Professional Documents
Culture Documents
Molekler Biyolojiye Giri Evrenin Oluumu Atom, elementler ve yaplar Kimyasal balar Kimyasal evrim
Molekler biyoloji; biyoloji, kimya ve zellikle de genetik ve biyokimya ile iie gemi durumdadr.
Molekler biyoloji temelde DNA, RNA ve protein sentezi ve reglasyonu gibi
CANLILIK; hcrelerde oluan pek ok kimyasal reaksiyon ve etkileimin sonucunda devam eden bir olaydr.
Canl
her
dzeyde
yksek
bir
dardan alrlar. Canlln devam iin yaplacak iler enerji dnmlerini gerektirir. Enerji kayna olarak ya gne (fotosentetik organizmalar) ya da besin maddeleri (heterotrofik organizmalar) kullanlr.
gsterirler
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
8.
9.
10.
11.
Atom Molekl Organel Hcre Doku Organ Organizma Populasyon Komnite Ekosistem Biyosfer
Organizasyon dzeyleri
Organizasyon dzeyleri
Organizasyon dzeyleri
Organizasyon dzeyleri
Biyosfer
Canl organizmalar ve bunlarn evresinin oluturduu btn biyosfer olarak adlandrlr. Canllar atmosferin st tabakalarndan topran bir ka metre altna ve okyanuslarn tabanna kadar uzanan deiik ortamlarda varln srdrr.Yeryzn atmosfer (hava), litosfer (kara), hidrosfer (su) ve biyosfer (canllar) olarak farkl ksmlara ayrabiliriz.
Ekosistem
Organizmalarn oluturduu kk gruplarn birbirleri ve evreleri ile ilikileri ekosistem terimi ile ifade edilir. Darwin teorisine gre, organizmalar evrelerine adapte olduklar gibi, evrelerinde bulunan dier organizmalara da adapte olmak zorundadrlar. Bir ekosistemde enerji ak fotosentetik ototroflardan herbivorlara ve karnivorlara dorudur.
Komnite
Farkl trler arasndaki ilikiler bu kavram altnda incelenir. rnein l komnitesi tavanlar, srtlanlar, kular, fareler ve kakts gibi baz bitkileri ierir.
Tr
Birbirleri ile iftleerek reme yetenei olan canl yavrular oluturabilen benzer bireylerden oluan gruplar.
Poplasyonlar
Belirli bir corafi blgede birbirleri ile iftleme eilimi olan benzer bireylerin oluturduu kk gruplar. rnein, eer iki iek tarlas bir tepe ile birbirinden ayrlm ve bu tepe sz konusu iei iermiyorsa bu iki iek tarlas iki ayr poplasyonu temsil eder.
Organizma (Birey)
DNAdaki bilginin zel bir dzenlenme ile karakterize olduu bir ya da daha fazla hcre Organizmalar tek ya da ok hcreli olabilirler. ok hcreli organizmalar zellemi hcre tiplerine ve dokular, organlar ve organ sistemleri arasnda i blmne sahiptir.
Hcre
Canllarn temel birimidir. Her hcre altsal materyale, enerji eldesinde grev yapan kimyasallara ve hcre ii yaplara sahiptir.
Canl organizmalar tanmlar gerei, metabolik kimyasalar ve kaltsal bilgi tayan bir nkleik asidi iermek zorundadr.
Organel
Hcre iinde zgl bir ilevi olan yap rnein mitokondri karyotlardaki ATP retiminden sorumludur.
Evrenin
byk
bir
ksm
madde
ve
enerjiden
oluur.
Enerji, i yapabilme kapasitesidir. Madde uzayda yer kaplar ve bir ktlesi vardr. Maddelerin tm temel elementlerden oluur. Elementler farkl kimyasal ya da fiziksel zelliklere sahip bileiklere paralanamaz. Elementler tek tip atom ieren bileiklerdir. rnein, elmas ve grafit, karbon atomlarndan olumutur. Saf altn (24 karat), sadece altn atomlarn ierir. Atomlar bir elementin paralanabilecei en kk paralardr.
atomun merkezinde (ekirdek) bulunur; her atomun en az bir protonu vardr. Protonlarn yk +1 olup ktlesi yaklak 1 atomik birimdir (1 amu= atomic mass unit) da atomu ekirdeinde bulunur, yk tamaz, ktlesi 1 amudan biraz byktr. ekirdein dnda bulunan ok kk paracklar olup, -1 yk tarlar, ktleleri ihmal edilebilecek kklktedir.
