciliini yitiriyor. Hepimizin bir ideolojisi var hayatta ve haberde kendinizi bundan tamamen syramazsnz. Kelimeleriniz bile ele verir sizi. Aslolan objektif olmak ve haberde dengeyi kurabilmektir. Tarafsz haber diye bir eyden bahsetmek gereki deildir. Bir eylemciye direnii ya da terrist demek hayat grmzn sinyalini vermek iin yeterlidir.

16

yk yoksa haber de yoktur!

18

16 NSAN 2011 Haber Yazma Teknikleri Enis Tayman Gazeteci RADKAL

Haberde iml ve yazm kurallarna nem vermek zorundayz. Ne sylediimiz kadar nasl sylediimiz de nemlidir nk. Her gazetecinin elinin altnda bir yazm ve iml klavuzu bulunmaldr. Ayrca cmlelerimiz ksa olmal ve aralarnda zaman birlii olmaldr. Habere hangi zamanla baladysak yle devam ettirmeli ve yle bitirmeliyiz. Tarafsz olabilmek iin sfatlar karmalyz dilimizden. nk bizi yanl yapan ey kullandmz sfatlardr. Haberde; Oldu mu? Olmad. Ya olsayd? mentalitesinden syrlmak gerekir. Bu maniplasyondur. Ltfen bundan kurtulun, karnzdaki ne dediyse onu yazn. Ayrca temelde karnzdaki insann ne diyeceini en az yars kadar bilmiyorsanz ltfen o kiilerle konumayn. nk onu tanmyorsunuz demektir. O halde o haberi nasl yazacaksnz? Kaleminiz de biraz serbest olsun; siz yazn, editr atsn. Ama siz yazn. Ve haber yazmak kadar haber satmak da nemlidir. Habere heyecan katmanz ve haber iin heyecanlanmanz gerekiyor.

19

lk haftann son konuu, rportaj denince akla gelen ilk isimlerden biri olan Nuriye Akman oldu. Akmann, meslein en zor fakat en elenceli alan olarak grd rportaj hakknda ince teknikleri anlatt dersinin ayrntlar yle: 16 NSAN 2011

Sylei/Rportaj Teknikleri
Nuriye Akman Gazeteci ZAMAN TRT HABER

nsanlara tepeden bakmamak ve bize de tepeden bakmalarn nlemek iin zellikle bir kare eklinde grnt almak istiyoruz diyerek makam koltuundan kaldrmal ve ayn hizada oturtmalyz. Bu iyi bir rportaj yapmann ilk kouludur. Karmzdaki kendini bizim amirimiz olarak grmemeli. Her meslein ayr bir jargonu var, bunlara aina olmak zorundayz. Karmzdakinin deer verdii eylerin farknda olmal ve sayg duymalyz. Baz kiilerin baz eylere kar alerjisi vardr. Bu hassas noktalar nemlidir. Gerektii zaman bir polisin, gerektii zaman bir psikiyatristin diline hkim olmak zorundayz. Bir eit oyunculuk bizim mesleimiz. Giderken amacnzn ne olduunu bilmelisiniz. Kiinin daha nce yaplm tm rportajlarn okumu olmanz gerekir. Daha nce sorulmam sorular sormak ilgiyi arttrr ve sizi farkl klar. Satr aralarn okuyabilmek ve cevaplar neticesinde ok hzl dnerek yeni sorular retmek zorundayz. Bunun iin ok

okuyan, hatta kendine aykr fikirleri daha fazla okuyan olmak gerekiyor. Metnin zne hkim olabilmek iin de okumu olmak ok nemli. Sanatsal baknzn da olmas gerekiyor. Herkes resim yapamaz, fakat en azndan resim zerine konuabilir olmamz gerekiyor. Gleryz ve ses tonu ok nemli. Sorduunuz soruyu ses tonunuzu ayarlayarak sorarsanz, cevap alabilme imknnz artar. En sert sorular vurguyu farkl noktalara ekerek sorabilir ve muhatabmz bu ekilde yanltabiliriz, ya da tepkiyi azaltabiliriz. Buna ramen yine de sert tepkiler alabiliriz; bunun iin de bu krizi ynetebilecek halde olmamz gerekiyor. Zor zamanlar iin yanmzda espri paketimiz hazr olacak bir kere. Karnzdakini ne kadar veceinizi, nerede durmanz gerektiini bileceksiniz. Ayrca kadn olarak makyajnza, taklarnza falan odaklanmayacak muhatap, sadece size odaklanacak.

20

Karnzdakine yazmayacanza dair sz verdiiniz bir eyi asla yazmayacaksnz. Bu bir gven meselesidir.

22

16 NSAN 2011 Sylei/Rportaj Teknikleri Nuriye Akman ZAMAN, TRT HABER

Karnzdakine yazmayacanza dair sz verdiiniz bir eyi asla yazmayacaksnz. Bu bir gven meselesidir. Fakat ben soruyu deitirerek birka kez ansm zorlarm; bazen ansm yaver gider ve cevap aldm olur. nsanlarn baarlarndan bahsetmek onlar mutlu eder. Enli sorular hi gereki deildir. O yzden enli sorular sormayn. altnz kurum bazen rportaj talebinizin kabul edilip edilmemesi konusunda etkili olabilir. Ama kurumunuzun kimlii kadar sizin hretiniz de nemli: kt bir hretiniz varsa, kii sizinle rportaj kabul etmeyebilir. nsanlar gereklerle deil imajlarla dnrler. Bu yzden doru bir imaj oluturmalsnz. Her gn bir sayfa da olsa yazmak sizi ok gelitirir. Bu ok nemli. Ekranda rportaj yaparken daha da ok dikkatli olmanz gerekiyor. Gazetede tartmann dozunu arttrabilirsiniz fakat ekranda yle olunca tartma program gibi olabiliyor. O yzden nerede duracanz bilmeniz gerekiyor.

23

kinci haftann ilk konuu, Adem Yavuz Arslan oldu. Konumasnda bir gazetecinin uymas gereken etik kurallar aklayan Arslan, Trk medyasnda sklkla ihll edilen etik deerleri eitli rneklerle aklad. Derste genel olarak u meselelere dikkat ekti: 23 NSAN 2011

Gazeteciliin Evrensel ve Etik kodlar

Adem Yavuz Arslan Ankara Temsilcisi BUGN

Trk medyasnda etik ihlli ile alkal bir alma yapacak olsak ansiklopediler oluur. Bu konuda kt bir sicilimiz var. Peki neden? nk Trk medyasnda, toplumda olduu gibi mthi bir kamplama var. Tarafsz haber vermesi, bilgilendirmesi gereken gazeteciler kendilerini bir yerde konumlandryorlar ve bu konumlandrmann sonucunda yanl haberler yapyorlar. Etik nedir gazetecilikte? Bunun bana gre en temel tanm, bir gazetecinin her eyden nce vicdanl ve ahlkl olmasdr. ok kat etik kurallar da koysanz mesele vicdan meselesidir. Darbeler, cuntalar, cunta giriimleri, postmodern darbeler oldu ve tm bunlarn ierisinde medya bir ekilde etkin olarak yer ald. Birok gazeteci bugn bu yzden gnah karmaktadr.

fotoraftan dolay utanmamaktr. Gazeteci tarafsz olmal syleminin fiili gereklii olduuna inanmyorum. Gazeteci taraftr. Gazeteci bir parti de tutabilir bir ideolojiye taraf da olabilir. Mesele gazetecinin adil ve objektif olmasdr. Gazetecilik, gndeme hkim olmak ve bunu etik kurallar iinde vermektir. Toplum deiirken medya deiiyor, medya deiirken toplum deiiyor. Bu karlkl bir etkileimdir. Sosyal medyann gcn grmek gerekir. Eskiye nazaran bugn maniplatif haber yapmak ok daha zor. Etik Kurallarn Anayasalar: Haber doru olmaldr. Haber belgeli olmaldr. Haberde kamu yarar gzetilmelidir.

24

Benim iin lt, ileride dnp okuduum zaman yazdm yazdan, ektiim

Mahremiyete sayg gsterilmelidir. Kutsal

 Gazeteci tarafsz olmal syleminin fiili gereklii olduuna inanmyorum. Gazeteci taraftr. Gazeteci bir parti de tutabilir, bir ideolojiye taraf da olabilir. Mesele, gazetecinin adil ve objektif olmasdr.

26

23 NSAN 2011 Gazeteciliin Evrensel ve Etik Kodlar Adem Yavuz Arslan Ankara Temsilcisi BUGN

deerlere sayg gsterilmelidir. Tercihleri ile alakal yorumlar yaparken tekiletirici, aalayc, ayrmcla tabi tutucu ifadeler kullanlmamaldr. Haberde farkl grlere yer verilmelidir. Fotoraflarda ve grntlerde maniplasyondan uzak durulmaldr. nyargsz haber yaplmaldr. Yaplan haberde hesap verebilirlik gzetilmelidir. Altna imza atlan her haber, tamamen doru, tamamen arkasnda durulabilir olmaldr. Ombudsmanlk meselesi bu konuda nemli bir admdr. Sansasyonel habercilikten uzak durulmal. Gnmzde medyaya olan gvensizliin temel sebebi, zamannda bu tip haberlerin sklkla yaplm olmasdr. Kiisel karlar yaplmamaldr. zerine haber

Otosansr uygulanmamaldr. Gazetecilik reflekslerle alakal bir meslektir. Haberi yakalamak gerekir. Meslee kar ciddi bir heyecan duyulmaldr.

27

Haftann ikinci dersini, Gazeteci Gzyle programnn sunucusu In Eliin verdi. lkemizde her geen gn nem kazanan d habercilii anlatan Eliin, bu alanda gazetecilik yapacak adaylarn kazanmas gereken donanmlar zerinde durdu. 23 NSAN 2011

D Haberler
In Eliin Gazeteci TRT TRK

Son dnemde dnya habercilii, daha nemli bir hale geldi. Bunun sebepleri olarak mevcut hkmetin d politikasndaki deiim, daha geni bir corafyada daha aktif siyaset uygulama istei ve bunu hayata geirme abalar gsterilebilir. Daha nceleri d haber, televizyonda magazinel, soft hikyeler olarak geerdi; gazete ise diplomasi muhabirlii zerindeydi. Gnmzde blge corafyasndaki hareketlilik ve bunun bize tesiri gz nnde bulunduunda, i ve d habercilik arasnda pek fark kalmad anlalabilir. Televizyon ile gazete habercilii ok farkl. Televizyonda grsel malzeme ok nemli fakat genellikle muhabire yatrm yaplmyor. Alanlara muhabirler gtrlmyor. ngiltere smrgeci gemiinden gelen bir gle dnyann hemen hemen her noktasnda muhabir bulundurmakta,

haberlerini muhabirleri araclyla bildirmektedir. Bizde pahal bir eydir muhabir bulundurmak. ou zaman Anadolu Ajans aracyla, o da yoksa yabanc ajanslar yoluyla eviri haberler verilmektedir. ngilizce dndaki dilleri bilmek de ok nemli. Haberin orijinal diline, kaynana ulamak ok nemli. Bu nedenle d haberlerde Arapa, Farsa ve ince bilmek avantajldr. Bugnlerde isyan corafyas olarak adlandrdmz blgeden haberler verecek yetimi muhabirimiz ne yazk ki yok. Bizim medyamzn en byk eksiklerinden biri, yakn corafyamzn dillerine hkim muhabirlerimizin bulunmamasdr. Ajanslardan eviri yaplarak verilen haberlerde orada bir muhabir bulunmad ve haberi yaknlatracak hikyeler oluturulamad iin haberlerin verili ekli ok s kalyor.

