Uluslararas Sempozyum

146. YILINDA

1864
KAFKAS G
Sava ve Srgn
Pyotr Nikolayevich Gruzinsky 1872

BLDR ZETLER ABSTRACTS

6-7 ARALIK 2010

STANBUL

International Symposium on the

146th Anniversary of THE CAUCASIAN MIGRATION OF

1864
War and Exodus ISTANBUL
6-7 DECEMBER 2010

Uluslararas Sempozyum

CONTENTS / NDEKLER
CONTENTS / NDEKLER ..................................................................... 1 PROGRAM....................................................................................................... 4 INTRODUCTORY SPEECHES / GR KONUMALARI: ................. 7 Mehmet HACISALHOLU (Do. Dr., Yldz Teknik niv.): 1864 Kafkas Gnn Aratrmalarda ve Kamuoyundaki Konumu .................................................... 7 Fikret ADANIR (Prof. Dr., Sabanc niv.): 1864 erkes G zerine Tarih Yazm ................................................................................................................. 9 Nedim PEK (Prof. Dr., Samsun Ondokuz Mays niversitesi): 1864 Kafkas G Aratrmasnda Kaynaklar ve Yntem Sorunu ........................................................... 11 CAUSES OF THE MIGRATION OF 1864 / 1864 GNN NEDENLER ................................................................................................. 13 Irma KREITEN (Doktora r. Londra): Rusyann 1864 G Dnemi Kuzey Kafkasya Politikas ............................................................................................... 13 Osman KSE (Do. Dr. Samsun Ondokuz Mays niversitesi): Rusya'nn Krm ve Kafkasya'da Hristiyan Nfusu skn Siyaseti (1770-1870)........................................ 14 Abdullah TEMZKAN (Yrd. Do. Dr. Ege niversitesi): 18. ve 19. Yzylda Rusyann Kuzey Kafkasyay Koloniletirmesinde Kozaklarn levi................................ 15 MIGRATION PROCESS AND EPIDEMICS / G SREC VE SALGINLAR .................................................................................................. 16 Tuba ERDEM (Ege niversitesi, Yksek Lisans r.): 1864 Kafkas G ncesinde ve G Srasnda Yaanan Salgnlar ........................................................... 16 Theodosios KYRIAKIDIS (University of Western Macedonia): The Sanitarian Consequences of the Caucasian Migration on 1864 to the North Coast of the Black Sea. .... 18 Jlide AKYZ ORAT (Do. Dr. Kafkas niversitesi), Mustafa TANRIVERD (Ara. Gr.): Kafkaslardan Karsa Hznl Yolculuk .............................................. 19 Zbeyde GNE-YACI (Do. Dr., Balkesir niversitesi): Sefer Zaniko: Osmanlnn Kuzey Kafkasya Politikasna Etkisi ........................................................ 21

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn Sadriye GNE (r. Gr. Dr., Yldz Teknik niv.): 19. Yzylda Yaanan Kafkas Glerinin Nedenleri ve Sonular (Rus Kaynaklarnda Yer Alan Grlere Gre)............ 22 RESETLLEMENT OF THE EMIGREES IN ANATOLIA / GMENLERN ANADOLUDA YERLETRLMES ........................ 24 Kemal SAYLAN (Okutman, Gmhane niversitesi): 877-1878 Osmanl-Rus Savandan (93 Harbi) I. Dnya Savana Kafkaslardan Orta Karadeniz Blgesine Yaplan Gler ................................................................................................................. 24 zgr YILMAZ (Ar. Gr., Karadeniz Teknik niversitesi): 1864 Kafkas Gnde Trabzon .............................................................................................................. 25 Erdal TABA (Ar. Gr., Akdeniz niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Tarih Blm): Antalyada Gmen skn (1864-1900) .................................................. 26 Mehtap ERGENOLU (r. Gr., Mersin niversitesi): Kafkaslardan Anadoluya Uzanan Bir G yks: Mersin Atllar Ky ......................................................... 27 Necat ETN (Tarih retmeni, zmir): Kafkas Adgey erkeslerinin skn Edildii Bayndr - Arkba Ky 1904 Yl Son Osmanl Nfus Saym ve Sonular ................ 30 Yaprak HAS (Lisans r., YT): Akakent Kynde Yerleen Besleney erkeslerinin G Serveni ........................................................................................................ 32 Murat TOPU (stanbul niversitesi Rus Dili ve Edebiyat Doktora r.; muratpapsu@yahoo.com): Kafkas Gmenlerinin Anadoludaki Yerleimi, Nfusu ve Etnik Yaps ....................................................................................................... 34 RESETTLEMENT OF THE EMIGREES IN THE BALKANS AND IN THE ARABIC PROVINCES / GMENLERN BALKANLARDA VE ARAP VLAYETLERNDE YERLETRLMES ................................... 35 Marieta KUMPILOVA (PhD student Leipzig): The Caucasian migration of 1864 to the Balkans. Circassian migration in the eyes of the local people (example: Kosovo) ............. 35 Margarita DOBREVA (Ph. Dr., Research fellow at the Institute for Balkan Studies Bulgarian Academy of Sciences): Settlement and Integration of Circassians in the Danube Vilayet (Preliminary Notes) ........................................................................ 37 Jlide Akyz ORAT (Do. Dr. Kafkas niversitesi), Nebahat Oran ARSLAN (Yrd. Do. Dr., Kafkas niversitesi): Kafkas Ellerinden Arap Ellerine Kafkas Muhacirleri .......................................................................................................... 38

Uluslararas Sempozyum INTEGRATION PROCESSES AND PROBLEMS / ENTEGRASYON SRELER VE SORUNLARI ....................................................................... 41 mer KARATA (Doktora r., Ege niversitesi): Sivas-Uzunyayla Blgesinde erkeslerin skan Srasnda (18601870) Afar Aireti ile Yaadklar atma ve Osmanl Hkmetinin Tutumu ............................................................................... 41 Ryan S. GINGERAS (Ph D, Assistant Professor, Department of National Security Studies, Naval Postgraduate School): Traitors and Reactionaries: North Caucasians and the Anti-Kemalist Movement in Western Anatolia, 1919-1922 .............. 42 CURRENT SITUATION / GNCEL DURUM ...................................... 43 Ergn ZGR (Doktora r., Marmara niversitesi): The Circassian and Abkhaz Diaspora Organizations in Turkey ........................................................................... 43 Keisuke WAKIZAKA (Yksek Lisans r. Yldz Teknik niversitesi): SSCB Dneminden Gnmze Kadar Trkiyedeki Kafkas Diasporas ve Abhazya Aras likilerin Deiim Sreci........................................................................................ 45 Lars Funch HANSEN (Research Assistant, Copenhagen University): Circassian Cultural Memory and the Internet ............................................................................ 47 Evren BALTA PAKER (r. Gr. Dr., Yldz Teknik niv.): Sovyetler Birliinden Rusya Federasyonuna Kuzey Kafkaslarda atma ve Kontrol ....................................... 48

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

PROGRAM 06 Aralk 2010 Pazartesi

10:00-10:30 AILI KONUMALARI

Prof. Dr. smail Yldz Teknik niversitesi Rektr YKSEK Dr. Halit EREN IRCICA Genel Direktr
10:30-11:15 GR KONUMALARI

Mehmet 1864 Kafkas Gnn Aratrmalarda ve Kamuoyundaki Konumu HACISALHOLU Fikret ADANIR 1864 G zerine Tarih Yazm Nedim PEK 1864 Kafkas G Aratrmasnda Kaynaklar ve Yntem Sorunu
11:15-11:45 Kahve Aras 11:45-12:30 1864 GNN NEDENLER Oturum Bakan Halit EREN

Irma KREITEN Rusya'nn 1864 G Dnemi Kuzey Kafkasya Politikas Osman KSE (1770-1870)
Rusya'nn Krm ve Kafkasya'da Hristiyan Nfusu skn Siyaseti 18. ve 19. Yzylda Rusyann Kuzey Kafkasyay Koloniletirmesinde

Abdullah TEMZKAN Kozaklarn levi

12:30-13:00 Tartma

14:00-17:00 G SREC VE SALGINLAR Oturum Bakan Fikret ADANIR

Tuba ERDEM Theodosios KYRIAKIDIS Jlide AKYZ ORAT Mustafa TANRIVERD Zbeyde GNEYACI

1864 Kafkas G ncesinde ve G Srasnda Yaanan Salgnlar The Sanitarian Consequences of the Caucasian Migration on 1864 to the South Coast of the Black Sea Hazin Bir Hikaye: Kendi Topraklarndan Gen Kars Muhacirleri Sefer Zaniko: Osmanlnn Kuzey Kafkasya Politikasna Etkisi 19. Yzylda Yaanan Kafkas Glerinin Nedenleri ve Sonular (Rus

Sadriye GNE Kaynaklarnda Yer Alan Grlere Gre)

(SERG SALONU) GMENLERN ANADOLUDA YERLETRLMES -I14:00-15:00 Oturum Bakan Cengiz TOMAR 1877-1878 Osmanl-Rus Savandan (93 Harbi) I. Dnya Savana

Kemal SAYLAN Kafkaslardan Orta Karadeniz Blgesine Yaplan Gler zgr YILMAZ 1864 Kafkas Gnde Trabzon Erdal TABA Antalyada Gmen skn (1864-1900) Mehtap Kafkaslardan Anadoluya Uzanan Bir G yks: Mersin Atllar ERGENOLU Ky
15:00-15:30 Tartma

Uluslararas Sempozyum
15:30-16:00 Kahve Aras 16:00-16:45 GMENLERN ANADOLUDA YERLETRLMES -IIOturum Bakan Fulya ATACAN Kafkas Adgey erkeslerinin skn Edildii Bayndr - Arkba Ky

Necat ETN 1904 Yl Son Osmanl Nfus Saym ve Sonular Yaprak HAS Akakent Kynde Yerleen Besleney erkeslerinin G Serveni Murat TOPU Yaps
Kafkas Gmenlerinin Anadoludaki Yerleimi, Nfusu ve Etnik 16:45-17:15 Tartma

07 Aralk 2010 Sal

GMENLERN BALKANLARDA VE ARAP VLAYETLERNDE 10:00-10:45 YERLETRLMES Oturum Bakan Gencer ZCAN

Marieta KUMPILOVA Migration in the Eyes of the Local People (example: Kosovo) Margarita DOBREVA (Preliminary Notes) Jlide AKYZ ORAT Nebahat ORAN Kafkas Ellerinden Arap Ellerine Kafkas Muhacirleri ARSLAN
10:45-11:00 Tartma 11:00-11:15 Kahve Aras 11:15-12:00 ENTEGRASYON SRELER VE SORUNLARI

The Caucasian Migration of 1864 to the Balkans. Circassian Settlement and Integration of Circassians in the Danube Vilayet

