Kadnlarn Kurtuluu

iz b i z i m imliim miz, k Emeimiz, bedeni

dir...
SOSYALST DEMOKRAS GAZETES ZEL SAYI 12 25 UBAT 2012 3 TL

ZGRLMZ STYORUZ
Etrafmz kuatan erkek egemenliine kar zor hayatlarmzn iinden karak bakaldryoruz. Evde emeimizin smrlmesine, piyasada deersizletirilmesine, tacize, tecavze, kadn cinayetlerine, savaa kar; hep birilerinin bizim admza karar verip, sesimizin kslmak istenmesine kar; bedenimizin, kimliimizin, emeimizin zerinde kurulan erkek egemen tahakkme kar kazan kaldryoruz! SUSMUYORUZ, ITAAT ETMIYORUZ, BIZE SUNULANLARI KABUL ETMIYORUZ. ZGRLMZ IIN SOKAKLARA IKIYORUZ!

KAZAN KALDIRIYORUZ

ERKEK EGEMENLNE

KIZ HKAYELER

DAMIZLIK

KESKL KADINLAR
8 Marta yaklarken KESKe yaplan operasyonlarda; evlerine gerekletirilen basknlarda KESK Kadn Sekreteri Canan alaan, SES Kadn Sekreteri Bedriye Yorgun, TM BEL-Sen Kadn Sekreteri Gler Elverenin de aralarnda bulunduu toplam 9 kadn sendika yneticisi ve yesi tutukland.

SMRLEN EMEK
Ev emei kadnlar tarafndan harcanr, karl olmayan bir emektir. Srekli bir doallatrma zerine kuruludur. Bu yzden grnmeyen emek uzun sre politik bir sorun olarak gndeme getirilmedi. Grnmeyen emein sevginin da vurumu olarak grlmesiydi. Aslnda bir tr sevgi adna allmaktayd.

Bugn Trkiyedeki muhafazakrlk, kadn salk, bakm gibi yeniden retim hizmetlerini stlenmek zere eve hapsetmekle kalmamakta, kadn iin esas alan olarak aileyi iaret etmekle birlikte kadnn emek piyasasna katlmn da yine aile zerinden, aile btesine destek olan ucuz, gvencesiz, ikincil emek eklinde tanmlamaktadr.

Sf.4

Sf.8

Sf.16

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

ZGRLMZ STYORUZ
Bir 8 Mart Dnya Kadnlar gnnde daha yan yana, dayanma gcmzle alanlara kyoruz. 8 Martlarn daha zgr kutlanaca gnlere kadar kurtuluumuz iin mcadeleye devam ediyoruz. Etrafmz kuatan erkek egemenliine kar zor hayatlarmzn iinden karak bakaldryoruz. zgrlmz iin imdi kazan kaldrma zaman. Bizler kapitalist patriyarkann rd duvarlarla hapsedilmeye allyoruz. iddetle, baskyla, lmle bizi terbiye etmeye alyorlar. Bizim bakaldrmayanmz, itaat edenimiz, sesini karmayanmz, evlenip ocuk douranmz ve ailenin dna adm atmayanmz makbul. Terbiye snrlarmz erkekler tarafndan iziliyor. Biz kadnlar bu snrlar tanmyoruz. Ev iinde en yaknlarmz tarafndan uradmz iddetten kurtulmak iin bavurduumuz karakollar, salk kurulular bizi korunmasz bir ekilde yine evlerimize geri gnderiyor, kadna ynelik iddetten sorumlu kurulular gereini yapmyor. Feminist mcadeleyle kazandmz ev ii iddetten korunma yasalar uygulanmyor. Fatma ahinin yeni yasa tasars diye kamuoyunun gzn boyamak iin ne srd taslak ise gemite saladmz kazanmlar adeta boa dryor. Kadn deil aileyi koruyan yasa taslan istemiyoruz. Her gn 5 kadnn ldrld bu lkede kadn cinayetlerini nlemek adna tek bir adm bile atmayan erkek devletin imdiki szcs AKP, hl kadn cinayetlerinin abartldn, kadna ynelik iddetin aile aras bir mesele olduunu sylyor. Bizler bu 8 Martta erkek devletin iddetine kar Aye Paalnn, efika Etikin, Glay Armaann hesabn sormak iin kyoruz alanlara. Kadn cinayetlerinin politik olduunu yksek sesle srarla tekrarlyoruz. Cinnet geirdim, ldrdm diyen her erkee kar, onu koruyan her devlet grevlisine, mahkemeye kar, Kadn cinayetleri politiktir! diyen binlerce kadn var. Hayr, bir anda cinnet geirip ldrmediniz, ince ince planladnz, kadnlar sindirmek iin iddet uyguluyor, cinayet iliyorsunuz. Fakat biz bunu kabul etmiyoruz, bu 8 Martta yine sokaklar terk etmiyoruz. Her gn artarak devam ediyor nefret cinayetleri de. Failleri ya bulunamyor ya da bulunmak istenmiyor. Erkek egemen sistem kendisine benzemeyeni ya yok ediyor ya da kamusal alanlardan dlayarak arka sokaklara hapsediyor. Ecinsel ve trans bireylerin cinsel ynelimleri ve cinsiyet kimlikleri yznden yok saylmas ve ldrlmesi, erkekliin kadnlk konumuna dme korkusunu yine ayn ataerkil sistemin zihniyeti besliyor. Anayasann 10. maddesine, Cinsel Ynelim ve Cinsiyet Kimliinin eklenmesinin, ecinsellere ynelen iddetin sona ermesi adna, ilk adm olaca umudunu tayoruz. Genel ahlaka aykrlk gerekesiyle, rgtlenme hakknn engellenmesine hep birlikte Dur! diyoruz. Nefret cinayetlerinde, tahrikin hafifletici unsur olmas gibi bir uygulamay, insanlk adna verilen hibir hukuki karara yaktrmyoruz. Bu nedenle bu 8 Martta heteroseksizme son slogann ykseltiyoruz. Bizler ldrlyor, tacize ve tecavze uruyoruz. Hukuk ise bizleri deil erkei koruyor. Haksz tahrik indirimleriyle, ruh sal bozulmam raporlaryla bir kez de hukuk tarafndan madur ediliyoruz. Biliyoruz ki yarg da erkein yannda. Bu yzden N.nin fkesini, Fethiyedeki mcadeleyi, Aynurun televizyon kumandas frlatmas ar tahrik saylarak katilinin ceza indirimi almasn, zmir Karabalar karakolunda polis iddeti grmesine ramen yarglanan Fevziyenin isyann unutmuyoruz. Bizler biliyoruz ki davalarmzn takipisi olduumuzda kadnlarn lehine kararlarn kmasn salayabiliriz. Bu yzden kadna ynelik iddet davalarnn peini brakmyoruz, brakmayacaz da. Davalarmz sonuna kadar takip etmek iin bu 8 Martta da el ele veriyoruz. Biz kadnlar ev iindeki grnmeyen emeimizin sesini ykseltmek iin hapsolduumuz mutfaklardan kyoruz alanlara. Ev iinde hibir karl olmayan emeimizin erkekler tarafndan smrlmesine tahamml etmiyoruz. Kamusal alanda deersizletirilen emeimize sahip kyoruz. Neoliberal politikalarla esnek retim tarz ierisinde kadn emei ucuz ve gvencesiz koullarda sistemin hizmetine sunuluyor. Erkek egemen sistemde, aile iindeki ocuk, hasta, yal ve engellilerin bakm ve ev ileri kadnlarn doal grevleriymi gibi bizlerin srtna yklyor. Devletin, patronun ve erkein gerekletirmesi gereken btn sorumluluklar kadnn ev ii emei zerinden gerekletiriliyor. Aile ii eitsiz iblm ve bakm ykmllkleri ile ezilen kadnlar, alma yaamnn kuralszlatrlmas ile daha fazla smrlyor. alma yaamnn gvencesizletirilmesi ve esnekletirilmesi, kadnlar neoliberal dnmn hedef kitlesi haline getiriyor. cretsiz aile iiliini de dndmzde kadnlarn % 58i sosyal gvenlik haklarndan mahrum braklyor. Kadn emeini yok sayan istihdam yasalarna ve GSSye kar ykseltiyoruz sesimizi. Novamedli kadnlardan, Batgln mcadelesinden, Emine Arslandan kazandmz gle Emeimiz bizimdir slogann ykseltiyoruz. Biz kadnlar, bu topraklarda 30 yldr sren birincil maduru olduumuz kirli savaa kar barn sesini ykseltmek iin kyoruz sokaklara. Savan en ar bedelini deyen bizler, silahlarn susmasn ve muhataplaryla birlikte diyalog srecinin balatlmasyla ancak barn salanabileceini duyuruyoruz. Bedenlerimiz snr deil, toprak deil, ganimet deildir. Sava sadece scak atmalarla deil tacizle, tecavzle, yoksullukla, fuhula, zorunlu gle, anadilimize, kimliimize kilit vurulmasyla gsteriyor kendini. ldrlen, iddete, tecavze, ikenceye maruz kalan; ge zorlanan, dilini konuamayan, kltrn yaayamayan, devlet iddetine dorudan muhatap olan, bu kirli savata ldrlen, eini kardeini sevdiklerini kaybeden on binlerce Krt kadn ve yine ayn savata yaknlarn kaybeden ve bu savatan hibir kar olmayan Trkiyeli kadnlar! Bizi birbirimize drmeye alanlara inat birlikte kar kmalyz. Egemenlerin her daim kkrtt ovenizm ve militarizm ile dmanlatrlm ayn sokan kadnlaryz biz.. Berelanda, Vanda, Uluderede isyan eden kadnlarn sesini sesimize katyoruz. Cumartesi annelerinin yllardr verdii mcadeleyi omuzlarmza ykleyerek kyoruz alanlara, kayplarmzn hesabn soruyoruz. Artk yeter, kadnlarn bar taleplerinin duyulmas iin terk etmiyoruz sokaklar. Krt kadnlarn, Uluderede yaknlarn, sevdiklerini katlederek, Bilgekyde yalnzla ve unutulmaya terk ederek yalnzca savala, lmle deil, Vanda yaanan bir depremin ardndan da yoksullukla ve yoklukla kar karya brakanlara kar terk etmiyoruz sokaklar. Vanda adrlarda yaam mcadelesi veren kadnlarn sesini sesimize katarak byyoruz. Bizler bu 8 Martta cezaevlerindeki kadn yoldalarmzn selamn tayoruz alanlarmza. 200 gndr sren tecrite kar alk grevine giren milletvekili Selma Irmak ve tm KCK tutuklusu kadnlarn yanlarndayz. Cezaevlerinin duvarlarn ap geen 8 Martn cokusunu tutuklu kadn yoldalarmzla paylayoruz. 8 Martn arifesinde biz kadnlarn mcadele cokusuna glge dren KESKli kadn arkadalarmzn tutuklanmasyla bilenen fkemizi tayoruz alanlara. Biliyoruz ki, KESKli kadnlarn 8 Mart Dnya Kadnlar Gn ncesi gzaltna alnmas AKP iktidarnn eril zihniyetinin bir yansmas. renciyi 6 Kasm ncesi, Krt 21 Mart ncesi tutuklayan zihniyet kadnlara da 8 Mart ncesi saldrmakta, rgtl kadn mcadelesini yok etmek istemektedir. zgrlk mcadelesi veren Krt kadnlara zindan yolu gsterilmektedir. Ancak buradan duyuruyoruz ki; sizin zindanlarnz ne bizi ne de tutukladnz yol arkadalarmz mcadelemizden alkoyabilir. Kadnlara, Krtlere, ezilenlere siyaseti yasaklamaya gcnz yetmez. Dnyann yars olan kadnlar zgrleene kadar mcadele etmeye devam ediyoruz, gcmz dayanmamzdan alarak emeimize bedenimize kimliimize sahip kyoruz. Bin yldr brakmadmz bu mcadele yolundan dmemizi bekliyorlar. Mcadelemiz o kadar eski ki, kadnlarn cad diye kazanlarda yakld bir tarihten devralyoruz mirasmz. Kazanlar kaldrdk, isyan bayran atk ve zgrleinceye kadar yolumuza kan tm engelleri reddediyoruz. oalarak yrmeye devam!

ERKEK EGEMENLNE KAZAN KALDIRIYORUZ

YAASIN 8 MART! YAASIN MCADELEMZ!

ZGRLMZ N SOKAKLARA!

neler demitik?

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

Etrafmz kuatan erkek egemenliine kar zor hayatlarmzn iinden karak bakaldryoruz. Sokaklara kyoruz; zgrlmz iin ite imdi kazan kaldrma zaman. Ev iinde en yaknlarmz tarafndan uradmz iddetten kurtulmak iin bavurduumuz karakollar, salk kurulular bizi korunmasz bir ekilde yine evlerimize geri gnderiyor ve evlerin da kapal, tabularla bezenmi dnyasnda alnyor yaamlarmz. Her gn 5 kadn ldrlrken, Cinayetleri fazla abartyorsunuz szlerini duyuyoruz ve her zaman olduu gibi bizlere susmamz, yaadmz iddeti sineye ekmemiz salk veriliyor. Yaamlarmzn elimizden alnmasna kar, kadn cinayetlerine kar artk yeter; iddetinizle barmyoruz. Her gn artarak devam ediyor nefret cinayetleri. Failleri ya bulunamyor ya da bulunmak istenmiyor. Bu yzden tecavz, iddeti merulatran, erkeklii ycelten tm anlaylara kar seslerimizi daha gr kartyoruz ve heteroseksizmin son bulmasn istiyoruz. Bizleri ldren, tecavz eden erkekler haksz tahrik indirimleriyle devlet tarafndan korunuyor. Yaadklarmz bize gsterdi ki kadnlarn takip ettii davalarda erkek yarg her zaman diledii gibi davranamyor, onlarn erkek dayanmasn engelleyip kadn lehine kararlar kartabiliyoruz. Bu yzden kadna ynelik iddet davalarnn da sonuna kadar takipisi olacaz. Katil erkeklerin, tecavzclerin pelerini brakmayacaz. Ev iinde hibir karl olmayan emeimizin erkekler tarafndan smrlmesine artk tahamml etmiyoruz. Kamusal alanda deersizletirilen emeimize sahip kyoruz. Kadn emeini yok sayan istihdam yasalarna ve GSSye kar ykseltiyoruz sesimizi. Bu yzden ev iinde smrlen, piyasada ikincilletirilen, ucuz i gc saylan emeimizin hesabn soruyoruz, yllardr el koyulan emeimizin karln istiyoruz. Savan kr karanlnda kayboluyor taciz, tecavz, iddet. Krt kadnlarna uygulanan hakaretlerle gleniyor erkeklik, Krt kadnlarnn tekiletirilmesine paralel olarak tm kadnlar da tekileiyor ve merulayor erkek iddeti. Onlar sava dedike kadnlar sokak ortasnda av olurken devletin bunlara seyirci kalmas, htt kadn cinayetlerinin nn amas kabul edilebilir hale geliyor. nk devlet terrn kkn kazmakla urayor yllardr. Onlar sava dedike yoksullayoruz, onlar sava dedike tutsaklayoruz, onlar sava dedike emeimiz deersizleiyor, iddet grnmezleiyor, alk artyor. Tm insanca yaama taleplerimiz sava uaklarnn grltsnde yok oluyor. Bu yzden artk onlarn kar uruna devam eden savaa ocuklarmz gndermiyoruz, onlarn savanda taraf olmuyoruz; Artk yeter, bar yolunu an diyoruz. Hayatmz saran erkek egemenliine kar, yaamlarmzn, bedenimizin, kimliimizin, emeimizin zerinde kurulan erkek egemen tahakkm mekanizmalarna kazan kaldryor, isyan bayran ayoruz. Bu yzden seslerimizin drt duvar arasnda skp kalmasna izin vermiyoruz, susmuyoruz, itaat etmiyoruz, zgrlmz iin sokaklara kyoruz!

Fevziye Cengiz adl bir kadnn, 16 Temmuz 2011de zmirde bir elence meknnda polislerce gzaltna alndktan sonra karakolda urad cinsel taciz, hakaret ve iddete dair kamera grntleri yansd medyaya. Fevziye Cengiz, einin kimliini getirmek iin otomobiline gittii srada gzaltna alnmaya itiraz edince, polisler tarafndan tokatlanp kelepelenerek zorla Karabalar Polis Karakoluna gtrlmt. Ortaya kan grntlerde Cengiz; iki sivil polis tarafndan hakarete uruyor, yere yatrlarak kelepeleniyor ve kelepeli haldeyken tekmelenip yumruklanyor. Bu esnada orada olan niformal bir baka polis, ikencenin dardan grnmemesi iin per-

deleri kapatyordu. Yaanan bu olay zerine SDPli Kadnlar Karabalar Polis Karokolu nnde yaptklar basn aklamas ile Devlet yllardr savaarak iddeti merulatrmakta, savaanlar kahraman ve muteber vatanda ilan etmektedir, iddetin ve iddet uygulayanlarn deerli adletildii bir lkede devletin iddetle mamul kurumlarndan birisi olan karakollar da devletine ve devletin erkekliine lyk iler (ikence-kt muamele) yapmakta hibir beis grmemektedirler dedi. Artarak devam eden erkek iddetine, her gn 5 kadn ldrdne de dikkat eken kadnlar, iddetin devlet baba eliyle bu ekilde merulatrldn belirttiler.

SDPli Kadnlar, Beyaz TV ekranlarnda kadn dman aklamalarda bulunan Ahmet akara Taksim Tramvay Duranda mor kart gsterdiler. Kadn istemezse, erkek kolay kolay tecavz edemezdiyen Ahmet akar, bir kadn hakknda siyahi - irkin kz diyerek rklkla da baharatlandrd szleriyle kadnlar aalamaya devam etti. Taksim Tramvay Duranda toplanan SDPli kadnlar Jin, jiyan, azadi, Erkek, devlet iddetine son, Yaasn kadn dayanmas sloganlarn atarak, getirdikleri ddkler ve mor kartlarla bir basn aklamas gerekle-

tirdi. Basn metnini okuyan Sevda Yeliz Nar Her yeni gnde yeni bir tecavz, kadn cinayeti haberi ile uyanyoruz. Kadnlar ldrldnde, bunun ad cinayet deil, namus, cinnet, delilik, kskanlk, sevgi oluyor bu dzene gre dedi. Kadn cinayetleri birbirinden bamsz, mnferit olaylarm gibi gsterilip, ardnda yatan koca bir saldr mekanizmasnn, erkek egemen ideolojinin zeri kapatlmaya alyor diyen Nar, Bu ideoloji, ylesine rgtl srdrlyor ki varln, aileden okula, yargdan medyaya, devletin tm kurumlarnda kendini her gn yeniden retiyor dedi.

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

AKPDEN DAMIZLIK KIZ HKAYELER

Bugn Trkiyede yaanan ekliyle muhafazakrlk, refah devletinin henz ykma uramad Reagan ve Thatcher dneminden farkl olarak, kadn yalnzca, devletin ekildii sosyal alanlardaki salk, bakm gibi yeniden retim hizmetlerini stlenmek zere eve hapsetmekle kalmamaktadr. Kadn iin esas alan olarak aileyi iaret etmekle birlikte kadnn emek piyasasna katlmn da yine aile zerinden, aile btesine destek olan ucuz, gvencesiz, ikincil emek eklinde tanmlamaktadr.

Serap Gne
toplumsal ve kltrel yaplarn, daha dorusu o yaplara yklenen anlam ve deerlerin sreklilii adna gsterilen tepkiye dayanr. Fakat bu tepki, yeni olann mutlak reddiyesiyle yahut salt tepkisellikle tanmlanamaz. Muhafazakrlk, eski (kadim ve ezeli) ve yerleik olann, geleneksel ve kutsaln srekliliini modern koullarda salamaya almann iradesine ve yeteneine sahiptir; bu irade ve yetenekle restorasyondan ve gelenekilikten farkllaarak kendini var eder. (Babakan Erdoann AKPnin muhafazakr demokratln anlatrken alntlad Tanl Borann muhafazakrlk tanm ) Bunu Tanl Borann ayn eserinden (Trk Sann Hali: Milliyetilik, Muhafazakrlk, slamclk, Birikim Yaynlar) bir baka alntyla tamamlayalm: Muhafazakrlk, kapitalist modernlemenin, somut, zgl toplumsal malzemeye uyarlanmasnda ilev grr, hatta kapitalizmin tkanklklarn amasna yardmc olur (s. 55). Tm dnyada yeni liberal ekonomi politikalar ile yeni san kol kola ykseliinin Trkiyeye izdm olarak grlebilir AKP iktidar. Bu yoldaki giriimler ve tkanlar olan 24 Ocak kararlar, 12 Eyll darbesi, zal yllar, kirli sava dnemi, ekonomik krizler ile inili kl gidiatta bir trl istikrara kavuamayan Trkiye, nihayet AKP iktidar ile rayna oturmu grnyor. Yeni liberal ekonomi politikalar ile Trkiyede muhafazakr demokratlk olarak tanm bulan yeni san (Batda yeni muhafazakrlk) on yllk AKP iktidarnda bulduu istikrar, kadnlar asndan ana balkta toplanabilecek sonular yaratt ve bu sonularn her biri, kadnn emei ve bedeni zerindeki erkek egemen tahakkmn derinlemesine hizmet etmekte. Bunlardan birincisi, yeni liberal ekonomi politikalaryla sosyal devletin tasfiyesi zerinden yoksulluun yapsallamas ve kadnlamas ile birlikte, kadn emei zerindeki erkek egemen tahakk-

Margaret Atwood, Damzlk Kzn Hikyesi (The Handmaids Tale) kitabn yazdnda 1980lerin ortasyd. Atwood romann, Kadnlar eve dnsn, oluk ocuklarna sahip ksn diyen Reagan (ABD) ve Thatchern (ngiltere) seilmesinden ksa sre sonra, yani Batda 1960larla 70lerin cinsel devriminin arlklarnn eletirisi zerinden byyen muhafazakrln, kadnlarn nceki on yllarda elde ettikleri kazanmlar tersine evireceine dair feminist kayglarn ykseldii bir dnemde kaleme ald. 1986da yaynlanmasyla birlikte ok satanlar listesine giren ve yaygn ekilde kitlelerle buluan (daha sonra sinemaya da uyarlanan) roman, kadn haklar iin verilen mcadelenin kar devrimci bir darbe ile bastrlmasndan sonra yaananlarn hikyesi zerinden, muhafazakrln kadnlarn kazanmlar asndan oluturduu tehdide iaret eden gl bir feminist distopya. Bu distopya, dini muhafazakrl abartl ekilde olumsuz resmettii iin epeyce eletiri alm.

Bundan be-alt yl nce, Trkiyede Tehlikenin farknda msnz? sloganyla kentli st ve orta snflarn zellikle yaam tarzlarna mdahale noktasnda korkularn gdklayan kampanya da hem hedef kitlesi hem de tehlike unsuru addettii kesimden epeyce eletiri almt. Bu kampanyay yrten ve o gn iin iktidar mcadelesinin bir saf olan kesimin, salt gndelik yaam pratiklerine dnk tehdidi iaret ederek aslnda stn rtt esas tehlikelerin gereklendii lkenin bugnk tablosunda, gndelik hayatn muhafazakrlamasndan teye syleyecek pek bir eyi yok gibi grnyor. Onu da olduka clz bir sesle dillendiriyorlar. Oysa on yllk AKP iktidarnn Trkiyede kadn hareketinin gndemi asndan bundan ok daha teye varan sonular oldu. Batda yeni muhafazakrlk, Trkiyede muhafazakr demokratlk Muhafazakrlk, kapitalist modernleme sreci karsnda, bu srecin zd siyasal,

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

mn derinlemesidir. kincisi, gndelik yaam pratiklerinin tesine varan etkileriyle muhafazakrlamann, kadnn bedeni zerindeki erkek egemen tahakkm sermayenin gereksinimleri dorultusunda derinletirmesidir. nc olarak ise, ilk iki balktan bamsz olarak ele alnamayacak olan kadna ynelik iddetin katliam boyutuna varmasdr. Bir kapitalist ajan olarak muhafazakrlama Muhafazakrln kapitalizmin zgl toplumsal malzemeye uyarlanmasnda ve kapitalizmin tkanklklarn amasnda nasl ilev grdne dair en gzel rnek, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Taner Yldzn yakn tarihli aklamalar oldu. Trkiye Cumartesileri alma uygulamasn kaldrd 70lerde hak etmedii bir refah seviyesi yaad. Mesai erken balaynca erken bitecek. Bylece gn ndan daha fazla yararlanacaz. Esnafmz zaten bunu yllardr yapyor. Bu aslnda kltrmzde de var. Devlet bunu niye yapmasn ki? Ylda 3 milyar kilovat saat elektrik tasarruf edebiliriz. Cumartesi tam ya da yarm gn mesai yaplmas iin de harekete geeceiz. Zenginlemeyi ancak almayla elde edebiliriz. (alanlar az m uyusun sorusuna karlk olarak) Uyku sresinde azalma olmaz. Vatanda akam daha erken uyur. Bakann Protestan Ahlak ve Kapitalizmin Ruhu (Max Weber) kitabnn Mslman versiyonunu yazd bu szler, muhafazakrln asla gndelik yaam pratikleri ile snrl bir mesele olmayp, kapitalizmin esasl bir toplumsal mhendislik ajan olduunun en zl ifadesidir. rac Bakann bozac ahidi esnaf rneinde olduu gibi, kendisine hep tara gericiliinden ve kk burjuvazinin mrekkep yalamam kesiminden su orta bulmu olan muhafazakrlk, kentli st ve orta snflar yaam tarzna mdahale korkusu ile drterken, esas kabak emekilerin bana patlamakta, emekilerin en emekisi olan kadnlar da bundan katmerli etkilenmektedir.