28

Biz ie kapal bir toplumuz ve genellikle d haberlerde yetimi elemanmz ok fazla yok. Bu nedenle d haberlere eviri servisi olarak baklyor.

30

Biz ie kapal bir toplumuz ve genellikle d haberlerde yetimi elemanmz ok fazla yok. Bu nedenle d haberlere eviri servisi olarak baklyor. Bunu deitirmemiz gerekiyor. D haberlere hakkyla bakabilsek kendi lkemizle alkal ok ey renebiliriz. D haberlerde ok kstl elemanla alldndan blgeler zerinde uzmanlama olamyor. Medya patronlarnn bu zihniyetinin deimesi gerekli. evirirken bir deneyim, bir birikim gerekiyor. Haberi nereden aldnz, kaynanzn dnya gr, haberin ilenii nemlidir. Haberi birka kaynaktan kontrol etmelisiniz. Merak ve heyecan tamayan biri, iyi bir gazeteci olamaz. Bu ii niin yaptnz ok nemli.

31

23 NSAN 2011 D Haberler In Eliin Gazeteci TRT TRK

Haftann nc ve son dersini Star Gazetesinden Cemil Ertem verdi. Ekonomi gazeteciliinin lkemizdeki genel durumu ve nasl olmas gerektii zerine de deerlendirmelerde bulunan Ertem, unlar syledi: 23 NSAN 2011

Ekonomi Gazetecilii
Cemil Ertem Ke Yazar STAR

Ekonomi gazetecilii, bugn Trkiyede ve dnyada yeterince yaplmayan ama yaplmas gerekli olan bir gazeteciliktir. Gazeteciliin hangi alannda olursanz olun, ekonomi bilmek zorundasnz. Bir gazeteci olarak ekonominin nasl ilediini ve ierisinde bulunduunuz lkenin ekonomisinin nereye gittiini bilmeniz gerekmektedir. Bana gre gazetecilik bir meslek deildir. Gazetecilik bir itir. Peki, nasl bir meslek haline getirilebilir? rnein iktisatsnzdr, bu meslee paralel olarak gazetecilik yaparsanz, gazetecilik meslek haline gelir. Byle syleyerek gazeteciliin deerini drmek istemiyorum. Fakat gnmzde bir uzmanlk alan elde etmeden gazetecilik yapmak mmkn deil. Bu ekonomi olabilir, hukuk olabilir, siyaset olabilir, hatta tp olabilir. nk artk okuyucu ya da izleyici bir olay olduu zaman sizden bunun sebeplerini, sonularn ve bunun hayatlarna muhtemel etkilerini istiyor. Sizin gelecekle alakal doru tahminlerde bulunmanz ve bu tahminlerinizde

yanlmamanz gerekmektedir. Gazeteci akademisyen deildir fakat bir gazeteci analitik dnmek ve en az bir akademisyen kadar almak zorundadr. Bugne kadar gazetecilik meslei bir i olarak yapld ve bunun sonucunda entelektel seviyemiz ok aada kald. Sonuta, dezenformasyona ak bir alan oluyor gazetecilik. Ham habere ulamak bir i deil artk. nemli olan ham haberin gndelik yaammzdaki yansmalarn belirleyebilmek ve bilimsel tahminlerde bulunabilmektir. Hangi alanda olursanz olun, isterseniz siyaset, politika haberciliinde uzmanlamaya aln, isterseniz uzmanlamay istediiniz alan spor ya da d haberler olsun, ekonomi bilmek zorundasnz. Ekonominin nasl ilediini, dnya ekonomisinin nasl ilediini, ekonominin temel verilerini nasl yorumlamanz gerektiini, iinde bulunduunuz lke

32

 Trkiye 8.9 byd dediiniz zaman, gazeteyi pe atmanz lazm. sterseniz hkmet yanls olun bu bymeyi vn; isterseniz Byme sanal bir byme yazn. Bunu bir ekilde yorumlayp bundan sonu karmalyz.

34

ekonomisinin nerden nereye gittiini ve karnza gelen bir rakamn, bir verinin nasl yorumlanmas gerektiini bilmek zorundasnz. Nedenler ve olas sonular yeterince verilmeli, tatmin edici olmal. Balk ve ierik arasnda farkllk olmamas gerekir.
23 NSAN 2011 Ekonomi Gazetecilii Cemil Ertem Ke Yazar STAR

subayn cebinde tayabilecei bir bellein iine yerletirilebiliyor. Bu da gsterdi ki muhteem sistemlerin hibir ekilde gvenlii yok. ok hzl bir deiimin ierisindeyiz. Bu deiimi haberlerimizde verebilmek iin belli bir uzmanla sahip olabilmeliyiz. Sizlere mutlaka okumanz gerektiini dndm baz kitaplar nermek istiyorum: 1. 20.Yzyl Avrupa ktisat Tarihi Ivan T. Berend 2. Mikro ktisat Mark Skousen 3. Kalknma Reetelerinin Yz Ha Joon Chang 4. Memalik-i Osmaniyeden Avrupa Birliine alar Keyder 5. Cumhuriyetin ktisat Tarihi Oktay Yenal 6. Ortak Zenginlik A. Negri, M. Hardt 7. Wikileaks zgr Ukan, Cemil Ertem 8. Ekonomik Gstergeler ve statistikler Rehberi Elif epni

Diyelim ki ekonomi sayfasna manet attnz, Trkiye 8.9 byd. ok gzel, ama bunu sylediiniz zaman gazeteyi pe atmanz lazm. sterseniz hkmet yanls olun bu bymeyi vn, isterseniz Byme sanal bir byme, yazn. Bunu bir ekilde yorumlayp bundan sonu karmamz lazm. Bu haberi biz temel verilere bal olarak yorumladk; peki, bunun sonucu ne? Bir ekonomi gazetecisi bu sonucu doru bir ekilde analiz edebilmeli. Siz gazetecilik yapacaksanz Amerikada da Beyrutta da yapabilmelisiniz. Bu donanma sahip elemanlar yetimesi lazm. Eitim sistemimiz bu kalitede olduu takdirde isizlikle mcadele edilebilir. Wikileaks belgeleri de gsterdi ki, teknolojik gelimeler gnmzde bilginin dalmn ok hzlandryor. Eskiden 20-30 kamyona ancak sabilecek belgeler, bugn bir

35

nc haftann ilk konuu Mahmut vr, meslein pek tercih edilmeyen alan olarak grd adliye muhabirliini anlatt. vr, bu alanda alanlarn tam bir Trkiye fotoraf ekebileceini ve ok farkl deneyimler kazanacan syledi. 30 NSAN 2011

Adliye Muhabirlii
Mahmut vr Ke Yazar SABAH

12 Eyll koullarnda, zor artlarda gazetecilie baladm. O koullarda zgr gazetecilik yapmak mmkn deildi. Ama zaten Trkiyenin tm tarihine baktnzda hibir zaman kolay deildi. Trkiyede sistem hukuk ve demokrasi zerine oturmad iin gazetecilik de bunun bir paras haline gelmitir. Medya dn de bugn de sistemin bir paras haline gelmitir. Medyada devlet ideolojisi hkimdir. Adliye ve polis muhabirlii sektrde istenmeyen muhabirliktir. nk etrefilli itir; suluyla yz yze gelinen bir alandr. Bu alan kim stlenir? nsan neden gazeteci olur? Soru soran, toplumu merak eden ve toplumun gerekleriyle yzlemek isteyen kii gazeteci olmaldr. Adliye muhabirlii tam bir Trkiye fotoraf ekebileceiniz bir alandr.

devletin her eyi mbah grd bir dnemdi. Beni en ok artan ey gazetecilerin haliydi. O polisleri hadi devlet eitmiti; peki polis gibi davranan gazetecileri kim eitmiti? O gazetecilerin hi birinin hukukla insan haklar ile alakas yoktu. Medya ve polis arasnda birbirini besleyen bir sre yaanyordu. stediklerini iyi, istediklerini kt gsteriyorlard. Bu muhabirlikleri yapanlarda kalite yoktu. En alt eitim dzeyindeydiler. Polislerle ancak o dzeyde kiilerin iliki kurabileceine inanlyordu. Adliyede ise yine devleti koruyan bir zihniyet hkimdi. Genel bak as, toplumu her eyi yapabilir ve potansiyel sulu olarak alglyordu. Haber yaparken adliyede ncelikle toplumun her kesimi ile empati kurabilmeniz gerekir. Hukuka ok saygl olmanz gerekir. Adliye muhabiri dikkatli, hukuka saygl ve aratrmac olmal.

36

Gnll olduum bu ie baladm zaman

Devletle medya el ele verip kaotik bir ortam yaratt ve lkeyi faili mehul cinayetlerden 28 ubat srecinin darbeci geleneklerine getirdiler. Mafya, devlet ve medya sacayadr.

38

Gazeteci sadece yazdklar ile deil ilikileri ile de etkili olur. Su rgtleri ile ilgili haber yaparken, haberin neye hizmet edeceine dikkat etmemiz gerekiyor. Bir gazetecinin herkesle ilikisi olmaldr. Bunda bir snr olmamaldr fakat bu ilikide aslolan gazetecinin kendisini ilikide nasl tanmladdr. Eer siz mafya ile ilikinizde abilik noktasna gelirseniz sizin iiniz biter. Ben mafya babalarna Kahve getireyim mi? diyen ciddi gazeteciler grdm. 1990larda 60a yakn gazeteci Krt meselesi ile alkal faili mehul cinayetlere kurban gitti. Bugn birka gazetecinin tutuklanmas ile ayaa kalkan medya o gn mafya haberleri ile megul olmaktan bu meseleye sessiz kalmt. Bu nedenle nmze srlen haberlerin arka yzn grmeye almalyz. Devletle medya el ele verip kaotik bir ortam yaratt ve lkeyi faili mehul cinayetlerden 28 ubat srecinin darbeci geleneklerine getirdiler. Mafya, devlet ve medya sacayadr. Medya eskisinden ok daha zgr bir noktaya gidiyor. Eskiden ekonomik ilikileri dolaysyla suskun, korkak bir medya vard. imdi ise her gazeteci istedii haberi

yapabilecei noktadadr. Gemite kullandmz dil gittike yumuamaya ve demokratiklemeye balad. Fakat bu istediimiz nokta da deil nk medya ve demokratikleme arasnda bir tezat var. Eski devlet mentalitesinin ar bast, yeni Trkiyeyi gremeyen bir ksm medya yneticisi var. Deien Trkiyede medya olarak deiimi grmezden gelemezsin. Toplum deiimi istiyor. Yava ilerleyen bu deiim srecini hzlandrmak, siyasi iradeyi itmek sivil toplum kurulular ve medyann grevidir. TRT-e (TRT-6) bir devrimdir. Krte de bir dil midir? denilen anlaytan bu dile dayal bir kanaln kurulmu olduu noktaya gelmiiz. Bu mit verici bir gelimedir. Trkiyede ne yazk ki zamann ruhunu alglayan bir gazetecilik yaplmyor henz. Fakat muhakkak yaplacak. Ergenekon gibi bir dava sreci yaanrken her eyin yaynlanmas gerekmiyor. in lsn karyoruz her eyde olduu gibi. Ayrca bu srete henz yarglanmakta olan kiilere kar sulayc tavr almamak gerekiyor.