Evrende bulunan btn maddeler elementlerin bir araya gelmesi ile meydana
gelmitir. Elementler basit kimyasal reaksiyonlarla daha kk paralara blnemezler. Bugnk anlamda elementin ilk tanmn 1627-1691 yllar arasnda yaam olan Robert BOYLE yapmtr. Buna gre eer bir madde daha basit maddelere paralanamyorsa ve daha basit maddelerden meydana gelmezse o maddeye element denmektedir. Maddenin en kk temel kimyasal yap tana atom ad verilmektedir. Atomda balca iki ksm bulunmaktadr. Atom, pozitif ykl bir ekirdek ve bunun etrafnda younluu yer yer azalp oalan negatif ykl bir elektron bulutundan meydana gelmitir. Atomun byklnn ancak onbinde birini ekirdek oluturur. Geriye kalan muazzam hacim ise elektron bulutlar tarafndan doldurulmaktadr.
ATOMUN YAPISI
Bir
Atomun Yaps-2
ekirdek balca proton ve
ntronlardan gelmitir.
meydana
element atomu iindeki protonlarn saysna o elementin atom numaras denmektedir. rnein hidrojen atomunda bir proton bulunduundan atom numaras 1, oksijen atomunda 8 proton bulunduundan atom numaras 8 dir.
elementte proton says kadar da elektron bulunmaktadr.
says deiebilir. Bylece atom arlklar farkl 2 eit atom meydana gelebilir. Bu iki atoma izotoplar ad verilir.
Bir
Hidrojen izotoplar
Karbon izotoplar
enerji birimleri olarak dnlr. Enerji ile karlaan elektronlar bu enerjinin bir ksmn kazanrlar.
Atomun Yaps-3
Elektronlarn ekirdek etrafnda hzla dnmeleri ile
meydana getirdikleri bulutlar farkl enerji seviyelerine sahiptirler. Atomda enerjisi en byk olan elektronlar atomun en d ksmnda bulunurlar. Bunlarn uzaklamas veya bir baka elektronun daha eklenmesi ile iyonlar meydana gelmektedir.
Atomun Yaps-4
Atom ekirdei etrafnda bulunan elektronlar farkl enerji
dzeylerinde bulunmaktadr.
Atom
ekirdei etrafnda elektron enerji seviyeleri K,L,M,N,O,P ve Q harfleri ile ifade edilmektedir. Atom ekirdeine en yakn olan K seviyesidir. K seviyesinde bulunan elektronlarn enerjileri en dk olanlardr.
Atomun Yaps-5
Elektronun
s Orbitalinde uzaydaki yk dalm kresel simetriktir. Elektronun her noktada bulunma ihtimali ayndr. s Orbitalinde en fazla 2 elektron bulunmaktadr.
p Orbitallerinde elektronlarn ekirdek etrafnda baz yerlerde bulunma ihtimali daha fazladr. p Orbitallerinin her birinde 2 elektron olmak zere toplam 6 elektron bulunmaktadr.
atom ekirdei etrafnda %90 orannda veya en fazla bulunduu ve takip ettii yrngeye orbital ad verilmektedir. edilen eitli orbitaller vardr. Orbitaller s, p, d ve f olmak zere isimlendirilmektedir.
d Orbitali 5 alt dzenlemeye sahiptir. d orbitalleri daha karmak bir ekil gstermektedir. Her alt orbitalde 2 elektron bulunduundan t orbitallerinde toplam 10 elektron bulunmaktadr. f Orbitalleri uzayda farkl ynlere dalm 7 alt orbital ihtiva etmektedir. Bu orbitallerin yk dalm d orbitallerinden daha karmaktr. f Alt orbitallerinin her birinde 2 elektron, hepsinde ise toplam 14 elektron bulunmaktadr.
KMYASAL BALAR
Pek ok elementin atomlar dier atomlara balanarak daha
kompleks ve yeni molekller meydana getirme zelliine sahiptir. te iki veya daha fazla atomu bir arada tutan ekim kuvvetine kimyasal ba ad verilmektedir.