Yapsallaan yoksulluun kadnlar, ocuklar ve yallar ile ezilen etnik aznlklar olmak zere toplumun kimi kesimlerini neredeyse toptan kapsar hale geldii , ocuklarla yallarn bakmnn kadnlarn omzunda olduu ve aznlklarda da yine kadnlarn dezavantajl kesimi oluturduu gerei dikkate alndnda, bu olgu daha net anlalacaktr. Yoksulluun etniklemesi zerine aratrmalar, ii snfnn Krtlemesi baln tayorsa, sosyal devletin nihai ykmnn yaand gnmzde, yoksulluun kadnlamasndan da rahatlkla sz edilebilir. Bugn Trkiyede yaanan ekliyle muhafazakrlk, refah devletinin henz ykma uramad Reagan ve Thatcher dneminden farkl olarak, kadn yalnzca, devletin ekildii sosyal alanlardaki salk, bakm gibi yeniden retim hizmetlerini stlenmek zere eve hapsetmekle kalmamaktadr. Kadn iin esas alan olarak aileyi iaret etmekle birlikte (Kadn ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanlnn adnn Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl olarak deitirilmesinden de gayet ak bir ekilde grlebildii zere), kadnn emek piyasasna katlmn da yine aile zerinden, aile btesine destek olan ucuz, gvencesiz, ikincil emek eklinde tanmlamaktadr. Dolaysyla kadn hem ev iinde, hem de emek piyasasnda olmak zere iki kat koturmak ve bu performans srasnda da iffetini korumakla ykml klnmaktadr. AKPnin rol modeli: Sibel resin Muhafazakrln kadn bedeni ile imtihan slamc kesimin yaam kou olarak anlan ve ok eliliin yasallatrlmas zerine szleriyle gndeme gelen Sibel resin, ironik biimde sadece szleri ile deil soyad ile de Damzlk Kzn Hikyesini anmsatyor. Roman oku-

yanlar veya filmini izleyenler hatrlayacaklardr, kadnlar oy verme hakkndan yoksun ve okuma yazma renmeleri de yasak. Ancak herhalde en beteri, kadnlarn bedenleri zerinde hibir haklarnn olmamas. Kadnlarn bedeni sadece reme arac olarak grlmekte; kadnlar, kelimenin tam manasyla damzlk muamelesi grmektedir. resinin feministlerden bile daha kadn dostu olduunu iddia ettii grleri, yzlerce yldr kadn bedenini ve dourganln kontrol etmeye alan erkek egemenliinin ve onun eklemlendii kapitalizmin AKP muhafazakrl zerinden yerele uyarlanmasndan baka bir ey deil. Kadn dourganlnn denetimi mcadelesi uzun bir tarihe sahip. Kapitalizmin ortaya k srecine denk den 16. yy. sonu ile 17. yy. balarnda, Avrupada patlak veren salgn hastalklar sonucu nfusta yaanan benzeri grlmemi d, ilk nfus krizini dourmutur. Bu krizin almas iin devletler eliyle uygulanan nfusu artrmaya ynelik tedbirler, binlerce yldr dourganln gizemini ve bedeni zerindeki tasarrufunu korumu olan kadnlar iin bambaka bir dnemin de balamasna neden olmutur. Nfusun kapitalist ulus devletin nemli g kaynaklarndan biri olduu anlay ile, aile, kapitalist toplumda mlkiyetin kuaktan kuaa korunarak devredilmesini ve emek gcnn yeniden retilmesini dzenleyen en temel kurum olarak yeni bir ekil alr. Aile, cinsellik ve dourganln devlet kontrolne alnmasnn da bir aracdr artk. Muhafazakr demokrat AKPnin Genel Bakan ve Babakan Erdoann ocuk szlerinin altndaki de kadn bedeninin kontrol konusundaki ayn takntdr. Kadnlarn canna kast AKP iktidarnn rakamlar itibariyle korkun sonularndan biri, on yllk srete 5000e (yazyla be bin!) yakn kadnn; kocas, babas, sevgilisi, abisi, kardei yani en yakn saylan cmle erkek tarafndan katliama dnen kadn cinayetlerinde ldrlm olmas. Bizim iktidarmzda artmad, grnr oldu teranesinin, yaznn nceki satrlarnda ele alnan olgularla birlikte dnldnde, herhangi bir kymeti harbiyesi, ciddiyeti kalmyor. Kadn cinayetleri, yeni liberal ekonomi politikalar ile bunlarn przsz, sorunsuz ve en yksek rza ile uygulanmasndaki ilev g-

ren muhafazakrlamadan ayr ele alnamaz. Babakan Erdoann AKP program nszndeki szlerinin de ak bir ekilde itiraf ettii zere, muhafazakr demokratlk asla yeninin reddiyesi deildir. Liberalizmin yenisini, erkek egemen tahakkmn eski usulleriyle harmanlayarak gayet gzel hayata geirir. Kadn yalnzca aile iine, eve hapsetmekle kalmaz. Bu evin bir k kaps da vardr: kadn emeinin ucuz, gvencesiz veya kapitalizmin kt gn dostu olarak smrlecei emek piyasasna alr. te kadnlar bu iki alan arasndaki karanlk koridorda, sk sk erkek egemen tahakkm asndan yollarn kaybederler, yeterince iffetli olamazlar, kendi ayaklar zerinde durma ihtimalini akla getirmek gibi affedilmez hatalar yapar, bu karanlk koridordan kurtulmak iin kendilerince tneller kazarlar. Kadn cinayetleri ve bu cinayetler karsndaki erkek-devlet-yarg dayanmas/su ortakl, bu tnelleri, bu ka yollarn kapamann yntemidir. Bugn yaamakta olduumuz muhafazakr demokratlktan eski muhafazakrl, yani Reagan ve Thatcher dnemi yeni san kardmzda, elimizde ite bu korkun be bin rakam kalr.
1Hem demokrat hem muhafazakr olma iddias da Trkiye siyasetinin zgnl olmal. Kendine Avrupadaki Hristiyan demokratlar gibi Mslman demokrat demek, Trk slam sentezi garabetinin devleti-statkocu bir slamc damar yaratt Trkiyede imkn dhilinde olamyor. 2AK PART VE MUHAFAZAKR DEMOKRAS, www.akgenclik.org.tr/ include/File/DocFile/muhafazakar.doc 3Mrekkep yalam trden beyaz Trk-kenti-orta snf faizmine maruz kaldmz bayrak histerisi dnemi hala hafzalarmzdaki tazeliini korusa da Baskn Orann iki tr kk burjuvazi ayrm iin bkz. http://www.radikal.com.tr/ ek_haber.php?ek=r2&haberno=7102 4Yeni Yoksulluk ve Etnisite, Sibel zbudun: [Yapsallaan yoksulluun] bir baka nemli vehesi ise, baz sosyal kategorileri neredeyse bir btn olarak kapsamasdr: kadnlar, genler/ ocuklar, yallar, engelliler, etnik gruplar Zaten dezavantajl kesimleri oluturan bu sektrlerin yaam koullar, neo-liberal ekonomik siyasalarn uygulanmaya konulmasyla, yoksulluun kadnlamasndan, ocuklamasndan, etniklemesinden sz etmeyi mmkn klacak lde bozulmutur. 5Erkek Egemenlii, Kapitalizm ve Dourganln Kontrol, Aye Toksz, bianet.org: bahsi geen nfusu artrmaya ynelik politikalarn en nemli ayaklarndan biri de gebelik nleyicilere, ocuk dr(t)meye ve bebek lmlerine getirilen sert cezalardr. Doum kontrol salayan bu tekniklere ilikin bilgiye sahip olan ve bunu uygulayan kadnlarsa, cad olarak sulanr ve ldrlr. Bylece kadnlar, Orta a boyunca kadn bilgisi olagelmi ve onlara kendi bedenleri zerinde neredeyse mutlak tasarruf yetenei salam olan bu alandan tamamen dlanm; dourmaya mahkum klndklar ocuklarla (ki bunlar gelecein cretli emek ve ev ii emek havuzunu oluturacaklardr) beraber eve kapatlmtr.

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

KTDARIN DDET AKI ERKEKLERN SIRTINI SIVAZLIYOR

Medya Bizi Byle Grme! kadn ve erkek arasndaki farkll bir ztlk olarak tasarlamakta ve insani ilikileri de g ilikileri temelinde tanmlamaktadr. Medya yle bir alg yaratyor ki iddet gren kadnlar diye tanmlanan bir grup kadn var ama bu kadnlar bizden o kadar uzak ve zavall gsteriliyor ki yaadmz tm iddet biimlerini unutuyoruz. Biz evimizdeyiz ve mutluyuz. Boanmak isteyen, aldatan, kocasna itaat etmeyen, kocasna televizyon kumandas frlatan kadn karsnda kendi cinsimize yabanclayoruz. Ayrca ldrlm bir kadn haberi yle anlatlyor ki, kadn da yle davranmasayd, yle yapmasayd gibi ifadeler ve bu durumun yaratt alglar zerinden erkein egemenlii yeniden retiliyor. Medyann genel olarak erkek egemen sylemi ve algy glendiren ilevi AKP tipi muhafazakarlkla da gleniyor. Mart 2006da yaplan Trkiyede Muhafazakarlk aratrmasnda ortaya kan sonular muhafazakarlkla erkek egemenliinin ilikisini anlatan sonular veriyor. Aratrmadaki baz sonulara bakalm. Gelenekler hayatmzn hangi alanlarnda etkili? sorusuna katlmclarn %54,2si aile hayatnda ve kadn-erkek ilikilerinde; %19,5i aile ve yaknlarmz dndaki sosyal ilikilerde; %11,8i devlet dzeninde; %7,1i baka devlet ve toplumlarla olan ilikilerimizde; %7,5i ise bilmiyorum cevabn veriyor. Katlmclar,Geleneklerimizi hangi ortamlarda reniyoruz? sorusuna %66 ailede; %23,7 okullarda cevabn veriyor.

1987de ankrda einden dayak yiyen hamile bir kadnn at boanma davasn kadnn srtn sopasz, karnn spasz brakmamak gerekir ataszn gereke gstererek reddeden bir yargca kar balayan, daha sonra mor ine eylemleriyle sokaa yaylan kadn hareketinin mcadelesinin kazanmlarn yok etmeye dnk bir iktidar pratiiyle kar karyayz. Bu pratii hkmet iddetin artmad bunun medyada grnmnn artt sylemiyle glendiriyor. Kadna ynelik iddetin son on ylda %1400 artt saylarla ifade bulabiliyorken nedense hkmetin syleminde ifade bulmuyor. iddetin medyada grnrlnn artt doru bir tespit ama bu grnrlk iddet uygulayan erkei gryor mu? iddet gren kadn tm plaklyla ortaya sunulup uygulayc erkek gizleniyor. iddetin grnme biimi kadnn biyolojik olarak gsz gren ideolojik yaklam glendiriyor. Grnen iddet; kadn acizletiriyor, srtndaki bakla manetten tehircilik yapyor.Kadnlara dair genel olarak retilen imge ve sylemler, medyada iddeti aratran almalarn bulgularyla birlikte deerlendirildiinde unlar saptamak olanakldr: iddetin temsili, erkein kadndan daha gl olduunu ne sren biyolojik farkllklar sylemine dayanmaktadr. Dolaysyla kadnlar doalar gerei itaatkar, pasif, baml, gsz olarak gren bu anlatda erkekler, saldrgan, her zaman etkin ve gl olarak resmedilmektedir. Medyann da inasnda pay olduu bu gereklik iddias,

Bu sonulardan da anlalaca zere erkek egemenliini yaatan kurumlarn ilevlerini kaybetmediini gryoruz. Yaplan aratrmadan kan esas sonu ise kadn zerine. deal kadn eit, hamarat ve namuslu. Aratrmada kadnlar ve erkekler siyasette, i hayatnda, toplum iinde ve aile hayatnda her bakmdan eit haklara sahip olmaldr, ifadesine evet diyenler % 82 iken; Bir kadnn namuslu olmas her trl zelliinden daha nemlidir, diyenlerin oran % 81. Birinci ifade ile ikincisi eliik gibi grnyor olsa da aslnda elimekten ziyade birbirini tamamlyor. Eitlikten anlalan erkekler arasndaki eitlik oluyor. Toplumsal cinsiyet kalplarnn da pek deimedii anlalyor. AKP Tipi Kadn Dmanl AKP iktidar kadnlara ev iinin ve ocuk bakmnn kutsalln hatrlatp kadna ynelen iddeti destekleyen bir ideoloji biimine dnt. Bu yeni muhafazakarlk tekinin de tekisi olan kadnlar iin en az 3 ocuk dourduklar, ucuz i gcnde en ucuza altklar ev eksenli bir dnyay merulatryor. Bu iin mimarl ise Trkiyede AKPye dt. Bu yeni sylem erkeklik rollerini, pratiklerini de glendirdi. Erkek egemenliini siyaset yap tarznda (kabaday, delikanl), sylemde (Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl), slupta (anan da al git), pratikte (kadn cinayetlerinde tahrik indirimi) yeniden retiyor. Babakann tavr, edas, kulland kelimeler muhafazakar erkekliin grnmlerini tarken, ayn zamanda kadn cinayetleri karsnda ald tavr da erkek egemenliini sahiplenip glendiriyor. Kadn cinayetleriyle ilgili Babakan-

n, Fatma ahinin, AKP Kadn Kollar Bakan Gldal Akitin iddet artmad, grnr hale geldi sylemleri ite tam da bu noktaya tekabul ediyor. Kadn cinayetleriyle ilgili bu sylemler rastlant deil, yeni muhafazakar ideolojinin rn. slami gelenekle merkez sa birletiren bir parti olan AKPde farkl snftan, yapdan, eilimden gelen melezlemi bir erkek egemenlii tremitir. Medya da bu srecin tamamlaycs oluyor. Katil Erkek Deil Kadn Yarglanyor Yeni muhafazakarlk kadna ynelik cinayetleri, taciz ve tecavz de bizim grdmz gibi grmyor. Grdmz, AKP tipi muhafazakarln erkek yanda yargnn da desteiyle katliama dnen cinayetleri makul grd ve taciz ve tecavz eden erkekleri koruduudur. Taciz ve tecavz saldrlarnda adeta len kadnlar yarglanyor. Kadn cinayetleri soykrm boyutuna ularken iddet devlet tarafndan merulatrlyor. Devlet bir yandan kadnlar tecavzcleriyle evlendirmeye, bir yandan da dayak atan erkekle kadn bartrmaya alrken, bu uygulamalara kar mcadele eden kadnlara da zor ve iddet uygulanyor. Yasalar resmi nikahl kadnlar korumay merulatrp dier kadnlar, ahlak d ilan edip korumuyor. Toplu tecavz davalarnda, Fethiye davasnda olduu gibi sonu kmazken, mahkemeler de yllarca sryor ve ayr bir ikenceye dnyor. 8 Mart ncesinde KESKli kadnlar tutuklanarak mcadele eden kadnlar toplum nezdinde sulu ilan ediliyor. Erkeklerin beyanlar ve pimanlklar esas alnrken kadnlarn ne davalara mdahil olmalar kabul ediliyor ne de szleri duyuluyor.

nsan Haklar Dernei 2005 / 2011 yllarndaki KADINA YNELK DDET ile ilgili bir rapor hazrlad:
2005-2008in ilk 8 ay ierisinde (yargya intikal eden) 3074 kadn tecavze uram. Tecavz edenler kamuda grevli polis, asker ve retmenlerle sivil kiilerden oluuyor. 2005 ve 2011 yl arasnda toplam 4190 kadn, erkekler tarafndan ldrld. Cinayetler en ok 2009 ylnda meydana geldi. Verilerimize gre 2007 ylnda 1011 ve 2009 ylnda 1126 kadn ldrlmtr. 2011 yl ilk 8 ay ierisinde, 143 kadn ldrlm, 76 kadn cana kasteden saldr srasnda yaralanm ve bunun dnda mahkemelere intikal eden 82 tecavz vakas meydana gelmitir. 2005-2011 yllar arasnda, 3320 kadn tacize urad gerekesiyle yargya bavurmutur. Ancak genel kamuoyu aratrmasna gre, 2005-2011 yllar arasnda, 110 binin zerinde kadnn cinsel saldrya maruz kald tahmin ediliyor. Fakat madur kadnlarn % 40nn aile, akraba, sevgili ve trelerden korktuklar iin ikyeti olmadklar ngrlyor.

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

ERKEK YARGININ BR KATL DAHA KORUMAMASI N

TAKPSYZ:
stanbulda 2 Aralk gn Glay Armaan ei tarafnda kafasna baltayla vurularak ldrld. Metin Armaann boanmak iin mahkemeye bavurmasnn ardndan Glayn yaknlarnn Glay evden almak istemesine yant Zaten dava atm, bir ey yapmayacam, rahat olun olmutu. Bundan sadece 2 gn sonra ise Metin Armaan, iki ocuk annesi Glay baltayla ldrd. Metin Armaan o bildik savunmaya sarlacak yine: Kendimi kaybettim. Ve kim bilir Glayn sesinin kamayacana olanca gveniyle neler anlatacak Katili bu davada yine haksz tahrik, iyi hal indirimleri alacak; planlayarak ldrmedii gerekesiyle dk ceza alacak, birka yl sonra kp hayatna kald yerden devam edecek. imdi hangi savc bizi inandrabilir Metinin bu cinayeti planlayarak ilemediine. GLAYIN DAVASI KADINLARIN DAVASI. 29 MARTTA STANBUL SKDAR 1. AIR CEZADA OLACAK LK DURUMADA ORADA OLACAIZ.

PEN BIRAKMADIKLARIMIZ
rnn devamna karar vererek durumay 28 Mart 2012 tarihine erteledi. Kadnlar duruma boyunca geciktirilen adalet iin eylem yapld. Glay Yaar Koruma talebi ldrldkten 11 gn sonra savcla gnderilen Glay Yaarn ilk durumas 8 Aralkta stanbul alayan Adliyesinde grld. Durumaya kadar birok hukuksuzluk yaanan davann 28 ubat 2012de ikinci durumas yaplacak. lerinde syledii gibi bir Cuma ezan saatinde ldrld. Sank arlatrlm mebbet cezas ald. Yargtay ise planlayarak ldrmedii kansyla karar bozdu. Dava 21 ubatta yeniden balad. Daha nce olduu gibi kadnlar davay takip edecekler. Nejla Yldz 20 Ekim 2010 tarihinde, kznn eski erkek arkada Gazi Baltac tarafndan evinin yaknlarndaki otobs duranda 17 yerinden baklanarak ldrlen Necla Yldzn ilk durumas aradan 9 ay getikten sonra grlmeye balanm, sanksa adli tp kurumundan gelecek akl sal ile ilgili rapor nedeniyle durumaya bile katlmamt. Yldzn Baltac ile ilgili at saldr davas da ldrldkten sonra grlmeye balanm, Nejla Yldzn durumaya zorla getirilmesine karar verilmiti. Erkek adalet adliye binasnda alan Yldzn ldrldn bu vesileyle rendi. 23 ubatta grlecek durumaya bata yesi bulunduu KESK olmak zere tm kadnlar katlacak. Esin Gne 24 Austos 2010 ylnda kocas Gven Gne ve Beir zm tarafndan uurumdan atlarak ldrld iddia edilen Esin Gnein davasnn 3. durumas 15 ubatta Siirtte grld. Savcln intahar diyerek dosyay kapatmasn Esinin ailesinin mcadelesi nledi. Mahkeme heyeti, olay yerinde keif yaplmasna, DNA rneklerinin incelenmesine ve sanklarn tutuksuz yarglanmala-

ADL TIP RAPORU YNE TECAVZCLER SOKAA BIRAKTI

Ankara Sincanda 2010da niversite rencisi .G.yi karp, tecavz eden Arif Yavuz ve Tolga Deniz, yaklak 7 ay tutuklu kaldktan sonra serbest brakld. Gereke Adli Tptan gelecek raporun en az bir yl daha gelemeyecei, bu srete tecavzclerin madur olmamas idi. Sonraki durumalarda madur avukatlarnn sanklarn tutuklanmas talebine savcnn yant sanklarn hukuksal durumunda tahliyelerinden bu yana bir deiiklik olmad iin tutukluluk talebinin reddini istemek oldu. Mahkeme heyeti oy okluu ile tecavzclerin tutuksuz yarglanmalarna karar verdi. Mahkeme Bakan Osman Kamaz ise sanklarn tutuklu yarglanmas gerektiini belirterek, karara kar oy verdi.

nunda savc tecavzle ilgili yeterli delil olmad gerekesiyle sanklarn beraatini istedi. Avukat Cevriye Aydnn aklamasna gre ise dosya ierisinde birok somut delil var. Bunlardan biri tecavze urayan kadnn ruh salnn bozulduuna dair Adli Tp raporuydu. Ayrca kadnn ifadeleriyle uyuan teknik tespitler de mevcut. Dava srasnda takipi kadnlara yaplan polis basks, gzaltlar ve tehditler de davann bir baka boyutu. 10 erkek toplumdaki yerlerinde hayatlarna devam ederken dava ertelendike yarg sua ortak oluyor.

YARGITAYDA SONULANANLAR
Aye Paal Aye Paaly 11 yerinden baklayarak ldren eski ei stikbal Yetkin iin Ankara 1inci Ar Ceza Mahkemesinin verdii arlatrlm mebbet hapis cezas Yargtayda da onand. Yargtay 1inci Ceza Dairesi kararn oy birlii ile ald. Paal eski einin lm tehditleri nedeniyle koruma talep etmi ancak savclk boand gerekesiyle reddetmiti. Bir ok davada haksz tahrik indirimi uygulanmad gerekesi ile karar bozan Yargtay bu sefer davann kadnlar tarafndan sahiplenilmesi durdurdu. Demet Eygi Adanada Trke retmeni Demet Eygiyi beraberlik teklifini kabul etmedii iin 10 bak darbesiyle ldren Hseyin Ayyldz 4 Ekim 2010da dava sonulanarak 25 yl hapis cezasna mahkm edilmiti. Dosyal inceleyen Yargtay Cumhuriyet Basavcl, sank hakknda tahrik indirimi uygulanmad iin kararn bozulmasn istedi. Sana fazla ceza verildiini savunan Savc, sann ve tanklarnn aklamalarna itibar edilmesi gerektiini savundu. Aye Ylba Boanmak istedii kocas tarafndan daha nce defalarca tehdit edilen Aye Ylba, kocasnn tehdit-

UTAN DAVASI HALA SONULANMADI

Siirtte, Nisan 2010 ylnda ilkretim okulu rencisi drt kz ocuunun, aralarnda bakkal, manav, tuhafiyeci ve iki de kamu grevlisinin bulunduu 35 kii tarafndan 2 yl boyunca toplu tecavze urad ortaya kt. Zanllardan biri de 70li yalardayd. Durumalar baladnda ise davay takip eden kadnlar sank yaknlarnn saldrsna urad, tehdit edildi. Skandallar davas sanklarndan ilkretim mdr yardmcs Fahrettin Kuzu 473 gn yakalan(a)mad! Bu srete Kuzu maan almaya devam etti, salk sorunlar nedeniyle hastaneye yatt. Erkek dayanmas sayesinde bir tecavzc aylarca elini kolunu sallaya sallaya sokaklarda dolat. Utan davas olarak bilinen davann 13. Durumas getiimiz gnlerde Siirt Ar Ceza Mahkemesinde grld. Durumada tutuklu yarglanan 10 sank ve tutuksuz yarglanan 9 sank hazr bulundu. Davann gidiatnn ise erkek yargnn tecavzc erkeklerle dayanmasn ortaya koyuyor.Kadnlar ise davay sonuna kadar takip edecek.

FETHYE DAVASINDA SAVCI BUYURDU: TECAVZE DELL YOK!

2007 ylnn Haziran aynda Mulann Fethiye ilesinde 25 yandaki bir kadn, aralarnda kamu grevlilerinin, retmenlerin ve milli eitim mfettiinin de bulunduu 8 kii tarafndan toplu tecavze uramt. Fethiye 1. Ar Ceza Mahkemesinde grlen durumann yedincisi 17 ubat gn grld. Mahkeme hkimi, kadnn avukatlarnn yarglanan sanklarn bilgisayarlarndan kan pornografik grntlerin incelenmesi talebini davayla alakas yok gerekesiyle reddetti. Dava 27 Nisana ertelenirken duruma so-

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

Bizim kararllmz AKP hkmetini ok tedirgin etmi ki ileri demokrasi anlayndan bizleri de mahrum brakmayarak, evlerine gerekletirilen basknlarda KESK Kadn Sekreterimiz Canan alaan, SES Kadn Sekreterimiz Bedriye Yorgun, TM BEL-Sen Kadn Sekreterimiz Gler Elverenin de aralarnda bulunduu toplam 9 kadn ynetici ve yemizi tutuklatt. Ama bizler bir yandan akladmz 8 Mart eylem programn yaama geirerek kadn dman AKPnin ipliini pazara karmak iin var gcmzle abalarken -ki sre oktan iyerlerimizde balad- bir yandan da tm tutsak kadnlarla dayanmay srdreceiz. KESKli kadnlar olarak, zgnz, arkadalarmz zlyoruz ama YASTA DEL SYANDAYIZ!
ETM-SEN ZMR 2 NOLU UBE KADIN SEKRETER

AKPNN 8 MART HEDYES

Ebru Dinel

Her 8 Mart ncesi kadn hareketindeki kadnlar tatl bir heyecan sarar. Yzyl akndr sregelen mcadeleyi ykseltmek, daha ok kadna ulamak, sesini daha ok duyurmak, taleplerini dile getirmek isteyen kadnlar hummal bir almaya giriirler. Biz KESKli kadnlar iin de ayn ey geerlidir. Genel merkezler ve yerellerde aylar ncesinden 8 Mart hazrlklar yaplr. Bu yl KESKli kadnlar olarak bir ilki yaadk. Temmuzda yaplan KESK kongresinde, kadnlarn yllar sren mcadeleleri sonucu tze konulan KESK Kadn Meclisinin ilk toplantsn 28-29 Ocak tarihlerinde gerekletirdik. Genel Merkez Kadn Sekreteri, KESK Genel Meclisinin Kadn Birimi, Genel Merkez Kadn Sekreterleri ve ube kadn sekreterlerinden oluan KESK Kadn Meclisi, hava muhalefetine ramen yaklak 90 kadnla topland. KESK Kadn Meclisinin KESKteki kadn hareketini ilerletecei ortak noktasnda buluan kadnlar olarak Kadnlar iin kadnlardan yana politikalar retmek iin bir araya geldik. Mecliste, kapitalist ekonomik sistemin dayatt gvencesiz alma tarznn en fazla kadnlar madur ettii ve kadn emeinin smrsnn artt, AKP hkmetinin kard Torba Yasa, GSS gibi yasalarn en ok kadnlar etkiledii; Toplumsal yaamn muhafazakrlat, erkei koruyan yasalarla kadnlarn katledildii, adndan kadn karlan Bakanln kadn deil aileyi koruduu; Milliyeti-rk sylemlerin, sava rtkanlnn artt, gz gre gre katliamlarn yaand, 30 yldr sregelen savan kadnlara ac, alk, yoksulluk, g, tecavz, fuhu olarak geri dnd tespitlerini yaptk. Yaplan bu tespitlerden sonra Kadn Meclisi olarak, Esnek ve Gvencesiz almaya, Kadn Cinayetlerine, Kadna Ynelik iddete, Bask ve Tutuklamalara ve Savaa Kar, 8 Martn Resmi Tatil lan Edilmesi in

HZMET RETMYORUZ! iaryla 8 Martn rgtlenmesi, 8 Martn her yerde gnnde kutlanmas, bir haftaya yaylan etkinliklerle iyerlerinde 8 Martn gndem yaplmas, Kadna ynelik iddete kar btnlkl bir eylem program hazrlanmas, En ksa zamanda, kadnlarn aclarn paylatmz ifade etmek, hem taziyelerimizi iletmek hem de bar talebimizi haykrmak iin Roboskinin ziyaret edilmesi, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlnn kaldrlarak Kadn ve Eitlik Bakanlnn kurulmas iin eylemliliklerin rgtlenmesi, Yeni bir anayasa yaplmas iin gerekli ortamn olmad, tm kesimleri kapsayan bir anayasann hazrlanmas gerektii gibi kararlar aldk. Sonu Bildirgesini ertesi gn kamuoyuyla paylatk. KESKli kadnlar olarak, AKPnin uygulad neoliberal politikalarla kadnlar nasl smrd, Krt sorunundaki zmszlk sraryla ncelikli ve en fazla kadnlar madur ettii, toplumu muhafazakrlatrd, eril zihniyeti devletin her kademesinde ve uygulamalarnda yeniden defalarca ret-

tii vs. tespitleri ile AKP hkmetinin kadn dman yzn bir kez daha ortaya koyduk, aldmz kararlarda da mcadele deneyimimiz, birikimimiz ve z gcmzle mcadeleyi ykseltme kararllnda olduumuzu deklare ettik. KESK Kadn Meclisi sona erdiinde oradaki ou kadn gibi ben de gerek KESK iinde gerekse genel kadn mcadelesinde nemli bir dnemecin ykn birlikte omuzlamann, erke kar birlikte durabilmenin, zcesi kadn dayanmasnn gcn tm benliimde hissediyordum. Tm bunlara eitim emekisi kadnlarn en fazla rgtl olduu Eitim Senin Kadn Eitimciler Eitimini balatmas, Kadnlar Kadnlar rgtlyor Eitim Sen Kadnlarla Byyor! iaryla 8 Marta start vermesi ve Mor Tahta Eylemi ile okullarda Toplumsal Cinsiyet Eitsizlii derslerinin verilecei bilgisi eklenince mcadeleye dair inancmz ve zgvenimiz artt. Hissettiimiz bu gl kadn dayanmas ve mcadeleyi ykseltmekteki kararlmz, AKP hkmetini ok tedirgin etmi ki ileri demokrasi anlayndan bizleri de mahrum brakmayarak, evlerine gerekletirilen basknlarda KESK Kadn Sekreterimiz Canan alaan, SES Kadn Sekrete-

rimiz Bedriye Yorgun, TM BEL-Sen Kadn Sekreterimiz Gler Elverenin de aralarnda bulunduu toplam 9 kadn ynetici ve yemizi tutuklatt. 21 Aralk Grevinin yanklar sryorken, 4688 sayl sendika yasasnn Meclisin gndemine gelmesi yaknken hkmet, 8 Martn resmi tatil ilan edilmesi talebiyle hizmet retmeyeceklerini aklayan kadnlar zerinden, toplumun en dinamik muhalif glerinden KESKi itibarszlatrma, basklarla sindirme, sesini ksma niyetinde. Adna bile tahamml edemedii kadn, ataerkil-kapitalist sistemin taleplerine uygun olarak, pasif, gsz, itaatkr, baml, rgtsz klma abalarna kar duran KESKli kadnlara yaplan operasyon da bu niyetin bizlere den ksm Yukarda anlatmaya altm mcadele azim ve kararllmz krmaya alyorlar. Ama bizler bir yandan akladmz 8 Mart eylem programn yaama geirerek kadn dman AKPnin ipliini pazara karmak iin var gcmzle abalarken -ki sre oktan iyerlerimizde balad- bir yandan da tm tutsak kadnlarla dayanmay srdreceiz. Ta ki yoldalarmz olmalar gereken yere, yan bamza dnene dek, KESKli kadnlar olarak, zgnz, arkadalarmz zlyoruz ama YASTA DEL SYANDAYIZ!

