T.C.

MLL ETM BAKANLII

TESSAT TEKNOLOJS VE KLMLENDRME

ATIK SU TESSATI
582YIM030

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ....................................................................................................................................... 1 1. BNA ATIK SU TESSATI ........................................................................................... 3 1.1. Bina i Atk Su Tesisat Ksmlar ............................................................................... 3 1.1.1. Bina i Atk Su Tesisat Ana Borusu.................................................................... 4 1.1.2. Atk Su Kolonu ...................................................................................................... 4 1.1.3. Atk Su Kat Borusu................................................................................................ 4 1.1.4. Atk Su Balant Borusu ........................................................................................ 4 1.1.5. Atk Su Havalk Borusu ......................................................................................... 4 1.2. Bina Atk Su Tesisatnn Boru ap Tayini .................................................................. 7 1.3. Atk Su Tesisat Montaj Kurallar ............................................................................... 11 1.4. Atk Su Borularnn Denmesi .................................................................................. 12 1.4.1. Yatayda ................................................................................................................ 14 1.4.2. Deyde ............................................................................................................... 14 1.5. Atk Su Borularnn Sabitlenmesi ............................................................................... 15 1.6. Rgar Balants Yapmak ........................................................................................... 18 1.7. Atk Su Artma Sistemleri ........................................................................................... 19 1.8. Denmi tesisat korumak ......................................................................................... 20 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 21 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 25 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 26 2. ATIK SU TESSATI .......................................................................................................... 26 2.1. Alaturka Tuvalet Ta Montaj .................................................................................... 30 2.2. Alafranga Tuvalet Ta Montaj .................................................................................. 31 2.2.1. Alttan kl Alafranga Hela Talarnda Atk Su Azlar ................................. 32 2.2.2. Arkadan kl Alafranga Hela Talarnda Atk Su Azlar ............................. 34 2.2.3. Duvar Dzlemine Bitiik Alafranga Hela Talarnda Atk Su Azlar............... 35 2.3. Lavabo ve Eviye ......................................................................................................... 35 2.3.1. Lavabo Atk Su Az Ayar ................................................................................. 35 2.3.2. Eviye Atk Su Az Ayar .................................................................................... 37 2.4. Kvet ve Du Teknesi ................................................................................................. 38 2.4.1. Kvet Atk Su Az Ayar ................................................................................... 38 2.4.2. Du Teknesi Atk Su Az Ayar ......................................................................... 40 2.5. Yer Szgeci ................................................................................................................. 43 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 44 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 48 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 49 3. YER SZGEC .................................................................................................................. 49 3.1. eitleri ....................................................................................................................... 49 3.1.1. Deme Szgeci .................................................................................................. 49 3.1.2. Avlu Szgeci........................................................................................................ 51 3.1.3. Ya Tutucular ...................................................................................................... 51 3.1.4. Rgarlar ............................................................................................................... 52 3.2. Yer Szgeci Montaj ................................................................................................... 53 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 54 i

LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 57 RENME FAALYET4 .................................................................................................. 58 4. BNA ATIK SU TESSATININ TEST ............................................................................ 58 4.1. Kolon Borularnn Testi .............................................................................................. 58 4.1.1. Suyla Testini Yapma............................................................................................ 58 4.1.2. Dumanla Testini Yapma ...................................................................................... 59 4.2. Daire i Borularn Testi ............................................................................................. 59 4.2.1. Suyla Testini Yapma............................................................................................ 59 4.2.2. Dumanla Testini Yapma ...................................................................................... 60 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 61 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 63 RENME FAALYET5 .................................................................................................. 64 5. ATIK SU TESSATI KANALZASYON BALANTISI ................................................. 64 5.1. Bina D Atk Su Tesisat ........................................................................................... 64 5.1.1. Atk Su Rgarlar ................................................................................................. 65 5.1.2. Ana Rgarlar........................................................................................................ 66 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 68 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 70 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 71 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 73 KAYNAKA ......................................................................................................................... 74

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 582YIM030 Tesisat Teknolojisi ve klimlendirme Yap Tesisat Sistemleri Atk Su Tesisat Atk su tesisatn deme ile ilgili temel bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40/32 Atk su tesisatnn montajn yapmak Genel Ama Atk su tesisatnn ksmlarn tanyarak standartlarna ve tekniine uygun atk su tesisatn deyebileceksiniz. Amalar 1. Gerekli donanm kullanarak standartlara uygun bina atk su tesisatn deyebileceksiniz. 2. Gerekli donanm kullanarak standartlara uygun atk su tesisat azlarn ayarlayabileceksiniz. 3. Gerekli donanm kullanarak standartlara uygun bina atk su tesisatnn kaak testini yapabileceksiniz. 4. Gerekli donanm kullanarak standartlara uygun atk su tesisatnn kanalizasyona balantsn yapabileceksiniz. Ortam: Atlye, snf, laboratuvar, uygulama odalar Donanm: Kalem, metre, PVC boru ve balant paralar, conta, testere, ee, kelepe, matkap, dbel, krc delici makine, tornavida ve su terazisi, atlyede bulunan cihaz, makine, takmlar ve aletler Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Gelien teknoloji ve buna bal olarak deien yaam standard inaat sektrn de yakndan etkilemitir. naat sektrn oluturan birimlerde kalfa, usta, teknisyen ve mhendise kadar deiik bilgi ve beceriye sahip bireyler ekip hlinde alarak inaat alannda ihtiya duyulan hizmetleri retmektedir. Her trl temizliin su ile yapld gibi her trl hastaln da su ile gelecei bilinen bir gerektir. O hlde suyu her an deiik amalar iin insanlarn hizmetine sunan shhi tesisat denilen boru a salkl yaam iin ok nemlidir. Shhi tesisat; salkl, gvenli ve rahat bir yaam iin gerekli olan temiz ime ve kullanma suyunun temini, deiik amalarda kullanlan atk sularn insan salna zarar vermeyecek ekilde binadan hzla uzaklatrlmas ile ilgili bilim ve uygulama alandr. Bu modl shhi tesisat sisteminin alt yapsn oluturan bina ii ve d atk su tesisat sistemlerinde kullanlan PVC borularn denmesi, atk su azlarnn braklmas, sabitlenmesi ve kaak testinin yaplmas ile ilgili bilgi ve becerileri kapsamaktadr. Bu modl baar ile tamamladnzda ilgili i yerlerinde baarl olabileceksiniz.

RENME FAALYET1
RENME

FAALYET1

AMA
Bina ii atk su tesisatnn blmlerini, denmesinde dikkat edilecek hususlar renecek, standartlara uygun olarak borularn aplarn hesaplayabilecek ve demesini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizdeki yaplmakta olan inaatlarda, yetkililerden izin alarak atk su tesisatnn blmlerini inceleyiniz. Piyasada tesisat ileri yapan ustalardan, atk su borularn derken dikkat ettikleri hususlar reniniz. Tesisat projeleri izen brolardan, tesisat projesi temin ederek seilen boru aplarn arkadalarnzla inceleyiniz.

1. BNA ATIK SU TESSATI

1.1. Bina i Atk Su Tesisat Ksmlar
Su kullanma yerlerinden balayan ve bina dndaki rgara kadar olan boru blmlerinin tmne bina ii atk su tesisat denir. Bina ii atk su tesisat boru blmlerinin grevleri dikkate alnarak ana boru, kolon borusu, kat borusu, balant borusu ve havalk borusu olmak zere be blmde incelenir.

ekil 1.1: Bina ii atk su tesisat boru blmleri

1.1.1. Bina i Atk Su Tesisat Ana Borusu

Binann atk su kolonlarndan binann 1,01,5 metre kadar dnda bulunan rgara kadar olan boru blmdr. Atk su kolonlarndan gelen pis ve kirli sular binann temel snrlar ierisinde toplayarak bina dndaki rgara iletir. Ana borular bina ii tesisatnda kullanlan borulardan en byk apa sahip olan borulardr. Binann atk su ykn bu borular tar. Ana boru bina dnda mutlaka bir rgara balanmaldr. Rgar, bina dnda pis su borularnn dn, balant ve arza tamiri gibi nedenlerden dolay gereklidir. Ana borular en ksa yoldan bina dna karlmaldr. Tm kolon borular tesisatn durumuna gre tek ana boruda toplanabildii gibi ayr olarak da bina dna karlabilir.

1.1.2. Atk Su Kolonu

Kat borularndan gelen pis ve kirli sular ana boruya ileten dey konumda denen borulardr. Kolonlarda ana boruya geilerden nce temizleme paras konulur. Temizleme paras, ana borularn tkanmas durumunda almas iin kullanlr. Kolon borular ana borudan sonra olabilecek en byk apl borulardr. Kolon borusu ap, daire iinde kullanlan en byk apl kat borusu apndan daha az olamaz.

1.1.3. Atk Su Kat Borusu

Katlardaki su kullanma yerlerinden gelen atk sular en yakndaki atk su kolonuna ileten, yatay daire ii boru blmdr. Bu borular genellikle 50, 70 ve 100 mm apl borulardr.

1.1.4. Atk Su Balant Borusu

Su kullanma yerleri ile kat borusu arasndaki kk apl ve dey atk su boru blmdr. En dk apl borular bu ksmlarda kullanlr.