Oturum Bakan Esra DANACIOLU

Tutumu Traitors and Reactionaries: North Caucasians and the AntiRyan S. GINGERAS Kemalist Movement in Western Anatolia, 1919-1922 12:00-12:30 Tartma 14:00-15:00 GNCEL DURUM

mer KARATA 1870) Afar Aireti ile Yaadklar atma ve Osmanl Hkmetinin

Sivas-Uzunyayla Blgesinde erkeslerin skan Srasnda (1860

Oturum Bakan Cengiz ALA Ergn ZGR The Circassian and Abkhaz Diaspora Organizations in Turkey Keisuke WAKIZAKA ve Abhazya Aras likilerin Deiim Sreci Lars Funch HANSEN Circassian cultural memory and the internet Evren BALTA Sovyetler Birliinden Rusya Federasyonuna Kuzey Kafkaslarda PAKER atma ve Kontrol
15:00-15:30 Tartma 15:30-16:00 Kahve Aras SSCB Dneminden Gnmze Kadar Trkiyedeki Kafkas Diasporas

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

16:00-17:00 PANEL

Tartmaclar Fikret ADANIR Zbeyde GNE-YACI Mehmet HACISALHOLU (Oturum Bak.) Nedim PEK Osman KSE Marieta KUMPILOVA Abdullah TEMZKAN

Uluslararas Sempozyum

INTRODUCTORY SPEECHES / GR KONUMALARI: Mehmet HACISALHOLU (Do. Dr., Yldz Teknik niv.): 1864

Kafkas Gnn Aratrmalarda ve Kamuoyundaki Konumu

1774 Kk Kaynarca Antlamasndan gnmze, Osmanl ve cumhuriyet tarihinin en nemli zelliklerinden bir g olmutur. zellikle Osmanl mparatorluu ve Rus arl arasnda yaanan byk savalar ve Osmanl topraklarna ynelik Rus genilemesi blgedeki Mslmanlarn nemli lde gyle sonulanmtr. Bu savalar srecinde Osmanl corafyasnda yaayan Ortodokslar arasnda da Rusyaya gler olmutur. Balkanlarda ayrca bamszlk hareketleri ve ulus devletlerin kurulmas blgedeki Mslmanlarn gne yol almtr. Bu byk glerden biri 1864te ve takip eden yllarda Kuzey Kafkasyada yaayan Mslman topluluklarn, erkeslerin zorunlu g olmutur. Her ne kadar biz bu nfus hareketlerini tanmlarken genel olarak g kelimesini kullanyorsak da buna zorunlu g demenin daha doru olaca aktr. Osmanl iine ve Osmanldan darya ynelik nfus hareketleri / gler ve bunlarn tarih yazmnda ve genel kamuoyundaki konumlarna baktmzda ilk olarak Gayrimslim gruplarn maruz olduu nfus hareketleri/gler ok daha fazla aratrlm ve genel kamuoyunda da ok ok daha fazla bilinen konular olduklarn tespit ediyoruz. Ayn byklkteki Mslman gleri/nfus hareketleri az aratrlm ve dnya kamuoyunda ise hemen hemen hi bilinmeyen konular olmaktadr. lgintir ki Mslmanlarn yaadklar zorunlu g konular Trk tarih yazmnda ve Trkiye kamuoyunda da ok incelenmi ve bilinen olaylar deillerdir. 1864te Kafkasyadan yaanan zorunlu gle ilgili tarih yazm da bu ekildedir. Bugn Trkiyede niversitede retim yesi bir tarihiye 1864 tarihi size neyi hatrlatyor diye sorsanz alacanz cevap ok byk ihtimalle Vilayet Nizamnamesinin Yaynlanmas olacaktr. Bunun nedeni nedir, diye sorduumuzda ancak bir takm yorumlar ve tahminler yrtebiliyoruz. a) Genel tarih yazmndaki azgelimilik. Osmanl tarihiliindeki gelimeler nemli ama hala stanbul ve Anadolu merkezli bir

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Osmanl tarihilii hkim. Bu artlar altnda kapsaml bir Kafkas tarihilii gelenei oluamad ortadadr. b) Cumhuriyet Trkiyesi nfusunun nemli bir ksm gmenlerden olumaktadr. Homojen bir ulus yaratma projesi erevesinde bu gmen gruplarn kkenlerini onlara hatrlatma ve srekli gndeme getirmek yerine bu tarihsel sreleri yok sayma ve unutturma muhtemelen daha fonksiyonel alglanmtr. Bu nedenle Tatar, erkes, Arnavut, Bonak, Pomak, Grc, Abaza gibi Anadolu dndan gelerek Anadoluya yerlemi etnik gruplar etnik kimlikleri ve tarihsel kkenleriyle gndeme getirilmemeye allmtr. 1864 Olaylar yalnzca Kafkas ve erkes dernekleri ve gruplar arasnda teden beri hafzalarda korunmutur. Fakat bu gruplarn ok iine kapank bir yapda olmalar nedeniyle Trkiye kamuoyuna konuyu duyurmalarnn mmkn olmad anlalyor. Bununla birlikte son yllarda 21 Mays erkes Srgnn Anma gn olarak gndeme gelmeye balamtr. Baz erkes dernekleri ve inisiyatifleri tarafndan basn bildirileri vs. hazrlanarak konuya dikkat ekilmeye allmaktadr. Bu anlamda burada gerekletirdiimiz toplantnn, hem 1864 tarihinin bilinmesi gereken nemli bir tarih olduunu bilim kamuoyuna hatrlatmak hem de 1864 ylnda ve takip eden yllarda yaanan olaylarn boyutlarn aratrmak ve anlamak anlamnda nem tamaktadr.

Uluslararas Sempozyum

Fikret ADANIR (Prof. Dr., Sabanc niv.): 1864 erkes G

zerine Tarih Yazm

(1) Kafkasya'nn btnyle Rus hakimiyetine girmesi, Dastan'da mam amil nderliindeki diren hareketinin 1859'da k ve ardndan Kuzey-Bat Kafkasya'da erkes kabileleri zerinde younlaan Rus taarruzunun 1864'te baarya ulamas sonucunda gereklemitir. Kafkas Sava'nn bu son evresi, olaanst boyutlarda bir tehcir ve zorunlu g iermesi itibariyle, 20. yzyl ortalarndan bu yana gittike artan bir ilginin oda durumundadr. Gnmzde konuyla ilgilenen her tarihi, 1864 erkes gnn byk bir insan felket olduunu bilir. Bununla birlikte konunun her ynyle aydnlanm olduu sylenemez. Bu bildiri, 150 yllk bir literatr birikimi temelinde gzleyebildiimiz baz yaklam, eilim ve yorumlara dikkat ekmek amacndadr. (2) Rusya'nn Kafkasya'y ilhakn konu alan tarih yazm nceleri daha ok Dastan ve een halklarnn mcadelesiyle ilgilenmi, savan erkes cephesini pek nemsememi, daha dorusu Rusya'nn o cepheyi nemsemediini dnmtr (J.F. Baddeley). kinci Dnya Sava sonras dnemde bile baz sekin tarihiler, erkes topraklarnn igalini ve halkn acmaszca srgn edilmesini sradan olaylar gibi alglam, tarafsz bir slpla blgenin "temizlenmesi" eklinde anlatabilmitir (H. SetonWatson). (3) Ama gene bu dnemde, rnein Alexandre Benningsen ve rencileri tarafndan, dou dillerindeki kaynaklar da kullanlarak, zgn almalar ortaya konmu, Kafkasya slm kltr ve siyasetine duyulan ilgi ve sempati tevik edilmitir. 20. yzyln son eyreine gelindiinde, artk Mslman gruplarn maduriyeti de ciddiye alnr olmutur (P.B. Henze, J. McCarthy et al.). te yandan bu Mslman halklarn dar l-harb olarak nitelenen Rus idaresi altnda kalmak istememeleri nedeniyle, yani gnll olarak, sultanhalifenin ynetimindeki dar l-sulh'a hicret etmi olabileceklerini ima eden bir yorum gelitirilmitir (K.H. Karpat, A.. Turgay). nemi ska vurgulanmasna ramen (P.A. Andrews, B.G. Williams et al.), bu faktrn 1864 gn ne denli etkiledii, hala aklanabilmi deildir.

10

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

(4) Osmanl devletinin Krm Sava sonrasnda erkes kabilelerini ge tevik ettii tezi, ilgin bir hususa iaret etmekte, bir Osmanl-Rus "nfus mbadelesi" dnlm olduu dahi ne srlmektedir (K.H. Karpat). erkes liderlerinin ngiltere nezdindeki diplomatik giriimleri, ngiliz ve Osmanl ajanlarnn Kuzey-Bat Kafkasya'da faaliyetleri, bu blgeye Anadolu'dan silah ve cephane sevkiyat ve nihayet baz Polonyal ihtillci subaylarn erkesler safnda savam olmalar Byk G'n arka plann aydnlatmak bakmdan nemli konulardr. (5) arlk dnemi Rus tarihileri, Kafkas Sava'nn birincil sebepleri arasnda d glerin mdahalesini gryorlard (N.V. Dubrovin, V.N. Ivanenko, S. Esadze et al.). Bu yaklamn blgeye zgn tribal ilikiler yannda Yakn Dou'dan yansyan gerici (slm) akmlar da gz nnde tutarak, Rus yaylmacln bir "uygarlk" ya da "adalk" projesi gibi yorumlad anlalmaktadr (R.P. Geraci, W. Sunderland, A. Jersild et al.). Sovyet dnemi tarihilii, bu yorumu biraz daha aarak, Kafkas halklarnn Rusya mparatorluuna "gnll olarak" katldn iddia etmitir (M.M. Bliev, V.B. Vinogradov, A.L. Narochnitskii et al.) Kafkasya'nn yerli tarihileri ise 1980'li yllardan itibaren seslerini ykseltmek olana bulunca, Kuzey Kafkasya'da Rusya'ya kar bir halk kurtulu sava verilmi olduunu ne srmlerdir (H.M. Ibragimbeili). (6) Gnmzde yaygnlaan eilim, tarihte etkileyenler kadar etkilenenlerin grlerinin de nemli saylmas gerektii ynndedir. Nitekim kolektif hafza ve kolektif kimlik sorunlar artk bilimsel tartmalarn odandadr. Bu kapsamda 1864 erkes gn bir pogrom, yani planl bir katliam olarak niteleyenler olduu gibi (W. Brooks), jenosit kavramn kullananlar da vardr (A. Kh. & Kh. A. Kasumov, S.D. Shenfield). Her halkarda, 1864 gnn 20. yzylda yaanacak srgn ve toplu cinayetlerin bir habercisi olduu hususunda bir fikir birliinin varlndan sz edilebilir.

