DOKUZ EYLL N VERS TES FEN B L MLER ENST TS

OK KATLI YKSEK YAPILARDA KULLANILAN KALIP S STEMLER N N RDELENMES

Nuray BENL

Aralk, 2005 ZM R

OK KATLI YKSEK YAPILARDA KULLANILAN KALIP S STEMLER N N RDELENMES

Dokuz Eyll niversitesi Fen Bilimleri Enstits Yksek Lisans Mimarlk Blm, Yap Bilgisi Anabilim Dal

Nuray BENL

Aralk, 2005 ZM R

ii

YKSEK L SANS TEZ SINAV SONU FORMU NURAY BENL , tarafndan YRD.DO. DR. NESL HAN GZEL ynetiminde hazrlanan OK KATLI YKSEK YAPILARDA KULLANILAN KALIP S STEMLER N N RDELENMES balkl tez tarafmzdan okunmu, kapsam ve nitelii asndan bir Yksek Lisans tezi olarak kabul edilmitir.

Yrd. Do. Dr. Neslihan Gzel Ynetici

Do. Dr.S. Cengiz Yesgey Jri yesi

Do.Dr. H. Murat Gnaydn Jri yesi

Prof.Dr. Cahit HELVACI Mdr Fen Bilimleri Enstits

iii

TEEKKRLER Tez almam srecinde deerli bilgileri ve katklaryla aratrmalarma destek olan Sayn Yrd.Do. Dr. Neslihan Gzele ve almakta olduum F YAP naat irketi sahibi brahim Kayhana ve alanlarna bana gsterdikleri hogr ve anlay iin teekkr ederim. Aratrmalarm srasnda bana yardmc olan kalp irketlerine; Peri, Doka, n-tek, zmsan, Pelit, Teknik-el ve DEMSAR naat irketinden Haldun zyurta , Demirer naattan Mustafa Sakzllara teekkr ederim. Son olarak yaamm boyunca maddi, manevi desteini ve anlaylar iin btn aileme sonsuz teekkrlerimi sunarm.

Nuray BENL

iv

AN EVALUATION OF FORMWORK SYSTEMS USED IN MULTI-STORY BUILDING ABSTRACT After invention of the reinforced concrete construction methods there were big progresses. Begins to make high buildings that can not be made by solid construction method. Because of the increase of population in the cities, decrease of the improvement ground plot and seeing high-rise building a prestige symbol ; increase of tendency raising higher in vertical displacement. Due to the improvement of construction method, concrete quality, formwork, construction plant and equipment; multistory high-rise building getting to expand. Necessity of completion in short time, repetition of the same floor plan, necessity of decreasing the labour cost, modern formwork systems has been developed at this buildings Or formwork systems which used in other buildings has been adapt to high-rise buildings. At this thesis enclosure high-rise building development, structural systems, modern formwork systems and selection criterions analyzed. At reinforced multistory high-rise buildings structural system determined as: braced frame, shear wall, core and outrigger, tubular systems. Formworks which used in vertical displacement determined as: conventional formwork, gang formwork, climbing formwork, sliding formwork and tunnel formwork. Formwork systems which used in horizontal displacement: conventional, metal flooring, flying formwork and column mounted shoring systems. At this study steps was followed: At first chapter, an entrance was made for subject, aim, scope and methods explained which used in the study.

At second chapter, structural systems which used in concrete, high-rise building establish and classified. At third chapter modern formwork systems established and classified. Given acknowledge about construction plant, equipment and concrete materials which used in site. At forth chapter selection criterions determined for formwork systems used insitu. These criterions are investigated with tables. At fifth chapter high-rise building examples which were built in Turkey and World examined for formwork systems, construction systems and construction steps. And the examples compare with each other. At final chapter, the conclusion of the thesis is in which general evaluations were presented. Key words: Formworks, high-rise building, construction technology

vi

OK KATLI YKSEK YAPILARDA KULLANILAN KALIP S STEMLER N N RDELENMES Z Betonarmenin bulunmasndan itibaren yapm tekniklerinde ok byk ilerlemeler grlmtr.Yma yapyla ulalamayacak yksekliklerde binalar yaplmaya balanmtr. Kent iinde artan nfus, azalan imarl arsalar ve yksek katl binalarn prestij gstergesi olarak grlmesi nedeniyle deyde ykselme eilimi artmtr. Yapm tekniklerindeki, beton kalitesi, kalp, i makine ve ekipmanlarndaki gelimeye paralel olarak ok katl yksek yaplar yaygnlamaktadr. Bu yaplarn genelde ksa zamanda bitirilme zorunluluu, ayn kat plann ok sayda tekrar ediyor olmas, iilik maliyetlerinin drlmesi gereklilii ile modern kalp sistemlerinin kullanlmas kanlmaz olmutur. Bu tez kapsamnda yksek katl yaplarn geliimi, tayc sistemleri, modern kalp sistemleri ve seim kriterleri incelenmitir. Betonarme ok katl yksek yaplarda tayc sistemler; ereve, perdeli, ereveli perdeli, ekirdekli, tbler sistemler olarak tespit edilmitir. Deyde kullanlan kalp sistemleri; taklr sklr kalplar, kayar kalplar ve trmanr kalplardr. Yatayda kullanlan kalp sistemleri; taklr sklr, tnel kalplar, masa ve ekmece kalplardr. Bu almada u admlar izlenmitir: Birinci blmde genel bir giri yaplarak konu tantlm, amalar kapsam ve almada kullanlan yntemler anlatlmtr. kinci blmde betonarme yaplarda grlen tayc sistemlerin tanm yaplm ve snflandrlmtr.

vii

nc blmde modern kalp sistemleri tantlm ve snflandrlmtr. naatlarda kullanlan yardmc ekipmanlar ve beton malzemeleri hakknda da bilgi verilmitir. Drdnc blmde ok katl yksek yaplarda kalp seimini etkileyen kriterler belirtilmitir. Bu kriterler tablolarla incelenmitir. Beinci blmde,Trkiyede ve Dnyada yaplm ok katl yksek yaplar; tayc sistem, kullanlan kalp sistemleri ve yapm aamalar bakmndan incelenmitir. Bu rnekler kendi aralarnda karlatrlmlardr. Sonu blmde tez almasndaki amalar dorultusunda elde edilen veriler deerlendirilmitir. Anahtar kelimeler: Kalplar, yksek bina, yapm sistemleri

viii

 NDEK LER Sayfa TEZ SONU FORMU.....ii TEEKKRLER.....iii ABSTRACT .......iv Z....vi

BLM B R G R ....1 1.1 almann Amac..2 1.2 almann Kapsam......2 1.3 almann Yntemi...............2 BLM K -YKSEK YAPILAR VE YAPIM S STEMLER N N

NCELENMES ..............................................3 2.1 Yksek Yap Tanm........3 2.2 ok Katl Yaplarn Geliimi ve Sebepleri........4 2.3 Tayc Sistem Tanm......7 2.4 ok Katl Yaplarda Tayc Sistem Tasarm......8 2.4.1 ok Katl Yap Tasarmn Etkiyen Faktrler.9 2.4.2 Dey Yklerin Aktarlmas..........9 2.4.3 Yatay Yklerin Aktarlmas..............10 2.5 Betonarme Malzemeli Yksek Binalarda Tayc Sistemler......11 2.5.1 ereve Sistemler.................12 2.5.2 Perde Duvarl Sistemler........13 2.5.3 Perde ve ereveli Sitemler..........14 2.5.4 ekirdek Sistemler........15 2.5.5 Tp Sistemler:...........16 2.5.6 Modler (Demet) Sistemler..........18 2.6 Yksek Katl Yaplarda Deme Sistemleri........18 2.6.1 Kirili Demeler......19

viii

2.6.1.1 Tek Dorultuda alan, Kirilere Oturan Demeler.....19 2.6.1.2. ki Dorultuda alan, Kirilere Oturan Demeler......20 2.6.2. Perdelere Oturan Demeler........20 2.6.3. Dili Demeler.......21 2.6.3.1 Nervrl Demeler (Tek Ynde dili demeler)...21 2.6.3.2 Kaset Demeler ( ki ynde dili demeler)...22 2.6.3.3 Tablal Kirili Demeler.....22 2.6.4 Kirisiz Demeler Mantar Demeler....23 2.6.5 n germeli ve Son Germeli Demeler.......24 BLM - MODERN KALIP S STEMLER .....26 3.1 Kalplar Hakknda Genel Bilgiler ...........27 3.1.1. Kalba Etkiyen Ykler.....29 3.1.1.1Dey Ykler.........29 3.1.1.2 Yanal Ykler.....30 3.1.1.3 zel Ykler.......31 3.2.Kalp eitleri..32 3.3 Modern Kalp Sistemleri..33 3.4 Taklr-Sklr Kalplar.......34 3.4.1.Dey Elemanlarn Yapmnda Kullanlan Taklr Sklr Kalplar...35 3.4.1.1. Perde Kalplar.35 3.4.1.2.Kolon Kalplar.46 3.4.2 Yatay Tayc Elemanlarn Yapmnda Kullanlan Kalplar...49 3.4.2.1.Kiri Kalplar.......50 3.4.2.1.1 ereve Kalplar (Modler Panolar).....50 3.4.2.1.2 Sk Kirili Endstriyel Ahapla Tanan Kiri Kalplar...51 3.4.2.2 Deme Kalplar......52 3.4.2.2.1 Sk Kirili Endstriyel Ahapla Oluturulan Deme Kalb.......52 3.4.2.2.2 Masa Kalplar.......55 3.4.2.2.3 ekmece Kalplar......59 3.5 Tnel Kalplar......60

ix

3.5.1 Tarihesi...60 3.5.2 Kalp Elemanlar.......61 3.5.3 Tnel Kalp .Sistemlerinin Boyutlar.......61 3.5.4 Tnel Kalp Sistemin Statik zellikleri.......62 3.5.5 Tnel Kalpta Boyutsal Olanaklar ve Farkl Yap Boyutlarna Uyum....................63 3.5.6 Tnel Kalp Sistemlerin Yapm Yntemleri........65 3.5.7 Tnel Kalbn Salad Yararlar.....66 3.5.8. Tnel Kalbn Snflandrlmas...68 3.5.8.1 Tam Tnel Kalplar ......68 3.5.8.2 Yarm Tnel Kalp............69 3.5.9 Tnel Kalpla Tasarm Yaplrken Dikkat Edilecek Noktalar.........70 3.5.10 Tnel Kalplar Kurulu ekilleri.....71 3.6 Kayar Kalplar..........72 3.6.1 Kayar Kalp Tanm......72 3.6.2 Kayar Kalb Oluturan Balca Elemanlar..........74 3.6.3 Kayar Kalplarda Dikkat Edilecek Unsurlar.............................................75 3.6.4 Sistemin Avantajlar.76 3.6.5 Sistemin Dezavantajlar....76 3.7. Trmanr Kalplar........76 3.7.1. Elle Trmanr Kalp (Askerli) Sistemleri.....77 3.7.2 Vinle Trmanr Kalplar..79 3.7.3 Hidrolik Trmanr Kalplar.......80 3.8 Kayar Kalplar ve Trmanr Kalplarn Farklar.......81 3.9. Kalp Firmalarnn rnleri....82 3.9.1. Doka Kalp Sistemleri.....82 3.9.2. Peri Kalplar.......84 3.10 Kalbn Sklmesi......86 3.11 Kalbn Kurulmasnda ve Sklmesinde Dikkat Edilecekler.....87 3.12 Kalp Elemanlar....88 3.12.1. Kalp Yzeyi..88

3.12.1.1 Prese (Sunta) Plaklar ..88 3.12.1.2 elik Kalp Yzeyleri ....91 3.12.1.3. Sa Kalp Yzeyleri ..92 3.12.1.4. Alminyum Kalp Yzeyleri ........92 3.12.1.5 Dier Kalp Yzeyleri .......92 3.13 Kalp Tayclar.......94 3.13.1. Dikmeler....94 3.13.2. Kalp Kirileri....95 3.13.3. Payandalar ....95 3.14. Balant Elemanlar ......97 3.14.1. Kuaklar ....97 3.14.2. Kelepeler..........97 3.14.3. Gergi Bulonlar..........97 BLM DRT- KALIP SE M KR TERLER .....98 4.1.Dey Kalp Sistemlerinin Seimi.....100 4.2 Yatay Kalp Sistemlerinin Seimi......102 4.3 Dey Ve Yatay Kalp Sistemlerinin Seimini Etkileyen Kriterler...103 4.3.1 Binann Tasarm: ......103 4.3.2 Tanm.103 4.3.3 Yerel artlar...106 4.3.4 Destekleyen Organizasyonlar ....106 4.4 Tablolar Kullanarak Uygun Kalp Sisteminin Seilmesi......108 4.4.1 Dey kalp sistemlerinin seim tablosunun yorumu.117 4.4.2 Yatay kalp sistemlerinin seim tablosunun yorumu.119 BLM BE YKSEK KATLI YAPI RNEKLER N N NCELENMES ....123 5.1 Beytem Yap Residence, ili, stanbul,Trkiye...........123 5.2 Grel Residance, zmir, Trkiye....126 5.3 Sun Plaza, Maslak, stanbul, Trkiye.....128 5.4 Kanyon Projesi , stanbul, Trkiye....132

xi

5.5.Trkiye Bankas Genel Mdrlk Kompleksi, stanbul, Trkiye......136 5.6 Konya Hilton Oteli, Konya, Trkiye..139 5.7 Metrocity, 1. Levent, stanbul, Trkiye 141 5.8 Bykhanl Otel, Kozyata, stanbul, Trkiye.143 5.9 My world, Ataehir, stanbul, Trkiye...145 5.10 Maviehir Toplu Konutlar, Bostanl, zmir....146 5.11 Petronas Kuleleri, Kuala Lumpur, Malezya148 5.12 Turning Torso, Malm, skandinavya.....151 5.13 Tour EDF, Paris, Fransa...154 5.14 East Eria Tower, Chicago,Amerika.157 5.15 German Post Tower , Bonn, Almanya.....159 5.16 Burj Dubai, Dubai....161 5.17.rneklerin Karlatrlmas.163 BLM ALTI SONU...173 KAYNAKLAR

xii

BLM B R GR nsanlarn barnma, alma, al-veri ve elence gibi ihtiyalarn karlamak iin gerekli mekanlar oluturmak inaat sektrnn grevidir. Bu sektr, Dnyada ve Trkiyede her zaman nemini korumutur. Endstri devriminden sonra, kylerdeki nfusun ehirlere g etmesiyle, ehirlerde konut a ortaya kmtr. Avrupada II. Dnya savandan sonra artan bu ak, Trkiyede 1950li yllarda kyden kentte gle artmtr. ehirlerde bu nfus artndan sonra, ehir merkezinde imarl arsa bulmak zorlamtr. Bu yzden mevcut arsalara daha fazla konut sdrma yoluna gidilmitir. Bu ama ancak deyde ykselmeyle mmkn olabilir. ekmeye ve basnca alabilen, yangna kar dayankl betonarme malzemenin icad ile ykselme eilimi daha da artmtr. Betonarme malzemenin kendisine form verilebilmesi iin gerekli olan kalplar, bir zorunluluk haline gelmitir. nceleri tamamen ahaptan yaplan kalplarn ekonomik, hzl ve kaliteli sonular oluturmad zaman iinde anlalmtr. Kk lekli inaat irketlerine hala kullanlmakta olsa tercih etmektedir. Yksek yaplarda; uygulamalarn zor olmas, kullanlan malzemelerin standartlara uygun olma, yapm srelerinin ksaltlma ve ii gvenliini salama zorunluluu olduu iin modern kalp sistemlerini tercih etmek daha mantkldr. Pratik detay zmlerine ve fazla kullanm saysna sahip olan kalp sistemleri yksek katl yaplarda tekrar eden kat says ok olduu iin avantajldrlar. Modern kalp sistemleri malzeme fiyatndan ok, i gcnden ve erken i bitirmenin salad avantajlarla n plana kmaktadr. da, byk irketler endstrilemi modern kalp sistemlerini

1.1.almann Amac: Bu tezin amac, betonarme malzemeli ok katl yksek yaplarn tayc sistemlerinde irdelenmesidir. Ayrca, yksek yaplar iin geerli olabilecek kalp seimini etkileyen kriterlerin belirlenmesidir. Bu kriterler ile tasarmcya ve ykleniciye retecekleri bina tipi ve tayc sisteme uygun kalp tipinin seiminde kolaylk salayacak bir irdeleme sunmaktadr. 1.2. almann Kapsam: Bu tez kapsamnda ok katl yksek yaplar zmir Bykehir ynetmeliine uygun olarak 13 kat ve zeri olan yaplar olarak kabul edilmitir. Kalp sistemleri olarak endstrilemi modern kalp sistemleri incelenmitir. rneklerde betonarme ve kompozit malzemeli binalar incelenmi, elik binalar tez kapsam dnda tutulmutur. ncelenen kalp sistemlerinde ok katl yksek yaplarda kullanlmayan kalp sistemleri ve geleneksel yapm yntemleri de tez kapsam dnda tutulmutur. 1.3. almann Yntemi: Bu tez almasnda yntem olarak, literatr taramas, internet aratrmas yaplmtr. Kalp imal eden firma yetkililerinden rnleri hakknda bilgi alnmtr. ok katl yksek yaplarda antiye eflii yapan uzmanlarla yerinde grlmek suretiyle proje ve yapm aamalar hakknda bilgi edinilmitir. Yurt iinde ve dnda baz yksek katl bina rnekleri, tayc sistemi ve kullanlan kalp sistemleri asndan incelenmitir. Bu rneklerde kalp seimine etki eden faktrler aratrlmtr. kullanlan kalp sistemlerinin ve uygulama aamalarnn

BLM K YKSEK YAPILAR VE YAPIM S STEMLER N N NCELENMES 2.1 Yksek Yap Tanm Council on Tall Buildings and Urban Habitat adl kitapta yksek yap tanm: Yksek bir yap; ykseklii ile evresindeki binalardan farkl bir tasarm, konstrksiyon ve kullanm koullar oluturan bina olarak tanmlanr. Almanyada en st kat demesinin, binann oturduu zeminden ykseklii 22 metre ve daha fazla olan binalar Yksek katl bina olarak tanmlanmaktadr. Byle bir snr konulmasnn sebebi, ykseklii bu snr aan binalarn tayc sistemlerinin dey yklere kyasla daha nem kazanmasdr. Genelde Yakn ve uzak evresini; fiziksel evre, kent dokusu ve her trl alt yap ynnden etkileyen bir yap tr olarak tanmlanmaktadr. (Alarin, 1991) Kentsel evrede biri dierine oranla daha yksek olan ve siluette nc boyutta farkllaarak ayn zamanda bir nirengi nitelii de tayan yaplara yksek yaplar denilmekte ise de, bu greceli bir tanmdr. nk ait olduu dnem iinde yeni yaplan yksek yaplar karsnda bu zeliini kaybedebilir. (Erbil, zaydn, Ulusay, 1989) ABDdeki yap kurallarna gre, yksek yap evredeki yap st snrn genellikle 12 kat aan yaplardr. (Ylmaz, 1998) zmir Byk ehir Yksek Katl Yaplar Ynetmeliinde ise Son kat tavan deme kotu 30.8 m.yi ve/veya toplam kat adedi 13 aan (13. kat hari) yaplardr. olarak tanmlanmtr. Bu tez kapsamnda yksek katl yaplar ynetmelie uygun olarak 13 katn zeri olarak kabul edilmitir.

2.2 ok Katl Yaplarn Geliimi ve Sebepleri Yksek yaplarn oluum srecinde, yaplarda ok katllamay salayan pek ok etken vardr. Bu etkenlerden en nemlisi gelien teknolojidir. Yma yaplardan ok katlla gei, yksek katl binalara ilk gei olarak kabul edilmektedir. Yangna kar korumadaki yenilikler, asansrn ve hidroforun icad, havalandrma sistemlerinin geliimi, statik tasarm yntemlerinin teknolojiyle birlikte gelimesi, sismik tasarmn ileri seviyelere ulamas, beton kalitesindeki srekli iyilemeler yksek katl yaplarn yapmn daha da kolaylatrmtr. Dnyann her yerinde yaanan kyden kente g, hzl ehirlemenin balca nedenidir. ehirlemeye paralel olarak hzl art gsteren nfus younluu yapm alanlarnda belirgin bir yetersizlie neden olmutur. Bu yetersizlik arsa speklasyonunu ve arsa fiyatlarndaki ar ykselmeyi beraberinde getirmitir. Bu koullarda dikey geliim en iyi zm olarak grlmtr. Bylece daha kk arsada daha fazla insan barndrabilecektir. Balangta bu nedenle ykselen yaplar, daha sonralar sahiplerinin prestij ve g simgesi olarak kullanlmaya balanmtr. Yksek katl binalar gnmzde daha ok bu sebeplerle yaplmaktadrlar. Yksek katl yaplarn tarihine bakldnda, endstri devriminin bir ihtiyac olarak ortaya kmtr. 1850li yllarda nce demir sonra elik ereveler kullanlmtr. Ar yma duvarlarn yerini elik ereveler ve cam kaplamalar almtr. 1885te Mimar William Le Baron Jenneyin Chicagoda yapt, tamamen elik erevelerden oluturduu, Home Insurance Buildingi hemen hemen btn literatr ilk gkdelen olarak kabul edilmitir. (Aytis, 1989) 18851930 yllar arasnda asansrn icad, tayc sistem olarak eliin kullanlmas, hidrofor sisteminin icad ve yangn gvenlii alarndan nemli gelimeler salanmtr. 1890 ylnda Pulitzer Binas (ekil 2.1) ile birlikte bina ykseklikleri artm, narinlik oranlar bymeye balamtr.(ke,1989)

19301960 yllar arasnda serbest bro mekanlarna ihtiya duyulmaya balanmasyla, daha ok toplu konut ve bro yaplar arlk kazanmtr. Yksek mukavemetli elik, ngermeli betonarme tayc sistemlerde kullanlmaya balanmtr. Bu srada meydana gelen II. Dnya Sava sonrasnda ortaya kan konut ihtiyac ise deyde geliimi krklemitir. Bu yllar arasnda yaplan Chrysler Building, (ekil 2.2) Birlemi Milletler Sekreterlii, Rockfeller Center ve Empire State Building dnemin nemli binalarndandr. Empire State Building 381 metre ykseklii ile ok uzun bir sre dnyann en uzun binas olmutur. Yalnz uzun sre binann kiralk katlarnn dolmamas kullanc gereksinmelerinin de gz nne alnmas gerekliliini ortaya karmtr. (Aytis, 1989) 1960l yllardan gnmze kadar olan srete ise ekonomik ynden bir rahatlama grlmtr; bylece fonksiyona daha fazla nem verilmeye balanlmtr. Ayrca beton kalitesinin ykselmesi, yatay ve dey olarak byk aklklara beton pompalayan pompalarn faaliyete gemesi, hafif betonun gelitirilmesi, eitli katk maddeleriyle beton ilenebilirliinin ykseltilmesi, kendi kendine trmanan kalplarn gndeme gelmesi ve prefabrikasyonun gelimesi yksek yap teknolojisini gelitirmitir. Bunlara ek olarak, bilgisayarda hesaplama yntemlerinde nemli gelimeler kaydedilmitir. Cephede yanstc camlarn kullanlmas ve alminyum giydirme cephelerin uygulanmas bu dneme rastlamaktadr. (ke,1989) Beton kalitesindeki iyilemeler ve gelien teknoloji betonarme yksek yaplar iin gelime an balatmtr. Betonarme binalara rnekler: 1963te Chicagoda 180 metre yksekliinde Marina City Kuleleri (ekil 2.3); 262 metre yksekliinde Water Tower (Chicago); New Yorktaki 247 metre yksekliindeki City Spire; Chicagodaki 288 metre yksekliindeki 311 South Wacker Drive Binasdr (ekil 2.4). 1970lerde yksek binalarda birden ok fonksiyonun bir arada zlmesi yoluna gidilmeye balanmtr. Bylece sadece alma saatlerinde aktif olan yksek yaplar yerine her saat iinde yaanlan yaplar hedeflenmitir. Yine bu yllara kadar prizma eklinde yaplan binalara farkl formlardaki binalar da eklenmitir.

Avrupada ise 1960lardan itibaren yksek yaplar yaplmaya balanmtr ve Amerikadan daha ll bir ekilde gelimitir. Avrupann en nemli yksek binalar BMW binas, Pireli Binas, Canary Wharf Tower, Paris Tour Fiat binasdr.

ekil 2.1 Pulitzer Binas

ekil 2.2 Chrysler Building

ekil 2.3 Marina City

ekil 2.4 South Wacker Drive

ekil 2.5 Harbiye Orduevi

Trkiyede ise yksek yaplar 1950li yllarda gndeme gelmitir. 1970lerin ortalarna kadar 25 kat gemeyen yaplar yaplmtr. 19751985 yllar arasnda kat saylarnda snrl da olsa artlar dikkati eker. Trkiyedeki yksek binalarn balcalar: Ankaradaki Emek Han (1965 yl, 23 kat, 73 metre), Bankas Genel Mdrlk Binas (1976 yl, 26 kat, 95 metre), stanbulda Sheraton Oteli (1973 yl,

26 Kat, 95 metre), Odakule Merkezi (1975 yl, 21 kat, 67 metre), Etap Marmara Oteli (1976 yl, 28 kat, 90 metre), Etab stanbul Oteli (26 kat, 68 metre), Harbiye Orduevi (28 kat, 88 metre) (ekil 2.5), Mersin Metropoli (52 kat)dir. (Aytis, 1989) 2.3 Tayc Sistem Tanm Birbirine bal tayc elemanlarn 3 boyutlu olarak eitli varyasyonlarda bir araya gelmesinden meydana gelen sistemlerdir. Tayc sistemin birincil grevi zerine etkiyen ykleri etkin, gvenli ekilde karlamak ve bunlar temele aktarmaktr. Bu yzden tayc sistem aadakileri koullar yerine getirmelidir. (zgen, 1989) 1. Dinamik ve statik dey ykleri tamak 2. Rzgr ve depremin yaratt yanal ykleri tamak 3. Scaklk ve bzlmeden ortaya kan gerilmelere kar dayankl olmak 4. ten dtan gelen patlama ve darbe etkilerine kar dayankl olmak 5. Nem ve yorulma etkilerine kar dayankl olmaktr. Bunlarn yan sra tayc sistem aadakilere de cevap vermesi beklenir: 1. Kullanc ve yapnn sahibine uygun olarak mimari ihtiyalara cevap verebilmeli 2. Dey ve yatay ulamn yan sra stma, soutma, havalandrma, elektrik, shhi tesisat gibi servis sistemlerine olanak salamal 3. Kolay ve hzl yapma olanak vermeli 4. Yangna kar dayankl olmal 5. Zemine gre doru temel sistemi yaplmal 6. Ekonomik olmaldr. (Aktulu, 1989) Tayc sistem tasarmnda dikkat edilecek konular ok eitlidir. Yapnn fonksiyonu, bulunduu yer ve kullanlacak malzeme seimi iin nemlidir. Tamas gereken ykler ve binaya etkileri iyi hesaplanmaldr. Binann ykseklii ve yapm yntemi de tayc sistem seimini etkilemektedir.

