1

NDEK LER

Sayfa Bifonksiyonel reak. boyalar Elektrolit Note Kimsoline/ Synozol Boyama Kombinasyonlar Trkuaz boyalar Blue Rsp Violet renkleri Kasarsz, tek banyo boyama Anabilir renkler Lab- letme uyumu Ykama sabunlama Reaktif boyamalarn sklmesi Boyamalarn nanslanmas Boyamalarn ykama haslnn iyiletirilmesi Boya, tuz ve soda oranlar
Su

3 4-6 7 8-9 10 11 11 12 13 14 15 16 17 17 18
19

Boyama grafikleri

20-25

B FONKS YONEL REAKT F BOYALAR

Bifonksiyonel boyalarda, ayn kromofon grubu zerinde, e-benzer veya deiik iki adet reaktif komponent oluur. Vinil slfon Vinil slfon ( VS-VS) ; Kimsolin Blacks Vinil slfon - Monochlurtriazin ( VS-MCT ) ; Synozol boyalar Vinyl slfon Monofluortrrazin (VS-MFT) ; Synozol KEF boyalar

Boyama Mekanizmas ve Alkalinin nemi

Selloz elyafnn, reaktif boyalarla boyanmas, esnasnda, sellozun hidroksil iyonunun, Hidrojen atomu, boyar maddenin klor, slfon gruplar ile birleerek, HCL, H2SO3, H2SO4 olumasna neden olur. Banyoya verilen alkali (soda ve NaOH) bu asidi ntralize ederek, reaksiyonun sa tarafa doru devam etmesini- boyamay-salar.

Soda ash Selloz - O H + Cl - R - Boya Selloz - O - R - Boya + HCl

Alkali maddesinin ekleme hzna bal olarak, reaksiyonun saa doru kayma srat kontrol edilir.

ELEKTROL T (Tuz) un BOYAMADAK

LEV

Reaktif boyalarn aktif gruplar aniyonik yapdadr. Sellozik elyaflar da, suda slandklar zaman, hidroksil iyonlarndan tr, aniyonik duruma dnr. Her ikisi de aniyonik olduundan, aralarnda bir ekim gc olumaz.

Cellulose Surface

OH

SO3 ce

Dye

OH OH OH OH
Water

Tuz eklemesi ile sodyum iyonlar, OH eksi kutuplar evresinde, ikinci bir pozitif bir tabaka meydana getirerek, boya aniyonlarn, elyafa doru yaklamasn salarlar.

Na

Na

Na Na +

OH
Na Na
+ + +

Dye

Na

Na

+ +

OH
Na+ Na
+

Na

Dye

Eer tuz, kuma zerine dzgn yaylmaz ise, boya da dzgn fikse olmayacak ve abrajl boyanmaya neden olacaktr. Bu nedenle, boya tuz eklenmesinden sonra, yeterli bir sre allarak, dzgn bir dalm elde edilir ve sonra, soda eklenmesine geilir. Bu sre 30-45 dakika arasnda deiir ve -Banyo scaklna yksek scaklk daha iyidir -Banyo oranna yksek oran daha iyidir -Banyo sirklasyon yksek hz daha iyidir -Boyalarn primer ekim hzna Bal olarak deiir.
Na + Ions Dye particles + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +

1.dakika sonra Tuz+Boya eklemesi

pH: 6

40 dakika sonra Tuz+Boya eklemesi

Dzgn bir boyama yapabilmek iin, aadaki parametrelerin gznnde tutulmas gerekir.

Parametre A) Scaklk ykselmesi

Etki Reaktivite artar Substantivite der

Sonu Verim der Dzgnleme artar

B) pH ykselmesi

Reaktivite artar

Substantivite artar Verim artar Migrasyon artar Hidrolizasyon artar

C) Elektrolit

Substantivite artar

Yksek verim Dk migrasyon Boya erirliinin azalmas Boya kmesi

D) Dk banyo oran

Dk hidroliz High build-up

Yksek verim Abrajl boyama riski

NOTLAR

-Sodyum slfat, yemek tuzuna oranla, daha zayf bir elektrolit olduundan, banyoya daha az
sodyum iyonu verilir, pamuk yzeyi daha dk pozitif iyonla kaplanr, bu nedenle ;

-Ak renkler -Blue 19 ve Blue 21 -Viskon elyaf boyalarnda tercih edilir.

-Dk banyolu ve/veya yksek hzl boyama makinelerinde boya kuma birbirine daha yakn
olduundan- tuz miktar drlr. (Bk. arka sayfa)

-Eer banyo oran, 1/10 zerine karsa, (rnein numune boyama mk.), tuz gramaj artrlr. -Bikarbonat miktar yksek olan suda, final boyama pH 10,2-10,4 arasnda oluur. yi bir
fiksasyon ve renk tekrar iin, biti pH 10,8 stnde olmaldr. Byle durumlarda, soda eklemesi bittikten 15 dk sonra, 1-3 g NaOH temiz suda eritilerek, 15 dk iinde eklenir ve 15-30 dk daha boyamaya devam edilir.