Uluslararas Sempozyum

11

Nedim PEK (Prof. Dr., Samsun Ondokuz Mays niversitesi): 1864

Kafkas G Aratrmasnda Kaynaklar ve Yntem Sorunu

Osmanlnn dalma dneminde Anadoluya ynelik g almalarnn tarihi sreci olduka yenidir. nc almalar Kemal Karpat, Bilal imir, Ahmet Cevat Eren ve Cevat Geray tarafndan gerekletirilmitir. Bunlar zellikle 1980 sonrasndaki g almalar takip etmitir. Bu tr almalar 1990 sonras artmtr. Bu artta yksek lisans ve doktora almalarndaki artn yan sra toplumun tarihe ve kimlik bilgisine olan ilgisinin artmas da etkilidir. 1864 gnn ana kaynaklar arasnda ariv malzemesi yer alr. deali konuyla ilgili retilen ariv malzemelerinin tamamn grmektir. zellikle Rus arivinin ve g sahasndaki diplomatlarn gzlemlerini yanstan raporlar g sebeplerini ortaya koymak adna grlmesi gerekir. Kafkas glerinin sebeplerini ortaya koyabilmek iin g sahasndaki toplumun kltrel zelliklerinin de bilinmesi gerekir. Kltrlerin anlalmas hususunda folklorik rnler nemli birer kaynaktr. rnein Biz atla, siz kaz gde gde gelmisiniz. ifadesi gmenin dier gmene bak asn gstermektedir. Gmenlerin iskn mahalline datlmas, geici iskn sreci ve daimi olarak yerletirilmeleri, bu konuda izlenen yntemler iin phesiz ilk mracaat edilecek yer Babakanlk Osmanl Arividir. Arivdeki malzemenin tespit edilmesi gnmzde elektronik ortamda anahtar kelimelerle yaplan taramalarla gerekletirilmektedir. Bu ise aratrlan konunun meydana geldii dnemdeki dier olaylardan aratrcnn haberdar olmasn nlemektedir. Bu handikap belki aratrlan dnemle ilgili referans eserler okunmak suretiyle alabilir. Olay ve olguyu tanmlamada kullanlan terimler de anlama ve alglamada nemli bir sorunsaldr. Sempozyumun konusunu oluturan olay g, srgn, tehcir, soykrm terimlerinin hangisiyle karlanmaldr? Aslnda bu sorunun cevab tarih felsefesinin konusunu oluturur. Burada akademisyene den grev bu konuda retilen ve kullanlan kelimeleri tespit edip bilim dnyasna duyurmaktr.

12

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

G almalarnda aratrma konusu olan corafyay tanmak da olduka nem arz etmektedir. Bununla beraber tarih aratrmalarn gerekletiren akademisyenlerin ounluunun alt sahay tanmad genel anlamda sylenebilir. Oysa meydana gelen olay anlama ve alglama adna olayn cereyan ettii corafyann grlmesi gerekmektedir. En azndan corafyay gren ve bilen bir akademisyen kaynaklardaki bilgileri ve yorumlar daha salkl bir ekilde alglar. Bildirinin amac konu ile ilgili kaynak eitleri ve bu kaynaklarn ortaya konmasndan daha ziyade bugne kadar yaplan almalarda belki de sz konusu edilmeyen, gndeme alnmayan kaynak trlerine ve kullanlacak ynteme vurgu yapmaktr.

Uluslararas Sempozyum

13

CAUSES OF THE MIGRATION OF 1864 / 1864 GNN NEDENLER Irma KREITEN (Doktora r. Londra): Rusyann 1864 G

Dnemi Kuzey Kafkasya Politikas

Konumada Rusyann 19. Yzyln ortalarnda zellikle Krm Savandan sonra takip ettii Kafkas politikas ele alnarak karlatrmal olarak deerlendirilecektir. arlk hkmetinin zellikle Kuzey Kafkasyada uygulad kolonizasyon ve kontrol giriimleri ve bunlarn gerekeleri tartlacaktr.

14

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Osman KSE (Do. Dr. Samsun Ondokuz Mays niversitesi):

Rusya'nn Krm ve Kafkasya'da Hristiyan Nfusu skn Siyaseti (1770-1870)

Rusya, 16. asr ortalarna doru sistemli bir ekilde Kafkasyaya doru bir istila hareketine girimitir. 18. asr balarnda Orta Asyaya ve Kafkasyaya dayanan Rusya, Osmanl devleti iin de bir tehdit oluturmaya balamtr. 1768-74 Osmanl Rus savanda Osmanl devletinin ok ar bir yenilgi yaamasndan sonra, Krm ve Kafkasya tamamen Rus istilas altna dmtr. Ruslar 18. asr balarndan balayarak Kafkasyann igalini tamamladklar tarih olan 1860 ylna kadar Krm ve Kafkasyada byk bir katliam, srgn, yok etme ve tehcir hareketine girimilerdir. Bu sre zarfnda yz binlerce Krm ve Kafkasyal yerli Mslman ahali katledilirken, milyonlar aan rakamlarda insanlar da Osmanl devletine g etmek zorlunda kalmlardr. Ruslar, igale baladklar Krm ve Kafkasyada yerlerinden srdkleri veya katlettikleri yerli ahalinin yerine blge dndan Hristiyan unsurlar getirerek bir plan dahilinde yerletirmilerdir. 18. asrn balarnda ilk yerletirmelerde Mslman yerli halkn karsna veya yerine Hristiyan Kozaklar iskan ederken, daha sonraki tarihlerde zellikle Rus gmenleri ve Avrupadan getirdikleri Hristiyan unsurlar yerletirmilerdir. Bu ekilde Krm ve Kafkasyann demografik yaps 19. asra gelindiinde Rusyann istekleri ve planlar dorultusunda byk oranda deimitir. Bu teblide, Rus igal ve katliamlarnn yaand 1770 1870 yllar arasnda Ruslarn Krm ve Kafkasyaya ynelik uyguladklar iskan siyasetini ana hatlar ile incelemeye alacaz.

Uluslararas Sempozyum

15

Abdullah TEMZKAN (Yrd. Do. Dr. Ege niversitesi): 18. ve 19.

Yzylda Rusyann Kozaklarn levi

Kuzey

Kafkasyay

Koloniletirmesinde

18. yzyln ikinci eyreinden itibaren Kafkasyallarn yaamad bir Kafkasya tasarlayan Ruslar bu maksad temin iin olduka sistemli bir alma ierisine girmilerdir. ncelii koloniletirilecek topraklarn kefine veren Ruslar ardndan g kullanarak ele geirdikleri blgelerin yerli halkn ge zorlayarak etnik temizlik yapmakta ardndan da Ortodoks-Slav unsurlar bu yeni ele geirilen blgelerin kolonizasyonu maksadyla yerletirmekteydiler. Bu unsurlarn en nemlisi hi phesiz Kozaklardr. Biz bu bildiride Kozaklarn Kuzey Kafkasyann kolonizasyonunda ne gibi bir rol oynadklarn ortaya koymaya alacaz.

16

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

MIGRATION PROCESS AND EPIDEMICS / G SREC VE SALGINLAR Tuba ERDEM (Ege niversitesi, Yksek Lisans r.): 1864

Kafkas G ncesinde ve G Srasnda Yaanan Salgnlar

XIX. yzylda Kafkasyada, dnya genelinde olduu gibi, byk salgnlar meydana gelmi ve Kafkas topluluklar zerinde byk tahribatlara neden olmutur. XIX. yzylda blgede grlen byk salgn hastaln Kafkasya topluluklarna verdii zarar sadece ekilen skntlar ve byk nfus kayplar ile snrl deildir. Rusya bu salgn hastalklar nedeniyle blgede karantinalar kurma yoluna gitmitir. Balangta bir salk tedbiri olarak kurulan karantinalar daha sonra Rusyann abluka siyasetinin bir paras haline dnmtr. Baka bir deyile Rusyann blgede hkimiyet kurma amal uygulad abluka siyasetini merulatrmtr. Dier bir yandan salgn hastalklar Kafkas topluluklarnn Ruslara kar direnme gcn zayflatmtr. ok sayda nfus kaybna yol aan salgnlar, Ruslara kar dzenli bir orduya sahip olmayan, gerilla sava yrten Kafkasya topluluklarnn savalarda kaybettikleri nfusu telafi etmesini zorlatrmtr. Ayn zamanda Kafkas topluluklarnn moral gc zerinde de byk tahribatlara sebep olmutur. Ruslarn Kafkas mcadelesi 1864 ylnda Ruslarn Bat Kafkaslarda kesin zafer elde etmeleriyle sonulanmtr. Bunun ardndan blge halknn bir ay ierisinde blgeyi terk etmelerine aksi takdirde bu kiilerin sava esiri saylarak Rusyann eitli blgelerine srleceklerine dair ferman Kafkas halkna baka seenek de brakmamtr. Kafkas halknn Osmanl topraklarna g ok kolay artlarda olmamtr. Kafkasyal gmenlerin arasnda salgn hastalklarn yaygn olduu sylemi nedeniyle sklkla gemiler Kafkasyal gmenleri tamay reddediyordu ve pek ok gemi tayfas gmenleri tamann bir sonucu olarak kendileri de hastalklara yakalanmlard. lerinden ansl olup Osmanl topraklarna gelebilenler ise, sayca ok fazla olmalarndan doan iskn sorunu nedeniyle bir arada yaamak durumunda kalyorlar bu da salgn hastalklarn Kafkas gmenler arasnda ska grlmesine neden oluyordu.

Uluslararas Sempozyum

17

Sonu olarak salgn hastalklar sadece salk asndan Kafkas topluluklarna etki etmemitir. Hem Kafkasya siyasetinde hem de Rusyann Kafkasya siyasetinde dorudan ve dolayl olarak nemli gelimelere sebebiyet vermitir.

18

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Theodosios KYRIAKIDIS (University of Western Macedonia): The

Sanitarian Consequences of the Caucasian Migration on 1864 to the North Coast of the Black Sea.
The topic of my thesis is: The Catholic missionary activity on the Black Sea region. The last two years I am conducting research at several Italian archives (Secret Vatican Archives, The Propagation Archives, Italian Ministry of Foreign Affairs Archives etc. etc.). During my research at various archives I discovered several documents referring to the arrival of the Circassians mostly at the cities of Kerasunda and Samsun. In these archival accounts one is able to see the impact that their arrival had upon the society of these two cities and the efforts of the local authorities to deal with these huge wave of refugees. One of the most important impacts was the epidemics that they spread not only among themselves but in some cases among the native citizens as well. One can imagine how grave problems an arrival of thousands poor emigrants caused to the region. A good example is the testimony of the Italian consul in Trebisond Sgr. Verdinois who, describing the public health in the city, says that: Until today 25.000 emigrants arrived here at this port as it is the most appropriate for that reason. The situations of indigence, the unacceptable sanitation conditions of these races and their congestion to the little accommodation that the Turkish government is able to offer, was the cause of a centre of diseases which in a short period of two months annihilated more than 4000. At the beginning the epidemic shows its aggressiveness only to the Circassians, but since the last month, penetrates the local population and is leaving not few victims. The European community itself which count no more than 80 members paid with 10 members their death toll1.