39

30 NSAN 2011 Adliye Muhabirlii Mahmut vr Ke Yazar SABAH

Uzun yllar CNN Trk ekranlarndan tandmz, spor muhabirliinin tecrbeli ismi Alp zgen, nc haftann ikinci dersinde spor muhabirliini anlatt. zgen, sektrn skntlarn ve iyi bir spor muhabirinin sahip olmas gereken vasflar vurgulad. 30 NSAN 2011

Spor Muhabirlii
Alp zgen Yapmc Sunucu

Bence Medya Okulunda en byk kazanmnz ideal olan renmekten ziyade, sektrle alkal gereki bilgiler edinmenizdir. Spor habercilii iin temel iki ihtiya, iyi bir istihbarat efi ve iyi bir muhabirdir. Spor dnyasnda olup biten her eyden haberdar, spor dnyas ile yakn iliki alarna sahip, futbolcu ve basketbolcular ile temas halinde olan, muhabirdir. Sizin ok iyi bir ekran yznz olabilir, fakat habere ulamak iin iyi bir muhabire ihtiyacnz vardr. Spor habercilii adna son be yl tam bir kbus olarak gryorum. Spor servisleri giderek eridiler. Spor servisleri artk medya patronlar tarafndan birer yk olarak grlyor. Eskiden biraz da magazinle harmanlayarak, spor servisleri araclyla zenginleen medya patronlar btn bunlar unuttular ve spor servislerini 20-25 kiiden 3-4 kiiye drdler. Bu noktaya biraz da spor servislerinin iyi organize

olmamasndan dolay gelindi. Artk ajanslara dayanan bir spor habercilii hakim Trkiyede. O yzden hep ayn haberleri izliyorsunuz. Yurtdnda muhabir spikerden ok daha nemli. Trkiyede ise herkes spiker olmak ister. Yurtdnda tm ii yapan muhabir, spikerden daha fazla para kazanyor. Muhabirlik yolundan geerek spiker olmak, marka olmak her zaman avantajldr. Yurtdnda spor programlarnda gnn muhabiri diye bir blm yaplyor ve bylece kanal, muhabirlerini markalatryor. Fakat lkemizde bu noktadan ok uzaktayz. Deneyim muhabirlikte ok nemlidir. Spor dnyas ile ilikiler her eydir spor muhabirliinde. Tm muhabirler iin olmazsa olmaz koul, iyi soru sormak ve sorgulamaktan geri durmamaktr.

40

Spor habercilii iin temel iki ihtiya, iyi bir istihbarat efi ve iyi bir muhabirdir.

42

Muhabir, kukucu olmaldr. Birka kaynaktan haberi sorgulamaldr. Bir muhabirin insan ilikileri son derece st dzeyde olmaldr. Son dnemde bilhassa muhabirler arasnda ideolojik kutuplamalar ok artt fakat bundan medya patronlar kazanyor. Trkiyede ou zaman magazin muhabirlii ile spor muhabirlii i ie giriyor ve kaliteli spor muhabirlii bu nedenle yaplamyor. Eer spor muhabiri olacaksanz, dzensiz bir aile hayatna ve sosyal hayata hazrlkl olmanz lzm. Dzgn, iyi bir Trke muhabir iin art. ngilizce iyi bilmek ise spor muhabirlii iin ok byk avantaj. Kamera nnde, mikrofonda baarl olmak lzm. Ama bunlar yllar iinde geliebilecek eyler. yi bir spor muhabiri olmak iin taraftar psikolojisini bilmek, her eyden nce halkn ierisinden gelmi olmak ve onlarla ma seyretmi olmak gerekiyor. Son yllarda spor muhabirliinin erimesinin, bitmesinin temel sebeplerinden biri de kulp

iletiim aralardr. Takmlarn televizyonu, interneti, canl yayn yapacak argmanlar var. Bu yzden dier kanallara bir ey kalmyor. Eskiden sponsorlar ilk olarak spor servisine gelirdi; yani sponsorluk firmalarnn tercihi genelde spor haberleri olurdu. Fakat artk spor servisleri bu noktadan ok uzakta. Yneticiler ilerine gelmedii zaman medyadan ikyet ediyorlar. Dnyada kulp ilikileri ekonomik g olarak kullanlyor. Fakat dnyann hibir yerinde spor bltenlerinde kulp yneticilerini gremezsiniz. Bizde halk Bakanlar Kurulundan 3 kiinin adn sayamaz fakat tm kulp yneticilerini bilir. Trkiyede reyting kaygs yznden farkl spor dallar ilenmiyor. Bir lkede kltr politikas gibi spor politikas da gelitirilmeli ve devlet tarafndan alternatif spor dallarnn da spor haberlerinde yer bulmas art olarak konulmal. Artk izleyici eskisi gibi deil. Tepki veriyor, nne her konulan yemiyor ve eletiriyor. Bu sayede spor programclar da kendilerini gelitirmek durumunda kalyor.

43

30 NSAN 2011 Spor Muhabirlii Alp zgen Yapmc, Sunucu

nc hafta derslerinin son konuu Enis Berberolu, bakent gazeteciliini anlatt. Bu gazetecilerin giyinileri ile kendilerini ele verdiini syleyen Berberolu, iyi Ankara gazeteciliinin kimliksiz olmakla mmkn olduunu belirtti. 30 NSAN 2011

Ankara Gazetecilii ve stanbul ile likileri

Enis Berberolu Genel Yayn Ynetmeni HRRYET

Ben yaklak 30 yllk muhabirim. Bunun yaklak 1213 yl Ankarada geti. Yapmadm i kalmad bu sektrde. Stajyer muhabir olarak baladm Hrriyette imdi genel yayn ynetmeniyim ve buradan da emekli olacam, almayacam. Size tavsiyem bir hedef koyun ve daha sonra da o hedefe mdahale etmeyin. Yani oraya ulatnz zaman tamamdr, artk orasdr; ondan sonras yoku aasdr. Ankara gazetecilii deil aslnda bakent gazeteciliidir bizim yaptmz. nk dnyann her yerinde bakentler birbirine benzer. Bakent gazetecileri de birbirine benzer ve birbirlerini iyi anlarlar. Bu Parise gitseniz de, ama gitseniz de byledir. Meslein elif-besi udur: Soruyu doru sorarsanz cevab doru alrsnz. Sat fiyat ile maliyeti arasndaki farktan kazanan gazeteler geride kald. zal zamannda kt zamlar sonucunda gazete patronlar bir tercih yapmak zorunda

kaldlar. Sat rakamlarn drmeden para kazanmak zorundaydlar ve bu dnemde bankalara kredi bavurularnda bulunan gazete patronlar ortaya kt. Ve bu durum Ankara gazeteciliini nemli kld. Peki Ankara gazetecisi nedir? Ankara gazetecisinin her resmi binada bir kayna vardr. Bu binalarn iindeki adamlarla iletiime geilmesi ve bu binalarn sk sk ziyaret edilmesi lzmdr. Ankara muhabirini kravat ve koyu renk kyafeti ele verir. Kimliksiz olmaya gayret eder Ankara gazetecisi. Ankarada yaam alanlar birbirine ok yakndr. Maliye Bakan ile kebapda, mstear ile kafede karlarsn. Dolaysyla Ankarada bir aidiyet hissi, bir yaknlk hissi kendiliinden oluur. En iyi Ankara gazetecisi o binalardaki alanlar gibi yaayan, onlar gibi dnen gazetecidir.

44

Ankara gazetecisinin en byk zaaf, politikaclarla yakn ilikiler kurup politik aidiyet hissetmeye balamasdr.

46

30 NSAN 2011 Ankara Gazetecilii ve stanbul ile likileri Enis Berberolu Genel Yayn Ynetmeni HRRYET

Ankara gazetecisinin en byk zaaf politikaclarla yakn ilikiler kurup politik aidiyet hissetmeye balamasdr. Ankara haberlerinde ne kadar ok detay varsa, haber o kadar tarafszdr. Ankara gazetecilii, kanlmaz olarak iktidar hissi verir. 1980li, 1990l yllarda Ankara gazetecileri medya patronlaryla siyasi gler arasnda iliki kuran, kulis yapan gl bir pozisyondayd. 2000li yllarda medyann yeniden yaplanmasyla bu deiti, Ankara gazetecilii de yeniden yapland. Ankara gazetecisinin kavgas ok uzun srmez. Bir yerden sonra barrsn. Gazetecilerin kanmas gereken, Ankara yazarldr. Bir gn bir slahat balayacaksa Ankara gazeteciliine de bir el atlmaldr. Bir gazetenin genel yayn ynetmeni ok ynlendirici olduu iin yaz yazmamaldr. Haberler tarafsz olmaldr ama gazeteler ve genel yayn ynetmenleri tarafsz olmaz. Klasik milliyeti reflekslerle tiraj ykseltemiyorsun.

Eskiden Babakann istedii adamlarn genel yayn ynetmeni olduu dnemler oldu. Medyay sorgulamak 2000li yllarn modasdr. Medya kadar tartlan, medya kadar sorgulanan bir alan yok.