1.1.5. Atk Su Havalk Borusu

Atk su borular ierisindeki hava basncnn art ya da eksi ynde deimesi, sistemdeki suyun akn engeller. Kokularn binaya yaylmasn nleyen sifonlardaki suyun kaybna neden olur. Bu durumda sifon kendisinden beklenen grevi yapamaz. Bina ii atk su tesisatndaki ak hava basncn sabit tutmak iin yaplan boru hattna havalk borusu denir. Atk su kolon borusunun en son kat borusu balantsndan itibaren bina atsnn zerine kadar kartlan boru blmdr. atdan sonra borunun biti ucuna havalandrma apkas taklr. Havalandrma, kolon borusu apndan az olamaz. 1.1.5.1. Havalk Kolon Borusu Bu sistemde atk su kolonu yannda bulunan, ikinci bir havalk kolonu ile havalandrlr. Havalandrma kolonu her katta atk su kolonuna balanr. Ayrca kat borularnn en u noktasndan ayr bir boruyla da kolona havalk borusu balanabilir. 4

1.1.5.2. Her Su Kullanm Yerinden Havalk Borusunun ekilmesi Bu yntem mkemmel fakat ok pahal bir havalandrma yntemidir. Bu sistemde, hela ta, lavabo, du teknesi gibi btn salk gerelerinin sifonu ayr ayr 50 mm apnda havalandrma borusuna baldr. Sifonlarn en az iki ap ilerisinden balanan havalk borular, ortak bir havalk borusu ile birletirilerek yatay bamsz havalandrma kolonuna balanr. Aadaki ekilde bu sistem grlmektedir.

ekil 1.2: Her su kullanm yerinden havalk borusunun ekilmesi

1.1.5.3. Atk Su Borusunun Havalk Borusu Yaplmas Atk su kolonlarnn ayr veya birka kolonun at arasnda birletirilerek ayn apta at zerine kadar uzatlarak yaplan havalandrmadr. Bu sistem basit, ucuz ve yaygn olarak uygulanan havalandrma sistemidir. Byk binalarn atk su tesisatnn havalandrlmasnda yetersiz kalabilir. 5

ekil 1.3: Atk su kolonu havalk sistemi borusu ekilmesi

1.2. Bina Atk Su Tesisatnn Boru ap Tayini

Bir binada ortaya kan atk sularn ana kanala veya foseptie aktlabilmesi iin gerekli boru ( PVC ve PE ) tesisat belirli yntemlere uygun olarak yaplmaldr. Atk su tesisat boru aplar tketim birimi yntemine gre hesaplanr. Tablo 1.1de tesisat u malzemelerinde oluan atk su miktarlar, akma deerleri ( atk su tketim birimi ) ve balant borusu aplar belirtilmitir. Tesisat u malzemeleri Hela ta Ykanma teknesi Oturmal ykanma teknesi Ayak ykama teknesi Du teknesi Kova doldurma (kk) Kova doldurma (orta) rdek ykama ve dezenfeksiyon aygt Srg ykama teknesi Pisuvar (1/2 basl) Bulak ykama teknesi (tek gzl) Bulak ykama teknesi (ift gzl) Byk bulak ykama teknesi Lavabo (kk) Lavabo (byk) Bide Deme szgeci (70) Deme szgeci (WC gibi tali yerde) Atk su miktar (l/s) 2,5 1,75 1,5 1,0 1,0 1,0 1,5 2,5 2,5 1,0 1,0 1,5 2,0 0,25 0,5 0,5 2,5 0,5 Atk su tketim birimi 10 7 6 4 4 4 6 10 10 4 4 6 8 1 2 2 10 2 Balant borusu ap mm 100 70 70 70 70 70 70 100 100 70 70 70 70 70 70 70 70 70

Tablo 1.1: Atk su miktar, akma deeri ve balant aplar

Tablo 1.2de % 1 ve % 2 eimli prz katsays m:0,35 ve m:0,25 olan yatay atk su borularndan geebilecek atk su miktarlar ve bunlara karlk gelen atk su tketim deerleri grlmektedir. Prz katsays m=0,35 Prz katsays m=0,25 Boru Eim 1/100 Eim 1/50 Eim 1/100 Eim 1/50 ap Q Atk su Q Atk su Q Atk su Q Atk su mm (l/s) tketim (l/s) tketim (l/s tketim (l/s tketim birimi birimi birimi birimi 70 1,4 25 2,0 36 1,75 32 2,25 41 100 3,9 100 5,5 147 4,9 130 6,9 185 125 7,0 270 10,0 400 9,0 360 12,6 500 150 12,3 600 17,5 875 15,0 750 21,0 1050 200 28,0 1550 38,0 2170 33,0 1900 46,0 2630
Tablo 1.2: Yatay atk su borular tketim deerleri ve boru aplar

Atk su tesisatnda kullanlan yatay atk su borularndan geebilecek atk su miktarlar ve bunlara bal olarak alnmas gerekli atk su tketim birimleri Tablo 1.2de belirtildii gibidir. Dey atk su borular Tablo 1.3te belirtilen deerlere gre seilmelidir. Atk su tketim birimi 40 41-150 151-400 401-900 901-2200 Atk su borusu ap 70 100 125 150 200

Tablo 1.3: Dey borularda atk su tketim birimine gre boru aplar

ekil 1.4: Atk su borular, yatay ve dey balantlar, kolon ve havalk borusu

rnek: Aadaki emas verilen atk su tesisatnn boru ap hesabn yapalm.

ekil 1.5: Boru ap hesab iin rnek atk su emas

emada verilen su tketim yerlerine gre boru aplar yle hesaplanr. Kolon 2ye her katta kvet, lavabo, szge balanmtr. Kvetin tketim birimi (oturmal ykanma teknesi) Tablo 1.1e gre (6)altdr. Lavabonun (byk) tketim birimi, (2)ikidir. Deme szgecinin (70) tketim birimi 10dur. Bunu tabloya dkersek aadaki sonular kar. 1 numaral kolon boru ap hesab: Aadaki tabloya kolon tketim yerlerini yazalm. Kolon numaras 1 1 1 Kat ad 4 4 4 Tesisat u malzemesi Tketim birimi Boru ap mm 70 70 70 70 kolon ap

Kvet 6 Lavabo ( byk) 2 Banyo szgeci 10 Toplam 18 Dier katlar da bunun ayns olduuna gre, kat borusu ap ayn olacak, deiecektir. Kolon boru aplarna Tablo 1.3ten baklacaktr. 9

Kolon tketim deerlerine gre boru aplar aadaki gibi olur. Kolon numaras 1 1 1 1 Kat ad 4 3 2 1 Tketim birimi 18 18 +18= 36 18+36= 54 18+54= 72 Boru ap 70 70 100 100

2 numaral kolonun boru ap hesab: 2 numaral kolona her katta iki gzl eviye balanmtr. ki gzl eviyenin tketim birimi Tablo 1.1e gre 6dr. Kolon tketim deerlerine gre boru aplar aadaki gibidir. Kolon numaras Kat ad Tketim birimi Boru ap 6 70 2 4 6+6=12 70 2 3 12+6=18 70 2 2 18+6=24 70 2 1 3 numaral kolonun boru ap hesab: 3 numaral kolona her katta 4 adet lavabo balanmtr. Lavabo (byk) tketim birimi Tablo 1.1e gre 2dir. Kolon tketim deerlerine gre boru aplar aadaki gibidir. Kolon numaras 3 3 3 3 Kat ad 4 3 2 1 Tketim birimi 2x4=8 8+8=16 16+8=24 24+8=32 Boru ap 70 70 70 70

Yataydaki ana boru apnn hesab: Kolon borular ana boruda birletii iin 1. kolonda en fazla su yk olur. Ana boruya bindirilen her kolonun, ana boruda yapt ap deiimi aada grld gibi olur. Kolon numaras 2-3 aras 1-2 aras 1 ve ncesi Tketim birimi 32 32+24=56 56+72=128 70 100 100 Boru ap

Hesaplamalar bittikten sonra her balant blmne boru aplar yazlr. Daha detayl bilgiyi shhi tesisat meslek resim modllerinde bulabilirsiniz.

10

1.3. Atk Su Tesisat Montaj Kurallar

Binann mr, bina ii atk su tesisatnn salkl yaplmasyla da ilgilidir. Atk su tesisat, bina iinde yaayanlarn salklarn da dorudan etkiler. Bina ii atk su tesisat belli kurallara gre yaplr. Aada atk su tesisat montaj kurallar sralanmtr. Buna gre Kat borularnn mmkn olduu kadar ksa olmasna, Borularn suyun akn kolaylatracak ekilde eklenmesine, Deyden yataya geen boru tesisat noktalarnda, yay dirsek veya iki ak dirsek kullanlmasna, Alt kata denen ana borularn bina dna en ksa yoldan karlmasna, Her kolonun eriilebilecek en alt noktasna bir temizleme kapa konulmasna, Yatay borularda eimin % 2 verilmesine, Zemin zerinde denen boru alt ve yanlarnn ince kumla beslenerek sert cisimlerden korunmasna, Her kolonun mutlaka ap deimeden at zerine kadar karlmasna, zerine havalk borusu ve apkas taklmasna, Atk su boru azlarnn deme ve duvara balanacak tesisat u malzemesinin cins ve zelliine gre uygun llerde braklmasna, Atk su azlarnn iine pislik, har vb. maddelerin gitmesini nlemek iin iyi bir ekilde geici olarak kapatlmasna, Atk su tesisatnda kullanlan PVC borularn, birbirine eklenmesinde mutlaka uygun boru contalar kullanlmal ve iyi bir szdrmazlk salanmasna dikkat edilmelidir. Ayrca atk su tesisat u malzemelerinin montaj da salkl tesisat asndan nemlidir. Her u malzemesinin kendine zg montaj kurallar vardr. Aada her u malzemesinde ortak olan vitrifiye montaj kurallar verilmitir.