Kimyasal ba, molekllerde atomlar bir arada tutan kuvvettir. Atomlar daha dk enerjili duruma erimek iin biraraya gelirler. Bir ban oluabilmesi iin atomlar tek bana bulunduklar zamankinden daha kararl olmaldrlar. ki atomun birbirlerine gre en kararl olduklar uzaklkta kimyasal ba kurulur ve bu srada aa kan enerjiye ; BA ENERJS denir.
yonik Balar Kovalent Balar Hidrojen Balar Molekl veya Van der Waals Balar
Kimyasal Balar:
I. Molekl ii Balar * Kovalent Ba
* yonik Ba * H- balar
II. Molekller aras Balar * H Balar * Polar Etkileimler (iyonik)
yonlar, molekller ve molekllerin belli ksmlar arasnda meydana gelen de canllk asndan en az KOVALENT OLMAYAN (non-kovalent) ETKLEMLER kovalent balar kadar nemlidir.
yonik balar
Atomlar ancak d elektron tabakasnda bulunan elektronlar
tamamladklar zaman kararl bir yapya ularlar. yonik balar bir veya birka elektronun bir atom bnyesine gemesi sonucu pozitif ve negatif ykl iyonlar arasnda meydana gelir. Burada etkin olan kuvvet hakikaten bir ba deil, farkl elektrikle ykl taneciklerin birbirini ekmesidir.
yonik balar-2
yonik balar, metaller ile ametaller arasnda metallerin elektron vermesi ametallerin
elektron almasyla oluan balanmadr. Metaller elektron vererek (+) deerlik, ametaller elektron alarak (-) deerlik alrlar. Bu ekilde oluan (+) ve (-) ykler birbirini byk bir kuvvetle ekerler. Bu ekim iyonik ban oluumuna sebep olur. Onun iin iyonik bal bileikleri ayrtrmak zordur.
yonik katlar belirli bir kristal yap olutururlar. yonik bal bileikler oda scaklnda kat halde bulunurlar. yonik bileikler kat halde elektrii iletmez. Sv halde ve zeltileri elektrii iletirler.
Elektron aktarm ile kurulan bu ba; YONK BA... Ayn ykl iyonlar arasndaki itmenin en az, zt ykl iyonlar arasndaki ekim kuvvetlerinin en fazla olduu dengede iyonik katlar oluur.
atomlarnn dzenlenii
Kovalent Balar
Pek ok durumda elektron bir atomdan dierine transfer edilmeyip iki
atom arasnda ortaklaa kullanlmas ile oluan kimyasal balara kovalent ba ad verilmektedir. yonlama enerjileri veya elektron ilgileri birbirine eit veya ok yakn atomlarn veya ayn tr atomlarn meydana getirdikleri molekller arasnda kovalent balar olumaktadr.
Kovalent Balar-2
Hidrojen moleklndeki bir atom iki elektronu ortaklaa kullanmaktadr. Her iki atom da K
elektron tabakasn iki elektron ile doldurduu iin daha kararl bir yapya ulamtr.
Eer hidrojen rneinde olduu gibi ayn elementin iki atomu birbirine balanacak olursa,
elektronlar iin iki atomdan biri daha fazla ekim kuvvetine sahip deildir. Yani iki elektron da iki hidrojen atomu tarafndan ayn oranda ekilmektedir. Bir bada negatif ykl elektron bir atomdan dierine daha yakn bulunacak olursa bu baa polar kovalent ba ad verilmektedir. rnein H2O moleklnde elektronlar oksijene, hidrojenden daha yakn bulunmaktadr. polar olmayan kovalent ba ad verilmektedir.
Eer bir bada negatif ykl elektron, iki atom tarafndan da eit kuvvetle ekiliyorsa bu baa
(NONKOVALENT BALAR)
* VAN DER WAALS BALARI * YONK ETKLEMLER * HDROJEN BALARI
* HROFOBK ETKLEMLER
Zayf ba
Zayf Kimyasal Balarn kuvveti, kovalent ban 1/20 sinden daha kktr.
Kovalent olmayan (nonkovalent) bu tr etkileimlerin enerjileri, kovalent balardan ok daha kktr ve Nonkovalent etkileimler, biyolojik zellikler ynnden ok nemlidir.