Archivio Storico-Diplomatico del MAE. Scritture Regno d'Italia, 1861-1887, B. 910 pacco n. 272, rapporti del consolato in Trebisonda 1862-67, Console Bosio, Trebisonda 20 Febbraio 1864.
1

Uluslararas Sempozyum

19

Jlide AKYZ ORAT (Do. Dr. Kafkas niversitesi), Mustafa TANRIVERD (Ara. Gr.): Kafkaslardan Karsa Hznl Yolculuk Kafkasya blgesinin corafi neminin farknda olan Rusya, blgeye ynelik politikalar sonucunda XIX. yzyln balarndan itibaren yz binlerce insann vatanlarndan ayrlmasna sebep oldu. Bu dram yzyl boyunca devam etti ve dnem dnem younluunu arttrd. Kafkasyadan klan yolculuklarda ounlukla deniz yolu tercih edildiyse de kara yolu ile gelenler azmsanacak derecede deildi. Karadenizin kimi zaman frtnal olmas nedeniyle tehlike arz etmesi ve gemi beklemenin uzun ve meakkatli olmas kara yolunun tercih edilmesinde etkili oldu. Bu yolculuun en nemli duraklarndan birisi Kars ve evresi idi. Karsn Kafkasya snrnda nemli bir merkez olmas muhacirlerin bu yolu kullanmalarnda etken oldu. Karsa g edenler arasnda erkesler, Nogaylar, Kabartaylar, eenler, Dastanllar gibi eitli gruplar yer almaktayd. Muhacirlerin ou Mslman olmakla birlikte az miktarda Hristiyan ve Yahudi de Karsa g etti. Bu anlamda Kars kltr deimelerinin belki de en hzl yaand yerlerden birisi oldu. Muhacirlerin Kars civarnda iskn edilmesinden rahatsz olan Rus Hkmeti bu durumun dzeltilmesi iin giriimlerde bulundu. Rusya Sefareti tarafndan 21 Mart 1865de Hariciye Nezaretine gnderilen yazda; g edecek olan eenlerin hibir zr ve bahane ile hemcivr olan eyltta iskn edilmeyerek derhal Erzincan ve Diyarbekir taraflarna sevk ve izm olunmalarn hvi evmir-i lzimenin sdr olunmas istenmiti. Rusyann bu tutumunun birden ok sebebi bulunmaktadr. Snr blgelerinin gvenliini salamak adna kendine dman Kafkas muhacirlerini yaknnda istemeyen Rusya, ayn zamanda Kars ve civar eyaletlerde yaayan Ermenileri de gz nnde bulundurarak Mslman nfusun artmasn istemiyordu. Rusya ile sava gze alamayan Osmanl Devleti Rusyann bu isteine kar duyarsz kalamad ve Kafkas muhacirlerinin iskn blgelerini belirlerken Anadolunun i kesimlerini ve Ortadou taraflarn seti. Karadeniz yolu ile Anadoluya geen Kafkas muhacirlerinden bazlar snra yaknln dikkate alarak Kars civarnda iskn edilmeyi istediler ve buna ilikin dilekelerle ilgili yerlere bavurdular. rnein; Samsun iskelesine

20

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

gelerek oradan Tokat ve Zile taraflarnda misafereten yerleen 260 hane Kabartay muhaciri kendilerine yevmiye dahi verilmediinden ikayet ederek Kars sanca dahilinde yer alan Soanl da civarnda iskn edilmelerinin salanmas hususunda gereken yardmn gsterilmesini Sadaretten istediler. Ancak, Kabartay muhacirlerinin bu talebi Soanl Dann hududa yakn olmas nedeniyle Osmanl Hkmeti tarafndan uygun bulunmad ve muhacirlerin Harput Eyaletine gitmelerinin daha uygun olabilecei belirtildi. Nihayet Harput mutasarrf tarafndan Diyarbakr, Musul ve Sleymaniye taraflarnn daha uygun olduu bildirildi. Bir ksm Nogay muhaciri ise Rusya hududuna gemek amacyla Harputtan firar ederek Karsa geldiler. Nogay muhacirleri burada yakalanarak Karsn kadim hanedan Hatunoullarndan shak Bey denetiminde Harputa gtrld. Muhacirlerin, Karsa geme isteklerinin altnda yatan neden, geldikleri yerlere geri dnme isteiydi. Snra yakn olmalar halinde karlarna kacak ilk frsat deerlendirebileceklerdi. Uzun ve zorlu bir yolculuu gze alarak g hareketinde dhil olan muhacirlerin bu kadar zorluu yaadktan sonra tekrar geriye neden dndklerini anlamak zordur. Ancak, muhacirlerin umduklar hayat standardna ulaamamalar, kylerini ve evlerini zlemeleri ve g yolculuunda kaybettikleri yaknlarn bulabilme umudu gibi nedenlerin etkisinden sz edilebilir. Karsa gelen muhacirlerin okluu nedeniyle barnma sorunlar ortaya kt. Muhacirlerin bu skntsna are bulmak adna Kars ahalisi seferber oldu. Muhacirleri evlerinde misafir eden Karsllar onlarn her trl ihtiyacn aralarnda topladklar paralarla karladlar. Bu durum yerli ahali ve muhacir ilikileri asndan nem arz etmektedir. Kars ahalisinin yapt bu yardmlar sayesinde muhacirler ift ubuk sahibi oldu ve retime getiler. Hatta ksa sre ierisinde mahsultlarndan ar verebilecek duruma geldiler. Bu almada; Kafkasyadan Anadoluya gerekletirilen glerde Karsn nemi, Karsta bulunan muhacir miktar ve iskn blgelerine ilikin deerlendirmelerde bulunulmaya alld. Bu anlamda yaanan youn glerin blgede yaanan sosyal ve kltrel deiime olan etkileri de gz nnde bulundurularak Karsn kent tarihine ilikin verilere ulamak amaland.

Uluslararas Sempozyum

21

Zbeyde GNE-YACI (Do. Dr., Balkesir niversitesi): Sefer

Zaniko: Osmanlnn Kuzey Kafkasya Politikasna Etkisi

Sefer Zaniko, hakknda deiik deerlendirmeler yaplan ahsiyetlerden birisidir. Bu deerlendirmelerden n plana kanlar arasnda Krm Sava srasnda Osmanl Devletinin Kafkasya politikasnda oynad roldr. Bir dieri kiilii ve mensubiyeti meselesidir. ngiltere ile ilikisi olduu ve bu iliki nedeniyle Rusyaya zarar verdii gerekesiyle Rusyann istei dorultusunda Osmanl Devleti tarafndan gzetim altna alnmtr. Uzun bir sre bu gzetim devam etmitir. Kendisine Osmanl Devleti tarafndan maa balanmtr. Krm sava srasnda Kafkasyaya gnderilmitir. Ben bu almada Sefer Zaniko hakkndaki deerlendirmeleri ele aldktan baka, onun Osmanl Devletinin Kafkas politikasnda oynad rol, Osmanl belgeleri erevesinde irdeleyeceim. Ayrca Osmanl belgeleri nda nasl Rusyann kendisini sorun olarak grd zerinde duracam. Sefer Zanikonun erkesler zerindeki etkisi ele almaya alacam bir dier konu olacak.

22

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Sadriye GNE (r. Gr. Dr., Yldz Teknik niv.): 19. Yzylda

Yaanan Kafkas Glerinin Nedenleri Kaynaklarnda Yer Alan Grlere Gre)

ve

Sonular

(Rus

Kafkasya, nemli jeopolitik ve jeokltrel konumu nedeniyle eski alardan gnmze kadar uzanan dnemlerde stratejik ve ekonomik karlar dorultusunda hareket eden byk devletlerin arasndaki savalarn odanda yer alm, karmak ilikilere sahne olmutur. Rusya tarihi asndan da nemli olan Kafkasya, 16. ve 17. yzyllarda Moskova Devleti, daha sonra Rus mparatorluu iin askeri ve siyasi bir sorun oluturmutur. 1817-1864 yllar arasnda srm olan Kafkas Sava sonrasnda Kuzey Kafkasyann Rus mparatorluu tarafndan fethedilmesiyle birlikte Kafkasya topluluklarnn byk bir blmn ieren, kapsaml, temelinde zorunlu ve trajik g hareketleri balamtr. Kafkas g hareketlerinin arka plannda Rus ve Osmanl mparatorluklarnn kart konumu yer almaktadr. Asrlardr Kafkasyada yaayan yerli Mslman halklarnn Osmanl mparatorluu topraklarna gleri 1853-1856 Krm ve 18771878 Osmanl-Rus Savalar arasnda doruk noktasna ulam, daha sonraki yllarda da Birinci Dnya Savana kadar aralkl olarak devam etmitir. Blgede yaayan birok eski halk tamamen yok olma noktasna getiren Kafkas gleriyle ilgili bilgileri arivlerde bulunan birok tarihi belgede; gleri yaayanlarn szl ve yazl anlarnda, efsanelerinde; grg tanklarnn ve savalara katlan generallerin anlarnda; dnemin mecmualarnda; tarihilerin eitli dnemlerde yaptklar aratrmalarnda; nl yazarlarn ve ressamlarn eserlerinde bulabiliriz. Bu kaynaklara dayanarak 19. yzylda Kafkaslarda yaanan olaylar birok adan ele alnabilir. Sz konusu trajedinin nedenleri ve zellikleri ele alndnda tarihilerin sunduklar farkl grlerde: Rusya arlnn koloniletirme politikas, Kafkasya Mslmanlarnn dini fanatizmi, Osmanlnn ve dnemin Avrupa lkelerinin Kafkasya halklar arasnda yapt propaganda, dal feodallerin maceraperestlii, Kafkasya halklarnn sosyo-ekonomik ve siyasi hayat glerin balca nedenleri olarak gsterilmektedir.

Uluslararas Sempozyum

23

Gleri hazrlayan ba aktrlerden biri dnemin Rusya arldr kukusuz ve Kafkas halklarna ilikin izledii politikann bu lkede muhafaza edilen tarihi belgelere ve yaplan aratrmalara yansmas kanlmazdr. Bu nedenle bu almada, Rus kaynaklarna dayanarak Kafkas glerinin nedenleri ve sonularna ilikin baz grler aktarlacaktr.