Yksek binalarda geni aklk geme, binann kullanmnda esneklik salad iin tasarmclar ve kullanclar tarafndan istenilen bir zelliktir. Yksek katl yaplarda tayc sistem seilirken ykseklii baz farkl faktrlerde gz nne alnmaldr. Bu srete kesin basit bir yntem yoktur. Tasarm ekibi gemi literatre, deneyimlere, hayal glerine dayanarak en iyi zm bulur. Tayc sistemi elik, betonarme ya da kompozit malzemeden yaplm olabilir. 2.4 ok Katl Yaplarda Tayc Sistem Tasarm ok katl yaplar dey ve yatay yklere gre hesaplanmaldr. Rzgr, deprem gibi yatay ykler ykseklie gre daha hzl artar ve tayc sistemlerde telenmeler oluturur. Bu nedenle belirli bir ykseklikten sonra yap mukavemetinin yan sra, yatay yklere kar da yeterli rijitlik salanmaldr. ok katl yaplarda tayc sistem, tm olarak dey kuvvetlerin oluturduu basn ve yatay kuvvetlerin dourduu eilme etkisinde, zeminden ankastre bir konsol kirie benzetilebilir. Dnme, eilme kayma etkilerinin yan sra, dey yklerin oluturduu basn kuvvetleri etkisinde bir konsoldur. (ekil 2.6)

ekil 2.6 a. Konsol eilmesi, b. Kiri ve kolonlarn eilmesi, c. ereve almas

Tayc sistem tasarmnda, sistem elemanlarnn boyut hesabnda yatay yklerin pay, dey yklerin tanmas iin gerekli olandan teye gememelidir. Bu nedenle

ykseklikte artan deprem ve rzgr kuvvetlerinin karlanmas, artan eleman boyutlar ile deil, tayc sistemin etkinlii ile salanmaldr. Yksek katl bir yap tasarlanlrken; ilev, estetik, ekonomiklik, tayc etkinlii, yapm kolayl gibi genel kriterlerin yan sra mekanik ve shhi donanm sistemlerinin de gz nne alnmas gereklidir.

2.4.1 ok Katl Yap Tasarmn Etkiyen Faktrler Yksek katl yaplarda taycln yannda mimari ve teknik dier etkileyen faktrler gz nne alnmaldr. Bu faktrlerin iinde ilevsel zm, strktrel etkinlik, estetik, yapm kolayl ve ekonomi balcalar olarak saylabilir. Bunlardan baka baz teknolojik etkenler vardr. 1.Genel ekonomik etkenler, 2.Zemin koullar, 3.Yapnn geometrik formu ve ykseklik/ genilik (narinlik)deeri, 4.Fabrikasyon ve yapm, 5. Mekanik donanm sistemleri, 6.Yangndan korunma, 7.Yerel koullar, 8.Yerel malzeme fiyatlar ve olanaklar, (zgen,1989) 2.4.2 Dey Yklerin Aktarlmas Yapda dey strktr elemanlar, st ste konmu yatay dzlemlerdeki ykleri toplayarak zemine ve temellere aktarr. Bu aktarmann dengeli olmas iin, her katta yklerin dey tayclara aktarld noktalar dzenli olmaldr. Ancak bu noktalarn dalmnda strktrel etkinliin yan sra, mimari adan kat kullanm da ynlendirici olmaktadr.

10

Her katn dey tayclar, daha st katlardan gelen yklerin toplamn tamaktadr. Bu nedenle alt katlara inildike, tanan ykler artacandan, bunlara bal olarak dey tayclarn kesitleri de byr. ok katl yapda, dey tayc olarak yalnz kolonlar (ereveler) kullanldnda, belli bir katn altnda, byyen kolon kesitleri nedeniyle, kullanlan deme alanlar nemli lde azalmaktadr. Bu tayc sistem ve kullanm asndan nemli bir problemdir. ok katl yaplarda tasarm, katlardaki meknlarn yeniden tasarlanmas gerekebilecei ve ofis binalarnda zellikle serbest aklkl byk alma meknlar istendii iin dey tayclarn mmkn olduunca ok aklk geen, ince elemanlardan oluturulmas istenmektedir. Dey tayclar en ok etkileyen faktrler; merdiven evleri, asansrler, mekanik, shhi tesisat aftlar ve d cephe cidarlar gibi dey ekirdeklerdir. ok katl yksek binalarda tayc sistem teknik donanm ve sirklasyon sistemi ile birlikte dnlmelidir. Binann tayc sisteminin seim karar btn bu etkenlerden etkilenmektedir. Katlarn kolonlara tanmas yerine aslmasyla, yk tayan elemanlarn kesitlerinde nemli lde azalmalar elde edilmektedir. Bu durumda ise ekirdekten dolayl yk aktarm zorlanmaktadr.(zgen, 1989) 2.4.3 Yatay Yklerin Aktarlmas ok katl yaplara rzgr ve deprem gibi yanay ykler daha fazla etkilemektedir. Zemin yzeyinin engebesi rzgr hzn azaltmakta ve hz azalan rzgr ktlesi de daha stteki hava tabakasnn hzn azaltmaktadr. Ama belli bir ykseklikten sonra rzgr araziden hi etkilenmeden binaya gelir. Yapya etkiyen toplam dey yk ve yatay kuvvetlerin bilekesi, yap alannn iinde kalmaktadr. Bileke ne kadar yatksa devrilme olasl o kadar yksektir.

11

Tablo 2.1 Yap ykseklii-rzgar-dinamik basn deerleri

Zeminden ykseklik (m) 0-8 9-20 21-100 >100

Rzgar Hz V (km/saat) 100 130 150 165

Dinamik Rzgar Basnc, q(kgf/m2) 50 80 110 130

Yatay kuvvetlerin neden olduu kayma etkileri, konsol kiriin en kesitleri olan deme dzlemlerinin diyafram eklinde almas ile tayc dey elemanlara iletilmektedir. Konsol kirite eilme etkisi, kuvvetin etkidii tarafta ekme, dier tarafta basn dourur. Yatay yklerden oluan moment diyagram en byk deeri zeminde olumaktadr. Bunun sonucunda ad geen ekme ve basn etkileri de en altta en byk deerlerine ularlar. Genel olarak bir yapya tayc sistem seerken ve bu tayc sistemi boyutlandrrken, yap mhendisinin ncelikli dnd, yapnn dey ykler iin yeterince gvenlikli olmasdr. nk yap mr boyunca daima dey yklere maruz kalacaktr. Tayc sisteminin boyutlandrlmasnda, yapnn ayakta kalabilecek yeterlilie sahip olup olmad kontrol edilir. Yap fazla yksek olursa veya depremsellii yksek olan blgelerde ina edilmise, yatay yk etkilerinin bymesi nedeniyle dey yklere gre boyutlandrlan yap yetersiz kalabilir, bu durumda yatay yk etkilerini gvenle tamaya ynelik zel tayc nlemler almak gerekebilir.

2.5 Betonarme Malzemeli Yksek Binalarda Tayc Sistemler Betonarme; ekonomiklii, form eitlilii, fonksiyonu, yangna kar dayanm direnci zellikleri ile evrensel bir yap malzemesi haline gelmitir. Perde duvarlar ve tp sitemler gibi daha uygun tayc sistemler, kimyasal katklar, yksek mukavemet ve hafiflie sahip beton sayesinde ok katl betonarme yaplarn ykseklikleri byk bir oranda arttrlabilmitir. Yksek dayanml beton ile duvar kalnlnn minimuma

12

inmesi salanabilmi olmas kat alannda kazanlar salamtr. (Trkmenolu, 1999)

2.2 Betonarme malzemeli yksek binalarda tayc sistem snflandrlmas

Gnmzde kullanlan pompalama teknolojisi, yksek dayanml betonun belli yksekliklere kolaylkla ulamasn salamaktadr. Betonarme yaplarn yangndan korunumu zaten her inaata koyulan pas paylaryla kolaylkla salanmaktadr. Tayc sistemin yangndan korunmas iin baka bir nleme gerek kalmamaktadr. elik konstrksiyona gre karmak kaynakl veya souk birleimli detaylarn getirdii zorluklardan uzaktr. Bylece daha az kalifiye elemana ihtiya vardr. Betonarme yksek katl binalar tayc sistem asndan 5 gruba ayrlr. Bunlar: 1. ereve sistemler 2. Perde duvarl sistemler 3. ereve ve perde duvarl sistemler 4. ekirdek sistemler 5. Tbler Sistemler 2.5.1.ereve Sistemler ok katl betonarme yaplarda, ereve sistemler, dey kolon ve yatay kirilerden oluur. Bu elemanlar, birbirine rijit olarak balanmtr. Bu sistemin avantaj, mimari tasarm esnasnda, pencere ve kap gibi boluklarn dzenlenmesinde, ok daha esneklik salayabilmesidir. Etkin bir ereve sistem oluturabilmek iin bina cephesinde dar aralkl kolonlar ve derin kiriler kullanlabilir. erevelerin

13

mukavemeti kolon ve kiri lleriyle doru orantl, kolon akl ile ters orantldr. Bu sistemde tasarlanan yaplar, 60 kata kadar statik adan uygulanabilir olsa da bir yap iin seilecek olan tayc sistemin ekonomik adan uygunluu dikkate alnmaldr. Dzlem ereve sistemlerin uyguland betonarme yaplarda ekonomik kat ykseklii 15-20 kat olarak grlmektedir. Rijit erevelerde zellikle kayma modu deformasyonu etkindir. En byk kayma etkileri ve ekil deitirmeler, maksimum kesmenin etkisindeki sistemin tabannda oluur.

ekil 2.7 ereve tayc sistem

2.5.2 Perde Duvarl Sistemler Belirli bir kat yksekliinden sonra betonarme yaplarda ereve sistemler, yetersiz kalmaktadr. Bu durumda yatay yklere kar rijitlik salayan ve dey ykleri de tayan perdeler oluturulur. Bu sistemlerin, kendi iindeki stabiliteleri, ekirdekler (asansrler ve merdiven) boluklar evresinde kurulan dier perdeler ile salanr. 30 ile 40 kat arasna kadar ekonomik grlen bu sistemler, serbest planl geni aklk gerektiren ticari ve ofis amal yaplar iin tercih edilmezler. Daha ok apartman ve otel kullanmlarna uygundur.

14

Perde duvarl sistemde eilme ekil deitirmesi egemendir. Tek bana perde duvar, konsol kiri eklinde alr. En byk eilme telenmesi binann st katlarnda meydana gelir. Merkezi servis ekirdeindeki perde duvarlar, kayar-kalp ya da trmanr kalp teknolojileri ile etkin bir ekilde yaplabilirler.

ekil 2.8 Perde duvarl tayc sistem sembolik izimi

ekil 2.9 Perde duvarl taycsnn bina iinde sembolik izimi

2.5.3. Perde ve ereveli Sitemler Yap ykseklii arttka sadece perde veya ereve sistemler, betonarme yaplarda yetersiz kalmaktadr. Bu sebepten 50 kata kadar uygulanabilen perde-ereve sistemler kullanlr. Perde ve erevelerin, yatay ykler altndaki davranlarnn farkl olmas, bu elemanlar arasnda dzgn olmayan etkileim kuvvetlerinin domasna neden olur. erevelerin yatay yk almad kabul edilerek, tm yatay yklerin perdeler tarafndan tand kabul edilir. Bu sistemde binann st ksmndaki perde eilmesi ereveler, tarafndan erevelerin alt katlardaki kaymalar ise perdeler tarafndan engellenir. Yalnzca erevelerle oluturulan ok katl yaplarda belirli bir ykseklii getikten sonra kolon kesitleri ok byr. Bunun sebebi erevelerin yatay ykleri karlamada yetersiz kalmalardr. Bu nedenle ereve ve perdeler birlikte kullanlr.

15

ok katl yaplarda st katlarda ereve almas, alt katlara doru ise perde almas grlmektedir. Bylece rzgrn oluturduu kesme kuvveti yap st ksmnda ounlukla ereve, alt ksmnda da perde duvar ile tanr.
ekil 2.10 Perde ve ereveli sistem

2.5.4. ekirdek Sistemler zellikle bro binalar ve ticari amal binalarda, mmkn olduunca byk ve geni alanlara ihtiya vardr. Meknn blnmesinde esneklik, geici ya da hareketli blmelerle salanabilir. erisinde perde bulunan bir tayc sistem bu isteklere cevap veremez, bu aamada ekirdekli sistemler daha avantajl hale gelirler. Binann cephesine ve ekirdekte tayc sistemin zlmesiyle bro binalarnda istenilen kullanm esneklie kavuulmaktadr. Kulanm alanlarn arttrmak iin ne kadar ekirdekler kltlmek istense de, ekirdekler bir kat alannn yaklak % 20-25ini kaplamaktadr. ekirdekler iki ynde alan perde sistemler olarak da dnlebilir. ekirdekli sistemlerde ekirdein nemli zellikleri aadaki gibi sralanabilir: 1.ekirdein Yeri 2.ekirdein Biimi 3.ekirdein says 4.ekirdein dzenlenmesi 5.ekirdek bina geometrisi ilikisi

16

Birok farkl tayc sistem arasnda yer alabilen ekirdekli sistemler, perde ve ekirdekli sistem ile tasarlanan betonarme yaplarda 70 kata kadar ekonomik bulunmaktadr.

ekil 2. 11 ekirdein farkl konumlarda olmas a) ekirdek b)U ekirdek c)D ve merkezi ekirdek d)Ke ekirdekleri

2.5.5. Tp Sistemler: Sk kolon ve kirilerin birlemesiyle oluturulan erevelerden meydana gelen bir tayc sistemdir. Aralklar genellikle 1,5 m ile 3 metre arasnda deien kolonlar yksek kirilerle birbirine balanmaktadr. Tbler sistemlerde yatay yklere kar iki farkl alma ekli olumaktadr. 1. Yatay yklere paralel iki cephe duvar yaklak olarak ereve davran gstermekte, bu erevelerin kiri ve kolonlarn eilmesiyle yatay yk karlanmaktadr. 2. Yatay yklere kar yap tmyle bir konsol tp davran gstermektedir. Burada d kolonlar sistemi, rijit diyaframlanm bo bir borunun paras olarak dnlmektedir.

17

Bu sistemler de bina evresini oluturan tpn duvarlar, ana kirilerle balanmtr. Bugne kadar kullanlm tp sistemler aadaki gibi snflandrlr. Bo Tp Balantl Tp ereveli tp sistemlerde i kolonlarn yalnzca dey ykleri tad, dtaki tpn rijitlie katlmad kabul edilir. Bu sistemde, cephedeki ereve az aralkl kolonlar ile desteklenir. Bu ereveler bina evresinde devam ederse ereve sistemi, ereveli tpe dnr. ereveli bo tp sistemde, kk pencere boluklar, rzgr kuvvetlerine kar, sistemin etkinliini artrr. ereveli tp sistemi ile ina edilen betonarme binalar 50-60 kata kadar ekonomik kabul edilirler.

ekil 2.12 Bo tp ematik izimi

ekil 2.13 ekirdekli tp ematik izimi

ekil 2.14 ereveli tp sistemin ematik izimi

ekil 2.15 ie tp sistemin ematik izimi

18

2.5.6 Modler (Demet) Tp Sistemler Birden fazla tp sistemin uyumlu araya oluturulan arasnda bir biimde demet bir tp getirilmesiyle

sistemler 70 kat ile 80 kat betonarme malzemeli yksek binalar iin en ekonomik zmdr. Bu plan
ekil 2.16 Demet tp sistemleri

sistemin formu karedir. Bu

uygulanabilecei en etkin sistem geni kullanm

alanlar snrlamas dezavantajdr. Modler tp sistem oluturabilmek iin en az iki veya modl gerekmektedir. 2.6 Yksek Katl Yaplarda Deme Sistemleri Yksek katl yaplarda yatay dzlem elemanlar, kiri ve plaklardan oluan demeler, d ykleri alrlar, dey tayc sistemi birbirine balar ve salamlatrrlar. Dey ve yatay ykleri kolon ve duvarlara iletirler. Demeler elik ve betonarmenin pek ok farkl kombinasyonuyla bir araya gelir. Deme kalnl geilen akla yklere ve mevcut duruma gre belirlenir. Deme sistemlerinin seimi rzgar ve dey kuvvetlerin ak ynn belirleyerek, yap iskeletinin geometrisini biimlendirir. Ayrca demeden tavana yksekliin sabit olduu kabul edilirse, deme kalnl tm yap yksekliini etkiler. Yap yksekliindeki her art mimari, mekanik ve tayc sistem maliyetini artracandan deme kalnl optimize edilmelidir.

19

Dey ykler betonarme plak tarafndan dorudan doruya ya da deme kirileri ile kolonlara yada duvarlara iletilir. Beton plak dey kuvvetleri ki dorultulu davran; iki dorultuda kirili, kirisiz ve kaset demeler Tek dorultuda davran; dz plak, kirili deme eklinde aktarlr. Deme sistemleri malzemesine gre 3e ayrlr: 1. Betonarme demeler 2. elik demeler 3. Kompozit demeler Betonarme demeler de 5 alt gruba ayrlr: 1. Kirili demeler 1.1 Tek dorultuda alan, kirilere oturan demeler 1.2 ki dorultuda alan, kirilere oturan demeler 2. Perdelere oturan demeler; Plak ve tayc duvar 3. Dili demeler; 3.1 Nervrl demeler (Tek ynde dili demeler) 3.2 Kaset demeler ( ki ynde dili demeler) 3.3 Tablal kirili demeler 4. Kirisiz / mantar demeler 5. n germeli ve son germeli demeler 2.6.1 Kirili Demeler 2.6.1.1 Tek Dorultuda alan, Kirilere Oturan Demeler Tek dorultuda alan yerinde dkme betonarme demeler, 6 metre akla kadar 18-20 cm kalnlk gerektirmekte ve bu snrlar iin ekonomik olarak kullanlabilmektedir. Bu tip demeler tesisat iin uygundur ve projede esneklik salarlar. Merdivenler iin byk boluklar almas sorun oluturmaz.

20

ekil 2.17 Tek ynl kirilere oturan deme

Bu deme sistemi betonarme demenin altna 4-5 cm prefabrik deme elemanlarnn yerletirilmesi ile de oluturulmaktadr. Tek ynl demelerde aklklar fazla olduunda, kmeler de fazla olur. Bunu engellemek iin deme kalnl artrlabilir ama bu da ek maliyet getirecektir. 2.6.1.2 ki Dorultuda alan, Kirilere Oturan Demeler

ki dorultuda alan kiriler yksekliklerinin fazla olmasndan tesisat denmesini zorlatrmaktadr. Ancak yatk kirilerden oluturulan geitlerden geirilebilmektedir. Bu yzden az katl yaplarda kullanlsa da yksek katl binalarda ok tercih edilmemektedir. 10-15 cm deme kalnl ile 3.0-6.0 metre arasnda aklk geebilmektedir. Deme kalnl olarak en hafif deme sistemidir. Konutlarda ve brolarda yaygn olarak kullanlmaktadr. Sarkan kiriler yznden net kat ykseklii azalmaktadr. Dz bir tavan grnm iin yaplacak olan asma tavan ise ek maliyet ve kat yksekliinde ciddi bir azalma salar. Bu deme sistemleri, hazr kalp teknolojisi yardmyla yerinde dkm sistemlerinin yaygn olarak kullanlmasyla kalp masraflar en aza indirilmitir. 2.6.2 Perdelere Oturan Demeler Bu sistemde demeler dorudan betonarme perdelere oturan srekli plak eklindedir. Aklklar genellikle 4.5-7.5 metre arasnda, kalnlklar 15-20 cm

21

arasndadr. Genelde konut yaplarnda kullanlr. Kiri olmakszn en az kat yksekliini salar. Bunun yan sra tesisat dalmdaki kolaylk, s ve ses yaltmndaki uygunluk, nemli avantajlarndandr. ada yerinde yapm teknikleri uygulandnda (tnel, masa kalp vs.) yapnn yalnz beton dkmyle bitirilmesi, geleneksel tula rg ilemlerinin girmemesi ya da az girmesi, bu sisteme nemli bir stnlk salamaktadr. 2.6.3.Dili Demeler 2.6.3.1 Nervrl Demeler (Tek Ynde Dili Demeler)

Kat deme yksekliinin snrl olduu ve 7-10 metre arasnda aklk istenildiinde kullanlr. Deme kalnl 30-40 cm arasndadr. Dilerin aras en fazla 70 cm ve deme kalnl en az 7 cmdir. Bu sistemde ykler nervrlere nervrlerden de kirilere, kirilerden dey taclara aktarlmaktadr. Nervrlere dik olanlar esas kiri, paralel olanlar tali kirilerdir. Ykl olan esas kiriler ksa dorultuda yaplrsa sarkmas engellenmi olur. Dili demeler genellikle merkezi ekirdekle kullanlmaktadr. ekirdekle d evre arsnda 6-12 metre olduu durumlarda kullanlrlar. Dili demelerin yapmnda elik, ahap, plastik kalplar ya da dolgu elemanlar kullanlmaktadr. Dolgu eleman hafif beton ya da delikli pimi kil bloklar olduunda, asmolen deme elde edilir. Asmolen deme, genellikle 5,5-6,0 metre aklktan sonra kullanlr. Tesisat dalm kolaydr. Ancak ar olduklarndan depremde hasar grebilirler.

22

ekil 2.18 Yass ve tali kirilere oturan tek dorultulu deme izimi

ekil 2.19 Ana kiri ve tali kirilere oturan iki ynl deme izimi

2.6.3.2 Kaset Demeler ( ki Ynde Dili Demeler) Aklklarn daha da byk olmas istenildiinde kullanlr. Aklklar 10 metreye kadar kabilmektedir. ngerilme uygulandnda ise %50 orannda aklk byyebilmektedir. ki yndeki akln birbirine yakn olduu durumlarda uygun bir sistemdir. ki dorultulu olduu iin tesisat sitemin altndan geirilir.

ekil 2.20 Kaset deme izimi

2.6.3.3 Tablal Kirili Demeler Bu sistemde aklklar 14 metreye kadar kabilmektedir. Kiri ykseklii 30-80 cm arasndadr. Tablal kirilerin gvdeleri n yapml olarak hazrlanmakta, tabla ise ya tmyle yerinde dkm yaplmakta ya da 4-5 cm kalnlnda n yapml betonarme bir kalp zerine yerinde dkmle tamamlanmaktr.

23

Bu deme sistemlerinde ekirdek ve d arasnda demelerin alma dorultular deitirilerek, zararl gerilme ylmalarnn olabildiince nne geilmelidir.

ekil 2.21 Tablal kirili deme rnei izimi

2.6.4 Kirisiz Demeler Mantar Demeler Kirisiz demeler genellikle eit aklkl, dzgn srlanm, kare ya da dairesel kesitli kolonlar zerine oturtulan ve onlara eilmeye dayankl olarak balanan, betonarme plaklarn oluturduu tayc sistemlerdir. Deme kalnl en az 15 cm ve akl her iki ynde 4,5-7,5 metre mertebesindedir. Kolon boyutlar en az 30 cm olmal ve en az 3 aklk olmas gerekmektedir. ngerilmeyle aklklar %50 orannda artrmak mmkndr. Kolon balarnda yaplan balklar aklklar arttrmasna ramen kalb ve yaplma zorluu nedeniyle hesap yntemleri balksz sistemler iin gelitirilmitir. Bu demeler kaln olmadklar iin depreme kar ok dayanmlar azdr. Bu yzden daha az katl binalarda tercih edilmektedir.

ekil 2.22 Mantar balkl deme izimi

24

2.6.5 n Germeli ve Son Germeli Demeler Yksek bro binalarnda, genellikle kolonsuz geni mekanlar istendiinde, geni aklkl demelere gereksinim duyulmaktadr. Bu aklklar ekirdek ve cephe arasnda kesintisiz deildir. n germeli beton kirilerle strktrel ykseklii fazla olmayan bir deme sistemi elde etmek ve salamlatrmak mmkn olmaktadr. Kolonlarn uygun llerde dzenli bir form oluturduu demelerde, n germe yntemi ekmeleri kontrol ederken, deme yksekliini de azaltma asndan olduka etkili olmaktadr. Prekast ngermeli beton deme kirileri veya plaklarn en byk sakncas, stabilite ve diyafram hareketi iin kaynakl birleimlerle balanm ar niteleri tamak iin gereken ankrajdr. Prekast n germeli deme elemanlar genellikle zerlerine ince yerinde dkme beton tabakas (topping) ile birbirine balanarak kompozit bir sistem oluturur. En yaygn son germeli deme sistemleri: 1. Son germeli dz plak demeler 2. Son germeli deme plaklarn tayan son germeli kiriler 3. Betonarme deme plaklarn tayan son germeli kiriler Tek aklkl sreksiz bir deme kiriinde aklk / ykseklik oran 25, srekli bir kiri iin 28, dz plak deme kirii iin i aklkta 45, d aklkta 40 olmaldr.