47

Medya Okulunda drdnc haftann ilk konuu, Aktel, Star ve Taraf eski Genel Yayn Ynetmeni Alev Er oldu. Konumasnda genel yayn ynetmenlii pozisyonuna uygun kiinin nasl seildii ve pozisyon iin gerekli nitelikleri vurgulad. 7 MAYIS 2011

Genel Yayn Ynetmenlii

Alev Er Eski Genel Yayn Ynetmeni AKTEL STAR TARAF

Sosyal medya, eski medya dzenini deitiriyor. Son alt aydr Wikileaks konuuluyor. te bu eski medya dzeninin deitiinin ispatdr. Genel yayn ynetmeni kimdir? En cesur, en alkan en drst en birikimli ve en merakl kiidir. Bunlarn hepsine sahip olsanz da genel yayn ynetmeni olamayabilirsiniz fakat en yaratc olmak iin genel yayn ynetmeni olmanz gerekir. nk yaratclk zgrlkle alakal bir durumdur. Bir gazetede de en zgr olan genel yayn ynetmenidir. Fakat susturacak kimse yok diye o susturmaya balarsa bu da olmaz. nk yaratclk kolektif bir itir. nternetin ortaya kyla genel yayn ynetmenlii yapmak zorlat. nk dn televizyonda sca scana izlediiniz haberi ertesi gn okutmak zor itir. Genel yayn ynetmeni nasl seilir? Kurum bir vakfsa mtevelli heyeti tarafndan bir sene nceden seilir ve seilen eskisiyle

beraber bir sene alr ve ii renir. Daha sonra da yer deitirirler. Fakat bu 80den sonra deiti. Nasl ki bir irkete CEO seiliyor, tpk byle genel yayn ynetmeni seilmeye baland. Dardan birini beeniyorlar ve gazetenin bana getiriyorlar. Haber objektif, yorum sbjektif olmaldr. Ben buna inanmam. Haber de sbjektiftir. nk bir sr haberin iinden sen onu seip manete tayorsun. Demek ki haber de sbjektif. Herhangi bir haber kanal tm gazete okuyanlara nazaran 4 kat daha fazla izleniyor. Dolaysyla dnk haberin zerine mutlaka bir eyler katmalsnz okunmak iin. Akam saat dokuzda gazetesinin banda olmayan genel yayn ynetmeni fark yaratamaz, nk televizyondaki muadili yerindedir ve son dakika gelimelerini annda deerlendiriyordur o saatte. Rakiplere fark atabilmek iin yaratc iler

48

Devlet gazetecilii zihniyeti ile yayoruz hl. Devlet dili ile konuuyoruz. Fakat yava yava dzeliyoruz.

50

7 MAYIS 2011 Genel Yayn Ynetmenlii Alev Er Eski Genel Yayn Ynetmeni AKTEL, STAR, TARAF

yapmak lzm. Ertesi gn de konuulabilecek haberler, manetler yapmak lzm. Ayrca derinlemesine, ayrntl allm haberler olmal. Genel yayn ynetmenlii ho bir itir. Brakmak zordur. Ben istediim trden gazetecilik yapan gazete bulamadm iin braktm. Haberi gidip alrsanz zel haber olur. Size getirirlerse ajans haberi olur. nemli olan haberi arptmadan, drste, cesurca verebilmektir. Genel yayn ynetmeniyken kadromda benim kadar alkan olan insanlar grmek isterdim. Dergi genel yayn ynetmenlii gazeteye nazaran ok daha zordur. Dergi iin o kadar kaliteli haber yapmalsnz ki bir hafta sonra bile hl zevkle okunabilsin. Dolaysyla dergiden sonra gazeteye geince insan, srtndaki yk atp komaya devam ediyormu gibi rahatlyor. Sayfa editrleri kk devletler gibidirler; kk birer diktatrdrler. Muhabirlerden gelen haberleri kullanrlar. ounu beenmezler, kendileri deitirirler. Eski tip anlayn devamdr bu.

Ekip ruhunu korumak iin neeli olmak gerekir. Gazetenin iletmeci tarafn pek dnmyorum u an. Kasvet dolu balklar atmay sevmem. Elenceli balklar seerim. Tasarm olarak en sevdiim Cumhuriyetti bir zamanlar. Taraf iyiydi, bozuldu. Sabah, Hrriyet gibi byk puntolu manetler atan gazeteleri sevmiyorum. imdilerde en fazla Star beeniyorum: hem hareketli hem sade. Zaman biraz fazla durgun ama onu da beeniyorum. Kavgasn vereceim bir gazete yok artk. Bu yzden gazetecilik yapmyorum. Devlet gazetecilii zihniyeti ile yayoruz hl. Devlet dili ile konuuyoruz. Fakat yava yava dzeliyoruz. Bir Krdn terrist demediine ben terrist demem. BBC byle yapyor. Ben, Bin Ladine de terrist demedim. Gazeteci, sfat kullanmaz. Yaftalamaz. Olay anlatarak verir. Gazeteci anlatamadn kfrle syler, aalar (bu olmamas gerekendir).

51

Drdnc haftann ikinci eitmeni, deneyimli gazeteci Nurcan Akad, gazetelerin grnmez kahraman olarak tanmlad yaz ilerini anlatt. Editrlerin sahip olmas gereken vasflara dikkat eken Akad, bu alanda donanm sahibi olmann nemine vurgu yapt. 7 MAYIS 2011

Yaz leri
Nurcan Akad Gazeteci ZETE

Yaz ileri, gazetenin mutfadr. simsiz kahramanlardr yaz ilerinde alan gazeteciler. Sabahtan akama kadar ayn okuldan mezun olduklar arkadalarn parlatmak iin alrlar. Dolaysyla ok da talip olunan bir alan deildir. yi Trkesi olan, gazetecilik eitimi alm kiiler, yetitirilmek zere bir editrn yanna verilir ve yaz ileri iin yetitirilir, mezun olur olmaz. nk bir kere muhabir olarak grnmeye alm olan gazeteciyi oradan alarak o masaya oturtamazsnz. Dolaysyla yaz ilerindekiler sahay bilmez, sahay bilen o masaya oturmak istemez. Bu durum yaz ilerindeki alanlarn, muhabiri anlayamamasna yol aar. Oysa ki karlkl doru bir iletiim, ortaya iyi bir i kmas iin ok nemli. Yaz ileri denildiinde; geni bir editr kadrosu, genel yayn ynetmeni yardmclar, haber koordinatr, yaz ileri koordinatr gelir akla.

ileri mdrdr. nk kendi sayfalarna ait kararlar alyorlar, tpk haber mdrleri gibi. Her sayfay birinci sayfa gibi dnmelisiniz. Her sayfann ok nemli bir haberi ve daha az nemli haberleri vardr. En nemli haberi manet yaparsnz sayfanza; daha sonra da dier haberleri koyarsnz. Editr kendi sayfasnn manetini, fotorafn vs. kendisi belirlemelidir. Spotlarn yazmaldr. Okura sunduumuz ey sadece haberin muhtevas deildir. Ayn zamanda grsellii de sunuyorsunuz. Tasarmnz, fotorafnz, k sunumunuz ok nemlidir. Haberi tam anlamyla okumadan balk atarsanz, ieriiyle alakasz bir balk atar ve komik duruma dersiniz. Editr bir haberde bir deiiklik yapacaksa, o haberin sahibi ile grmelidir. Editr herkesin dikkatinden kaan bir

52

Sayfa editrleri benim gzmde birer yaz

Yaz ileri, gazetenin mutfadr. simsiz kahramanlardr yaz ilerinde alan gazeteciler. Sabahtan akama kadar ayn okuldan mezun olduklar arkadalarn parlatmak iin alrlar.

54

eyleri fark edebilir ve bu ayrnt zerinden haberi, manet olabilecek bir habere doru ynlendirebilir. Editrlerin sahip olmas gereken zellikler: ok iyi bir Trke ve dilbilgisi. yi bir haber duygusu, sezgisi. Sayfaya haber ierii ve grseliyle bir btn olarak bakabilme yetenei. ikyet etmeden alabilme zellii. Yaz ileri mdr ayn zamanda ke yazarl yapamaz. i bitmez nk. Yapan, ikisinden birini aksatyordur. Tablet teknolojileri iin zel olarak gelitirilmi dijital bir gazete olan Zetenin amac az ve z, nemli haberleri kaliteli bir ekilde sunmak; srekli okuduunuzda Trkiye ve dnya gndeminin balklarn karmamanz salayacak gerekli genel bilgileri kaliteli ierikle verebilmek. Peki Zete neden kt? Aratrmalar gsteriyor ki 40 ya alt kiiler artk gazetesini kttan okumak istemiyor. Basl gazete miadn dolduruyor artk. Zete farkl bir isim. Anlamsz, hnzr ve yeniyi artran bir isim. ok yakn gelecekte ok yaygnlaacak ve bu mecra zerinden gazetecilik de kymetlenecek.

7 MAYIS 2011 Yaz leri Nurcan Akad Gazeteci ZETE

Yeni nesil erkekler bizim dnemimize nazaran kadnlarla ok daha iyi iliki iindeler. Ben kadn olmamdan kaynakl problemlerle ilk kez yaz ileri mdr olunca karlatm. ncesinde kimsenin benden bir rahatszlk duyduu yoktu hatta iyi ilikiler iindeydik. Ne zaman ki karar mercii oldum, bu gc erkekler benimle paylamak istemediler. Erkeklerin kendi aralarndaki tuhaf akalarndan hibir zaman holanmadm. En sonunda g bela bir slup tutturabildik kendi aramzda. Kadn-erkek ilikilerini hibir zaman aabeylik konumuna getirmeyin, birlikte altnz hibir erkee aabey demeyin. Bu durum erkeklerde bir iktidar hissi oluturuyor. Bundan kann. Ayrca bir zaaf gibi algland iin sakn alamayn. Bu gvensizlik oluturur. Yeni mecralarla beraber daha zgr gazetecilik yaplabilir; byle bir dneme giriyoruz. ok fazla sermayeye gerek duymadan dijital ortamda ok iyi ierikler oluturulabilir. Byk sermaye gerektiren iler gazetecilii ana ekseninden bir yerden sonra saptryor. u anda internet gazeteciliindeki reklam art oran gazetelerden ok daha yksek. Zaman ierisinde mali olarak byk getirileri olacak.

55

Medya Okulunun drdnc hafta derslerinin son konuu, ajans ve son dakika haberciliini anlatmak zere gelen Hakan nce oldu. nce, gazeteciliin yirmi drt saat yaplan bir meslek olduunu, haberin hi beklenmedik bir yerde karmza kabileceini vurgulad.

7 MAYIS 2011

Ajans Habercilii ve Son Dakika

Hakan nce Genel Mdr Yardmcs CHAN HABER AJANSI

Gazeteciliin hangi alanndan ie bakarsanz bakn greceiniz ey, ortak deerlerdir. Ortada gazetecilik denen bir meslek ve bu meslee giydirilen elbiseler var. Bu bedene bazen dergi habercilii, bazen televizyon gazetecilii ya da ajans habercilii giydirirsiniz. in z, ekirdei gazeteci kumana sahip olmaktr. Bu z yakaladmz takdirde ajansla bakan yn zanaattr, onu renebilirsiniz. Gazetecilik geree ayna tutma iidir. Olay ve olgular ortaya karp bunu gereklik kurgusuyla kamuoyuna sunarz. Bizim mesleimiz sadece gerein bir noktasna ayna tutmaktr. Biz bilirkii, asayi ube mdr ya da niversitede akademisyen deiliz, bunun ayrmna varmamz gerekiyor. Bir habere imza atarak bir milletin ya da bir insann kaderini deitirebiliyorsunuz. Irak sava ncesi New York Times, manetleriyle savaa zemin hazrlad. Saldr sonras haberlerinin yalan olduu anlald ve istifalar gerekleti.