Buna gre

Koku ve su sznts yapmamal, ykama dzenleri kesintisiz ve iyi almaldr. Kullanm kolayl olmal, dier salk gereleri ile uygun aralkta olmaldr. Vitrifiye gereleri yerlerine iyi sabitlenmeli, sarslma ve oynamalar nlenmeli, onarmlar kolay olmaldr. Vitrifiye gereleri, mekndaki duvar ve yer seramikleri ile uyum salamal, yerletirme dzeni gze ho grnmelidir. Vitrifiye gerelerinin armatrleri taklrken uygun anahtar kullanlmal; izik, atlak ve benzeri tahribatlardan kanlmaldr. Armatrlerin su balantlar yaplmadan nce souk ve scak su borularnn ii iyice ykanmaldr. Vitrifiye gerelerinin montajnda, tespit vidalar yerine kesinlikle imento ve benzeri harlar kullanlmamaldr. Vitrifiye gereleri, tama ve montaj srasnda sert madde ve darbelerden korunmaldr. Montaj yaplacak salk gereleri ve armatrler, inaat sresince koruma altna alnmaldr. 11

Her vitrifiye gerecinin montajnda uygun montaj malzemeleri kullanlmaldr. Klozetlerin montajnda, her rezervuar iin uygun olan i takm kullanlmaldr. lk anda yerletirilmeleri zorunlu olan hela ta ve du teknelerinin inaatn devam sresince hasar grmemeleri iin sifon azlar geici olarak kapatlmal, zerleri rtlmelidir. Tm kirli sular kesintisiz olarak sal zarar vermeyecek ve insanlar rahatsz etmeyecek ekilde bina dna tamaldr. Koku, gaz ve bceklerin pis su borularndan binaya gemesini nlemelidir. Borularn gaz ve su szdrmazl olmaldr. Borular dayankl olmal ve eitli etkenlerden zarar grmeyecek ekilde dzenlenmelidir.

Gerektiinde yatay borularn birleme ve dn noktalarnda kontrol ve temizleme kapaklar konulmaldr. Dey pis su borularnn zeminine uygun lde tabi rgar yaplmaldr. Her dey pis su borusunun havalandrlmas iin at demesine kolon uzatlmal ve atdan 50 cm yukarda havalk borusu denerek ve apkas taklmaldr. Koku sorununu azaltmak iin tuvalet ve mutfak kolonlarnn ayr olmas faydaldr. Yatay borularda 90 dirsekten ve ift ataldan kanlmaldr. Banyo ve tek tuvalet gibi slak hacimlerde dk demeden mmkn olduunca kanlmaldr. Banyo ve tek tuvalet gibi slak hacimlerde dk demeden mmkn olduunca kanlmaldr. Islak hacimlerin bir alt katta grnen, atk su tesisat ksmlar asma tavan ile kapatlmaldr. Atk su rgarlarnn temizliklerinin yaplabilmesi iin baca ileri 90 x 90 kapaklar 60 x 60 olmaldr. Kapak betondan ya da mozaikten yaplmaldr. Bina iinde yatay pis su borular % 2 eimle denmelidir. Pis su tesisat olmayan bodrum katlarnda sular pis su ukurlarnda toplanarak pis su pompalaryla rgara aktarlmaldr. Pis su pompas elektrikli ve otomatik kumandal olmal, kullanlacak boru galvanizli ve at en az 2 in olmaldr.

1.4. Atk Su Borularnn Denmesi

Gnmzde atk su tesisatnda plastik tr PVC ve PE borular kullanlmaktadr. Bu borularn birletirme ve dn ilemlerinde ek paralar kullanlr. Ek paralar atal ve eitleri, dirsek ve eitleri, daraltc(redksiyon), manon ve tapa gibi elemanlardr. Aadaki ekilde muhtelif ek paralarnn verilerek kullanlma amac belirtilmitir.

12

Dirsek Borularn yn deitirme ilemlerinde kullanlr. Dik (87) ve ak (45) dirsek eitleri vardr.

Tek atal ki ynden gelen boruyu al ( 45 ) birletirerek tek boru hattna drlmesinde kullanlr.

Te ki ynden gelen boruyu dik ( 90 ) birletirerek tek boru hattna drlmesinde kullanlr.

ift atal ki ynden gelen boruyu birletirerek tek boru hattna drr.

Daraltc Borularn ap geilerinde kullanlr. Redksiyon da denir.

Temizleme paras Kolonlarn ana boru geilerinde ve kolay ulalabilir bir yere konulur.

Havalandrma apkas Havalk kolonlarnn at st bitilerinde kullanlr.

Kayar manon eitli nedenlerle tesisat borularnn kesilerek tekrar birletirilmesinde kullanlr. Tablo 1.4: Muhtelif atk su borusu ek paralar Tapa (kapak, kep) Devam etmeyen boru ularn kapatmak iin kullanlr.

yi denmi atk su tesisat aadaki zelliklerde olmaldr:

13

Binann tm atk sularn kesintisiz olarak sala zarar vermeyecek ve insanlar rahatsz etmeyecek bir ekilde bina dna tamaldr. Koku, gaz ve bcekler atk su borularndan binaya gememelidir. Borular ve boru eklemeleri salam, gaz ve su szdrmaz olmaldr. Atk su tesisatnda kullanlan borular mutlaka TSE ve CE belgeli olmal, yapnn esnemesi ve oturmasndan zarar grmeyecek ekilde denmelidir.

1.4.1. Yatayda
Yatay borularda ift atal kullanmak doru deildir. Onun yerine iki tane tek atal kullanmak, suyun rahat akn saladndan daha dorudur. Yatay borulara verilecek eim son derece nemlidir. Genellikle sanld gibi boruya fazla eim verilmesi tkanmay nlemez, aksine ar eim tkanma ihtimalini artrr. Ar eim verilmi boruda suyun ak hz fazladr. Saa, sola arparak giden kat pislikler geride kalp borunun i yzeyine yapabilir. Bu zamanla borunun tkanmasna neden olur. Ama % 2-5 eimli borularda su ile kat maddelerin akma hzlar yaklak olarak eit olacandan birikme ihtimali azalr. Yatay atk su borularnn eimi % 2dir. Borunun dz ve uzun olmas, apnn bykl hlinde eim % 0,5e kadar drlebilir. Eimin % 5ten fazla olmamasna dikkat edilmelidir.

1.4.2. Deyde
Deyde denen borular kolonlardr. Deyde denen atk su borular mmkn olduu kadar dz ve ksa olmaldr. Genellikle her kolonun altna temizleme paras konulur. Temizleme paras aznn etraf serbest ve kolay ulalr olmaldr. Dey atk su borular bina ierisinde mmkn olduunca grlmeyecek yerlere, uygun havalandrma ve tesisat bacalarna denmelidir.

14

1.5. Atk Su Borularnn Sabitlenmesi

Borularn sabitlenmesinde kelepeler kullanlr. Borularn aplarna, iindeki akkan ve ortam scaklna gre nerilen boru tespit aralklar Tablo 1.5te gsterilmitir. Bina iinde kelerden denen kolon borular kat yksekliinin ortasnda kelepe ile sabitlenmelidir. Kelepeler borularn kaymalarn nlemek iin muf altlarna konulmaldr.

Resim 1.2: Kelepeyle sabitleme

Resim 1.3: Atk su boru kelepeleri

Aadaki ekillerde kelepe eitleri grlmektedir. ivili olanlar, duvara ivi apndan kk delik delinerek aklr. Vidal tipler de ise duvara delinen delie uygun dbel aklarak ve vidalanr.

Resim 1.4: Plastik kelepenin duvara sabitlenmesi

15

Resim 1.5: PVC borunun plastik kelepe ile sabitlenmesi

Resim 1.5: PVC boru iin metal kelepenin duvara montaj

Resim 1.6: PVC borunun metal kelepe ile sabitlenmesi

Normal kat yksekliklerinde (2,60 m ile 3 m aras) kolonu duvara balamak iin yksekliin orta yerine bir kelepe taklr. Kat ykseklii 3 m(300 cm)den fazla ise ykseklie bal olarak iki veya daha fazla kelepe kullanlr. PVC borular uygun kelepe aralklar ile yatay ve dey hatta duvara sabitlenmelidir.

16

Resim 1.7: PVC borunun kelepe aralklar

Boru ap (mm) 50 75 110 125 160

ki Kelepe Arasndaki Mesafe (m) Yatayda ly Dikeyde ld 0,8 1,0 0,8 1,1 1,1 1,7 1,3 1,9 1,6 2,4
Tablo 1.5: Atk su borularn sabitleme aralklar

17

1.6. Rgar Balants Yapmak

Rgarlar, bina d atk su borularnn dnnde birden fazla borunun birletirilmesinde ve temizleme bacas olarak tkanmalarn nlenmesi amacyla kullanlr. Atk su rgar ebatlar bina atk su ykne gre hesaplanr ve en az 50 x 50 cm llerinde yaplr. Dz denmi atk su borularna 30 mde bir rgar yaplmaldr. D atk su borularnn denmesine ehir kanalizasyonuna baland noktadan balanr. Kanalizasyona genellikle uygun yerlerde, balama azlar braklmtr. Bu yaplmam ya da braklan az bulmak mmkn olmamsa kanala bir delik amak gerekecektir. ehir kanal genellikle beton borudan yaplmtr. Delik sivri ulu bir murla veya krc makine ile dikkatle alr. Buraya, boru apyla ayn olan bir kol az hazrlanr ve yerine bol imentolu harla tespit edilir.

ekil 1.6: Rgar balantlar

Birden fazla bina varsa veya binada birden fazla rgar k varsa rgarlar birbiri ile irtibatlandrlp eime uygun olarak ehir kanalizasyonuna ya da foseptie ana rgarla birletirilmi hlde verilmelidir. 18