25

ekil 2.23 Son germeli demeler (zgen, 1989) a) Tek aklkl ve ok aklkl son germeli dz plak deme b) ok aklkl son germeli kiri ve deme pla c)Tek aklkl, yakn aralklarla yerletirilmi son germeli betonarme deme pla

Elektrik ve shhi tesisat denmesi deme sistemi seiminde nemli bir rol oynar. Genelde 3 yntem uygulanr. 1. Kafes kiri ve deme kirileri demeleri. Geni aklk geen ve elik binalarda ok kullanlr. Boluktan tesisat geirilir. 2. Bir ynde daha aza derin tek ynl deme kirileri yada tesisatn getii ana ynde daha az aklkl deme sistemleri kullanlr. Derin kiriler ise delinerek geilebilir. 3. Kk aklkl ve betonarme binalarda ok kullanlr. Birletirilmi deme sistemlerinin en ince olduu yerden tesisat geirilmesi dnlr ve sofitle ereveye alnr. (zgen, 1989)

BLM MODERN KALIP S STEMLER Taze beton belirli bir ekli almas iin bir form iinde bekletilir. Beton bu form ierisinde sertleir ve mukavemet kazanr. Beton iin bu forma kalp denir.(Altan, 1992) Betonun grevi, beton ve betonarme ksmlara form verme, l yklere (betonun kendi arl) ve hareketli yklere (ii, rzgar, titreim ve darbe) kar mukavemet salamaktr. statistik bilgilerine gre kaba inaata toplam maliyetin ortalama %45i iilik, %55i de malzemedir. (ekil 3.1) Betonarme bir yapda kaba inaat maliyetinin %60lk bir ksmn kalp maliyetidir. Kaba inaatnda maliyettin yaklak %40 iilik, % 20si kalp maliyeti, %40 da beton malzemesidir.(ekil 3.2) Kalp giderleri, tipik bir ok katl betonarme binada en byk giderdir. Kalp, betonarme karkas bir inaat maliyetinin % 40-60 arasndadr. Btn inaat maliyetinin %10ununa yakn kalp maliyetidir. ekil 3.3den de anlald zere maliyetlerin en byk pay kalp iiliine aittir. Kalp iilik maliyetlerinin drlmesi halinde bina inaat maliyetlerinin drlecei aktr. (Krkl ve Akbulut, 2004)

Kalp Maliyeti %20 ilik %45 Beton Malzemesi %40 ilik %40

Malzeme % 55

naat Maliyeti

Kaba naat Maliyeti

ekil 3.1 Solda inaat maliyetinde iilik ve malzeme, sada kaba inaat maliyet oranlar

26

27

Beton % 21

Beton Yerletirme %3 Kalp Malzemesi % 10

Kalp ilii % 52

Beton Malzemeleri %30

Donat % 28

Kalp ilii %38

a) Deme

b) Duvar

Beton ilii %7

Kalp Malzemesi % 11

ekil 3.2 Beton dkmnn maliyetlerinin deme ve duvarda karlatrlmas

Kalbn toplam iilik maliyeti iindeki oran yaklak olarak %50si, malzeme maliyetinin ise toplam %10udur. Eer her bir yapnn maliyet deerleri gz nne alnacak olursa, kalp iilik bedelinin toplam iilikteki bedelindeki dalm % 30-60 arasndadr. Bu deerin byk oluu kalp iiliinin maliyete etkisinin byk olmas demektir. Yapnn tasarm aamasnda kalp ve iilii de dnlr, rasyonel kalp sistemlerinden uygun olan seilirse, bir ekonomi salanabilir. Bu konu maliyetlere etkisi yznden, proje aamasnda zerinde aratrma yaplmas gerektiren ayrntl bir konudur. (Krkl ve Akbulut, 2004) 3.1 Kalplarn Geliimi:

Kalplar taze dklm betonun istenilen forma girmesini salayan ve beton prizini alana kadar destekleyen yardmc inaat malzemeleridir. Klasik ya da geleneksel kalp olarak tanmlanan kalp, ham maddesi tamamen ahap olan ve her geen gn zayiat artan kalplardr. Bu kalplar dikmesinden demesine kadar her yerde keresteye dayanan bir sistemdir.Bu kalp sistemler daha fazla malzeme ve iilie dayandndan maliyetleri yksektir. Bu maliyetleri azaltmak iin retimde fabrikasyona geilmitir. Kalplar daha nce birka defa yerinde kullanlan ve atlan veya yakacak olarak kullanlan malzemelerdi. Fakat byle bir yaklamla ormanlar hzl bir ekilde yok edilmi oluyordu. Gelien teknolojiyle birlikte kalplarda fabrikasyon artt, daha

28

byk paneller halinde retilmeye baland, mekanik olarak kurulmaya baland ve kullanm saylar artt. (Hana, 1999) 2. Dnya sava sonrasnda Avrupa lkelerinde yklan evlerin yerine yenisi yaplmas gerekli olmutur. Bu dnemde inaat sektr hzl bir gelime gstermitir. Teknolojideki gelimeler sayesinde kalp ve iskele sistemleri de byk ilerleme kaydetmitir. zellikle 70li yllarda byk firmalar kurulmu, inaat malzemeleri ve ara gereleri retimi hzla yaygnlamtr. Bu dnem iinde Trkiyede de artan nfus ve buna bal gerekli olan konut ihtiyac, modern kalp teknolojilerinin kullanmn yaygnlamasna sebep olmutur. Beton teknolojilerindeki gelimeler sonucu yap elemanlar daha narin daha detayl yaplabilmeye baland. Bu durumda ilenmi birim betonda kalp maliyetlerinin oran artm olmaktadr. Kalp maliyetlerinde kalp iilii pay, malzeme maliyetlerinin 3 katdr. Bu yzden kalbn kendi maliyetinin deil, kalp iiliinin maliyetini drmek daha kolay olmaktadr. Pratik birleim detaylarnn varl ve her seferinde kalplarn yeniden birbirine aklmas gerekmemesi, pek ok kez kullanlabilmesi modern kalp tekniklerini daha avantajl hale getirmitir. (Trkmenolu, 1999) Yabanc sermayeli byk firmalarn Trkiyede de temsilcilikleri vardr. Bu kalp firmalarnn balcalar Peri, Doka ve Sgsdir. lkemizde de modern kalp retimi yapan yerli firmalar bulunmaktadr. Bunlarn iinde Mesa, Teknik-el, Pelit, Urtim, Eybolu, zmsan ve n-tek firmalar saylabilir. Yksek binalarn yapm teknolojilerinde modern kalp kullanm nem kazanmtr. Uygulanan kalp teknolojisine gre yapm srelerine olduka byk farklar gzkmektedir. Yksek binann yaplaca yere gre hzl bitirmek ok daha karl olabilmekte, modern kalp sistemlerine verdii ilk yatrm maliyetini, erken satlarla daha abuk geri alabilmektedir. Arsann ok deerli olduu arsalarda yaplan inaatlarda, arsa sahiplerine denen kira bedelinin de azalmas nedeniyle avantajldr.

29

Yksek katl bina yapm zellikle stanbulda olmak Trkiyede de artmtr. Yksek binalarn yapmnda modern kalp teknikleri kullanm nerdeyse zorunludur. Trkiyede faaliyet gsteren Yap Endstri Merkezi, Yksel, Koray, Tepe, ve Demsar naat gibi ok katl yksek bina inaat yapan inaat firmalar modern kalp sistemleri kullanmaktadrlar. Ayn kat plann pek ok kez tekrar ile alnan kalplar sklmeden, hzlca pek ok katta kullanlabilir. 3.1.1 Kalba Etkiyen Ykler Kalba etkiyen ykler e ayrlr: Dey ykler, yatay ykler ve zel ykler 3.1.1.1 Dey Ykler: Hareketli ve l yklerden oluur. Kalbn ve yeni dklm betonun arlklar toplam l yk verir. Hareketli yk ise iilerin, aralarn, zerinde biriken malzemelerin arlklar ve betonun arpma yklerinden oluur. Kalp ve kalp tayclar, tadklar taze beton ve demirin arlna gre boyutlandrlrlar. Taze beton ve betonarmenin birim arl c=25 kN/m3 olarak kabul edilebilir. Beton basnc en nemli etkendir, buna kar nlem alnmaldr. Betonun Yanal Basnc: Arl 2400 kg/m3 olan, pozolan veya kimyasal katk maddeleri iermeyen ve normal dahili titreimde 10 cmden fazla kmesi olmayan, 1. Tip imentodan binalarda, betonun yanal basnc iin u hesap yntemi kullanlr. P= Yanal Basn kN/m2 R= Beton dkm hz m/sa T=kalbn iindeki betonun scakl, C0 H= Kyas alnan bir noktann zerinde kalan yeni betonun ykseklii, m a) Kolonlar iin: P=7.2+785 R/(T +17,8) b) Duvarlar iin beton yerletirme hz 2m/sa ile 3 m/sa; P= 23,5 h

30

c) Geciktirici katk maddeleri kullanldnda formldeki beton scakl daha dk kabul edilmelidir. Katk maddelerine ait daha hassas bir lm yaplabilmesi iin katk maddelerini reten firmalarla grlmesi daha salkl olur. d) Pozolan veya kimyasal katk maddeleri veya 1. tipten farkl imento veya kalplara harici titreim ieren, arl 2400 kg/m3ten farkl betonlar kullanld zaman yanal basnlarda gerekli uyarlamalar yaplmaldr. (Krkl ve Akbulut, 2004) 3.1.1.2. Yanal Ykler: Payandalar ve destekler, rzgar, kablo gerilmeleri, eik destekler, betonun dklmesi ve aletlerin almas ve durmas gibi btn nceden grlebilecek yatay yklere gre tasarlanmaldr. evredeki rzgar ykleri veya kalplara ekenmi dier rzgar kranlar da bu yklere ek olarak dikkate alnmaldrlar. (Anonim, 2002) Yksek katl yaplarda kalplara rzgar kranlar da kullanlabilir, bu durumda bunlar da yatay yklere dahil edilmelidir.
Tablo 3.1 Rzgar yknn yaklak hesaplanmas

Rzgar Yk 0-8 metre ykseklik = 8-20 metre ykseklik =

DIN 1055e gre 0,60 kN/m2 0,96 kN/m2

TS 498e gre 0,50 kN/m2 0,80 kN/m2

Sk dikmeli kalplarda, iskelelerde kalp boluklar dmeden tm yzey ele alnmaldr. Dikmelerin eik konulabilmi olacan da kabul edilerek, dey yklerin % 1inden byk bir yatay kuvvet olarak; kalp st kenarlarna yatay yk olarak eklenmelidir. (Krkl ve Akbulut, 2004) Kolonlarn beton dkmnde perdelerden daha hzl beton seviyesi ykseldii iin kolon kalplarnn daha dayankl tasarlanmas gerekmektedir. Bunun iin de baz

31

kabuller yaplabilir. Mesela perde kalplarda dizayn yklerini 50 kN/m2 olarak kabul edilirken, kolonlarda 90 kN/m2 olarak kabul edilebilir. ( ntek , 2005)
Tablo 3.2 Beton scaklna bal olarak perde kalp yzeyine etkiyen yanal ykler Saate dkm miktar H=(m) 0,30 m 0,60 m 0,90 m 1,20 m 1,50 m 1,80 m 2,10 m 2,40 m 2,70 m 3,00 m Beton scaklna bal olarak pere duvar kalp yzeyini etkileyen yanal yk: P=kg/m2 +32 C 1225 1715 2200 2695 3185 3675 4165 4315 4470 4620 +25 C +20 C 1360 1995 2625 3250 3885 4510 5145 5340 5535 5730 +15 C 1470 2200 2940 3675 4410 5145 5880 6105 6335 6565 +10 C 1620 2500 3380 4260 5145 6025 6900 7180 7455 7730 +5 C 1840 2940 4040 5145 6250 7350 8450 8795 9140 9480 P= 2400xH 720 1440 2160 2880 3600 4320 5040 5760 6480 7200

1280
1840 2390 2940 3490 4040 4595 4765 4940 5110

3.1.1.3 zel Ykler: Dey ve yatay ykler dnda; betonun simetrik yerletirilememesinden oluan basn, kuvvetlendirmenin noktasal yk, malzemelerin depolanmas ve bu gibi pek ok farkl yk ortaya kabilmektedir. Daha nceden ngrlmeyen yklere kar toleransl hesap yaplmaldr. (Anonim, 1998) Kalp malzemelerine gre bu ykler ele alnmaldr. Fabrikasyonla yaplm modern kalp sistemlerinde retici firmann rnyle ilgili verdii tama kapasitesi raporlarna gvenilebilir, yalnz kalplar defalarca kullanlm ise bu deerlerin biraz altn kabul etmekte fayda vardr. Snrl sayda kullanm saysna sahip kalp malzemelerindeyse, konuyla ilgili standartlar ve artnameler gz nne alnmaldr. Eer kontrplak ve biilmi kereste kullanlrsa burkulma ve eilmeye kar da kalplar tasarlanmaldr. ok katl yaplarda payandalar zerine gelecek ykleri tayacak gce gelmeden, destekler kaldrlmamaldr. Hibir zaman eriilen katn betonunun, kalplarnn ve yap yklerinin toplam arlnn 1,5 katndan daha aza gre dizayn edilmemelidir.

32

Demelerde erken kalp skm yaplabilmesi iin baz destekler braklr. Ka katn destekleneceine karar verilirken dikkat edilecek baz unsurlar unlardr: Deminin veya dier elemanlarn yk kapasitesi mhendisin yk tasarmnda

demenin tasarmnda kulland yklerin hepsi gz nne alnmal, yklere verilen toleranslar izimlerin zerinde verilmelidir. Birbiri ardndan gelen katlarn yerletirilmesi arasnda geen zaman Daimi destekler arasndaki deme ve yap elemanlarnn akl Betonun st katlardan gelen destekleme yklerine dayanabilecei zamanki

mukavemeti (Anonim, 1998) 3.2. Kalp eitleri A) Tekil tarzlarna gre; 1. Geleneksel kalplar: Betonlanacak yap elemann llerine uygun olarak kalp yzeyi ve yardmc elemanlarn ahap kalas ve tahtalardan tekil edilmesi ile oluturulan kalplardr. Bu tr kalplarn yaplmas ve sklmesi antiyelerde yaplr. 2. Modern kalp sistemleri: Standart kalp yzeyi ve yardmc elemanlar bir kalp eleman eklinde birletirilebilecek zellikte nceden fabrikalarda imal edilirler. Bunlar bir araya getirilerek daha geni yzeyli kalplar elde edilebilir. Byle bir sistem panolar, dikmeler, birleim elemanlar, germe paralar ve dier yardmc elemanlar uygun olarak nceden monte edilebilir. (Altan, 1992) B) Malzemelerine Gre 1. Ahap kalplar: Daha ok geleneksel kalplarda kullanlsa da modern kalp sistemlerinde de; plywood ve preslenmi I kiriler olarak ska kullanlmaktadr. 2. Metal kalplar: elik, alminyum gibi malzemelerden yaplrlar, modern kalp sistemlerinde kullanlrlar.

33

C) Tanma zelliklerine Gre Kalplar: 1. Hafif kalp sistemleri: Tanmasnda insan gcnn yeterli olduu, vince gerek duyulmayan kalplardr. 2. Ar Kalp Sistemleri: Yapmnda kullanlan malzemenin arl nedeniyle, hafif kalplarn projeye uygun olarak birletirilmesiyle ya da hcre kalplardan oluan kalplardr. Bu kalp sistemlerinin kaldrlabilmesi iin vin arttr. D) Boyutuna Gre Kalplar: 1. ki boyutlu kalplar: Yalnz uzunluk ve genilie sahip kalp sistemleridir. Genilikleri dier llerinin yannda hayli kk kalan kalplardr. 2. boyutlu kalplar: Hcre eklinde nceden monte edilmi kalplardr. Menfez, tnel kalplar gibi. Yukardaki gibi farkl ekillerde kalplar eitli snflara ayrlabilirler, fakat bu tez kapsamnda geleneksel ve modern kalp sitemleri olarak ikiye ayrlacaktr. Yksek binalarn yapmnda modern kalp tekniklerini kullanmak daha avantajl olduu iin bu konu daha ayrntl olarak incelenecektir. 3.3 Modern Kalp Sistemleri Modern kalp sistemleri ilk yatrm maliyetleri daha yksek olmasna ramen kullanm saylar geleneksel yntemin 40-50 kat daha fazla kullanlabilirler. antiyede kesme bime gibi ekstra ilemler kartmamak iin eitli kalp sistemleri gelitirilmitir. Bu sistemler en az kalp maliyetiyle, en fazla kullanm yerini ve saysn hedeflemektedir. Her firmann gelitirdii farkl kalp sistemleri vardr. antiyenin yeri, olanaklar ve bitmesi gereken sre gz nne alnarak, bu irketlerde alan mhendisler tarafndan uygun sistem, CAD ortamnda allarak ortaya konulmaktadr. Hatta Peri

34

ve Doka gibi baz firmalarn kendilerine ait kalp tasarm programlar vardr. Ayn projenin kalplanmas iin ayn irkette bile 3-4 farkl kalp sistemiyle zm yaplabilmektedir. zmler iinden en iyi, antiyeye en uygun sistem seilmelidir. Sistem seimi yaplp, kalp alm gerekletikten sonra bu kalp firmalarnn uzman elemanlarnn desteiyle inaat balatlr. antiyedekileri uzman, kalp sistemini uygulayacak iilere retir. antiyedekilerin sistemi anlayp baarl bir ekilde uygulama yapabilmelerinden sonra uzman kii antiyeden ayrlr. Gerekli olduu zamanlarda yine teknik destek verilir. Modern kalp sistemleriyle almay dnen bir mteahhit unlara dikkat etmelidir: ilik maliyeti, sistem bileenlerinin adaptasyonu, ilk yatrm maliyeti, servis sresi, tamirat masraflar, nakledilebilirlik, planlama ve antiye aamasndaki organizasyon, gvenlik ve kaza nleme, gemi deneyimler (Yldrm, 2003) Farkl kalp firmalar olmalarna ramen kalp sistemleri birbirine benzerlik gsterir sadece birleim elemanlarnda ve skmde detay farkllklar gsterir. Bununla birlikte detaylar kurulum, skm, yzey kalitesi, iilik ve i sresini etkiledii iin olduka nemlidir. Modern kalp sistemleri de drt snfa ayrlr: 1.Taklr sklr kalplar: a)Dey yap elemanlar : Perde ve kolon b)Yatay yap elemanlar: Kiri ve deme kalplar 2. Tnel kalplar 3.Kayar kalplar 4. Trmanr kalplar 3.4 Taklr-Sklr Kalplar Bu tr kalplar geleneksel kalplarn gelitirilmi halidir. Eleman saysn azaltmak iin tipletirmeye ve elemanlarn birbiriyle maksimum uyum salanmaya allmtr. Taklr sklr kalplar, yap bileenlerinin yaplaca noktada

35

birletirilip, beton dklp, beton prizini aldktan sonra sklp; yeni elemanlar iin baka bir yerde yeniden monte edilen kalplardr. Taklr sklr kalplar, yap elemanlarnn yapmnda kullanld yerlere gre ikiye ayrlrlar. (ztrk,1988) 1)Dey yap elemanlarnn yapmnda kullanlan kalp sistemleri a)Perde kalplar b) Kolon kalplar 2)Yatay yap elemanlarnn yapmnda kullanlan kalp sistemleri a)Kiri kalplar b) Deme kalplar 3.4.1 .Dey Elemanlarn Yapmnda Kullanlan Taklr Sklr Kalplar: Bilindii gibi bir yapnn dey elemanlarn kolon ve perdeler oluturur. Bu dey elemanlarn yapmnda kullanlan kalplarda en nemli kriter, kat yksekliidir. Bunun arkasndan genilik ve kalnlklar gelir.Yksek katl yaplarda inaat hz en ok perde ve kolonlarn inaat hz ve kalitesinden etkilenir. (Altan, 1992) 3.4.1.1 Perde Kalplar Genilii en az 15 cm olan ve uzunluu geniliinin 7 kat olan dey tayclara perde denilir. Yap elemanlarnda perde kalplar yzeylerinin geni olmas nedeniyle nemli bir yere sahiptir. naatlarda hzl ve ekonomik zmler arayan ykleniciler iin kalp firmalar; eitli malzeme, boyut ve birleim detaylar ile alternatifler retmilerdir. Perdelerin kalplanmasnda kullanlacak malzeme ve kalp tayclarn etkileyen faktrler: perdenin ykseklii, eni, uzunluu, kesit ekli, istinat duvarlarnda perde eimi, kelerin yaplmas ve perdelerin tek tarafl m ift tarafl m olacadr. (Krkl ve Akbulut, 2004)

36

Kalp elemanlar iki levhadan ve mesafe ayarlayclardan oluurlar. Dey elamanlarda yaplacak olan ekler, deyde boydan boya olmaldr yoksa taze betonun yanlara yapt hidrostatik basn yznden elemanlarda deformasyonlar grlr. Perde kalplar 3 grupta incelenebilir: 1) ereve kalplar 2) Sk kirili byk yzeyli perde kalplar 3) Ayarl perde kalplar Bunlardan ereve ve sk kirili byk yzeyli sistemler vin gerektirmeyen kalplarken, sk kirili kalplar genelde vin gerektirmektedir. ereve Kalplar: 15-20 cm kalnlkta yzey olarak, alminyum veya elikten yaplma her iki dorultuda zgara eklinde monte edilmi tayc veya nervrlere salamlatrlm konstrksiyonlardan

oluan kalp eididir. Kalp yzeyi olarak plywood, alminyum veya elikten yaplrlar. Her firmaya gre boyutlar eitlilik

gstermektedir. ereve kalplarn ykseklii kat yksekliine gre ayarlanr. Fazla yksek olan
ekil 3.3 ereve kalplar

perdeler iin iki kalp st ste konulur ve balantlar yaplarak birletirilir. Kalplarda yzeye

gelen yatay yndeki beton basncn zemine aktarmak zere bir ucu zemine bir ucu ereveye balanm payandalar kullanlmaktadr. Bu kalplar 3 ekilde oluturulur: Plywood yzeyli, alminyum ereveli kalplar: En geni uygulama alan bulan ereveli kalp tipidir. En hafif ve ekonomik olandr.

37

Plywood yzeyli, elik ereveli kalplar: Tayclarn aras daha fazla alabilmekte ve daha fazla yke kar dayanabilmektedir. elik yzeyli, elik ereveli kalplar: Daha yksek ve kaln perde dkmlerinde kullanlabilir. yi kullanldnda ve depolandnda kullanm says ok fazladr. Fakat arlk artt iin vin kullanlmas zorunludur.

Yan yana getirilen iki pano arasna, grevi duvar kalnln ayarlamak ve iki kalp yzeyini bir arada tutmak olan kalp ankrajlar tesbit edilir. Bu ankraj elemanlar kamalar veya bulonlar yardm ile panolarn erevelerine sabitlenir. (ahin, 1997) Ykseklikleri 20 cmden balayp 240 cme, genilikleri 25 cmden ve 75 cme kadar kmaktadr. Arlklar tayc konstrksiyonlarnn alminyum, elik olmasna ve boyutlarna gre 3-70 kg arasnda deimektedir. nsan kapasitesini aan arlklardaki kalplar iin vinler kullanlr. Bu kalplar vince takmak iin kalbn stnde kanca olmadr. ereve kalplarda kullanlan elemanlar: Payandalar, ankraj ubuklar, i iskeleleri, dengeleme elemanlar, ke birleim elemanlar, perde bitim ekipmanlardr. Ankraj ubuu kalplarda yatay basnc almak iin kullanlr. Bir eleman

yksekliince 2 yada 3 sra ankraj ubuu yerletirilir. Payandalar sayesinde kalba istenilen eim verilir. Dik al veya baka bir eim verilebilir. Payandalar rzgar, hidrolik basn gibi farkl kuvvetlere kar kalb sabit tutmaya yardmc olur. Genelde 450Clik ada yerletirilir, alt ular da betona mesnetlenir. Modern kalplarda mesnet ksmlar kre eklinde olduu iin payandann eimi istenilen lde verilir. Kalplarn keleri ke elemanlaryla birletirilir. Ke elemanlarnn deien duvar kalnlklarna ve dier kalp elemanlaryla entegrasyonu nemlidir. Dik al

38

kelerde her sistemde rijit bir i ke eleman vardr. Deiik al kesien duvarlarda keler klasik kalplama teknikleri yaplabilir, ya da her firma iin gelitirilmi ayr birleim zmleri gelitirilmitir. Kamal yada bulonlu olan bu birleimlerin en iyisi mmkn olduunca ayn elemann kullanlmas yoluyla standartlam olandr.

ekil 3.4 Kamal birleime rnek ( ntek, 2005)

ereve sistemlerin avantajlar: 1. Temellerden istinat duvarlarna kadar geni kullanma alanna sahip olmas, 2. Depolanrken az yer kaplamas, (Yaklak 200 m2lik kalp, 15 m3lik alana sar.) 3. ok amal olarak kullanlmas, 4. Dar alanlarda kullanlabilme kolayl, 5. Farkl boyuttaki kalplar kullanlarak her boyutun oluturulabilmesi ve erisel al her perde tr yaplabilir olmas, 6. Hafif olanlarn vin gerektirmemesi, 7. Hafif olanlarn kolay tanmas, 8. Yksek kaliteli beton yzeyi elde etmesi, 9. eitli aksesuarlarla uygulama geniliidir. ereve Sistemlerin Dezavantajlar: 1. ereve kalbn yana yada ste alnmadan nce karlp, yalanmas gereklidir. Bu inaat hzn yavalatmaktadr. 2. Byk boyutta olanlar antiyede vinle tanrken, dikkatli olunmaldr.

39

3. Kk duvarlar yada baka elemanlara blnen duvarlarda kullanlmaya uygun deildir.

ekil 3.5 ereve sistemlere rnek (intek, 2005)

Sk Kirili Byk Yzeyli Perde Kalplar.