-Tuz ve soda eklemeleri iin, daima temiz su alnr, banyoya pompalanr. Boyama tankndan devr-i
daim yaplmaz. Boya lekeleri oluur.

Synozol /Kimsoline Boyama Kombinasyonlar :

1-Ak renkler
Ak renk boyamada, oluan sorunlar, genellikle; - Dk k hasl - Abrajl boyama - Dk renk reetesi Boyar madde miktar ok az olduundan, koullardaki en ufak bir deiimde, boya verimi ok etkilenmekte, dolays ile renk sapmaktadr. Bu nedenle, Synozol KHL boyalar zel olarak retilmi olup banyo oran, tuz miktar, scaklk, iyon miktar, zaman gibi parametrelerden etkilenmemektedir. ekim erileri birbirinin zerine oturmaktadr ve k hasl da 4 ve st dr. Bu grupta ; Synozol Yellow KLL Synozol Red KLL Synozol Blue K-R Synozol Red K3BS Synozol Blue KBR ,BRF nerilir. Eer k haslnn 3-4 arasnda olmas yeterli ise, Synozol Golden Yellow HF- 4GR Kimsoline Red GD SHF-GD %100 Synozol Blue KBR nerilir.

2-Orta renkler 1-4% Orta ve Koyu renklerin en nemli problemleri, - Uzun boyama ve ykama sresi - Dk ykama hasl - Metameri -Kahve, haki, antrasit renklerdeki abraj. Btn boyar maddeler, Half Dyeing Time srelerine gre gruplanrlar. Bugne kadar kullanlan
Yellow 145 Red 195 Blue 221 Kombinasyonunda, krmz HDT si en yksek olduundan, boyama sresinde, dier boyalarla beraber, e zamanda fikse olmadndan, banyoda kalyor ve boyama sonuna doru fikse olmaya balyor. Bu da abraj ve parti farkna neden olmaktadr. zellikle gri, bej, antrasit, kahve, haki renklerde daha belirgin olmaktadr. Byle hassas renklerde, KISCO, HDT leri birbirine uyumlu boyalar gelitirmitir. Yellow KHL ve/veya Golden Yellow HF-2GR %150 Red K-3BS %150 N/Blue K-BF

3-Koyu renkler >4%

Koyu renk boyamalarnda ; -Daha az boya ile ayn rengi boyamak, -Yksek ykama hasl -Ksa ykama sresi -Dk hidrolize zellikleri Salamak amac ile, Synozol Yellow K-BD Red N/B K-BD K-BD S-B

Deep Red

Deep orange W-3R Brill.Red K-GD ve K-3G Orange K-R nerilir.

Turkuaz -Turkuaz boyamalarda grlen sorunlar,

-Abraj, -Boya kmesi, -Uzun ykama sresi, -Tekrarlanabilme,

-Turkuaz boyalarn ounluunun sudaki erirlii dk olur. Tuz eklemesinden sonra daha da der
ve kuma zerinde boya lekeleri oluur. Synozol turquoise HF G 266, solubilitesi yksek olduundan, boya lekesi yapmaz.

-Tuz eklemesi, boyadan sonra yaplyorsa, tuz temiz suda eritilir ve direkt makineye pompalanr,
devr-i daim yaplmaz.

-Ftalasyann boyalar, noniyoniklere kar hassasdr, kasar ileminde kullanlan btn slatclar, aniyonik/noniyonik karm olduundan, bazen kuma kvrmlar arasnda; noniyonik kalntlardan dolay, turkuaz boyamalarda, boya lekeleri gzlemlenir. Noniyonik kalntlar yok etmek iin, boyamaya girilmeden nce, boya banyosuna

PES CLEAN

0,5 g/lt

Verilir, 10 dk evrilir ve sonra boya verilir. -Sodyum slfat tercih edilir. -Turkuaz boya, soukda pamuk tarafndan daha ok emildiinden, migrasyonu artrmak iin 800C isotermal veya 80/600C yntemi kullanlr. -Turkuaz HF-G kombinasyonunda,

Yellow HF-4GL Navy Blue KBR

Blue BRF ya da Blue K-R Red HF -3B Brill Blue Rsp

nerilir. 10

Blue Rsp -Elektrolit olarak Na2SO4 verilir. 1/10 flote orannda en fazla 50 g/lt nerilir. Daha dk flotelerde,
bu miktar azaltlr.

-Mmkn olduu kadar, kompleks balayc/ krk nleyici kullanlmaz. -Eer pamukda ok fazla kalsiyum iyonu var ise, kasar ncesi, Prosil D Conz ile asidik bir
temizleme nerilir.