Bu etkileimler, ayni molekle ait farkl atom veya gruplar arasnda (intramolekler) olutuunda, biyomolekllerin daha yksek bir yap oluturmasna neden oldurlar.
Biyomolekller, bu etkileimler sayesinde birbirlerine balanabilirler. rnein, bir substratn enzime, bir antikorun antijene ve bir hormonun reseptre balanmas bu ekilde gerekleir.
Hidrojen Balar
Eer tek bir hidrojen atomu, oksijen ve azot gibi iki
Hidrojen ba-2
Polar su moleklleri arasnda meydana gelen hidrojen balar bu tip balara en gzel
rnektir.
Fakat hidrojene ait elektronun oksijene daha yakn bulunmasndan oksijen hafife negatif deer kazanmtr. Keza bu elektron hidrojenden uzaklat iin de hidrojen atomu hafife pozitif deer kazanmtr.
hafife ekmektedir. Yine her bir su molekl hidrojeni de dier su moleklnn oksijenini hafife ekecektir. Bylece su moleklnn hidrojeni ile dier su moleklnn oksijeni arasnda bir hidrojen ba oluacaktr.
HDROJEN BALARI
Polarize olmu su moleklleri H- Balar ile balanrlar. H-Ba, kovalent ban 1/20 kuvvetindedir.
Generalized H-bonding
Amino grublarnda H ba
R R N
Keto gruplar
R H N R
R
H O
guanine
cytosine
hidrofobik balar veya Van der Waaals balar ad verilmektedir. rnein globuler proteinlerde en azndan amino asitlerinin yars hidrofobik yan zincire sahip olup bu ksmlar molekln i ksmnda yer alrken, hidrofilik ksmlar da dnk vaziyette yer almtr. Polar olmayan bu i ksma su molekl pek giremez. nk buradaki nonpolar gruplar arasnda Van Der Waals balar vardr. Bu balarn enerjileri yaklak 1-3kcal/mol arasndadr.
HDROFOBK ETKLEMLER
rnein lipid molekllerinin hidrofobik ksmlarnn suya kar davranlar MSEL oluturmalarna neden olur.
yonik etkileimler, tam ykl(iyon) veya ksmen ykl gruplar arasnda gerekleir.Sulu ortamda bu etkileimler ok daha gldr.
zeltide bulunan farkl iyonlar da iyonik etkileimlere girerek biyomolekllerin ykl gruplarn kuatabilirler.
ok kritik bir rol oynamaktadr. Zayf balar sayesinde bu tip byk molekller daha dzenli bir ekilde bulunmaktadr. eitli zayf balar, iyonik balar, hidrojen balar, kovalent balar biyolojik moleklleri fonksiyon yapabilecei boyutlu yapda tutmak iin gereklidir. Fakat organizmann yaamn srdrmesi iin yeni dzenlemeler gerekiyorsa fizyolojik koullar altnda btn bu balar krlmakta ve moleklde gerekli yeni dzenlemeler yaplmaktadr. Ancak her ban krlmas farkl miktarlarda enerjiyi gerektirmektedir.
Ionic
~100 kcal/mole
~3
~5
Hydrophobic forces ~3
Electrons shared
Strength classification:
strong
Not a bond per se; Entropy driven; Only works in water weak
weak
weak
kimyasal yaplarnda karbon elementi ok nemli bir yer igal etmi olup kuru arlklarnn yaklak yarsndan fazlasn tekil etmektedir. Karbon atomu hidrojen, oksijen ve azot gibi kovalent ba yapma kapasitesine sahiptir. doldurmak iin 1, oksijen 2 azot 3, karbon ise 4 elektrona gereksinme duymaktadr.
kovalent ba oluturduundan karbon hidrojen ile 4 kovalent ba yapabilir. Karbon ayn zamanda oksijen ve azot ile de tek ve ift ba yapabilmektedir. Biyolojideki en nemli olaylardan birisi de karbon atomlarnn elektronlarn kendi aralarnda ortaklaa kullanmalar ve gayet dayankl olan karbon-karbon tek ban yapmasdr. Her bir karbon atomunun en nemli zelliklerinden birisi de dier1,2,3 ve hatta 4 karbonla ayr ayr tek ba yapmasdr. Bundan baka iki karbon atomu aralarnda iki elektronu ortaklaa kullanarak karbonkarbon arasnda ift ba yapmaktadr.