1.7. Atk Su Artma Sistemleri

Genellikle endstri tesislerinden proses kaynakl oluan atk sularn deiik zellikteki kimyasal maddelerin kullanlmas ile atk suda bulunan kirlilik yklerinin giderilmesi iin dizayn edilen atk su artma sistemleridir. Atk sularn artlmas iin genel proses seimi birok faktre dayanlarak yaplr. Atk su artma prosesleri dnlrken ve proses seimi yaplrken aadaki hususlar gz nne alnr. Alc ortamn faydal kullanm amac Ulusal yasa ve ynetmelikler Uluslararas anlamalar ve standartlar evresel etkiler Ekonomik fizibilite letme ve bakm kolaylklar Proses esneklii, daha ileri derece artmalara kolaylkla geilebilmesi Arazi ihtiyac lke iindeki uygulamalar ve deneyim Gvenilirlii ve denenmilii Kimyasal atk su artma sistemleri betonarme dizayn edilebilecei gibi modler (paket) olabilecek ekilde de retimi yaplabilmektedir. Modler sistemlerimiz elik konstrksiyon veya PE (polietilen) malzemeden imal tanklardan olumaktadr. PSL kimyasal atk su artma sistemleri geni kullanm alanna sahip olup dizayn, mhendislik almalar ulusal evre mevzuat hkmlerine gre projelendirilmesi sonras proje onay almalar ve gerekli izinlerin alnmasn mteakip kurulumu yaplabilmektedir. Tesisin kurulmas ve iletilmesi ile birlikte dearj izni alnabilmektedir. Kaynaklarna bal olarak atk su zellikleri nemli farkllklar gsterir ve bu farkllklara gre artma yntemleri de deiir. Atk sularn genellikle % 99undan daha yksek bir ksm su ve yalnz geri kalan ksm kirletici maddelerden olumaktadr. Organik kirleticilerin uzaklatrlmas iin en etkin yntemin biyolojik artma olduu sylenebilir. Biyolojik artma atk suyun iinde bulunan askda veya znm organik maddelerin bakteriler yardmyla paralanmas ve kebilen biyolojik floklarla sv iinde kalan veya gaz formunda atmosfere kaan sabit inorganik bileiklere dnmesi ilemidir. Biyolojik artmann temel prensibi organik kirleticilerin doada yok edilmeleri iin yer alan biyofloklasyon ve mineralizasyon proseslerinin kontrol ile evrede ve optimum artlarda tekrarlanmasdr. Bu ilemle doadaki reaksiyonlarn hzlandrlarak daha ksa bir srede, emniyetli ortamda gerekletirilmeleri salanmaktadr. Biyolojik artmann amac atk sudaki kelmeyen kolloidal katlar yumaklatrarak gidermek ve organik maddeleri kararl hle getirmektir. Evsel atk su artmnda organik madde ieriinin yan sra azot ve fosfor gibi besi maddeleri de biyolojik artmda giderilir. ou kez durumda toksik olabilecek eser (iz) miktardaki organik maddeleri gidermek de 19

nemlidir. Tarm alanlarndan geri dnen sularda nemli olan azot ve fosforun artlmas kritik nem tar. Endstriyel atk sular iin organik ve inorganik bileiklerin artm nemlidir. Bu bileiklerden ou mikroorganizmalar zerinde toksik etki yaptklar iin genellikle n artma gerekebilir. Biyolojik sistemler, atk sudaki biyolojik olarak paralanm ve znm organik maddeleri ktrme havuzunda ktrerek gidermek zere kebilen biyolojik ve inorganik floklara dntrmek amacyla kullanlr. Baz durumlarda ikinci kademe prosesler olarak fiziksel ve kimyasal proseslerle birlikte altrlr. Birinci kademe artma (n ktrme), kebilen katlar ayrmada etkin olmasna karlk, biyolojik prosesler koloidal veya znm hldeki organik bileikleri gidermede etkindir. ok sk kullanlan biyolojik prosesler: Aktif amur prosesleri Havalandrmal lagnler Damlatmal filtreler Dner biyodiskler Stabilizasyon havuzlar

Endstriyel atk sularn en nemli zellii, atk su miktar ve atk su karakteristii asndan geni apta dalgalanmalarn olduudur. Geni ve deiken atk su karakteristii sebebiyle karakteristii tarifleme ve belli somut verilere ulamak iin toplam proses akm emas, proses etkin almasyla birlikte lm analiz sonularnn doru yaplarak proses zmne ulalr.

1.8. Denmi tesisat korumak

Atk su tesisat dendikten ve test aamasndan sonra kanal iine alnan atk su balant borular aa kamalarla kanala sabitlenmelidir. Kat ve temel borularnn da altna kum serilerek denmeli bylece molozlar arasnda olabilecek boruyu zedeleyici ve delici malzemelerden korunmu olunmaldr. zerine ise ince kum serilerek moloz tabakasyla kapatlmaldr. Bylece zemin kaplamasnn altnda bulunan borular yk etkisinden dolay delinmelere, zedelenmelere ya da ezilerek oluacak ap daralmalarna kar korunmu olacaktr. Binann i svas ve dier iilikleri atk su tesisatndan sonra devam edeceinden test aamasndan sonra atk su azlar geici olarak kapatlmal bu iilikler nedeniyle boru ilerinin dolmasyla oluabilecek tkanma ihtimalleri ortadan kaldrlmaldr.

20

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aada lleri verilen bina ii atk su boru tesisatn yapnz. Tolerans 5 mmdir (ller cm olarak alnmtr.).

Ara ve gereler 1. 2. 3. 4. 5. 6. Tek atal Dirsek 450 Tek atal Redksiyon Temizleme paras PVC boru PVC boru Kelepe Kelepe 100/100 mm 100 mm 100/70 mm 100/70 mm 100 mm 100 mm 70 mm 100 mm 70 mm 1 adet 1 adet 1 adet 1 adet 1 adet 1400 mm 25 mm 1 adet 1 adet

7. 8. 9.

21

Bina ii atk su tesisat montajn yapnz. lem Basamaklar neriler

e uygun takm, alet ve malzemeleri hazrlaynz. Kullanlacak malzemeleri hazrlaynz. Kullanlacak takmlar hazrlaynz.

Ana boru yerini hazrlaynz. Borunun geecei zemine ince kum seriniz. Kumu % 2 eimli olacak ekilde dzeltiniz.

Borular srasyla ekleyiniz.

Hazrlanm kum zerine ana borular yerletiriniz. 22

 Srasyla boru ve ek paralarn ekleyiniz. Eklerde conta kullannz. Eklerin kolay taklmas iin kaydrc kullannz.

Kelepeleri taknz. Kelepe taban paralarn duvara tutturunuz. Duvar delmekte el matkab kullannz. Uygun apl sert maden ulu matkapla deliniz. Kelepe st parasn taknz. Yaptnz iin l kontroln yapnz. Bozuk grnen yerleri dzeltiniz. Kirlettiiniz yerleri temizleyiniz. i bitirdiinizi retmeninize syleyiniz.

Yaptnz iin kontroln yapnz.

23

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri
1. e uygun takm, alet ve malzemeleri hazrladnz m? 2. Tesisat projesinden pissu borularnn geecei yerleri tespit ettiniz mi? 3. Tesisat projesine gre boru aplar tayinini yaptnz m? 4. Pis su borularnn geecei deme ve duvar geilerini deldiniz mi? 5. Ana pis su borusu yerini hazrladnz m? 6. Ana pis su borusunu derken % 2 eim verdiniz mi? 7. Borular srasyla eklediniz mi? 8. Pissu borularn sabitleyip kelepeleri taktnz m? 9. Yaptnz iin kontroln yaptnz m? Dzenli ve Kurallarna Uygun alma 10. Meslee uygun kyafet giydiniz mi? 11. alma alann tertipli, dzenli kullandnz m? 12. Yapacanz ie gre takm ve aparat setiniz mi? 13. Takmlar dzgn kullandnz m? 14. Gerekli gvenlik tedbirlerini aldnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

24

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Bina ii atk su tesisatnn doru tanmlamas aadakilerden hangisinde yaplmtr? A) B) C) D) Su kullanma yerlerinde oluan kirli ve pis sular, pis su kolonuna aktan boru blmdr. Su kullanma yerlerinde oluan kirli ve pis sular toplayarak binann 1,0 1,5 m dnda bulunan rgara tayan boru tesisatdr. Kirli ve pis sular binann 1,0 1,5 m dnda toplayp ehir kanalizasyonuna aktan boru blmdr. Binann 1,5 m dna tanan pis ve kirli sular toplayp ehir dna tayp zararsz hle getirilmesi iin denen boru hattdr.

2.

Aadakilerden hangisi bina ii atk su tesisat boru blmnden deildir? A) B) Atk su tesisat ana borusu Atk su kolonu C) Bina d atk su tesisat D) Atk su havalk borusu

3.

Aadakilerden hangisi atk su havalk borusunun grevidir? A) B) C) D) Bina ii atk su tesisatnda ak hava basncn sabit tutmak Ana borularn atk su akn dzenlemek at vb. yzeylere den sular toplayp atk su tesisatna aktmak Katlardaki su kullanma yerlerindeki pis ve kirli sular atk su kolonuna aktmak 15002300 17002000 %5 %4 Dk demeye Asma tavan iine C) D) 19002400 1600-2200

4.

Aadaki llerden hangisi 100 mm apndaki atk su borusunun kelepe araldr? A) B)

5.

Yatay denen atk su borularna % ka eim verilmelidir? A) B) C) % 0,5 D) % 2 C) Salon ve yatak odasna D) Tesisat bacas iine

6.

Atk su borular nerelere denmemelidir? A) B)

7.

Temizleme kapa atk su tesisatnn neresine konulur? A) B) C) D) Her kolonun ulalabilecek en alt noktasna Her kolonun daire giriine Her kolonun atdaki blmne Her kolonun orta kattaki blmne

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz. 25

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Salk gereleri iin atk su balant azlarn demeyi tekniine uygun olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Atk su azlarnn inaatn hangi aamasnda brakldn aratrnz. nternetten lavabo, hela talar ve seramik malzeme reten firmalar bulunuz. lginizi eken yaz ve resimlerin ktsn alnz, arkadalarnzla inceleyiniz.