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

TARHMZDEN KESTLER
Dnyada 8 Mart:
1857de ABDnin New York kentinde 40.000 dokuma iisi kadn daha iyi alma koullar talebiyle grev balatt. Kadn iiler, ign sresinin uzunluu, kt alma koullarna kar mcadele bayran ykseltmilerdi. 12-14 saati bulan alma srelerinin 8 saate ekilmesi ve alma koullarnn dzeltilmesi iin greve gittiler. 1889 Kibriti kadnlar grevi: Londradaki Bryant ve May farikalarnda dehet verici koullar altnda alan kadnlar beyaz fosforla almann sonucu olarak ene kemii hastalklarna yakalanyorlard. ene kemikleri ryor ve yemek yiyemiyorlard. alma koullarnn dzeltilmesi iin yaptklar grev kitlesel destek grd. 1908de, Beyaz Fosfor maddesi, sendikal hareket sayesinde yasakland. 1908 ylnn 8 Martnda yine dokuma iisi kadnlar grev balatarak iyerlerini igal ettiler. Taleplerini daha da geniletmilerdi: 8 saatlik ign, ocuk emeinin smrlmesine son verilmesi ve kadnlara oy hakk tannmas. 1909da Manhattanda 20 bin gmlek iisi kadnn grevi, dier fabrikalara da yayld. Polis saldrsnda yzlerce kadn yaraland ve tutukland. Grev, talepleri kabul edilinceye kadar, yaklak iki ay srd. 1910 ylnn Austosunda Danimarkada toplanan 2. Enternasyonalin Kadnlar Konferansnda, Clara Zetkinin nerisiyle bir Uluslararas Kadnlar Gn belirleme karar alnd. Bu karardan yola karak ilk kez 19 Mart 1911de Avusturya, Danimarka, Almanya ve svirede toplam bir milyonu akn kiinin katld eylemler dzenlendi. Aradan bir hafta gemeden, 25 Martta New Yorktaki Triangle Tekstil Fabrikasnda kan yangnda, neredeyse tamam gmen kadnlardan oluan 146 gen ii yaamn yitirdiinden Dnya Kadnlar Gn iin bu olayn nemi byktr. 8 Mart tarihi 1914 ylndan beri Dnya Kadnlar Gn olarak kabul edilmektedir. kinci kuak kadn hareketinin hala ykseli iinde olduu 1975teyse bu gn BM tarafndan da resmen tannd. Kadnlarn haklar iin yrttkleri mcadeleler, sosyalist kadnlarn nclnde tarih sahnesinde grnr hale getirildi. Kadnlarn 1857de yakt kvlcm, 53 yl sonra tm dnya kadnlarnn ortak mcadele tarihi olarak gelenekleti. Dnya, yaratcs kadnlar olan, nderliini kadnlarn balatt grevlerle alkalanrken, yaadmz corafyada bu hareketlenmelerin tabi ki yansmalar oldu. Kadnlar ii grevlerinde mcadele bayran ykseltirken, yaamn btnne kar da szlerini sylediler.

Bizim corafyamzda 1800l yllarn sonlarndan, Cumhuriyetin ilk yllarna kadar yaanan bir ok grev kadn iilerin younlukta alt sektrlerde ba gstermi ve kadn iiler yaanan grevlerin en nde sahip kanlar olmutur. 4 Ocak 1867 tarihinde stanbulda yaymlanan The Levand Heraldda kan haber, ilk ii hareketi haberlerinden biridir. Geen Sal gn maliyeden 20-30 paray gemeyen alacaklar biriken bir kme kadn, tekrar certlerinin denmesi isteinde bulundular. Cevap olarak allm para yok szn iiten kadnlar gittike daha fazla amata yapmaya baladlar ve ancak dardan mdahale ile sustular. kan kargaada, kadnlarn birounun itilip kakld sylenmektedir. 27 Ocak 1873 tarihinde yaplan ilk byk grevlerden tersane grevinde, kadnlar burada alan babalarna ve elerine destek vererek, grevlerine katldlar. Dnemin gazeteleri tarafndan hanm kuvvetleri olarak biraz da alaya anlan kadnlar, grev krclarla da mcadele ettiler. 1873 Tramvay grevinde de tramvay alanlarnn eleri, raylara yatarak tramvaylarn altrlmalarn engellediler. 1872-1907 arasnda yaanan 50 grevden 9u kadnlarn alt dokuma endstrisindedir..

Devlet fabrikas olan Feshanedeki grevin rgtleyicisi de kadnlardr.

Osmanl Kadn Grevlerinden 8 Marta:

22 Austos 1876da ise, Feshanede alan 50 Rum ve Ermeni kadn ii, Bab- Aliye yryerek, sadrazama bir dileke sundular ve denmeyen cretlerinin denmesini istediler. grevcilerle gvenlik gleri arasndaki atmaya kadnlar da katld. 25 Haziran 1908de gnde 16 saat alp, yeterli ekmek bile alamayan Sivasl kadn iiler eylem yapt. Dayanlmaz bir hale gelen ktlk ve alk yznden kadnlar, vilayet konan talayarak buday depolarn yamalad. 1910 ylnda ise, Bursada greve giden 3 bin iiden ou kadnd. 1912 ylnda sendikalama iin yasal boluk yakalayan Cibali ttn iileri, yl sonra zmir ttn iilerinin cret ve sosyal hak grevlerine destek verir. Cibali iilerinin yardan fazlas kadndr. 1921de kadnlar ilk defa 8 Mart Ankara balarnda kutladlar.

1908 yl, lkede zor ve kt artlardaki alma koullarna tepkinin iddetlendii, grev dalgasnn yayld bir yl oldu. Bu dalga iinde 100 akn grev rgtlendi, bunlardan 40a yakn kadnlarn alt gda, ttn, dokuma gibi i kollarnda yapld. 1 Ekim 1908 zmir-Aydn demiryolu grevinde

10

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

ELMZDEN ALINMAYA ALIILAN ZGRLMZDR

Sava zamanlarnda erkeklik rol kutsanr ve bu rol yceltildike kadnlk aalanr. Bu nedenledir ki sava dnemleri kadnlar iin iddet, tecavz, lm gibi sonular iermektedir. Askeri eitimle kadna ynelik iddet, aalama tevik edilir, fuhu, pornografi erkekler iin hem erklik ispat hem de bir rahatlama yntemi olarak kullanlr. Militarizm hayatmzn en kk noktasna kadar sirayet eder ve erkeklikten beslenen bu sylem hedef tahtasna nce kadnlar yerletirir.

MLTARZE EDLEN YAAMLARIMIZDIR

Eylem Karaca

Cumhuriyetin kuruluundan bugne hep bir gvenlik problemi ile birlikte tekiler yaratlm ve toplumun militarize edilmesinin hakl sebepleri retilmitir. Ordu siyasal hayatta etkin rol oynam, iddetin siyasal alann iinde ve dnda meru grlmesi salanm, hiyerari vazgeilmez grlp olaanlatrlm ve tabi ki erkeklik kutsanmtr. Askeri kltr toplumun deerleri haline getirilmi, askeri eitim, erkekleri srne srne itaat ettirirken, toplumu da itaat eden pozisyonuna sokmak iin kullanlmtr. Bu durum direk sava srelerinde olduu kadar souk sava ya da bar dnemlerinde de ince ince ilenen uzun bir srecin sonucudur. Militarizm denilince her ne kadar aklmza ilk olarak ordu ve asker gelse de militarizmin sadece orduyla balantl olduu varsaymn kabul etmek gnmz yorumlamada bizi baz yanl sonulara gtrecektir. Mesela bu varsaym AKPnin TSK ile yaad gerilimden kaynakl hkmetin militarizme kar olduu yanlsamasn bile dourabilir. Bu ok byk bir yanlsamadr nk AKP orduyu ve militarizmi kesinlikle tasfiye etmemesinin yan sra baka aralarla kendisine tekiler belirlemeye devam etmekte ve militarizmi yaamn en kk hcrelerine kadar yerletirmektedir. Mesela ehir merkezlerinde her gn says artrlan polisler, niversitelerde neredeyse adm ba karmza kan zel gvelik birimleri, ehir merkezlerine kurulan ak karakollar- stanbulda Gezi Park, Ankarada Gven Park- paral askerler , hkmet eliyle her grup toplants bata olmak zere her sylemiyle hayatmzn iine yerleen militarist sylem. lkede bunlardan en grnr olan Krt illerin devam etmekte olan savatr. Her ne kadar bunun bir sava olmadn, bir terr sorunu olduunu anlatsalar da yaanann bir sava olduu alenen aktr. Ve ne yazk ki devlet ve hkmet eliyle yrtlen kirli bir savatr. AKPnin bu sava koullarn srekli yaratarak zmden yana bir adm atmad, sava konseptini yaammzda merulatrmaya alt ve toplumu militarize etmek iin en uygun ara olan milliyetilii kulland ayn aklkla karmzdadr. Blgede ise artan militarizmin kadnlara etkisi ok daha yakc olmaktadr. ncelikle sava konseptinde kadnn annelik rol kutsanr, direk savaa katlmaz (buradan dz mantkla kesinlikle kadnlar da zorunlu askerlii

tabii tutulmaldr sonucu kmamaldr). Erkeklik kutsandka kadnlar aalanr ve bu, teki olarak kabul edilen tarafn alt edilmesinin nemli bir yolu olarak grlmektedir.( nk onlara gre bir milletin kadnlar o milletinin erkeklerinin namusudur ve her ne koulda olursa olsun korunmaldr) Bu nedenledir ki sava dnemleri kadnlar iin iddet, tecavz, lm gibi sonular iermektedir. Askeri eitimle kadna ynelik iddet, aalama tevik edilir, fuhu, pornografi erkekler iin hem erklik ispat hem de bir rahatlama yntemi olarak kullanlr. Sonu olarak bylelikle kadn bedeni militarizmin ve milliyetiliin nemli ilgi alanlarndan bir tanesi olur. Bunun bir sava politikas olarak TC tarafndan benimsendii ortadadr. Bu durumda ise kadnlarn grd iddetin, yaanan tecavz vakalarnn hzla artmas kanlmaz bir durumdur. Tecavz vakalarnn ounun, her yatan kadnla olmakla birlikte, ocuk yataki kadnlara zellikle askerler, polisler, devlet grevlileri ve zel gvenlikler tarafndan gerekletirildii tespit ediliyor. ikyet etmek zaten yeterince zorken, devletin btn kurumlarnn tecavzcleri koruyor olmas ise bunun bir devlet politikas olduunu ve bundan srarla vazgemediklerini ispatlyor. Ayrca sava konseptinin yaratt psikoloji ile birlikte ayn milletin mensubu olan erkekler tarafndan ise kadnlarn daha fazla iddet grd, daha fazla ezildikleri ve birok kadnn bu sebepten intihar ettii de ok ak grlebiliyor. AKP militarizmi sadece blgede yaygnlatrmyor. Trkiyede de hzla totaliterleen bir rejimle birlikte toplumun militarize edildiini gryoruz. Son dnemde emniyet tekilatnda artan polis nfusunun ve tehizatn verilerine bakldnda polis devletine mi gidiyoruz tartmalarnn gndeme gelmesinin hakl gerekeleri olduunu grebiliyoruz. Yine ieride bir gvenlik sorunu yaratlp her noktadan kuatlyoruz. Kurulan karakollarn haddi hesab yok. Ciddi bir polis alm yaanmakta ve bulunduumuz her alanda polislerle kar karya gelmeye balyoruz. leri demokrasi anlaynn gerei olarak ikenceye son vereceini anlatan, hatta bakannn meclis krslerinden alad hkmet ikenceyi ciddi bir biimde artryor. En ufak bir gsteriye dahi tahammlleri kalmam grnyor ki gsterilere ciddi ekillerde mdahale ediliyor. teki grdklerini etkisiz hale getirebilmek adna her yntemi deneyip, btn bir hayat denetlenebilir hale getiriyorlar. Yrdmz sokakta, oturduumuz bir bankta, her yerde izlenebiliyor, adm adm takip edilebiliyoruz. hlal ettikleri yasalara her gn birini daha ekliyor ve hi yetkileri olmadklar halde is-

tedikleri herkesi dinleyebiliyor, izleyebiliyor, takip edebiliyorlar. Zaten yetki ok gerekiyorsa onu da hemen artrabiliyorlar. Muhalif olan herkesi zel yetkili mahkemeler ve terrle mcadele yasasnn hedefi haline getiriyorlar. Bu aralarla birlikte her gn tutuklanan insanlarn says artyor, renci, gazeteci, yazar herkes hedef haline getiriliyor. AKP militarist bir yaam biimini rgtlerken kadnlara ise ok fazla seenek brakmyor. nk bilindii zere yaam militaristletike bu durum kadnlar daha fazla etkiliyor ve erkek egemen sistemin izdii snrlar zorlamak daha da zorlayor. Militarize edilen toplumlarda kazanlm kadn haklar ya da kazanlmas yakn olan haklar da geriye dmeye balyor. Toplumsal cinsiyet rolleri etin bir ekilde perinleniyor ve kadn yaam alanlarnn dnda evlere hapsedilmeye allarak, desteki pozisyonuna dyor. Bununla da kalmyor; militarizmin artt her durumda kadna ynelik iddetin ciddi bir biimde artt ve merulat grlyor. Yanndaki corafyadaki kardeini ldrmeyi hak gren zihniyet, hakkn arayan insana nefes aldrmamaya alan zihniyet, yanndaki kadnn da gerektiinde dvlmesi gerektiini alayan bir zihniyet haline geliyor tabii ki. Bugn kadn cinayetlerinin oranlarndan bile bu tespite ulamak mmkn. Militarizmin topluma adeta bir yaam biimi olarak dayatld durumlarda egemenler yine kendilerine kar yeni ya da ayn tekileri yaratr ve kadnlarn pozisyonunu da biraz nce yukarda anlatld gibi belirler. Ya evinde, yeni itaatkr vatandalara gebe, toplumsal cinsiyet rolnn kabulnde kadn olursun, onun iin tehlike yaratmayacak bir grubun mensubu olarak ya da sava ganimeti saylacak olan, bulunduun topluluun namusu grlen ve zarar vermek iin son tahlilde mutlaka sana zarar verilmek istenecek olan, sindirilmeye allacak olan kadn olursun. Her ikisi de kadnln bir baka ezilmilik halleridir ve ounlukla her ikisi de mecburiyet hissinden kaynaklanr: Birisi rollerin doallna inandrlmln getirdii bilinsizce gelien mecburiyet hissi, ikincisi ise farknda olmann getirecei bilinli mecburiyet hissidir. Son olarak ayn zamanda nmzdeki uzunca bir sre iin paymza den, paymza dm olan bu kadar tatsz bir pasta dilimini bize o pastay sunanlarn suratlarna yaptrmak olmaldr. Yol ve yntemlerini mutlaka deerlendirecek, tartacaz fakat hemfikir olduumuz nokta AKP militarizminin nce kadnlar vurun! emrine tm gcmzle kar kmamz gerektiidir.

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

DRENEN CADIDIR!
Cad, erkek egemen sistemin basklarna boyun emek istemeyen, direnen kadnn zgrlk mcadelesinin simgesidir. Cad avlar, kadn cinselliine duyulan korkunun, kadnlarn alternatif tedavi uygulamalarnn engellenmesinin, krtajn serbest braklmasnn, yalnz yaamay seen kadnlarn toplum dna itilmesinin ve kadn topluluklarnn yasaklanmasnn, kadnn eve kapatlmasnn yksn anlatr. Cad avlaryla, kadnn kendi bedeni zerindeki kontrol ve denetimi erkeklere gemitir. Bylece kadnlar, Orta a boyunca kadn bilgisi olagelmi ve onlara kendi bedenleri zerinde neredeyse mutlak tasarruf yetenei salam olan bu alandan tamamen dlanm; dourmaya mahkm klndklar ocuklarla (ki bunlar gelecein cretli emek ve ev ii emek havuzunu oluturacaklardr) beraber eve kapatlmtr. Cad avlar toplumsal cinsiyeti kurmann bir esi olduu gibi, tm dnyay hiyerariye sokmay amalayan bir abayd. Bu olay dnya-ekonomisi dzleminde cereyan etti ve tekinin kadnlatrlmas ile balantl idi. teki, zayflk, edilgenlik, tembellik, cinsel serbestlik, akldlk gibi zelliklerle nitelendirildi. Kadnlar ve tm tekileri belirleyen bu gibi nitelikler toplumsal cinsiyetin de inasn hzlandrd. Kadn doa ile balantlandrlp fethedilecek terbiye edilecek bir dmand. Yeni dnya dzeninin yerlemesi ve yaylmasnda bundan daha iyi bir ideoloji ve pratik olamazd. Cad avlar, akl, bilim, saduyu gibi kavramlarn erkekletirilmesini, kadnlarn insanlk tarihi boyunca binlerce yldr biriktirdii deneyim ve bilgilerin, mutlak devletin, egemen snflarn ve cinsiyetin tekeline alnmasn salamtr. Ebelik gibi kadnn bedeni zerindeki tasarrufunu korumasna olanak tanyan becerileri de ieren saaltclk; cadlk kant olarak sunulmu ve kadnlarn elinden alnmtr. Saaltc kadn, isterik kahkahalar atan, tehlikeli, dengesiz, llemez, denetlenemez, ngrlemez siyah pelerinli cadlar olarak resmedilmi, modern tbbn doktor erkei ise ll, dengeli, denetim altna alan, ngren, hastasnn kaderini elinde tutan beyaz gmlek iindeki iktidar imgesi olmutur. Cad avlar yalnzca saaltc/ebe kadnlar hedef almakla kalmam, bir erkek zerinden tanml/erkee baml bir yaam srmeyen, bamsz, yalnz yaayan kadnlar da hedef tahtasna koyarak, toplumsal cinsiyet rollerinin yapsallat bu dnemde, hizaya almtr. Cad Avlarna Ksaca Bakalm ki Dominikli Engizisyon mahkemesi yesi Heinrich Kramer ve James Sprengerin 1486da yazd Malleus Malleficarum (Cadlarn Tokma) adl kitap cad avlar olarak bilinen kadn katliamlarnn balamasna neden oldu. Cadlarn kimler olduunu, ikencenin nasl yaplacan anlatan kitap, cadl kadnlara zg olarak tanmlanmaktayd. Cadlar eytanla iftleen ehvet dkn yaratklard. Malleus, ikenceci mahkeme yeleri ve para dkn tacir avclar iin baucu kitabyd. Cad avlar Almanya, ngiltere ve Fransa gibi lkelerde balayarak 17. yzylda tm Avrupaya yayld ve 18. yzyl ortalarna kadar srd. Daha ok kyl kadnlar ve ocuklar cad olarak suland ve idam edildi. Cadlkla sulananlar genelde yal, fakir, dul, kasaba, ky ebesi ve hi evlenmemi kadnlardan oluuyordu. Erkein toplumsal koruyucu gcn reddeden kadnlar hedef alyordu kilise ve mutlak devlet. Cadlar erkek egemen dzenin buyruklaryla yaamay reddediyor ve kendi dnyalarn kuruyorlard. ou toplum dna itilmiti. Kadnlar iri benli, sakall, bedenleri deforme olmu, son derece irkin olarak tanmlanyor ve irkinlikleri doa st gleriyle ilikilendiriliyordu. Cad mahkemelerinde kadnlarn vcutlarnda eytan izi aranyordu. Bir ikence yntemine dnen aramalarda kadnlar rlplak soyuluyor ve vcutlarna ine batrlyordu. kencelerde kadnlara ou zaman tecavz edilirdi. kence altndaki kii acyla kvranr, haykrr ve alarsa eytann vcuduna hkmetmediine ve cad olmadna kanaat getirilirdi. Yalnzca cadlar ikenceye direnebilirdi. yle acmasz, ikence yntemleri deneniyordu ki direngenlik asla affedilmiyordu. Cezas kesinlikle lmd. Cad avlar 1550-1650 yllarnda balad. 1560tan sonra merkezi ve yerel devlet makamlar ie el att. Fransa, ngiltere, svire skoya, Almanya gibi yerlerde saysz yarglama ve kovuturma yapld. 1430-1780 yllar arasnda yal kadnlarla balayan, ardndan ocuklar, daha sonra ise erkekleri de iine alarak geni bir kesime yaylan cad avlarnda 50 bine yakn insann ldrld tahmin ediliyor. Sadece Almanyada 1500 ve1782 yllar arasnda ou kadn en az 25 bin kiinin cadlk sulamasyla yakld sanlyor. 1630 ylnda Oberkirchende 58 kii cadlkla sulanarak yakld. 1623-1631 yllar arasnda Wrzbrgde ise 900 kii yaklarak idam edildi. 1669da svete 85 kii idam edildi. 1645 ve 1692de Amerikada Salem kasabasnda 19 kadn lme mahkm edildi.

11

BR ILIK YORGUNUDUR MD ZAMAN*

Aysel Batyar
Bir halk ne zaman yenilir? Btn kadnlar yenildii zaman... Bir halk ne zaman yenilmez? Kadnlar mcadeleye durduu zaman, kadnlar durduklar yerde durmadklar zaman. Bir halk ne zaman kazanr? Kadnlar zgr olduu zaman. Tanrlar adaletsizlikleriyle ne zaman yzleir? Beyaz tlbent ve ocuun elindeki ta, tanrlat zaman. Bir halk ne zaman lmez, ldrlemez? Kadnlar gidenlerin yerini doldurduu zaman. Krt zgrlk hareketinin fiziki, siyasi ve corafi haritalarnn snr izgileridir kadnlar. Bir adm tesi snr tesidir. Yreinin yanan taraf. Bir adm berisi, ne varsa drt duvar kelepe, yrmekle anm yollar ve kimyasal kokusu... Bir adm tede bir adm beride paralanm bedenler, lm kusan arapneller... Kadnlarn, sevgililerin elleriyle toplanan lm paralar. Katrlarn tayamayaca kadar ar, yreklerin kaldramayaca kadar vebalsiz, tarihin aklayamayaca kadar karanlk lmler. Hep yan balarnda... Derin vadilerin kuytularna not dercesine bir lk, kadn bedeninden: Devlete satlacak kanm da canm da yoktur! Bu byle biline! Uludere durmaz akmaz artk mecali yok. Ne ok kan grd, ne ok lk duydu. Dn 33 kurun 33 can, bugn tonlarca bomba 34 can. Duyuyor musunuz Krdistanda her kadn; her su sesinde alyor sessizce, her al renginde kanyor ve yamurlar inciniyor. Daha dnd... Bir kadn, Krt bir kadn, binlerin anadilinde temsilci bir kadn, yz btn kltrlerin beii bir kadn, tam on bir yl anadili koynunda, inadna Krte voltalarla drt duvar zindandan ayn krsye yrd. Hala ylesine de gzeldi ki... Dn deil artk bugn bir kadn, Krt bir kadn, binlerin anadilinde bir kadn bedenini lme yatrd usulca. O nasl bir sessizliktir ki her gn her gne salarndan douyor. ylesine de zarif ki... Oysa tanrlar bilmeli ki, bir kadnn sesi kadar, sessizlii de bartr, lktr, gelecektir, vicdandr ille de vicdandr. Yan balarndaki her ly ls bilen, beyaz tlbentiyle bara saran kadim halkn kadim kadnlar. Bu nasl bir sabrdr ki ne sesiniz tkendi ne bedeniniz. O bedenlerde binlerce atan yrekleriniz ta duvarlar stmakta. lme yatan bedenleriniz ta zeminleri utandrmakta. Ey Tanrlar! Bilmez misiniz ki insan eti yemek gnahtr her dinde her lisanda... Bilmez misiniz ki Bar diyen o beyaz tlbentler, artk sabretmeyi size brakp boynunuza dolana... Bu yln 8 Martnda bir sayfas daha kanar tarihin. Kadnlar zindanlar boaltmadka. Yer yuvarlana daha bir ar gelir insanlk, sevgili zarif Selmay lmden kaldrmadka. Ta, beton utanr tarihe tanklktan Canan, Bedriyeyi, Helini, Berivan, Fatmay, Zeynepi, Bray... yeniden aramza katamadmzda. Da dalndan, dere dereliinden istifa eder koyaklarnda idem yerine l bedenler atnda.
*H. zgren

12

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

Sokakta kimse birbiriyle konumuyor ama gzler deiyor, baklar deiyor ve hep ayn ifade: Umutsuzluk ve tkenmilik. O kadar gebe yayorum ki. Yzlerce insan gibi, evime gideyim de leceksem de evimde leyim diyorum ou zaman. Eskiden kt olan her eyden uzaklamak iin eve giderdim. imdi eve gittiimde krk kiiyi aryorum. Ben evdeyim deprem falan olursa ben buradaym. Bina yklrsa beni gelip arayn demek bu. Sylerken bile fark etmiyordum bunu. Ne abuk alyoruz her eye. Yllardr tandmz insanlarla, hangi adrdasn, konteynra getin mi, ykanabiliyor musun eklinde konuuyoruz

VAN ESK VAN DEL BEN ESK BEN DELM

Aylin elik
mrmn orta yerinde bir boluk var minvalinde bir cmlesi vard Ouz Atayn. Benimse u an hafzamn orta yerinde koca bir boluk var. Meknlar, insanlardr hafzay var eden. imdi ocukluum ve ilk genlik yllarmn tan olan ilkokulum, ortaokulum, lisem yok. En yakn arkadalarmn, akrabalarmn evleri yok. Kestirmeden gitmek iin kullandm ve yol zerindeyken urayaym dediim akrabamn evi bir sre sonra yok olacak, kestirmeden ya da her zamanki yoldan da gidebiliyorum artk, iine giremediim evime. Evimin n biraz daha aklk olsayd da ana caddeyi grseydim derdim, imdi evim caddeye 200 metre uzaklkta ve caddenin en nnde. Evimin nndeki hibir bina yok artk. Caddenin karsndaki oto galeri ve stndeki 7 kat yok. Hibir ekilde ncesini hatrlamadm, her gn nnden en az iki defa getiim o binada onlarca kii ld. Bir tandm deprem annda nnden gemi bir kadnla erkein deprem srasnda saliselik bir duraklamada el edip Bizi kurtarn! deyiini ve o saliseden sonra depremin hzlanp onlarn kannn etrafa saln grdn anlatt. Grmedii bir ey, bir insan ne kadar etkileyebilirin cevabn biliyorum artk. Sokaklarn gnlk sesleri yokken ne kadar ruhsuz olabileceini de biliyorum. Bir ehrin nfusunun kyden ne kadar az olabileceini ve bu insanlarn hi konumadan ayn duyguyu yaayp yzlerine yanstabilmelerinin ne demek olduunu biliyorum. Herkesin bildii bir eyi neden konuasn ki.... Sokakta kimse birbiriyle konumuyor ama gzler deiyor, baklar deiyor ve hep ayn ifade: Umutsuzluk ve tkenmilik. O kadar gebe yayorum ki. Yzlerce insan gibi, evime gideyim de leceksem de evimde leyim diyorum ou zaman. Ama insann ana rahmi, evi bir anda nasl da korkun bir yere dnebiliyor. Eskiden kt olan her eyden uzaklamak iin eve giderdim. imdi eve gittiimde krk kiiyi aryorum. Ben evdeyim, deprem falan olursa ben buradaym. Bina yklrsa beni gelip arayn demek bu. Sylerken bile fark etmiyordum bunu. Ne abuk alyoruz her eye. Yllardr tandmz insanlarla, Hangi adrdasn, konteynra getin mi, ykanabiliyor musun? eklinde konuuyoruz. Eski entelektel konumalar, kitaplar, filmler, kiiler utu gitti. Ykanabiliyor musun sorusunu hi garipsemeden soruyoruz birbirimize. Oysa 3 ay nce en ateli entelektel, politik tartmalarda birbirimizin kafasn gzn yaryorduk. Aslnda ne kadar mutluymuuz ve ne kadar lks yayormuuz. Depremden sonra ehir dna gittim ve ayda bir Vana gelip ksa sreli kaldm. Son bir buuk aydr hi ayrlmadm. Ama sanki 15 yldr buradaym ve 15 yldr Van byle. Sokakta hi mzik sesi yok, bugn fark ettim bunu. Hi ocuk yok. Kadn says ok az. Her yer koyu renkli kyafetli, zgn bakl insanlarla dolu. Bankalarn o ssl alanlarn eofmanlar ve gnler ncesi ykanm salarla, makyajsz ekilde grmek... Hibir ey normal-eskisi gibi deilin resmi ite bu. Konteynrlarda alyoruz, lokantalarda tuvalete gidiyoruz, okullarn ktphanelerinde yatyoruz. Elektrikler gidiyor geceleri, hep bir azdan deprem mi olacak diyoruz. Elektrik giderse deprem olur inancna artk hepimiz biat ediyoruz. Hepimiz ok deitik. Vandaki hi kimse 3 ay nceki kii deil. Ben dhil. Ailemden kimse yok u an bu ehirde. Hibir yakn arkadam, akrabam yok neredeyse. Kimsesizlik hissediyor herkes, bir tandk grnce yolda, dakikalarca brakmak istemiyorsun. ki taraf da konumaya a; soruyor, dinliyor, paylayor. Vanda deilken aklm hep buradayd ve hi iyi deildim. Vandaym, her ey ok zor ama daha iyiyim. Bu ey gibi; biri lr ve alarsn. Ama mezarna gidince rahatlarsn. Vana gelmek de yleydi. Evet Van yklm, hibir ey eskisi gibi deil ama gzlerimin nnde ite. Bununla ba edebilirim. Bamza gelenlerle ba etmeye alyoruz. Hayatmn en zorlu srecini yayorum. imdiye kadar bu ok fazla dediim her ey ne kadar da azm meerse. O otuz saniyeden ncesi ne kadar gzelmi. Dert ettiim, sorun olarak grdm, kahrolduum, umutsuzlua kapldm eyler ne kadar da nemsizmi. Tm bunlar bir rya olsayd, uyandmda ekeceim ooh sanrm 30 saniyeden uzun olurdu. Ba etmeye alyoruz. Hi bilmediim konularda deneyim sahibiyim artk. Vann hi bilmediim bir yznde yayorum imdi. Yllardr Van diye yaadm yer Van deilmi mesela. 15 gndr 2 katl bir evdeyim. Daha nce hi gelmediim bir mahalle buras. Buradakiler de benim nceden yaadm yeri bilmiyor. Utanyorum yaadm ehri tanmamaktan. Yllardr yaad-