Gazeteciler, maniplasyonda ilk bavurulan kiilerdir. Bizi ayrcalkl ve nemli klan da budur. Yalan manetler, 27 Mays darbesine gtrd bizi. Habercilii kavramla tanmlayabiliriz: Doruluk-Gvenilirlik-Tarafszlk yice aratrlmadan, haber atlatmak iin hibir haber verilemez. Haber nnze gelince nce dil ve gramer, daha sonra 5N 1K kurallar kontrol edilir. Fakat bunlardan daha nemlisi, taraf dengesinin kurulup kurulmam olmasdr. Haberde bir itham varsa tm taraflarn gr alnm olmaldr. Gazetecilikte n kabul de nyarg kadar tehlikelidir. Bin Ladin diye birisi var myd? Bilmiyoruz. Bu sadece bize kabul ettirilmiti. ou kez bir gazeteci rann soraca soruyu sormay atlyoruz. Manetler kozmik odalarda saklanmyorlar. Ergenekon soruturmasnn ok basit bir polis basknyla baladn unutmamak gerekir.

56

Bizim mesleimiz sadece gerein bir noktasna ayna tutmaktr. Biz bilirkii, asayi ube mdr ya da niversitede akademisyen deiliz; bunun ayrmna varmamz gerekiyor.

58

7 MAYIS 2011 Ajans Habercilii ve Son Dakika Hakan nce Genel Mdr Yardmcs CHA

Gazetecinin dncesini snrlandran hibir ey yok. En byk engel kendinizsiniz. Otosansr, en byk skntmz. Gazeteci gndemle ilintili hareket etmek zorundadr. Yoksa haberiniz gndem younluu ierisinde kaybolur gider. Dnem artk minimal konulardan btncl mesajlar verme dnemidir. Afak konulardan haberler kmyor artk. srailFilistin snrnda yaayan bir ekirdek aileden yola klarak savan dramatikliini ortaya koymaktr baar. Artk sradan balklarla haber yapan gazetecilerin dnemi bitti. Artk okuyan, aratran, sorgulayan, cesurca soran gazetecilerin dnemi balad. Sanal dnyann ok hzl gelimesi; iini iyi bilen, donanml muhabir ihtiyacn arttrd. Bir gazetecinin gnmz Trkesine hkim airlerden iirler, iyi yazlm ykler okumas ok nemlidir. yi bir gazeteciyi, cumhurbakan da, kydeki oban da okuyabilir. Biz doktora tezi yazmyoruz. Bunun bilincinde olmalyz. Sen gazeteciysen lkenin folklorunu, genel anlamda ekonomisini, sahnedeki en son oyunlarn, ksacas gndemini takip

etmelisin. Bu, farkndalk oluturur. Gazetecilikte mesai kavram yoktur. Bu meslek 24 saat yaplr. Bazen hi beklemediin bir anda haber ayana gelir. Ajanslar bir haberde ortadan gitmeye alr. Ajans haberinde im ve yorum olmaz. Biz haberi geni tutarz. Medya organlar aldklar haberi, kendi dnya grne gre verirler. Sizin baarnz, haberinizi alan organlarn eitliliidir.

59

Beinci haftann ilk dersini gerekletiren Ahmet Bken, televizyon haberciliinin genel durumu ve gidiat konusunda tespitlerde bulundu. Bken konumasnda, yeni medya ile beraber muhabirlerin artk daha donanml olma zorunluluunun doduunu vurgulad.

14 MAYIS 2011

Televizyon Habercilii
Ahmet Bken Haber Mdr TRT HABER

Artk muhabir olmak iin yllarca sren eitimlere, kurslara falan gerek kalmad. Artk herkes her eyi biliyor. Teknik olarak grnt gemek iin kullanlan 5 metre apl anaklardan bir anta boyutundaki aygtlar dnemine gelindi. Artk herkes muhabir. Bundan sonra haber seebilen, izleyici ile empati kurabilen, elde edilen grntleri farkl bir yazmla sunabilen, haberi ssleyebilen ve farkl haber kaynaklarna ulaabilen kiilere ihtiya var. BBC gibi kanallar eskisi gibi elemanlar ile birka yllk szlemeler yapmyor, uzun soluklu kadrolu eleman altrmyor; dnyann farkl yerlerindeki haber kaynaklarna ulaabilen kiilere, i bana, gnderdikleri bilgi ve grntler iin para demeyi tercih ediyor. Trkiyede haber programlar yllarca psikolojik harekt arac olarak kullanld. Trk izleyicisinin haber izleme DNAs bozuldu. zleyici dramatik mzikler,

patlayan grntler istemeye altrld. rnein bir ehit haberi verilirken her trl dramatizasyona bavuruluyor. Bu, lkedeki ular daha da sivriltiyor ve lkedeki demokratik alan daraltyor. Olaya basit bir mzik olarak bakmamak gerek. Artk televizyonun yerine internetle har neir olan bir nesil var. Oturup televizyoncularn kendi gelecekleri iin biraz dnmeleri gerekiyor. Amerikada internet reklamcl grsel basn zorlamaya balad. Sosyal medya aralar ile artk hi bir ey gizli kalmyor ama burada da en byk endie, haberin gvenilirlii sorunu. Bu meslekte btn mesele kendini tanma meselesidir. Bu meslein alan ok geni. Bir alanda uzmanlamak gibi bir realite yok bu meslekte. Muhabirin her eyden biraz anlayan kii olmas gerekir. letiim eitiminde bize her eyin retilmesinin sebebi budur. Zamann gerei olarak

60

Objektivite diye bir ey olmas mmkn deil. Bir gn haberi robotlar yapsa bile robotu programlayann zihniyetini yanstacaktr ve yine objektif olmayacaktr. Birka haberi arka arkaya seip koymak dahi bir yanllktr. Objektif olmak deil, doruluktur mesele.

62

teknolojiden de iyi anlamak zorundayz. Siz benim yirmi yl nce dndklerimi dnrseniz, ben hep nde olacam demektir. te bu yzden ortalkta duayen gazeteci diye dolaanlar var. lke, hep onlara muhta bu yzden. Oysa onlar zerinden oyun evirmek kolay olduu iin gndemde tutuluyorlar. Bu yzden imdi yeni eyler sylenmesi gerekiyor. Objektivite diye bir ey olmas mmkn deil bana gre. Bir gn haberi robotlar yaparsa o zaman bile robotu programlayann zihniyetini yanstacaktr haber; yine objektif olmayacaktr. Birka haberi arka arkaya seip koymak dahi bir yanllktr. Objektif olmak deil, doruluktur mesele. Haberi doru vermelisiniz. Televizyonun mrnn bitmesi zor grnyor. nk insanlar hl byk ekranda izlemeyi tercih ediyorlar. Ksa vadede bizi kurtaracak ey sosyal medyay televizyona adapte etmek ve habere hzl eriimi salamak. Bizim meslekte yeniden yaplanma bir trl salanamad. Toplumsal psikolojiyi ynlendirmek zerine kurulu bir meslek olduundan, statko en fazla direnci bu alanda gsterdi.

63

14 MAYIS 2011 Televizyon Habercilii Ahmet Bken Haber Mdr TRT HABER

Medya Okulu rencilerine televizyon programcln anlatan TV8 Program Yapm Koordinatr Cemal Karata, samimiyet ve gvenilirliin bir programc iin en nemli vasflar olduunu vurgulad. Dersin ayrntlar yle: 14 MAYIS 2011

Televizyon Programcl
Cemal Karata Program Yapmcs TV8

Bir programn genel olarak hazrlanma mant ayn. Program ncesi yapmc, ynetmen ve yneticiler bir araya gelir ve program formatna karar verilir. Sponsorlar da bu toplantya dhil olur ve programn sunucusu belirlenir. yapmlarda program yaplrken ierii belirlendikten sonra dekor izimi, k ve ses uygulama biimi zerine kararlar verilir. Bizim sektrde her ey son dakika yaplr. Tecrbeler zaman getike kazanlr. Fakat gzel olan scak provalar yaplarak programa balamaktr. zellikle kadn programlarndan sonra farkl bir sektr olutu. zleyici ajanslar, belli bir cret karl programn formatna gre izleyici getiriyorlar programlara. Her programdan sonra reyting karnesi alnyor ve sonular ok etkili oluyor. Sektr, ok acmasz bu anlamda. Byk bteli kanallarda programla alakal bir hayal krkl olduu zaman, byk maddi

kayplar gerekleir. Bir programc srekli bir sonraki iine bakar. Bu yzden elde ettii baarnn sevinci ok ksa srer. Programc; sakin, hogrl ve sabrl olmaldr. ok stresli olduundan, bu durum bazen kiilere yansyabiliyor. Yapmcnn program ncesi sunucu ve konuklar ok iyi hazrlam olmas gerekir. Kiiler ne kadar profesyonel olsa da, televizyona kmaya alkn olsa da, her geldikleri kanal, yer ve ortam olarak farkl olduundan heyecanlanabilirler. Bunun bilincinde olmak gerekiyor. Yayn ncesi konuulan her ey yaynda etkili oluyor. Program esnasnda yaplan basit bir gaf dahi byk sonular dourabiliyor. Bunun bilincinde olarak, ierii nceden, dikkatli bir ekilde netletirmemiz gerekiyor. Gven, bu meslekte ok nemli. Bir programc, konuunun zelini en yaknlar ile dahi paylamamaldr. Eer gven zedelenmesi olursa kendinize konuk bulamazsnz. Ayrca konuk alacanz

64

Gven, bu meslekte ok nemli. Bir programc, konuunun zelini en yaknlar ile dahi paylamamaldr. Eer gven zedelenmesi olursa kendinize konuk bulamazsnz.

66

kiiyi ikna etmekte srarc olmanz gerekiyor. Bu meslekte eitim ok nemli ama, tecrbe her eyden daha nemli. Zaman ierisinde profesyonellik kazanyorsunuz.
14 MAYIS 2011 Televizyon Programcl Cemal Karata Program Yapmcs TV8

Reyting yalan bana gre. Reyting, bir fikir almak iin yaplan anketler kadar gvenilir. Gnmzde bir programn baars, gazete ve televizyonlarda ska yer almas ile llyor.