2. ATIK SU TESSATI
Shhi tesisatnn, atk su borularn dedii ve balant azlarn brakt aama, inaatn kaba inaat aamasdr. Bu aamada demeler, bitmemi kat betonu konumundadr. Bu konumda lmlendirme ok nemlidir. Tm lmlendirmeler bitmi deme ve duvara gre yaplacandan ham demeden (kat betonu) sonra deme yksekliinin duvar, karo ve seramik pay yaklak llerinin ne olaca bilinmelidir. Bu bilgiler inaatn projesine baklarak renilebilinir. Shhi tesisat deme ve duvar kaplama malzemesine gre baz lleri bilmeli ve hesaplamaldr. ekil 2.1de deme betonu zerinin seramik kaplanmasnda ekil 2.2de mozaik kaplanmasnda ve ekil 2.3te duvarn fayans kaplanmasnda kan ller grlmektedir.

ekil 2.1: Deme betonunun seramik (karo) kaplanmasnda kaplama pay ve lleri

26

ekil 2.2: Deme betonunun mozaikle kaplanmas

ekil 2.3: Duvarn fayansla kaplanmasnda kaplama lleri

Shhi tesisatn kurulmasnda kullanlan btn ller bitmi demeye gre belirlenmitir. Atk su borularnn denmesi ve azlarn braklmas kaplama pay alnarak yaplmaldr. Verilen rnekte lavabonun atk su aznn ham demeden ykseklii hesaplanmtr. rnek: Lavabo atk su az bitmi demeden 500 mm yksektedir. Karo fayans kaplanacak bir deme iin lavabonun atk su k az ekseninin bitmemi demeden ykseklii ka mmdir? Tesviye betonu Fayans karo yaptrc Fayans karo kalnl Toplam : 30 mm : 6 mm : 9 mm : 45 mm 50 mm alnr.

27

Lavabo atk su boru az ham demeden 500 mm + 50 mm = 550 mm yksekte olmaldr (ekil 2.4).

ekil 2.4: Lavabo atk su az ykseklii

Deyde olduu gibi yatayda da denecek atk su borularnn lmlendirilmesinde duvar kaplama pay dikkate alnr. rnek: Alaturka hela ta, atk su k az merkezi bitmi duvardan 265 mm olmaldr. Buna gre ham duvardan azn merkez ls ne olmaldr? Sva kalnl Fayans yaptrc kalnl Fayans kalnl Toplam : : : : 30 mm 5 mm 6 mm 41 mm

Ham duvardan alaturka hela ta az merkezi 265 + 41 = 306 mm310 mm alnr.

28

ekil 2.5: Alaturka hela ta aznn duvardan uzakl

Ayarlar yaplan atk su tesisat azlar ak braklmamaldr. Azlar PVC tapalarla ya da kttan top yaplarak tkanmal, zerleri al ile gvenli bir ekilde kapatlmaldr. Braklan azlar terazisinde olmaldr. Az lleri imalat firmalara gre deiiklik gstermektedir. Onun iin tesisat nceden salk gerelerinin llerini renmelidir. 29

2.1. Alaturka Tuvalet Ta Montaj

Alaturka hela tann sifonu akta veya gizli olarak iki ekilde denir. Azlar buna gre braklr. Koku ve gazlarn binaya szmamas iin hela talarnda lastik contal standart sifonlar (S) kullanlr. Sifonu akta monte edilen hela talarnda kendinden contal adaptr taklmaldr.

Resim 2.2: Standart hela ta sifonu (S)

Sifonu gizli monte edilen hela ta montajnda, sifonun demeye oturma yeri tespit edilmelidir. Sifonu akta braklan montajda ise sifon deme altnda askya alnp sabitlenmelidir. Sabitleme balama teli ile iki katl sa rg yaplarak terazisinde olmaldr. Sifon ekseninin bitmi duvardan akl hela tana gre deiebilir, 265 350 mm aras uygundur. nemli olan bitmi duvarla hela ta arasnn 100 mm olmasdr (ekil 2.7). Sifonun etraf harla sabitlendikten sonra az kapatlarak etraf ince ve kuru kumla doldurulup sktrlr.

ekil 2.7: Alaturka hela ta aznn sabitlenmesi

30

ekil 2.8: Alaturka hela ta montaj

2.2. Alafranga Tuvalet Ta Montaj

Alafranga hela talarnn atk su az lleri tiplerine ve firmalara gre deiir. Yapda hangi tip alafranga hela ta kullanlacaksa lmlendirme ona gre yaplr. Alafranga hela talar atk suyun kna gre alttan kl ve arkadan kl olmak zere iki tipte retilmektedirler. Ayrca duvar dzlemine bitiik ve duvara aslan hela talar da vardr.

Resim 2.3: Adaptr (Kada)

Alafranga hela talarnn k az 80 mmdir. Balanaca atk su borusu ise 100 mmdir. Burada atk su balantlarnda adaptr kullanlr. Adaptr ap uygunluu salad gibi montaj mesafesi ayar ve kaln contasyla szdrmazlk da salar. Piyasada kada olarak da bilinen adaptr eksantrik ve konsantrik olarak iki tipte retilir.

31

2.2.1. Alttan kl Alafranga Hela Talarnda Atk Su Azlar

Alttan kl alafranga hela ta tanm olarak gizli kl, dey eksenli ve az demenin zerinde kalan hela tadr. Bu hela talarnn atk su tesisat genellikle asma tavan ile deme arasnda veya deme altnda bulunur. Atk su az demeye sfr braklr ve sonradan taklan kadann ykseklii 50 mm olur. Alafranga hela talarnn baland atk su borular ve havalandrma borular ap 100 mm olmaldr. Hela tann baland noktann atk su kolonuna uzakl, elden geldiince ksa tutulmaldr. Atk su aznn merkezinin duvardan uzakl 200 mm olmaldr (ekil 2.9).

ekil 2.9: Alttan kl alafranga hela ta atk su az

Resim 2.4: Alafranga hela ta (Klozet)

1.Atk su borusu alafranga hela tann lsne ayarlanr.

2.Atk su borusunun ykseklii en fazla 15 mmye ayarlanr.

3.Atk su borusunun evresi harla doldurulur.

4.Atk su borusunun ucuna kadar contasyla taklr ve az geici kapatlr.

ekil 2.10: Alttan kl alafranga hela ta atk su aznn sabitlenmesi

32

ekil 2.11: Alafranga hela ta (klozet) montaj

33

2.2.2. Arkadan kl Alafranga Hela Talarnda Atk Su Azlar

Arkadan kl alafranga hela talar, tanm olarak ak kl ve yatay eksenli seramik salk gerecidir. Alafranga hela tann atk su aznn braklmasnda da atk su tesisatnn durumuna gre iki yntem uygulanr. Bunlar demeye dik veya demeye paralel az brakma yntemleridir. 2.2.2.1. Demeye Dik Az Brakma Alafranga hela ta bu yntemde 90 lik, az lastik contal dirsek balants ile Alttan kl alafranga hela ta hline dnr. Atk su borusu kat demesinin altndan veya dk demenin iinden geer. Atk su k az ekseninin bitmi duvara uzakl, seilen rne gre deiir.

ekil 2.12: Demeye dik alafranga hela ta atk su az

2.2.2.2. Demeye Paralel Az Brakma Yapnn atk su kolonu, tesisat bacas veya aydnlkta yer almaktadr. Bu sistemde, alafranga hela ta atk su tesisatna balanaca atk su k az ekseni, bitmi demeden 170 mm stte olacak ekilde braklr. Braklan atk su k az alafranga hela tann bina atk su kolonu ile balantsnn yaplmasnda kullanlr.

ekil 2.13: Demeye paralel alafranga hela ta (klozet) atk su az

34

2.2.3. Duvar Dzlemine Bitiik Alafranga Hela Talarnda Atk Su Azlar

Duvar dzlemine bitiik alafranga hela talarnn atk su klar arkadan ya da alttan kldrlar. Duvara sfr montaj edildikleri iin tesisatn gizlenmesi, mekn iinde l nokta brakmamas, temizliinin kolay olmas gibi sorunlar zmlenmi ada bir rndr. Duvar dzlemine bitiik alafranga hela talarnn az iki ekilde braklr. 2.2.3.1. Demeye Dik Az Brakma Bu balant eklinde firmalarn zel rettikleri dirsein girecei atk su k ekseninin bitmi duvardan uzakl 250 mm olmaldr. Atk su az bitmi demeye sfr braklmaldr. 2.2.3.2. Demeye Paralel Az Brakma Az lastik contal zel dz boru ile yaplan arkadan kl balantdr. Yapnn atk su tesisatnn tesisat bacas veya aydnlkta yer ald durumlarda ideal zmdr. Bu balantda dikkat edilmesi gereken, dz borunun balanaca atk su k ekseninin bitmi demeden 170 mm yukarda braklmasdr. Ayrca atk su borusu mufu bitmi duvara sfr braklmaldr.

2.3. Lavabo ve Eviye

2.3.1. Lavabo Atk Su Az Ayar

Resim 2.5: Lavabo

Lavabo eitleri ok fazladr. Lavabolarn eitlerine gre ebatlarnn farkl olduunu biliyoruz. Bu nedenle kullanlacak lavabo trne gre atk su lmlendirmesi yaplr. Kullanlacak lavabo tr nceden biliniyorsa lavabo D ls+80 mm toplam gz nnde bulundurularak atk su az ykseklii konulur.

35

ekil 2.14: Lavabo eidine gre atk su az ykseklii

Uygulamada atk su tesisat nceden denir. Vitrifiye malzemelerinin eitleri sonradan belirlenerek montaj yaplr. Bu nedenle atk su az yksekliinde genel l kullanlr. Genellikle lavabolarn atk su aznn ekseni, bitmi demeden 450550 mm arasnda alnr ve az ap 50 mmdir.

ekil 2.15: Lavabo atk su balant az

Ayakl lavabo montaj ekil 2.16da ilem sras eklinde verilmitir.