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

13

m steril hayattan utanyorum. Bugn Vanda insanlar depremden sonra yoksullat sananlar var. Benim dahi yllardr grmediim buralar oradan grmek tabi ki mmkn deil. Grnmeyen insanlar deprem yerle bir etti. ehrin merkezi ykld, bu mahalleler dimdik ayakta. Benim gibi ehrin burjuva snf mensuplar yzsz bir ekilde bu mahallere giriyor; bir de stne stlk kira deerini arttryor. 4 ay nce 100 lira kiras olan bir ev imdi 500 lira. nk artk 500 ryasnda deil czdannda grenler yayor bu mahallelerde. Artk nereden hangi dolmu-otobs kalkar biliyorum, son otobsn saatini biliyorum, soba nasl yaklr biliyorum, tama suyla soba stnde stlan suyla nasl banyo yaplr biliyorum. Deprem benim hayat grgm arttrd. Evime dnp, kn scak oldu u cam bir aaym hangi yzle syleyeceim? Hibir ey eskisi gibi olmayacak. Dernee depremden birka gn nce gittiimde, arkadalara, sanki bu benim buraya son geliim demitim. Bunu aylar sonra anmsadk. Niye, bizi terk mi ediyorsun? dediler gldk getik. Bunu o an neden dedim bilmiyorum. O gnden sonra bir kere daha gittim sanrm ama sonras yok. imdi suyu-tuvaleti olmayan cadde stndeki bir konteynrda alyoruz. Derneimizin binasna giremiyoruz bile korkudan. Hayatmn belli dnemlerinde byle om azlk yaptm ama bylesi gerekten olmamt. Keke o dediklerimin nedenini bilseydim. Her tarafmz koca bir KEKE. Bu szck sanki hayatmzn bakarakteri, gn iinde onlarca kiinin azndan onlarca kez duyuyorum. aresi olsayd mr alrdm diye eski bir ark var. Her ey imdi onun gibi. Aclar paylanca azalr denir ama koca bir ehir bu acy kaldramyor artk. Saklayamyorsun. Saklamak iin hibir ey yapmyorsun. ehrin yars yok, kimden hangi duygunu saklayacaksn? Ak acs eksen, evdekiler anlamasn diye rol yapabilirsin, iyerinde sorun yaasan evine gidip unutabilirsin, cann bir eye sklsa birileri sorduunda hi deyip geitirebilirsin. Bi kk maskeyle normal hayata adapte olabilirsin. Ama imdi... Bu ehrin acsn gizleyebilecek hibir maske yok. Her ey yolundaym gibi izilen tablonun da her tarafndan kan ve ac szyor.

VANDA KADINLAR N ARTIK HAYAT;

siz kalan kocasndan daha fazla iddet grmesi demek; Yoksulluun ve yoksunluun artmas ile kadna ynelik iddetin artmas, ocuklarn da bu iddetle bymesi demek; ounlukta yeil kart kullananlarn yeni SGK uygulamalarnn ilk madurlar olmas demek; Kirac olduu iin konteynra gidemeyip boalan adrlarda kalmak zorunda olan yalnz kadnlar iin tacize ve tecavze ak hale gelmek demek; Ev sahibi olsa bile banda bir erkek bulunmad iin konteynr alamamalar demek; Boanan ya da kocas len-giden kadnlarn evlerinde bir erkek bulunmad iin insan yerine koyulmamalar, konteynrda oturamamalar demek; 300 kiinin ayn tuvalet ve banyoyu kulland, tacizin merulat adr kentlerde yaamak demek; imdiyse onlar bile bulamamak demek; Kendilerine ait hibir zel alanlarnn olmad, bir adrda/konteynrda hep birlikte yaamak demek; Cinsel ihtiyalarn gideremeyen erkein/kocasnn tecavzne uramak demek; Okuma yazmalar olmad iin resmi prosedrleri yerine getirirken ok ama ok fazla zorlanmak demek; Ulam ve resmi formlar iin para bulamayan kadnlar iin yardm alamamak demek; Geim kaynaklar cretli retmenlik, ev ileri, ocuk bakm olan gvencesiz kadnlarn tamamen isiz kalmas demek; Kimi kimsesi olmayan kadnlarn yok mu sana bakacak bir erkek denilerek aalanmas ya da o szn istersen ben bakarma dnmesi demek; Snma evinde kalan kadnlarn ehir dna gitmek zorunda olmalar nedeniyle tekrar iddet grd evlere geri dnmesi demek.

DEVLET BABA SZN TUTUYOR: VANDA ADIRDA KMSE KALMAYACAK!

Van depreminin ardndan azn her aan devlet yetkilisi ayn eyi tekrarlad: Vana yeterince yardm yaplyordu, depremzedeler saray gibi adrlarda kalyordu, ubatta devam da gelecek, Van konteynr kente dnecekti. Oysa depremzedeler biliyorlard ki gelen onca yardmla ubata deil konteynr kent, soua dayankl geici konutlar bile ina edilebilirdi. Yine de youn kar ya altnda son derece zor koullarda yaadklar adrlarda, mitle ubat ve konteynrlarn gelmesini beklediler. Kimisi daha azna da razyd. Sadece k koullarna dayankl adr verilmesi, amarhanelerin kurulmas, tuvalet ve banyo ihtiyacnn ykm riski altndaki evlere girme zorunluluunu ortadan kaldracak ekilde iyiletirilmesi bile yeterliydi. Fazla bir ey istemiyorlard, nk en ktsn grmlerdi en azndan yle sanyorlard. Ama yanldlar, en ktsn henz grmemilerdi. Devlet baba ubatta adrda kimse kalmayacak derken, aslnda adrlar boaltp, sadece ev sahibi olanlara konteynr vermeyi kastettiini gsterdi. Kirac olanlara ise, hibir zm sunmuyor. adrda kimse kalmayacak vaadi, Vanl depremzedelerden kirac olanlar iin ya bann aresine bakmak ya da devletin artk hizmet gtrmeyecei elektriksiz, gvenliksiz, kt koullardaki tuvalet ve banyolar bile iptal edilmi adr kentlerde hayatta kalma mcadelesi vermek olacak. Oysa devlet, depremzedelere alt ay barnma vaat etmiti. Vanda durum zaten iler acs. Aradan drt ay gemi olmasna ramen, blgedeki sivil kurulular, hem maddi hem manevi ykmla ilgili tek bir ilerlemenin bile kaydedilmediini belirtiyorlar. Bakann Sarayda yayormusunuz dedii adr kentlerde, yzlerce kii ayn tuvaleti kullanyor. zellikle de tuvalet/banyo gibi sorunlardan en ok etkilenen kadnlar, dondurucu soukta amar gibi ilerin yk altnda eziliyorlar. imdi ise insanlar her gn yeni bir yangnla canlarn kaybetme tehlikesi iinde yaadklar naylon adrlar yerine sadece k koullarna dayankl adrlar isterlerken, daha da kts ile yz yzeler. Depremden nce 150 liraya kirada oturanlar, imdi karaborsaya den konteynrlarda kalmak iin 200 lira verecekler. nsann soras geliyor, devlet babamz, Van depreminden sonra kurtarma almalarndan balayarak hibir eye hibir ekilde mdahil olmasayd, ne kaybederdik, Vanl depremzedeler ne kaybederdi? Devlet burnunu sokmasayd mesela, yabanc arama kurtarma ekipleri acaba daha ka can kur-

tarm olurdu? Rakamlarla da sabit ki, devletin bu bencil, bu marka engelleme tutumu, onlarca kiinin yaamna mal oldu. Devlet burnunu sokup ilk deprem sonras hasarl binalara oturulabilir raporu vermeseydi, daha onlarca kii lmemi olacakt. Aralk 2011 tarihi itibariyle Van iin toplanan toplam yardm 259 milyon 100 bin lira. Bunun yalnzca 56 milyon liras Vana harcanm. Marmara depreminin paralar duble yollara gitmiti ya, Van depremininkinin nereye gittiini insann soras gelmiyor. Uluderede 34 kylnn tepesine bomba olup dm olabilir mi? Devlet, evet baba bencil, iddet dkn, kt bir baba depremin bile skp suyunu karmasn bildi. Van yardmlarn da cukkalad. Felaketten kar kard, aclarmz, vicdanmz smrd. Daha da kts var, imdi gndemden dtne gre deprem, Vanl depremzedelerin figranlna da ihtiya duymuyor. Parsay toplad, onlar da sokaa sepetliyor.

14

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

OCUK DOURARAK MUHAFAZAKR, DNDAR NESL YETTRN!

KADINLAR ALIMAYIN,

Torba Yasa gibi benzeri uygulamalar emeiyle geinenleri daha da yoksullatrmakta, kadnlar esnek, gvencesiz almaya itmekteyken, ocuk ve yal bakmn kadnlarn zerine daha bir ykarak, cinsiyeti istihdam politikalarn derinletirmektedir.
istekleri resmileti. Toplumsal cinsiyet rolleri asndan ev ileri ve bakm hizmetleri zerlerinde grnen kadnlar, bu tr alma biimlerini tercih etmek zorunda kalmaya balayacaklar. Bylece kadn, hem sermayenin istedii igcn karlayacak hem de erkek-kapitalist devletten talep edilen bakm hizmetlerini yerine getirerek devleti bu sorumluluundan kurtaracak. Her trl emei smrlen kadn, muhafazakrlamann da etkisiyle ait olduu evine kapatlarak, evinin kadn, ocuklarnn anas olmay srdrrken, kamusal yaamdan, rgtl mcadeleden de uzak tutulacak. Ayn zamanda kre, ocuk bakm evlerine de gerek kalmayacak. Kadnlarn ucuz igc olmalar durumu derinletirilirken eit ie eit cret ilkesini de yerle bir etmi olacak. Torba Yasa, gen ve kadn istihdamn tevik etmek zere, iverene den primlerin sizlik Fonundan denmesini salad iin devlet, prim alacaklarn iverenden tahsil etmek yerine alanlarn fonundan karlayarak sermayeye pozitif ayrmclk uygulamalarn da hayata geirdi. Ayn yasa, anneye 16 hafta, babaya 10 gnlk doum izni vererek, ocuk bakmn yine kadna havale etti. Ebeveyn izni ise gndemden geri ekildi. Anneye verilen 24 aylk cretsiz doum izin olumlu bir deiiklik gibi grnse de, elerin her ikisinin de alt ama ekonomik skntlarn almad emeki kesimler iin bu iznin kimler ta Bir tr i eitimi art eklindeki Mesleki Yeterlilik Belgesi, paralar ve zamanlar olmayan kadnlar kapsa(ya)mad iin boa dmektedir. 2828 sayl Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Kanununun ek 7. Maddesi gerei bakma muhta engelli vatandalar iin verilen Evde Bakm Ayl, bu insanlarn ailelerine ekonomik destek gibi grnse de, bakm hizmetinin evde kadn tarafndan retilecei gz nnde bulundurulduunda, devlet sadaka kltrn yaygnlatrarak kadn emei zerinden bakm sorumluluundan kurtulmaktadr. OECDnin 2011de yaynlad Deien Aileler Raporunda Trkiye, kadnn i hayatndan srekli olarak ekildii tek lke olarak aklanmtr. alma Bakanlnn kadnn alma yaamndaki orann belirtirken kulland ifadeye gre Bu

Hep deriz ya, Zor bir sreten geiyoruz diye. Gerekten ezilen snf, ezilen halklar, ezilen cins ve tm tekiler iin hep zordur yaam. Ama imdilerde daha ok hissediyoruz bu duyguyu Salktaki ve eitimdeki zelletirmeler, alma yaamnda gvencesiz, esnek, performansa dayal istihdam tarznn kural halini almas, muhaliflere ynelik antidemokratik uygulamalar, bitirilmek istenmeyen sava, ykselen militarizm ve ovenizm herkes iin yaam zorlatrrken; kadna ynelik iddet tm bunlardan beslenerek artyor. Emekilerin insanca yaam haklarn elinden alan tm yasal dzenlemeler ve beraberindeki uygulamalar, ncelikle kadnn ezilmiliini katmerletiriyor. AKP hkmetinin 10 yllk iktidar boyunca fiili uygulamalar, sylemleri ve kard yasalara gz attmzda bu durumu daha net grebiliriz:

oranla Trkiye, Ortadou lkeleriyle ayn grupta yer alrken, Gney Avrupa ile Latin Amerika lkelerinin, hatta Malezyann bile olduka gerisinde kalmaktadr. Kadn iilerin geirdii i kazalar devlet tarafndan eksik verilmekte, zellikle tarm iileri SGK istatistiklerinde yer almamaktadr. Buradan kan sonu, en ok kadn iilerin i kazas bilgile-

Kadnlarn mcadelesi sonucu oluturulan Kadndan ve Aileden Sorumlu Bakanln adndan kadnn karlmas, kadn zapturapt altna almaya alan ailenin kutsanmasn glendirdi. Torba Yasa adyla kan ve emeiyle geinenleri daha da yoksullatran uygulamalar, kadnlar esnek, gvencesiz almaya iterken, ocuk ve yal bakmn kadnlarn zerine daha bir ykarak, cinsiyeti istihdam politikalarn derinletirdi. Esnek alma, evden alma, ar zerine alma biimleri altnda yasalaarak, sermayenin

rinin aa kmad, kayt d ve en gvencesiz alan iiler olduklar, baka bir deyile kadnn emeinin bilinli olarak grnr klnmad gerekleridir. rafndan kullanlaca, daha nceki izinlerin kimler tarafndan kullanldna baklarak anlalabilir. Refakat izni, cinsiyet belirtilmeden, 3 aya kadar cretli izin olarak ngrlyor. Bu izni genelde kadnlarn kullanaca varsayldnda kadnn deil ailenin lehine bir dzenleme olduu grlmektedir. ocuk dourun! diyen Babakan desteklenir nitelikte, ocuk iin denen aile yardmnda iki ocuk snr kaldrlmtr. Tm bunlar bize Babakan Tayyip Erdoann ocuk dourun sznn devamnda sylediklerini birletirdiimizde kan anlam ok ak ve net gsteriyor: ocuk dourun, evinizde oturun, o ocuklar dindar, muhafazakr olarak yetitirin. Aile btesine katkda bulunmak istiyorsanz da evde yar zamanl alabilirsiniz!

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

15

VASIFSIZ , UCUZ GC
Kadn sadece piyasadaki emeinin meta olmas sebebiyle deil, bedeniyle de piyasann bir parasdr. Kendisine dayatlan tm bu roller kadnn emek olarak deersizletirilmesine neden olurken, kadnla atfedilen gzellikgler yzllk, efkat ya da cinsel obje simgesi olma halleri sonucunda da beden ve davran olarak piyasa tarafndan deersizletirilmektedir.
Kreselleme sreci, neoliberal ekonomi politikalar ile kadna kar eitsizliin daha da artt bir alma alan yaratt. zellikle de, bu dnemde -ngrlenin aksine- tekrardan hortlayan proto-endstriyel retim alanlar, daha ok kadn istihdamn iermeleri bakmndan, bu eitsizlii retmede belirleyici alan olmulardr. Fakat piyasa ierisinde kadna kar uygulanan bu ayrmclk tabi ki sadece bu iletmeleri kapsamakla kalmam, ayn zamanda piyasann her alannda kendini gstermitir. Kk atlyelere, ev-ii retimine dayanan bu alanlarda kadnlar yeni kadn ii bulma vs. gibi a ilikilerini dzenlemede kilit vazifesi grrken, bunu bir i olarak deil aileye katk olarak yaparlar. Ksacas bu srete kadnlar kendilerini, aileye ikin olarak tanmlayarak varlklarn bu ekilde anlamlandrrlar. Saniye Dedeolunun Trkiyedeki kk atlye ve konfeksiyonlar zerine almasnn ieriine bakacak olursak, bu tarz iletmelerin daha ok aile ya da mahalle iletmesi olmas ve sahiplerinin tannr olmas ve bir adan onlarn gzlerinin nnde olmalar sonucunda, kadnlarn bu ilerde alabilmek iin erkeklerden daha kolay izin ald gzlenmektedir. Fakat bu izin verme hali, kadnn kendisine atfedilen ev-iindeki grevini aksatmamas artyla ve aileye destek, ikincil bir gelir olmas gzetilerek verilir. Bunu Deniz Kandiyottinin kavramsallatrmasyla anlatacak olursak, bu yukardaki artlar gzeten ataerkil pazarl iermektedir. Kadnn tm piyasa ilikileri iinde bulunmas ve ykselebilmesi -tabi byle bir lks varsa- ancak kendisinden istenen cinsiyeti artlar yerine getirmesiyle mmkndr. Veronika Bennholdt-Thomsenn ifadesiyle bu zorla altrma durumudur. Bunu amak gerekirse, kadn aslnda istedii ite istedii gibi

Benazir Cokun
efkat ya da cinsel obje simgesi olma halleri sonucunda da beden ve davran olarak piyasa tarafndan deersizletirilmektedir. Toparlamak gerekirse, kadnlk doas zerine kurgulanan zel ve kamusal alan, piyasa ngrd lde ve ngrd gibi kadn katlmn onaylayarak, zel alandaki eitsizlii kamusal alanda yeniden reterek, patriyarkann ve piyasann karlkl srekliliini devam ettirmektedir. Hane iinde var olan patriyarkal smr, piyasayla ilikilendirilerek cretli emek piyasas ierisinde de toplumsal cinsiyet eitsizliklerini devam ettirmektedir.

alamaz. Kamusal alanda ancak ona izilen snrlar iinde kendine yer edinir, sonucunda kadnlar kendisine dayatlan ev ii emei de yerine getirmek iin tam zamanl bir iten ziyade daha ok yar zamanl ileri seerler. Ki bu ilerin ou vasfsz, daha ok enformel sektr iinde belirlenen iler olmaktadr. Bu sebeple kadnlar her ne kadar piyasada kendilerini var etmeye alsalar da, toplum dzeninde olduu gibi bu alanda da hiyerarik olarak erkeklerden daha aa konumda yer almaktadrlar. Bunun yan sra, tam zamanl ve gvenceli ileri gz nne aldmzda, kadnn eitsizlii bu noktada son mu bulmaktadr? Kadn bu durumda da erkekle ayn beceriye sahip olsa dahi, aile zerinden deerlendirilmeye devam etmekte ve ikincil cret bal zerinden deerlendirilerek daha dk cretle altrlmaktadr. Ksacas enformel olarak kk rgtlenmeler eklinde piyasaya balanan bu iletmeler, kendi yaps gerei salk, cret ve yaam ekli asndan olumsuz sonular dourarak kadnn toplumsal cinsiyet eitsizliklerinin piyasada da kendini var etmesi sonucunu dourmaktadr. Bununla beraber kriz zamanlarnda iten karlmas dnlen ilk kesim de yine kadnlar olmaktadr.

Tm bu sre aslnda ok basit olarak unu dourmaktadr; bu vasfsz, kariyer yaplmas ngrlmeyen, dk cretli ilerin k ev-ii emek ykmllne dayand gibi tm bu sre ayn zamanda kadnn tek bana kendi hayatn idame ettirmesini engelleyerek onu evlilie zorlamakta ve evliliin getirdii ilikilerle onu tekrardan zel alana baml klarak tm bu srecin devam etmesine neden olmaktadr. Yani bu durumda ev ve yar zamanl ilerde alan kadnlarla tam zamanl ilerde alan erkeklerin oluturduu kutsal aileler bylelikle varlklarn devam ettirmektedir. Verena Fiegl kapitalizmle patriyarkann yapm olduu evlilii u ekilde ifade ederek aslnda meselenin i yzn bizlere net bir ekilde anlatmaktadr. Fiegle gre kapitalizm iinde kadn ve erkek arasnda ok nemli farklar bulunmaktadr. Bu farklardan en nemlisi ise, erkein igcnn meta olurken, kadnn bir btn olarak varlyla meta olmasdr. Kadn sadece piyasadaki emeinin meta olmas sebebiyle deil, bedeniyle de piyasann bir parasdr. Kendisine dayatlan tm bu roller kadnn emek olarak deersizletirilmesine neden olurken, kadnla atfedilen gzellik-gler yzllk,

16

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

EV LER VE SMRLEN EMEK

Aile: Eitsizliin yeniden inas Kadnlar zerinde kurulan ikincilletirme sistemi, ataerkil basklarn birincil denetimi ilk olarak ev ve aile ortamnda yaanmaya balar. Ev ve aile ortamyla merulaan kadnlk ve erkeklik rolleri hayatn birok alannda daha sonra yansmasn bulur. Doduumuz andan pembe ve mavi renklerle balayan ayrmlar giderek normalleir belleimizde ve bu ayrmlar, bu ayrmlarn yaratt eitsizlii kabullenerek byrz. Hanm hanmck kz ocuklar yetitirilir, kocaya, babaya, erkek kardee boyun emek retilir nce. Kz ocuklar az konuur, sokaa fazla kmaz, annesine ev ilerinde yardm eder, evcilik oynar Erkek ocuklar ise sokaktadr, bakkala gider, arabalarla oynar Kadnlk ve erkeklik rolleri ekillenmeye balar. Baln iinde yaad denizi bilememesi gibi, bu durumu olduu gibi kabul ederek byrz. Bu kabullenmeyle, sevgi ve ak ile kurduumuz erkek egemen ina, hayatmzn tamamn ekillendirir. Ve daha sonra iddet sarmaln fark ettiimiz ve bunu bilincimize kardmzda ise ite o sevgiyle rlm aile balar atlaklar vermeye balar. Anlarz ki artk evin duvarlar, erkein iktidar zihniyetiyle svanmtr ve iddet normallemi, emeimiz ikincillemitir. Aile yelerinin toplumsal cinsiyet rollerine gre belirlenmesindeki en byk etki, evlilik ba ile oluan ev ii ilikilerdir. Feminist teori asndan, aile iinde erkein kadna gre stn konumundan kaynaklanan ve kadn zerinde otorite kurmas ile sonulanan mikro iktidar ilikileri, temelde toplumsal cinsiyet ilikileri asndan ele alnr. Ataerkil sistemin devamnn salanmasna ynelik olarak, aile kurumu temel bir birimdir. Yeniden retim ve retim ilikileri, zellikle aile ierisinde kendisini gsterir. Aile iinde kadnn cinselliini, emek ve retimini erkek kontrol eder. Kadnn alt, erkein st kademede olduu bir hiyerari mevcuttur. Aile gelecek neslin sosyalizasyonu asndan da nemli olduu iin incelenmesi gereken bir yapdr. (Kamla Bhasin, Ataerkil Sistem-Feminizm zerine-Toplumsal Cinsiyet) Smrlen emek Aile kurumu iinde kadnlarn ev emei, evdeki erkek tarafndan smrlr. Kadn herhangi bir cretli ite almyorsa, ev emei karlnda kendi geimini salar. Kadnlar zel alan dediimiz aile iinde yemek, temizlik, ocuk bakm gibi hizmetleri cretsiz olarak yerine getirmektedir. Bu durumun yeniden retilmesinde, kadnn zerinde durduu zeminin pay ok yksektir. Yeniden retimden kastedilen, neslin ve erkein soyunun devamnn ocuk retimi ile salanmasdr. Yeniden retimin kontrolnde kadnlarn rol artsa da, kadn kendi bedeni hakknda tamamen sz sahibi olamamaktadr. ocuk retimi, kadn emeinin grnmez hale gelerek smrlmesinde nemli bir noktadr. Kadnn burada edindii annelik stats, rollerini reddetme noktasnda onu olduka sktrr. Annelik; bir kadnn doumundan yetikinliine kadar onun sihirli, byl bir duygu, her kadnn ulamas gereken bir stat olduu ve ancak anne olduunda kadnln geliiminin tamamland dncesi ile bilinaltnn en derinliine kaznan bir olgu olarak kar karmza. ocuuyla kurduu duygusal ba, toplumsal mesajlarn da etkisiyle kadna atfedilen cinsiyet rolleriyle arasndaki ba ok daha sk hale getirir. te burada kadnn ev ii emeinin kaliteli olup olmad tartlmaya ba-

ALE VE KTDARIN YENDEN KONUMLANII

lar nk ocuun salkl yaam emein kalitesine baldr. Erkek, ocuun bakmndan azade bir haldeyken, ocuun hasta olmasndan tutun da, beslenmesi, okulda baarsz olmas, sosyal ilikilerine kadar ocuun problemlerinin ba sorumlusu kadndr. Kadnn anne olma zellii zerinden bir takm tanmlamalarn iine skm olmas, aile iindeki konumunu ve i blmnde almas gereken yeri iaret etmektedir. Bu yzden kadnn cretli bir ite almas, ekonomik kazanc olmas ve kamusal alanda olmas bile konumunu deitirmeye yetmez yani evdeki iblm asndan belirgin bir fark yaratmaz. Kadnn ncelikli grevinin annelik yani ocuk yetitirmek olmas genel bir algdr. Kadn her daim evi ekip evirendir. Bylece iblmnde yemek yapmak, bulak ykamak, evin dzenini salamak gibi iler kadna ait iken, evin masraflarn dzenlemek, tamircilerle ilgilenmek, arabann bakmn yapmak gibi daryla muhatap olunmas gereken ilerin de erkee ait olduuna dair genel bir dnce vardr. Bu genel alglar, bizim genel yaantlarmz belirler. Her aile arasnda iblm asndan elbette ki farkllklar vardr. Ancak bu farkllklar ne yazk ki niteliksel deil, niceliksel olarak karmza kmaktadr. Niteliksel farkllklarn olmamas, bu durumun ne kadar sistematik halde olduunu gsterir bizlere. Ev emei kadnlar tarafndan harcanr, kadnn cret alamad bir emektir ve bu bir doallk alan olarak grlr. Srekli bir doallatrma zerine kuruludur. Grnmeyen emek uzun sre politik bir sorun olarak gndeme getirilmedi. Bu doal algnn temellendirilmesiyle alakalyd. Grnmeyen emein sevginin da vurumu olarak

grlmesiydi. Aslnda bir tr sevgi adna allmaktayd. Yine bir dier sebebi de ev emeinin almayla, gnlk yaamla i ie gemesiydi. Birbirinden koparmann ve ayrmann zor olmasnn da etkisi vard. Mesela kadnn radyo dinlerken bir skk dikmesi ya da TV izlerken alveri listesi hazrlamas gibi. Bu emekler birbirinden ayr ele alnamaz gibi grld iin gndeme tamak zor oldu. Ta ki ikinci dalga feminist hareketin zel alan soruturmasna kadar. zel alan politiktir Feminizmin en temel talebi zel alann dntrlmesidir. Feministler kendi tezlerini birok direnle karlaarak rettiler. Bu diren, alma sresinin azalmas, teknolojinin gelimesi, kadnn cretli igcnn kullanlmas gibi nedenlerle zel alanda ev ilerinin azald gibi tezlere dayandrlmaktadr. imdi bu diren noktalarna tek tek bakalm. Teknolojinin bir takm ileri kolaylatrd dorudur ancak bunun yannda yle yeni ykmllkler getirilmitir ki bu zaman azalmas durumu tam bir yalana dnmtr. Hijyen, ekolojik prestij, ocuk bakm gibi, ayrntlarda sakl ev ii yklerinin artmas ile, azald zannedilen zamana gerekte yeni ilaveler yaplmtr. Kadnn almaya balamasyla erkeklerle ev ileri paylalmaktadr denmektedir. Burada dpedz bir eitlikten bahsetmi oluyorlar. Ancak bu hibir zaman gereklemi bir ey deil. Bu durumlarda bile ekirdek i blmnde ev ileri kadna yklenir. Ev ilerini paylayoruz gibi bir sylem hibir zaman doru olmaz. nk erkekler devraldklar ileri, uzmanlatklar alanlardaki ya da sevdikleri ileri yaparlar. Mangal, et, balk, rak sofras hazrlamak, tamir etmek gibi ileri yaparlar. Bu yaptklar ilerde de sunum ksm onlara aittir. Sunum sonras kalan ileri de gene kadnlar yapar. Mesela rak sofrasnda mangal hazrlayan erkek olabilir. O sofray sonra kaldrp toplamak, ykamak yine kadnn grevidir. Yani sunum sonrasnda kalan iler yine kadnndr. Yine bu tezin