67

Medya Okulunda beinci haftann son konuu Cihan Haber Ajans kdemli kameramanlarndan Murat Azkeskin oldu. Azkeskin, meslein zorluklarndan ve inceliklerinden sz ettii konumasnda, rencilere unlar syledi: 14 MAYIS 2011

Televizyon Kameramanl
Murat Azkeskin Grnt Ynetmeni CHAN HABER AJANSI

Kameraman denince iin zor ksm akla geliyor. Alandan haber toplama ii bu arkadan zerindedir. Kameramann ii zordur, meslei renirken de, yaparken de zordur. Programda / haberde iin z neyse, kameramann elinden o kmaldr. Kameramann daha batan iin zne odaklanmas gerekir. Bu ekilde kimse yorulmam olur. Kameramann yanndaki muhabir, onun fiziki zorluklarn hesaba katmal ve ona gre davranmaldr. Tripod, kameramanlk iin olmazsa olmaz bir alettir. Kaliteli grnt iin tripod kullanmak zorundasnz. Sektr kameramandan fotoraf ekmesini, grnt ekmesini hatta haber toplayp yazmasn bekliyor. Bu durum kameramann asabiliinin bir sebebidir. Bu meslek zorluunun yannda ok zevkli bir itir. Bu uurda ok fazla hrszla maruz kalrsnz. yi grnt ekmek

kameramana her eyi unutturur. Muhabir, alanda kameramann kollaycs olmaldr. imdi haber merkezlerinde kurgu odalar var. En iyi montaj muhabir deil, kurgu editr deil, kameraman yapar. nk grnty eken odur ve tm ayrntlar zihnindedir. Sizin iiniz isteseniz de istemeseniz de kamerayla, grntyle alakaldr. nk teknoloji artk grnty kucaklyor ve altna haberini yazyor. Kendinizi bu grsellikten dlayamazsnz. Ama, foto muhabirlii kadrajnda grnt ekmektir. Bir haberi en iyi besleyen ey detaydr. O detaylar ne kadar kaliteli ise haber o kadar etkili olur. Kameramanlkta Reha Muhtar mentalitesinden kurtulmamz gerekiyor. Kameray sallayarak haberde aksiyon yaratma zihniyetinden kurtulmalyz. Kameray sallayarak izleyene eziyet vermekten vazgemeliyiz. Bu yzden ben

68

imdi haber merkezlerinde kurgu odalar var. En iyi montaj muhabir deil, kurgu editr deil, kameraman yapar. nk grnty eken odur ve tm ayrntlar zihnindedir.

70

yllarca yurtdna grnt satamadm. Bizden istenen, tripod zerinde sabit kare allm grntdr.
23 NSAN 2011 Televizyon Kameramanl Murat Azkeskin Grnt Ynetmeni CHA

Haber kameraman olmak isteyenlere 8 neri: 1. Kameraman ekiminde kesinlikle tripod kullanmaldr. 2. ekim srasnda kameraman, sabit kare almay bilmelidir. Altar saniye tek kayt alarak doru grnty elde edebiliriz. Profesyonel haber kameramanl dn kameramanlndan farkldr. 3. ki kanaldan temiz ses alarak ekim yapmalyz. Sessiz grnt, anlam tamaz. 4. Kurgulu ekim yapmalyz. Haber yazar gibi ekmek gerekir. 5. Ik, ekimde ok nemlidir. Haberde srttan almalyz. Kardan alnan k grnty bozar. 6. Haber ekiminde time-codelu almalyz. 7. Haber ekiminde sreyi 4-8 dakika arasnda ayarlamalyz. ekim konumuza gre nceden sremizi planlamalyz. 8. Alandaki kiileri konuturmalyz. Rportaj grntye zenginlik katar ve grnty anlamlandrr.

Eitimiyle, disipliniyle bu ii ciddiye almalyz. Haber, detayda gizlidir. Kameraman, muhabir gibi haber yazmasn bilmelidir. Bilmezse, haberde kurgulu bir ekim yapamaz. yi bir kameramann grnts zerinde muhabir ve kurgu montajcsnn pek bir alma yapmas gerekmez. Kameraman habere giderken haber konusunda bilgi sahibi olmaldr. Haber konusunda kurgusunu batan tasarlamaldr. Haber bir ekip iidir. ofr bile baarnzn bir parasdr. ofr istemezse babakann eskortuna yetiemezsiniz. Bir habere giderken ekibinizi kurmazsanz alanda gol yersiniz. stanbul kameramanlar, iin nezaketini unutabiliyor. Ne i yaparsanz yapn, nezaketi ihmal etmeyin. Rakip olabilirsiniz ama her eyden nce arkadasnz ve birbirinize iiniz der. Syleyeceim sekiz maddeyi dikkate alan kameraman ve muhabir sekiz yllk tecrbe sahibi olur.

71

Altnc haftann ilk dersini gerekletiren zgr Yici, son yllarda gittike nem kazanan ve yazl basnn rakibi olma yolunda ilerleyen internet gazeteciliini anlatt. Yici, fark atma prensibi zerine kurulu grd internet haberciliinde hzn nemine vurgu yapt.

21 MAYIS 2011

nternet Habercilii
zgr Yici Genel Yayn Ynetmeni SABAH, ONLINE

Siz eer internet habercilii yapyorsanz nnzde srekli ajanslar ak olur. ki ekilde rakiplerinize fark atabilirsiniz: Bir, daha iyi balkla, haberi daha iyi satacak bir sunum. ki, sizin daha fazla adamnz vardr haberi geecek, dier site daha kktr, siz fark atarsnz. Gazete iin hazrlanan haber bir sr kontrolden getikten sonra baskya gidiyor. Oysa internette haberi ok hzl vermek gerekir ve gazetedeki bu kontrol aamalarnn ou yoktur. Bu da bol hata yapma imkn veriyor, nk maksat haberi hzla alp ok doru bir sunumla ve doru malzemeyle vermenizdir. Aksi takdirde gelecek yok. nternet haberlerinde ilgi ekici unsurlarn kullanlmas gerekiyor. Video paylamlar ile haber daha dikkat ekici hale geliyor. Haberi teyit noktasnda ok ciddi sknt yayoruz. Fakat bu sknty gze almadan rekabet yapamyorsunuz. On haberden dokuzu doru, yzde onu ise eksik oluyor.

Bu iki tartmaya kap ayor: biri etik dieri ise reklam ksm. Kalitenizi koruyarak, rekabetten geri kalmamaya abalyorsunuz. Haber kaynann haberi ilk size vermesidir nemli olan. Eskiden televizyona klrken imdi internete dlmesi trend. Hemen konulup, hemen kaldrlabilmesi ve arivlerde korunmas gibi bir durumunun olmamas ynyle tercih sebebidir internet. Bir haberi koyarken inisiyatif kullanmanz gerekir. Bazen haberi teyit edecek kaynak bulamazsnz; ya teyit etmeden koyarsnz, ya da teyit edilmesini beklersiniz ve rakipleriniz size fark atar. nternet habercilii hza ve rekabete dayal bir habercilik. Siz eer kalem erbab olmak istiyorsanz, bu sizin iin yanl mecra olur. lerde kadrolar genilerse bu alanda kaliteli kalemlerin olmasn da isteyebiliriz ama u an bize gereken, hz. zel ekipleriniz olmuyor internette. Tek insan ok i yapyor. O beendiiniz ve

72

Okuyucunun sitenizi kapatmas ok kolay. Biraz zorluk karyorsanz okuyucuya annda kapatyor. Gazeteyi bir kere aldysa artk okuyor. Fakat sitenizde sisteminiz yavasa, videonuz yava alyorsa kaybedersiniz okuyucuyu.

74

21 MAYIS 2011 nternet Habercilii zgr Yici Genel Yayn Ynetmeni SABAH, ONLINE

idealize ettiiniz gazetecilikle, yapmak zorunda kaldklarnz arasnda uurumlar olabiliyor. Bu nedenle baz arkadalar geldi ve gitti. nternetle ok alkadar olmanz sizi baarl klmyor bu ite. nk iin temeli internet deil, haber. Haber yoksa hibir ey yok. Spot ve balklar haberde ok nemlidir. Baarl bir spot, okuyucuya haberi sonuna kadar okutur. nk genel olarak okumay ok seven bir millet deiliz. Okuyucunun sitenizi kapatmas ok kolay. Biraz zorluk karyorsanz okuyucuya annda kapatyor. Gazeteyi bir kere aldysa artk okuyor. Fakat sitenizde sisteminiz yavasa, videonuz yava alyorsa kaybedersiniz okuyucuyu. nternet haberciliinin gecesi gndz yok. Gazeteyi baskya gnderirsiniz, eve gider yatarsnz. Bu ite byle bir durum yok. Bu haliyle gazeteyi alt etmemesi mmkn deil. Gazete bayatlam haberi veriyor. Gazetenin iki ans var: Biri elindeki yazarlar dieri zel haberler. Rekabette ok fazla zekya kap ayor internet habercilii. Birka isabetli hamleyle bir anda ne geiyorsunuz. te yandan

bazen sizi ok yanltan durumlar da olabiliyor. Manet yaptnz haber, yandaki (size gre) daha az kaliteli haberden daha az tklanabiliyor. Copy-paste mentalitesi ile haber yapan siteler genellikle kk sitelerdir. Byk haber siteleri ajanslardan gelen haberleri kullanrlar. nternet gazetecilerinin haklar kstldr. Hakknzda dava alabiliyor fakat sra 212* meselesine gelince gazeteci deilsiniz. Ayrca akreditasyon meselesi var. eitli toplantlara herkes katlabilirken, internet gazetecileri davet edilmiyordu. Bu yeni yeni deimeye balad. (*212 sayl basn i kanunu) ok ciddi gelirler getiren bir i bu. Sizin artk gazetelere de fark atacak zel habercileriniz de varsa i tamamdr. Nitelikli gazeteciler internete gelince yapacaklar ii angarya grebiliyorlar; fakat i seme yahut beenmeme durumlar varsa bunu internet habercilii kaldrmaz. nk haberin tm detaylar tek bir elden ve olabildiince hzl kmaldr.

75

A Haberde yaynlanan Nasl Yani? programnn sunucusu Hdr Gevi, Twitter zerinden yapt sreli rportajlarla sosyal medyada bir ilki gerekletirdi. Eski Taraf yazar, altnc haftann ikinci dersinde rencilere sosyal medya konusunda unlar syledi: 21 MAYIS 2011

Sosyal Medya
Hdr Gevi Gazeteci A HABER

Sosyal iletiim aralarn hangi amala kullandmz ok nemli. Biz neden Twitterdayz? Pasif bir alc olarak m, yoksa aktif bir katlmc olarak kendimizi ifade etmek iin mi? Twitter Facebooka nazaran daha bilgilendirici, daha ksa ve z, biraz daha elenmi hali Facebookun. Facebookda grsele, videolara ve fotoraflara eriim daha kolay. Gazetecilik asndan, sosyal iletiim sitelerinden Twitter, insanlara dorudan ulama imkn sunuyor. Ayrca yazdnz tweetler kiiliiniz ve entelektel altyapnz hakknda ipular veriyor takip edenlere. Twitter ok nemli bir ara. 140 karakterlik tweetler ile kendinizi ifade ediyorsunuz. Biraz dikkatli olmak gerekiyor yazdklarmzda ama ayn zamanda doal da olmalyz.

stnl, annda ve ksaca size kendinizi sunma olana salyor olmas. Artk sradan insanlar da sosyal medya aracl ile bilgi retiyorlar. Yalnzca bilgi tketen olmaktan kyorlar bu yolla. Bu mecralarda dnsel planda alveriin olmas, arada eitlii salyor. Yalnzca etkilenen olmaktan kp etkilemeye balyorsunuz karnzdakini. Geleneksel medyadan farknz, ok hzl olmanz. Annda haber verebiliyorsunuz ve bu ynnzle fark atyorsunuz. Yazdklarnz denetleyen bir yap var geleneksel medyada. Oysa sosyal medyada byle bir durum sz konusu deil. Olabildiine zgrsnz bu mecrada. Eer renci iseniz gazetecilik pratii yapabilirsiniz Twitterda ve bu interaktif ortamda kendinizi gelitirebilirsiniz. Editoryal mdahalenin olmayacak olmas bizi daha dikkatli olmaya sevk ediyor. nk ksa bir zaman sonra

76

nsanda kendini duyurma istei var. Twittern dier paylam sitelerinden

Yazdklarnz denetleyen bir yap var geleneksel medyada. Oysa sosyal medyada byle bir durum sz konusu deil. Olabildiine zgrsnz. Eer renci iseniz gazetecilik pratii yapabilirsiniz Twitterda ve bu interaktif ortamda kendinizi gelitirebilirsiniz.

