Professional Documents
Culture Documents
=
(
I
V
D C
B A
Is
Vs
1 1
1 1
(
=
(
Ir
Vr
D C
B A
I
V
2 2
2 2
[V I] yerine konur ve gerekli dzenlemeler yaplrsa seri bal devreler iin,
(
=
(
Ir
Vr
D C
B A
D C
B A
Is
Vs
2 2
2 2
1 1
1 1
(
=
(
Ir
Vr
D C
B A
Is
Vs
Sonu olarak;
(
=
(
2 2
2 2
1 1
1 1
D C
B A
D C
B A
D C
B A
A = A
1
A
2
+B
1
C
2
B = A
1
B
2
+B
1
D
2
C = A
2
.C
1
+C
2
.D
1
D = B
2
.C
1
+D
1
.D
2
23
4.3.2 Paralel bal devreler
A1 , B1
C1 , D1
A2 , B2
C2 , D2
Vs Vr
Ir Is
Is1
Is2
Ir1
Ir2
ekil 4.9. Paralel bal iki kapl devreler
V
s
= A.V
r
+ B.I
r
= A
1
.V
r
+ B
1
.I
r1
= A
2
.V
r
+ B
2
.I
r2
, I
s
= C.V
r
+ D.I
r
,
I
s1
= C
1
.V
r
+ D
1
.I
r1
, I
s2
= C
2
.V
r
+ D
2
.I
r2
ve I
s
= I
s1
+ I
s2
,
I
r
= I
r1
+ I
r2
eitlikleri kullanlarak hat sabitleri,
A
A B A B
B B
B
B B
B B
C C C
A A D D
B B
=
+
+
=
+
= + +
+
1 2 2 1
1 2
1 2
1 2
1 2
1 2 2 1
1 2
. .
,
.
,
( ).( )
D
D B D B
B B
=
+
+
1 2 2 1
1 2
. .
eklinde sabitler belirlenir.
zm :
2 R 2 2 R 2 1 R 1 1 R 1 S
2 R R 1 R 2 R 1 R R
2 S 1 S S
I D V C I D V C I
I I I I I I
I I I
r r r r r
r r r r r r
r r r
+ + + =
= + =
+ =
bylece,
2 R 2 2 R 1 R 1 R 2 1 S
R
2 1
1
R
2 1
2 1
2 R
R 1 R 2 1 2 1 2 R
2 R R 1 R 2 1 1 R 1 R 2 1 2 R 2
2 R 2 R 2 1 R 1 R 1 2 R 2 2 R 2 2 S 1 R 1 1 R 1 1 S S
I D I D I D V ) C C ( I
I
B B
B
V
B B
A A
I
I B V ) A A ( ) B B ( I
) I I ( B V ) A A ( I B V ) A A ( I B
I B V A I B V A I B V A V I B V A V V
r r r r r
r r r
r r r
r r r r r r
r r r r r r r r r r r
+ + + =
+
+
+
=
+ = +
+ = + =
+ = + = + = = + = =
24
R
2 1
2 1
R
2 1
2 1 2 1
S
R
2 1
2 1 2 1
R
2 1
2 1 1 2
2 1 S
R
2 1
1
R
2 1
2 1
1 2 R 1 R 2 1 S
I
B B
B B
V
B B
A B B A
V
, ekilde ayn
I
B B
D B B D
V
B B
) A A )( D D (
C C I
) I
B B
B
V
B B
A A
)( D D ( I D V ) C C ( I
r r r
r r r
r r r r r
+
+
+
+
=
+
+
+
(
+
+ + =
+
+
+
+ + + =
sonu olarak;
2 1
2 1 2 1
eq
2 1
2 1 1 2
2 1 eq
2 1
2 1
eq
2 1
2 1 2 1
eq
B B
D B B D
D
B B
) A A )( D D (
C C C
B B
B B
B
B B
A B B A
A
+
+
=
+
+ + =
+
=
+
+
=
4.3.3. rnek Devreler :
ekil 4.10. L devresi
(
+
=
(
=
(
1 Y
Z ZY 1
1 Y
0 1
1 0
Z 1
D C
B A
ekil 4.11. Ters L devresi
(
+
=
(
=
(
ZY 1 Y
Z 1
1 0
Z 1
1 Y
0 1
D C
B A
Z
Y
Vs Vr
Z
Y
Vs Vr
25
Z I
R
I
S
V
S
V
R
4.4. Hat Modelleri
Hat uzunluklarnn etkilerinden dolay iletim hatlarn,
1) Ksa hatlar (80 km kadar),
2) Orta uzunluktaki hatlar (80-250 km aras),
3) Uzun hatlar (250 km st)
eklinde modellemek mmkndr.