36

ekil 2.16: Ayakl lavabo montaj

2.3.2. Eviye Atk Su Az Ayar

Yapda kullanlacak eviye eidine gre atk su az braklr. Eviyelerde bitmi demeden atk su aznn merkezinin ykseklii 500-600 mm arasnda alnabilir. Az ap 50 mmdir (ekil 2.17).

Resim 2.6: Eviye eitleri

37

ekil 2.17: Eviye atk su balant az

2.4. Kvet ve Du Teknesi

2.4.1. Kvet Atk Su Az Ayar
Yapda kullanlacak kvet eidine gre atk su aznn ls deimektedir. Gmme kvet, atk su az bitmi demeden 50 mm ve bitmi duvara sfr braklr. Boru ap ise 50 mmdir (ekil 2.18).

38

ekil 2.19: Kvet temiz su tesisat montaj lleri

ekil 2.20: Kvet montaj lleri

39

ekil 2.21: Hidromasajl kvet montaj lleri

2.4.2. Du Teknesi Atk Su Az Ayar

Du teknesi eitleri ok fazladr. Du teknesinin bitmi duvara sfr ve yandaki duvardan uzakl 150 mm alnr. Dk demeden ise 100 mm yukarda az braklr. Atk su boru ap ise 50 mmdir (ekil 2.19).

40

ekil 2.20: Du teknesi atk su az

Resim 2.8: Du teknesi eitleri

41

ekil 2.21: Du teknesi montaj

42

2.5. Yer Szgeci

Szgeler konulduklar yerlere gre atk su azlar ve lleri deiir. Banyolara konan yer szgeleri kvetle ayn atk su azna balanabilir. Ayr az braklacaksa szgecin lsne gre szgecin st yzeyinin bitmi demeyle sfr olacak ekilde atk su az braklr.

ekil 2.22: Szge atk su balants

43

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki planda gzken tesisat u malzemelerinin atk su balant azlarnn montajn yapnz.

Ara ve gereler: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Tek atal Dirsek 450 Tek atal Redksiyon Tapa PVC boru PVC boru PVC boru 100x100 mm 100 mm 100x70 mm 100x50 mm 50 mm 100 mm 70 mm 50 mm

44

Atk su tesisat montajn yapnz. lem Basamaklar e uygun takm ve aletleri hazrlaynz. neriler Gerekli malzemeleri hazrlaynz. Gerekli takmlar hazrlaynz.

ekle gre boru yerlerini hazrlaynz.

ekli inceleyiniz. Tesisatn yaplaca yeri hazrlaynz. Borularn geecei yerleri iziniz.

Atk su borularn yatayda ve dikeyde deyiniz.

nce yatay atk su borularn deyiniz. Sonra dikey borular deyiniz. Contal ek yapnz. Kaydrc kullanarak kolay ek yapnz.

Atk su borularn sabitleyiniz.

Kelepe yerlerini iaretleyiniz. Kelepeleri duvara tespit ediniz. Kelepeleri borulara tutturunuz. 45

 Atk su tesisat az ayarlarn yapnz.

Tesisat azlarnn lsne baknz. Tesisat az llerinin terazisine baknz. Bozuk olanlar ayarlaynz.

in kontroln yapnz.

in llerini kontrol ediniz. Yaptnz iin biim dzgnln izleyiniz. Kirlettiiniz yerleri temizleyiniz. i bitirdiinizi retmeninize syleyiniz.

46

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri e uygun takm ve aletleri hazrladnz m? ekle gre boru yerlerini hazrladnz m? Atk su borularn yatayda ve dikeyde dediniz mi? Dediiniz borular terazisine getirdiniz mi? Atk su borularn sabitlediniz mi? Atk su tesisat az ayarlarn yaptnz m? in kontroln yaptnz m? Dzenli ve Kurallarna Uygun alma 8. Meslee uygun kyafet giydiniz mi? 9. alma alann tertipli, dzenli kullandnz m? 10. Yapacanz ie gre takm ve aparat setiniz mi? 11. Takmlar dzgn kullandnz m? 12. Gerekli gvenlik tedbirlerini aldnz m? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

47

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Bina atk su tesisatnn lmlendirmesi nereye gre yaplr? A) Bitmi duvar ve demeye gre B) Bitmi tesviye betonu ve briket duvara gre C) Tula duvar ve dk demeye gre D) Kaba sva ve betonarme betonuna gre Aadakilerden hangisi bina ii atk su tesisat aznn kapatlmasnda kullanlr? A) Te B) Tapa C) Dirsek D) Temizleme kapa Alaturka hela tann bitmi duvardan arkasnn uzakl ka mm olmaldr? A) 60 mm B) 80 mm C) 100 mm D) 110 mm Hela talarnn baland kolon ve havalk boru ap ka mm olmaldr? A) 50 mm B) 70 mm C) 90 mm D) 100 mm Lavabo atk su az ykseklii ka mm olmaldr? A) 400 450 mm B) 300 400 mm C) 450 550 mm D) 600 650 mm Kvet ve du teknesi atk su aznn ap ka mmdir? A) 25 mm B) 40 mm C) 35 mm D) 50 mm

2.

3.

4.

5.

6.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

48

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Yeterli teorik ve pratik bilgiye sahip olarak standartlara ve tekniine uygun yer szgeci montaj yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Blgenizde bulunan yap malzemesi satan iyerlerindeki retici firma stantlarnda yakn evrenizdeki inaatlarn montaj aamasna gelmi banyo, WC, balkonlarnda inceleme yaparak yer szgeci montaj yaparken nelere dikkat edilmesi gerektiini aratrnz. Yer szgeci eitleri ve montaj konusunda sanal ortamda ve yer szgeci imalat yapan firma kataloglarndan kaynak taramas yapnz. Topladnz bilgi ve dokmanlar raporlaynz. Hazrladnz raporu atlyede tartnz.

3. YER SZGEC
Mutfak, amarhane tipi yer szgeleri, endstriyel tip mutfaklar, bulakhaneler, amarhaneler, souk depolar ve barlar gibi insan ve hafif ykl arabalarn dolat mahallerde, zemine dklen suyu ve cihazlarn ykanmas veya kullanlmas sonucu oluan atk suyu toplamak ve tesisata ynlendirmek iin kullanlr.

3.1. eitleri
Kirli ve pis su tesisatnda, su aktma yerlerinin k borularnda yer alan sifonlardan baka, zemin sularn tesisata aktan, suyla kark durumda bulunan p ve paracklar, ya, benzin vb. maddeleri ayran zel szgeler de vardr. Bu szgeler genellikle paslanmaz elik, dkme demir, plastik veya betondan yaplr. Szgeler 10x10, 15x15, 20x20 cm llerinde standart olarak retilir.

3.1.1. Deme Szgeci

Demelerdeki kirli sularn tesisata akmasn salayan ancak tesisattaki pis kokularn bina iine gemesini engelleyen zel sifonlara szge denir. Bunlar st akntl banyo, yan girili banyo, bodrum, yer, alak tip yer gibi eitlere ayrlr. 49

Resim 3.1: Komple elik yan kl yer szgeci

ekil 3.1: Tasl Yer szgeci detay izimi

Resim 3.2: Plastik yan kl yer szgeci

Resim 3.3: Plastik alttan kl yer szgeci

Resim 3.4: Komple elik alttan kl yer szgeci

ekil 3.2: Alttan kl yer szgeci detay izimi

50

3.1.2. Avlu Szgeci

Avlu, bahe vb. yerlerde ya sularnn pis su ya da ya kanalna itilmesinde genellikle kgirden (beton) yaplan avlu szgeleri kullanlr. Ayr bir ehir ya kanal varsa szge sifonsuz yaplabilir. Sifonsuz avlu szgeci, azna zemin seviyesinde zgara konulmu rgara benzer. k borusu 0.40 m kadar yksekten alnarak dipte amur, kum vb. kat kirlerin toplanabilecei bir hacim salanr. Baz durumlarda, avlu szgeci iine girebilecek yaprak, kt, naylon poet vb. plerin kanala gemesinin nlenmesi iin bir tel sepet kullanlr. Kgir avlu szgeci, en az 0.45 X 0.45 m boyutunda yaplmaldr. ine girilebilmesi ve temizlenebilmesi iin 0.60 X 0.60 m boyutu daha uygundur. Szgecin i yzeyleri imento harc ile svanmaldr.

ekil 3.4: Avlu szgeci

3.1.3. Ya Tutucular
Mutfak kirli sularnda bol miktarda ya bulunur. Suyun soumas ile bu yalar donarak borunun i yzeyine yapr. Kirli suda bulunan kl, iplik ve bitkisel maddelerle birlikte oluan bu katman borularn tkanmasna neden olur. Bundan baka donmu yalar ok rahatsz edici kokular yayar. Evlerde pek nemli olmayan bu sorun, lokanta, kafeterya, kla, yatl okul vb. mutfaklarnda ciddi ileyi bozukluklar dourabilir. Suda bulunan yalar ayrmak iin ya ayrclar kullanlr. Ya ayrcsnda, yalarn ayrlmasn kolaylatrmak iin mutfaktan gelen kirli su soutulur ve akma hz azaltlr. Ya ayrcsnn geni gvdesine gelen kirli suyun hz azaltlr. Ayn zamanda kirli su souyacandan yalar bir katman hlinde stte birikir. Ya ayrcsnn etraf ak yaplarak hava ile soumas salanr. Topraa gml olanlar da toprak yardmyla soutulur. Ya ayrcs bir sifon grevi de yapacandan mutfak teknesine ayrca sifon konulmasna gerek yoktur. Ayrca sk sk temizlenmelidir.