- yi bir boya fiksaj, yksek tekrarlanabilirlik iin, biti pH >11 olmaldr. Bu deere ulamak iin
soda eklemesi bittikten 15 dk sonra NaOH 1-3 g/lt 15 dk iinde eklenir ve 20 dk devam edilir -Nanslamak iin, Yellow HF -3GN, Yellow -HF 4GL REd HF 3B nerilir.

Violet Renkler

-Violet renkleri yapmak iin, baz renk olarak viole bir boya alnmal ve dier renklerle kombine
edilmelidir.

Syn. Violett KHL Boyas, k hasl yksek bir boya olup, dier KHL grubu ve

Syn. Red HF-3B, KGD, K3BS Yellow HF-3GN, HF-4GL Turkuaz HF-G %266

11

KASARSIZ, TEK BANYO BOYAMA (Koyu Renkler)

Siyah, kahve, koyu yeil gibi koyu renklerde genellikle beyazlatma yaplmaz, alkali bir piirme yaplp, alkalanr, ntralize edilir ve boyamaya geilir. Nobleach N New adl maddemiz sayesinde, npiirme yaplmakszn, tek banyoda boyama gerekletirilir. Bylelikle zaman, su, elektrik iilikden ekonomi salanr. Kuma arlk kayb da %8 lerden, %2 lere der ve ok yumuak kar.

Nobleach NNew Exolube NC Tuz Soda NaOH

3,0 ml/lt 1,0 ml/lt 80-100 g/lt 5 g/lt x pH(10,8)

10 20 400C 30 30 30 15
1 g/lt Na2CO3

15

15

20 NaOH

30

4 g/lt Na2CO3

Nobleach N New Boya Exolube NC Tuz pH 6,0-6,5

12

AINAB L R RENKLER

Synozol Yellow HF-4GL %150 Synozol Yellow HF-3GN Synozol GoldenYellow HF-4GR Synozol Golden Yellow SHF-3RD %150 Synozol Brilliant Orange 3R %150 Synozol Br.Red BB %150 Kimsoline Red SHF-GD %100 Synozol Blue BRF %150 (0,5%e kadar) Synozol Blue BB %133 Kimsoline Navy Blue SHF-BR %140 Kimsoline Navy Blue SHF-GFN %150 Synozol Navy Blue K-BD conc Kimsoline Black B %150,%50 liq. Kimsoline Black HF GRP %145,%50 liq. Kimsoline Black CP-TS %145 Kimsoline Extra Black R

13

LAB LETME UYUMU

Lab iletme arasndaki farklar en aza indirmek iin, -Boya seiminde zen gsterilmelidir. Trikromi seiminde, step-dyeing sonular gz nne alnmaldr. -Lab. ve iletmedeki boyama makine scaklklar ayn termometre ile kontrol edilmelidir. -Banyo oranlar ayn olmaldr. -Lab. daki kuma zerindeki peroksit kalnts, kurutma srasnda, tamam sfrlanr. letmede peroksiti tam gidermek iin, enzim gereinden biraz fazla ve tam sre uygulanmaldr. -Eer sv alkali/tuz kullanlyor ise her iki tarafta da volumetrik ekleme yaplmaldr. -Lab da, soda tpe balangta deil, ayn iletmedeki verildii scaklklarda ve zamanda verilmelidir. -Lab da, soda eklemesi tek porsiyonda verilirken, iletmede porsiyon halinde ve asgari 30 dk iinde dozajlanmaktadr. Dozajlama balangcndan, boyama sonuna kadar geen sre kadar, lab da soda eklenmesinden sonra, boyamaya devam edilir. - letmede sirklasyon hz yksek olduundan, kuma/boya daha ok temas ederler bu nedenle de koyu kar. Bu nedenle tuz, iletmede %10-15 orannda az verilir.

14

YIKAMA SABUNLAMA

Boyama sonunda, kuma zerinde bulunan, tuz ve alkali enerjinin en az olduu durumda, yani dk scaklkda, ortamdan uzaklatrlmaldr. Eer tuz/ alkali tamamen uzaklatrlmadan, kaynar ykama/sabunlamaya geilirse, boyamaya devam edilmi olur, renk sapar. Kaynamaya gemeden nce, banyodaki tuz miktar, max. 2 Be olmaldr.

-Souk alkalama, 10 dk. -Ntralize, 15 dk, 40-500C -Sabunlama, 950C, 15 dk Exoline 3025 or 3027 Gerekirse Antisil Conz 0,5-1,0 ml/lt 0,5-1,0 ml/lt

Ak < 0,5% Sabunlama yok

Orta 0,5-3,0% Tek

Koyu >3% ift sabunlama

-alkalama, 950C, 10 - alkalama, 900C, 10 - alkalama, 800C, 10

Hidroliz olmu boyalarn sudaki erirlii, scaklkla artar. Bu nedenle, dk scaklk/ ekonomi/ haslk/ ykama sresi, boyahane md. tarafndan gz nne alnarak, karar verilir.