24

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

RESETLLEMENT OF THE EMIGREES IN ANATOLIA / GMENLERN ANADOLUDA YERLETRLMES Kemal SAYLAN (Okutman, Gmhane niversitesi): 877-1878

Osmanl-Rus Savandan (93 Harbi) I. Dnya Kafkaslardan Orta Karadeniz Blgesine Yaplan Gler

Savana

19. yzyln ikinci yars Osmanl Devleti iin siyasi, askeri, ekonomik ve sosyal alardan ok hareketli ve ok zor bir yzyl olmutur. Yzyln ikinci yarsnda Ruslarla yaplan iki nemli sava 1856 Krm Sava ve 187778 Osmanl-Rus Harbi Kafkaslardan kitlesel g hareketlerinin meydana gelmesine neden olmu ve bu durum blgedeki topluluklarda byk bir sosyal hareketlilii beraberinde getirmitir. Anadoluya ynelik kitleler halinde yaanan bu g hareketleri toplumun sosyal ve ekonomik yapsn derinden etkilemitir. G eden bu insanlarn bata Anadolu olmak zere Osmanl topraklarn tercih etmelerine neden olan hkim dnce ise kendilerini Trk veya Mslman, Trkiyeyi Anavatan veya Mslman lke olarak grmeleri olmutur. Kafkaslardan Anadoluya yaanan bu g hareketlerinden Orta Karadeniz blgesi de nasibini almtr. Bu dnemde Orta Karadeniz Blgesinin sosyal ve ekonomik yapsna damgasn vuran ve yredeki asl yapy etkileyen en nemli etken g olmutur. Sava dneminden itibaren Kafkasyann Karadeniz sahillerinde biriken gmenler bulabildikleri sandal, kayk, vapur ve benzeri vastalarla bata Trabzon olmak zere kendilerine en yakn Orta ve Dou Karadeniz limanlarna gelmilerdir. Bu ekilde binlerce gmenin Karadeniz sahillerine gelmesi, onlarn nasl beslenecei ve barndrlaca sorununu da beraberinde getirmitir. Bu almamzda incelediimiz dnemde yreye yaplan glerin blgedeki sosyal ve demografik yap zerindeki etkilerini ve blgeye g eden gmenlerin ne gibi sorunlarla kar karya kaldklarn incelemeye alacaz.

Uluslararas Sempozyum

25

zgr YILMAZ (Ar. Gr., Karadeniz Teknik niversitesi): 1864

Kafkas Gnde Trabzon

Osmanl Devletinin snrlarnn daralmasyla beraber balayan g hadiseleri zellikle 19. yzylda daha belirgin bir hal almaya balad ve g gmen meselesi Osmanl Devletini bu dnemde en ok uratran meselelerden biri haline geldi. mparatorluun gerek bat gerekse de dou snrlarnn gittike daralmas, buralarda yaayan Mslmanlarn Osmanl topraklarna doru bir g dalgas yaratmasna neden oldu. Bu g dalgasnda 1864 ylnda yaanan g hadisesin ayr bir nemi bulunmaktadr. Zira gerek bu gn ani bir ekilde balamas ve gerekse de Osmanl devletinin bu g hadisesine kar hazrlksz yakalanmas beraberinde pek ok sorunu da getirmitir. Bu bakmdan 1864 G deiik alardan incelenmeye msait bir konudur. G yaratan nedenler, gmenlerin karlat sorunlar yannda gmenleri Osmanl topraklarna ayak basmalar ile balayan yeni bir sre de gerek gmenler gerekse de yerletikleri yerlerdeki yerli halk iin incelenmeye deer dier konulardan biridir. Gerek yerli gerekse de yabanc tarihiler g olayna deiik alardan ele alarak incelemeye almlardr. Bizim bu bildirideki amacmz 19. yzylda nemli bir liman kenti olan Trabzonun karlat bu talihsiz hadiseyi deiik bir adan ele almaktr. Zira zellikle Krm Sava sonrasnda nemli daha da artan Trabzon, bu g hadisesi dneminde belki de tarihinin en ackl dnemlerinden birini yaamtr. Bu g hadisesinin Trabzonda yaratt sonular hakknda bu gne kadar yeteri kadar aratrma yaplm deildir. Bu konuda zellikle Osmanl kaynaklarnn yannda ehirdeki yabanc konsoloslarn raporlarnn da dikkate alnmas gerekmektedir. Bu adan Fransz ve ngiliz konsoloslarn bu g dneminde yapt yazmalar, Gazette Mdicale dOrient gibi shhi yaynlarn konu ile ilgili raporlar ve Osmanl ariv kaynaklar bu bak as ile deerlendirilebilecek ve konuya yeni bir bak as kazandrabilecek bir durumdadr.

26

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Erdal TABA (Ar. Gr., Akdeniz niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Tarih Blm): Antalyada Gmen skn (1864-1900) Rusyann glenmesi ve yaylma politikalar Rus topraklarna komu olan topluluklar gneye doru ge zorlamtr. Rusyann gneye doru ilerlemesi iin Kafkaslar ele geirmesi gerekmektedir. Gneye inme odakl emperyalist politikalar gden Rusya iin, stratejik nem arz eden ve zengin kaynaklara sahip olan Kafkasyay ele geirmek ncelikli amalardand. 18. yzyln ikinci yarsndan itibaren Kafkaslarda Rus basks hissedilmeye balanmtr. Rusya ilerledike Osmanl topraklarna gler de artmaktayd. Krmn kaybedilmesinden sonra 1772de balayan kitlesel gler, Krm Savandan sonra zirveye ulamtr. Rusyann Osmanl Devletine kar her askeri baarnn ardndan Kafkasyada yaayan milletler bu devletin artan bask ve saldrlar karsnda g etmek zorunda kalmlardr. 19. yzyln ikinci yarsnda kitlesel bir hal alan gler, Anadoludaki kentlerin demografik olarak ekillenmesinde nemli bir rol oynamtr. Aslnda yaplan gler nceleri hem Rusya hem de Osmanl Devleti iin memnuniyetle karlanan bir durumdu. Rusya g edenlerden boalan topraklara kendi uyruklarn yerletiriyor ve Kafkaslarda politikalarn adm adm faaliyete geiriyordu. Osmanl Devleti ise bo arazilere yerletirecei muhacirler vastasyla artacan dnd retim faaliyetlerini gzetiyordu. Ancak giderek muhacir g Rusya iin kazan, Osmanl iin yk olmaya balayacakt. zellikle Krm Sava sonras artan glerle baa kmakta zorlanan Osmanl Devleti gelen muhacirleri iskn etmek iin bir komisyon kurmutur. Kurulan Muhacirin Komisyonu araclyla muhacirler Anadolu, Ortadou ve Balkanlarda iskn edilmilerdir. Muhacirlerin iskn edildii kentlerden birisi de Antalyadr. Corafi konumu, iklim zellikleri ve ticari nemi ile ne kan Antalya muhacirler iin gzde iskn blgesi olmutur. Kafkaslardan gelem muhacirlerin isknlarnn gerek kent merkezine gerekse civar ile ve kasabalara yapldna dair arivlerde bir hayli kaynak mevcuttur. 1864 Gnden yzyln sonuna kadar sregelen Kafkas gmenlerinin Antalyada isknlarn konu edinen bu bildirinin hazrlanmas daha ok ariv verilerine dayanacaktr.

Uluslararas Sempozyum

27

Mehtap

ERGENOLU

(r.

Gr.,

Mersin

niversitesi):

Kafkaslardan Anadoluya Uzanan Bir G yks: Mersin Atllar Ky

Kemal Karpatn Asl yerinden, ulalmak istenilen yere hareket eklinde en ksa tanmn yapt g hareketinin, kendine zg nedenleri bulunmaktadr. Coraf ve doal artlarn orada yaamay olumsuz klmas, devletin gelime ve kalknma amal faaliyetleri, savalarn sonundaki anlamalarla yaplan nfus mbadeleleri ya da bir devletin daha homojen bir nfus kitlesi elde etmek amacyla baz gruplarn ve topluluklarn varlna son vermek zere izledii politikalar g sebepleri arasnda saylr. zellikle 18. yzyln sonlarndan itibaren daha homojen bir nfus yaps elde etmek amac, din ve milliyet ayrmlarn kullanarak, kitle glerinin balamasnda etkili olmutur. 18. yzyln sonlarndan itibaren Ruslarn Krm ve Kafkasyada demografik yapy deitirmek amacyla yaylmac bir politika izlemesi blgede yaayan Mslman halkn ounluunu g etmek zorunda brakmtr. 1784-1790 yllar arasnda balayan 1807-1811 Osmanl-Rus savalaryla beraber kk gruplarla devam eden g dalgas, 1856 Krm savann ardndan byk bir ivme kazanarak hzlanr. Kafkas glerinin en youn dnemi 1858-1864 tarihleri arasnda olmutur. zellikle Ruslarn Bat Kafkasyay tamamen ele geirecekleri ve buralarn artk emniyetli olamayacann anlalmasyla hzlanan g hareketinin 20. yzyln balarna kadar peyderpey devam ettii bilinmektedir. Gmenlerin mmkn olduu kadar bo arazilere yerlemesi planlanmtr. Muhacirn Komisyonu tarafndan vilayetlerde iskn ilerinin dzenli ve hzl bir ekilde yaplmas iin grevlendirilen iskan memurlarnn yazdklar raporlar, gmenlerin yerletirilmesinde etkili olmutur. Bu erevede ukurovaya gnderilen iskn memurlar da burada geni ve verimli topraklarn bulunduunu rapor ederek blgenin yerleim iin uygun olduunu belirtmilerdir. Krm ve Kafkasyadan Osmanl topraklarna byk dalgalar halinde yaplan glerde genellikle deniz yolu tercih edildii grlr. Gmenler

28

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Osmanl Devleti tarafndan dzenlenen G Komisyonu Talimatnamesine gre, devletin eitli liman ehirlerine tanarak, oradan da iskan edilecekleri yerlere gnderilmilerdir. Bu balamda gmen nfusun iskn noktalarndan biri de 19.yzyl ortalarndan itibaren gelimeye balayan Mersin skelesidir. Kaynaklardan da anlald zere evre ile balants olan Mersin iskelesi, hem ticari rnlerin sevk edildii hem de yolcularn tand ilek bir liman grnmndedir. Limann bu grnm devletin ukurova blgesine yerletirmeyi planlad Krm ve Kafkas gmenlerini Mersin Liman zerinden sevk etmesinde etkili olmutur. 19. yzyln ortalarndan itibaren iskelesiyle anlmaya balayan Mersinde sosyal yaam ve meknsal zelliklerinin henz 20. yzyl balarnda gelimeye balad bilinmektedir. Gezginlerin anlatlarndan ve ariv belgelerinden bu dneme kadar ulam ve evre olanaklarnn kstl olduu, salgn hastalklarn ska grld anlalmaktadr. Bu nedenle iskeleye gelen gmenler iskn yerlerine hemen gnderilemeyerek bir sre iskelede bekletilmek zorunda kalr ve bu sre zarfnda da bir ksmnn Mersin ve evresine iskn edildii grlr. Gnmzde Mersinin 52 km. kuzeyinde Orta Toroslarn Bolkar dalar eteklerinde yer alan Atllar ya da eski adyla Sadiye kynn de bu ekilde kurulduu tahmin edilmektedir. Yaplan szl tarih grmelerinden de anlald zere 1885 tarihinde Soi limanndan yola karak Mersin iskelesine gelen erkeslerin Kabarday koluna mensup 83 hane, devlet tarafndan grevlendirilen Mersin ileri gelenlerinden Sadk Beyin nderliinde yaklak yl sonra buraya iskan edilmitir. Atllar yerlekesinin oluturulmasndan nce gmenlerin geici olarak kent merkezinde ve Tarsusta yerletirildikleri sylenir. Ayrca yaplan szl grmelerde gmenlerin aslnda Suriye taraflarnda iskan ettirilmek zere yola karld ancak gemilerinin Mersin aklarnda arzalanmasyla iskelede uzun sre bekletildikleri ve sonunda buraya yerletirildikleri anlatlmaktadr. Bilindii zere 19. yzyln son eyreinde devletin, gmenleri yerletirecek geni arazi bulmakta zorluk ekmesi onlarn Suriye