400

350

51

ekil 3.5: Ya ayrc grnts

ekil 3.6: Ya ayrc montaj ekli

3.1.4. Rgarlar
Bina, tesis ve iletmelerin atk sularnn hepsinin topland ve ehir kanalizasyon ebekesine gnderildii bir eit sifondur. Bina byklne gre hesaplar yaplarak kgirden (beton) yaplr. Bir dier rgara balanabilecei gibi kanalizasyona da balanabilir. Bina dnda kanalizasyon ebekesine yakn uygun bir yere yaplr. Herhangi bir kaaa izin vermemek iin izolasyonu iyi yaplmaldr.

52

600x600 beton kapak

binadan gelis

100

100 1000

100

100
diger rgara veya kanalizasyona
100
diger rgara veya kanalizasyona

ekil 3.7: Kot fark olan zeminde rgar balants

600x600 beton kapak

1000

binadan gelis

100

ekil 3.8: Dz zeminde rgar balants

3.2. Yer Szgeci Montaj

Yer szgeleri montaj az, inaat yaplrken uygun ykseklikte braklr. Szgecin kesin montaj ise genellikle slak zeminlerin yer demesi yaplrken olur. Atk su tesisat denirken dairenin bitmi deme ykseklii bilinmedii iin banyoya bal hol veya antrenin demesi yaplnca banyonun bitmi deme ykseklii belli olur. Banyonun taban kaplanrken kaplama malzemesi ile teraziye alnarak monte edilir. Su szdrmazlna kar etraf imento harc ile sabitlenir.

53

100

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

ETYandan kl yer szgeci montajn ilem basamaklarn takip ederek yapnz.

Ara ve gereler:
Yer szgeci Su terazisi Kum imento Mala Metre

Yer szgeci montajn yapnz.

lem Basamaklar
e uygun takm ve aletleri hazrlaynz. Atk su gideri aznn uygunluunu kontrol ediniz.

neriler
Kullanlacak malzemeleri hazrlaynz. Kullanlacak takmlar hazrlaynz. Herhangi bir karkla ve i kazasna izin vermeyecek ekilde alma ortamn hazrlaynz. iin gerekli ara gereleri hazrlaynz. Yer szgecinin balanaca atk su giderinin suyun rahatlkla gidebilmesi iin yeterli eimi olup olmadn kontrol ediniz. Gider azn stp veya bezle temizleyiniz. Atk su gider azna 50 mm lastik contay skca yerletiriniz.

Contay yerletiriniz.

54

 Szgeci taknz. Yer szgeci konulacak zemini temizleyiniz. Yer szgeci montaj ukurunu, szge alt seviyesine kadar kumla doldurunuz ve sktrnz. Yaptnz harc kumun zerine deme seviyesinin 23 cm altna kadar doldurunuz. Szgeci gider azna balaynz.

Szgecin terazisini kontrol ediniz.

Szgecin altn ince kum ile besleyiniz. Szgecin bitmi deme ile tam bir uyum salayabilmesi iin her iki ynden de teraziye alnz. Hazrlayacanz har ile teraziye aldnz szgeci yerine sabitleyiniz. in biimini estetik ynnden gzlemleyiniz. Takmlar toplaynz. Kirlenen yerleri temizleyiniz i bitirdiinizi retmeninize syleyiniz.

Szgeci sabitleyiniz.

in kontroln yaparak teslim ediniz.

55

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. Deerlendirme ltler 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. e uygun takm ve aletleri hazrladnz m? Atk su gideri aznn uygunluunu kontrol ettiniz mi? Contay yerletirdiniz mi? Szgeci taktnz m? Szgecin terazisini kontrol ettiniz mi? Szgeci sabitlediniz mi? in kontroln yaparak teslim ettiniz mi? Dzenli ve Kurallarna Uygun alma 8. 9. 10. 11. 12. Meslee uygun kyafet giydiniz mi? alma alann tertipli, dzenli kullandnz m? Yapacanz ie gre takm ve aparat setiniz mi? Takmlar dzgn kullandnz m? Gerekli gvenlik tedbirlerini aldnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

56

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 1. Demelerdeki kirli sularn atk su borusuna akmasn salayan ancak tesisattaki pis kokularn bina iine gemesini engelleyen zel sifonlara . denir. Avlu, bahe vb. yerlerde ya sularnn pis su ya da ya kanalna itilmesinde genellikle kgirden yaplan ( ) avlu szgeleri kullanlr. Suda bulunan yalar ayrmak iin kullanlr. Bina, tesis ve iletmelerin atk sularnn hepsinin topland ve ehir ebekesine gnderildii, betondan yaplan sifon trne ..denir.

2.

3. 4.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

57

RENME FAALYET4 RENME FAALYET4

3

AMA
Bina ii atk su tesisatnn sznt, kant testini uygulayacak ve kaak yerlerinin tamirini tekniine uygun yapabileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizdeki yaplmakta olan inaatlarda yetkililerden izin alarak atk su tesisatnn testini gzlemleyiniz. Atk su tesisat deyen kiilere genelde szntlarn olduu yerleri sorunuz. Arkadalarnzla bu konular tartnz.

4. BNA ATIK SU TESSATININ TEST

Atk su tesisat borular dendikten sonra boru zerleri kapatlmadan, atk su tesisat muhtemel olabilecek szntlara kar test edilir. Bylece sistemin gvenirlii kontrol edilmi olur. Sistem iletmeye aldktan sonra fark edilen hatalar, binada istenmeyen hasarlara neden olur. Katlarn atk su tesisat borularnn tmnn testi bir defada yaplmas en doru yoldur. Fakat yaygn geni denmi atk su tesisat borular blmlere ayrlarak test edilebilir. Atk su tesisat borular kaak testi su ve duman ile iki usulde yaplr.

4.1. Kolon Borularnn Testi

4.1.1. Suyla Testini Yapma
Atk su tesisatnn su ile testi, en emin test tekniklerinden biri olmakla birlikte uygulamas zor ve zaman alcdr. Atk su boru tesisatnn btnn bir defada su ile test etmek mmkn olmaz. Kolon borularnn tmnn testini bir defada yapabilmek iin kat borular kapatlmas gereklidir. Kolon borularnn test basnc 1,5 mSSdur. Denenecek atk su tesisat boru blm 1,5 metre yksekliinde su ile doldurulur. Kaak testi uygulama sresi 30 dakikadr.

58

Resim 4.1: Atk su test tapalar

4.1.2. Dumanla Testini Yapma

Kolon borularnn testinde dumanla yaplan test, su ile yaplan testten daha kolay ve verimli ekilde yaplr. Yal paavra, katranl kt veya duman karan maddeler zel bir haznenin iinde yaklr ve meydana gelen duman tesisata hava fleyici tarafndan flenir. Azlar daha nceden kapatlm olan boru blmnde kaak yerleri varsa dumann yapt grnt ve kokudan kolaylkla tespit edilir. Denemenin baarl olabilmesi iin azlarn szdrmaz olmas ve en yksekteki ak boru azna duman gelir gelmez kapatlmas gerekir. Kaak yerleri fleyiciden ve dumandan uzak duran bir kii tarafndan aranr. Denemede duman basnc 25mmSS olmaldr.

4.2. Daire i Borularn Testi

4.2.1. Suyla Testini Yapma
Atk su tesisatnn su ile testi, en emin test tekniklerinden biri olmakla birlikte uygulamas zor ve zaman alcdr. Atk su boru tesisatnn btnn bir defada su ile test etmek mmkn olmaz. Su ile testte atk su tesisat borular blmlere ayrlarak her kat ayr test edilir. Her blmn test basnc 1,5 mSSdur. Denenecek atk su tesisat boru blm 1,5 metre yksekliinde su ile doldurulur. Test uygulama sresi 30 dakikadr.

59

PVC borular ile yaplm atk su tesisatnn su ve duman ile testinde boru ular tapa ile kapatlabilecei gibi uygun konumlarda adaptr contalarda kullanlabilir. ekil 4.1de atk su tapalarnn kullanl gsterilmitir. Bu tapalardan dz olanlar, boru ularna, dirsekli olanlar atal ilerine, kolonlarn testinde kullanlr. Deneme tapas takldktan sonra kelebek somunu varsa elle yoksa uygun azl anahtarla sklr. Cvata, esnek lastii genileterek boru i yzeylerine bask uygular ve szdrmazl salar.

ekil 4.1: Atk su tapalarnn uygulanmas

4.2.2. Dumanla Testini Yapma

Kolon borularnn testi ile ayndr. Sadece her dairenin blmlerini kendi aralarnda test edilir. Yal paavra, katranl kt veya duman karan maddeler zel bir haznenin iinde yaklr ve meydana gelen duman tesisata hava fleyici tarafndan flenir. Azlar daha nceden kapatlm olan boru blmnde kaak yerleri varsa dumann yapt grnt veya kokudan kolaylkla tespit edilir. Denemenin baarl olabilmesi iin azlarn szdrmaz olmas ve en yksekteki ak boru azna duman gelir gelmez kapatlmas gerekir. Kaak yerleri fleyiciden ve dumandan uzak duran bir kii tarafndan aranr. Denemede duman basnc 25 mmSS olmaldr.

60

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

kinci faaliyette yapm olduunuz uygulamann kaak testini su ve dumanla yapnz.

Ara ve gereler: 1. Uygun apl tapa 2. Su 3. Duman kompresr Atk su tesisat kaak testini yapnz. lem Basamaklar e uygun takm ve aletleri hazrlaynz. neriler Kullanlacak malzemeleri hazrlaynz. Gerekli takmlar hazrlaynz. nce WC grubu atk suyundan balaynz. Tapaya kaydrc srnz. Kapanmayan az kalmamasna dikkat ediniz. Su ile doldurunuz. 30 dakika bekleyiniz. Boru eklerini izleyiniz. Kaak yoksa srasyla banyo ve mutfak gruplarnn kaak testini yapnz.

Su ile kaak testi yapnz.

Duman ile kaak testini yapnz.