78

yazdklarmzdan utanabiliriz ve hatta bu yazdklarmz, gelecek kariyerimiz iin olumsuz bir etki yaratabilir. Gndelik hayatta olduu gibi sosyal medyada da sosyallemek kolay deil. nsanlar eitli saldrgan tavrlar taknabiliyorlar iletiimlerinde, fakat zamanla slubun oturacan zannediyorum. Yurtta gazeteciliini Twitter zerinden canlandrmaya alyorum. Dnyann her yerinde eitli olaylar oluyor ve bu olaylarn tanklar var. Peki, ben bu tanklar nasl organize edip yurtta gazeteci haline getirebilirim? Bu alanda maniplasyonu nlemek iin kiileri dikkatli bir editoryal szgeten geirmek gerekiyor. Bu yntemle haberi daha ucuz hale getirebilirsiniz. nk her yerde muhabir bulundurmanz neredeyse imknsz. Twitter kullanmak bizi n yaamaktan alkoyabiliyor. Alkanlk yapan bir hali var. Yaadmz anla btnlemek yerine darda braktmz insanlarn ierdeki drbn gibi oluyoruz. Fakat belki zamanla bu yeni hayat tarzn oturtabileceiz.

79

21 MAYIS 2011 Sosyal Medya Hdr Gevi Gazeteci A HABER

Altnc haftann son dersini Medya Dernei Genel Sekreteri Deniz Ergrel verdi. Yeni medya dzeninde byk nem tayan tablet ve mobil teknolojilerin geldii noktay anlatan Ergrel, bu yeniliklere hkim olan muhabirin daha hzl yol kat edeceini vurgulad. 21 MAYIS 2011

Tablet ve Mobil Teknolojileri

Deniz Ergrel Genel Sekreter MEDYA DERNE

Medyada kariyer yapmay, antik Truva ehrini kuatmaya benzetiyorum. Yunanllar Truva ehrinin yksek duvarlarn ykmak iin ok uzun mcadeleler verdiler fakat ehri ancak bir Truva at hilesiyle fethettiler. Tpk bunun gibi, medyada bir yer edinmek iin ok uzun mcadeleler vermek gerekir. Ben diyorum ki: Bu mobil teknolojiler doru kullanlrsa medyadaki kariyerimize yardmc olacak bir Truva at olabilir. nemli olan bizim teknolojiye nasl yaklamamz gerektiidir. ki sene sonra btn iPhone ve iPad uygulamalar deiebilir hatta yepyeni aletler de kabilir. Ama biz bunlarn alma mantn anlarsak ve bunu iimize tatbik edersek bu elimizde byk bir kazan olur. Bugn iPad ile bir gazetecinin yapmas gereken tm ii yapabiliyoruz. 5 yl sonraki yaynclk imdiki yaynclktan ok farkl olacak. Teknoloji sizi korkutmasn. imdiden kendinizi bu duruma altrmalsnz. Bu da merak

ederek ve gelimeleri takip ederek olur. Trkiyede bugn yaklak 40-50 bin iPad kullancs var. Tablet bilgisayarlarn dnya apndaki bu baars, en temel duyularmz olan grme ve iitme duyularna hitap etmelerinden kaynaklanyor. Tablet bilgisayarlarn nasl altn anlamak iin uzun saatlerce kurs almaya gerek yok, biraz kurcalamak yeterli. YouTubea girip ufak bir arama yapn, kedilerin ve bebeklerin bile iPad kulland videolar greceksiniz. Tablet teknolojileri ile multimedya aralarn en iyi ekilde kullanmamz gereken, interaktif bir habercilik anlay ortaya kyor. Bu habercilikte ses, video, grnt ve yaz bir arada. Bugn bir gazeteci adaynn ilk yapmas gereken ilerden birisi kendisine bir online kimlik oluturmaktr. Online kimlik ise bloglar ve sosyal medya aralar ile oluturulabilir. Blog, bizim kendimizi ifade

80

Bugn bir gazeteci adaynn ilk yapmas gereken ilerden birisi kendisine bir online kimlik oluturmaktr. Online kimlik ise bloglar ve sosyal medya aralar ile oluturulabilir.

82

21 MAYIS 2011 Tablet ve Mobil Teknolojileri Deniz Ergrel Genel Sekreter MEDYA DERNE

edebileceimiz nemli bir alandr. Fakat blog aklmza her geleni yazabileceimiz bir gnlk deildir. Blogu kariyerimize yardmc olacak dijital bir kartvizit gibi dnmeliyiz. Facebook ve Twitter gibi sosyal medya aralar ise blogumuzdaki fikirleri paylaabileceimiz nemli aralar olacaktr. Artk iverenler kurumlarndaki pozisyonlar iin eleman ararken adaylarn isimlerini Googleda aratyorlar, internette haklarnda yazlm yazlar var m fotoraf var m onlara bakyorlar. Eer kendimize ait bir bloumuz ve profesyonelce kullandmz sosyal medya aralarmz olursa bir Google aramas yapldnda hakkmzda doru bilgilerin kmasn salayabiliriz. Sosyal medyay ve teknolojiyi ne iin kullandnz nemlidir. Bir vakit kayb olarak grrseniz vakit kaybedersiniz, bilgilenme arac olarak grrseniz bilgilenirsiniz. Tablet, zellikle dergi yayncl iin nemli bir adm oldu. Wired dergisi bilhassa nemli gelimeler salad ve dier dergilere de ilhm kayna oldu. Tablet bilgisayarlarn yaygnlamasyla grsellik ok nemli hale geldi. Verdiiniz

haberin ierii kadar grselliine de byk nem vermeniz gerekiyor. Kitap yayncl da iPad ile farkl bir boyut kazand. Bir kitabn sunduu ieriin ok daha fazlasn tablet uygulamalar ile verebiliyoruz. Ayrca bu kitaplarn korsannn yaplamamas da yaynclar adna byk bir avantaj. iPad yaynclnn bugn geldii noktay ve ne ynde ilerlediini anlamak iin Al Goreun Our Choice kitabna mutlaka gz atmalsnz. Gazeteciler iin nerebileceim baz mobil uygulamalar ise unlar: - Audioboo - Adobe Photoshop Express - Impression - Evernote - iPrompt Pro - Flipboard - Pulse - Read It Later - Tivibu

83

Medya Okulunun son hafta konuklarnn ilki, Zaman Gazetesi Editr Fevzi Yazc oldu. Yeni dnemde gazete tasarmnn nasl olmas gerektiini rneklerle aklayan Yazc, tasarmn habercilikteki nemine vurgu yapt. Dersin ayrntlar yle: 28 MAYIS 2011

Gazete Tasarm
Fevzi Yazc Grsel Ynetmen ZAMAN

Gazete tasarmna dair farkl eyler sylemek istiyorum. Babalide gazete tasarmna mizanpaj denilir geilirdi. imdi daha kapsayc bir ifade olarak tasarm diyoruz. nk bunun iinde sadece grsel unsurlar sayfaya yerletirmenin tesinde eyler var. Daha derinlemesine haberin kimyasna, fotorafn kimyasna, ierie ileyen baz detaylar var. Gazete tasarmcsndan beklenen, haberin grsel olarak kimyasna girip onun ihtiyalarna gre baz tasarruflarda bulunmasdr. Temelde gazete tasarm yapan kiiler iletiim fakltelerinden ya da gzel sanatlardan geliyor. Fakat genel olarak gzel sanatlardan gelen kiiler gazeteyi, bir sanat eseri olarak gryor ve estetii fazla nemsiyorlar. Biz de bunu dengeleyen bir yaklamn olmas gerektii kanaatindeyiz. Dolaysyla gazete sayfalarn tasarlarken sanatn ve tasarmn tm imknlarndan yararlanmalyz fakat kan i sanat eseri deil ve yle olmas da gerekmiyor.

Bir haberi tasarlarken, doru bir byklk, doru uzunluk, doru grseller, doru renkler, doru yaz karakterleri, doru hiyerari ve doru kompozisyon, dikkat etmemiz gereken unsurlardr. Biz grsel unsurlar yazdan farkl grmyoruz. Nasl ki harfler haberi bize aktaran unsurlar ise fotoraf da byledir. Fotoraf ve yaz birbirini destekleyen eylerdir. nemli olan hepsini yerli yerinde kullanmaktr. Gazete tasarmcsndan beklenen budur. Fotoraf 5N1Kya byk lde cevap verebildii ve kolay okunabildii iin nemlidir; ok hzl iletiim kurabilen ve kendini anlatan bir unsurdur. Elimizde bir de illstrasyon var. Baz konular var ki fotoraflayamazsnz. Ayrca baz sayfalar haber sayfalarndan ayrmanz gerekir. Gazetenin ok boyutlu olmas gerekir. Okuyucu, sayfalar evirdike sklmamaldr. llstrasyon tam bu noktada devreye girer. Ayrca illstrasyon, fotoraftan farkl olarak esnektir. Haber

84

Gazete tasarlarken haberler arasnda bir hiyerari oluturmanz gerekmektedir. Bu hiyerari ile siz okuru ynlendiriyorsunuz. nk ortalama olarak okur 20 dakikasn ayryor gazeteye ve siz nemli haberlerinizi yakalamalar iin okuru ok iyi ynlendirmelisiniz.

86

fotorafna mdahale edemezsiniz. Oysa bilhassa yorum sayfalarnda size yorumlayabileceiniz bir malzeme gerekir. O yzden illstrasyonu tercih ederiz. nfografik, Trkiyede biraz acemice yaplyor. Dnyada ise byk ilgiyle yaplyor. Bizim okurumuz grsel dnen bir okur, dolaysyla infografik zerinde durulmas gerek. Hazrladmz infografiklerle haberi basit bir grsel anlatmla okuyucuya sunabiliyoruz ve bylece konuyu anlamalarn kolaylatryoruz. Gazete tasarlarken haberler arasnda bir hiyerari oluturmanz gerekmektedir. Bu hiyerari ile siz okuru ynlendiriyorsunuz. nk ortalama olarak okur 20 dakikasn ayryor gazeteye ve siz nemli haberlerinizi yakalamalar iin okuru ok iyi ynlendirmelisiniz. Yaplan aratrmalar, okurun gazeteye bakt zaman nce byklne gre fotoraflara, sonra fotoraf altlarna sonra manete ve haber girilerine gittiini gstermektedir. Dolaysyla fotoraf ustaca kullanmanz gerekmektedir. Bilhassa manete setiimiz fotoraf byk nem tamaktadr.