Bu kalplar, geleneksel kalp yntemlerinin biraz daha gelitirilmii ve daha geni yzeylisidir. Byk yzeyli perde kalplar 1950-1960 senelerinde gelitirilmitir. Kalp masraflarn azaltmak ve kalplarn kullann arttrmak fikriyle ortaya kmlardr. (Krkl,Akbulut,2004)

40

3 4

1. Plywood 2.Ahap kiri 5x20 cm vinle kaldrlrken ahap kirilere gelen yanal yklere kar koyar.
5

3. Vin kulpu 4. H20 endstriyel ahap kiri 5. elik perde kua

6. Payanda: Yanal yklere kar destek olur. 7.Ahap kiri 5x20 cm: Vinten braklrken ve sklrken manivela ile kanrtlrken zarar grmemesi iin konulur.

stne alma platformu da eklenebilir.

ekil 3. 6 Sk kirili byk yzeyli pano

Kalp Kirileri: Klasik kalplarda kadronlar 5-10 kez kullanlabilirken, modern kalp sistemlerinde ahap tayclar kuvvetlendirildii iin 150-200 kez kullanlabilmektedir. Kalp kirileri, kafes sistemde, dolu gvdeli veya dairesel boluklu ekillerde retilebilir. ( Krkl, Akbulut, 2004) Kalp firmalarna gre deimekle birlikte 16, 20 ve 24 cm olan I kirilerdir. Kalp kirileri adn balklar dahil cm cinsinden kesit yksekliinden alrlar. Bana da retici firmann koyduu bir ksaltma bulunur. (GK24, GT24 gibi) Boylar ise 60600 cme kadar deimektedir. 600 cm den daha uzun isteniyorsa iki kiriin st ste konulmas ile 12 metre ykseklie kadar kabilmektedir. st ste konulurken 3 farkl yntem gelitirilmitir: (Krkl ve Akbulut, 2004)

41

1. Yntem: toplam

ki kalp kirii st ste 990 cme kadar

bindirilir. (min. 210 cm) Bu yntemle ykseltilebilmektedir. 2.Yntem: ki kiri u uca birletirilir, birleim yerine 380 cmlik bir dier kalp kirii kullanlabilir. 3.Yntem: birleim kullanl Kiriler eleman yntem u ile uca eklenir, En birleim yerleri Ahap kalp kirii balanr. budur. Toplam

uzunluk yine 1200 cme kadar kabilir. Modern kalp sistemlerin de ahap rnler ok yaygn olarak kullanlmaktadr. Yalnz firmalar bu ahaplar kullanrken ahab baz ilemlerden geirerek kullanm saylarn ve dayanklln arttrmaktadrlar. Bu tip ahap kiriler elde etmek iin genelde Kuzey Avrupa lkelerinde yetien, ince lifli ve dayanm yksek hu aac gibi zel aalar kullanlr. Bu aalarn nem oranlarn eitli ilemlerden geirilerek %2-2,5lere kadar drlr. Daha sonra neme ve haereler kar emprenye edilir. Bylece bu ahaplar s, nem ve haerelere kar glendirilmi olurlar. Bu ahap kirilerin kullanm saylar kullanmn titizliine gre deiir ama normal ahaplardan 100 kat daha fazla kullanabilirler. Ahaplarn byle bir rne dntrlmesiyle daha dayankl, daha uzun mrl ve standartlam bir rn elde edilir. Kalp sistemi kendi bir sistem oluturduu iin ayn detaylara sahiptir. Bu da iilii kolaylatrr ve inaat hzlandrr. Bu ahap kirilerin bir ksm dolu gvdeli, bir ksm kafes kirili ahap kirilerdir. Fiyat daha pahal olmasna ramen kafes kirili kiriler, dolu gvdelilerden daha

ekil 3.7 Endstriyel ahap kirilerin birleim elemanlar ile eklenmesi (3. Yntem)

42

hafif, 4 kat daha mukavim, daha geni kullanm alanna sahiptir. Ayrca tama ve tutma kolayl salarlar.

ekil 3.8 I Ahap kirileri kesitleri, dolu gvdeli, kafes kiri, delikli

Bu tr kalplarda kalp yzeyi elik, ahap veya prese plaklardan yaplabilirse de en fazla plywood tercih edilmektedir. Arkada yzey elemanlarn bir arada tutmak iin yerletirilen kuaklar elikten ve tayc blmler ahap veya elikten yaplmaktadr. Kuaklarn tayclarla balants vidalar veya balant elemanlar vastasyla olur. Bu kalplarn alanlar en fazla 30 m2dir. Kalp alan arttka tabi ki arlkta artmaktadr. Bu kalplarn arlklar 50 kgdan 120 kg.a kadar kabilmektedir. Bu arlklar insann kaldrabilecekleri arlklarn stnde olduklar iin vin kullanlmas gereklidir. Bu kalplarda beton basncna gre desteklerin says ve aral ile dayankll ayarlanabilir. Bu kalplar 2 ekilde desteklenebilmektedirler: 1. Kalp yzeyi yatay ynde daha sk konulan ve genellikle ahap olan kalplar ile desteklenmektedir. Bu kiriler ahap yada ], ][, deyde desteklenmektedir. 2. Sk konulan dey kiriler yatay kuaklar ile rijitletirilmektedirler. Ayrca yatay yklere kar dayanabilmesi iin ek payandalar konulur. profilli elik dikmeler ile

43

1 2 1. Kalp yzeyi 2. Yatay ve dey konumlu kiriler 3. Yatay veya dey konumlu rijitletiriciler 1. Tip Kurulu

2. Tip Kurulu

ekil 3.9 .Sk kirili duvar kalplarnn kurulu ekilleri

Perde kalplar vin yardmyla tand iin zerine vin kulpu yerletirilir. zerinde gvenli almak iin alma platformlar yerletirilir. Hatta yksek elemanlarda birden fazla alma platformu da yerletirilebilir. Vincin iki kulpunun arasna kalas yerletirilmesiyle, ahap kirilere yanal yk verilmesini ve bozulmasn engeller. Rzgar ve beton kuvvetlerine kar payandalarla daha da rijitletirilir. Endstriyel yaplardan, yksek katl yaplara, kpr ayaklarna kadar geni bir kullanm alanna sahiptir. Ayn elemanlarla farkl boyutlarda en ve boya sahip kalplar elde edilebilir. Baka inaatlarda da kolaylkla adapte edilebilir. Bir defa birletirilince gerekli olmadka sklmez, bu da kalbn mrn ve yapm hzn artrr. L eklinde veya dz olarak hazrlanp, depolanabilirler. Depolarda st ste konulduundan az yer tutar. ki byk yzeyli perde kalb kuaklarla birletirilir. Baz sistemlerde birletirme eleman kullanlr. Bu birleimler kalp firmalar gre deiiklik gsterir. Geirimsizlik iin kalp yzeyi kenarlarna plastik malzeme yaptrlr. (Trkmenolu, 1999)

ekil 3.10. Erisel ve al perde kalb plan ( ntek, 2005)

44

Ayarl Dairesel Perde Kalb Eri perdelerin erilik yarap 5 metreyi getii takdirde kullanlabilir. Daha kk yaraplar yapmak iin bklebilen salar veya ahap pres kalp kullanlr. Kalp yzeyinin bklebilmesi iin ince olmas gereklidir, bu da betondan gelen yanal ykleri karlamak iin tayclarn buna gre ayarlanmasn gerekli klar. (Krkl, Akbulut 2004)

ekil 3.11 Ayarl dairesel perde kalb (intek, 2005)

Baz kalp firmalar erilik yarapna uyabilen kalplar gelitirmilerdir. Kalplarda tayclar arasna yerletirilen vidalarla, 1 metre apna kadar olan erisellikler verilebilir. Tam yuvarlak deil de teet geen dorular mantyla oluturulacaksa ne kadar ksa dorulardan oluursa, o kadar dzgn bir erisellik olur. Eer erisellik 5 metrenin altndaysa ve ayrca kalp alnmas istenmiyorsa, normal perde kalplarn iine negatif ekilde ahaplar konularak da erisellik oluturulabilir.

45

Endstriyel Ahap Perde Kalplarn Avantajlar: 1. Sistemin gerektirdii aksesuarlarla kullanldnda geleneksel kalba oranla olduka ekonomiktir. 2. Her trl betonarme perde kalbna modifiye edilebilir. 3. Beton yzeyler son derece dz ve deformasyonsuz elde edilir. Sva ilemine gerek kalmamaktadr. 4. Sistemde kullanlan I kirilerin dayanm yksek olduundan sehimler geleneksel ahap kalba oranla ok azdr. 5. Ayarl dairesel kalplar limitler dahilinde her trl apa modifiye edilebildii iin olduka ekonomiktir. 3.4.1.2 Kolon Kalplar: Yaplarda yatayda oluan ykleri dik olarak tayan ve temellere ileten elemanlara kolon ad verilir. Ykseklii eni ve boyuna oranla daha fazladr. Kolonlar, TS 500 ve deprem ynetmeliine gre kk boyutu 25 cmden veya kat yksekliinin 1/20sinden kk, dar kenara oran 3den byk olmayan elemanlar olarak tanmlamaktadr. Yaplarda ayn boyutta kolon says fazla ise ve kolon boyutlar kattan katta deimiyorsa klasik kalplama yerine modern kalp tekniklerinin kullanlmas ekonomik olur. Fakat gnmzde gelien kalp teknolojisi sayesinde byle bir zorunluluk yoktur. Ayn kalplarla deiik boyutlarda kolon yapmak mmkndr. (Krkl ve Akbulut, 2004) Modler Pano Kalplarla Kolonlarn Kalplanmas:

Modler pano kalplarnda kolonlarn boyutuna gre elikten imal edilmi olanlar vardr. Bu kalplar dier inaatlarda pek avantajl olmasa da yksek katl yaplarda kolon boyutlar ok eitlilik gstermiyorsa, olduka avantajldr. Vin

46

yardmyla bir kattan teki kata sonra tek para olarak alnrlar ve inaata hz kazandrrlar.(ekil 3.15)

ekil 3.12 Modler pano kolon kalplar ve stnde alma platformu (Peri, 2005)

Yuvarlak kolonlarda ise gerekli boyutta hazrlanm iki yarm daire eklindeki elik kalplar kama veya baka birletirici elemanlarla birletirilmesiyle yaplrlar. Boyutlar firmadan firmaya deise de prensipte ayndr. aplar ise 25 cmden 100 cme kadar kmaktadr. zel istek zerine daha geni boyutta kalplar da yaptrlabilir. naat srasnda demir donat yerletirildikten sonra kalplar getirilir ve taklr. 6 metre gibi yksek kolon kalplarnda iki yarm daire yerde birletirilir, vinle yaplmas,
ekil 3. 13. elik kolon kalplar paralar

yerine tek dier

yerletirilir. bir parada projelerde

Kolonlarn

kullanm kstlayaca iin baz

47

standart boylarda yaplrlar. st ste ekleme yntemiyle kat ykseklikleri ayarlanr. Geleneksel kalplarla dairesel kalplarn yapm ok gtr, istenilen dzgn yzeyi elde etmek ise olanakszdr. Bir dier yntem ereve eklindeki kalp elemanlardr. Kalp yzeyi elik veya ahap levha eklinde olup, tayc konstrksiyona sabitlenmitir. Kolonlar 5er cm arayla her boyutta oluturulabilir. eitli kolon boyutlarn salamak iin drt kalp birbirine vida, kama veya bulonlarla girmesi iin birbirine balanr. Bu balant elemanlarnn
ekil 3.14 Ayarlanabilir ereve kalp plan (Peri, 2005)

kalplarda 5 cm aralklarla

delikler braklmtr. Kullanlmayan deliklerin kolon iinde kalan blmleri plastik tpalarla kapanmas gereklidir. (Altan, 1997) Sk Kirili Endstriyel Ahap Kalp Elemanlar ile Kolonlarn Kalplanmas: Bu sistem perde kalplarda anlatlan sk kirili geni yzeyli kalplar benzemektedir. Kolon kalb dik a ile birbirine birletirilmi, karlkl iki korniyer eklindeki elemanlardan oluur. elik kuak, ankraj mili ve somunu ile salamlatrlr. Bu balantlar kalp atmayacak kadar sk olmal ama skm zorlatrmamaldr. Bu methotta kalp yzeyi her kolon bykl iin tespit edilmi ve ona gre imal edilmi olmaldr. Buna karlk tayclar ve kuaklar eitli boyutlara uydurulabilmeleri amacyla belli boyda yaplrlar. (ekil 3.18) (Trkmenolu, 1999)

48

ekil 3.15 Kolon bykl sabit

ekil 3.16 Kolon bykl ayarlanabilir.

elik perde kua ve ke gnyesi sayesinde kolon llerinde geni ayar aral elde edilebilir. Kolon boyutlar 20x20 cmden 70 x70 cm boyutlarna kadar ayn elemanlarla oluturulabilir. (ekil 3.19) (Peri kalp firmas tantm bror, 2005)

ekil 3.17 Farkl kesitteki kolonlarn ahap negatifler yardmyla kalplanmas

Farkl kesitteki kolonlar kalplamak iin negatif kalplar da kullanlabilir. Bu ekilde daire kolon ve poligon eklindeki kolon kesitleri kolaylkla kalplanr. Kullanlan elemanlar: Yzey olarak plywood, tayc olarak ahap yada elik kiriler, kuaklamalar, balant ve destek elemanlardr.

49

Tablo 3.3. DIN 18218e gre perde - kolon kalplarna gelen taze beton basnc

Kolonlarn kalplanmas perdelere gre beton dzeyinin daha hzl ykseldii iin daha tehlikelidir. Bu yzden; perde kalplarnda standart dizayn yklerinde 50 kN/m2 kabul edilirken, kolon kalplarnda 90 kN/m2 olarak kabul edilir. ( ntek tantm bror, 2005) 3.4.2 Yatay Tayc Elemanlarn Yapmnda Kullanlan Kalplar: Yaplarda kullanlan kalplar yatay tayc elemanlar kiriler ve demelerdir. Kiriler dorusal tayc elemanlar olarak demelere gelen ykleri kolonlara aktarrlar. Bylece ykler zemine kadar aktarlr. Bina inaatnda yatayda kullanlan kalplar 2ye ayrlr. Kiri kalplar Deme kalplar Yatayda kullanlan kalp sistemleri unlardr: 1) Geleneksel ahap kalp sistemleri 2) Geleneksel metal kalp sistemi 3) Endstriyel ahapla oluturulan deme kalb

50

4) Masa kalplar 5) ekmece kalplar 6) Tnel kalplar Geleneksel ahap ve metal kalp sistemleri yksek katl yaplarda kullanlmad iin bu tez kapsamnda incelenmemektedir. Tnel kalplar ise hem yatayda hem de deyde kullanlmaktadr. Geni yzeyli olduklar iin bu tezde deme kalplarnn iinde incelenmitir. Kiriler ve demeler yapya gelen ykleri zemine iletirken beraber altklar iin, betonlanmas da beraber yaplmaktadr. Bylece, yklere kar daha monolotik bir davran gsterir. 3.4.2.1 Kiri Kalplar: Yatayda oluan ykleri demeden alp kolonlara ileten tayc elemanlara kiri ad verilir. Binaya etkiyen l ykleri, yap elemanlar, beton dkm srasnda taze beton yklerini tar ve zemine kolonlara aktarr. Taklr sklr kiri kalplar da iki ana balkta incelenir: 1) ereve kalplar (Modler panolar) 2) Sk kirili endstriyel ahap kalplar 3.4.2.1.1 ereve Kalplar (Modler Panolar). Metal panolar geleneksel yntemde ahap yerine elik kullanlan kalp sistemlerdir. Elle tanan boyutlar hafif seri kalplarn olduu gibi vinle tanan ar seri tipleri de vardr.

51

ekil 3.18.ereve kalplarla kiri oluturulmas

3.4.2.1.2 Sk Kirili Endstriyel Ahapla Tanan Kiri Kalplar. Kiri kalplarnda perde kalplarndan farkl bir malzeme kullanlmamaktadr. Sadece kiri kalplarnn formu farkldr. Yapm prensipleri ise ayndr. Demeler gibi alttan ayarl desteklerle takviye edilmesi gereklidir. Yksek katl yaplarda imalat kolayl ve yapm hz asndan katlar arasnda kiri boyutlarnda deiiklik olmamas faydaldr. Kurulan kalplar bozulmadan veya ek bir malzeme gerekmeden bir st kata alnabilir. Ama bu mmkn deilse; basit deiikliklerle dier kirie uygun hale getirilebilir. Kiri kalplarnda, bina iinde kalan kirilerin her iki yan aynyken, bina dna gelen kirilerde deme kalnl kadar bir ykseklik fark vardr. Kalp yzeylerindeki plywoodlar kesilirken bu noktaya dikkat edilmelidir.

ekil 3.19. Endstriyel ahapla oluturulmu kiri kalplar

52

3.4.2.2 Deme Kalplar Deme kalplarnda kullanlan geleneksel ahap ve metal demeler bu tez kapsamnda aklanmamtr; fakat beinci blmdeki karlatrma tablolarnda yer almaktadr. 3.4.2.2.1 Sk Kirili Endstriyel Ahapla Oluturulan Deme Kalb. Geleneksel deme kalbnn endstriyel ahap ve plywoodla daha dayankl malzemelerle yaplm hali denilebilir. Kalb oluturan ahap kiriler iki tiptir. Birincisi dolu gvdeli, yksekliklerine gre adlandrlr, genelde 160 mm ve 200 mm yksekliindedir. Maksimum tama kuvveti 0,50 t.mdir. Standartlam boylarn dnda da retilebilirler. kincisi ise, kafes kirilerdir. Boyutlar genelde 240 mm kalnlndadr. (Doka, 2005)

ekil 3.20. Dolu gvdeli kirile deme sistemi

Deme kalp sistemi; dolu gvdeli veya kafes gvdeli ahap kirilerin ana (mahya) ve tali (zgara) oluturduu karkasn teleskobik dikmelerle desteklenmesi ile oluturulur. Bu deme kalplarnn stne genelde 21 mm yada 18 mm kalnlndaki plywoodlarla kaplanr. Birbirinden bamsz almakla birlikte bu sistemin btn elemanlar elle tanabilecek arlktadr. Bu nedenle; bu sistemin kurulmas, sklmesi ve tanmas srasnda vince ihtiya duyulmamaktadr. Bu yzden, kullanm daha geni bir alana sahiptir. Ayrca geleneksel kalp sistemine

53

mantk olarak ok yakn olduu iin iiler de kolay anlayabilmekte ve hzl adapte olmaktadr. Bu sistemde kurma, skme, temizleme iilik deeri 0.70-0.90 adam saat/m2dir. (alcolu, 2005) Deme kalbna gelen yk sras ile plywooda daha sonra tali ve ana tayc kirilere ve son olarak da dikmelere gelir. Sistemin tm dikmeler zerine kurulmutur. Dikmeler hem tama glerine gre, hem de alma boyuna gre boyutlandrlr. Ayrca dikmelerin yerletirildii mesafeler tayclarn mesnetlenme mesafeleridir. Bu yzden, ana tayc hesaplar iin nemli bir bilgidir. Yksek kodlarda dikmeler flanbaj dolays ile tama glerini kaybederler. Bunu engellemek iin tayclar apraz olarak balanr ve sistemin balk hareketi engellenir.

ekil 3.21. Kafes kirili deme

lkemizde konut projelerinde en ok karlalan kalp plan kirli deme sistemidir. Bunu asmolen deme ve plak (dz-mantar) demeler takip eder. Kirili demenin yaplmas ise bu sistemde ok kolaydr. Kirilerin yapmn hibir ekilde snrlamamaktadr. Deme yk tespit edilir. (rnek: 24 cm mantar deme yk 8,04 kN/m2). Seilen plywooda gre (18 mm veya 21 mm) plywood grafiinden tali tayc

54

aralarnn ne kadar alaca belirlenir. (Tali tayc aralarnn 50 cm almas halinde 21 mm plywood 0,7 mm sehim verecektir.)
Tablo 3.4: Deme kirileri kalp tasarm yntemi (intek, 2005)

Tali tayc ara mesafelerine gre yukardaki tablodan ana tayclarn maksimum ne kadar alabilecei bulunur. (Tali tayc aralar 50 cm aldnda ana tayc maksimum 276 cm alabilir.) Demenin geometrisine ve llerine gre optimum ana tayc aklklar ve buna bal olarak, yine yukardaki tablodan dikme aralar tesbit edilir. (Deme llerine gre ana taycnn 225 cm almas daha uygun olduu iin bu l tercih edilmitir. Buna gre de ana tayclarn altna konulacak olan dikme ara mesafesi maksimum 111 cm olmaldr.) (intek, 2005) Byk yzeyli deme kalplarnda ortalama 50 m2ye kadar yzey alanna sahip kalplardr. Eer byk yzeyli deme kalbnn taycs tabana mesnetli ve ykn taban veriyorsa, eklindeki benzerlikten masa kalplar denilir. Eer tayc duvardaki konsollara oturuyorsa bu tip kalplara da ekmece kalplar denilir. 3.4.2.2.2 Masa Kalplar: Masa kalplarn kalp yzeyini, ahap esasl ve metal bir ereve ile rijitletirilmi kontrplak omega profili sac levhalardan oluan byk yzeyli panolardan oluturmaktadr. Masa yzeyinin geniliinde ald yk ve sahip olduu mesnet says etkili olup, 2,15 -5 metre, boyu ise 2-8 metre arasndadr.

55

Gerekli sayda kalp yan yana getirilir ve beton ondan sonra dklr. Kalp yzeyi ereveli bir pano ise yalnz enlemler, ahap esasl bir levha ise, boyu deiebilen teleskopik elik veya 16-20 cm yksekliinde ahap I kiriler veya kafes kirilerden oluan enlemler ve boylamlar zerine oturmaktadr. Masa kalbnn ykseklii 2,35-5,92 metre arasnda deimektedir. (Altan, 1997)

ekil 3.22. Masa kalp ve elemanlar

Kalplanacak alana kenardan yaklak 3 cm kalp alma boluu kalacak ekilde masa kalb yerletirilir. Duvar ile birleimine asbestli imento veya suni malzeme koyulur ve bu ksm betonun iinde kalr. Kalp sklmesinde masa ayaktaki vida yardmyla betondan ayrlr. Bu masa kalb orta ayaklarda bulunan tekerlekler yardmyla darya doru itilir. nce kenardaki bir noktadan vince aslr, sonra daha i bir noktadan vince aslarak bulunduu kattan karlp, bir st kata alnabilir. Byle byk yzeyli kalplarda dikkat edilecek en nemli unsur, kalplarn sklme kolayl ve sresidir. zellikle ok katl yksek yaplarda bu sre ve kolaylk salanamazsa, ekonomik olmaktan uzaklamaktadr.

56

Masa kalplarn bir st kata karlmas iin iki yntem vardr. Birincisi vince aslarak, ikincisi kaz gagas ile tanmasdr. Vince aslarak masa kalp kartlma yntemi: 1) ereveli sistemlerde balang olarak teleskobik vidalar sklerek ana ereve indirilir. 2) Hidrolik yrtc balanlr ve ayaklar ieri itilir. 3) Her iki ayak en alt enleme borusunda ask kancalar balanr. 4)Diyagonaller nden balayarak sklr ve ayn anda erevelerin st kontrksiyonuna monte edilir ve masa kalp adm adm dar karlr. 5) Son diyagonalin alnmasndan nce masa nden biraz aaya indirilir ve ikinci kanca ifti taklr. Daha sonra vincin balantlar gerilir, diyagonal ve hidroliin kartlmasndan sonra masa kalb dar alnr. Masa kalbn bir st kata karlaca yer bakmndan iki alternatif vardr. Birincisi binann deme boluklarndan kalbn yukarya alnmasdr. Yalnz masa kalbn sklmeden geebilecei bir deme boluu olmas gereklidir ki; bu olduka kk bir ihtimaldir. kincisi ise masa kalplarn binann cephesinden vince aslmak suretiyle bir st kata almaktr. Masa kalplar cepheden karlaca zaman, o yzeyde parapet ve kiri gibi yap elemanlar olduunda sistem zorlanmaktadr. Masa kalbn dikmelerindeki ykseklik ayarnn esnek olmamas yznden fazla alalamamaktadr, bu da yksek kirili demelerde sorun olmaktadr. Bu durumlar iin gelitirilmi olan katlanr ayakl sistemler mevcuttur; ya da parapetler sonradan yaplmas yolu ile bir kolaylk salanm olur. Masa kalplarn en rahat kullanld yaplar hcre sistemle yaplan binalardr.

57

ekil 3.23 Masa kalbn kartlmas (Peri, 2005)

Bina cephesinde parapetin olduu durumlarda ise kaz gagas denilen bir yntem kullanlr. Bu yntemde masa yaklak olarak 2 cm indirilir, hidrolik tekerlekler balanr ve yk tekerleklere verilerek masa bina d snrna kadar gtrlr. Masa indirilir ve hidrolik tekerlekler kaldrlr. Kaz gagas vin ile kalp st ksmn altna getirilir, masa yklenir ve balanr. kinci blgedeki enleme ifti alnr ereve dzlemleri geriye alnr ereve dzlemleri geriye ekilir ve st kalba balanlr. Masa bylece parapet stnden bir st kata alnr. (Atlan, 1997) Masa kalplarn avantajlar: 1) Masa kalplarda yk teleskobik ayarl dikmelerle zemine aktarlr. Bu dikmelerin yk tama kapasitesi yksek olduu iin ok sk konulmasna gerek yoktur. Bylece altnda rahata alabilinecek bir alan oluturur. 2) 10 seferden fazla kullanlacak ise masa kalp kullanm geleneksel yntemden daha avantajl olur. 10dan fazla olan kullanmlar ise maliyeti daha da drr. 3) Almnyum ereve ve birleim malzemesi kullanldnda, vincin tama kapasitesini hi zorlamaz. Hatta birleim elemanlar 1 iiyle de tanabilir.