Borularn suyunu boaltnz. Duman, duman makinesinde hazrlaynz. Duman makinesi yoksa yal bir stp parasndan kontroll duman kartabilirsiniz. 10 dakika bekleyiniz. Boru eklerini izleyiniz. Srasyla WC, banyo ve mutfak gruplarn test ediniz. Tapalar sknz. i bitirdiinizi retmeninize syleyiniz. 61

Kaak testi iini bitiriniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri 1. e uygun takm ve aletleri hazrladnz m? 2. Su ile kaak testi yaptnz m? 3. Duman ile kaak testini yaptnz m? 4. Kaak testi iini bitirdiniz mi? Dzenli ve Kurallarna Uygun alma 5. Meslee uygun kyafet giydiniz mi? 6. alma alann tertipli, dzenli kullandnz m? 7. Yapacanz ie gre takm ve aparat setiniz mi? 8. Takmlar dzgn kullandnz m? 9. Gerekli gvenlik tedbirlerini aldnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

62

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. Su ile kaak testinde bekleme sresi ka dakikadr? A) 10 dakika B) 15 dakika C) 25 dakika D) 30 dakika Aadakilerden hangisi bina ii atk su tesisat su ile deneme testi basncdr? A) 2,0 mSS B) 5 mSS C) 1,5 mSS D) 1,0 mSS Aadakilerden hangisi atk su tesisat duman testi basncdr? A) 25 mmSS B) 20 mmSS C) 30 mmSS D) 15 mmSS Kaak testi yaplmazsa aadakilerden hangisi daha sonra grlebilir? A) Bir ey olmaz. B) Zamandan kazanlr. C) ilikten kazanlr D) Bina kullanlmaya balannca kaak kabilir.

1.

2.

3.

4.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

63

RENME FAALYET5 RENME FAALYET5

AMA
Bina d atk su tesisatn demeyi renecek, rgar ve kanalizasyon balantsn tekniine uygun olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Rgarlarn yapldklar malzemeleri reniniz. nternetten atk su borusu reten firmalarn sayfalarna giriniz. Aldnz atk su ve kanalizasyonla ilgili ktlar arkadalarnzla inceleyiniz.

5. ATIK SU TESSATI KANALZASYON BALANTISI

5.1. Bina D Atk Su Tesisat
Binann ana boru balant rgarlarndan balayp ehir kanalizasyonunda ya da rtme ukurunda son bulan atk su tesisat boru blmdr. Binann uygun olan eitli yerlerinden kartlan atk su borular, rgarlar aracl ile birletirilerek ehir kanalizasyonuna balanr (ekil 5 .1).

ekil 5.1: Bina d atk su tesisat

64

Bina d atk su tesisatnda kullanlacak boru seimine ve uygulanmasna genellikle yeteri kadar nem verilmez. Bina ii atk su tesisatnn grevini srekli ve tam olarak yapabilmesi, bu blmn salkl almasna baldr. Bina d atk su tesisat yaplrken her trl ihtimaller dikkate alnarak zenle yaplmaldr.

5.1.1. Atk Su Rgarlar

Rgarlar, bina d atk su borularnn dnnde, birden fazla borunun birletirilmesinde ve temizleme bacas olarak kullanlr. Atk su rgarlar 50x50 cm llerinde yaplr. Dz denmi atk su borularna 30 mde bir rgar yaplmaldr. Atk su rgarlar ya ve kuru olarak iki ekilde yaplr.

Ya rgarlar, iine ulalabilir szdrmaz haznelerdir. Yatay borular bu hazneye balanr. Atk su bu haznede dinlendii gibi bu hazneden borulara ulamak ve mdahale etmek mmkndr. Ya atk su rgar ekil 5.2de grlmektedir. Deme altndan giden borulara konan temizleme kapaklarna ulaabilmek iin kuru rgar yaplr. Kuru atk su rgar ekil 5.3de grlmektedir.

ekil 5.3: Kuru atk su rgar

65

5.1.2. Ana Rgarlar

Binann evresindeki atk su rgarlarndan gelen atk sularn topland rgardr. Her binada bir adet ana rgar bulunur. ekli ve ileyii ekil 5.2deki ya atk su rgaryla ayndr. Sadece lleri 80x80 cmdir. Ana rgardan ehir kanalizasyonuna balant yaplr. D atk su borularnn denmesine ehir kanalizasyonuna baland noktadan balanr. Kanalizasyona genellikle uygun yerlerde, balama azlar braklmtr. Bu yaplmam ya da braklan az bulmak mmkn olmamsa, kanala bir delik amak gerekecektir. ehir kanal genellikle beton borudan yaplmtr. Delik sivri ulu bir murla veya krc makine ile dikkatle alr. Buraya, boru apna eit bir kol az hazrlanr ve yerine bol imentolu harla tespit edilir. Aadaki iki ekilde kanalizasyona balant grlmektedir.

ekil 5.4: Atk su borusunun kanalizasyon balants

Resim 5.1: PVC borunun kanalizasyona balanmas

66

Resim 5.2: Bina atk su kanalizasyon balants

67

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

ehir kanalizasyonunda kullanlan bir knk boruya atk su balantsn yapnz.

Ara ve gereler:
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Kum imento Mala 100 mm boru Su terazisi eki Mur

ehir kanalizasyonuna atk su tesisat balantsn yapnz. lem Basamaklar e uygun takm ve aletleri hazrlaynz. Knk boruyu balant iin hazrlaynz. neriler Kullanlacak malzemeleri hazrlaynz. Kullanlacak takmlar hazrlaynz. Knk boruyu alma yerine hazrlaynz. Knk boruyu uygun apta deliniz. Delik kenarlarn boru apna uygun altrnz.

68

 Knk boruya PVC atk su borusunu balaynz. PVC boruyu hazrlanan delie tutunuz. Kenarlarn kk ta paralaryla sktrnz. Kvaml har hazrlaynz. Harc ek yerine sktrarak doldurunuz. Harcn yzeyini dzeltiniz. Yaptnz ii gzlemleyiniz. Grdnz eksikleri gideriniz. Kurumaya braknz. Kirlettiiniz yerleri temizleyiniz. i bitirdiinizi retmeninize syleyiniz.

Ek yerini harla kapatnz.

inizi kontrol ediniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri 1. e uygun takm ve aletleri hazrladnz m? 2. Knk boruyu balant iin hazrladnz m? 3. Knk boruya PVC atk su borusunu baladnz m? 4. Ek yerini harla kapattnz m? 5. inizi kontrol ettiniz mi? Dzenli ve Kurallarna Uygun alma 6. Meslee uygun kyafet giydiniz mi? 7. alma alann tertipli, dzenli kullandnz m? 8. Yapacanz ie gre takm ve aparat setiniz mi? 9. Takmlar dzgn kullandnz m? 10. Gerekli gvenlik tedbirlerini aldnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

69

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Atk su rgarlar hangi amalarla kullanlmaz? A) B) C) D) 2. Atk su borularna dirsek yapmakta Birden fazla kolun birletirilmesinde Temizleme bacas olarak Atk su borularn depolamada

Bina d atk su tesisat nerede son bulur? A) B) C) D) Kanalizasyonda Rgarda Kolonda Binann altnda

3.

Dz denmi atk su borularna ka metrede bir rgar yaplmaldr? A) 20 m B) 25 m C) 30 m D) 35 m Atk su rgarlar arasndaki boru ap en az ka mm olmaldr? A) B) C) D) 100 mm 200 mm 250 mm 300 mm

4.

5.

Atk su borularnn alt hangi malzeme ile doldurulmaldr? A) B) C) D) Killi toprakla naat artklaryla ri talarla nce kumla

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

70

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aada ekli ve lleri verilen atk su boru tesisatnn malzeme listesini hazrlayarak duvar yzeyine deyiniz. Tolerans btn llerde 5 mm

71

KONTROL LSTES
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri 1. Kullanlacak malzemeyi doru listelediniz mi? 2. l doruluu ve tamln kontrol ettiniz mi? 3. Ekleme yerlerindeki geilerin doruluunu kontrol ettiniz mi? 4. Ana pis su borusuna eimi doru verdiniz mi? 5. Kelepelerin yerini tespit ettiniz mi? 6. Kaak testini yaptnz m? 7. i sresinde bitirdiniz mi? 8. Emniyetli alma kurallarna dikkat ettiniz mi? 9. Takmlarn bakmn yaptnz m? 10. Dzenli ve Kurallarna Uygun alma 11. Meslee uygun kyafet giydiniz mi? 12. alma alann tertipli, dzenli kullandnz m? 13. Yapacanz ie gre takm ve aparat setiniz mi? 14. Takmlar dzgn kullandnz m? 15. Gerekli gvenlik tedbirlerini aldnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

72

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. B C A B D C A

RENME FAALYET2NN CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. A B C D C D

RENM FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 szge beton ya ayrclar Kanalizasyon - rgar

RENME FAALYET4N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. D C A D

RENME FAALYET5N CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 73 D A C B D

KAYNAKA KAYNAKA
KKALI Rknettin, Mimarn Tesisat El Kitab, Issan almalar Nu.: 238, stanbul, 1999. KKALI Rknettin, Shhi Tesisat, Issan almalar Nu.: 147, stanbul, 1997. KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi Ve lem Yapraklar Snf II., Devlet kitaplar Mdrl, stanbul, 2004. SIDAL Cavit, Etem Sait Z, Shhi Tesisat ve Istma Blm Bilgi lem Yapraklar Snf II, GTEF Ankara, 1987. SIDAL Cavit, Etem Sait Z, Yapda Shhi Tesisat, Emel Matbaaclk, Ankara, 1984. TMMOB Makine Mhendisler Odas, Shhi Tesisat Proje Hazrlama Teknik Esaslar,Yayn Nu.: 122, stanbul, 1987. Tesisat Detaylar, mar ve skn Bakanl Mesken Genel Mdrl Proje ve naat Dairesi 8.

74