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

17

de doru olmad olduka aktr. Bu tezlerden bir tanesi de kadnlarn az zamanl almas ya da almasnn kadnn ezilmesinin ve smrlmesinin nne gemi olduudur. Bu da kadnlar iin bir tuzaktr. nk erkek, kadn yarm zamanl almaya balaynca kadnn alma saatlerinin az olmasn bahane ederek ev ilerine de zaman ayrabilecei gerekesi ile zaten az olan ev ilerine yardmn da eker. Ya da kadnlar tam zamanl almaya baladnda, kadnn almas her koulda ev btesine katk olarak deerlendirildii iin kadnn esas iinin ev ileri olduu varsaymndan vazgeilmez ve kadn hem iyerinde alr hem de evdeki tm ileri (ev temizlii, yemek vb.) yerine getir. Yani iki kat ezilir. Bir dier gr de ev ilerini artk kadnlarn yapmad, cretle insanlara yaptrld ynndedir. Ancak bu iler gene cret karl bir kadndan baka bir kadna devredilir ya da akraba ilikileri sayesinde bir kadn akrabaya devredilir. Mesela bir bebein bakm amcaya ya da dayya deil hala ya da anneanne gibi kadn akrabalara devredilir. Yine cret karlnda ev ilerinin yaplmasnda bir erkek deil bir kadnn tercih edilmesi daha doal karlanr ve yle de olur. Bu da kadnlara kar kurulan baka bir tuzaktr. ki kadn grubunu kar karya getirir. Bakm sreci ve emein grnr klnmas iin birka deneme Biraz da bakm srecinden bahsedelim. Bakm sreci, ocuk, hasta, yal, engelli vb. bakmlarn kapsar. Bakm emeinin n aya sevgidir, gnllk temeli ile verilen bir emektir. Bakm emei daha nce de belirtildii gibi, aile iinde sadece anne tarafndan yaplmasa bile evin baka kadn fertleri tarafndan yaplan bir itir. Kad-

nn grnmeyen emeinin en bariz gstergelerindendir. Kadnlar cretli olarak bakm ilerinde altklarnda dk cretlerle alrlar. Bakm sresince harcanan emein bir dier dezavantaj kadn msait olduunda gene ona yaratlm olan cretli i alannda bakm ileriyle uramalardr. Yksek veya orta cretli kadnlar maalarnn bir blmn ayrarak bu bakm iini karlarlar. Ve yine ev ilerinden, bakm ilerinden baka bir kadna para deyerek biraz azat olurlar. Bu durum da, daha nce bahsettiim gibi, kadnlar kar karya getirir. Yine bir dier zgnl de; kendisine bakabilecek durumda olan erkein karlksz grd hizmetin aksine, bakm hizmetinin, buna gerekten ihtiyac olan, yani kendine bakamayacak durumdaki ocuk, hasta, engelli veya yallar sz konusu olduunda bir gereklilik olmasdr. Bakm ileri duygusal bir sorumluluk ile kadnlara yklenir. Bu yzden feministler bakm sreci iin sosyal gvenlik sisteminin zerinde odaklanmaktadr. Bunlarn iinden iki talep ortaya kmaktadr. Birincisi kadnn karlksz bakm emeinin sosyal gvenlik haklar ile dllendirilmesi, ikincisi ise bakm iinin kadn ii olmaktan karlmasna ynelik tedbirler alnmas. Bu konuda lkeleri ele alacak olursak ilk olarak ABDye bakalm. ABD, sosyal yardm sistemi ve kamusal yardm sistemi. Sosyal yardm sistemi alan kadnlar iin uygun grlen sakatlk, yallk gibi durumlarda verilen bir hak. Kamusal yardm sistemi ise tamamen almayan, bakc konumundaki kadnlar iin verilen bir yardm. Bunun fark, bir hak olarak deil yardm olarak grlmesi. Aslnda ev emeinin bir lde grnrl salanyor grnse de ayn zamanda st rtlyor. Fransa rnei daha farkl, orada da bakclk vs. kamusal yardm sistemi ile dllendiriliyor, tamamen hak olarak grlyor. Ancak yine de cinsiyeti bir sonu ortaya kyor, erkekler yine ok gelir getiren, kadnlar evlerde daha az parayla bakclk ya-

pan bireyler haline geliyor. Bylelikle feminizmin sunduu ikinci talep, yani kadn ii olmaktan karlma gereklememi oluyor. svee baktmzda hem kadn bakclar dllendiriliyor hem de darda alma paylatrlmaya allyor. ocuk bakana gerekten bamsz bir ek denek veriliyor. Ancak bunun da sonucu Fransa gibi oluyor ve bakcl genelde kadnlar tercih ediyor. Norve rneinde bakm babalk izni var. Tersinden bir cinsiyetilik var. Yani bu bakm izninden sadece erkek yararlanabiliyor. Tabi dier lkelerdeki sonulardan daha olumlu sonular dourduu grlm bu rnein. Ev emeinin grnr klnmas ile ilgili feminizmin ortaya att bir dier teori de ev emeinin llmesidir. Ev emeinin llmesi grnr klnmas asndan nem arz etmektedir. Ev emeinin llmesi kadnlarn cinsiyeti i blmn sorgulamas ve boanma davalarnda maddi manevi tazminata temel olmas asndan nemli oluyor. ki yntem ne srlyor kadnn ev emeinin llmesi konusunda. Birincisi ev ilerini yapan kadnn profesyonel a, temizliki creti alnarak o ev emeinin karlnn belirlenmesi, ikincisi cret karl alt takdirde kadnn alaca crete gre belirlemek. Tabi bu iki yntemde de ruhsal emein karlnn hesaplanmas hibir ekilde mmkn olmuyor. Tm ynetmeler, ev ii emein cretlendirilmesine dair yaplan dzenler kendi iinde avantaj ve dezavantajlar barndrmaktadr. Tm bu yntemleri nmzdeki srete incelemek gerekecek. Tm yntemleri bizim yllardr anlattmz ev ilerinin kamusallamas ve kadnn grev tanmndan kartlmas noktasnda balamnda ele almak faydal bir tartma zemini yaratacaktr. Aile ii iktidarda iddetin rol Son olarak da aile ii ilikilerin bir baka boyutu, erkein kadn zerinde uygulad fiziksel, cinsel, psikolojik ve ekonomik iddette deinmek istiyoruz. Ev ierisinde erkekler bu iktidar konumlarn srdrebilmek iin iddete bavurur. Kadna ynelik iddetin en sk ve youn yaand kurum aile olduu iin, aile ii giktidar ilikilerinin incelenmesi nem tamaktadr. Erkein ailenin ba ve egemen kiisi olarak grlmesi, kadnn ise ikincil ve zayf konumu, farkl iddet trlerinin doallamasna yol aar. Bu iyi rlm ve derinlere kk salm sistem, ataerkil sistemi yenilmez ve ayrca doalm gibi gsterir. Dolaysyla, ataerkil sistem iinde belirlenen toplumsal cinsiyet ilikileri temelde egemenlik ve ast-st (boyun eme) yani g ilikileridir; ibirlii, zor ve iddet unsurlar bu ilikileri s-

rekli klar ve kocann kars zerindeki hkimiyetine dayanan evlilik bandan g alan erkein, kars zerinde iddet uygulamasna olanak salar. Ancak burada sorulmas gereken nemli soru, kadnlarn ibirlii olmadan ataerkil sistem var olamayacana gre, kadnlar kendilerini ezen, zgrlklerini kstlayan ve iddete maruz kalmalarna yol aan bu sisteme niin kar kmazlar? sorusudur. Efendi-kle ilikilerinin dinamiini incelemek bu soruyu aydnlatc olabilir. Klenin bu durumu merulatrmas, sre uzadka, klelik statsnden kurtulma ans azaldka younlamaktadr. renilmi aresizlik ad verilen bir psikolojik mekanizma ile klelik statsnn onun kaderi olduuna ve ne yaparsa yapsn bu durumu deitiremeyeceine inanarak klelik ilikisini koulsuz kabullenmektedir. Sonunda, kle, efendisinin azameti ve grkemi karsnda ona hayranlk bile duyabilmektedir. Baka bir deyile, bask srdke, ilikiyi bozma ans azaldka, kle celldna k olabilmektedir. Ayn ey kadnlar iin de geerlidir. Biz kadnlar da sistemin bir parasyzdr. Gerda Lernere gre bu ibirlii bir dizi yntemle emniyete alnr. Kadnlar eitimden mahrum etmek; kadnlara kendi tarih bilgilerini vermemek; saygnlk ve aykrlk kadnlarn cinsel faaliyetlerine gre tanmlayarak kadnlar birbirinden ayrmak (evlenilecek kadn/elenilecek kadn ikilii); ekonomik kaynaklara ve siyasi gce eriimde nne engeller koymak; sisteme uyan kadnlar snfsal ayrcalklarla dllendirmek... vb. te bu yntemlerle patriyarkal sistem, kadnlar aras dayanmann karsna, kadnlar aras rekabeti koyarak, kendisine ynelik bir tehdit unsuru olacak olan kadnlar aras ibirliini kesintiye uratr. Aile iinde veya kamusal alanda iddete maruz kalan her kadn, mutlaka yukarda sz edilen boyun eme ve iddeti kabullenme rntsn gstermemekte ve savamay semektedir. Bu sava baaran kadnlar olmasna ramen, kadnlar iin var olan dzenin dna kma giriimi, bedeli kiinin daha youn iddete maruz kalma ve hatta yaamyla denmek zorunda kalnabilen bir varlk sorununa dnmektedir. Bunun byle olmas niye iddete maruz kalan kadnlarn byk ounluunun uzlamay setiini aklamaktadr. Bu yzden, kadna ynelik iddet devletin mekanizmalarnca aile ierisinde zmlenmeye allr. Yani aile ierisinde devam edecek olan kadna ynelik iddetin aslnda sregelmesini ve kadnn ikincil konumunun deimesini istemeyen bir patriyarkal kapitalist sistem vardr.

18

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

kinci Dalga feminizm ile ayn zamanda ortaya kan Tahakkm teorisi, dil kullanmnda kadn ve erkek arasnda temel ayrmlar olduuna odaklanrken, bu ayrmlarn farkllklarn iktidar ilikileri ile aklanabileceine arlk vermitir. Toplumda var olan iktidar ilikilerine gnderme yaparak dil kullanmnda norm olarak erkek dilini kabul edilip kadnlarn bu dili konumak durumunda braklmalar zerine tartmalar sz konusudur.

CNSYETLK ve DL (1)
Nuren Yldrm
olurdu? Kalpyarglar soran bu tip sorular, dil ve toplumsal cinsiyete dair aratrmalarn feministler tarafndan ele alnmasnn tarihi olan 1970lerle balamtr. Feminist bir bakn yeniden belirginlemesi, 1980lerden itibaren bu alanda hem daha derinlemesine ariv aratrmas iine girilmi olmas hem de sosyal ve insani bilimlerin her alannda olduu gibi kadnlarn rettii yeni metinlerin ortaya kmas, dil sorununun toplumsal cinsiyet kavram ile ilikilendirilmesini mmkn klmtr. kinci dalga feminizm ile birlikte bilin ykseltme almalarnda kadnlarn konumalar, dile dkmeleri bu srecin gelimesinde nemli olmutur. Dilin cinsiyetilii zerinden gelien dil yapsna odaklanan tartmalarda, yap ve ierie baklmaktadr. Bu yazda yap zerinde durulacaktr. Dilin yapsndaki cinsiyetilie rnek olarak Hint Avrupa dillerindeki eril kullanmlar verilebilir. Kadnlarn adlarnn bana Mrs (evli), Miss (evli deil) yani birinin kars ya da kz olma durumuna gre adlandrlma durumu feminist mcadele sonucu deitirilmi ve artk Ms kullanm yaygnlamtr. Dilin yaps iinde deerlendirilen balantl dier konu da kelimelerin sahip olduu cinsiyetilik olarak belirmektedir. Belli mesleklerle kadn ve erkek rollerinin badaarak, o kelimelerin sadece kadnlara ya da sadece erkeklere atfediliyor olmas da dil yaps iindeki cinsiyetiliin malzemesi olmutur. Feminist dil almalar cephesinden dil kullanmna bakldnda ise teoride temel ayrm ortaya kmaktadr. Deborah Cameronn ve Jennifer Coatesun yapt bu ayrm u ekildedir: Tahakkm-g temelli yaklam, farkllk-kltrel farkllk anlay ve performans olarak toplumsal cinsiyet ve dil. kinci dalga feminizm ile ayn zamanda ortaya kan Tahakkm teorisi, dil kullanmnda kadn ve erkek arasnda temel ayrmlar olduuna odaklanrken, bu ayrmlarn farkllklarn iktidar ilikileri ile aklanabileceine arlk vermitir. Toplumda var olan iktidar ilikilerine gnderme yaparak dil kullanmnda norm olarak erkek dilinin kabul edilip kadnlarn bu dili konumak durumunda braklmalar zerine tartmalar sz konusudur. Bu tartmalarn balad noktada verilen ilk eser kadnlarn ve erkeklerin kullandklar dillerin farkl olduuna odaklanan almas ile feminist dil almalarn ncs saylan Robin Lakoffun Language and the Womens Place- Dil ve Kadnn Yeridir (1975). Lakoffun almas kimi evrelerden destek bulurken, kimileri tarafndan eletirilmi ve halen de eletirilmektedir. Farkllk anlay ise kadnlarn ve erkeklerin farkl alt kltrlerden geldikleri dncesinden hareketle kadnlar ve erkekler arasnda konuma srecinde karlalan yanl anlama/anlatma, yargda bulunma, sz kesmeye bal asimetriye dayanan problemleri bu bak asyla zmeye ynelmitir. Deborah Tannenn en belirgin isim olarak savunuculuunu yapt bu teori, Daniel Matz ve Ruth Borkern kadnlar ve erkeklerin alt kltrler olduklarna vurgu yapan yaklamn temel almaktadr. Bu iki teorinin karsnda ise toplumsal cinsiyeti ve dili performans olarak alglayan ve konuma srelerine ve ieriine nem veren yaklam yer almaktadr. Bu yaklamda Judith Butlern toplumsal cinsiyeti performans olarak gren anlaynn dolayl etkisi sz konusudur. Butler, toplumsal cinsiyeti kiinin sahip olduu bir ey olarak deil de, yapt bir ey olarak grr. Toplumsal cinsiyet, kiinin iinde var olan bir zden ziyade, durumlar iinde deiiklik gsteren, farkllaan bir zelliktedir. Trkiyede toplumsal cinsiyet ve dil zerine ok az alma yaplmtr. Bunlardan biri S. Aasabann Eskiehirdeki bir lisede yapt Kz ve Erkek rencilerde Cinsiyetten Kaynaklanan Farkl Dil Kullanm (1988) adl yksek lisans tez almasdr. Aasaban bu aratrmada kz ve erkek rencilerin cinsiyetten kaynaklanan deiik dil kullanmlarn aratrm ve kz rencilerin soyut adlar, erkeklerin ise somut adlar daha fazla kullandklarn bulmutur. Erkeklerin eylem gsteren adlar kullanmaya zen gstermeleri, kzlarn ise edilgen ve yardmc eylemleri tercih etmeleri dier nemli bir bulgudur. Aasaban, erkek rencilerle ayn toplumsal katmandan gelmelerine karn kz rencilerin dili lnl dilin normlarna daha uygun kullandklarn saptamtr. ncelenen anlatlarda, ayn konu bal altnda yazmalarna ramen, kz ocuklarn genelde ie dnk konular ele aldklar, erkek ocuklarn ise da dnk konularda aktarmlarda bulunduklar grlmtr. Kz ocuklar kendi evrelerinden, ailelerinden gzlemlerle anlatlarn kurarken, erkekler toplumsal olan, kiisel olmayan rnekler zerinden konuya yaklamlardr. Dilsel farkllklar saptamaya ynelen almasnda Il Akaln, 15. Dilbilim Kurultaynda sunduu tebliinde, Anadolu niversitesinde Eitim Fakltesi, Eitim Bilimleri Blm retim elemanlarnn verdikleri derslerde cinsiyetlerinden kaynaklanan farkl dil kullanmlarn incelemektedir. Kadnlar ve erkeklerin farkl dil kullanm modelleri oluturduklarn, kadnlarn erkeklere oranla daha sklkla dayanmay vurgulayan zellikleri kullandklarn ifade eden Akaln, erkeklerin zellikle formel balamda glerini ve statlerini belirleyecek ve arttracak ekilde konutuklarn, kadnlarnsa dayanmay arttracak ve srdrecek olan dilsel formlar tercih ettiklerini ortaya koymutur. Dncelerimiz ve dnyay alglaymz dille ekillenir. Bu; srekli, deimez bir sretir. Dncelerimiz, davranlarmz, gerekliklerimiz dilin oluumunu etkilerken, ayn zamanda, dil de yeni dnce ve gerekliklerin retilmesine katkda bulunur. Kltr ve dil birbirinden srekli etkilenen ve ayr dnlemez iki olgu olduuna gre, cinsiyetlerle ilgili yeni gereklerin oluumuna ya da var olanlarn yeniden retimine sebep olur. Bir toplumun dili incelenerek de, byk oranda, cinsiyetlere baklar, onlara bitikleri roller, g dalm ve toplumun nyarglar gzlenebilir.
*Gden, M.Pnar(2006), Dilde Cinsiyet Ayrmcl: Trkenin erdii Eril ve Diil fadeler Bakmndan ncelenmesi, ..SBE.Kadn almalar Anabilim Dal, Yksek Lisans Tezi, stanbul *imek, Burcu(2006), Kadnlararas Konuma Srecinde Toplumsal Cinsiyetin Dil zerinden Sergilenmesi, A.SBE Kadn almalar Anabilim Dal, Yksek Lisans Tezi, Ankara

2010 ylnda Akretim Fakltesi Jandarma ve Polis nlisans Meslek Eitimi snavnda grevliydim. Sorulardan birkana gzm takld: Aadakilerden hangisi kadna zg bir davran olarak kabul edilir? a) okbilmilik; b) Baskclk; c) Konukanlk; d) Mantksal dnme e) Kendine gvenme. Gzlerime inanamamtm. Bir gn sonra merakla yantna baktm. (C) kk yani Konukanlkt. Ceza Hukuku sorular iinde de yine cinsiyeti sylemle hazrlanm bir soru vard Evli erkee boynuzlu denmesi durumunda eine kar ne tr bir su ilenmi olur? a-) Gyapta hakaret b-) Svme c-) Huzurda hakaret d-) Geitli hakaret E-) Dolaysyla hakaret Cevap anahtarna gre yant E-) kk, yani dolaysyla hakaret. Snavda, dolaysyla hakaret kavramn anlatmak iin neden byle bir rnee ihtiya duyulduu da merak edilenler arasnda. Bu sorular bir nevi gndelik hayattaki cinsiyeti nyarglarn yazya dklm hali. Soru medyada yer alnca Milli Eitim Bakan Nimet ubuku YKe bir yaz yazarak, Yanl anlamalara neden olacak bu tr sorularn, sorular arasnda yer almamas hususunda gerekli hassasiyetin gsterilmesini rica ederim dedi. Nimet ubukunun Kadn ve Aileden Sorumlu Devlet Bakan iken cinsiyetilik ile ne kadar mcadele ettii bir yana, bu sorunun polis ve jandarma snavnda gndeme gelmi olmas erkek egemen bir kurumun adaylarn yetitirme balamnda da ok anlaml. Szcklere ok mu taklyoruz acaba biz kadnlar? Hi dndk m? Erkeklerden daha kstl bir kelime hazinemiz mi var? Daha fazla ya da farkl sfatlar ve zamirler mi kullanyoruz? rnein edilgenlik eklerini kim daha fazla kullanyor? Cmlelerimizi yarm brakmaya daha m yatknz? Szckleri daha dzgn m telaffuz ediyoruz? Daha m fazla yzeysel kelimeler kullanyoruz? Cmlelerimiz erkeklerin cmlelerinden daha uzun ya da daha ksa mdr? Daha fazla soru sorup tonlama m kullanyoruz? Acaba bu sorulara ve bunlarn gerekelerine her birimizin yant ne

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

ETMN KTDARI MI YOKSA KTDARIN ETM M?

(BELK DE KTDAR HASTALIINDAN KURTULABLMEK N ETM!)

19

Eitim tabii ki siyasidir, ideolojiktir ve aktif olarak bir etkileme faaliyetidir. Kimi etkileyerek neye ulalmaya alld ve ortaya kan modelle ne yaplacadr nemli olan. Yaar Tarak
Eitimin bireysel bir hak olarak talep edilmesinin zerinden yzyllar geti. Ancak eitimin sadece sekinlerin yararlanabildii bir hizmet olmaktan kt ve toplumun tm kesimlerinin yararlanabildii bir aamaya hala tam olarak ulald sylenemez. Peki, eitim herkes iin gerekli midir? rgtlenmi, formel, okullar eliyle yrtlen eitim faaliyeti sonunda ortaya kan eitilmi birey ya da eitilmi toplum kimin karnadr? Apple; Eitim bir uzlama ve mcadele alandr. Ayrca hizmet kurumlarnn ne yapmas, kime hizmet etmesi ve bu kararlar kimin vermesi gerektiine ilikin daha geni atmalarn sergilendii bir alan olarak ortaya kar der. Yine de eitim kendi bana, eitim politikas, finansman, mfredat, pedagojisi ve deerlendirmesine zg kaynaklarn, iktidarn ve ideolojinin i ie getii arenalardan biridir diyerek eitimin hem neden, hem sonu; hem bir belirleyen hem de belirlenen olduunu da ifade etmektedir. Eitim dendiinde aklmza okul, retmen, renci ve ders materyalleri gelmektedir. Bizler eitim alanndaki sorunlarla tek tek urarken gzden karlmamas gereken nokta Applen dedii gibi Eitimin siyasi bir i olduudur. Eitim tabii ki siyasidir, ideolojiktir ve aktif olarak bir etkileme faaliyetidir. Kimi etkileyerek neye ulalmaya alld ve ortaya kan modelle ne yaplacadr nemli olan. Atatrk bir nesil, dindar bir nesil, dnen, aratran ve sorgulayan bir nesil, toplumsal cinsiyet eitliini benimsemi bir nesil vs. amalarla eitimin ierii belirlenebilir; snf ortamlar, ders ara ve gereleri dzenlenebilir; retmen de bu amalarn herhangi birine uymaya zorlanarak/ikna edilerek, istenen amalar iin eitim bir ara olarak kullanlabilir. Eitim amaca ulamada bir ara olabildii gibi kiinin kendinin farkna varmas ve kendini gerekletirmesini salayabilecek olaanst bir ortam da sunabilir. Yani eitim bazen ama (rn. bir meslek edindirmek iin) bazen ise aratr (rn. erkek egemen ideolojinin devamnn salanmas iin). Eitim dendiinde her aamada durup sorulmas gereken sorular vardr: 1. Ama nedir? 2. erik nasl dzenlenmitir? 3. Nerede yaplmaktadr? Kullanlan ara-gereler nelerdir? 4. Kim tarafndan verilmektedir? 5. Kimin ihtiyacn karlayacaktr? Kimin sesine yant verecektir? 6. Eitimi alanlarn n bilgileri nemli midir/ nemsenecek midir? Freire, eitimin eletirel bir diyalogla balamas gerektiini srekli olarak vurgulamtr. nk eitim, hem egemen kurumlar eitmeli ve toplumun daha geni kesimlerini esasl bir sorgulama iine sokmal, hem de ayn zamanda bu sorgulama var olan ileyiiyle bu kurumlardan faydalanma olanana en az sahip olanlar da kapsamal ve srece dahil etmeli, demektedir. Kadnlar asndan eitime bakldnda, Gk, Eitim, kadnlar gler hiyerarisinin alt basamaklarnda tutacak biimde yapland ve gerekletii lde ataerkil kltrn ve ideolojinin yeniden retimine hizmet eder diyerek iyi eitim grm pek ok kadnn ev kadn olmay semesini, erkein iktidarn kabul etmesini, eitimde edindikleri cinsiyeti deerlere balar. ktidarlardan kurtulabilmek iin eitimin her aamasnn toplumsal cinsiyet gzlyle de irdelenmesi ve kadnlarn bu srece dahil edilmesi gereklidir. nk eitim; ezilenlerin, tekiletirilenlerin, yoksullarn, kadnlarn ihtiyalarna yant verecek biimde dzenlendiinde iinde barndrd devrimci dnm gc aa kartlabilir ve toplumlarn eitlik ve zgrlk idealine ulamasna araclk yapabilir.
*Apple, Michael W. , Mart 200,4 Neoliberalizm ve Eitim politikalar zerine Eletirel Yazlar, Eitim Sen Yaynlar, *Freire P, 1995 2. Bask, Ezilenlerin Pedagojisi, Ayrnt Yaynlar, *Gk, F. 2008, Eitimin zelletirilmesi, Neoliberalizmin Tahribat, Haz. N.Balkan ve S.Savran, 2. Cilt, Metis Yay., stanbul

20

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

BEDENSEL MEKN OLARAK CHORA

akpli nye ile tantm ve medya bakan sleyman demirci, rtsz kadn perdesiz eve benzer, ya satlktr ya da kiralk, dediinde evi ve aileyi dardan koruyan fallusun yasasna vurgu yapmaktadr. yle ki kapatlma zarurdir; aile ve kadn iin mahremiyetin nkouludur. geleneksel anadolu evlerinde sokakla ilikisi kesilen ev, avlu duvarlaryla saklanrken kadnn alan evin tasarmyla kstlanrd. dolaysyla bu bak as, analojiden ziyade kadn ve ev arasnda adeta bir zdelik kurmaktadr. her ne kadar olduka farkl gerekelerle de olsa benzer bir yaklam, 19. yy.n ilk anarist kuramclarndan proudhon tarafndan da getirilmiti. o, kadn ev ii etkinliklerle, erkei ise ev d etkinliklerle ilikilendirmiti. ancak ev, belirli etkinliklere kesin olarak adanamad gibi batan sona tek bir biim veya heteroseksel aile gibi tek bir kimlik tarafndan da yaplandrlamaz. yleyse farkl uzam ve zamanlarda yaam bulan, birbirinden olduka farkl bu dnce gelenekleri nasl oluyor da kadn sz konusu olduunda ortaklaabiliyor? reme temelli olduu varsaylan cinselliin gerek baz biimlerinin tevik edilmesi, gerekse dierlerinin engellenmesi, meknlarn kurgulanmasnda etken bir faktrdr. 15. yy. fransasnda ii isyanlarnn bastrlmas iin yrrle konan ayrmc cinsel politikalar gerei fahielik kurumsallarken, maruz braklanlarn alt snftan kadnlar olmas kouluyla, pratikte tecavz su olmaktan karlmtr. genelevler, toplumsal protesto ve ecinsellie kar bir are olarak grlmtr. te yandan askeriye, yatl okul, hapishane, hamam gibi homososyal meknlar cinsellikten arndrlm grnseler de (genel)ev gibi trl cinsel pratik ve ilikinin hayata getii meknlar olarak dnlebilirler. queer yaam ve drtler, heteroseksel olanlara kyasla farkl bir toplumsal veya fiziksel mekn igal etmezler; aksine, ilikisel ve koulludurlar. cinsellik, cinsiyet ve aile gibi istikrarsz normatif sistemlere sonsuz narsisist dorulama sunmak iin tasarlanan konvansiyonel meknlarn bir ucundan br ucuna, onlar dntrecek ekilde devinirler. mekn dntrmeye muktedir bu devinimler, bedenleri bozan, ekillendiren ve yeniden kuran devinimlerdir ayn zamanda. mekn ve beden arasndaki bu egdm alann chora olarak adlandrmak mmkn. platonun varlk ve olu arasndaki hareket alann anlatmak iin kulland chora kavram, biimin, babann ve retimin uzam olarak yorumlanagelmitir. dolaysyla belirlenemezlik, dourma ve anne uzam olarak chora aalanm; dipsiz, yoksun, gizemli, rtl, ayartc, doymak bilmez, tehlikeli ve dzen bozucu bir boluk olarak temsil edilmi, isimsiz ve yurtsuz bir halde srgn edilmitir. calvinonun grnmez kentleri de adeta birer kayp kta olagelen kadnlarn isimlerini tamasyla bu gelenei izler. erkeklerin ina ettii bu kentleri kefedecek olan yine erkeklerdir: kadnlarn erkeklerin kavramsal evrenlerine kapatlmalar ile kadnlarn erkeklerin fiziksel meknna hapsedilmeleri arasnda hibir fark yoktur.