58

4) Alnan kalp ve olan in says da etkili olmak zere masa kalplar kat kma sresini azaltan bir sistemdir. 5) Geni yzeyli masa kalplarn kullanlmasyla birleimlerin azalmas ile kan beton yzeyin kalitesi artmaktadr. Ayrca daha az tama ve birletirme ii kaca iin iilik ve zamandan kazan salar. 6) Fiberglas yada elik kaset demeler masa kalplarn st yzeylerine monte edilerek, dier katlara da sklmeden tanabilir. Masa kalplarn snrlar: Vinle kullanlan tipleri kt hava koullarnda olumsuz etkilenmektedir. Mantar demelerde kullanlamaz, bunlar daha ok geleneksel kalp sistemiyle yaplrlar. Masa kalplarn karlaca binann cephesinde bulunan derin kiriler kartlmasn zorlatrr. Masa kalpla modler tasarm: Masa kalp seimini, etkileyen pek ok faktr vardr. Bunlarn iinde hava koullar, mimari, antiye olanaklar ve maliyet olarak saylabilir. Aada zellikle mimarlarn bilmesine fayda olan modler bilgiler verilmitir. 1.Alnacak yada kiralanacak kalp sistemleri belli bir modler sisteme dahildir. Masa kalplarn genilii 4,6-9,1 metre arasnda deise de en ekonomik boyut 6,7 metre civarndadr. Ykseklik olarak ise 6,10 metreye kadardr. 2.Uzunluklar 36,6 metreye ve genilikleri 15,2 metreye kadar kabilmektedir. Daha byk aklklarda iki yada masa kalp birletirilerek kullanlabilir. Ama iki tanesinin birletirilmesi tama kapasitesi olarak sorun karmazken, daha byk kalplar tanamayabilir. Zaten fazla kk masa kalplarn kullanlmas ekonomik deildir. 3.Kirilerin yeri ve boyutlar kattan katta deimeyen bir gride oturtulur ise, kalplarn zerinde deiiklik yaplmas gerekmedii iin avantajldr. (Hanna, 1999)

59

3.4.2.2.3 ekmece Kalplar. ekmece kalplar da byk yzeyli deme kalplardr. Bu kalplarda st yap masa kalplarnn olduu gibi mesnetlere deil, perde ve duvarlarda oluturulan konsollara oturur. Konsollarn mesnetleri daha nce betonlanm perde duvara bulonlarla ankre edilir. Bu konsollarda ba levhas bulunan bir dey eleman vardr. Bu kalbn istenilen ykseklikte dzenlenmesini salar. Konsollarn altnda tekerlekler bulunur. Bylece kalp indirildiinde ekmece gibi tekerleklerin zerinde hareket eder. Aklk artt zaman orta ksmlardaki yk de arttndan buralara ara direklerle ya da st yap bir n gerilme teli ile kuvvetlendirilir. Krikolu konsol ile mesnetlenen, vin yardm ile tanabilen bu kalp sisteminde, deme iin sklme zorunluluu yoktur. (Trkmenolu, 1999)

ekil 3.24. ekmece kalplarda konsol detay

Deme ykseklii, konsollun yksekliinin istenilen ykseklikte yaplmasyla kolayca ayarlanabilmektedir. ekmece kalbn beton dkmnden sonra kolayca dar alnabilmesi iin dar ekilecei cephede kiri olmamas gereklidir. Ama bunun yannda st katta olan bir parapet ise ekmece kalbn karln etkilememektedir.

60

Masa ve ekmece Kalplarn Karlatrlmas: 1.Kurulu asndan bir fark yoktur. 2.Masa kalplar farkl boyutlardaki ihtiyalara daha rahat cevap verebilmektedir. Demenin drtgen eklinde yaplmas masa kalplarda ek kalplar kullanmak suretiyle mmkn olmakta ama ekmece kalplarn dar karlma ekli yznden mmkn olamamaktadr. 3.Tesisat elemanlar ikisinde de nceden yerletirilebilir. (Hem deyde hem de yatayda rezervasyon elemanlar ile boluklar salanabilir.) 4.ekmece kalplarn dar kartlmas iin kiri olmamas gerektiinden deme tek tarafl almak zorundadr. Bu yzden yaplacak olan konsollarda kstlamalar getirmektedir. Masa kalplarda da ok derin kiriler yaplamamaktadr. 5. Demede kot fark masa kalplarda yaplabilmekte ama ekmece kalplarda yaplamamaktadr. (ahin, 1997) 3.5 Tnel Kalplar:

Tnel kalp sistemi, yapnn duvar ve demelerinin hassas boyutlu ve dzgn yzeyli elik kalplar yardmyla tek bir seferde dklebildii kalp sistemidir. Bu sistemde kalplarn enine veya boyuna dorultuda hareket ettirerek karlr ve gerek dey gerekse yatay yap elemanlar ayn anda dklr. (Kumcu, 1997) 3.5.1 Tarihesi: kinci dnya sava srasnda ortaya kan konut ann hzla giderilmesi iin yaplan aratrmalarn sonucunda bulunmu bir yntemdir. Tnel kalp teknolojisi ilk kez Fransada bir uygulamada ahap kalplar ile denenmitir. Baarl olan rnein ardndan elikten yeniden retilmitir. Dnyada Outinord isimli bir inaat firmas tarafndan tantlan bu sistem konut, otel bloklarnda kullanlmtr. zellikle toplu konut retiminde kullanlan bu sistem nceleri Avrupadan getirilirken, imdi Trk firmalar her trl elemann reterek, yurt ii ve dndaki antiyelerde kullanmaktadrlar. (Balkabak, 1998)

61

Tnel kalplar hcre kalplar grubuna girerler. nceden monte edilmi boyutlu kalplardr. Bu kalp sistemleri kalp yzeyi, rijitlik, germe, mesnet ve balama elemanlarndan oluur. Tnel kalplarda hacmin en fazla duvar dklebilir. Dklen duvarlarla dey tayc perdeler ve deme ayn anda dklr. Tnel kalp sistemleri, tam ve yarm tnel kalplar olmak zere ikiye ayrlr. Tam tnel kalplarda, karlkl iki perdenin birer yznn ve tabliye kalnlnn tek para oluturduu kalp ekilleridir. Yarm tnel kalplar: perdenin bir yz ve demenin yar kalbndan oluur. Fonksiyon olarak iki yarm tnel kalp bir tam tnel kalba karlk gelmektedir. Her ikisi de mekanik ya da hidrolik olabilmektedir. (Betaleks kalp tantm bror) Tnel kalp sistemi yerinde dkm olduu iin ok endstrilemi bir yapm sistemi gibi gzkmese de kalp iskelede iyiletirme salad, bilimsel organizasyon ve planlama gerektirdii, gelimi teknoloji ve ara kullanmna yer verdii iin endstrilemi antiye teknolojileri iine sokmak mmkndr. (Trkmeolu, 1999) 3.5.2 Kalp Elemanlar: Tnel kalplarda kullanlan elemanlar: Yatay pano, dikey pano, apraz destek, tekerlekli dikme, tekerlek, kriko, arka pano, deme ve duvar kapatma eleman, aks betonu kalb, boluklar iin rezervasyon kalplarndan olumaktadr. (Kumcu, 1997) 3.5.3 Tnel Kalp Sistemlerinin Boyutlar: Ykseklik: 2.30 metreden 3.00 metreye kadar deimektedir. Uzunluk: 0.625 -1.25 -2.50 metre katlarndan oluur. Vincin kapasitesine gre birletirilerek, 12.50-15.00 metre elde edilebilir. Genilik: 1.05-1.025-1.35-1.65-1.85-2.05-2.25-2.55-2.85 metre geniliklerde 9 eit genilikte bulunmaktadrlar. Bunlarla 2.10-5.70 metre arasndaki aklklar iin standart tnel kalplar elde edilebilmektedirler. (Ne-ru tantm bror)

62

Bu kalp lleri dnda zel istee gre de retilebilmektedir, yalnz standartlarn kullanlmas tabiki daha ucuzdur. Tnel kalplar genellikle elikten imal edilirler ve nokta kaynaklaryla hassas bir ekilde birletirilirler. Takviye atklar genellikle omega veya omega U profillerindendir. Duvar panelleri yatay rijitlii salamak amacyla ikiz kanal elemanlarla kuvvetlendirilir. Yksek beton dkme hzna ulamak iin dey kalplarn 5 ton/m2 basnca dayanabilmelidir. Tnel kalplar btn elemanlaryla birlikte metrekare iin 70 kg kadardr. (Gltek, 1989) 3.5.4 Tnel Kalp Sistemin Statik zellikleri: Bilindii gibi Trkiyenin %90 deprem kua zerindedir. Tayc perde duvarl sistemler rijitliklerinin ok byk olmas nedeniyle depreme kar olduka dayankldrlar. Dktil davranta iskelet sistemler kadar snek olmad ve yatay yklerden kaynaklanan enerji tketiminde eksikleri vardr. Fakat; bu eksik yann gidermek iin, deprem kuvveti hesaplanrken gerekli yap tipi kat says 1.5 seilmek suretiyle bu deer 0.60 ve 0.80 olan elik ve betonarme karkas yaplar durumunda zde hale getirilir. Bylece, rijitliin faydalar son snrna kadar kullanlm olur. (Gltek, 1989) Deprem ynetmelii tayc perde duvarlarn en az 15 cm. olmas gerektiini belirtir. Mimari tasarm srecinde tnel kalpla ilgili ller ve bilgiler, mimari projeye yanstlmaldr. Bu konuda dikkat edilecek baz noktalar unlardr: 1.Mekan organizasyonu kalp boyutlarna uygun olarak tasarlanmaldr. 2.Yapda ana tayc duvarlar oluturan tnel duvarlarnn eit aklklarla yerletirilmesi salanmaldr. 3. Bu duvarlarn arasnn kalbn kaca ynde ak braklmas gereklidir. 4. Mekanlarn dik al seilmesi salanmaldr, mmkn olduunca girinti ve kntdan kanlmaldr.

63

5. Mekan ykseklikleri eit tutulduu srece ayn kalp daha fazla kullanlabilecektir. tayc duvarlarn binann dar kenarna paralel olmas ve aklklarnn birbirine eit olmas gereklidir. 6. Tnel kalpla yaplan inaatlarda cepheler bo braklmakta, daha sonradan genelde prekast elemanlarn demeye aslmasyla daha hzl bir ekilde yaplmaktadr. 7. Dik al planlarda rzgar ve deprem ykleri asnda en ideal ykseklik 15-20 kat iken, daha yuvarlak ya da erisel hatlara sahip planlarda bu ykseklik 25-30 katta kadar kabilmektedir. 8. Toplu konut projelerinde mutfak, oda gibi hcrelerin en az bir boyular eit olursa kalp kullanm says ok artmaktadr. 9. Sisteme uygun planlama yapma gerei ayr bir planlama disiplini getirirken, bu zamanla bir alkanlk haline geldiinde olduka farkl planlar oluturulabilmektedir. (Mesa, 1989) 3.5.5 Tnel Kalpta Boyutsal Olanaklar ve Farkl Yap Boyutlarna Uyum: Tnel kalp sistemlerinde sadece mevcut kalplar kullanlrsa, tasarmda olduka kstl kalnr. Farkl tasarmlar yapabilmek iin zel kalplar yapllmas da hi ekonomik olmaz. Byle durumlar iin kalp firmalar eitli ara boyutta ek kalp elemanlar retmilerdir. rnein (1+2) gibi boyutlar olan bir mahal iin bir (A) kalbna ihtiya vardr. Bu akln (1+x)+2 veya 1+(y+2) gibi boyutlardaki varyasyonlar kullanlrsa ve bu x ve y paralar baka yerlerde de kullanlabiliyorsa, daha ekonomik zmler retilmi olur. Tnel kalp genilikleri kk aklklar iin minimum 75 cme kadar inebilmekte iken, byk aklklarda maksimum 6.50 metre olabilmektedir. Bu ek paralar deyde de kullanlabilir. zelikle yarm tnel kalplarla tasarlanan mimari projeler daha esnek olabilmektedir. (Canbek, 1996)

64

ekil 3.25. Tnel kalplarda ek elemanlarn salad olanaklar

65

3.5.6 Tnel Kalp Sistemlerin Yapm Yntemleri: Tesisat zm: Tnellerin sklebilmesi iin btn demenin ayn kodda olmas gerekmektedir. Bu yzden banyo, tuvalet gibi slak mekanlarda dk deme yaplamamaktadr. Zaten dk deme uygulamas bulunduumuz yllarda, sorun ktnda mdahale zorluu yznden tercih edilmemektedir. Tnel kalp sistemiyle yaplan yaplarda banyolarda asma tavan zmne gidilmektedir. Bylece tesisatta ilerde oluabilecek bir arza kolayca mdahale edilebilmektedir. Ankastre elektrik ve su borularnn perde duvarlarna gelen yerlerde, kanallar ve btn tesisat delikleri kalplar kurulurken kalp yzeyi zerine rezervasyon boluklar iin hazrlanm kalplar vidalarla tnel kalba sabitlenir. Bylelikle tesisat borular iin mili metrik hassaslkta boluklar braklm olur. (Krkl ve Akbulut, 2004) Kap pencere boluklarnn almas: Dikey perdelere gelen kap ve pencere boluklar, zel rezervasyon boluklar ile yerinde mili metrik olarak braklm olur. Donat yerletirilirken bu yardmc kalp elemanlarnn iine yerletirilmez. Tnel kalpl yaplarda bodrum kattn yapm: Bodrum katnda normal katlarla ayn ykseklikte olmas, hem kalp ekonomisi hem de binann hassas bir ekilde yerine oturtulmas iin avantajl olacaktr. Ama eer bodrum kat daha yksek olacaksa normal katta kullanlacak kalplar ayn ekilde kurulup ve aradaki fark kadar uzunlukta beton kalba dklebilir. Kalplar tayabilecek boyutta ve sklkta elik sehpalar zerinde kalplar kurulup ve kalan perde kalplar ve deme ksmnn kalplar dklebilir, fakat byle bir uygulamada iki beton arasnda souk derz oluur. Bu da tm yapnn salamln olumsuz ynde etkiler.

66

Ayrca bodrum kat da tnel kalpla yaplacak ise kalplarn karlabilmesi iin temel kaznn konveksiyonel sisteme gre daha geni yaplmas gerekmektedir, fakat bu fark elde edilecek yararlar dnlrse, nemli deildir. Tnel kalplarda izolasyon: Cephe panelleri sandwich panel olarak antiye de retilebilecei gibi, tek kat beton (8-10 cm) olarak yapld zamanda iten yaltm malzemesiyle kaplanabilmektedir. D duvar izolasyonu yaplmak istenildiinde kalbn iine izolasyon levhalar konarak yaplabilir.
Tablo 3.5. Geleneksel sistem ile tnel kalp sisteminin enerji karlatrlmas (Mesa, 1995)

Geleneksel Sistem Istma Ortalama Yllk Sv Yakt Tasarrufu 8860 k/cal 450 kg/yl

Tnel Kalp sistemi 7040 k/cal 350 kg/cal

Tablo3.5 de de gzkt gibi s kayb olduka azalmaktadr. Bu uzun vadede iinde yaayan insanlarn snma ve souma masraflarnda d olarak yansyacaktr. Bunlarn dnda s yaltmndan dolay stma kazann boyutlarnda, kalorifer peteklerinin metrekaresinde ve boru aplarnda azalma olacaktr. 3.5.7 Tnel Kalbn Salad Yararlar: 1. Konveksiyonel ynteme gre aa sarfiyatn ok azaltmaktadr. Tnel kalplar elikten yapld iin 1000 kereye kadar kullanlabilir. Kalplar hurdaya bile dnse, eritilerek yine elik hammaddesi olarak kullanlabilirler. Ama ahap antiyeden yaklacak odundan baka bir ekilde kamamaktadr. 2. ok hzl bir retim sistemi olduu iin zamandan ok kazandrmaktadr. 3. ilik maliyetlerinde byk dler grlr. 4. naat sresince iilerin ileri sistematik, ve dzenli olduu iin iilerin, ii bo yere beklemesi gibi bir durum sz konusu olmaz. ilere antiye sresince dzenli i salanm olur.

67

5. Tnel kalp sistemiyle ne kadar ok imalat yaplrsa, daire bana den maliyet o kadar azalmaktadr. 6.Tnel kalpla yaplan inaatlarda, yzeyler sva gerektirmemektedir. Binann sva yznden toplam arl artmamakta, toplam kullanm alanndan ise alan kazanlmaktadr. 7. Yurt dnda da yaplan inaat tekliflerinde ne kadar hzl bitirilirse, o kadar ok kazan salanaca aktr. Tayc perdelerin ve demenin betonarme olarak elde edildikten sonra, blc alt sistemler iin al, pano bileenler, hafif kontrksiyonlar seilebildii gibi geleneksel sistemlerde olduu gibi tula duvar da rlebilir. Cephe elemanlar ise hazr prefabrik elemanlarla yaplabilecei gibi tula da rlebilir. (Akkuzu, 1987) Tnel kalpla yaplacak olan inaatlarda proje ynetimi ok nemlidir. Her ilem belli bir srede ve srayla yaplmak zorundadr. rnein 8 saatlik alma ve 24 saatlik rotasyonla bir i program uygulanabilmesidir. 100 m2lik bir konut inaat iin; 8-10 kiilik tnel kiilik tnel kalp ekibi, 1 elektrik tesisats, 2 souk demirci ile sabahtan leye kadar 4 saatlik bir almayla tnel kalp sklp yeniden kurulmakta ve leden sonra da betonu dklebilmektedir. K aylarnda stma yaparak, yaz aylarnda ise stmadan, kalp ertesi sabah yeniden kurulmak iin sklebilmektedir. (Mesa, 2005) Tnel kalpla yaplan yaplarda betonarme betonu olarak C25 betonu kullanlmaktadr. Metrekareye 0.31-0.32 m3 beton dklmektedir. Donat olarak ise iilik sresini ksaltan hasr elik kullanlmaktadr. Tnel kalplarda yzeylerin temiz kt iin, ayrca bir kaplama ve svama gerektirmemektedir. Kalptan kan yzeylerde, eer segregasyon veya vibrasyon hatas gibi bir kusur varsa spatulayla al yoklamayla dzeltilir. Bunun zerine duvar kad ve boya gibi bitirme malzemeleri kullanlabilir. D perde kalp yzeylerine istenen hazr doku elemanlar (fiberglas-neoplast) konularak dekoratif dokular elde edilebilir.

68

Tnel kalp ile yaplan yaplarda ekonomik aklk 3 m-6 m arasndadr. Gnlk rotasyon iin en uygun kat alanlar 70-150 m2 arasndadr. Tnel kalp sistemin ekonomik olabilmesi iin tekrar says 100den az olmamaldr. Kalp sistemleri nasl kullanld ile alakal olarak, iyi kullanldnda 1000 sefer kullanlabilir. Tabii ki, 100 kullanmn zerindeki her kullanm says mteahhit firma iin krdr. (Gnenen, 1991) 3.5.8. Tnel Kalbn Snflandrlmas Tnel kalplar iki gruba ayrlr.Bunlar: 1. ve drt yzeyli tam tnel kalplar 2. ki ve yzeyli yarm tnel kalplar 3.5.8.1 Tam Tnel Kalplar: Tam tnel kalp ekipman demelerle birlikte, binann, i blme perdelerinin, konvartman perdelerinin betonlamasna izin veren ekipmandr. Tam tnel kalplarda en ok boyutlar etkileyen zellik kalplarn arlklar ve vincin kaldrma kapasitesidir. Tnel kalplarda boyutlar retici firmalara gre deimekle birlikte aklklar 5.70-6.30 metre arasnda deimektedir. Ykseklik ise 2-3 metre arasnda deimektedir. Bundan daha fazla olan aklklarda deme kalnl artacak, kalp kontrksiyonu zorlanacak ve sistem ekonomik olmamaya balayacaktr. Tam tnel kalplar alndktan sonra demeler dikme desteine alnabilir. (Trkmenolu, 1999)

ekil 3.26. Tam tnel kalp elemanlarnn oluturduu kalp birimleri

69

Tam Tnel Kalp Elemanlar:

1.Yatay panolar 2.Dey panolar 3.st kiri: kalbn germe ve boaltma ilemleri iin yatay yzey kalbn tayan profillerde oluur. 4.Payandalar: Yan kirilerle yatay kirii apraz ekilde birletirir. 5.Flan ayaklar: Kalb teraziye almada kullanlr. 6.Rulmanl tekerlek: kalb srmeye yarar 7.ubuklar: perde ara mesafelerini ayarlar 8.Somunlar: Kelebekleri skmakta kullanlr. 9.Muhafazalar: Kalplar korurlar
Yan Duvar Kalb 1) Yatay kalp yzey 2) Travers 3) Kaldrma kirii 4) Hidrolik kriko

5) Ayar ve tespit ubuu

ekil 3.27. Tam tnel kalp (zumsan, 2005)

3.5.8.2 Yarm Tnel Kalp: Demelerle birlikte, binann yan d duvarlarnn, i blme perdelerinin, konvartman perdelerinin betonlanmasna izin veren kalp ekipmanna verilen isimdir. Yarm tnel kalp ekipmannda, kalp skldkten sonra, demeleri dikme desteinde braklmaldr. Yarm tnel kalplar, iki yarm kalbn birleim detaylar dnda fazla bir farkllk gstermezler.

70

ekil 3.28: Yarm tnel kalp elemanlar

3.5.9 Tnel Kalpla Tasarm Yaplrken Dikkat Edilecek Noktalar: 1.Mekanlar tasarlanrken tnel kalbn standart boyutlar gz nne alnmaldr. En byk ve ekonomik aklklar 5.70-6.30 metre arasndadr. Daha fazla olan aklklarda deme kalnl artmakta ve sistem zorlanmaktadr. 2. Ana tayc duvarlar oluturan tnel kalplarnn eit aralklarda olmasna dikkat edilmelidir. 3. Bu duvarlar en az bir taraftan ak olmaldr. 4. Mekanlar dik al olursa daha kolaylk salar. 5. Mmkn olduunca az girinti ve knt olmaldr. 6.Mekan ykseklikleri kat fark etmeden ayn ykseklikte yaplrsa, daha ekonomik olmaktadr. Dk deme yaplamamaktadr. En fazla profillerle 4 cm drlebilmektedir. 7. Tayc duvarlarn binann dar kenarna paralel dorultuda yerletirilmesi uygun olur. (Cross-wall sistemi) 8. Bina gruplarnn yerletirilmesinde zellikle ok katl binalarda kreyn kapasiteleri dikkate alnmal ve rasyonel alma dzeni kurulmasna nem verilmelidir. Genel yerleme plannda ayn kreyn ile en az iki yapnn retilmesi salanmaya allmaldr. Sabit kule vinler kullanldnda, tek yapnn d boyutlarn vincin kol uzunluu belirlemektedir. 9.Tasarm srasnca kalplarn ankraj aralklar gz nne alnmaldr.

71

10. Konutlarda ekonomik boyutlar 70-150 m2 arasndadr. 11. Kap ve pencere boluklarnn llerinde ne kadar ayns kullanlabilirse, o kadar ekonomikleir. 12. Kat adedi olarak kesin bir snr yoktur. Trkiyede yaplan uygulamalar 18 kata kadar rasyonel olduunu gstermektedir. 13. Betonarme perde kalplarn genilikleri 15 cmin altna dmez. (Trkmenolu, 1999) 3.5.10 Tnel Kalplar Kurulu ekilleri: 1. Kalp panolar, antiyede kurulan dzgn montaj platformu zerinde yarm tneller haline getirilip aks betonlar dklr. 2. Kalp yzeyi temizlenir ve yalanr. 3. ki yarm tnel kalp bir nceki deme zerinde oluturulan aks betonunu gz nne alnarak olmas gereken yere yerletirilir. 4. Duvarlar ve demelerdeki su tesisat, stma, havalandrma gibi unsurlarn pencere ve kap boluklar tnel kalp iine yerletirilen rezervasyon kalplar ile boluu salanr. 5. Demir donat (hasr elik levhalar) ve elektrik tesisat tnel kalba nceden projelendirildii ekilde yerine yerletirilir. 6. Tamamlannca d kalp yerletirilir ve tnel kalp ile birletirilir. 7. Tnelin gerekli kot ve akul ayarlar yaplr. 8. Duvar ve demelerin betonu btn halinde ve tek seferde dklr. 9. Oluturulan hacim koruyucu perdelerle kapatlr ve krleme ilemi yaplr. 10. Beton yeterli prizi aldktan sonra, koruyucu perdeler alr. 11. Tnel kalbn d perdelerle olan balantlar zlr. 12. D perde panolar alnr ve beton prizi kontrol edilir. Yeterli prizi almsa; 13. Tnel kalbn ite kalan ters sehim verilmi olan deme kalpl ksmda kartlr, betonun zamanla kmesi ve istenilen dzeye gelmesi salanr. 14. Tnel kalp tekerlekleri zerinde darya itilir. 15. Vinle kaldrlarak yeni yerine yerletirilir. Kap pencere boluklar iin braklan rezervasyon kalplar yerinden kartlr.