Uluslararas Sempozyum

29

taraflarna sevk edilmesine neden olmutur. Mersine yerleen erkeslerin de bu ekilde gelmi olmalar ihtimal dhilindedir. Osmanl devleti gittike artan bu g hareketleri karsnda her ne kadar titiz davranm ise de gler, devletin kkl bir deiim geirdii ve ekonomik adan skntl bir dnemine tesadf etmitir. Bu nedenle g srecinin devletin o dnemde yaad siyasal, ekonomik ve toplumsal dnmlerinin gz nne alnarak deerlendirilmesi gerekir. G ve gn toplumsal, ekonomik, kltrel ve siyasal etkilerinin tamamnn burada incelenmesi mmkn deildir. Metnimizde ukurova blgesine iskan ettirilen Kafkas gmenlerinin bu srete yaadklar zorluklar ve skntlar ariv belgeleri ve dier kaynaklarn yan sra Kafkaslardan Mersine uzanan yeni yaamlarn yks zerinden incelenerek gn mikro dzeyde ayrntlarna ulamamz salayacaktr.

30

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Kafkas Adgey erkeslerinin skn Edildii Bayndr - Arkba Ky 1904 Yl Son Osmanl Nfus Saym ve Sonular
Necat ETN (Tarih retmeni, zmir): Arkba Ky zmir il snrlar ieresinde Bayndr ilesine 16 km, Torbal ilesine 17 km ve zmir'e 62 km uzaklkta irin bir erkes kydr. Ky halk 1864 Osmanl-Rus sava dneminde Ruslar tarafndan srgn edilen erkeslerden kurulmutur. Kafkasyann Afeps ve Panakhes Kylerinden srlerek ilk nce Rumeli'ye, daha sonra Marmaris 'e gelmilerdir. Bu blgenin kurak olmas nedeniyle yer araylarn srdrerek, zmir'in Bayndr ilesine bal uan ki Arkba Kynn bulunduu yerde kalmaya karar vermilerdir. Kyn nfusunun tamam erkeslerin aps boyuna aittir. Kyn kurulu tarihi 1879dur. Kyn kurucu nderi mezarta kitabesine gre Salahu Hauk mft Musa Efendidir. Kyde u anda var olan belli bal Adgey slaleleri unlardr; Lhujiko, Natho, Kobli, Jane, Luij, alaho, ou, Nibe, Piherarko, Lepsuko, Nepsov, eremit, Hupaej, Bae, Duvo, Besni, Koffi, Halako, Bija'o, Vottah, Time, Yenuh, Bast, Mafeud, Turkov, Yemzg, Patuva, Amj, Ude, Tihave, Tihavko, Taymez, Tiuj aileleri yaamaktadr. Son Osmanl nfus saym Arkbada muhtarl arivinde bulunan adet aile nfus defterleri kaydna gre son Osman nfus saym 17.08.1320 (Miladi 1904) de yaplmtr. Toplam 92 nfus hanesindeki kii says 407dir. Saym yaplan hane reislerinin ortalama ya 42.18dir. 92 hane reisinin 91 (% 98.91) i erkek olup sadece H.88 de kaytl bulunan Hacaz olu Bayram ei Hanife tek bayandr(% 1.09). Hane reislerinin doum yerlerine bakacak olursak: 92 hane reisinin 77 tanesi Kafkasya (% 83.69), 13 tanesi Bayndr (% 14.13), 1 tanesi Manisa (% 1.08), 1 tanesi Dzce (% 1.08) de domutur. Hane reislerinin soyadlarn, incelersek: 92 hanenin 68 tanesinin (%73.91) soyad defterde kaytldr. 24 tanesinin (% 26.08) ise soyad defterde kaytl deildir. Baz haneler idari birimden baka bir idari birime yer deitirerek kapal kayt konumundadr.( % 2.17) Bu haneler unlardr: H.3 (Ske), H.25 (stanbul) dur.

Uluslararas Sempozyum

31

Baz hanelerdeki kiilerin bazs baka bir idari birime yer deitirerek kaydn aldrmlardr. (% 2.17) Bu haneler unlardr: H.60 (zmir/ Gztepe), H.83 (Aydn/Nazilli)dir.

32

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Yaprak HAS (Lisans r., YT): Akakent Kynde Yerleen

Besleney erkeslerinin G Serveni

Bu almann sorunsal 1856-1876 yllar arasnda gerekleen erkes Srgnnden sonra Anadoluya gelen Besleney erkeslerinin Anadoluda devam eden yeni yurt aray srelerini nasl ynettiklerini ve erkeslerin kltrlerini devam ettirme araylarn aktarmak olacak. almann amac ise Erken Cumhuriyet Dnemine geite kaybolan fakat gnmzde yeniden tartlmaya balanan ok-kltrl, ok-etnisiteli yapnn bir paras olan erkeslerin Kafkasyadan itibaren yaadklarn aktarabilmek. 1864 ile balayan bu zorunlu g srecinin aydnlatlmas, Erken Cumhuriyet dneminde ulusal kimlik ina srecinde erkeslerin yeni dzen iinde yaad dnmlerin belirlenebilmesi iin gemite yaanan bu insanlk dramnn objeleri kaybolmadan kaydedilebilmesi olduka nemlidir. Gerekletirilen szl tarih almasyla amalanan da tarihin bireyler tarafndan nasl anlald, yorumland ve yaandnn analiz edilmesidir.2 Bu aratrmada, deneyim ve bak alar iitsel ve grsel olarak kaydedilmitir. G srasnda 1859-1879 yllarnda Kafkasyay 2 milyon kii terk ettii, bunlarn 1,5 milyonunun Osmanl topraklarna ulat tahmin ediliyor.3 Aradan geen 146 senelik srede, Kafkasyada domu ve Krehir Akakente gelmi erkeslerin ou artk hayatta deiller. Bu yzden almada babas 17 yandayken gelmi ve kyn nde gelen yallarndan olan dedem Ali Has ve Abdullah Trkan ile sylei yaplmtr. te bu tarihsellik boyutu kapsamnda Akakent kyndeki Besleneylerde erkes unsurunun belki de son temsilcisi olarak kendi kymn kar karya kald dalma srecinin bir sebebi olarak Kafkaslardan itibaren

Leyla Neyzi, Ben Kimim?: Trkiyede Szl Tarih Kimlik ve znellik, stanbul:letiim Yaynlar, 2009, s.10. 3 Fethi Gngr, Ariv Belgeleri Inda Krm ve erkes Gleri, Uluslar aras G Sempozyumu Bildirileri, stanbul:Zeytinburnu Belediyesi Yaynlar, 8-11 Aralk 2005, s.141-146, s.143.

Uluslararas Sempozyum

33

farkllaan g srecini ve buna sebep olan faktrleri 3 ana dnemde ele almaya karar verdim. almann birinci dnemi, 1884 Kafkasyadan k, ikinci dnemi 18841923 Osmanl topraklarnda Yeni Yurt Aray Dnemini, nc dnem ise 1923-1965 krdan kente g temsil eden dnemdir. Bu dnem ayrca anlatann deneyimledii ve uygulanan devlet politikalar ile krlma noktalarnn sosyo-kltrel hayata nasl etki ettiinin analiz edilebilecei dnemdir. Sonu blmnde ise 1965den gnmze Akakent Besleneylerinin farkl nesillerinin g srecini alglaylarna ve kimlik algsndaki deiimlere yer verilecektir.

34

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Murat TOPU (stanbul niversitesi Rus Dili ve Edebiyat Doktora r.; muratpapsu@yahoo.com): Kafkas Gmenlerinin

Anadoludaki Yerleimi, Nfusu ve Etnik Yaps

19. yzylda, Kafkas-Rus savalarnn sonucu olarak vatanlarn terk etmek zorunda kalan bir milyondan fazla Kafkasyal Osmanl topraklarnn hemen her blgesine dank olarak yerletirildi. Savan sona erdii 1864 yl ile sembolleen Kafkas g aslnda bu tarihten nce, 1840larda balad, 1858-1865 yllar arasnda en youn dnemini yaad ve aralklarla 1900larn ilk yllarna kadar devam etti. Balkanlara yerletirilen Kafkas gmenleri de 93 Harbi sonunda (1877-78) Balkanlardan karlarak Anadoluya ve Ortadouya yerletirildi. Bu sre sonucunda Anadolunun hemen her blgesinde Kafkas gmenlerinin kurduu yerleimler ve byk bir Kafkasyal nfusu ortaya kt. Savan ve gn nedenleri, sreci hakknda snrl da olsa almalar yapld. 1860lardan bugne Anadoluda nerede nasl yaadklar, demografik yaplar ise son yllarda yaplan birka alma dnda incelenmedi. Btn Kafkas gmenlerine verilen ortak erkes ad altnda demografik ve etnik yaplar, ilikileri, dilleri hi bilinmedi. Bu sunumda, yaklak 150 yldr Anadoludaki yaayan Kafkas gmenlerinin yerleimleri, nfusu ve etnik yaps hakknda mevcut veriler nda bilgiler vermeye alacam.

Uluslararas Sempozyum

35

RESETTLEMENT OF THE EMIGREES IN THE BALKANS AND IN THE ARABIC PROVINCES / GMENLERN BALKANLARDA VE ARAP VLAYETLERNDE YERLETRLMES Marieta KUMPILOVA (PhD student Leipzig): The Caucasian

migration of 1864 to the Balkans. Circassian migration in the eyes of the local people (example: Kosovo)
Circassians or as they call themselves Adyge, form today one of the biggest Diaspora in the modern history, scattered all over the world and estimated up to 5 Mio. The roots of the Circassian Diaspora take us back to the events of the Russian-Caucasian war of the 19th century. As a result of this war, Circassians, forced by Tsarist Russia, migrated to the Ottoman Empire and were resettled on the various parts, mostly European, of its domains. In the Balkans, Circassians were resettled in nowadays countries like Bulgaria, Greece, Macedonia, Serbia, and Kosovo. The amount of the Circassian migrants in these countries, according to Kemal Karpat, was up to 400,000. After the events of the Russian-Turkish war in 1877/78 most of the Circassians were forced to leave the Balkans and were resettled in different parts of Anatolia and Middle East. Only a small amount of the Circassians stayed in the Balkans. In my PhD project I investigate the last descents of these migrants in Kosovo, a total number of which did not overlap 600 people. During the Kosovo conflict in 1998/99, the biggest part of the Kosovo Circassian community, migrated to the land of their forefathers in the North Caucasus, to the Republic of Adygejya. The main objective of my research is to study the ethnic identity of this group before and after migration. In other words, what kind of transformation occurred to their ethnic identity after migration to the imagined homeland? Being in state of Diaspora for more than 150 years, the Kosovo Circassians were able to preserve their ethnic identity and language, in spite of the small amount of the community and limited connection to the historical homeland. What were the reasons for this?