28 MAYIS 2011 Gazete Tasarm Fevzi Yazc Grsel Ynetmen ZAMAN

Tipografi, gazetenin kimliini oluturur. Fotoraflar her gn deiir, fakat yaz karakteri devam eder. Bulduunuz bir gazete paras, logosu olmasa da kendini ele veriyorsa kimlik oluturmu demektir. Ayrca yaz karakteri, etki boyutunu, okunaklln da etkiler. rnein Amerikada yeni kan bir gazete dahi, gvenilirlik oluturmak iin gotik harf kullanyor. The Guardian, tipografi ve grsellik olarak ok baarl bir rnek. Gazetede renk, nemli bir unsur. Renkle estetik ve kimlik yakalayabilirsiniz. Trkiyede gazetelerin genel rengi krmzdr. Biz, Zaman iin renk tasarlarken farkllamak istedik. Maviyi tercih ettik fakat soukluunu stmak iin yanna tamamlayc renk olarak turuncuyu getirdik. Mavi gvenilirlik veriyordu ki bu, bir gazete iin en nemli mesaj; yanndaki turuncu da canllk ve dinamizm verdi ve tamam oldu. Sayfa tasarlarken reklam da kompozisyona dhil dnmeniz gerekmektedir.

87

Haftann ikinci dersinin eitmenleri Selahattin Sevi ve Ercan Arslan oldu. Haber fotorafl zerine yaptklar sunumda, Arslan ve Sevi fotorafn etkisi ve haber fotoraflnda nelere dikkat edilmesi gerektiini anlatt. Dersin ayrntlar yle: 28 MAYIS 2011

Fotoraflk
Selahattin Sevi Fotoraf Editr ZAMAN Ercan Arslan Foto Muhabiri MLLYET

nsanlar gazeteyi eline aldklarnda ilk nerden balarlar? Cevap: Byk fotoraftan balarlar. Demek ki haberimizi okutmak iin doru bir fotoraf seiminde bulunmalyz. Fakat yalnz ilgi ektirmek iin fotoraf kullanlmaz. Fotoraf, olayla ilgili en temiz, zet bilgiyi sunan haber yazma biimidir ayn zamanda. Fotoraf altlar da ilk okunan metinlerdir haberde. nsanlarn grsel hafzalarnn dier zihinsel alglamalarndan daha gl olduu gereinden hareketle fotorafa nem vermek zorundayz. Biz gazetelerdeki fotoraf sayfada yer doldurmaya yarayan ya da grsel yan unsur olarak kabul etmekten ziyade haberin kendisi olarak gryoruz. Foto muhabirinin klasik bir reklam fotorafs ya da vesikalk eken mahalle fotorafsndan fark, kendisini gazeteci olarak tanmlamasdr. Foto muhabiri ektii fotorafn sorumluluunu da hisseder. ektii fotorafn bilgisine ulamak ve ayrntlarn aratrmak onun bir dier vazifesidir.

yi fotoraf, sadece felket anlarnda ekilir diye bir kural yok. Yani illki deprem olmas yangn kmas gerekmiyor iyi fotoraf iin. Fakat bunun dnda byle anlarda da olayn dehetinin dnda olay estetize ederek sunabilmelisiniz. Basn fotorafnn dier disiplinlerden fark ve arts udur: Fotoraf, ekildii gn gazeteyi kurtarr, ondan sonra da ariv nitelii kazanr. Bir haber yaynland gnden sonra eskiyen bir zellik tar ve bir daha da ounlukla kullanlmaz. Fotoraf ise hep kymetlidir. Manevi deerinin yannda maddi deer olarak da ekildii andan itibaren her kullanldnda size kazandrr. Dnyada dijital bir devrim yaanyor. Artk insanlar gazetelerini internetten okuyor ve gazetenin gelecekteki yeri tartlmaya baland. ou dnya gazetesinde artk kadrolu foto muhabirler yok. Olanlarda yaptklar ileri ortaya koyduka para kazanyorlar. ou internet medyasna yneldi. Foto muhabirleri son dnemde

88

90

28 MAYIS 2011 Fotoraflk Selahattin Sevi Fotoraf Editr ZAMAN, Ercan Arslan Foto Muhabiri MLLYET

video muhabirlerine dnt. Bir fotoraf bir yere gittii zaman fotoraf da ekiyor, video da ekiyor ve bunlar bir araya getirip internet zerinden satmaya alyor. Ayakta kalabilmek iin yeni eyler retmek zorundalar. Bir foto muhabirinin iki zellii var: Biri ayrcalk, dieri sorumluluk. Biz, herkesin giremeyecei yerlere basn kartmz olduu iin girebiliriz. Halkn haber alma hakk olduu iin biz girebiliriz ama siz giremezsiniz. Sorumluluk ise objektif olmay, iin iine hile sokmamay gerektirir. Tabi ki foto muhabirinin bir politik gr, bir gemii olacak, fakat haberi maniple etme, delil karartma hakk yoktur. Trkiyede foto muhabirlerinin almas iin uygun bir alan oluturulmuyor. ou zaman tehlike ile ba baa kalyoruz. Oysa oraya gidiimiz keyfi deil halkn haber alabilme hakk iin oradayz. litirilmi gazetecilik, fotorafln ilk kefinden beri yaplmaktadr. Bu ekilde ekilmi fotoraflara da phe ile yaklamak gerekmiyor. nemli olan zihinlerin ilitirilmemi olmasdr. Ustalar der ki: yi grsel ynetmen fotorafa gre tasarm yapar. Fakat bizde genelde

sayfaya gre fotoraf yerletirilir. Dolaysyla foto muhabiri ie gittii zaman yatay, dikey ve detay fotoraflar almaldr. Bir ie gittiiniz zaman sizin dnzda gazetenize fotoraf servis eden on kii daha orda oluyor. Siz tabi ki sizin fotorafnz habere girsin istiyorsunuz. nk bu i egosu en yksek mesleklerden birisi. Dolaysyla farkllk yaratmanz gerekmektedir. Fotoraf sanat ile ilgilenen kiiler, genelde gazete fotoraflarn estetik yoksunu olarak grrler. Oysa ki bu tamamen insann kendisini gelitirmesi ile alakal. Ayrca teknik gerelerinizin de tam olmas gerekir. Emanet makine ile ekim yaplmaz. Konularna uygun objektifler kullanmanz lazm. Fotorafn kameradan eksii var. Biz sesi veremiyoruz. Dolaysyla bu eksii kapatmamz gerekiyor. Fotorafta bir kompozisyonun devamn salamamz lzm. Fotorafn habere uygun, anlatmda canl ve etik deerlere saygl olmas lzm. Foto muhabirinin fotoraf zerinde hile yapmamas gerekir.

91

Medya Okulunun son konuu karikatrist Salih Memecan oldu. Konumasnda medyay bir sanat gzyle yorumlayan Memecan, karikatrist olmak iin sahip olunmas gereken vasflar zerinde de durdu. Dersi kendi hayatndan kesitlerle zenginletirdi. 28 MAYIS 2011

Karikatrist Olmak
Salih Memecan Karikatrist SABAH

Nasl karikatrist olunur, onu anlatacam. Beni, Bu yatan sonra benden karikatrist olmaz, diyerek dinlemeyin. Belki ocuunuz karikatrist olur, ona faydanz dokunur. Veya bir gn bir gazetede ynetici olursanz ve bir kede izen bir karikatrist alannz olursa, ona nasl davranacanz etkiler belki bu konuma. Karikatrist olabilmek iin nce izebilmek gerekiyor. Diyeceksiniz ki, bu bir kabiliyet meselesi. Fakat tecrbem gsterdi ki bu yryebilmek gibi bir ey. Nasl ki bebekken yryemiyorsunuz, bir zaman geliyor yrmeye balyorsunuz; aynen yle, izemiyorsunuz, bir zaman sonra izmeye balyorsunuz. Belli bir mddet sonra izmezseniz unutuyorsunuz. Ben izmeye mecbur kalanlardandm. Konuma zrm vard. Bu yle bir ey ki i seiminizden e seiminize kadar her eyinizi etkiliyor. Konumayacam bir meslek setim; mimar oldum. Amerikada lise sonrasnda dil okuluna giderken ge rendiim ve alglamak zerine olan devim iin on tane karikatr izdim, A

aldm ve A almakla da kalmadm gzde bir renci oldum. Takdir grdke daha fazla iziyorsunuz ve daha iyi izmeye balyorsunuz. Btn mesele izmeye devam etmek ve krelmemek. Ne kadar ok izerseniz o kadar kolay izmeye balyorsunuz. Ben her yerde, srekli iziyorum. Karikatrist olabilmek iin gereken ikinci ey ise komik olabilmek. Bu da doutan olmuyor. O da uramanz, tekniini, taktiini renmeniz gereken bir ey. Farkl bak asndan bakabilmeniz, grlmemi olan grmeniz gerekiyor. Bana bazen soruyorlar, lham m geliyor? diye. Diyorum ki ilham beklerseniz a kalrsnz. Konu bulabilmek iin farkl bakabilmek, ok almak ve tam konsantre olabilmek gerekiyor. Son olarak, karikatrist olabilmek iin bilgili ve kltrl olmak lazm. Doru mesajlar verebilmeniz iin bu art. Ben mimarlk okudum; zerine master, doktora yaptm. Eer bu kadar okumasaydm yine

92

94

28 MAYIS 2011 Karikatrist Olmak Salih Memecan Karikatrist SABAH

karikatrist olurdum ama byle iyi bir karikatrist olamazdm. Bilgili olmanz gerekiyor. nk bu, bir duruunuzun olmasn salyor. Acemi karikatrcler saa sola bakarak izerler. Beeniliyor muyum diye srekli etrafa bakarlar. Zamanla olgunlayor ve bunlardan syrlyorsunuz. Genler bir irticac tipi ya da gbekli kapitalist tipi izerler. nk zamannda aabeyleri de yle izmitir. 40 yldr karikatr iziyorum. nceleri rapidomla iziyordum; siyah-beyaz basyorlard. Daha sonra ofset baskya geildi; karikatrlerim renkli baslmaya baland. Sonradan bilgisayarlar ortaya kt. nternetin icad ile iler ok kolaylat. Laptoplarn kmasyla seyahat edebilmeye baladm. Yanma antam alp dnyann her yerinde karikatrm izip, gazeteye yollayabiliyorum. Yalnz antam biraz ar (laptop, bir tarayc, balant kablolar). imdi iPad uygulamalarnn gelimesini bekliyorum. O da gerekleince kk bir aletle izimlerimi yapp, paylaabileceim.

95