72

16. Sklen tnelin yerine beton ayarl dikmelerle takviye yaplr. 17. Kalplardaki beton artklar temizlenir ve yeniden kullanlacak hale getirilir. 18. Kalb sklmesinden sonra, yapy tamamlayc n dkml (prefabrik) elemanlar ile ara duvarlar, pencere ve kap doramalar, dz veya ieklik biimindeki balkon ve cephe parapetleri ve merdiven gibi elemanlar, yerlerine taklr. (Mesa, 2005)

ekil 3.29 Tnel kalp ile yapm tekniinde krleme ilemi

3.6 Kayar Kalplar: 3.6.1 Kayar Kalp Tanm: Betonarme inaatlarnn dey elemanlarnn yerinde dkm metodu ile yapld, souk derzi olmayan, betonun iinde braklan zel elik ubuklara tutunarak kalb tayan kalp sistemidir. (Anonim, 1990) Beton dklrken devaml olarak hareket eden kalplar iin kullanlr. Kayar kalplarn ykseklikleri snrl, ksa boyutunda ift cidarl, rijit konstrksiyonlu,

73

zemine balantsz asma sistemlerdir. Kayar kalplarda inaata 24 saat devam eder. Bu srede 2,6 metreye kadar ykselebilmektedir. (Sey, 1987)

4 3 13 11 5 2 6 1 9 10 3

1.Kayar kalp panosu 2.Ask sehpas 3.Kaldrma tertibat 4.Trmanma mesnet ubuklar 5. , st alma platformu, 6.D st alma platformu 7. alt alma platformu 8.D alt alma platformu 9.Mesnet boluklar 10.Kap pencere boluklar 11.Yatay durum saptama tertibat 12.Dey durum tertibat 13.Elektrik tesisat 14.Su tesisat

14

12

ekil 3.30 Kayar kalp ematik izimi

Teknolojik olarak kayar kalp, beton dkm ilemini prensipte ekim metodu kullanlmak suretiyle yrtmektedir. Srekli yrtlen beton dkm srasnda hidrolik krikolara bal eneler yardmyla kalp yatay bir dzlem zerinde ykselerek istenilen geometride yapnn tamamlanmasn salar. Kayar kalplarda betonun hzl priz almas ok nemli olduu iin zellikle priz hzlandrc beton katk maddeleri kullanlmas ok yaygndr. K aylarnda ise kr yntemi uygulamak zorunda kalnabilir. zel ift tarafl duvar kalplar, beton duvarn merkezinde ubuk veya tpleri kavrayan vidalar veya hidrolik krikolar ile desteklenir. Krikolar kuvvet ald 32 mm elik dolu gvde zerinde kayar, kayarken sistemi de kaldrr. (Trkmenolu, 1999)

74

Beton dkm bitirildii zaman betonarme yap monolitik bir btnlk ierisinde, derzsiz olarak tamamlanm olmaktadr. Saate 25-30 cm ykselebilen kayar kalplarn hepsi bir arada hareket ederler. Bu yzden iilerin sisteme adapte olmas ok kolay deildir. Ayrca kalplar beton prizini tam olarak almadklar ve temizlenmeden kaydrldklar iin ok temiz bir beton yzeyi elde edilemez. Kayar kalplarn kullanm alanlar: Silolar, tanklar, su kuleleri, yksek fabrika bacalar, hava meydan kontrol kuleleri, televizyon anteni tayc kuleleri, kesonlar bina ekirdeklerinde kullanlr. Otel, konut, i han gibi yaplarnda inaatnda kullanlan sistem 12 kat ve daha fazlasnda maliyet daha avantajl bir hale gelmektedir. Malzeme azl, iiliin kt olmasndan dolay iin yrmesini engellememek iin detayl n planlama gereklidir. Bu sebeple kayar kalp teknii konu hakknda tecrbe sahibi firmalar tarafndan kullanlmaldr. Kayar kalplar ikiye ayrlr: Vidal mekanik kaldrma tertibat Hidrolik kaldrma tertibat 3.6.2 Kayar Kalb Oluturan Balca Elemanlar : Kayar kalp elemanlar aadaki sralanabilir: Sehpa iskelesi Kaldrma elemanlar alma platformlar st alma platformalar Alt alma platformlar Tesisat ebekeleri Sehpa iskelesi: Kalp panolarnn projedeki yerlerine sabitletiren, taze beton basnc nedeniyle kalbn yatay hareketine engel olan, kayar kalbn dey ynde kaymasna yardmc olan elemanlardr.

75

Kaldrma elemanlar: Daha nceleri elle dndrlerek kullanlan kaldrma aletleri artk, pnmatik, hidrolik ve elektro mekanik aletlere brakmtr. Ama daha ok hidrolik kayar kalplar tercih edilmektedir. alma platformlar: Beton dklrken kolaylk olmas iin farkl dzeylerde alma platformlar oluturulur. Alt ve st alma platformu olarak ikiye ayrlr. st alma platformu: alan iilerin dolamn salar, aletlerin tanmasn salar. Donat yerletirme gibi ilemler iin yer salar, ereve ve boluk kalplarnn konulabilmesini salar. Alt alma platformu: st alma platformlarndan yaklak 3,5-4 m altnda dzenlenir ve st alma platformlarna aslrlar. Alt alma platformlar iilerin kalptan kan yzeyleri kontrol etmesi, dzeltmesi ve boluk kalplarn sklmesi srasnda kullanlr. Alt ve st alma platformlar sayesinde iskele, montaj, demontaj gibi pahal ilemlerin yaplmasna gerek olmamaktadr. Tesisat ebekeleri: Yapnn biti kotuna ulaabilmek iin gerekli uzunlukta olan ve srekli yapma elverili bir tesisat ebekesi gereklidir. Elektrik, su ve telefon tesisatlarnda kullanlan borular yap st kotuna ulaacak uzunlukta olmaldr. Su tesisat kayar kalpta betonun beslenmesi, sulanmas ve sva iin gerekli harta kullanlacaktr. 3.6.3 Kayar Kalplarda Dikkat Edilecek Unsurlar: Kesintisiz bir alma ekli olduu iin malzeme stokunun srekli kontrol altnda tutulmas gereklidir. Dzgn bir proje kontrol sistemi gereklidir. Kalp nceden prefabrik olarak hazrlanm olmaldr. Demirler ise nceden balanm olmaldr. Sistemin almasnda ok az sapmaya izin verir. Kalplar ykseltilirken dzenli ve bir arada olmasna dikkat edilmelidir. Kalp yzeyine ok kuru ne de ok slak olmaldr. Kalp sistemi kurulup baladktan sonra fikir deiiklii yaplmamaldr.

76

Kalp sistemi cephede kma varsa uygulanamaz. Pencere ve kap lentolarnn olmamas sistemi hzlandrr. Duvar kalnl 15 cm ile 100 cm arasnda olabilir. Beton kalitesi yksek olmal, i program hzlysa priz hzlandrc kullanlmas gereklidir. Kayar kalp elik elemanlarnn montajnda, kalbn kendisinin yerletirilmesinde ve platformlarn tekili ile yry yollarn yerletirmesi iin mobil veya kule vin kullanlmaldr. Az katl yaplarda ekonomik deildir. Konusunda uzmanlam olmak gereklidir. 30 metreye kadar iilerin srklasyonu iin merdiven yeterliyken, stnde iiler iin asansr arttr. (Trkmenolu, 1999) 3.6.4 Sistemin Avantajlar: Yapm sresi ksadr. ilik maliyeti azdr. Yap iskelesine gerek kalmaz. Monolotik, dersiz bir yap elde edilir. 3.6.5 Sistemin Dezavantajlar: Az katl yaplarda ekonomik deildir. lk yatrm maliyeti yksektir. ok hassas allmaldr, hata kabul etmez. Su izolasyonu beton iine katk maddesi konularak zlrse bina hava almaz. ok dzgn bir beton yzeyi elde edilmez. 3.7. Trmanr Kalplar: Trmanr kalplar dey betonarme elemanlarn yapmnda kullanlan ve yapmn kesintisiz olarak devam etmesini salayan kalp sistemleridir. ok katl konut ve iyeri inaatlarnn tayc perde duvar, ekirdekler ve d duvarlar; yksek istinat perdeleri, kpr inaatlar, kule-baca benzeri yksek yaplar, asansr boluklar, baraj

77

inaatlar, enerji santralleri ve benzeri endstriyel yaplar, trmanr kalp sistemlerinin kullanm alanlardr. Trmanr kalplarda tayc iskele kullanmaya ihtiya kalmamaktadr. Bu kalplar yapya istenilen ykseklikte ankre edilebilir, deyde gerekirse yatayda her bir betonlama birimi iin hareket edebilir. Trmanr kalp boyutu kat ykseklii kadar olmaldr, yoksa ekonomik ve pratik olmaktan kmaktadr. ok kalifiye ii gerektirmez, basit mekanizmas ksa srede retilebilir. Trmanr kalplar yukar koda alnma ekillerine gre 3 gruba ayrlrlar. 1. Elle trmanr kalplar 2. Vinle trmanr kalplar 3. Otomatik trmanr kalplar Mekanik Mekanizmal Hidrolik Mekanizmal (Canbek, 1996) 3.7.1.Elle Trmanr Kalp (Askerli) Sistemleri: Elle trmanr kalp (askerli) sistemleri vin yardm olmakszn elle

trmandrlabildii gibi vin imkan olan antiyelerde byk paneller halinde monte ve demonte edilebilmektedir. Bir alt seviyede dklm betona bal kalarak kalba mesnet tekil eden kalp, iskele grevi grerek alma platformu oluturur. (teknik-el, 2005) Elle trmanr kalbn kullanm aamalar: 1. Her pano iin 1 sra U profilden yatay destek kullanlr.
2. 3.

Yatay destekler, destek kelepesi ile kalba balanr. Klavuzlar ve pano birbirlerini deve boyunlu kanca ile skca balanr.

Her klavuz iin 4 adet bulon delii vardr. Her klavuz kriko ile ayarlanabilir.

78

1)Sa pano 2) Klavuz (Asker) Pano 3) Destek Kelepesi 4) Destek "U" 5) Klavuz Pano Ayar Krikosu 6) Tayrod Balant Delii

Beton dkm yapldktan ve beton prizini aldktan sonra trmanr kalp elemanlar sklr ve iilerle tanabilecek boyutta olan trmanr kalp elemanlar bir
ekil 3.31. Elle trmanr kalp

st katta tanr. st katta bir daha monte edilmeleri gerektii, yksek yaplarda

zaman kaybna sebep olduklar ve ii gvenliini salamak zorlat iin tercih edilmezler. Bu sebeplerden elle trmanr kalplar genelde az katl yaplarda temel, perde, istinat duvar, kpr gibi yaplarda kullanlrlar. (Trmenolu, 1999) Uygulama hz 15 m2/adam gndr. Kullanm kolaydr ve kalifiye ii gerektirmez. Yalnz iilerin gvenlii iin payanda alma konsolu, ankraj gerekmektedir. Trmanr kalplar 3 birimden oluurlar: 1. Betonlama iskelesi ile birlikte perde kalp elemanlar 2. Kalp iinde tutma mekanizmas ile birlikte trmanma iskelesi 3. Bir veya birka alma platformu ak srasnda dikkat edilecek noktalar: 1. Trmanr kalplar ayn betonlama blmlerinin ok sk tekrarland iler iin uygundur. 2. Kalplara ankraj yaplabilmesi iin en az beton basn mukavemetinin 6 N/mm2 olmasna dikkat edilmelidir. program buna gre ayarlanmaldr.

79

Bu basnc salamak iin iki trmanr kalp da kullanlabilir. Bunlar birbiri zerine deitirilerek steki alttaki tarafndan tatlabilir. 3.7.2 Vinle Trmanr Kalplar: Yksek yaplar iin uygun sistemlerdir. Kalp sistemi bir vin yardmyla bir st kat seviyesine ekilir. Bylece kalp tama ilemi daha ksa bir srede yaplabilir. Kalp uzunluu arttka alta baka bir platform daha eklenebilir. Tm trmanma konsollar daha ar hizmet tipi kalp panelleriyle kullanlr, fakat elik ya da plywood yzeyli modler perde kalplaryla veya levha plywood malzemelerin ahap kirilere monte edilmesiyle oluturulan perde kalplarnda da kullanlabilir.

ekil 3.32. Trmanr Kalp izimler

Vinle trmanr kalplar 3 blmden oluurlar: a. Betonlama iskelesi ile birlikte perde kalp eleman b. Kalp iin tutma ile birlikte trmanma iskelesi c. Bir veya birka alma platformu Vinle trmanma ilemi u ekilde yaplr: 1. Kalp ankrajlar alnr. 2. Kalp yzeyi geri alnr.

80

3. Aslma mekanizmas bir st kata yerletirilir. 4. Trmanma grubu vince aslr. Grubun bandaki emniyet tertibat alr. 5. Trmanr kalp bir st kata kaldrlr ve emniyet alnr. (Atlan, 1997) Kalp yzeyi trmanan iskeleye vidal ubuklar ve ileri geri hareket ettirilebilen bir araba ile balanr. Arabal durumda kalp yzeyi duvardan 75 cm geriye ekilebilmesiyle elde edilen avantajlar: 1. Kalp yerletirilmeden nce kalp yzeyinin kontrol ve kalp temizleme maddeleri ile kalp yzeyinin temizlenmesi 2. Perde ve bir sonraki ykseklikte oluturulacak trmanan iskele iin ask elemannn yerine konulmas 3. Betonun dzeltilmesi, ankraj deliklerinin kapatlmas 4. Donatnn yerletirilmesi; burada geri ekilmi kalp yzeyi yksekte alan iileri rzgara ve dier etkilere kar korur. Yap ykseldike trmanr kalbn vin ile kaldrlma sresi artar. Byle bir vakit kaybn azaltmak iin daha byk yzeyli kalplar kullanlmas faydaldr. Bylece hem bir seferde daha fazla hacmin betonu dklm olur, hem de toplam montaj says azaltlm olur. Yalnz bu konuda vincin kaldrma ve ankrajlar tama kapasitesi dikkate alnmaldr. Genelde 25 m2den fazla kalp yzeyi tercih edilmez. 3.7.3 Hidrolik Trmanr Kalplar: Vin yardm olmadan hidrolik kaldrma sistemleriyle kaldrlan trmanr kalplardr. Bir ereve sistemin i kenarna hem dey hem de birbirine gre kayabilen erevelere balanr. Bunlar itme silindirleri ve yrme raylar yardmyla daha nceki blmlerdeki betonlara salam bir ekilde balanmtr. Trmanma ii i ve d erevenin birbirini deitirerek ankre edilmesi ve yukar kaldrlmas ile yaplr. Bu kalp sistemi rzgar ve vinten bamsz olduklar iin olduka avantajldrlar. (Canbek, 1996)

81

ekil 3.33. Hidrolik trmanr kalplarn alma ekli (Peri, 2005)

3.8 Kayar Kalplar ve Trmanr Kalplarn Farklar Trmanr kalpta ilerleme hz, kayar kalba gre daha dktr. Ancak betonarme demir montaj hznn, kayar kalp ilerleme hzna (10-12 in/saat) ayak uyduramamas gibi durumlarda trmanr kalp ile almak zorunlu olabilir. Genel olarak sylemek gerekirse trmanr kalpta, kayar kalba gre daha kontroll ve sonuta da daha kaliteli bir imalat yapmak mmkn olur. Trmanr kalp iki gnde bir ano kadar ykselebilir. (Genellikle yaklak 3 m) Trmanr kalbn dier bir stnl, sistemin kayar kalp kadar karmak olmamasdr. Daha ksa zamanda eleman yetitirilebilir. Kayar kalpta yatay derz grnmez iken trmanr kalpta yatay derz izleri grlr. Bu bakmdan derz yerlerine zel itina gsterilmelidir.

82

Kayar kalp ve trmanr kalp arasnda seim; teknik, ekonomik ve eleman kalitesine gre yaplr. Kayr kalplarda beton prizini almadan hareket ettirildii iin genelde kalba yaprlar ve tand yerde beton yzeyi kalitesini bozarlar. Ama trmanr kalplarda beton 6 N/m2 olan tama gcne ulamadan kalp kaldrlmad iin yzeyi daha temiz kmaktadr. (yaprehberi, 2005) 3.9 Kalp Firmalarnn rnleri: Aada Peri ve Doka firmasnn rnleri tantlmtr. 3. 9.1 Doka Kalp Sistemleri: Firma ad: Avusturya Doka kalp ve iskeleleri (Almanya patentlidir.) Trkiye temsilcisi: ntertek Uluslararas Teknik naat ve Sanayi ve Ticaret Birim iilik: Kalbn kurulmas, skm, temizleme, ankraj ubuklarnn yerletirilmesi ve kalbn kapanmas ilerinin saat bana den alandr. 1. Top 5: (Geni yzeyli perde kalb): katl ahap kalp levhas, H20 ahap kiriler ve elik kuaklardan oluan bu sistem antiyede istenilen ebatlarda bir araya getirilir ve dz, dairesel, keli gibi her trl perde eidinde kullanlabilir. Birim iilik: 0,30-0,50 saat/m2 Genilikleri 50 cmden 600cme kadar deimektedir. Tayaca yk iin kuaklama miktar artrlr yada azaltlr. 2. FF20 Perde kalb: Fabrikada panel haline getirilmi Top 50 sistemidir. Panellerin dikey birleiminin kolay olmas sayesinde deiik yksekliklere kolaylkla adapte edilirler. 3. Framax ve Alu-Framax: elik ve alminyum ereveli perde kalp sistemleridir. Framax elik ereveli panel sistemi : Birim iilik: 0,30-0,40 saat/m2, Framax alminyum ereveli panel: Birim iilik: 0,30-0,40 saat/m2

83

Panel ykseklikleri 135, 270 ve 330 cmdir. Genilikleri 30,45,60,90 ve 135 cmdir. Framax ile 1,8 mlik yarapa kadar dairesel duvarlarda yaplabilmektedir. Alu- framaxn genilikleri 30,45,65,90 cm, uzunluklar 90-270 cmdir. Vin olmayan inaatlarda kullanlr. 4. Dokaflex deme kalb: Ahap kalp levhas, H16 veya H20 ahap kiri ve ayarl galvaniz desteklerden oluan, ok deiik boyut ve kalnlktaki demelerde rahatlkla kullanlan bir deme kalbdr. Daha ok geni alanlarda kullanlr. Vin gereklidir. Birim iilik: 0,22 saat/m2 Boyutlar 2,5x4 metre ve 2,5x5,0 metre olmak zere iki standart lde hazrlanmaktadr.

ekil 3.34 Dokaflex 1-2-4 sk kirili deme kalb (doka, 2005)

5. Dokaflex 1-2-4 yksek hzl panel sistem deme kalbdr. 30 cme kadar her demede kullanlabilir. Bu sistemin kolay ve hzl montaj iin, H20 adl ahap kiriin zerinde gerekli aralklar iaretlenmitir.(1) iaretli olan yer olabilecek en uzun konsolu (50 cm) gstermektedir. (2) iareti deme dikmeleri arasndaki olmas gereken akl (1 metre) gsterir. (4) Nokta uzunlamasna ana kiriler arasnda olmas gereken akl (2 metre) gstermektedir. Daha ok kk alanl birimlerde kullanlr. Birim iilik: 0,20-0,30 saat/m2

84

6. D2 Deme kalp sistemi: ok tekrar olan ayn boyuttaki demelerde masa kalp, yksek demelerde destekleyici iskele ve kule merdiven olarak kullanlabilir. Birim iilik: 0,25-0,35 saat/m2 7. Kolon kalb: Top 50, Framax ve Alu-Framax sistemlerinden herhangi birinin kullanld deiik ebatlardaki kolonlara uyarlanabilir bir kalptr. Birim iilik: 0,25-0,35 saat/m2 8. Trmanma ve otomatik trmanma kalb: Kalp, alma platformlar ve destekleme sistemi ile birlikte bir btn olarak vin ile bir st kata ykselir ve beton iinde braklan ankrajlara sabitlenir. Otomatik sistem ise vinsiz, kendi kendine trmanr. Birim iilik: 0,30-0,50 saat/m2 (ozleriskele, 2005) 3. 9.2 Peri Kalplar: Kg trmanma sistemleri:

VARIO perde kalb ile KGF 240 trmanma sistemi. Geri ekilen KGF 240 konsolu kalp ile donat arasnda bitirme platformunda bile gvenli almay salar. Duvar iskele mafsal ile birok ankaraj sistemi birletirilebilir. Civata ankraj bilezii, trmanma konusu.
ekil 3.35. Kg trmanma sistemleri

Kayan trmanma konsolu perdedeki mevcut engellerden rnein balang ubuu, kenarlar saknlmasn salar. Uzatma kolu ile bitirme platformu istenen ykseklie monte edilebilir. Trmanr kalp sistemlerine ait tasdik edilmi tablo ve diyagramlar planlamann daha kolay yaplmasn ve sistemin daha gvenli bir ekilde kullanmn salar.

85

SKS-SSC Trmanma Konsolu: Dairesel beton yaplar bile tek tarafl perde kalb ile hzl ve kolayca tasarlanr,planlanr ve dklr. Eimli yzeyler, dey beton yklerin desteklenmesi gerekse bile zel boyutlar gerektirmeden dklebilir. aft Platformlar: 5.40 m ykseklie kadar beton dkme ykseklii. Mafsall Platform Bal BR ile mesnetleme gmlm ankraj paralar olmadan yaplan ekonomik bir uygulamadr. Ahaplar GT24 kiriler gibi platform kiriine kprl kancalar ile kenetlenir. (peri, 2005)

ekil 3.36. aft platformlar detaylar

ACS Otomatik Trmanma Sistemi: Vinten bamsz kurulmas, sklmesi ve trmanmas antiyedeki i akn hzlandrr ve bamsz olmasn salar. Bu sabit bir devir olumasna izin verir ve iin bir dzen iinde olmasn salar. Bylece vin dier gerekli ilerde kullanlabilir. alma platformlar byk yk tama kapasitesine sahiptir. rnein bir sonraki trmanma kat iin gerekli olan donat miktar depolanabilir. Gerekli olduunda beton pompas iin kullanlan vin yerletirme kolu dahi ACS stnde tanabilir. Geni ve sabit alma platformlar, byk rzgar yklerini tayabilecek kapasitede dizayn edilmi yaps ve patentli kam ve kilit mandal indeks sistemi yksek gvenlik koullarn salayan paralardr. ACS sistemin eidi ACR-R (Dzenli), ACS-P (Platform) ve ACS-G (Sehpal) ile ayn binada yan yana allabilir veya hatta tek para oluturmak iin

86

birletirilebilir. En karmak yap iin bile gelitirilen zel alternatiflerle en iyi zm bulunur.

ekil 3.37 ACR-R (dzenli)

ACS-P(Platform)

ACS G (Sehpal)

PD8 masa ve iskele sistemi: Masa kalb tayc bir iskeleye yerletirilmi tabliyeden oluur. Tek bir vinle tama kolayl olmas iin iskele ve beton yzeye temas eden tabliye btn olarak tasarlanmtr. Bu yzden masa kalbnda adam/saat iilik deeri dierlerine gre daha dktr. Masa kalbnn ykseklik ayar iskelenin altndaki ve balndaki bulunan ayar milleri ile yaplr. Bu ayar millerinin kalbn aa ve yukar hareket kabiliyetini artrmak iin 40 cmden 160 cme kadar teleskopiktir . Bylece; deme kalb iskelesi projede mevcut tm yksekliklere uyabilmektedir. (peri, 2005) 3.10 Kalbn Sklmesi: Kalp ne kadar abuk sklrse, o kadar abuk bir st katta kurulmaya balar. Fakat dklen betonu gerekli mukavemeti kazana kadar bu skm gerekletirilmemelidir.

87

Genel olarak ince kesitleri yanak kalplar gibi yerler, 12 ile 24 saat ierinde sklebilir. Dey yklerin etkin olduu dier kalplarda bu sre daha fazladr. Daha hzl priz alnmas istendiinde farkl slarda kre tabi tutulabilir. Kalpta erken skm (back-proping) iin tedbirler alnabilir. Betonun altndaki kalp sklrken belli aralklarla dikmeler braklr. Aralklar 1.5 metreyi gemiyorsa dikme brakmaya gerek yoktur. Ama geiyorsa 2.5 metrede bir dikme koymak gereklidir. (DIN EN 13225) 3.11 Kalbn Hazrlanmasnda ve Kurulmasnda Sklmesinde Dikkat Edilecekler: Kalp maliyetini 3 unsur etkilememektedir. Bunlar malzeme, iilik ve kalplarn kullanmnda gerekli olan ekipmanlardr. ekil 3.2den de anlald zere kalp maliyetlerini drmenin en iyi yolu kalp iiliinin azaltlmasdr. 1. En kk parasna kadar kalp gerekli yk tayabilecek ekilde dizayn edilmelidir. 2. Kalp tasarlanrken kalp skm de dnlmelidir. 3. Daha nce alnm panolar var ise onlarn kullanlmasna allmaldr. 4. Vin varsa vin kapasitesi, yoksa insan tama gc elverdii kadar byk paneller tercih edilmelidir. Bylece kurulumda ve skmde zaman kazanlr. 5. Vin kurulurken yeri ok iyi karar verilmelidir. Gerekli her yere vin ulaabilmelidir. 6. Kalp tahtas yerine plywood tercih edilmelidir. Ters evirmek suretiyle 100-120 kez kullanabilen plywoodlar dzgn yzeyler salad iin olduka avantajldr. 7. Gerekli yk alabilecek yeterli sayda ivi ve vida kullanlmaldr. Daha fazlas kalp yzeyine zarar verir. 8. Geici balantlar iin, skm de dnlerek ift bal vidalar kullanlabilir. 9. Bir sonraki kullanma kadar, eer gerekiyorsa paneller sklmeli, temizlenmeli ve yalanmaldr. Dier etkenlerden korunmas iin yerden yksekte dzenli bir ekilde istiflenmelidir.

88

10.

Kalp mmkn olan en ksa zamanda sklmelidir. Yalnz bunun iin betonun

gerekli prizi almas gereklidir. Priz sresini hzlandrmak iin priz hzlandrc beton katk maddeleri kullanlmaldr. Gvenlik iin baz tayc dikmeleri brakmak suretiyle de kalplar sklebilir. 11. Kalplarn kurulmas, betonun dkm konusunda deneyimli bir mimar yada mhendis tarafndan kontrol edilmesi faydal olacaktr. (Yldrm, 2003) 3.12 Kalp Elemanlar: Kalp elemanlar kalp yzeyi, kalp yzeyini tayan konstrksiyon elemanlar ve kalp iskelelerinden oluur. 3.12.1. Kalp Yzeyi: Kalp yzeyi beton ile dorudan temasta olan ksmdr. Kalp yzeyi taze betonu istenilen zellikte ve yzeyde tutmak iin kullanlr. Kalp yzeylerinden, basnca kar toleranslar dnda ekil deitirmemesi, betonla kimyasal reaksiyona girmemesi, betona fazla yapmamas, kolayca bir araya getirilip, projedeki llerin zorluk ekmeden oluturulabilmesi beklenir. 3.12.1.1. Prese (Sunta) Plaklar: Prese kalplar kk ahap artklarn suni kkenli eitli balayc maddelerle birletirilerek prese edilmesinden elde edilir. Plywood olarak da piyasda bilinen kontrplaklarn yapm tomruklarn soyularak tabakalara ekilmesi ile balar. Daha sonra tabakalar aa damarlarnn doal dayankll kullanlarak tek tek yaptrlr. Daha dayankl kontrplak isteniyorsa yaptrlrken fenolatik formaldahit reine kullanlr. Kontrplaklarn kenarlar akrilik latex boya ile kaplanrlar. (Mesa, 2005) Kalp yzeyi koruyucu bir katmanla kaplanmadnda 15, film tabakasyla kaplandnda da ise 50 kullanma kadar kmaktadr. Yapld ahaba gre de

89

kullanm yeri deimektedir. Kalnlklar genelde 9 mmle 21 mm arasnda olanlar tercih edilmekle birlikte; 4 mm ile 50 mm arasnda retim yaplmaktadr. Plywood, Kuzey Avrupa kkenli ve bklebilme zelliine sahip zeri filmle kapl (melamin reine, fenolik reine gibi) bir kontraplaktr. Plywood hafif bir malzeme olduu iin daha byk panolarla allabilir. Bu ise vin kullanlmayan antiyeler iin avantaj salar. Plywood yzey betonun priz alma srasnda yayd s enerjisinin yaltc zellii ile souk havalarda da kullanldr. Modler kalp panolarnda plywood levhalar elik karkas iine yerletirildiinden ypranmaya dayankl ve uzun mrldr. 30-75 kez kullanlabilir. Kullanm says kullanm biimine baldr. Bu kullanm saysndan sonra plywood ters dz edilerek bir bu kadar daha kullanlabilecei iin olduka ekonomiktir. Yapld ahap, sktrlma biimi gibi farkllklardan dolay farkl amalarla kullanlr. (teknik-el, 2003) Plywoodlarn Kullanm alan : Kolon, perde, kiri ve deme kalplarnda kullanlabilir.