Karbon -2 Kovalent balarla balanm karbon zinciri ihtiva eden molekllere organik molekller ad verilmektedir. Biyomolekllerin pek ou karbonun organik bileikleridir. Karbon atomunun dier atomlara eitli ekilde balan snrsz sayda organik molekln meydana gelmesine olanak salam, bu ise organizmaya evrimsel gelime esnasnda pek ok organik molekl iinde kendisine en uygun olann seme imkan vermitir.
Dublikasyon ve blnme
birka dzine farkl organik moleklden meydana gelmitir. Bu organik molekller, fiziksel ve kimyasal koullar altnda yle dzenli ve uygun bir ekilde biraraya gelmilerdir ki temel enerji deiimlerini yapabiliyor ve kendi kendinin bir benzerini (replikasyon) meydana getiriliyordu. lkel biyomolekller milyarlarca yl sren uzun evrimsel sre boyunca yaam srdrmeye uygunluklarndan dolay devaml korunmulardr.
Kimyasal evrim - balang....... BIG BANG evren yaklak 14 milyon yl nce ortaya kt Dnya uzaydaki toz paracklarndan 4.5 milyon yl nce
olutu Okyanuslardaki su kaynaklar toz ve yldzlarn youn bombardmanna urad Ar toz bombardman durdu --> 3.9 milyon yl ce HAYAT balad En eski fosiller 3.8 milyon yl ncesine ait Yaam (anaerob) 3.5 milyon yl ce O2 nin ortaya k ve aerobik evrim 2.0 milyon yl nce (karyotlar) 1.0 milyon yl nce (ok hcreliler) 0.7 milyon yl nce
Dnya uzaydaki toz paracklarndan 4.5 milyon yl nce olutu. Okyanuslardaki su kaynaklar toz ve yldzlarn youn bombardmanna urad Ar toz bombardman durdu --> 3.9 milyon yl ce HAYAT balad AMA BU BALANGI NASIL OLDU?????
Stanley Lloyd Miller tarafndan 1950lerde yapld.Bu nedenle bunlara Miller deneyleri olarak bilinir.
Organizmada
bulunan organik bileikler ve temel biyomolekller bugnk yer kabuunda eser miktarda meydana gelmektedir. O halde ilk organizmalar kendilerinin sahip olduklar karakteristik yap talarn nasl elde etmilerdir????? A.I. OPARIN adl aratrc 1920 yllarnda ileri srd bir hipotez ile yeryznn erken tarihi dnemlerinde yeryzn kaplayan su iinde organik molekllerin olduka yksek konsantrasyonda bulunduunu iddia etmitir.
(orbadan) her naslsa ilk primitif hcre bundan 3 milyar yl nce meydana gelmitir. Oparin, ayn zamanda ilkel dnyada bulunan doal kimyasal ve fiziksel olaylar ile amino asit ve eker gibi ilk organik molekllerin kendiliinden meydana geldiini iddia etmitir. Aratrc bu gibi organik molekllerin o gnk ilkel yeryz atmosferinden ve doal olarak meydana geldii grn ileri srmtr. nk o gnk atmosferin bugnknden ok farkl olduu da kabul edilmektedir.
meydana gelen srekli volkanik faaliyetler ile s meydana getirilmekte ve bu nedenle metan, amonyak ve su buharnn meydana gelii hzlandrlmaktadr. ile bu molekllerin birbiri ile reaksiyona girmesi sonucu basit organik molekller kendiliinden meydana gelmektedir. Ancak Oparinin bu teorisi Urey-Miller tarafndan deneysel olarak gsterilebilmitir.
Experiment produced some of the fundamental building blocks of life: amino acids, fatty acids, and urea.
Water (oceans), primitive atmosphere gases (hydrogen, ammonia, methane), and energy from electric discharges (lightning).
varsaymsal artlar salayan ve kimyasal evrimin oluumunu test eden bir deneydir.
1950'lerde
Oparin ve J.B.S. Haldanein ilkel Dnyadaki ortam artlarnn inorganik nclerden organik bileik bireimleri oluturan kimyasal tepkimenin olumasn salad ynndeki varsaymn test etti. Yaamn kkeni hakknda klasik bir deney olarak tasarlanan deney 1953 ylnda Chicago niversitesinde Stanley Lloyd Miller ve Harold Clayton Urey tarafndan gerekletirildi.