4.4.1 Ksa hatlar
ekil 4.12. Ksa hat gsterilimi
devreye bakarak zm,
r r
r r r r
I I
V V ZI
S R
S R R
=
= +
A B C D Sabitleri
A = 1, B = Z, C = 0, D = 1
ekil 4.13. Ksa hat fazr diyagram
4.4.2 Orta Uzunluktaki Hatlar
4.4.2.1. Nominal T devresi
Nominal T devresiyle gz nne alnan hatlarda , hattn toplam nt kapasitesi hattn ortasnda,
seri empedans ise yarya blnerek hattn her iki ucuna konulmaktadr.
I
R
H
I
R
V
R
V
S
j X
H
I
R
26
ekil 4.14. a) Nominal T devresi b) Seri bal iki-kapl devreler yardmyla T modelinin
oluturulmas
(
(
(
(
+
|
\
|
+ +
=
(
(
(
(
(
=
(
Ir
Vr
2
Y
Z 1 Y
4
Y
Z 1 Z
2
Y
Z 1
Ir
Vr
1 0
2
Z
1
1 Y
0 1
1 0
2
Z
1
Is
Vs
A= D = 1+Z.Y/2 , B = Z.(1+Z.Y/4) , C = Y
Nominal devresiyle gz nne alnan bu hatlar asndan, hattn toplam nt kapasitesi yarya
blnerek hattn iki ucuna konulmaktadr.
4.4.2.2. Nominal devresi
ekil 4.15. a) Nominal devresi b) Seri bal iki-kapl devreler yardmyla modelinin
oluturulmas
Hat ba ve hat sonu gerilim ve akm deerleri arasnda;
(
(
(
(
+
|
\
|
+
+
=
(
(
(
(
=
(
2
Y
Z 1
4
Y
Z 1 Y
Z
2
Y
Z 1
1
2
Y
0 1
1 0
Z 1
1
2
Y
0 1
D C
B A
Ve bu bantlar genel formda;
Vs = A.Vr + B.Ir
Is = C.Vr + D.Ir
Z/2
Y
Vs Vr
Z/2
Is Ir
Y/2 Y/2
Vs Vr Z
Is Ir
Y/2 Y/2
Vs Vr Z
Z/2
Y
Vs
Z/2
Vr
27
Vs = (1+Z.Y/2).Vr + Z.Ir
Is = Y.(1+Z.Y/4).Vr + (1+Z.Y/2).Ir
bantlar ile ifade edilirler.
Bylece orta uzunlukta ve simetrik yapda bir hat iin A, B, C, D sabitleri ;
A= D = 1+Z.Y/2 , B = Z , C = Y.(1+Z.Y/4)
olarak belirlenmektedirler.
ekil 4.16. a) Nominal devresi b) devrenin fazr diyagram
4.4.3 Uzun letim Hatlar
Burada iletim hattnn parametrelerinin toplu deil, hat boyunca (niform)dzgn olarak dald
kabul edilerek tam zm yaplr. zm iin gz nne alnan ekil aada verilmitir.
ekil 4.17. Uzun iletim hattnn ematik gsterilimi
Y/2 Y/2
Vs
Z
Is Ir I
1
I
2
I
3
Vr
I
R
R
H
I
2
I
2
V
R
V
S
I
1
I
S
I
3
j X
H
I
2
28
Burada;
z : birim uzunluktaki hattn seri empedansn,
y : birim uzunluktaki hattn nt admitansn,
L : hattn toplam uzunluunu,
Z = z.L : toplam seri empedans,
Y = y.L : toplam nt admitans gstermektedir.
Zc = z/y : karakteristik empedans
Yc = y/z : karakteristik admitans
= z.y = + : propagasyon sabiti ( : zayflama sabiti , : faz sabiti)
ekil 4.17 ' ye gre, hattn dx mesafesi bandaki akm I+I gerilim V+V iken, sonundaki akm
I gerilim ise V olmaktadr. Buna gre dx mesafesi iin gerilim (dV
x
) ve akm (dI
x
)
zmleri
ilikin ifadeleri elde edilir. Bu ifadeler, L = x iin, (V
s
= V
x
ve I
s
= I
x
) yeniden oluturulursa;
zm;
Gerilim Deiimi Akm Deiimi
dVx = (Ix+dIx).zdx dIx = (Vx+dVx).ydx
dVx (Ix).zdx. dIx (Vx).ydx
Ix z
dx
dVx
= Vx y
dx
dIx
=
Vx y z
dx
dIx
z
dx
Vx d
2
2
= = Ix y z
dx
dVx
z
dx
Ix d
2
2
= =
2. mertebe adi lineer diferansiyel denklem
x=0 iin Vx=Vr, Ix=Ir
x=L iin Vx=Vs, Ix=Is balang koullar
L L C R R L L C R R
S
e e
2
Z I V
e e
2
Z I V
V
+
+
=
L L C R R C L L R R C
S
e e
2
Z I V Y
e e
2
I V Y
I
+
=
L C R R L C R R
S
e
2
Z I V
e
2
Z I V
V
+
+
=
L R R C L R R C
S
e
2
I V Y
e
2
I V Y
I
+
=
29
elde edilir. Bu denklemler uzun bir hat iin hat ba gerilim ve akmn hat sonu gerilim ve
akmna balayan ifadelerdir. Hat sabitleri iin belirtildii gibi, bu bantlar genel denklemler
halinde,
Vs = A.Vr + B.Ir
Is = C.Vr + D.Ir
eklinde gsterilebilirler. Bu durumda uzun iletim hatlar iin bu sabitler;
A = cosh(.L) = cosh((yz).L) = cosh(YZ) = cosh
B = Z
c
.sinh(.L) =Z
c
.sinh((yz).L) =Z
c
.sinh(YZ) = Z
c
.sinh
C = Y
c
.sinh(.L)= Y
c
.sinh((yz).L) Y
c
.sinh(YZ)= Y
c
.sinh
D = A
olur.