Tablo 3.6: Teknik deerler, verilen deerler % 10 - 12 ahap nemi ile verilen karakteristik deerlerdir.

rn: PERI Beto

Kalnlk / E-Modl E-Modl Eilme dayanm Eilme dayanm Ply II -/N/mm II N/mm -/21mm(11ply) 7621 7338 30,5 25,3

Plywoodlar kullanlrken dikkat edilecekler: 1. Ayrclar : Kalp firmalar genelde kalplaryla birlikte kullanlmasn tavsiye ettikleri kalp ayrclar vardr. Baka ayrclar kullanlmas halinde, kullanc istenilen sonuca ulap ulaamayacan test etmelidir. Ayrclar her zaman ok ince bir ekilde uygulanmaldr ve gerekli olduunda kauuk bir silgi veya bez ile tekrar dzeltilmelidir. Kalplar skldkten hemen sonra tekrar temizlenmelidir. Zaman

90

zaman kalp elemanlar ve plywood ok yalanmamas iin bir deterjanla temizlenmelidir. Ayn zamanda her beton dkmnden nce beton dkm sonucunu etkilememesi iin plywood olumu olabilecek kirlere kar temizlenmelidir (rnein iek tozu, toz vs.) 2. Depolama: antiyede malzemeleri depolarken hepsinin dzenli olarak iyi korunmas veya ayn derecede akta tutulmasna dikkat edilmelidir. Birbirine yakn sonular elde edilmesi her bir elemann saklanmas ile mmkndr. 3. Kenar bakm: Plywood kesilir kesilmez, kesilen kenarlarn hemen yaltlmasna dikkat edilmelidir.(peri, 2005) ime ve bzlme davran: Plywood panelleri uygun iklim koullarnda nem emilimi ve kaybna bal olarak doal ahap elemanlar ile ayn ime ve bzlme zelliklerini gsterir. imeye bal olarak zellikle kenarlarda panel hareketi veya dzensizliklerini engellemek iin plywoodun meydana geldii ahabn nem orannn mevcut iklime uygun olup olmad gzlemlenmelidir. Deiik iklim koullarnda malzemelerin rnein kullanmdan nce sulanmas ve glgede depolanmas gerekli olabilir. (peri, 2005) Plywoodlarla ilgili dikkat edilmesi gereken bir konu da plywood yzey liflerine gre altndaki taycs dik konulursa daha salkl bir tama gerekletirilmi olur. Plywood zerine izin verilen beton basncn hesaplanrken, plywood altndaki mesnet mesafesi kullanlr. Bu hesap yaplrken plywoodun maksimum sehim miktar gz nne alnr. ayn scaklk ve nem koullarnda

91

ekil 3.38 .27 mm lik kontrplan sehim tablosu

Plywoodun, cinsine, kalitesine, yatay da m, deyde mi kullanldna gre bu banty veren eitli abaklar vardr. retici firmalardan temin edilebilir. 3.12.1.2 elik Kalp Yzeyleri: Kalp yzeyi olarak 2 mm-5 mm kalnlklarnda elik levhalar kullanlr. Bu levhalarn kenarlar rijitletirilir ve arka ksmlarnda L veya [ profillerle burkulmaya kar kuvvetlendirilir. Korozyona kar dikkat edilmesi gerekmektedir. Kullanm says asgari 200dr. yi ve dikkatli bir kullanmla, bu say 1000e kadar kmaktadr. Byk yzeyler tercih edildiinde vinle kaldrlabilir, kk yzeyler tercih edildiyse insan gcyle de kaldrlabilir. Ahaba gre 14 kat daha mukavemetlidir. Arlk olarak da 12 katdr. elik su emmez ve nem etkisinden

92

dolay ekil deitirmez; ama nemde korozyona urar. elik ve ahap kalp yzeyleri kullanlrken, sya kar eliin ahaba gre 40 kez daha dayanksz olduu gz nne alnmaldr. 3.12.1.3 Sa Kalp Yzeyleri: nceleri ahap kalplarn daha dzgn bir yzey vermesi iin yaplan sa kalplar, daha sonralar tek bana kullanlmaya baland. Genelde 1.2 mm kalnlndadrlar. 3.12.1.4 Alminyum Kalp Yzeyleri Alminyum saf haldeyken betonla kimyasal reaksiyona girer. Alminyum; silisyum, magnezyum ve inko ile alam haline getirildiinde ise korozyana kar dayankllk kazanr. Fiziksel zellikleri asndan elik ile ahap arasndadr. Hafif olmalar nedeniyle, dar alma alanlarnda ve vinsiz antiyelerde daha ok tercih edilmektedirler. 3.12.1.5 Dier Kalp Yzeyleri (Reine ve Plastik Esasl Kalp Yzeyleri): Reine ve plastik asll malzemelerden retilen bu kalp yzeyleri,ahap yada elik kalp yzeylerinin zerine kaplanarak uygulanr. Deiik brt beton uygulamalar yaplabilir. Ahap, elik yada plastikten ilk kalp yaplr. Bu kalp cilalanr, parlatlr ve reine zerine spreyle pskrtlr. Cam elyaf zerine oturtulur. Polyester reine zerine yedirilir. Belli bir souklua kavuunca zerine bir kat daha polyester reine yedirilir. Bu ilem gerekli kalnlk elde edilene kadar devam eder. Baka bir yntem ise takviye iin kullanlan fiberglas elyaflarn zerine reinenin sprey tabancasyla uygulanmasdr. (Hana,1999) Elastik dokulu poliretan kalplarn kullanlmasyla betona dokulu bir yzey de kazandrlabilmektedir. retim srasnda, tan kaba yapsndan, ahabn damarl ince

93

dokusuna kadar tm detaylar kalbn aslna uygun olarak yanstlabilmektedir. Esnek ve sert poliretanlar, kk apl ibkey veya d bkey yzeylerde de kullanlabilmektedir. Oluturulabilen desenlere rnekler; ahap, tula, ta, sva, ekilenmi, sanatsal, dz, ve grafik desenleridir. Poliretann iine katk maddeleri katlmazsa daha dayankl olmaktadr. Yrtlmaya kar 10 N/mmdir. Is direnci ise +80 0Cye kadardr. Bu snn stnde ekil deiikliine urayabilir. Boyutsal tolerans %1, rg kalnlna gre boyutsal direnci 2.0 mmdir. Kalbn betondan kolayca ayrlmas iin zel ayrclar srlr. Ayrcnn kalbn btn yzeyine, girinti, knt, derin ve girift noktalarna kadar iyice srlmesi gereklidir. Ayrcnn kalp strktrnn derinliklerinde kalm kalntlarn mutlaka frayla temizlenmesi ve ayrc iindeki zclerin buharlamas temin edilmelidir. Pskrterek uygulandnda malzeme sarfiyat azalmaktadr. Kalplar beton dkmnden 24 saat ierinde ayrlmas tavsiye edilmektedir. zel ayrclar kullanlarak, dzgn bir ekilde kullanlrsa kullanm says 300-500e kadar kabilmektedir.
Tablo 3.7. Kalp yzeyleri karlatrmas Kullanm Alanlar Geleneksel kalp Ahap Kalp Levhalar sistemleri, standart d retim Hem geleneksel Prese (Sunta)Plaklar elik Kalp Yzeyleri Alminyum Kalp Yzeyleri Reine ve plastik asll hemde modern kalp sistemlerinde Modern kalp sistemleri Modern kalp sistemleri Modern kalp sistemleri Dikkat Edilecekler Aralarnda boluk kalmamas, yalanmas Filmle kaplanm olmas kenarlarnn da korunmas Korozyon Saf halde betonla reaksiyona giriyor Gne ve betonla reaksiyona girer 300-500 15, filmle kaplanrsa 60 6 Kullanm Saylar

200-1000

94

Kalplarn retimi srasnda bitim kenarlar ile dier kalbn balang kenar uyum ve devamllk salayacak ekilde imal edilmelidir Bu kalplar alrken yatayda m, yoksa dikeyde mi desenin tekrarlayacan belirlemeniz gereklidir. Elinizdeki kalptan daha kn elde etmek isterseniz, kalplar maket bayla kesilebilmektedir. (Anonim 2001) 3.13. Kalp Tayclar: Geleneksel kalplarda tayc olarak kalaslar kullanlr. eitli glendirici aamalardan gemedikleri iin sk aralklarla kullanlrlar. Bundan dolay malzeme abuk eskir ve kullanlamaz hale gelir. Modern kalp sistemlerinde kullanlan kalp yzey malzemesi ile uyumlu

tayclar kullanlmas gereklidir. retici firmalar sistemi bir btn halinde kurup kalp yzeyleriyle birlikte tayc elemanlarn da birlikte satmaktadrlar. Kalp malzemesi elik olduunda tayc olarak da elik kullanlmas zorunlu olduu iin bu sistemler kapal sistemler denir. Ahap kalp yzeyi ahap ise tayc olarak ahap, elik veya her ikisi birden kullanlabilir. 3.13.1. Dikmeler: Modern kalp dikmeleri, fabrikalarda retilip, antiyelere tanrlar. Genellikle dairesel ve teleskobik olarak ayarlanabilen iki borudan tekil edilirler. Alt ularnda basn dalm iin bir plak bulunur. eitli uygulamalar iin deiik (dz der, standart U,uzun U, drt yollu) balk tipleri vardr. Deiik kotlarda almak zere ayarlanabilir. Dikmeler; kanal ve perde payandas olarak da kullanlabilir. Yksek irtifal kalp kurulumunda 3 ayakl sehpa yardm ile dikmelerin dik durmas salanr. (Ozleriskele, 2005) stenilen ykseklie gre ayarlanabilen teleskobik dikmeler iki ekilde ayarlanr: a) Kaba ayar: Teleskobik i ksm mevcut deliklerin birine kamann sokulmasyla; b) nce ayar: Bir vida yada rondela ile istenilen ykseklie getirilir.

95

ekil 3.39 Teleskobik dikmeler, dz, der, standart U, uzun U, drt yollu

ekil 3.40.stte drt yollu ile birletirilmi I ahap kirilerin plan stte, Aada ayak sehpas aksanometri ve plan yerleimleri

Kalp ykseklii 5 metreyi geen yksekliklerde kule eklinde dikmeler oluturulmaya balar. Genilikleri 1-2,5 metre arasnda deien bu elemanlarn birleimleri kolay ve salam olmaldr. Yk kaldrma kapasiteleri daha fazladr. Bir st kata btn elemanlar bir seferde tanabilmelidir. Tama kolayl iin firmalar bu elemanlara der kafal tekerlekler monte etmilerdir. 3.13.2 Kalp Kirileri: Blm 3.4.1.1.2nin iinde bahsedilmitir. 3.13.3 Payandalar ki taraf kalp yzeyli perdelerde sadece montaj yklerini tar ve sistemin deyliini salar. elikten imal dilen bu elemanlar ayarl boru eklindedir. Perde

96

kalplar dikeylik ayarlarnda da bu elemanlar kullanlr. Perde ve yksek kolon kalplarnda kullanlr. Boru sistem payanda denilen bu yntemde payandalar tekil olarak ykleri karlarlar. Tek kalp yzeyi varsa genelde kafes sistem eklinde payandalar kullanlr. Kafes sistemler kalp yzeyinden aldklar ykleri yere basan ayaklar yardmyla zemine iletir. Kafes payandalar ince borular yardmyla birbirine balanarak rijitletirilip bir btn halinde ykleri karlarlar. Bu payandalarn kalpla birletii alt kesine iki tane tij demiri ankraj edilir. Bu tij demirleri borulu sistemde de kulanlabilir ve her biri 150 kN yk tayabilirler.

ekil 3.41 ki profilden oluturulmu payanda resmi

ekil 3.42 Boru sistem payanda

ekil 3.43 Kafes sistemli payanda

97

3.14. Balant Elemanlar: Modern kalp elemanlarnda balanty salayan elemanlar; kuaklar, ereve ve ankraj bulanlardr. 3.14.1 Kuaklar: ki adet U profilin bir para yardmyla srt srta birletirilmesi ile elde edilen elik balama elemanlardr. U profiller 100-120-140lk olabilmektedir. Uzunluklar ise 72 cmden balayp 600 cme kadar kabilmektedir. Byk kalp yzeyleri zerine monte edilen I ahap kirilerinin zerine balanr. Ankrajlama bu elamanlar zerine yaplr. 3.14.2 Kelepeler: Bu elemanlar kolon, temel ve kiri kalplarnn rijitletirilmesi ve yklerin alnmas iin kullanlr. Bunlar noktasal deil izgisel olarak kalp ksmlarna etki ederler. 3.14.3 Gergi Bulonlar: Tij olarak da piyasada bilinen gergi bulonlar, gergi ubuu, gergi kilidi (dev somun) mesafe ayarlayclardan olumaktadr. Tijler tek paral gergi ubuklar eer plastik bir klf iinde betona yerletirilir ise, kalp sklrken onlar da sklebilir. Plastik klflar ise betonun iinde kalm olurlar. Oluan boluklar ise sva ya da beton tamir harlaryla kapatlabilirler. Ama eer geirimsiz beton iinde kullanlacaklar ise, tijlerin de iinde kalmalar gerektii iin ok paral kaybolan gergi ubuklar kullanlr. Bunlar bir orta ksm ile her iki taraftan vidalardan oluur. Beton yzeyinden 2 cm kadar ierde kalabilmesi iin gerekli uzunluktan 4-5 cm daha ksa yaplrlar. ki ucuna vida balar vidalanr. Bu balar yardmyla mesafe ayarlanr. Tijlerin orta ksm beton iinde kalr. Dier aletler kartlr ve yine boluklar tamir edilir.

BLM DRT KALIP SE M KR TERLER Geni kapsaml ve nitelikli yaplarn yaplabilmesi iin ncelikle kaba inaatn sorunlarnn ve kstlamalarnn giderilmesi gereklidir. Bu sorunlarn zm ise doru tayc sistem ve kalp seimi ile mmkn olabilir. Tayc sistem ve kalp seimini etkileyen ana unsur mimari projedir. Statik projesi ve imalat iin en geerli veri mimari projenin uygunluudur. zellikle tnel kalp gibi zellemi kalp sistemlerinin kullanlmas iin, mimari projenin kalp sistemine uygun olmas beklenir ve kalp boyutlarna uygun olarak mimari proje izilir. Bu gibi durumlarda tasarmclarn kalp snr ve olanaklarn iyi bilmeleri gerekmektedir. Oysa geleneksel kalp sistemlerinde mimarn izimi dorultusunda, ahap kalplar kesilip uygun llere getirilmektedir. Bylece mimar, kalp sistemlerinin kstlama standartlama ve detay bilgilerinden bamsz tasarm yapabildii iin kendini daha zgr hissetmektedir. Modern kalp sistemlerinde asl ama belli bir standartlamay salayarak, kaba inaat maliyetinin yaklak olarak yarsn oluturan kalp iiliini azaltmak ve yapm kalitesini arttrmaktr. Kaba inaat hzn arttrmak iin modern kalp sistemlerinin kullanlmasnn gereklilii u ekilde aklanabilir. Tayc sistemin her bir kat baz alndnda yapm sresi parametrik olarak geleneksel yapda yledir: 1. Kalp yapm sresi: 5A~15A gn 2. Demir deme sresi: 1A~2A gn 3. Beton dkme sresi: 1A gn 4. Kalp skme sresi: 1A~2A gn

98

99

Gnmzde hazr beton ve beton pompas kullanlmas zorunlu olduu dnlrse, beton dkmn bir gn srmektedir. Bu sreyi daha da ksaltmak mmkn olmamaktadr. Demir ileme sresini tnel kalplarda hasr elik kullanlarak, baz inaatlarda yerde balanan demirlerin vin yardmyla st katlara tanmasyla hzlandrlabilir. malat srelerine bakldnda en uzun sreyi, kalp yapm sresi almaktadr. Kalp yapm ve skmnde kaybedilen zaman, modern kalp sistemleri kullanarak ksaltmak mmkndr. Yine de Trkiyede modern kalp sistemlerinin kullanm istenilen dzeyde deildir. Bunlarn sebepleri arasnda; mal sahibinin bilinsizlii, tasarmclarn retim tekniklerini yeterince bilmemesi ve yatrmn yetersiz finansmanla balamas gibi sebepler vardr. Bunlarn yan sra kamu kurulularnn teknolojik hedef belirleme, rasyonel retim ve koordinasyon kavramlarnn yerlememi olmas da etkilidir. denek sknts sebebiyle, Bayndrlk Bakanl Yksek Fen Kurulu kalpta modern tekniklerin kullanmn yeterince zendirecek uygulamalar balatamamtr. (Uysal, 2002) zellikle ok katl yksek yaplarda, kprlerde, tnellerde modern kalp sistemlerinin kullanm yaygnlamtr. Hzl ve kaliteli retimin arand, bu inaatlarda daha rasyonel kalp zmleri araynn sonular grlmektedir. Peri, Doka gibi byk kalp firmalarnn kalp sistemlerini mimari projeye adapte edebilen yazlmlar gelitirmilerdir. Bu yazlmlarla net bir ekilde kullanlacak kalp, ek yardmc elemanlarn says ve yeri tespit edilebilmektedir. Eski kalplarla yeni kalplar yine ayn yazlmlarla bir araya gelme detaylar ngrlmektedir. naata kullanlacak olan kalbn seimini genelde yklenici firmann kdemli alanlar ya da kalp firmasndan bir yetkilinin danmanlyla yaplmaktadr. Mevcut modern kalplar varsa, bunlarn deerlendirilmesi yoluna gidilir. Bina yapm aamasnda hangi kalp sisteminin kullanlacann seimini etkileyen kriterleri altta belirtilmitir.

100

Endstriyel kalp retiminde proje ve tasarmnda mimar ve inaat mhendisleri alrken, retim aamasnda genellikle makine mhendisleri tercih edilmektedir. izim ve hesaplara yardmc olarak da inaat ve makine teknikerleri firmalarda almaktadr. (Baolu, 2002) stikrarszlk ve durgunluk bire bir kalp sistemleriyle ilgili olarak gzkmese de mali adan ok etkilidir. Bir sonraki inaat yapabilecei kesin olmayan mteahhit, ilk yatrm maliyeti fazla olan endstriyel kalplarla, uzun vadeli bir hesap yapamamaktadr. Parasnn byk ksmn kalba balamak istemedii iin, ilk yatrm maliyeti dk olan geleneksel kalp sistemlerini tercih etmektedir. Kullanm says fazla olan kalp kullanmlarnda modern kalp sistemleri, geleneksellerden daha avantajldr. Yalnz yaplacak olan inaat kk lekli ise ve baka inaatlarn devam pheli ise kalp kiralama yoluna gidilebilir. Kalp firmalar byle kk lekli iler iin kiralk olarak kalp, vin ve kalifiye ii salayabilmektedirler. (Talu, 2002) Kalp firmalar, gerekli zamanda ii bitirebilmek iin bir i program yaparlar. Bu program iin en uygun kalp sistemi dier faktrlerde gz nne alnarak karar verilmektedir. malat proje ve listeleri hazrlanr. malat tamamlandktan ya da stoktan malzeme alndktan sonra antiyede montajna balanr. Eer antiyede yeterli alan yoksa fabrikalarn stok alanlarnda yap elemanlar monte edilip antiyeye gnderilebilir. antiyeye kalplar konusunda deneyimli bir danman gnderilmektedir. Bu danman iiler sisteme adapte olana kadar antiyede bulunur, eer i sahibi isterse, antiyeye srekli iiler de temin edilir. 4.1 Dey Kalp Sistemlerinin Seimi ok katl yksek yaplarda kalp maliyetlerin byk bir ksm kolon ve perde kalplarn oluturur. zellikle ok katl yksek yaplarda, silolarda ve kulelerde dey kolon ve perdelerin kalp sistemi inaatn hzn etkileyen kritik faktrdr. Bir

101

kattan teki kata kalp kurulumu, demir yerletirilmesi, beton dkm ve kalbn sklmesinin sresi inaat balamadan programlanmaldr. Dier etkileyen faktrler arasnda kalp kurup, skecek ve kontrol edecek ii says, akl ve kenar toleranslarndaki, ykseltmedeki kolaylk ve kalb tasarlayann yapmdaki amacdr. Dier bir nemli konu maliyet asndan vin kullanm kararlarnn verilmesidir. ok katl yksek yaplarda vin kullanm, iilik maliyetlerini drd iin daha ok tercih edilmektedir. Baz patentli sistemler birleimlerindeki hassasiyet yznden dier sistemlerden daha iyi olabilmektedir. Yksek katllar da, ekirdein kat ktka amas tolerans snrlar iinde kalmaldr. aklnden ve kotundan amayan bir kalp sistemi seilmeli, her katta akl tek tek kontrol edilmelidir. Byk antiyelerde sadece bundan sorumlu teknik elemanlar bulundurulur. Kalplar kullanldka, kenar birleimleri ve yzeyleri deforme olur, bu da aklnde yapmn zorlatrr. Bunlara ek olarak yksek kodlarda rzgar ykleri de kalplar deforme edebilmektedir. Tasarmclar genelde projenin tasarm aamasnda hangi kalp sisteminin kullanlmas gerekliliini dikkate almamaktadrlar. Baz durumlarda kayar kalp gibi sistemler kullanlacaksa, tasarm yapm yntemini yanstmaldr. Ama tasarmclar genelde binalarnn geleneksel yapm yntemiyle yaplacan dnmektedirler. Geleneksel yapm yntemi tasarmda olduka rahatlk salamasna karlk, yksek katl binalarn yapmnda hi de ekonomik deildir. (Hana, 1999) Dey kalp seimini etkileyen pek ok farkl faktrlerin ou, yatay kalp seimini etkileyen faktrlerle ayndr. Kalp seimini etkileyen faktrler unlardr: 1. Binann ekli, boyutu ve maruz kald yanal ykleri de ieren binann mimari ve tayc sisteminin tasarm, 2. Projenin gerektirdii beton kalitesi ve yapm hz

102

3. antiye, meteorolojik koullar ve antiye zelliklerini ieren yerel koullar 4. Ykseltme ekipman, ilk yatrm maliyeti ve merkez ofis destei 4.2 Yatay Kalp Sistemlerinin Seimi Yatay yap elemanlarnn yapmnda kullanlan kalplar genelde toplam kalp maliyetinin yarsndan fazlasna mal olmaktadr. Fakat ok katl yksek yaplarda, kat tekrar saysnn fazla olmas nedeniyle, bu deerlere ulalamamaktadr. Yapda kullanlacak olan deme sistemi geni bir yzey olduu iin nemlidir. (Hana, 1999) Dz plaklar, yksek katl yaplarda, zellikle yapm kolayl asndan sklkla tercih edilir. Dz plaklar, ok katl otel, hastane ve apartman binalar gibi kk aklkl binalarda daha ok grlr. Mantar demeler, yklerin ve aklklarn daha fazla olduu yaplarda kullanlr. Genelde kare ve kareye yakn demelerde kullanlr. Ancak modern kalp sistemleriyle yapma uygun deildir. (Hana, 1999) Kaset demelerle 15 metre uzunluuna kadar aklk geilebilmektedir. Kaset demeyle oluturulan deme farkl bir tavan grnmne sahip olur. Kirili deme yapmak, daha tama gc asndan salkldr. Demede kullanlacak olan demirden ve betondan kazan salar. Modern kalp sistemlerinden masa kalp sistem, der balkl sistem olarak seildiinde, kirili demlerde bir sorun oluturmadan kalp dar alnabilmektedir.