Urey dnyann ilk zamanlarndaki atmosferinin gnmzdeki Jpiter'in atmosferine benzediini tahmin etti - yani amonyak, metan ve hidrojen asndan zengin.
Urey'in Chicago niversitesi'ndeki laboratuvarnda alan Miller ultraviyole nm gibi bir enerji kaynana tabi tutulduunda bu bileiklerin ve suyun yaamn olumas iin gerekli amino asitleri oluturabileceini gsterdi
lkel denizde bu bileiklerin pek ok defalar kondense olup tekrar zlmeleri uzun asrlar boyu
Bu scak denizde bulunan baz organik molekller, byk topluluklar meydana getirmeye ve
kompleks yaplar oluturmaya dierlerine nazaran daha byk bir eilim gstermilerdir. Bu olaylar gayet yava olarak basamak basamak milyonlarca yl devam etmi ve sonunda kendi kendine ASSEMBLE olan bir membranla, proteinler, nukleik asitler ve enzimler bir araya gelerek ilk yaayan primitif hcre meydana gelmitir.
yl ce O2 nin ortaya k ve aerobik evrim 2.0 milyon yl nce (karyotlar) 1.0 milyon yl nce (ok hcreliler) 0.7 milyon yl nce
Gnmzdeki modeller
Yaamn kkeni iin standart bir model yoktur. Ancak gnmzdeki modellerin ou,
aada kabaca ortaya kma srasnda gre sralanm, yaam iin gerekli molekler ve hcresel unsurlarn keiflerine dayandrlmtr: Fenilalanin temel amino asitlerden biridir Makul canllk ncesi artlar, amino asitler gibi yaamn temel basit molekllerinin (monomerlerinin) olumasn salar. Bu Miller-Urey deneyi ile 1953'te Stanley Lloyd Miller ve Harold Clayton Urey tarafndan gsterilmitir. Uygun bir uzunlukta fosfolipidler hcre duvarnn temel bir bileeni olan ift katl lipit katmann kendiliinden oluturabilir. Nkleotidlerin polimerizasyonu ile oluan rastgele RNA moleklleri kendi kendini reten ribozimlerin olumasna neden olmu olabilir.(RNA world hipotezi) Katalitik etkililik ve eitlilik iin doal seim basks, peptidil transfer katalizleyebilen (ve dolayyla kk proteinlerin oluturabilen) ribozimler meydana getirebilir, nk oligonkleotitler RNA ile birleip daha iyi katalizrler olutururlar. Bylece ilk ribozom meydana gelir ve protein sentezi daha yaygnlar.
ve dolaysyla dominant biopolimer olmulardr. Nkleik asitler balca genom kullanmna snrlanmlardr. Yaamn kaynakland dnlen temel kimyasal maddeler unlardr: Metan(CH4), Amonyak (NH3), Su (H2O), Hidrojen slfr (H2S), Karbon dioksit(CO2) veya karbonmonoksit (CO), ve Fosfat (PO43-). Molekler oksijen (O2) ve ozon (O3) ya ok azd veya yoktu.
henz hi kimse bir "proto hcre" oluturabilmi deildir. Ancak, baz aratrmaclar, mesela Steen Rasmussen Los Alamos Ulusal Laboratuvarnda ve Jack Szostak Harvard niversitesinde bu konuda almalarn srdrmekteler.
Dier aratrmaclar ise "tepeden inme yaklam"n daha verimli olduunu ne srmlerdir. Craig Venter ve Genom Aratrma Enstits'ndeki bir grubun bu yaklam ile mevcut prokaryotlarn gen saysn gittike azaltmaktalar, bylece yaam iin en az sayda gereksinimleri belirlemeye almaktalar. Biyolog John Desmond Bernal, bu ilem iin Biyopoez terimini gelitirmi ve yaamn kkenini aklamada belirlenebilecek belli sayda tanml "aama" olduunu iddia etmektedir: Aama 1: Biyolojik monomerlerin oluumu Aama 2: Biyolojik polimerlerin oluumu Aama 3: Molekllerin hcreye evrimi