Not:
kompleks saylarn dolayl hesab iin (eskiden) zm iin ya hiperbolik formlarn
almlarndan;
) L . ( in s ). L . ( h cos j ) L . ( cos ). L . ( h in s ) L . j L . ( h in s ) L . sinh( + = + =
) L . ( in s ). L . ( h sin j ) L . ( cos ). L . ( h cos ) L . j L . ( cosh ) L . cosh( + = + =
R C
L L
R
L L
S
I Z
2
e e
V
2
e e
V
(
+
(
+
=
R
L L
R C
L L
S
V
2
e e
V Y
2
e e
I
(
+
+
(
=
V
s
= cosh(.L).V
R
+ sinh(.L).Z
c
.I
R
I
s
= sinh(.L).Y
C
.V
r
+ cosh(.L).I
r
V
s
= cosh().V
R
+ sinh().Z
c
.I
R
I
s
= sinh().Y
C
.V
r
+ cosh().I
r
30
) e e e e (
2
1
2
e e
) L . L . ( cosh ) L . cosh(
L . j L . L . j L .
L . L .
+ =
+
= + =
) e e e e (
2
1
2
e e
) L . L . sinh( ) L . sinh(
L . j L . L . j L .
L . L .
=
= + =
veya seriye almlardan faydalanlrd;
...
720
Z Y
24
Z Y
2
YZ
1 A
3 3 2 2
+ + + + =
|
|
\
|
+ + + + = ...
5040
Z Y
120
Z Y
6
YZ
1 Z B
3 3 2 2
|
|
\
|
+ + + + = ...
5040
Z Y
120
Z Y
6
YZ
1 Y C
3 3 2 2
Orta uzunluktaki hatlarda, hat byklkleri iin toplu parametreler kullanldndan, nominal
ve T devreleri, hatt tam olarak temsil edemez. Uzun iletim hatlarnda dzgn datlm
parametreler kullanldndan, devre orta uzunlukta hatlar iin kullanlana benzer bir edeer
veya T devresi yardmyla daha doru bir biimde modellenebilir.
ekil 4.18 Uzun iletim hattnn edeer devresi yardmyla gsterilimi
ekil 4.15 'e benzer olarak devredeki seri empdansa (Z
) ve nt admitansa da (Y
) denilirse
simetrik bir devre iin geerli olan denklemine benzer olarak :
nominal ye benzetimden;
V
s
= cosh(.L).V
R
+ sinh(.L).Z
c
.I
R
= (1+Z
.Y
/2).V
R
+ Z
.I
R
I
s
= sinh(.L).Y
C
.V
r
+ cosh(.L).I
r
= Y
.(1+Z
.Y
/4).V
R
+ (1+Z
.Y
).I
R
Y
/2
Y
/2
Vs Vr Z
Is Ir
31
YZ
YZ sinh
Z L sinh Z sinh Z B Z
C C
= = = =
YZ
2
1
YZ
2
1
tanh
2
Y
Z
L .
2
1
tanh
sinh Z
1 cosh
B
1 A
2
Y
C C
|
\
|
=
|
\
|
=
ekil 4.19. Uzun iletim hattnn edeer T devresi yardmyla gsterilimi
Benzer durum nominal T iin de uygulanabilir.
Burada da nominal benzer olarak devredeki seri empdansa (Z
T
) ve nt admitansa da (Y
T
)
denilirse simetrik bir devre iin geerli olan T denklemine benzer olarak :
nominal T ye benzetimden;
YZ
YZ sinh
Y sinh Y C Y
C T
= = =
|
\
|
=
|
\
|
=
= YZ
2
1
tanh Z
Y
L .