Atalay Ger*

ilk kez izlenimcilerde kurucu bir nitelik kazanan mekn, bir dengesizlik ve belirlenimsizlik mekn olarak, rastlantsal ama retici bir sre olarak temsil edilmektedir. puslu, sisli, dumanl, k dolu arka plan zneyi ereveleyerek, ressam ve izleyiciden eit stat ve dikkat talep ediyordu. kbizm ise daha sonralar her ne kadar mekn geometrik biimle bezese ve maddi nesneyle arasnda bir geililik dzenlese de kapal bir belirlenim sistemi tasarlamtr. kbist resim modernizmin en mkemmel temsilidir, fallogosantrizmin ve kapitalizmin ekonomik meknnn grsel sanatlardaki izdmdr. oysa izlenimcilerin meknnn modernizmin iindeki fazlalk noktalarndan birini temsil ettii sylenebilir. bu pozitif chorams ikinlik ve olaslk imgesinde cinselliin mekn ve genitalbozuma maruz braklm kent meknnda ikamet etme ekillerini deerlendirebiliriz. chora, chronosis ve chronology kelimeleri ile ayn kkten olup, znde zamansall ya da tarihsellii ifade eder. bu, bir anlamda zaman ya da tarih iinde art arda gelii veya yer al dile getirir. cinsellii sabit meknsal bir birim olarak betimlemenin alternatiflerinden biri cinsellii zaman ve deiim terimleriyle tahayyl etmektir... bu, uzamsal bir cinsellie sahip olma ve bunun bir hak olarak ele geirilmesinden yedir. kadn cinselliinin mekn dolaysyla igal eden saldrgan penise kyasla sabit, hareketsizletirilmi bir girinti olma nosyonundan koparlabilir. bunun tersine kadnn cinsel mekn dolu, deiken, oklu, belirsiz ve rastlantsal olarak tahayyl edilebilir. ayrca groszun da belirttii gibi erkek bedenini fallikletirme ve bedenin geri kalann penisin ilevselliine, yani cinsel etkinliin en azndan ideal olarak cinsel duhul ve erkek orgazmyla sonlanmasnn deerine tabi klma sreci, ksmi olarak, mhrlenmi, kapal beden inasn ierir. belli bir fallikletirilmi erkekliin tiksindii ey belki de akntnn kendi deildir; daha ziyade akntnn hareket ettii veya iki ynl hareket edebilecei veyahut da belirlenemeyen ynlerde hareket edebilecei fikri, akntnn tanmasnda etken bir fail olmann yan sra edilgen bir kap olma fikri dehet uyandracaktr. zira birok ecinsel erkek sadece dar aknt salmaya deil, ayn zamanda aknty ieri almaya ve fallik ilev tarafndan seilen uzuvdan baka bedensel blgelerini bu srece katmaya hazrdr. bu yeni bedensel meknsalln kentte kadnlar iin yeni corafyalar yaratmadaki katklar neler olabilir? kadnlarn talep ettii oul kentsel alanlar, sadece tketim arzusu veya yeniden retim ilevlerine skmadan belirlememize yarayabilir. bu noktada lezbiyen meknn heterotopyalarn, fahieliin meknn, konken ve klp alann, hamamlar, fitness ve aerobik meknlarn, huzurevi meknn, hobi meknn dnebiliriz. ancak bu tr bir yeniden yazmn kentteki kadn meknnn yceltilmesine dnmemesi iin, kuramsal alma ikili toplumsal cinsiyet hiyerarisini srekli yerinden etmelidir. ofis meknnda, finans alannda, perakende sat alannda, etnik kk iletmelerde, sanayi alannda ve daha pek ok meknda ka-

dnlarn fail olduunu grebilmekteyiz. dolaysyla kadn meknlarn haritalandrmak, calvinonun marco polosunun aksine halihazrda tesis edilmi bir kimliin konumu ve kefiyle deil, gezilmesi ve icat edilmesiyle ilgilidir. marco polonun anlatmyla dou kentleri ancak venedike referansla kendi gerekliklerini bulabilirler. icat etmek iinse fallusun glgesinden kamak gerekmektedir. chorann tm bu dntrc etkisine ramen sermayenin kimlii nereye dnsek karmza kmaktadr. hep kapitalist bir uzamda m ikamet ediyoruz? kapitalist deer sisteminin dn dnebilecek miyiz hi? bu soruya deleuze ve guattarinin cevab u ekildedir: karar verilemez olan, devrimci kararlarn en mkemmel tohumu ve mevkiidir. kresel kleletirme sisteminin yksek teknolojisinden dem vuranlar var: ama yine de ve zellikle, bu makinemsi kleletirme, karar verilemez neri ve hareketlerle dolup taar, ki bunlar yeminli uzmanlara ayrlan bir bilgi alanna ait olmaktan ok uzak, herkesin/ her eyin oluuna, radyo-olua, elektronik-olua, molekler-olua katkda bulunacak bir o kadar ara sunarlar... her mcadele tm bu karar verilemez nermelerin bir ilevi olup deer sisteminin balanma bilekelerinin karsna dikilen devrimci balantlar kurar. kapitalist deerler sistemi, toplumsal alan tamamyla igal etme anlamnda kapatr ve tanmlar (bu kbizmin kapall ve tanmlln artrr); ancak yine de devinim ierisindedir, olu ve karar verilemezlie alan aar. bu alan/mekn izlenimcilerin kurucu (gebe) meknn hatrlatr. sis ve buharlarn, hareket ve olanan, her an ne kabilecek bir arka plann modernizmin doluluk ve kapallk meknndaki fazlalk ve belirsizliin mekndr. burada artk choray yeni bir kltrel farkllk siyasetinin ifade bulaca bir uzam olarak grebiliriz. bu meknda sermaye aklarna tabi olmayan ekonomik pratikleri tehis edebiliriz. geriye; heteropatriyarkal kapitalizmin gerilme alanlarn yrtp taan zneleme deneyimlerini haritalandrarak, aralarndaki olas choral (b)alarn kurulma potansiyelleri zerinden yeni iliki ve koullarn yaratlmas kalyor.
federici, silvia; caliban ve cad; kadnlar, beden ve ilksel birikim, otonom yaynclk, 2012 j.k. gibson-graham, (bildiimiz) kapitalizmin sonu, metis yaynlar, 2010

* Kaos GL Aktivisti

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

21

AS BEDENLER: CALBAN VE CADI

talyan feminist Silvia Federici bir bilim kadn, retmen ve otonomist Marksist gelenee dayanan bir eylemcidir. Hofstra niversitesinde sosyal bilimler profesrdr. Uzun yllar boyunca Nijeryada retmenlik yapmtr. Afrikann Akademik zgrl Komitesinin kurucularndan biri ve Midnight Notes Collectivein yesidir. zerine alt srelerin Nijeryada gereklemesine bizzat ahit olur. Bu sreler onu derinden etkiler. Buradan dndkten sonra disiplinler aras bir lisans programnda ders vermeye balar ve farkl bir itleme biimiyle, bilginin itlenmesiyle kar karya olduumuzu grr. Bu, yeni kuaklarn ortak bir gemie sahip olduumuz duygusunu gitgide yitiproletarya ve meta retiminin geliimi asndan incelerken, Federici ise bunu kadnlarn toplumsal konumuna ve emek gcnn retimine getirdii deiiklikler asndan inceler. Ayn zamanda, kadnlarn emeini ve yeniden retim ilevlerini igcnn yeniden retimine tabi klan, cinsiyete dayal yeni bir i blm; kadnlarn cretli iten dlanmasna ve erkeklere tabi klnmasna dayanan yeni bir patriyarkal dzenin kuruluu; proleter bedenin mekaniklemesi ve bu bedenin, kadnlar sz konusu olduunda, yeni iiler reten bir makineye dnmesi gibi bir dizi olguyu da ierir. kinci olarak ise Marx, kapitalizmin ilk aamalarndaki iddetin kapitalist ilikilerin gelimesi ve eitli yasalarla gvence altna alnmas ile daha da azalacan varsayarken, Federici bu iddetin kapitalizmin her aamasna elik ettiini, savan ve kadnlarn itibarszlamasnn kapitalizmin zorunlu koullarndan biri olduunu iddia eder. Dolaysyla Caliban ve Cad Marxn, ilksel birikimin kapitalizmin zorunlu ncs olduu tezine kar kar. Aksine ilksel birikimin kapitalizmin kendisinin temel bir zellii olduunu nerir. Dier bir deyile, kapitalizmin kendisini devam ettirmesi iin, el konan sermayenin kesintisiz olarak kendisine akmas gerekir. Kendisi gibi talyan feministlerden biri olan Leopoldina Fortunati ile 1970lerde feodalizmden kapitalizme gei srecinde kadnlarla ilgili bir aratrmaya balarlar. Temel sorular kadnlarn ezilmesinin kkenlerinin ne olduu ve kadn hareketinin, zgrleme mcadelesinde hangi politik stratejileri benimsemesi gerektiidir. Bu almann meyvesi olarak 1984te ortak bir kitap yaynlarlar: Byk Caliban. Bu kitap, Foucaultnun beden teorisini, bedenin tabi klnd iktidar tekniklerine ve disiplinlerine dair yapt analiz, yeniden retim srecini grmezden geldii iin eletirir. Ayn zamanda Marxn ilksel birikim zmlemesinin feminist bir bak asndan yeniden dnlmesine dair bir giriimdir. Fakat yazarlar, sre iinde, kabul edilen kimi Marksist kavramlarda yetersizlikler grrler. Bu kitabn yaynlanmasndan ksa bir sre sonra Nijeryaya giden Federici, aratrmalar esnasnda melerine sebep olmaktadr. Dolaysyla bugn silinme tehlikesi altnda olan uzun bir direniin tarihsel belleini koruma amacyla da en bilinen almas olan Caliban ve Cad: Kadnlar, Beden ve lksel Birikim (Otonom Yaynclk, 2012) kitabn kaleme alr. Sermayenin 500 yllk egemenliinden sonra, nc milenyumun banda, iiler neden hl kitlesel bir lekte yoksullar, cadlar ya da kanun kaaklar olarak tanmlanyor? Topraktan mlkszletirme ve kitlesel yoksullama ile kadnlara kar sre giden saldrlar nasl ilikilidir? Feminist perspektifin geni gre sahip noktasndan incelersek, gemii ve gelecei ile birlikte kapitalist gelime hakknda ne renebiliriz? te Caliban ve Cad feodalizmden kapitalizme gei srecini bu sorular etrafnda okuma almasdr. Kitabn merkezinde duran ilksel birikim analizi, Marxtan farkl olarak iki nokta zerinde durur. Birincisi Marx, ilksel birikimi cretli erkek Federici, bu el koymay yeniden retimle ilgili olarak kadnlarn karl denmemi emeine balar. Bunu, cretli emei esas kabul eden kapitalist ekonominin ykseliinin tarihsel bir n koulu olarak belirtir. Bununla balantl olarak ortak olanlar (commons) ve komnalizm

Neslihan z

sn bastrmak ve temel toplumsal szlemeyi srdrmek iin gerici bir hamle olarak yorumlar. Kafirlerin ve cadlarn avlanma ritellerinin, yaklmalarn ve ikencelerin yan sra tecavzn ve fahieliin kurumsallamasn kadnlarn tahakkm altna alnmalarnn ve emeklerine el konulmasnn merkezine yerletirir. Bu, smrgeci el koymaya balanr ve ilksel birikimin yenilenen dngsyle megul olan IMFnin, Dnya Bankasnn ve dier vekil kurumlarn, sudan tohuma, genetik kodumuza kadar ortak olarak grlen her eyi, yeni bir itleme dnemi yaratacak ekilde zelletirdii almalarn anlamak iin bir ereve sunar. Caliban ve Cad, kadnlarn bedenine kaznm olan travmann izini gemiten bugne srerek asi bede-

(communalism) mcadelelerinin tarihsel olarak ana hatlarn ortaya serer. Federici, kapitalizmi feodalizmin zgrletirici bir bozgunu olarak grmek yerine, kapitalizmin ykseliini, trmanan komnalizm dalga-

nin direniini ve ona kar savam ortaya seriyor ve modern toplumsal rgtlenmenin temelini anlayp ona kar mcadele etmek isteyen herkese, dnyann tm yerlilerine ilham veriyor!

22

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

KRTAJ DENEYM
Kadnlarn en zor kararlarndan, en byk korkularndan biridir krtaj. Bu yzden de zerine pek konumak istemeyiz. Biz kadn bu korkumuzun zerine gidelim ve deneyimlerimizi paylaalm, konualm istedik. Bata biraz tutuk olsak, durumu sradanlatrmaya alsak da, zamannda canmz ok skan bu deneyimi, belki unutmak, belki de hatrlayp anlarmz tazelemek isteimizin bir sonucu olarak paylaabildik. Ama konutuka grdk ki hepimiz ayn eyleri yaam, ayn eyleri hissetmiiz. Krtaj ok da korkutucu bir ey deilmi. Bizim yaadmz bu zorluu birok kadnn da yaadn ama bastrdn dnerek, biz aa karalm ve sizinle de konutuklarmz paylaalm istedik.
Her ey gayet iyi giderken nerden kt bu hamilelik, ben korunuyordum nasl olabilir byle bir ey? Krtaj olmak insann cann ok yakar m? Krtaj olmadan bundan kurtulmann bir yolu yok mu? Acaba ocuk dourmay istiyor muyum? Madem hamile kaldm, doursam m? Krtaj olunca baka bir zaman ocuk dourmak istersem tekrar hamile kalabilir miyim? Paray nereden bulacam? Anneme sylesem mi? yerindekilere/okuldakilere ne derim izin almam gerekirse? nsanlardan nasl gizlerim ya da kimlere syleyebilirim krtaj olduumu? Arkadalarma sylediimde bu durumla ilgili ne dnecekler acaba gibi binlerce soru ilk anda kafamza verir. Bu sorular zerine olan sohbetimize gemeden nce belki de biraz sohbet ettiimiz kadnlarn sosyal durumuyla ilgili bilgi vermek yerinde olacak. nk bu durumla ilgili yaplacak deerlendirmeler ksmen tm kadnlar iin ortaklk olutursa da eminiz ki kiinin iinde bulunduu koullar itibariyle de deikenlik gsterebilir. En nemli belirtmek istediimiz nokta krtaj olduumuzda hi birimiz evli deildik, hala evli deiliz ve evlenmeyi de dnmyoruz. Evlilik vurgusunu burada yapmamzn nedeni ise, bu srecin evli olan ve evli olmayan kadnlar iin farkl yaptrmlar barndryor olmas, evli isen hala einin rzas olmadan krtaj yaptramazken, evli deilsen krtaj sigorta kapsamnda yer almyor, saln riske atmayan bir zel klinikte krtaj yaptrrsan ok pahal. Bir ilikin olduu bilinmesine ramen birok kii tarafndan, hamileliin yine de meru grlmyor ve daha fazla yalan sylemek zorunda kaldn (ailen, iyerin, okul arkadalar vb.) bir srele kar karya kalabiliyorsun. Bunun yannda hepimiz 20-35 ya aralndayz. Krtaj olduumuz dnemler genelimizde bu ya aralna rastlyor. Kararlarmzda iinde bulunduumuz koullar kadar yamzn da nemli bir etkisi vardr. imdi belli sorularla balattmz sonra kendiliinden akp giden sohbetimize geelim. dk, yine ift izgi, kesin hamileyim dedim. Emin olduktan sonra biraz rahatladm. Ya yleyse ya deilse dm hatrlyorum. Daha sonra bunun normal ve olabilecek bir durum olduunu bilmeme ramen yalnz bama halletmek istediimi hatrlyorum bu meseleyi. Hamile olduumuz andan krtaj kararn alana kadar beraber olduumuz kii, arkadalarmz ve evremizle nasl iliki kurduk, ilikilerimizde bir etkisi oldu mu aldmz kararn? Aye: Ben bir gn ocuk dourmak istiyordum, yani hala istiyorum ama o an bu an deildi. Bu nedenle krtaj olmak istediimden ok emindim. Erkek arkadamsa ocuk fikrine scak bakyordu ama evet imdi deil. Bu konuda bir mutabakatmz olduu iin krtaj olma isteim zerine ok konumadk, sadece nceden ikimiz de byle bir ey yaamadmz iin en gvenli nerede yaptrabiliriz, ne kadara mal olur gibi sorunlar zerine daha fazla konutuk. Bir de altm iyerinden ne deyip izin alacam ya da insanlar ne dnecek, sorunu. Bunu herkese syleyemeyeceim kesindi ama syleyebildiim arkadalarmn bile durumu biraz yadrgayaca korkusuyla ilk anda ok az arkadamla, o da zm odakl, yani nerde yaptrabileceim konusunda akl danabileceim arkadalarmla konutum. Hamile olduumuzu ilk nasl anladk? Anladmzda ilk yaptmz veya hissettiimiz ey ne oldu? Aye: Ben hamile kaldmda korunuyordum aslnda; yani evet biraz dzensiz kullanmtm ilalar ama korunuyordum. Uzun bir sre vcudumdaki deiikliklere ve regl dnemimin gecikmesine aldr etmemeye ya da strese falan balamaya alarak bekledim. Daha sonra eczaneden kendim almak istemedim gebelik testini; erkek arkadam yollayp bir test aldrttm. Sonu pozitif kt. kna olmadm bir test daha albitmiti, sadece bundan sonra ne yapmak istediimiz ya da ne yapmamz gerektii sorusu kalmt ortada. Meral: Ben ilk hamile kaldmda 17 yandaydm, belki de o nedenle beni biraz fazla hrpalayan bir sre oldu. ok korktum, hatta ehir deitirdim krtaj olmak iin. u anda biraz abarttm ve bu korku halinin toplum tarafndan artlandrldmz bir ey olduunu dnyorum. Yamur: Ben de korunuyordum, ona ramen hamile kalm olabileceim phesiyle mmkn olan en uzak ve belki bir daha hi uramayacam bir eczaneden gebelik testi alMeral: Ben de sadece birka kadn arkadamla konutum onlar da, evet, bu konuda deneyim sahibi olan ve bana yardmc olabilecek kadnlard. nk gerekten ilk anda insan ben byle bir hatay nasl yaparm duygusundan kurtulamyor ve arkadalarnn da seni dikkatsiz ve tedbirsiz olmakla sulayacan dnyorsun fakat bunlarn tamamen hsn kuruntu yani insann o an iinde bulunduu durumla ilgili olduunu insan zaman getike daha iyi anlyor. Benim erkek arkadam bu durumdan ok ypranm ve ok zlmt hatta bazen onun bu duruma

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

23

mak bazen onu zmszm gibi grmesine neden olabiliyor insann, bu nedenle belki de ok yakn arkadalarmla bile bu konuyu ok konumak istemedim. Krtaj olmak iin gittiimizde olumlu ya da olumsuz ne gibi bir durumlarla karlatk, krtajdan nce ve sonra fikirlerimizde herhangi bir deime oldu mu, daha sonra herhangi bir salk problemiyle karlatk m? Aye: Ben krtaj olmaya erkek arkadam ve kardeimle gittim. kisi de beni rahatlatmaya alyordu ama hepimiz biraz tedirgindik herhangi bir aksilik ya da bir salk problemiyle kar karya kalr myz diye. Beni en ok strese sokansa ard arda sorulan evli misiniz? sorusu oldu. nk evli isem prosedr deiecek ve bir de ein imzas gerekecekti. Evli olan ve einden izinsiz ocuk aldrmak isteyen kadnlarn eleri durumu renince muayenehaneye dava ama haklar douyormu ve balar derde girebiliyormu gibi bir giri konumas dinlemek zorunda kaldm. Bir de krtaj olmak iin uzandmz yerin ok sevimsiz olduunu dnyorum, o durum insanda bir gerginlik yaratyor fakat bunlarn hepsi narkoz verilene kadar. Uyuyup uyanyorsun ve her ey bitmi oluyor. Gerekten de uyandmda bu kadar basit bir ey olduuna inanamadm hatrlyorum. Sonrasnda tm yakn arkadalarma syledim, o kadar rahatlamtm yani. Bu korku hali toplum tarafndan pompalanan bir eymi o an fark ettim. imdi hamile kalsam ve yine krtaj olmak istesem ayn stresi yaamam diye dnyorum; fakat bir sre kan deerlerim ok dt iin eitli salk problemleri yaadmdan tekrar byle bir ey yaamamaya daha ok zen gsterdiimi syleyebilirim. Meral: Ben de kadn arkadamla gitmitim. ki defa narkoz verdikleri iin ok tedirgin olduumuzu hatrlyorum. Zaten gergindim, iyice pekitirmiti bu durum gerginliimi. Aslnda ben ok gergin olduum iin narkoz ie yaramyordu ama orda bunun altnda farkl nedenler aramalar bizi ok huzursuz etmiti. Neyse bir ekilde bittikten sonra gerekten ok rahatlamtm. likimde de bunu ok konumak istemedim daha sonra; n-

k sorun bitti gibi dnmtm. Fakat daha nce dediim gibi beraber yaadm erkek arkadam bu fikirle pek bark olmad iin atlatmas zaman ald. Tabi ocuk dourmay istememek kadar istemek de kiinin kendi ve hayatyla ilgili alaca bir karar, ben ikisinin de kadnn kendi beden btnlyle ilgili kararlar olduunu ve hangi dorultuda olursa olsun bu kararn bizim vermemiz gereken bir karar olduunu dnyorum. nk bir ocuk kadnn hayatnda ok radikal deiikliklere neden olabiliyor; mhim olan bu deiiklie hazr olmak ya da olmamak. Ben o zaman hazr deildim, eer bir gn hazr hissedersem ocuk dourabilirim de. Yamur: Ben hala ocuk sahibi olmak istemiyorum. Krtaj olduum srete de byle bir karar verme sreci yaamadm iin belki daha rahat atlattm. Krtaj olduum yerde hi olumsuz bir sorunla karlamadm, tabi biraz ans oluyor aslnda ilk krtaj olduunda byle bir yer bulmak. Sonrasnda da zaten doktorumla devaml grtm. Ne kadar rahat ve bytlmemesi gereken bir ey olarak dnsem de tekrar hamile kalmak istemiyorum nk bu bir kadn iin gerekten zaman alan bir sre oluyor ve yorucu. O yzden bu alanla ilgili bilimsel almalarn daha fazla yaplmas gerek. Ama bilimin/bilimsel almalarn da erkeklerin tekelinde olduunu biliyoruz. Eer bunu yaayan erkekler olsayd, imdiye kadar yzlerce kez ok daha kolay bir zm bulunabilir, i krtaja kadar gitmeden; kadnn bedeni ve ruhu ypranmadan daha basit, etkili doum kontrol yntemleri bulunabilirdi. Sanrm bununla da ilgili mcadele etmek iin ie balamamz gerekecek. nce tutuk balayan sohbetimiz giderek derinleti, gazete yaz karmak amacyla bir araya gelmitik fakat sohbetimiz bittiinde aslnda birbirimizin bu konuyu konumaya ne kadar ihtiyacmzn olduunu grdk. Sanrm 4-5 saat kadar konuma srd. Ve bizi esas artan her birimiz yaadklarmz kendimize zel sanrken nasl da ayn eyleri yaam ve benzer eyleri hissetmi olduumuzdu. Sonu olarak evet krtaj olmak ok sevimli bir ey deildi fakat korkutucu da deildi. Esas nemli olan, birimize duygularmz aka anlattmzda sorunlar daha basitleiyor ve hibir ey tartlamaz, tabu olarak gelmiyor.

benden daha fazla zldn dnyorum nk bir yerden sonra bence biz kadnlar iin teknik bir mesele haline geliyor belki salk problemlerinin olumas dnda ok fazla tedirginlik yaamyoruz. Fakat onlar, hele bir de ocuk sahibi olmak istedikleri bir dnemse gerekten duygusallayorlar. Fakat sen krtaj olmak istediinden emin olduun iin pek diretemedikleri bir sre yayorlar. Burada demek istediim tabi ki bu benim bedenim ve onla ilgili kararlar kendi bama almak istemem ok normal fakat krtaj konusunda iftler arasnda bir mutabakat yoksa ilikiyi biraz ypratan bir hal alabiliyor aslnda. Tabi aile ve okul arkadalarnla kurduun dil bambaka, ounlukla yalan sylemek zorunda kaldm hatrlyorum. Yamur: Ben ilk rendiim andan itibaren hep yalnz bama hareket etmek istedim hatta bir seferinde kimseye haber vermeden krtaj olmaya gittim. Bu beraber olduum adam iin belki krc olmutu o zaman ama, aslnda bunu bir seremoni haline getirmenin olay bytmekten baka bir eye hizmet etmeyeceini dndm iin byle davrandm ve bana kendimi daha iyi hissettireceini dndm. Gerekten de daha iyi hissettim; nk bazen insan kendi iin neyin en doru olduunu bilse de d etkenler yznden can daha ok sklabiliyor. Bir sorunu ok konu-

KRTAJ NEDR, NE DELDR?

Krtajn Trkiyede yasallamas ne yazk ki ancak 1983de gerekleebilmitir. Krtajn lkelerde yasalamas kadnlarn ciddi mcadeleleri sonunda gereklemitir. Krtaj kadnn isteiyle ya da salk gerekesiyle gebeliin sonlandrlmasdr. Rahmin temizlenmesi ilemidir. 1983 ylndaki dzenlemeyle kadnn kendi bedenine dair sz sylemesi yasal hale geldi. Krtaj yasal olarak gebeliin 10. haftasna kadar yaplmakta. stenmeyen gebeliklerde kullanlan bir dier yntem (ilala tedavi) olan RU-486 lkemizde kullanlmaya balanmad. Birok lkede krtaj sresi 3 aylk gebelik dnemine kadar yaplrken lkemizde yasal erevede belirlenen sre olduka ksa. Krtaj uzun sren bir ilem deil, yapld ortamn hijyen koullar ve yapan kiinin bilgisi kadn sal iin ok nemli bir yerde duruyor. Ancak krtaj sanld gibi bir doum kontrol yntemi deildir, bu yzden gebelie kar doum kontrol haplar ya da spiral, diyafram, kondom, spermisit gibi yntemlerle korunmak gerekir. Burada sylemeden atlamamak gerek, ne yazk ki neredeyse tm doum kontrol yntemleri kadn bedeni zerinden ekillenmitir. Bu da olduka cinsiyeti bir uygulamadr. Kadnn ok doal bir ekilde kendi bedeni hakknda kendisinin vermesi gereken bu karar yasal dzenlemede ne yazk ki tamamen kendine braklmyor. Evli bir kadnn krtaj ilemi iin kendi isteinin yannda einin de onay vermesi gerekmekte. 18 ya altndaki bir kadnn krtaj yaptrabilmesi iinse velisinin de onay isteniyor. Eer 18 ya st ve evli olmayan bir kadn krtaj yaptrmaya karar verdiyse sadece kendi onayyla bunu yaptrabiliyor. Krtaj evli olmayan kadnlar iin sigorta kapsamna dahil edilmiyor. Krtajdan sonra 3-5 gn sren bir kanama olmas doaldr. Ve kadn ertesi gn gnlk hayatna bir engel olmadan devam edebilir. Krtaj sonrasnda hemen cinsel ilikiye girmek, havuza girmek, kvette banyo yapmak, antibiyotikleri dzenli kullanmamak gibi nedenlerle enfeksiyon oluabilir. Bunlara dikkat edilmeli. Mutlaka 1 hafta sonrasnda kontrole gidilmeli. Krtaj ileminden sonra herhangi bir enfeksiyona mahal vermemek iin i amarlar tlenerek giyilirse faydal olur.