36

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

According to my observation, peculiarities of the Circassian Diaspora ethnic identity were formed during the first years and decades after their arrival to the Ottoman Empire. In this sense, the integration process of the Circassian migrants into the new host societies, and the relationship with the local inhabitants are very important for the reconstruction of the Circassian Diaspora Identity today. Unfortunately, there is only limited amount of literature, covering the life of the Circassians after the migration. In my PhD project, I came across different ethnological sources that described the life of the Circassians in Kosovo and their relationship with local inhabitants, Serbs and Albanians. In my presentation, I would like to show the Image of the Circassians among these native inhabitants of the Balkans, Serbs and Albanians, and its transformation within the century. This image, very negative, shocking and scarring in the beginning transformed into the positive attitude towards Circassians in the second half of the 20th century. What were the reasons of this change in attitude towards Circassians? How did the relationship with local inhabitants and political situation in the region influence the ethnic identity of the Circassians?

Uluslararas Sempozyum

37

Margarita DOBREVA (Ph. Dr., Research fellow at the Institute for Balkan Studies Bulgarian Academy of Sciences): Settlement and

Integration of Circassians in the Danube Vilayet (Preliminary Notes)

In the summer of 1864, right before the establishment of Danube vilayet, the Ottoman government started settling Circassians in the area between Danube River and Balkan mountain. That process lasted for 10 years, until the middle of 1874. It was directed by a special Commission on Refugees. The settlement and the integration of Circassians were regulated by several legislative acts which were valid only in the Danube vilayet. My paper seeks to outline the available statistical data about the Circassians in the Danube vilayet, the financial support provided by the Christians and Muslims there. The paper shed light on the material status of refugees, their taxation and incorporation into the Ottoman educational system. As well it aims to attract the attention to the huge amount of documents held at the Center for Old Manuscripts and Archives of National Library St. Cyril and Methodius in Sofia. I base my paper on sources as legislative acts, statistical data and articles published in the Bulgarian newspaper of 60s and 70s of 19th century. I sketch out the Circassian economic activities and cultural environment by registers about agricultural production and the farmlands and houses values. Several letters and reports point out the providing of schools construction, teachers salaries and school books.

38

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Jlide Akyz ORAT (Do. Dr. Kafkas niversitesi), Nebahat Oran ARSLAN (Yrd. Do. Dr., Kafkas niversitesi): Kafkas Ellerinden

Arap Ellerine Kafkas Muhacirleri

1862de erkesistann igal edilmesi, Rusyann geleneksel bir politika haline getirdii scak denizlere inme politikasn Kafkaslar yoluyla gerekletirme plannn bir paras idi. gal neticesinde blgenin siyasi, ekonomik ve sosyal yapsnda kkl deiimler yaand. Blgede yaayan Mslman ahalinin Rus hkimiyeti altnda yaamak istememesi byk bir muhaceret hareketinin balamasna sebep oldu. erkeslerin muhaceret hareketi uzun ve zorlu oldu. Yerletirildikleri yerlerde ksa sreli ikamet ettikten sonra baka yerlere yeni yolculuklara ktlar. Bu kimi zaman kendi istekleriyle kimi zaman Osmanl Devletinin iskn politikas dhilinde gerekletirildi. Kendi isteklerinin bu ekilde tecelli etmesinde g yolculuuna daha nce kan akrabalarnn yanlarnda olma istei yatmaktayd. Osmanl Devleti byle bir istein gereklemesi durumunda ortaya karabilecek sorunlar gz nnde bulundurarak muhacirlerin akrabalarnn yannda iskn edilmelerini nlemeye alt. erkeslerin isknnda Rusyann tepkisini ekmemek adna iskn blgeleri Rusya snrndan uzakta tutuldu. Arap corafyas, zellikle Suriye ve Halep vilayetleri erkeslerin youn olarak gnderildikleri yerlerden oldu. Blge ikliminin etkisi ve uzun sren yolculuk nedeniyle oluan yorgunluk erkes muhacirlerinin salk sorunlarn ortaya kard. Ba gsteren salgn hastalklara kar Osmanl hkmeti gereken nlemleri almak adna giriimlerde bulundu. Muhacirlerin, muhaceret durumunun sona erdirilerek yerleik hayata gemeleri uzun zaman ald. Arazi sahibi olmann yerleik hayata gemede nemli bir unsur olduunu bilen muhacirler bu durumun gereklememesi nedeniyle alk ve sefaletle kar karya kaldlar ve skntlarndan kurtulmak, retime gemek iin Osmanl Hkmetinden arazi talebinde bulundular. Bu talepleri yerine getirmeye abalayan Osmanl Hkmeti dier yandan eitim faaliyetlerine nem verdi. erkeslerin eitimlerini ve dini vazifelerini yerine getirmeleri iin yeni kurulan kylerde camiler ve mektepler almasn destekledi. Kurulacak okullarda grev alacak retmenlerin

Uluslararas Sempozyum

39

maalarnn muntazaman denmesine nem verilmesini istedi. Ama; o zaman ki ifadeyle muhcirn-i merkme evldnn bulunduklar hl-i cehlet e son vermekti. Osmanl Devletinin erkes muhacirlerine bu denli nem vermesinin elbette ki nemli sebepleri vard. Nfusun devletin savunma ve ekonomisindeki yerini iyi bilen Osmanl Devleti, ekonomik durgunlua bir zm bulmak ve retimi arttrmak iin muhacirleri bu tr faaliyetlerinde destekledi. Tanzimat Yksek Kurulu, 9 Mart 1857 tarihinde g ve isknla ilgili Sultan tarafndan da onaylanan bir kararname yaynlad. Bu kararname Sultana ballk yemini ederek tebaas olmaya ve kanunlara sayg gstermeye hazr olan herkese kaplarnn ak olduunu ilan ediyordu. Osmanl Devleti her geen gn daha fazla muhaciri arlamak durumunda kald. Muhacir saysndaki art dikkate alnarak muhacirlerin skntlarnn daha hzl giderilmesinin ancak dzenli bir nfus kayd ile mmkn olabilecei ngrlerek muhacirlerin nfus kayt ilemlerine nem verildi. Nfus kayt ilemlerini yaptrmayanlar hakknda ceza kesilmesi gndeme geldi. Ancak, muhacirlerin ierisinde bulunduklar durum dikkate alndnda nfusa kayt ilemlerinin dzenli bir ekilde gerekletirildii sylenemez. Vergi ve askerlik gibi ykmllklerle muhatap olmak istemeyen muhacirler nfus kayt ilemi yaptrmamay bir ka yolu olarak grdler. erkeslerin Arap corafyasndaki durumlar, blgede karlar olan ngiltere ve Fransa gibi byk devletlerin de dikkatini ekti. Devletin yaymlad skn Kararnmesi bu nedenle izlenen politikadan haberdar olunmas iin baka dillere tercme edildi ve belli bal Avrupa gazetelerinde yaymland. Osmanl belgelerinde bu iin sk takipisi olan Fransa ve ngilterenin erkes muhcirleri hakkndaki grlerini de bulabilmekteyiz. Bu bilgiler her iki lkenin sefretlerinden gnderilen raporlardr. Bu raporlarda nereye ne kadar erkes muhacirinin gnderildii, hangi blgelerde iskn edildii, beslenme ve salk durumlarna ilikin bilgi bulabilmekteyiz. erkeslerin 1862-63 yl balarnda Kafkaslardan Osmanl topraklarna kitleler halinde zorunlu g, Osmanl Devletinin toplumsal, etnik ve din bileimini kktenci bir ekilde etkileyen byk bir muhaceret hareketiydi.

40

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Bir yandan alkla, hastalkla dier yandan yerli ahali ile mcadele ederek hayatta kalma mcadelesi veren erkes muhacirlerinin Arap corafyasnn sosyal ve kltrel deiiminde nemli yer igal ettikleri grlmektedir. Bu almada, Kafkasyadan Anadoluya erkesler ve onlarn Suriyeye isknlar, blgede nasl karlandklar, Drziler ile olan ilikileri gibi sorulara yant aranmaya alld.

Uluslararas Sempozyum

41

INTEGRATION PROCESSES AND PROBLEMS / ENTEGRASYON SRELER VE SORUNLARI mer KARATA (Doktora r., Ege niversitesi): Sivas-Uzunyayla

Blgesinde erkeslerin skan Srasnda (18601870) Afar Aireti ile Yaadklar atma ve Osmanl Hkmetinin Tutumu
18601870 Tarihleri arasnda Kafkasyadan Anadoluya doru, Osmanl Devletine, youn, kitlesel ve zorunlu gler olmutur. Osmanl Devleti Kafkasyadan Anadoluya doru gelen gmenleri iskn etmek zere belirli blgeleri tespit etmitir. Gmenler(Muhacirler) iin tespit edilen iskn blgelerinden biri de Sivas vilayetinde yer alan Uzunyayla blgesidir. Osmanl devleti gelen gmenleri(muhacirleri) iskn politikas erevesinde Sivas-Uzunyaylaya yerletirmitir. Uzunyayla blgesi 1860 1870 tarihleri arasnda youn olarak erkeslerin iskn edildii bir blge olmutur. Sivas-Uzunyayla blgesi hem devlete ait bir bo arazi olmas ve bu arazinin tarma alarak ekonomiye katk salamas hem de bu blgede bulunan ve Uzunyayla arazisini devletten izinsiz kullanan Afar airetinin blgeden ekilmesi ile blgede gvenliin salanmas amacyla iskna almtr. Sivas-Uzunyayla blgesini gebe Trkmen airetlerinden olan Afarlar tarafndan devletten izinsiz bir ekilde yaylak olarak kullanlmaktayd. SivasUzunyayla blgesinin iskna almas, bu blgeyi yaylak olarak kullanan Afar aireti ile erkeslerin atmalarna sebep olmutur. Bu teblide Sivas-Uzunyayla blgesine iskn edilen erkes gmenleri ile Afar aireti arasndaki atma, Osmanl Devletinin bu atmaya bak ve atmalarn zm yollar ele alnacaktr. Tebliin hazrlanmasnda ele alnacak konu, Afar aireti ile erkes gmenleri arasndaki atma, arlkl olarak Babakanlk Osmanl Arivi kullanlm; bunun yannda ilgili literatrden istifade edilmitir.