2
1
tanh
sinh Y
1 cosh
C
1 A
2
Z
C
C C
T
V
s
= cosh(.L).V
R
+ sinh(.L).Z
c
.I
R
= (1+Z
T
.Y
T
/2).V
R
+ Z
.(1+Z
T
.Y
T
/2).I
R
I
s
= sinh(.L).Y
C
.V
R
+ cosh(.L).I
R
= Y
T
.V
R
+ (1+Z
T
.Y
T
).I
R
Y
/2
Vs Vr
Is Ir
Z
/2
32
4.5. rnek Problemler
Problem 1.)
Uzunluu L=200 km, seri reaktans x=j0,25 ohm/km, nt admitans y= j 1e-6 1/ohmkm olan bir
iletim hattnn hat sonundan 0,9 geri g faktr ile Sr=120 MVA g ekilmektedir. Hat sonu
gerilimi Ur = 380 KV (faz aras) olan bu hattn,
a) Nominal devresi iin A, B, C, D sabitlerini hesaplaynz,
b) Hatba Gerilimini, akmn ve gcn hesaplaynz.
zm
a) Z = x.L = j0,25.200 = j50 ohm, Y = y.L = j 1e-6.200 = j2e-4 (1/ohm)
A = 1+Z.Y/2 = 1+j50.(j2e-4)/2 = 0,995
B= Z = j50 ohm
C = Y.(1+Z.Y/4) = j 1.995010
-4
D = A
b) Vr= Ur / 3 = 380 / 3 = 220 kV
Ir = Sr / 3.Ur = 120.10
6
/ 3.380.10
3
= 182,3 A = 0,1823 kA
Vs = A.Vr + B.Ir = 0,995.220 + j50.0,1823 = 218,3 + j 9,11 kV = 218,49 2,4 kV
Is = C.Vr + D.Ir = j1.9950e-004i.220 + 0,995.0,182 = 0.181 + j 0.044 kA = 0,18713,44 kA
Ss = 3.Vs.Is
*
= 3.(218,49 2,4).(0,18713,44)
*
= 120 - j23,73 MVA = Ps + j Qs
Problem 2.)
Ayn problemi, hatt iki adet seri bal nominal devresi ile modelleyerek zm yapnz.
a) Z = x.L = j0,25.200 = j50 ohm, Y = y.L = j 1e-6.200 = j2e-4 (1/ohm)
Z/2 = x.L/2 = j0,25.100 = j25 ohm, Y/2 = y.L/2 = j10
-6
.100 = j10
-4
(1/ohm)
A1 = 1+Z/2.Y/4 = 1+(j25/2).(j10
-4
)/2 = 0,9988
B1 = Z/2 = j 25 ohm
33
C1 = Y/2.(1+Z/2.Y/8) = j 9.9910
-5
D1 = A1
(
=
(
=
(
=
(
9950 , 0 10 . 2 j
938 , 49 j 9950 , 0
9988 , 0 10 . 99 , 9 j
25 j 9988 , 0
9988 , 0 10 . 99 , 9 j
25 j 9988 , 0
D C
B A
D C
B A
D C
B A
4 5 5
1 1
1 1
1 1
1 1
b) Vr= Ur / 3 = 380 / 3 = 220 kV
Ir = Sr / 3.Ur = 120.10
6
/ 3.380.10
3
= 182,3 A = 0,1823 kA
Vs = A.Vr + B.Ir = 0,995.220 + j49,94.0,1823 = 218,3 + j 9,1 kV = 218,49 2,4 kV
Is = C.Vr + D.Ir = j2.10
-4
.220 + 0,995.0,1823 = 0.1814 + j 0.0438 kA = 0,18713,44 kA
Ss = 3.Vs.Is
*
= 3.(218,49 2,4).(0,18713,44)
*
= 120 - j23,73 MVA = Ps + j Qs
kayda deer bir fark olmad grlmektedir.
Ayn problemi uzun hat modeli yardmyla hiperbolik formda zersek
= Z.Y = -0,01
= Z.Y = j 0,10
Zc = Z / Y = 500
Yc = 1/Zc = 0,002
A = cosh = 0.9950
B = Z
c
.sinh = j 49,92
C = Y
c
.sinh = j 1.99x10
-4
D = A = 0.9950
A, B, C, D sabitlerine bakldnda yine bir farkn olmayaca grlmektedir.
Bunun nedeni problemdeki L= 200 km'lik hat uzunluu, orta uzunluktaki hat modeline uygun
olduu iin "nominal modeli" yeterince doru sonu vermektedir.
Ancak 250 km stnde fark olumaya balayacandan, uzun hatlar iin ya seri bal nominal
devreler ya da dorudan edeer devreler kullanlmaldr.