24

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

Getiimiz dnem boyunca toplumun muhalif olan ya da bir ekilde marjinalletirilen kesimlerine ynelik bask gnden gne artt. Nefret cinayetleri, tecavz davalarnn utandran sonular, Hrantn davas, binlerce tutuklu derken yakn zamanda da aslnda senelerdir var olan ama ou insann yeni rendii bir balyoz ekibi tartmas yaand. Ankarada polislerin oluturduu bu ekip, seks iilerine ynelik bir bask unsuru olmakla biliniyor. Uygulamalarn dayandrdklar gereke ise toplumun gvenini salamak gibi son derece temelsiz ve keyfi bir mantk. Translara ynelik bu sistematik iddet ve nefretle ilgili gzlem ve dncelerini renmek iin Demet Yanardala bir sylei gerekletirdik:
Sana gre translar saldrgan olur, tehdit oluturur gibi fikirleri toplumda oluturan etkenler neler? nsan bilmedii her eye temkinli yaklar. Toplumda transekselliin fazla bilinmedii dnemlerde medyann kt ynlendirmeleri de etkili oldu! TV kanallarnda ve yazl basnda srekli olarak eli bakl, barp-aran kiiler gsterilerek adn travesti terr koydular... Oysa her travesti ayn myd? Toplum bir genelleme yapt ardndan ve bir etiket yaptrld bize tehlikeli diye! Bir adam dnn, eini dvyor, peki o bunu yapt diye her erkek eini dvyor denilebilir mi? Denemez! Oysa bizim iin dediler, bu da bir ayrmclk! Herkesin ayn kefeye konulmamasn istemek bir yana, bu ekranlara kartlan trans arkadalar da knamyorum ve objektif bakmaya alyorum, asla onlar haksz demiyorum, nk basnda kan eli bakl transekseller neden o halde, kimse dnmedi. vermeyin, her ortamdan dlayn, kt davrann, hakaret-kfr edin, ailesi dvsn, komular dvsn, yetmesin polis dvsn, sonra da insan ldrp yeter dediinde adna terr deyin! Bu ne rezillik? Bu nasl bir ynlendirme? Kedi bile keye sktnda trnaklarn-dilerini gsterirken bir insann bu kadar zorluk ektiinde cinnet getirmesini insanlar anlamak istemiyor! Bu insan neden bu hale geldi demek yerine travesti terr diyorlar, ite aln size hem nefret sylemi, hem ayrmclk, hem de halk kin ve isyana tevik! Daha ne denilebilir ki? Koca bir yuhhhh basna, byk i baardlar bizleri terrist ilan etmekle, srf bu yzden daha ok insan ldrld... O gazeteciler de maalarn primle alnca balar ge erdi! Trans bireylerin toplumun algsna gre sokakta bir tehdit olarak grlmesi, size ynelik nasl bir iddet douruyor? nsanlar eitli ynlendirmelerle bizi tehdit olarak grseler de bu alg artk deimek zorunda ve de deiiyor. nsan haklarnn ve iletiimin kuvvetlendii bugnlerde sesimizi daha iyi duyurabiliyoruz! Buna ramen bizden korkan-ekinen-ayrmclk yapan insan says hala azmsanmayacak dzeyde! Gemite srf bu korku nedeniyle birok kii bizlere saldrda bulundu ve hala bulunmakta. Bir arkadam srf transeksel diye karp dverek dan banda braktlar. Baka bir arkadam sokakta durduk yere darp edildi ve artk biz de aknz! Asl madur kim? Korkmas gereken nyargl insanlar m yoksa bizler miyiz? Devlet, can gvenliimizi salamak bir yana, ilgilenmiyor bile!

TRKYEDE TRANS OLMAK

Hi unutmuyorum, bir gece kapmn nnde sesler duydum, camdan baktmda genler kavga ediyordu ve birinin baklandn grp 155 Polis mdat aradm, insanlk grevimi yaptm, ama insan olarak grlmediim bir lkede! Beni vatanda olarak grmediler bile... Telefonun dier ucunda benim vergilerimle maa alan memur bile, sesimden transeksel olduumu anlaynca Kim kavga ediyor? Senin krklarn m? diyerek hakaret etti! imdi, benim bama bir olay gelse, kime snacam? Kimi kime ikyet edeceim? Bizden korkmasnlar nk korkmalar gereken kendi zihniyetleri ve bu zihniyetlerinin kurban belki bir gn kendi ocuklar da olabilir. Tm bu sivil erkeklerin ve polislerin uygulad iddet ve tacizden korunmak iin bavurduunuz yntemler neler? Ya da korunmak ne oranda mmkn, ne kadar ie yaryor? iddete o kadar sk rastlyoruz ki artk kendimizce yntemler gelitirdik. Dar yalnz kmamaya zen gsteriyoruz, ktmz zamanlarda ise mutlaka yanmzda kendimizi korumak iin bir biber gaz bulunduruyoruz. Birden fazla kii saldrdnda hi olmazsa biber gazn skp kama ansmz oluyor. ou zaman da bize iddet uygulamaya kalkan sivil, biber gazn grnce zaten vazgeiyor! Polisler iddet uygulamaya kalktnda da hemen telefonlarmzn kameralarn ap olay

kaydetmeye alyoruz, ou zaman polisler kaytlar zorla siliyor ancak biraz daha uzaktan bir arkada ekim yapabilirse hi olmazsa elimizde kant oluyor. Zaten byle durumlarda da polis iddet uygulamaktan vazgeiyor. Sonuta aldmz nlemlere ramen yine de ok fazla iddete maruz kalyoruz. Ne yazk ki bizi koruyacak bir mekanizma yok! Polis, devletin polisi ve devlet bizi sevmiyor... Asl iddeti douran da devletin mekanizmalar diye dnyorum, nk bize iddet uygulayan siviller de biliyor ki bizim arkamzda devlet yok, kimseye ikyet edemeyeceimizi dndkleri iin bize saldryorlar, hara isteyen, zorla cinsel ilikiye zorlayan o kadar ok erkek var ki! iddet ve nefret cinayetleri fazlasyla artt. Artan nefret cinayetleri ve son dnemdeki balyoz ekibi tartmalar hakknda ne dnyorsun? Nefret cinayetleri eskiden beri sorun, yine bizi nemsemeyen devlet bu konuda da kln kprdatmyor. Defalarca bize bir yasa karn, lmlerin nne hep beraber geelim dedik ama dinleyen kim? Durduk yere ldrlyoruz, gasp ediliyoruz! Zanl veya zanllar yakalansa bile bana iliki teklifinde bulundu, ondan ldrdm diyerek byk cezai indirim alyor. Eer byle bir teklifte bulunduysa ldrmek mi gerekiyor? diye sormuyor kimse! in asl yle bir teklif de yok or-

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

25

tada zaten; bu zanllara retiliyor, byle deyin, cezanz azalsn deniyor! Onlar da az birlii eder gibi hep ayn teraneyi sylyor... Fiziksel iddet ve nefret cinayetlerinin yannda toplumda zaten var olan homofobik ve transfobik sylemleri siyasetiler ya da kanaat nderleri bile sarf ediyor, bunlarla nasl mcadele edilebileceini dnyorsun? Siyasiler zaten iin kurdu olmu! Medyaya bir tetik veriyorlar, unlar kt gsterin diye, ardndan bir deme veriyorlar bizim hakkmzda, oy alacaklar ya! Eeee toplum yararna bir ey yapacaklar yok, ceplerini doldurmaktan baka, o yzden bizim zerimizden oy toplamaya alyorlar! Aslnda hepsi biliyor neyin ne olduunu. Ama biz olmasak, yandalarna yksek paralar kazanmalar iin verdikleri ihaleler gndemde olacak, ceplerini doldurduklar halkn parasnn hesabn halk soracak! Ne yapsnlar? Gndem deitirip, hem zerimizden oy toplayacaklar, hem de halk uyutup daha iyi soyacaklar! Biraz da gzel eylerden sz edersek, Polonyada dnyada ilk kez bir trans milletvekili olarak Anna Grodzka seildi. Bu sana ne hissettirdi? Anna, bildiim kadaryla dnyadaki ilk trans milletvekili deil. Daha nce talyada Komnist Partiden Lauramz vard, kendisi Trkiyeye de gelmiti... Tabi Polonya gibi dindar ve muhafazakr bir lkeden Anna gibi bir transekselin vekil olarak seilmesi bizleri ok mutlu etti ve bizim iin de umut oldu. Anna da gelecekti Trkiyeye ama ileri nedeniyle frsat bulamad, bir gn geleceini biliyorum nk kendisi sz vermi. Onu grmeyi ve ona sarlp tebrik etmeyi ok istiyorum. O kendi lkesinde zoru baarm bir kahraman, umarm bizler de bir gn mecliste bir transeksel vekile sahip oluruz da sesimizi duyurur. Feminizmle her zaman paralel yryen LGBTT mcadelesi, ou sosyalist evrede de deiik yanklar uyandrd. Peki, senin sosyalistler ve feministlerle ilgili dncelerini renebilir miyiz? Sosyalistler Trkiyede ne yazk ki kendi ilerinde kavga etmekten, iyi bir siyaset yrtemez oldular. Toplumda insanlar hala sosyalizmin ne anlama geldiini bilmezken, onlar kendi iinde birbirini yemekten amalarn halka anlatmaya frsat bulamyor. Bu adan zlyorum, aslnda kendimi sosyalist olarak tanmlayabilirim ama ben srekli kavga etmek deil, toplumun mutluluu ve zgrl iin abalamak isterim... Ne yazk ki Trkiyede sosyalistler, benim sosyalist anlaymdan hayli uzaklar. Feministlie gelince, aslnda ben de feministim lakin bu kelimeden ben zgrlk ve eitliki, cinsiyet ayrmclna kar bir duru sergileyen zihniyet alglyorum, yine feministler Trkiyede kendini anlatamyor, pasif kalyor. Biz hala arkada evremizde feministlii tartyoruz. Aslnda feminizm arkada evresinde hapsolmay hak eden bir olgu deil. Trkiyede kendini feminist olarak tanmlayan birok kadnn da aslnda cinsiyet ayrmcl gtt aikr. Toplum normlarna kar dururken yeni tabular yaratmak ho deil. Bu yzden, ben kendimi cinsiyet kimliinden arnm bir feminist olarak nitelendirmeyi tercih ederim...

TRANS KADINLAR HAKKINDA

13 MT VE YANILGI (1)

Yukardaki balk altndaki bir metin Skepchick.orgda (http://tinyurl.com/6ofyjqt) kendisi de trans bir kadn olan Natalie Reed tarafndan kaleme alnd. Bu yaznn Trke evirisi ise outforbeyond.blogspot.comda (http://tinyurl.com/77y64r8) blm halinde yaynlanm bulunuyor. Buraya Natalienin yantlad 13 mitin sadece ilkinin evirisine yer ayrabiliyoruz. Ancak tm bu yanlglarla ilgili yazdklarna sz konusu adreslerden ulaabilirsiniz.

Trans kadnlar aslnda sadece ok, ama gerekten ok gey kimselerdir.

Bu gerekten artc derecede srarc ve inanlmaz derecede yaygn bir yanlg. Gerek ise epey basit: Cinsiyet kimlii ve cinsel ynelimin birbiriyle hibir alakas yok. Bu yanl anlamay iaret eden olduka yaygn bir vecize vardr: Cinsel ynelim yataa kiminle girmek istediinizle ilgilidir, cinsiyet kimlii ise yatanza kim olarak yatmak istediinizle. Benim kendi yntemim ise basite trans lezbiyenlerin (yani dier kadnlardan holanan trans kadnlarn) varlna iaret etmek. Problem zld. Gidip ay koyabiliriz. Keke o kadar basit olsayd. Bu kafa karklnn, davranlar toplumsal cinsiyetle ok gl bir ekilde badatryor oluumuzdan kaynaklandn dnyorum. Heteroseksellik n kabul kltrel olarak o kadar isellemi ki, gey erkekleri, erkek olmaya bir eit muhalefet olarak gryoruz. Kendilerini neredeyse hiper-erkeksi bir ekilde ifade eden birok gey erkein de varlna ramen, geyler basite kadnlar arasnda erkeklerden daha yaygn olan bir cinsellii ifade biimiyle ilikilendiriliverildikleri iin kadns ya da cinsiyet deitirmi olarak alglanyorlar. Bu yanlg, toplumsal cinsiyet

ve bunun ne anlama geldii zerine dnrken biyolojik cinsiyetin ve cinselliin ar vurgulanmas sonucu daha da gleniyor. Bylece toplumsal cinsiyetin herhangi bir tr davurumunu direkt cinsellikle badatrabiliyoruz. rnein erkeklerin, bir kadnn basite kendi kimliinin ve o gnk hislerinin bir yansmas olarak deil de esasen erkekleri etkileme arac olarak gzel, k ya da seksi giyindiini yaygn olarak varsaymalar gibi. Bu mit hem trans kadnlara hem de gey erkeklere zarar veriyor. Ayrca sklkla trans sorunlarnn bir kenara sprlmesine veya daha genel LGBT sorunlarnn iine sokuturulmasna yol ayor. rnein Kanada gazetesi The National Postta yaynlanan bir reklamn, tamamen cinsiyet deiimine dair korkular krklemeye dayal olmasna ramen transfobik olmaktan ziyade homofobik olduu ynnde knanmas gibi. Ya da sivil hayata dner dnmez bir deiim planlam olduu bariz olmasna ramen, PFC Manningin hikayesinin ordudaki gey adam olarak yazlmas rnei gibi. Destekileri bile onu erkek gibi, erkeksi ifadelerle tanmlamaya devam ediyorlar. zetle cinsiyet / toplumsal cinsiyet ve cinsellik birbirleriyle belirleyici bir iliki ierisinde deildirler. Her eyden nce gey, lezbiyen ve biseksel insan diye tanmlarn olmasnn sebebi budur zaten.

26

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

Kimse bana nerede oturacam syleyemez!

srailde on yllardr grmezden gelinen ultra Ortodoks Yahudilerin toplumla uyum sorunu, sonunda bir otobs krizi ile, srailin Rosa Parks olayyla patlayverdi.

SRALN ROSA PARKS VAKASI

sraildeki mehadrin (helal) otobs uygulamasna gre ultra Ortodoks Yahudilere ayrlm ve cinsiyet ayrmcl uygulanan hatlar var. Otobslerin n taraf erkeklere ayrlrken, kadnlar ancak arka koltuklarda oturabiliyorlar. Ancak tpk Rosa gibi, srailde de bu uygulamaya kar kan kadnlar oldu. Tanya Rosenblit isimli gen bir kadn ofrn arkasndaki koltuklardan birine oturunca ar dinci bir erkek ona arka tarafa gemesini syledi. Tanya Kimse bana nerede oturacam syleyemez! diyerek bu emri reddetti. Bunun zerine otobste byk bir kriz kt, polis geldi, i uzad ama Tanyann srarl tavr sonucu ofr yoluna aynen devam etmek zorunda kald. 28 yandaki Tanya Rosenblitin bu direnii, 50li yllara dek ABDnin gney eyaletlerindeki uygulanan rk ayrmcln balatt sivil itaatsizlik eylemi ile sona erdiren Rosa Parks olayn hatrlatyor. Ar dincilere gre yzyl nce dinin karsndaki tehdit laik milliyetilik ve sosyalizmdi, bugnse feminizm. Bu kesim, feminizmin toplum iin muazzam bir ideolojik ve ahlaki sorun olduunu iddia ediyor. Bu eksende tartmal konulara her hafta yenileri ekleniyor ve ar dinciler ile cinsiyet ayrmclna kar kanlar arasndaki saflama giderek keskinleiyor. rnein kadn sal ile ilgili bir konferansta konunun uzman kadnlarn krsye kmas yasaklanyor. Sekiz yanda bir kz ocuu bile rtnmedii iin saldrya urayabiliyor.

MONTGOMERY OTOBS BOYKOTU EYLEM

Pes etmekten yorulan bir kadnn rkla kar direnii
ABDde kleliin kaldrld 1862 ylndan 50 yl sonra, gney eyaletlerinde rk ayrmcl hayatn birok alannda halen srmekteydi. Toplu tamada siyahlar ve beyazlar iin ayr seferler konmasa da, siyahlarn uymas gereken oturma planlar uygulanyordu. Otobslerin ilk sralar beyazlara aitti. Yolcularn drtte n oluturan siyahlar ise arka tarafta oturmak zorundaydlar. n kapdan otobs cretlerini dedikten sonra inip otobse arka kapdan biniyorlard. Beyazlara ayrlan yerler dolduunda ise yer vermek, gerekirse otobsten inmek zorundaydlar. Mongomeryde yaayan Rosa Parks adl siyah bir kadnn bu uygulamaya direnmesi ile birlikte, bir yl srecek ve ABDyi hibir yasann deitiremedii lde deitirecek bir hareketin kvlcm atelenmi oldu. 1 Aralk 1955 gn Rosa Parks, iinden kp srekli kulland otobse, cretini n kapdan dedikten sonra arka kapdan bindi ve siyahlara ayrlm koltuklardan birine oturdu. Ancak birka durak sonra ofr yeni binen beyazlara yer vermeleri iin Rosann da iinde bulunduu drt siyaha koltuklar boaltmalarn syledi. isteksizce ofrn dediini yapsa da Rosa cam kenarna ekilmekle yetindi. nsanlar hep o gn yorgun olduumdan yerimi vermediimi sylyorlar, ama bu doru deil. Fiziken yorgun deildim, ya da genelde bir ign sonunda olduumdan daha yorgun deildim. Yal da deildim, bazlar beni o zamanlar yalymm gibi gsteriyor ama sadece krk iki yamdaydm. Hayr, tek bir yorgunluum vard; pes etmekten yorulmutum. ofr yer vermezse polis aracan sylese de Rosa direndi, stediklerini yapsnlard. Bunun zerine ofr polis ard. Sonuta Rosa Parks, eyalet yasalar gerei tutukland ancak bu tutuklama ile birlikte binlerce siyah sessizliini bozarak Rosa Parksn direniini izlemeye balad. Siyahlar otobsleri boykot karar aldlar ve boykot umulmadk lde baarl oldu. Siyahlar sabahlar ilerine yryerek, bisikletle, kimi zaman da topluca taksi tutarak gidiyorlar, otobsler sadece beyaz yolcu tayordu. nceleri boykota aldr etmeyen otobs irketleri sonunda zarar etmeye baladklarnda daha fazla direnemediler ve 382 gn sonra otobslerdeki bu rk uygulamay kaldrdlar.

ARAP BAHARI ve MELEKLERN CNSYET

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

27

Msrda seim sonras kurulan anayasa komisyonunda kadnlar bir kii ile bile temsil edilmiyor. Mbarek dneminde getirilen kadn kotas kaldrld iin, kadnlar mecliste yedi seilmi, drt atanm olmak zere toplamda sadece 11 kadn milletvekili ile temsil ediliyorlar.
evli olanlar-olmayanlar diye ikiye ayrlmas istendi. Samira gibi evli olmayan kadnlara bekret testi ikencesi yapld. Samira, yaadklarn yargya tayabilen tek kadn. Kadna biilen toplumsal roller, kadn bedenine giydirilen anlamlar; devrim yolu Msrl kadnlar hi de yabancs olmadklar ekilde selamlad. Eylemlerle geen bir yln ardndan Msr seimler ve sonularyla konuuluyor. Yeni anayasann yaplabilmesi iin anayasa komisyonu kuruldu; kurulan anayasa komisyonunda kadnlar bir kii ile bile temsil edilmedi. Seimlerin galibi, yzde 46 gibi ezici bir ounluk kazanan Mslman Kardeler oldu ve seimler ncesi Mbarek dneminde getirilen kadn kotas kaldrld iin, kadnlar mecliste yedi seilmi, drt atanm olmak zere toplamda sadece 11 kadn milletvekili ile temsil ediliyorlar. Yani i kadnlarn siyasi temsiliyet kazanmas olunca, yeni meclisin hi umut vaat etmedii ak. Siyasetin normal kanallar ilemeye baladnda dahi; kadnlara yer yok. Msrl kadnlar ne yapacak, normal kanallarda kendilerine yer amak iin mi uraacak; erkeklerin bir gn dnmesi iin bugn fedakrlk m yapacak, yoksa hadi ordan deyip siyaseti erkeklere brakp evine mi dnecek? Tahrir Meydannn birletirdii kadnlarn siyasetin kendilerine sunduklar karsnda blnmesi belki kanlmaz. Ama, zellikle de gerek Tunus gerekse Msrda slami partilerin yksek oylarla iktidara geldiini dnerek, devrim srecinin kadnlara yine bildik kazn attn; hatta kadnlar iin eskisinden de kt sonular douracan dnp zlmek iin ok erken. Son bir ylda yaananlar, pek ok rk, oryantalist fikri yerle bir etti; aynsn kadnlar iin de istemek fazla olmayacaktr.

Bunca alt st olu iinde meleklerin cinsiyetini tartr duruma dmemek iin, NATOnun Libyaya askeri saldrs ile birlikte lanetlenen Arap halk ayaklanmalarn, siyah ya da beyaz tek renk deerlendirmek yerine, devrimin diyalektik ileyii ve her lkenin kendi zgnl iinde ele almak epeyce akliselim bir yaklam olur. Bu diyalektik ileyii ve lke zgnlklerini ortaya karmak iin iki pratik soruyu aklda tutmak yeterli: Tarihte her devrim baarya ulam mdr, baarsz olanlarn cami avlusuna m terk etmek gerekir? Arap Bahar, Bat medyasnn bir PR almas veya bir emperyalist oyunu mudur? Yoksa neoliberalizmin insanla ilk kresel apl faturas olan gda/alk krizi gibi veya Arap halklarnn var olma hakknn, nce Bat destekli srail saldrganl tarafndan, ardndan 11 Eyll sonras szde terre kar cad avnda ayaklar altna alnmas gibi ekonomik/sosyal/tarihsel sebeplerle, objektif/subjektif artlarla ilikisi var mdr? Biz kadnlar, bu sorular aklmzda tutalm. Ama bizim meleklerin cinsiyetini de tartmamz gerekiyor. Kadnlar devrim yoluna kanlarn yine cmerte sunsalar da, devrim onlara bir kez daha cimri davranyor. nce Tunus, hemen ardndan Msr; eyrek yzyl akn zamandr iktidarda olan Bin Ali ve Mbareki devirmek iin sokaklara ktnda elbette Kuzey Afrika ve Ortadou corafyasnda

nemli bir ey yaanyordu. zellikle tarihsel olarak Arap dnyas zerindeki siyasi ve entelektel etkisi ak olan Msrda yaanan bir deiimin domino etkisi diye adlandrlan sonular dourabilecei fikri; Msrda yaananlara umutla bakan herkesin ortak paydasyd: Msr halk, daha tesinde tm Ortadou ve Kuzey Afrika halklar iin daha gzel bir dnya! Uzaktan bakanlarn besledii umudu yeertmek ise, Msrllar iin hi de kolay deildi; nce Mbarekin, sonrasnda Askeri Konseyin saldrlarna, silahlara, tanklara; yaralanmalarla, ikencelerle lmlerle yant verebilmeyi gerektiriyordu; sonu olarak, binlerce insan bu bedeli deyerek var olmak/var etmek zorunda kald Msr devrimini. Ayaklanmalarn grnen yzlerinden belki de en nemlisinin kadnlar olduu apakt. Sokaklardaki saylar erkekler kadar ok deildi ama oktular; ve zellikle baz kadnlar/kadnlara yaplanlar ayrtrc oldu. Devrimin sembol isimleri denildiinde akla gelenler; ayaklanmann hemen bir yl ncesinde polis tarafndan gzaltna alndktan sonra ldrlen Halid Saidin ve 9 Ekimde vurularak ldrlen Mina Danielin anneleri: ki kadn da sembol klan ortak zellikleri annelikleri. Yine Askeri Konseyin (SCAF) Msrn byk kadnlarndan zr dilemesini getiren eylem; 22 Aralkta on binlerce kadnn, Ghada Kamaln nce salarndan srklenip sonra askerler tarafndan kyafetleri syrlarak yar plak olarak dvlmesine kar sokaklara kmas oldu. Ghada Kamaln bedeninin grntleri, hala Askeri Konseyin uygulad iddetin sembol. Bir de sembol olmas zor olan; dillendirilmesi bile bireysel karar, aba, cesaret gerektirenler var. Samira gibi. Mbarekin devrilmesini izleyen gnlerde gzaltna alnan Samira ve dier kadnlarn,

Mbarekin devrilmesini izleyen gnlerde gzaltna alnan Samira ve dier kadnlarn, evli olanlar-olmayanlar diye ikiye ayrlmas istendi. Samira gibi evli olmayan kadnlara bekret testi ikencesi yapld. Samira, yaadklarn yargya tayabilen tek kadn.

28

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

KAVRAMLARLA ANLAMAK

Bamsz kadn rgtlenmesi

Ezilenler ezilmiliklerinin bilincine varmad ve bunun iin mcadele etmedii mddete ezenler egemenliklerini devam ettirecektir. Bu nedenle ezilenler kendi sorunlar erevesinde rgtlenmelerini yaratmak zorundadr. Kadnlarn da kendi zrgtlenmelerini yaratmalar, bu ezme-ezilme ilikisiyle mcadelenin bir gereidir. Bamsz kadn rgtlenmesi; bin yldr varln srdren erkek egemen sisteme kar, kadnlarn susturulan sesini ykseltebilmesi iin hemcinsleriyle birlikte patriyarkal kapitalist sistemin rettii kadnlar aras rekabete kar dayanma ilikisi ierisinde rgtlenmeleridir. Her ulustan, snftan veya toplumsal kesimden kadnn, salt kadn olmaktan kaynaklanan ortak ezilmiliklerine, kadn ezilmiliine kar, sadece kadnlardan oluan, erkeklerden, erkek egemenliinden, devletten ve sermayeden bamsz mcadelesidir. Kadnlarn salt sendika, meslek rgt veya siyasi parti gibi oluumlarn iinde kendi snfsal karlar iin mcadele vermesinin, kadn kurtulu mcadelesi iin yeterli olmad grnden kaynak alr. Bu yzden, kadnlarn, bulunduklar yerlerde var olan bamsz kadn rgtlenmeleri ierisinde yer almalarn, olmayan yerlerde yaratlmas iin mcadele vermelerini ngrr.