42

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Ryan S. GINGERAS (Ph D, Assistant Professor, Department of National Security Studies, Naval Postgraduate School): Traitors

and Reactionaries: North Caucasians and the Anti-Kemalist Movement in Western Anatolia, 1919-1922
In the first attempts at the retelling of the Turkish War of Independence, Republican historians, veterans and other witnesses to the war have submitted that Muslim immigrants from the North Caucasus were a major source of resistance to Mustafa Kemal Atatrk and his National Movement. Both archival and personal accounts speak specifically of those North Caucasians (more colloquially known as Circassians) in the provinces resting on the southern shore of the Sea of Marmara. This paper will address the rebellion of Ahmet Anzavur and the pattern of resistance among Circassians in the South Marmara under the aegis of two core questions. Firstly, who was Ahmet Anzavur and how does he fit into the history of the North Caucasian diaspora of Anatolia? Secondly, how did local conditions, specific to southern Marmara region of northwestern Anatolia, propel North Caucasians to resist the Kemalist movement? In answering these questions, the paper advocates a micro-historical methodology towards early Republican history and a more integrative approach towards those groups, be they Muslim or Christian, opposed to the modernizing efforts of the Ottoman and Turkish states.

Uluslararas Sempozyum

43

CURRENT SITUATION / GNCEL DURUM Ergn ZGR (Doktora r., Marmara niversitesi): The

Circassian and Abkhaz Diaspora Organizations in Turkey

In this paper the Circassian and Abkhaz Diaspora organizations, federations, foundations, civic initiatives will be mentioned. The connections of the Circassian and Abkhaz diaspora organizations with other organizations in the world will be explained. Then the TurkishGeorgian military relationships and the lobbying activities of the Circassian-Abkhaz Diaspora organizations, especially during the crises times in their motherlands will be discussed. After the collapse of the Soviet Union, the South Caucasian republics within the union have declared their independence and they have been recognized by the world community. Some of the autonomous republics within these republics have also declared their independence and wars have taken place (like Georgia-South Ossetia; Georgia-Abkhazia). But they are not recognized by the world community and they stayed as de facto independent states until 26th August 2008 when Russia after then Nicaragua, Venezuela and Nauru have recognized Abkhazia and South Ossetia. The collapse of the Soviet Union generated some possibilities to the Circassian and Abkhaz diasporas to visit their motherlands which contributed to rise in their ethnical identities. In terms of the preservation of the cultural peculiarities, the Circassian and Abkhazians have preserved their languages and folklore to some extend. But the usage of the cultural and linguistic practices among diaspora members is diminishing because of the high urbanization rate and mixed marriages etc. Besides the ethnical identity claim among the youth diaspora members is rising which may be because of better democratic situations caused by the European Union integration process or the possibility to establish connections with motherlands.

44

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

The representatives of the Circassian and Abkhaz diaspora organizations, who are not happy with their governments military support to Georgia, thinking that the support may be used against their relatives during the wars (Georgian-Abkhazian (1992-1993); Georgian-South Ossetian (19911992 and 2008), are arranging activities to influence their governments decisions.

Uluslararas Sempozyum

45

Keisuke WAKIZAKA (Yksek Lisans r. Yldz Teknik niversitesi): SSCB Dneminden Gnmze Kadar Trkiyedeki

Kafkas Diasporas ve Abhazya Aras likilerin Deiim Sreci

Bu almada, Kafkas Dalk Cumhuriyetinin SSCB igali altna girdikten sonra gnmze kadar Trkiyedeki Kafkas diasporas ve Abhazya arasndaki ilikilerin nasl deitii ve bu ilikilerin deiim srecinde diaspora ve Abhazyadaki toplumun birbirini nasl etkiledii, diasporann hareketleri ile Abhazyadaki toplumun dinamizmleri incelenerek aratrlacaktr. zellikle SSCB dneminde D lkeler arasndaki ilikiler nemli derecede snrlanm olduu iin diaspora ve toplum arasndaki ilikiler ve Abhazya iindeki durum fazla bilinmemekte ve aratrmada eksik bulunmaktadr. Bu almada SSCB zamanndaki byk boluk ksmn inceleyerek bu ilikilerin Abhazya savandaki diasporann hareketlerini nasl etkiledii incelenecektir. Birinci blmde SSCB dnemindeki Abhazya ve Trkiyedeki diaspora arasndaki ilikiler zerinde aratrma yaplacaktr. Snrlanm ilikiler iinde nasl irtibat kurulduu ve bunun diaspora arasndaki milliyetiliinin oluumunu nasl etkiledii incelemek, ayrca SSCB hkmetinin diasporaya bak ve diasporann Abhazyaya bak da yer alacaktr. kinci blmde 1992-1993 aras Abhazya sava dnemindeki diasporaAbhazya ilikileri yer alacaktr. Abhazya savanda Kuzey Kafkasya diasporasnn ou Abhaz yanls olarak davrand bilinmektedir, somut olarak diaspora Abhazya sava srecine nasl bir ekilde katkda bulunduu ve diasporann davrannn Abhazyann diaspora politikasn nasl ynlendirdii sz konusudur. nc blmde Vladislav Ardznba dnemindeki diaspora-Abhazya ilikileri yer alacaktr. Sava durduktan sonra Rusya ve Trkiyeye Abhazya temsilcisi atanm ve Kafkas Abhazya Dayanma Komitesi (KADK) bu ilikiler zerinde ve Grcistan-Abhazya mzakerelerinde etkin rol oynamtr. Burada zellikle diaspora-Abhazya ilikileri zerinde KADKn yeri ve mzakere srecinde diasporann hareketleri inceleme konusu olacaktr.

46

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Drdnc blmde Sergey Bagap dnemindeki gelimeler aratrlacaktr. 2004 ylnda Ardznba sonras cumhurbakan aday olarak Raul Hacmba ile Sergey Bagap yartlar. Bu seimde iki adayn diasporaya baknn nasl olduu ve birbirinin diaspora politikas incelenecek ve diasporalarn bu seimdeki davran inceleme konusudur. Ayrca Bagap dneminde Abhazyadan gelen rencilerin says nemli derecede artarken ayn zamanda diasporann geri dnmeleri de hzlandrlmtr. Bu blmde ilikilerin gncel gelimelerini bu konulara dikkat ederek aratrma yaplacaktr. Sonu olarak Abhazya-diaspora aras ilikiler, her taraftan gelen engel ve bask olduu halde gelimeye devam etmektedir, zellikle Bagap dneminden itibaren bu gelime hz kazanmtr ve bu gelime Abhazyann Rusya dayankllndan vazgeebilmesine yol aabilir.

Uluslararas Sempozyum

47

Lars Funch HANSEN (Research Assistant, Copenhagen University): Circassian Cultural Memory and the Internet Lately the number of Circassian actors using the internet to document, discuss and inform about Circassian history and culture has multiplied significantly. A cultural revival where representatives from both the geographically dispersed (digital) diaspora and the Caucasian homeland takes part in the reformulation of the collective memory of the Circassians. A part of these activities are launched as a protest against official Russian historiography, where Circassian history is often ignored or manipulated in a manner reminding of former Soviet practice. Historical injustice and hidden history functions as strong motivating factor among the Circassians getting involved in the social networking of the web 2.0 or in the activities of the different civil society organizations especially in the diaspora. Recently internet based initiatives in Russia have joined these efforts and a so-called Circassian issue have begun to appear in the Russian media. All these activities are not just generating new activists on the internet, but also strengthening the general reproduction and revival of Circassian identity and for many of the diaspora Circassians also the feeling of belonging to a community. These tendencies share many similarities with various post-colonial processes, which I wish to discuss in my paper supplemented with elaborations on the functionalities of the Web 2.0 in relation to the situation of the Circassians. Keywords: Circassians, cultural memory, internet, cultural revival, history writing, post-colonialism.

48

146. Ylnda 1864 KAFKAS G: Sava ve Srgn

Evren BALTA PAKER (r. Gr. Dr., Yldz Teknik niv.):

Sovyetler Birliinden Rusya Federasyonuna Kuzey Kafkaslarda atma ve Kontrol

Sovyetler Birliinin kmesinden itibaren Kuzey Kafkaslar zellikle doksanl yllarda ok ciddi atmalara sahne oldu. ki binli yllarda blgede yaanan atmalar azalm gibi grnyor olsa da, Kuzey Kafkaslardaki durum hala istikrarl olmaktan ok uzaktadr. Blgede yaanan atmalar zerine odaklanan aratrmalar atmalarn ve blgenin sre giden istikrarszlnn nedeni olarak blgenin dinsel ve etnik heterojenliini, blgenin stratejik nemini ve blgesel eitsizlik ve geri kalmlk sorunlarn gstermektedirler. Bu alma blgedeki atmalar anlamak iin bu aklamalarn geerli ve nemli olduunu kabul etse de, atma ve istikrar anlamak iin temel olarak federal merkezin blgeyi kontrol altnda tutmak iin uygulad stratejilerin ve bu stratejilerin blgede yaratt dnmlerin altn izmektedir. zellikle merkezin yerel istikrarn en nemli sacaya olarak yerel ynetici eliti glendirmesi ve iddet kullanmnn de facto tekelinin yere*l elitlere devredilmesi hlihazrda blgede yaanan sorunlarn en nemli nedeni olarak analiz edilecektir. Blgede yaanan durum merkezi devlet aktrlerinin eperdeki direnileri bastrmak iin yerel alar ve elitleri kulland, ama devletin merkezi kontrolnn salamlatrlmas sz konusu olduunda tam da bu glendirilen yerel odaklarn en nemli sorun haline geldii klasik bir dolayl-dorudan ynetim elikisine iaret etmektedir. Bu alma bu politikalar temelde eenistan rnei zerinden ele alp, hem nedenlerini hem de yaratt toplumsal dnmleri analiz etmeye almaktadr.

Organizasyon
IRCICA - slam Tarih Sanat ve Kltr Aratrma Merkezi BALKAR - Balkan ve Karadeniz Aratrmalar Merkezi Yldz Teknik niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm

Organizasyon Komitesi
Do. Dr. Mehmet HACISALHOLU Hacisalihoglu.Mehmet@gmx.de Yaprak HAS hasyaprak@gmail.com Dr. Cengiz TOMAR cengiztomar@hotmail.com Emin UZUN eminuzunn@gmail.com Keisuke WAKIZAKA kafkaslikeisuke85@gmail.com

Konferansa gnll destek veren YT Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm rencileri; Hseyin Akkaya, Burcu Ba, Emrah Binici, Nehir Can, Sava alr, Nurah Edisan, Zehra Efe, eyma Erylmaz, Turgay Gez, Ercan Karaka, Hande Karan, Suna Krda, Metin Klk, Hande Kurtul, Sevgi Moriek, Naciye Mullaolu, smail Okumu, Mesut Osman, Nesteren ztrk, Dicle Sasaolu, Ayberk eker, Zafer Tekat, Aykut Turkay, Yaar Yahyal, Furkan Yldrm, Glehre Yldrm, Ouz Emre Ylmaz ve Meryem Yldza emekleri iin teekkr ederiz.