15

REAKT F BOYAMALARIN SKLMES

A 5-10% Renk Ama :
Exoline 3025 sabunlama maddemiz verilirken, eer bir miktar soda verilirse, renk almas salanabilir Exoline 3025 ml/lt Soda, g/lt Exolube NC, ml/lt Scaklk, 0C Zaman,dk. 5,0 1,0-2,0 1 95 30

B Redktif Renk skme :

Hidroslfitin, 700C zerinde bozulmas ve pamuk elyafn ypratmasndan dolay, Eksoy, Polyclear 12 ad altnda, stabil ve kuvvetli bir renk skc gelitirmitir. Bu maddeyi aktif hale getirmek iin, ya yksek oranda NaOH kullanlarak, biti pH s 11-12 arasnda olmas salanr. Eksoy son olarak, POLYSTRIP 7, ad altnda bir alkali tampon maddesi gelitirmitir. POLYSTRIP 7 ile skme ilemi, reaksiyon pH 7,0-7,5 olduundan, pamuk elyaf ypranmamakda ve ilem sonu ykamalar ksalmaktadr. Konvensiyonel Boyalar 3,0-4,0 5,0-10,0 veya 3,0-4,0 1 95 60 Blue 19 ve 21 5,0-8,0 10,0-15,0 veya 4,0-7,0

Polyclear 12 NaOH, 46Be, g Polystrip 7 Exolube NC, ml/lt Scaklk, 0C Zaman, dk.

16

BOYAMALARIN NANSLANMASI
Boyama sonunda, istenilen renge ulalmamsa, reetede kullanlan boyalardan, belirli oranda kullanlarak, tekrar boyama yaplr. Bu ilem, boyamay 3-4 saat geciktirir. Eksoy, SHADE ad altnda, 4 adet reaktif nanslama boyas pazarlamaktadr. Bu boyalar, ntr ortamda, 980C de, fikse olduundan, ykamalar sonunda, sabunlama banyosuna, veya ayr bir banyoya verilerek, 50 dk iinde, ilem tamamlanr. Haslklarda, negatif bir etkilenme olmaz.

SHADE boya Exolube NC,ml/lt Bufferon 7 g/lt Sodyum slfat Scaklk Zaman

x% 1,0 gr/lt veya 1 gr/lt 10 gr 95C 30 dk.

BOYAMALARIN YIKAMA HASLIININ Y LET R LMES (Fiksaj)

Yksek kullanml Trkuaz, krmz ve siyah renklerde, ykama hasln ykseltmek iin, katyoraktif maddeler kullanlr. Bu maddeler, aniyonik boya ve sellozun OH kkleri ile birleerek, boyann suya gemesini nler. Eksoy rn Colorfix NF 250, formaldehitsiz, ok konsantre bir madde olup, kullanm dk ve haslklar, en stndr. ektirme Colorfix NF 250 Scaklk Zaman %0,5-1,0 Fular 5,0-10,0 ml/lt

50-600C 20 dk 17

BOYA, TUZ ve SODA ORANLARI

MERSER ZES Z PAMUK boya (%) SODYUM SLFAT(Susuz) / SODAg/L F;1:14 F;1:10 F;1:6 25/8 40/10 65/12 80/14 105/16 105/16 115/16 130/16 20/10 30/13 50/15 60/18 80/20 80/20 90/20 100/20 15/12 20/16 35/18 40/22 55/25 55/25 65/25 70/25 V SKON/MERSER ZEL PAMUK SODYUM SLFAT(Susuz) /SODAg/L F;1:14 F;1:10 F;1:6 20/8 25/10 45/12 60/14 80/16 80/16 90/16 95/16 15/10 20/13 35/15 45/18 60/20 60/20 70/20 75/20 11/12 15/16 25/18 30/22 40/25 40/25 50/25 55/25

0,5 alt 0,5-1,0 1,0-1,5 1,5-3,0 3,0-4,0 4,0-6,0 6,0-8,0 8 zeri

NOT: 1-Tencel Boyamada, viskon elyafnda kullanlan slfat oran % 10 drlr.

18

SU
Boyahanede kullanlacak, ideal su iindeki iyonlar aada verilmitir.

Renk Koku Sertlik

Renksiz Kokusuz <5 alman sertlii alt

znmeyen madde <50 ppm Organik madde Inorganik tuz Mangan Bakr Nitrat Nitirit Bikarbonat < < < < < < < 20 mg/lt (KMNO4) 500 ppm 0,1 ppm 0,005 ppm 50 ppm 5 ppm 200ppm

19

20

21

22

23

24

25