Cins krl / Cinsiyet krl

htiyalar, karlar, kaynaklara, iktidar ya da sosyo-politik statye eriimleri konusunda kadn ve erkek arasndaki farkllklar gz nnde tutamama; dnce ya da uygulamada cins zmlemesinden yoksunluk. Bu krlk, cins temelinde ayrmcln srmesine yardm eder. rnein, bir kadnn baarszlnn nedenini tm evresel, politik etkilerden bamsz kendi kiisel problemlerine balayan yanl bir bilintir. Ayrca, kadnerkek arasndaki iktidar ilikisinin ortadan kaldrlmasnn sosyalizme havale edilmesi de bir cins krldr. Ksaca cins krl, bin yldr sregelen erkek egemen sistemin varln inkr etmektir. Cins krlne yakalanan insanlarn azndan genelde u cmleleri duyarz; Kadn ya da erkek yoktur, insan vardr, Kadn erkee gre alt konumdaysa, niye anayasa, toprak ana hatta anayol gibi ifadeler var?, Peki erkekleri de yetitiren kadnlar deil midir?, Kadn isterse baarr. len- zel ve ev ii alanlara, erkeklerinse -genellikle iktisadi ve politik olduu kabul edilen- kamusal alanlara ait olduklar varsaymdr. zel alan politikas dnyada ve Trkiyede ikinci dalga feminizmin etkisi ile tartlmaya balamtr. zel alankamusal alan ayrm daha ok kadnlarn aleyhine sonulanmtr. zel olan politiktir slogan buradan ileri gelmektedir. Bu slogan, kamusal/zel, toplumsal/toplumsal olmayan blnmesinin batan aa yapay olduunu ortaya koyar. Bu slogan, rnein aile iindeki ilikilerin politik ilikiler olduu, ailenin politik bir topluluk olduu anlamna gelir. Cinsiyetler arasndaki ak ilikileri denen ilikiler toplumsal olarak ina edilmi ilikilerdir. Doal dzenin bir paras olarak grlen bir yn ilikiyi politik tahlile dhil etmenin bir yoludur bu slogan. Baka bir deyile, zel alan bir mahrumiyetin, yoksun klnmann alandr. Antik Yunan dneminde bu ayrm oikos/polis ikilii biiminde ortaya kar. Polis zgrln, kendi kaderini belirlemenin, dnyay dntrmenin, kamusal etkinliin, insann zne oluunun alan yani ehrin gbeiyken, oikos zorunluluun, retimin yani oikos teriminden de anlayacamz gibi ekonominin barndadr. Demek ki antik Yunan kentinde ve Yunan dncesinde zel alan/kamusal alan ikilii, retim ve yeniden-retim bir yanda, politika-kamusallk dier yanda olmak zere toplumu ortadan blen bir ikiliktir. Bu ikiye ayrlm dnyann oikos tarafnda kadnlar-kleler-ocuklar, polis tarafnda ise erkekler vardr. imdi ise oikosta retim, emek, yani ekonomi grnmezken, retimin merkezi polise kaymtr. Alanlara dhil olan unsurlar deiim gsterse de, patriyarkal sisteme gre alanlarn ayrl biimi ve zerk olmayan alanda kimlerin olduu hala deimemitir.

Kadn dayanmas
ngilizcede kz karde anlamna gelen sister szc nceleri ailenin dikilerini diken ya da t yapan gndelikiler iin kullanlyordu. Daha sonralar, ortak, zellikle adanmlk gerektiren davalar iin bir araya gelen kadnlara atfen Latince soror szcnden treyen sorority kavram ngilizceye yerleti. Bu szck de daha sonra yerini sisterhooda (kz kardelik) brakt. Kz Kardelikten Kuvvet Doar slogan ABDdeki kadn kurtulu hareketince benimsenerek ilk kez 1968de feminist szlkte yerini ald. Trkiyede kadn hareketinin szlnde bu kavrama karlk olarak kadn dayanmas terimi yerleti. Feminist harekette kadn dayanmas kadnlarn glenmek iin birbirleriyle geni apta zgl bir biimde ba kurmalar anlamna gelir. Erkek dayanmasna atfen kullanlan kardelik terimi daima olumlu anlamda gllk ve yoldalk anlamlarn iermesine karn, kadn dayanmas olumsuz bir anlama ekilebiliyor. nk kendi gndemlerini gerekletirmek iin rgtlenen kadnlarn gstermi olduu kadn dayanmas, erkek egemenlii altndaki kurulu dzen iin bir tehdittir de ayn zamanda. Bu yzden tekrar ve tekrar diyoruz ki, Yaasn Kadn Dayanmas!

Cinsiyet kimlii
Cinsiyet kimlii psikolojide, bir bireyin kendini ait hissettii cinsiyet olarak tanmlanr. Bu kimliin, ounlukla bireyin bedensel zellikleri ile ilgili olduu dnlr. Ancak bu kavram, bireyin kendisini sadece dii ya da erkek olarak alglamas ile snrl deildir. Cinsiyet kimlii, bireyin cinsel eilimleri, d grn ve bunlarn toplum iindeki yansmasn da ierir. Judith Butlern ele ald bir kavram olarak cinsiyet kimlii, evrensel bir kimlik deildir. Butlera gre cinsiyet kimlii, sebep olduu iddia edilen davranlar performatif olarak an be an kuran bir performanstr, yani kadn/erkek olarak sadece d grnme bakarak belirlenen iki seenekten biri deildir.

Cam tavan / Grnmez engel

yerlerinde, eitimlerine ve uzmanlklarna bakmakszn ya da ayrmcl nlemeye ynelik yasa ve ynetmeliklere aldrmakszn, hatta istihdam kalplarnda kadn saysn artrmaya ynelik olumlu eylem uygulamalarna ramen kadnlar meslekte stn mevkilere ykselmekten fiilen alkoyan ve ou kez bir kdemli erkekler ebekesinin ibirliiyle yryen ayrmc davranlarn toplam etkisidir.

zel alan / Kamusal alan

Toplumun kadn ve erkek alanlarna ayrld, kadnlarn -genellikle iktisadi olmad kabul edi-

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

MZK DEYP GEMEYN

Yasemin Deliduman

29

Toplumdaki cinsiyeti bak asnn mzik aracl ile kendini retmeye devam etmesi, insanlarn bu szlerden zevk almalar kadnn aalanmasn merulatrmalar anlamna da geliyor. Erkek egemenlik kendini ark szleriyle yeniden retiyor. Her gn 3 kadn ldrlrken ne yazk ki onlarca insan kadn dman ark szlerine elik ediyor ve eleniyor. Ve ne yazk ki bazen farknda olarak , bazen olmayarak bu arklar bylesine sevenler de bu iddete ortak oluyor.
Mzik herkesin yaamnda nemi deise de mutlaka yeri olan bir sanat. Kimimiz onsuz yaayamazken, kimimiz sadece iyi bir dinleyiciyizdir. Kimimiz mzikal olarak etkileniriz ama kimimizi esas can evinden yakalayan szleridir. Ama o szler kimi zaman cinsiyetiliin de taycsdr. Mziin cinsiyetisi mi olurmu demeyin, elbette notalar deil bunun taycs olan. Esas meselemiz gnmzde ya da geleneksel mziimiz iinde yer alan ark ve trklerin szleri ve onlarn eril bir dille nasl toplumla bulutuu ile ilgili. nsanlar dinledikleri mziin yan sra szlerin dnyalarn, duygu durumlarn ne kadar yanstp yanstmad ile ilgilenir genelde ve dorudur da bu. Yoksa nasl baka trl sarp sarmalayacak ki ruhu mzik? rnein ben trk dinlemeyi ok severim ve trk de olsa ark da olsa en ok szlerin btnlk ifade edip etmediine ya da iirsel olup olmadna odaklanrm. nce eleyip sk dokurum, yani biraz zahmetli bir dinleyiciyimdir. Dinlerken dikkatimi eken bir dier nokta da ite bu szlerin cinsiyeti olup olmaddr. Elbette mzii sadece bu konuda lm yapmak iin dinlemiyorum ama hassasiyetler sz konusu olunca ister istemez cmbzlyor insan o szleri. Dedim ya ok trk dinlerim diye, ite o trkler iinde dikkatimi en ok eken ey kahpe dnya, kahpe felek, kahpe hayat diye uzayp giden szlerdir. yle ok kullanlm ki bu sz, ister istemez fark ediyor insan. Kahpe toplumda kadn aalamak iin kullanlan szler arasndadr. Erkek bak as hayatn her alannda olduu gibi mziin iinde de etkili bu toplumda. arklarn, trklerin erkek znesinin hayatla, dnyayla ya da felekle kurduu ilikiden memnuniyetsizliini, kadn aalamakta kullanlan bir kelime zerinden ifade etmek hibir sorun yaratmyor gibidir nk bu szlerin erkek yazarlarnn (kadn sz yazarlar da maalesef kullanmaktadr) son tahlilde bir kadn aalam olmalarnn bir nemi yoktur kendileri asndan. Hele hele son dnem popler kltr rnlerinde bu ok daha can skc hale gelmeye balad. Kadn dmanl o kadar had safhada ki yansmasn ark szlerinde de ok net bir ekilde grebiliyoruz. Tesadfen dinlediim ve insan isyan ettiren o kadar ok ark var ki! Mesela zcan Deniz in Kalp Yaras arks: Her yanm bak kesii / Grdn kan karas / Kapanmyor dinine yandmn kalp yaras / Alyor adamn anas / Duydum ki grmler oynata seni / Nefesinde elolunun nefesi / Takm bei bir yerdeyi kahpe / Kaymak gerdanlarna / at iyice bende endazesi kantarmn benlii / Neyle tartaym gidip syraym grdm ilk entariyi / ldrene kadar aldataym / yle olmuyor byle de olmuyor / Smyor bu benim merebime vesselam / Bu deil anamn ben diye bytt / Uymuyor adamlk hamuruma byle intikam / Ah ne zormu sevdalanmas bir erkein alamas / Semedim yaadm verileni hayat diye / Dibe vurdum lanet olas / imdi arkamdan atp tutuyorlar / Kar gibi ac ekiyor diyorlar / Ben oluk oluk kan kaybnda onlar adaml inkr zannediyorlar / Soframda her gece bir erkek mavras sevgili oktan suyun te yakasnda / Bundan daha ok kaybedemem / imdi sra insan gibi ac ekme faslnda... Nutku tutuluyor insann bu szler karsnda. Nasl bu kadar ileri gidilebilir anlalr gibi deil. Bir pazarlama stratejisi olarak ne kadar kesif, ne kadar pespaye bir cinsiyetilik olursa o kadar ok satlr mant iliyor. Internet sayfalarnda kadn, erkek demeden binlerce kiinin olumlu yorum yapm olmasndan anlalyor ki toplumda son moda srarla cinsiyetilik. Bir dieri Yolgezer adndaki bir grubun Refika adl arks Sofe nine st komum Refika / Kara dili, ak sal Refika / Kk yeil goblin dul Refika / Sabah kalkar trbann takar / Erken kalkar bilmem ki ne yapar? / lemsin kz Refika / Camiye gider namazn klar / mamla m hocayla m yatar? / Orospusun goblin dul Refika / Orospusun goblin dul Refika / Gen yata dul kalm Refika / stese de bulamaz bir koca / Kk yeil goblin dul Refika / Refika... Refika Refika... Refika... / Kurt beki, tokmak smail / Orda burda oynak smail / Refikada m gzn var? / Havan vurur, seslere kzar / Sessiz ol der, kendi ses yapar / Rahatszsn goblin dul Refika / Ve sonunda cotu Refika / Polis arm bizim kapya / Rahatszsn goblin dul Refika / lim irfan gvur dul Refika / Refika Refika Refika Refika Buraya yazamadm daha bunun gibi onlarca ark var ve hepsi de insann sinir harbi yaamasna yol ayor. nk toplumdaki cinsiyeti bak asnn bir kez de mzik aracl ile kendini retmeye devam etmesi, insanlarn bu szlerden zevk almalar, popler hale gelmesi ve bu sistemli erkek egemen mekanizmann her alanda byle tkr tkr ileyiini grmek her kadn iin son derece rahatsz edici. Bu sistemli saldr iin gen, yal, inanl, inansz, eitimli, eitimsiz olmak fark etmiyor yukardaki szlerde grld zere, sadece kadn olmak yetiyor, saldr btnlkl olarak kadnn bedenine, kimliine ynelik nk. imdi bu tablo karsnda avazm kt kadar bararak, yukardaki szlere inat, kendi arklarm sylemek istiyorum, iinde kadn olmann hallerini anlatan arklar. Yaasn hayat diyen bir kadnn, tm halleri ile mutlu olan, her eyden zevk alarak yaayan, erkek egemen sistemin kurallarna/kalplarna uymak zorunda hissetmeyen kadnlarn arklarn sylemek ve dinlemek istiyorum.

30

Mart 2012 | Kadnlarn Kurtuluu

ZAVALLILARIN DNYASINDA ZAVALLI OLMAYAN TEK EY BELLA

Bir kadn bugnn kadnsal zelliklerine sahip olmaya iten de, erkein iindeki erki yaratan da ite bu tarif edilemez cehalet ve ilgisizliktir. ocukluktan itibaren belli toplumsal etkiler ekillendiriyor kim olduumuzu. Karakterimiz baml, aklmz belli bir teknikle iliyor. Alasdair Gray, Sel Yaynclktan kan Zavalllar isimli ahane romannda bu teknie, bu bamlla omak sokuyor. Tamamen bamsz bir akl iziyor ve ocukluktan itibaren ekillenmemi, ancak kendine verilen bilgiyi yorumlama kapasitesine sahip olduktan sonra renen ve gelien bir beyne sahip, bu yzden belki de gerekten de zgr iradeli bir kadn yaratyor. Aslnda erkek eliyle yaratlan, bir kadnn sevgisine delicesine muhta zavall bir doktorun dehasyla var edilen bu kadn, kadnla, insanla, duyarlla dair tm ezberleri darmadan ediyor. Bellann hikyesi gayrimeru bir ameliyat masasnda, kendisine ait olmayan yeni domu bir beyinle gzel ve gen bedeninin birletirilmesiyle balyor. Onu yaratan dhi adam da bilmiyor iin nereye varacan. Belki de tek istei onu seven bir kadn deolojisiz yaratlyor Bella, hibir ynlendirme olmadan balyor yaamna. Ne bir eitim kurumu, ne de baka bir etken var etrafnda. Ona verilen tek eitim tecrbe. Dnyay dolaarak balyor eitimine, her eyi grerek. Dnyadaki tm tatszlklar, eitsizlikleri, elenceleri, zenginlikleri, kadnlar, ocuklar, erkekleri, erki, smry grerek. Grd eyleri nceden dayatlan basmakalp bilgiler olmakszn yorumluyor ve ortaya zavall doktor Godwin Baxter sevecek bir kadndan ok daha fazlas kyor: Sosyalist bir feminist. Bir kadn olarak hibir ahlaki dayatmaya maruz kalmyor Bella. indeki iyilik de, ktlk de ahlaktan ileri gelmiyor. Ahlak onun iin anlamn bilmedii bir kelimeden fazlas deil. Ne namusla kirletiyor hayatn, ne ahlakla, ne de baka bir toplumsal dayatmayla. Hibiri olmadan, dncesini hibir yere dayandrmadan karar veriyor Bella dnyay grd ilk anlardan itibaren: Dnya, muhakkak, deimek zorunda. Herkes kendini scak tutacak bir d kabuk bulmak zorunda, ceplerinde para bulunan iyi bir palto gibi. Ben Sosyalist olmalym. diyen Bellann hafzasz, eitimsiz algs zihnen ve bedenen snrsz zgrle alan bir kap. Umutlu, politik, gzel, gl ve hayatn gelecei deitirmeye adayan feminist bir iradenin hikyesi Zavalllar. Ve bu hikyede zavall olmayan tek ey, zincirlere balanmam, cinsiyet rolleriyle kstlanmam o korkusuz kadn figr. Ve o figr salt bir kurgu deil, olmamal. Baka bir kadn figr mmkn. Mmkn olmal.

Umutlu, politik, gzel, gl ve hayatn gelecei deitirmeye adayan feminist bir iradenin hikyesi Zavalllar. Ve bu hikyede zavall olmayan tek ey, zincirlere balanmam, cinsiyet rolleriyle kstlanmam o korkusuz kadn figr.
nsan dncesini ve hayat ile sosyal dzenlemeler zerine salam fikirlerin oluumunu engelleyen tm zorluklar ierisinde en by, u an insanolunun kendi karakterini ekillendiren etkilerle ilgili tarif edilemez cehaleti ve ilgisizliidir. diyor John Stuart Mill. (The Subjection of Women, 1869)

Getiimiz aylarda aratrmac Tayfun Sertta tarafndan dzenlenen ve Salt Galatada gerekleen Foto Galatasaray isimli sergiyle tantk oumuz Maryam ahinyanla. Yz binlerce an donduran, yz binlerce fotorafn sahibi ahinyan, yarm asr boyunca, babasndan kalan Foto Galatasaray isimli fotoraf stdyosunda ok kymetli sosyolojik bir ariv oluturmu. Ama onu bu denli deerli klan ey salt bu deil.

MARYAM AHNYANDAN BZE KALAN

l ve gl ailelerinden biriyken, blgede sahip olduklar 30a yakn ky, be byk un fabrikas, saysz gayrimenkul ve kent merkezindeki ahinyan Konan geride brakarak stanbula snmlar. Harbiyede bir apartman dairesine tanmlar ve orada yeni ve ncekine nazaran olduka zor bir hayat balam onlar iin. Foto Galatasarayda. Ama Maryam ahinyanda o yz binlerce fotoraftan daha fazlas var. Trkiyede bir Ermeni, bir kadn ve bir emekiymi Maryam ahinyan. Hayatnn her alannda direnmi demek bu. Stdyosunda alt srete, 1942 Varlk Vergisinden 1974 Kbrs Savana farkl siyasal dnemlere ve stanbulun 50 yllk zaman diliminde geirdii demografik ve sosyo-kltrel dnmlere tanklk etmi. Btn srelerden, emeki Ermeni bir kadn olarak gemi Maryam ahinyan. stelik bugnden deil, dnden gemi. Hi evlenmemi ve hi ocuk sahibi olmam. Toplumun ona dayatt hibir eyi varsaylan olarak kabul et-

memi. Annesi ldnde mesela, ev ileriyle ilgilenmek yerine babasndan fotorafl renmeyi tercih etmi. Bugn dahi bizi zorlayan sosyal zorunluluklar/sorumluluklar, kadnlarn zerine binen cinsiyet rolleri, aznlklarn zerindeki toplumsal ve hukuki basklar, emekilerin srtndaki ar yk Tm bunlarn ok daha fazlasn yaam bir kadnd Maryam ahinyan; ve buna ramen elindeki fotoraf makinesiyle; ne devletin ne babasnn ne de toplumun, salt kendisinin setii yaamnn ardnda egemen ideolojinin tm tarihsel arivlerinden daha gerek, daha deerli bir ariv brakt.

1911de, Sivasta, ahinyan Konanda domu Maryam ahinyan, bir milletvekili torunu olarak. Snfsal adan galip balam hayata ama yle devam etmemi elbette her ey. Doumunun zerine ok gemeden 1915 gelmi, Trkiyede Ermeni olmakla tanm ahinyan, ailesiyle birlikte. ahinyanlar Sivasn en kk-

Birinci Dnya Sava sonrasnda Balkanlardan g eden bir aileden devrald krkl ahap bir fotoraf makinesiyle balam Maryam ahinyann babasndan kalan fotoraf stdyosu Foto Galatasaraydaki hayat. Kk yatan beri fotorafla ilgilenmi ahinyan ve en nihayetinde tek bana iletmeye balam Foto Galatasaray. Hikye byle balam ite ve yz binlerce ahane fotoraf birikmi

ANI DIFRANCO:

Kadnlarn Kurtuluu | Mart 2012

31

ARKILARI PATRYARKAYA KARI

te, sfr noktasnda duruyoruz feminist devrimin. Evet, ierden bir iti bu; acyla ve kurnazca ilendi...
(Grand Canyon of Light / Ani Difranco)

Gl Korkmaz
nsana dair ne varsa tutar mziinin iine katar; mzii yce bir mevki gibi deil, bozuk olan her eyi deitirmek iin bir basamak gibi grr. te onlardan biri de Ani DiFranco. Irkla, eitsizlie ve ataerkil dzene sava ayor arklaryla. Ak arklar da yapyor elbette ama gitarn en ok kadnlar iin, kadnlarn mcadelesi iin kullanyor Ani DiFranco; patriyarkaya kar bir silah gibi. Kapitalizm ve patriyarka gibi dnyalar alyorsunuz ve bu dnyalardan mzik yaratyorsunuz. Bir arknn iinde aktan, trenlerden, yldzlardan falan bahsetmek ok daha kolay, biliyorsunuz ki byle zrvalar akp gidiyor. Ama bir arkda gerekten politik meselelerden bahsetmeye abalyorsanz, bu biraz da etrefilli bir i diyor bir rportajnda. Feminist bir anne tarafndan bytlmesinin bunda pay byktr elbette; gemiten gelen mcadeleyi yarna iletmeye kararl DiFranco. Biseksel olduunu da saknmadan aklayan ve arklarnda LGBT haklar iin de mcadeleye aran Ani DiFranco, bugnlerde feminizme ok daha kuvvetli vurgu yaplmas gerektiini dnyor. nk ona gre, ancak feminist bir savan sonunda kadnn ve erkein topyekn kurtuluu mmkn olabilir; ancak o zaman tm sosyal hastalklarmzdan kurtulup birlikte mcadele edebilir ve yeni bir dnya yaratabiliriz. Feminizmin erkekler iin de iddetten ve eitsizlikten kurtulmann bir arac olduunu her frsatta, arklarnda, iirlerinde, konserlerinde ve rportajlarnda sk sk vurguluyor sanat. Ve yle diyor bir rportajnda: Bence dnyay bireylerin hiyerarisi olarak deil, bir ilikiler a olarak gren kadnsal perspektif bugn ayn zamanda zorunlu da. Devletin ve kltrn dinamiklerini deitirmek iin bu tr bir ballk ve iliki feci ekilde gerekli. Bir anlamda, bugn tam da daha da gelitirmemiz gerekirken durgunlaan, hatta birok insan tarafndan terk edilen feminizm fikrini yeniden hatrlatmaya alyorum. Feminizm hem kadnlar hem de erkekler tarafndan kucaklanmal. Yani neden hepimiz kendimize feminist diyemiyoruz ki? Artk gen kadnlar bile kendilerini feminist olarak tanmlamyorlar. Oysa bizim hep birlikte feminizmi patriyarkann kurallarn skmek iin bir ara olarak kullanmamz gerekiyor ki hep birlikte ykselelim. Yani feminizm artk yalnzca pililer iin deil.

Feminizm dnyay kurtaracak diyor Ani Difranco. Kendisi 1970 doumlu ve bu gen yana ramen 20den fazla albm yapm, tm arklarnn sz yazar ve bestecisi olan retken bir mzisyen. Yazyor, alyor, sylyor ve bunlar mzik piyasasnda tutunmann kolay yollarndan giderek de yapmyor stelik. Amerikada feminist bir ikon haline gelen DiFrancoyu tanmlamak iin mzisyen szc yeterli deil, o bir sanatdan ok bir aktivist nk. Feminizmi dnyadaki her trden eitsizlie kar savamann ilk adm; mzii de bu topyekn savan bir arac olarak gryor. Amerikada mzik endstrisinin iinde aktivist olmak demek, yaptn arklarn niteliinden bamsz olarak, iki kat daha fazla abalamak, sesinin mutlaka daha fazla kmasn salamak demek. nk o kocaman endstrinin iinde her ey daha etin, daha katksz, daha tekdze. Alternatifin adn bile kendisi koyar, onun snrlarn bile kendi karna gre trpler mzik endstrisi. Bu yzden raflarda hep birbirine benzer albm kapaklar grrz; alternatifler de benzer birbirlerine, marjinallerin ne denli marjinalleeceine de yine endstri karar verir... Her ey alp satmakla ilgili olduundan, hep daha ok satacak arklar dizilir n sralara, ki genelde ak arklardr onlar. On yllardr deimiyor bu, ak satar, seks de satar; stelik satmakla kalmaz, uyuturur da. Bu yzden mzik piyasas iin biilmi kaftandr ak ve seks. nsana dair en temel duygular alp, onu bilincinizi kurutmak iin kullanr. Meselenin ou paradr para olmasna

ama, o paray kazanmak iin hedef kitlenin gndemsiz olmas piyasadaki herkesin iine gelir. Ne kadar aptalsanz, o kadar iyi bir mterisinizdir bir bakma. i bo szlerle dolu hep ayn melodileri hep ayn biimde seversiniz. Bu srada yan sokanzda bir kadn iddet grr, yan mahallenizde bir baka kadn tecavze urar; ya da size ok da uzak olmayan bir ehirde bir nefret cinayeti ilenir, adamn biri srf derisinin rengi ya da inand tanr yznden fena halde dayak yer mesela, yahut belki de size ok da yakn olmayan bir lkede bir travesti hastanelik edilir... Uzakta yahut yaknda, bir yerlerde bir eyler olur ve bu eyler bazen televizyonlarda ana haber bltenlerine, bazen sabahlar yle bir gz gezdirdiiniz gazetelere kar; ama dinlediiniz mzikte pek de rastlayamazsnz bunlara. Onlar sanki baka bir dnyadandr, mzikse bambaka bir dnyadr. Mzik sanki dnyadaki gndemden, sorunlardan, savalardan, mcadelelerden muaf bir yerde, hani sanki daha stte, onlarla hi de ilgisi olmayan bir yerde vardr. nk sanat insandan ayrp, insana yle satar sanat piyasas. stelik bunu bir marifetmi gibi yapar. Ama sonra birileri kp, bu dzene omak sokar.

8 Mart Dnya Kadnlar Gnnn arkasnda, kadn kurtulu mcadelesinin birden fazla tarihsel dnm noktas vardr. Bunlardan biri, kayda gemi ilk rgtl ii kadn eylemi olan, 8 Mart 1857de New Yorkta yaplan grevdir. New Yorklu 40 bin dokuma iisi kadn, daha iyi koullarda almak, 10 saatlik ign, eit ie eit cret talepleriyle greve ktlar. 1908 ylnn 8 Martnda, yine dokuma iisi kadnlar grev balatarak iyerlerini igal ettiler. Taleplerini daha da geniletmilerdi: 8 saatlik ign, ocuk emeinin smrlmesine son verilmesi ve kadnlara oy hakk tannmas. 1910 ylnn Austosunda Danimarkada toplanan 2. Enternasyonalin Kadnlar Konferansnda, Clara Zetkinin nerisiyle bir Uluslararas Kadnlar Gn belirleme karar alnd. Bu karardan yola karak ilk kez 19 Mart 1911de Avusturya, Danimarka, Almanya ve svirede toplam bir milyonu akn kiinin katld eylemler dzenlendi. Aradan bir hafta gemeden, 25 Martta New Yorktaki Triangle Tekstil Fabrikasnda kan yangnda, neredeyse tamam gmen kadnlardan oluan 146 gen ii yaamn yitirdiinden Dnya Kadnlar Gn iin bu olayn nemi byktr. 8 Mart tarihi 1914 ylndan beri Dnya Kadnlar Gn olarak kabul edilmektedir. kinci kuak kadn hareketinin hala ykseli iinde olduu 1975teyse bu gn BM tarafndan da resmen tannd.

EKMEK STYORUZ AMA GLLER DE STYORUZ

Emeki kadn ekmeini kazanmaldr, ancak gllere de ihtiya duyar szyle bilinen sendika lideri Rose Schneiderman, Triangle Fabrikasnda kan yangnn ardndan yapt konumada unlar sylemiti: Buraya srf gzel szler etmeye gelseydim, bu zavall yanm bedenlere ihanet etmi olurdum. Siz gzel insanlar, yannza daha nce de gelmi ve sizi yoksunluk iinde bulmutuk. Eski engizisyonun gergileri, vidalar ve demir dili ikence aletleri vard. Bugn bunlarn neye denk dtn biliyoruz; demir diler gereksinimlerimize, vidalar yaknnda almak zorunda olduumuz elektrikli ve hzl makinelere; ve gergi ise, alev ald an bizi mahvedecek yangn kapanlarna dnen binalara. Kadnlar bu ehirde ilk kez diri diri yanmyorlar. Her hafta ii kz kardelerimden birinin zamansz lm haberini alyorum. Her yl binlercemiz sakat kalyor. Hayatlarmz ylesine ucuz ve mlkiyet ylesine kutsal ki... Tek bir i iin ylesine okuz ki, 146mzn birden yanarak can vermesi pek az nem tayor. Sevgili yurttalar, yannza gelmitik; yine buradayz ve sizin yardm olarak verecek birka dolarnz var. Oysa iiler dayanlmaz koullar protesto etmek iin bildikleri tek yolla seslerini her duyurmaya altnda, yasann gl yumruunun bizi ar bir ekilde bastrmasna izin veriliyor. Resmi grevlilerin tek bildii uyar yapmak -son derece barl olmamz gerektii konusundaki uyarlar- ve tm uyarlarnn arkasnda iyeri destei var. Yaam dayanlmaz klan koullara kar ayaa kalktmzda, yasann gl yumruu bizi pskrtyor. Burada toplanan sizlere gzel eylerden bahsedemeyeceim. ok fazla kan dkld. Deneyimlerimden biliyorum ki kurtuluumuz sadece kendi ellerimizde.

DEVRM N SOSYALST DEMOKRAS Yerel Sreli Yayn ubat- 2011 say: 118

Sahibi: Devinim Yaynclk adna Yeim Ergn Yazileri Mdr: Aziz Gler

Adres: ehit Muhtar Mah. Yourtu Faik sok. No:14 D:2 Beyolu/stanbul

Basld Yer: Ezgi Matbaaclk - Sanayi cad. Altay sok. no:10 obaneme Yenibosna stanbul / 0212 452 23 02