103

4.3 Dey Ve Yatay Kalp Sistemlerinin Seimini Etkileyen Kriterler 4.3.1 Binann Tasarm Binann Biimi: Bir binann biimi modler sisteme dayal olan ya da olmayan olarak ayrlabilir. Modler sisteme dayal olan bina kolonlarnn, duvarlarnn aras, kat yksekliklerinin eit olduu, kmalarn ve boluklarnn da dzenli olduu durumlarda verilen isimdir. Modler sisteme dayal olmayan bina biimi, tayc elemanlarn yerleiminde bir modlasyona gidilmemi, krkl hatlardan ve deiik eriliklerin oluan planlardr. Kalp sistemi seiminde gz nne alnmas gereken bina zellikleri: 1. Kolon ve perdelerin l eitlilii ve yeri 2.Kirilerin genilik ve yerindeki eitlilik 3. Kat yksekliklerindeki deiiklik 4. Kap ve pencere gibi boluklarn yeri ve boyutu 5. Istma, soutma, havalandrma kanallarnn boyutlar 4.3.2 Tanm naat szlemelerinde genelde teslim edilecek beton yzeyinin kalitesi ve bitirme tarihi belirtilmi olur. Aada bu belirtilen etkenlerin kalp seimini nasl etkilediinden bahsedilmitir. Kalp Yzeyi: elik kalplar ahap kalplara gre daha dzgn yzey vermektedirler. Ahap kalplar birka defa kullanlnca deforme olur, szdrmaya, betonun kalp iinde kalan ksmnn tane dalmnn bozulmasna ve su kaybna sebep olurlar. elik kalplarda bu sorular grlmedii gibi, pas paynn korunmas ve donatnn korunmasna da yardmc olmaktadr. (Baolu, 2002)

104

Beton yzeylerinin temiz kmas iin en nemli etkenlerden biri de, kalp ayrclardr. Genelde kullanlan kalp yzeyinin patentli olduu firmann kendi tavsiye ettii kalp ayrclar kullanlmaldr. Geleneksel kalplarda kullanlan yanm ya ve mazot da modern kalplarda ayrc olarak kullanlabilir. Ama kalp firmalar bu durumda yzey kalitesine garanti vermemektedir. (Genay, 2002) Betonun Bitmi Yzeyi: Beton yzeyinin kalitesi beton ve kalp yzeyi kalitesiyle dorudan etkilenmektedir. Kaba hali, brt beton ve kaplanm yzey olarak beton yzeylerini e ayrabiliriz. Kaba beton yzeyinde baz deformasyonlar bulundurur. Bu yzey ok nemsenmeyen, pek gzkmeyecek silo gibi binalarda kullanlr. Brt beton dzgn yzeyli beton yzeyleri olarak kabul edilir. Genelde kolonlarda ve perdelerde yaplmaktadr. Tijlerin olduu delikler dzenli ve estetik bir ekil oluturmaldr. Yksek dayanml beton ise kolonlarda ve perdelerde en ok tercih edilen beton yzeyidir. Beton yzey kalitesi kalp seimini ok yakndan ilgilendirmektedir. zellikle yksek dayanml beton ile kalp yzeyi, birleimleri, balant detaylar asndan bir btn olarak ok dikkatli seilmesi gereklidir. Yapm Hz: Modern kalp sistemlerinin seilmesinin en byk sebebi inaatta salanan hzdr. naat yapm hznn fazla olmas, bina daha nce kullanma getii ve giderler dt iin toplam maliyeti azaltr. Yapm hzn etkileyen faktrler unlardr: Kat kma periyodu: Ykleniciler ve mal sahipleri iin daha ksa srede kat kmas hep istenilen bir zelliktir. Ykleniciler iin hzl kat kma, ii vaktinde yerler iyi tasarlanmaldr. Uygulanan yzey zerine baka bir ilem uygulanmad iin

105

veya erken bitirmek, tazminata girmeden gvenli bir ekilde bitirilmesi anlamna gelmektedir. Mal sahibi iin de yatrd parann daha hzl kendine dnmesi ve binay daha nce kullanma amas anlamna gelmektedir. zellikle ehir ilerinde yaplan yksek katl yaplarda kat kma periyodunun ksa olmas, evreyi daha az rahatsz etmek ve denen kira bedellerinin azaltmak anlamna gelmektedir. Dey kalplarn etkin ve doru ekilde kullanlmas (kayar kalp, hidrolik trmanr kalp gibi sistemler) ile yklenici, her kat 2-3 gnde tamamlayabilmektedir. Zaten modern kalp sistemlerinde ka gnde kat kacanzn program net bir ekilde ayarlanp, programlanabilir. Bylece i bitim tarihinde ciddi gecikmeler olmaz. Yksek katl yaplarda daha nceleri haftada 2 kat klabilirken, imdi bu sre masa kalp ve tnel kalp teknolojisiyle gnde 1 kata kadar dmtr. Beton Dkm Hz: Taze betondan kaynaklanan yanal ykler, betonun kalp iine yerletirilme hzndan etkilenmektedir. zellikle kolonlarn taban alanlar daha kk olduu iin beton daha hzl ykselir. Yanal ykleri karlamak iin kalp sistemlerinde tayc, kuak ya da balant eleman artrm yoluna gidilebilir. Yapm Sras: Yksek katl binalarda genelde merkezde bir ekirdek olur ve yanal yklere bu ekirdek kar koyar. ounlukla bu ekirdek nceden yaplr, bylece iinde yaplacak dier inaat kalemleri balayabilir ve evresinde de allacak rahat bir alan braklm olur. Bu yntem katlar ayn anda kmaktan daha hzldr. Bu yapm sras zellikle kayar kalp ve hidrolik trmanr kalplarla birlikte kullanlmaktadr.

106

4.3.3 Yerel artlar naat iinde yerel artlar da kalp seimini olduka yakndan ilgilendirmektedir. Bunlar: Hava Koullar: Dey tayc sistemler hava koullarndan etkilenmektedir. Dey kalp sistemlerinde taze beton daha nce dklm olan kolon veya perdenin zerine dklmektedir. stndeki tayc yap elemann gvenli bir ekilde tayabilmesi iin alttaki dey taycnn mukavemetini kazanm olmas gerekir. Alttaki betonun prizini almas; ortamn scakl, nem oran ve donma-zlme devrinden etkilenmektedir. Kalp sisteminin ekonomikliini, beton dkmn durduracak kadar kt hava koullarnn okluu da etkilemektedir. rnein kayar kalpta i genelde 24 saat en az ii saysyla devam eder. Eer i hava koullarndan dolay durursa yklenici iilere, vince ve operatre beklemeleri iin para demek zorunda kalr. Yani; eer olumsuz hava koullar bekleniliyorsa kayar kalplar kullanmamaldr. naatn zellikleri: naat alanlar genelde ehir merkezinde kstl alan ve ehir dnda geni ak alan olarak iki snfa ayrlmaktadr. Byk yzeyli taklr sklr kalplar ve trmanr kalp sistemlerinin youn bir vin kullanmna ihtiyac vardr. Yani bu kalp sistemleri kstl alanlarda kullanlmak iin pek uygun deildir. Onun yerine vince gereksinim duymayan kayar kalplar ve hidrolik trmanr kalplar, byle alanlar iin daha uygundur. 4.3.4 Yardmc Ekipmanlar Modern kalp sistemleri yksek yatrm maliyetlerine ve vince bal

ekipmanlardr. Fakat kullanm saysnn fazlalamasyla geleneksel yntemlerden

107

daha avantajl olurlar. Rutin olarak ayn kat plann tekrarland yksek katl yaplarda ise kullanm kesinlikle nerilir. Maliyet: Kalplarn maliyeti 3 faktrden etkilenmektedir: 1. Malzeme, montaj ve nakliyeden oluan ilk yatrm maliyeti 2. Potansiyel tekrar kullanm says, metrekare bana den maliyeti dren saydr. Aadaki tablo, kalplarn ne kadar ok kullanlrsa o kadar birim maliyetinin dtn gstermektedir. 3. Temizleme ve tamir maliyetlerini ieren skm maliyeti de etkilidir. Bu maliyet belli bir snra kadar sabit kalmaktadr, sonra hzla artmaktadr.
Tablo 4. Kalplarn tekrar kullanm saysnn maliyete etkisi (Bir kullanm 1e eittir.) (Hanna,1999)

Kullanm says Bir ki Drt Be Alt Yedi Sekiz Dokuz On

Metrekareye den kalp maliyeti 10,76 6,67 5,38 4,74 4,31 3,98 3,88 3,77 3,55 3,44

Yukarda on kullanma kadar verilmi olan deerler, daha yksek saylarda daha da dmektedir. Tnel kalplarn 500 sefer kullanlabildiini dnrsek, maliyetler olduka dmektedir. Standart d, zel kalp sistemleri kullanmak, tabi ki ilk yatrm maliyetini ykseltir.

108

Kaldrma Sistemleri: Kalp seimini etkileyen nemli faktrlerden biride vincin kaldrma kapasitesidir. Vin kullanm sresi yap malzemelerini indirme ve kaldrma sresine baldr. Kalabalk ve kark antiyelerde birden fazla vin kurmak zor olabilmektedir. Zaman kstl bir ite bu yzden vinsiz de kullanabilen hidrolik trmanr kalp gibi yapm sistemleri tercih edilebilir. Teknik nlemleri: Eer inaat sresince zel bir kalp sistemi kullanlmas dnlyorsa, yklenici daha nceki problemleri zd ve ii gvenliini salad tecrbelerinden faydalanr. rnek olarak hidrolik trmanr kalplar kullanrken iindeki hidrolik makinesinin su szdrmazlna, eit seviyede kalplarn kaldrlmas, amalar tolerans snrlar iinde kalmas gibi konulara dikkat etmesi gereklidir. Gvelik kontrol ise yklenici irkete kalplarda zel gvenlik nlemleri aldrabilir. rnek olarak kayar kalp sistemlerin hidrolik makinelerinde yanc madde kullanld iin, bu kalp sistemlerinde zellikle ok katl yksek binalarda nlem alnmaldr. (Hana, 1999) 4.4 Tablolar Kullanarak Uygun Kalp Sisteminin Seilmesi Bu blmde yklenici ve tasarmclar iin uygun kalp sistemi seimine yardmc olabilecek tablolar verilmitir.(Tablo 5.2 ve 5.3) Bu tablolarda kalp seimini etkileyen faktrler ve dey ve yatay kalplarda kullanlabilecektir. Projenin genel hatlar ve yaplaca yerin zellikleri bilinmeli tablolardan sonra yaralanlmaldr. Bu tablolardan sonra Dnyada ve Trkiyede yaplm olan 16 tane rnek incelenmitir. Bu rnekler tayc sistemleri, deme sistemleri, kullanlan kalp sistemleri ve yapm hz alarndan incelenmitir. Sonra bu rneklerdeki kat ykseklikleri, yatayda ve deyde kullanlan kalp sistemlerinin kullanlma sklklar tablolatrlmtr.

109

Tablo 4.1: Kalp seimini etkileyen etkenler (Hanna, 1999)

Deme Tipi

Kirili deme Perdelere oturan plak Dili deme Kirisiz /mantar deme ereve sistem Perde taycl sistem ekirdekli sistem ereveli tp Tp iinde tp Dzgn geometrili Dzgn Olmayan geometrili Kaba beton Brt Beton Mimari Beton Kat kma sresi Beton dkm hz Yapm sras ilik kalitesi ilik maliyetleri Scak hava Souk hava Ak alan Kstl alan Boyut lk yatrm maliyeti Potansiyel kullanm says Kalp skm Tama kapasitesi Max. ve min. alma ap Gerekli vin saati Problem zme kapasitesi Gvenlik ynetimi Malzeme stok alan mevcut deil Kendi stok alan mevcut Blgesel stok alan mevcut

Binann Tasarm

Tayc Sistemler

Bina ekli

Kalp Sistemi Seim Kriterleri

Beton yzeyi Tanm Yapm hz

Uygulama alan

Yerel Koullar

Hava koullar

antiye zellikleri

Kullanlabilir yatrm

Yardmc Ekipmanlar

Ykseltme ekipman

Merkez bro destei

Stok alanlar

Tablo 4.2 Dey kalp sistemlerinin seim tablosu (1) (Hanna, 1999)

110

Tablo 4.2 Dey kalp sistemlerinin seim tablosu (devam 2) 2) Tablo 4.2 Yatay kalp sistemlerinin seim tablosu (devam

111

Tablo 4.2 Dey kalp sistemlerinin seim tablosu (devam 3)

112

Tablo 4.3 Yatay kalp sistemlerinin seim tablosu (1) (Hanna, 1999)

Kalp Sistemleri Etkileyen Faktrler Deme sistemi Deme Sistemi

Geleneksel Ahap Sistemleri

Geleneksel Metal Masa Kalp Sistemi ekmece Sistemleri Sistemi ift ynl: Dz deme ve plak Tek Ynl: Duvar veya kirilerle desteklenen deme, Genellilke, yakn kolon mesafeleri yznden tp ve tp iinde tp sistemlere uygun deildir.

Tnel kalp

Btn deme tipleri ift ynl kirili demeler , tek ynl deme, kiri Btn yanal yklere kar desteklenmi sistemlerle

Tek ynl deme, 30 cm'den ince duvarlarla desteklenir.

Dey Tayclar

Yanal Ykler

Tayc duvar

Yatay dzenlilik ve dzensizlik

Kiri yerleri ve boyutlar, kma boyutlar ve yeri farkl olabilir. apraz kirilere uygun deildir. Kolon ve duvar yeri, boyutlar ve ayn katta ve kattan katta kat ykseklikleri farkl olabilir. Hafif aliminyuma daha uygun

Kirilerin boyutlar ve yeri kattan katta Kirilerin boyutlar ve yeri her katta ayn yada %20 farkl olmaldr. kmalarda ayn olmaldr.kma balkonlarda ayn da ayn yada %20 fakl olmaldr. boyut ve yerde olmaldr. Kolonlar ve duvarlar kattan katta ayn boyut ve yerde olmal ya da %20 fark olabilir. Kat yksekliinde %20'ye kadar oynayabilir. Makas derinlii Ykseklie bal ile snrl 6,10 m. st deil deildir. Duvarlar her katta ayn yerde ve boyutta olmal, kat ykseklikleri eit olmal Ykseklik 2,20-3,05 m arasnda snrldr.

Bina tasarm

Dey dzenlilik ve dzensizlik

Binann ekli

Yksek kat ykseklii (4,25 m)

Uygun deil

Aklklar eitli Etkenler

Sistem farkl boyutta ve yerdeki aklklara uygundur. Ek maliyet getirse de yaplabilir. Geni kanallar braklabilir. Kk lekli 2 binalar 9 290 m Sistem eim ve erilere gre hazrlanlmaldr. Geni kanallar braklamaz. Orta lekli binalarda

Aklk %20'ye kadar farkl boyutta ve yerde olabilir. Eim ve eriler her katta ayn yerde olmaldr.

Eim ve erilik Klima sistemi lm Limitleri

Kanallar minimum boyutta olmal ve her katta ayn yerde olmaldr. Byk apl inaatlarda kullanlr. (18 500 m ve daha st)
2

113

Tablo 4.3 Yatay kalp sistemlerinin seim tablosu (2)

Kalp Sistemleri Etkileyen Faktrler Kat kma periyodu (say/ gn)

Geleneksel Ahap Sistemleri

Geleneksel Metal Masa Kalp Sistemi ekmece Sistemleri Sistemi

Tnel kalp

Tanm

naatn Hz

5 gnde 1 kat klabilir. Daha fazla kat kalplayarak hzlandrlabilir.

3-4 Gnde 1 kat

1-2 Gnde 1 kat

Yerletirme Oran

Yatay kalplarda ok nmeli bir faktr deildir, Genelde 25-30 devir/saat orannda nce kolonlar, ardndan kiriler ve demeler. Zemin kat yerinde dklmek zorunda deildir, ama dklrse maliyeti drr. nce kolonlar, sonra kiriler ve demeler. 1. kattaki deme iin zemin kat yerinde dklmelidir. nce kolonlar, sonra kiriler ve demeler. Zemin katn dklmesi gerekli deildir. Deme ve betonlar ayn anda dklr. Balang duvarnn yaplmas arttr.

Yapm Sras

antiye Tecrbesi Yerel Koullar Yeterli birletirme stok alan

Yksek kaliteli, dk cretli iiliin olduu yerlerde daha uygun

Genelde iiliin kt, cretlerin yksek olduu yerlerde tercih edilir. Eer sistem panellerden oluuyorsa kk bir birletirme alanna ihtiya duyar. Geni kalplarn geebilei kadar olmal Eer kalplar antiyede birletirilecek ise bir etken deildir. Sistem nceden monte edilir, minimum depolamaalan gerekir.

antiye Koullar

Minimum birletirme ve stok alanna ihtiya duyar. Bu sistemlerde etkileyen bir faktr deildir.

antiyeye girii

nceden monte edilmi elik kalplarn geii yaplabilmelidir.

114

Tablo 4.3 Yatay kalp sistemlerinin seim tablosu (devam 3)

115

Tablo 4.3 Yatay kalp sistemlerinin seim tablosu (devam 4)

Kalp Sistemleri Etkileyen Faktrler Destekleme Organizasyonu Gvenlik Ynetimi Problem zme yeteneine sahip danman Malzeme stok alan destei kolayl

Geleneksel Ahap Geleneksel Metal Sistemleri Sistemi

Masa Kalp Sistemi ekmece Sistemleri

Tnel kalp

Merkez Bro Destei

Normal gvenlik nlemleri gereklidir.

Vin operasyonlarnda zel gvenlik nlemleri alnmal Yksek dzeyde mhendislik danmanl gerektirir. ok yksek dzeyde mhendislik danmanl gerektirir.

Minimum mhendislik danmanl Minimum stok alan ihtiyac

Eitimli ii ve modern mhendislik danmanl Paneller halindeyse yerel bir stok alan gerekir.

erde ve merkezde yeterli stok alanna ihtiyac var.

Alan olarak yakn olmaldr. Malzeme stok alan gerektirmez.

116

117

4.4.1 Dey Kalp Sistemlerinin Seim Tablosunun Yorumu: ok katl yksek yaplarda hangi kalp sisteminin kullanlacan yapnn tayc sistemi de etkilemektedir. Perde ve ereve kolonlarda geleneksel, ereve ve trmanr kalplar kullanlrken, perde kalplarnda kayar ve tnel kalplar tercih edilmektedir. zellikle tpl sistemlerde perde duvarlar iin hidrolik trmanr kalplarn kullanm sz konusu olmaktadr. Yksek binalarda 36 metreye kadar geleneksel, 106 metreye kadar ereve ve trmanr kalplarn kullanlmas daha avantajldr. Otomatik trmanr kalplar ise 90 metrenin stndeki yksekliklerde ekonomik olmaya balamaktadr. Kayar kalplarn, en az 18 metre en fazla 182 metreye kadar olan binalarda kullanmlar sz konusu olsa da, optimum kullanm ykseklii 120 metre civarnda olmaktadr. Binann tasarmndan kaynaklanan duvarlardaki kaymalar, boluk ve konsollarn yeri de kalp seimini etkilemektedir. Bunlar, trmanr ve kayar kalp biimini kstlamaktadrlar. Bunun yannda geleneksel, ereve ve hidrolik trmanr kalplar farkl tasarmlarda daha rahat kullanlmaktadrlar. Beton yzey kalitesi asndan baklrsa, ereve, trmanr ve hidrolik trmanr kalplar dzgn bir yzey olutururken, kayar kalp ve geleneksel kalplar dzgn olmayan beton yzeyi olutururlar. Yapm sras asndan geleneksel ve ereve sistemlerde kolonlar ve demeler ayn anda dklebilirken, kayar ve hidrolik trmanr kalplarda perdeler demeden 2-3 kat nden dklmelidir. Kat kma periyoduna baklrsa, en hzl sistem gnde 1 katla kayar kalptr. Bunu gnde 2-3 katla trmanr ve hidrolik trmanr kalplar izler. Daha sonra ereve ve geleneksel kalplar gelir.

118

Kalbn taklmas gibi sklmesi de yapm hzn etkileyen nemli bir faktrdr. Geleneksel ve ereve kalplarda daha pahal olan skm ilemi, trmanr ve kayar kalplarda daha dk fiyatlarla gerekletirilmektedir. Kalp sistemlerinde en nemli farklardan biri de potansiyel kullanm saysdr. Geleneksel kalplarda en fazla 10 kez kullanlrken, kayar kalplarda bu say 100e kadar kmaktadr. Her kalp sistemi istenilen her yerde kullanlamamaktadr. zellikle vinle tanan ereve kalplar ve trmanr kalplar, dar alanl ehir ii antiyelerde kullanma uygun deildirler. Toplam inaat maliyetlerini vin kullanm saatleri de etkilemektedir. Vinle tanan ereve sistemlerde en uzun kullanm sresi grlrken, trmanr kalplarda daha ksa sreli kullanlr. Kayar kalplarda ve hidrolik trmanr kalplarda beton ve malzeme tamak amacyla kullanlabilir. Kalp kurulum ve skm ilemlerinde vincin kullanm, geleneksel ve ereve kalplarda ileri hzlandrr. Trmanr kalplarda vin, kalplarn kaldrlmasnda kullanlr ancak skm iin kullanlmaz. Kayar ve hidrolik trmanr kalplarda makinalarla kaldrlma ilemi yaplr. Btn inaatlarda alanlarn sal iin gvenlik nlemlerine dikkat edilmelidir. Yksek katl yaplarda zellikle dmelere kar, vin kullanlan antiyelerde ise vincin hareketlerine dikkat edilmelidir. Baret, emniyet kemeri kullanlmal ve gvenlik platformlar yaplmaldr. Gvenlik platformlar en az 90 cm yksekliinde olmaldr ve yry dzlemi mmkn olduunca dzgn bir yzeyden olumaldr. Ayrca hidrolik trmanr kalplarda, mekanizma yangnda patlayabildii iin ok dikkatli olunmaldr. Yksek katl yaplarda gerekirse iki tahliye yolu bulunmaldr.

119

Stok alan kullanmnda ise, kayar kalplarda srekli inaat devam ettirildii iin malzemeler stoklu bir vaziyette olmaldr. ereveli kalplar da birletirilmeleri iin stok alanna ihtiya duyar. antiyenin bulunduu yerin iilerinin kalifiye olmas ve cretleri de kalp seimini etkileyebilmektedir. Geleneksel ve ereve kalplar, iilik maliyetlerinin fazla olmad yerlerde daha ok tercih edilmektedir. Trmanr ve hidrolik trmanr kalplara adapte olmak 2-3 hafta alrken, kayar kalplarda kesinlikle kalifiye elemanlar ve irketlerle allmaldr. Hava scaklklar, betonun priz hzn etkiledii iin hzl inaat programlarnda nem kazanr. zellikle rzgarl havalar vin kullanmn zorlatrmaktadr. Eer antiyenin bulunduu yrede ok rzgar varsa hidrolik trmanr kalp gibi vin gerektirmeyen kalp sistemleri seilmelidir. antiyeye malzeme ve kalp girileri, kalp sisteminin ihtiyalarna uygun olmaldr. antiyenin boyutlar nceden monte edilen veya kk kalp sistemlerinde nemli deilken, yerinde monte sz konusu olduunda nem kazanmaktadr. 4.4.2 Yatay Kalp Sistemlerinin Seim Tablosunun Yorumu: Geleneksel ahap, metal kalp sistemi, masa ve ekmece kalplar her deme tipine uygundur. Tnel kalp sistemi tek ynl demelerde kullanlr. Masa ve ekmece kalplar ise yakn kolon mesafeleri nedeniyle tp ve tp iinde tp taycl sistemlerde genellikle kullanlamamaktadr. Tnel kalplar ise bilindii gibi sadece tayc duvarl sistemlerde kullanlr. Geleneksel ahap ve metal kalplar ise her tayc sistemde kullanlabilmektedir. Geleneksel sistemlerde katlar arasnda farkl konsol ve girintiler

yaplabilmektedir. Masa ve ekmece kalplar %20 deiiklie izin verirken tnel kalplar kattan katta tamamen ayn olmaldr.

120

4.25 metreden fazla olan katlarda geleneksel ahap sistemler iin uygun deildir. Geleneksel kalp sistemlerinde alminyum olanlar daha uygundur. Tnel kalplarda 2,20- 3.05 metre arasnda kat ykseklii yaplabilmekteyken ekmece kalplarda kat ykseklii snr yoktur. Plan da mevcut olan eim ve erilikler geleneksel ahap kalplarda daha fazla zaman ve maliyet harcanmasna sebep olsa da yaplabilir. Geleneksel metal kalp sistemlerinde sistem nceden ona gre ayarlanrsa yaplabilir. Masa, ekmece ve tnel kalplarda ise eim ve eriliklerin yeri her katta ayn yerde olmaldr. Geleneksel ahap kalplarda klima sistemlerinde geni kanallar braklabilir ama metallerde braklamaz. Dier kalp sistemlerinde kanallar her katta ayn yerde olmal ve minimum boyutlarda tutulmaldr. antiyenin boyutlar da kalp sistemi seiminde etkilidir. Kk lekli antiyelerde geleneksel ahap kalp sistemlerinin kullanlmas daha mantklyken, 9.000 m2yi geen inaatlarda geleneksel metal kalp sistemlerinin kullanmas daha uygundur. 18.000 metrekareyi geen byk lekli inaatlarda ise masa, ekmece ve tnel kalplardan uygun olann kullanlmas daha ekonomiktir. nattn hzn birebir etkileyen unsur, kat kma periyodudur. Geleneksel kalplarda en az 5 gnde bir kat klabilir, masa ve ekmece kalplarda 3-4 gnde bir, tnel kalplarda ise gnde bir kat klabilmektedir. Tnel kalplarda perde ve demeler ayn anda dklse de dier kalp sistemlerinde genelde kolonlar nce dklr, kiriler ve demeler ise sonra dklr. antiyenin bulunduu yerdeki iilik kalitesi iyi ve cretleri dkse, geleneksel kalp sistemlerini kullanmak uygudur. Fakat tersi geerliyse modern kalp teknikleri kullanmak daha yerinde bir karardr.

121

Geleneksel kalplarda ok kk bir birletirme alanna ihtiya duyar. Tnel kalplarda eer baka bir yerde monte edilirse, kk bir depolama alanna ihtiya duyar. lk yatrm maliyetleri asndan geleneksel kalplarda metrekaresine 0,09-0,27 $ arasnda iken masa ve ekmece kalplarda 0,9-1,4 $ arasnda, tnel kalplarda 1,8-4,6 $ arasndadr. Buradan da anlalaca gibi masa ve ekmece kalplarn ilk yatrm maliyeti geleneksel kalplarn 10 kat, tnel kalplar ise 20 katdr. Potansiyel kullanm says ve iilik maliyetleriyle ilk yatrm maliyeti inaatn ilerleyen aamalarnda karlanmaktadr. ekmece ve masa kalplarnda plywood iki ynl kullanlrsa, 100 kullanma kadar kolaylkla ulamaktadr. Geleneksel ahap kalplar 10, metal kalplar en iyi ihtimalle 20 kez kullanlabilir. Tnel kalplar ise iyi kullanldnda 500-600 kez kullanlabilmektedir. Geleneksel kalplarda skm maliyetleri, kalp kurmann yaklak 1/3dr. Masa ve ekmece kalplarda skm maliyeti ahap kalplarn yarsdr. Tnel kalplarda vin kullanld iin maliyetleri olduka dktr. Yaplan iin metrekareye den maliyeti dnldnde geleneksel ahap kalplarda 1,1 m2, metallerde 1,6 m2, masa kalplarda 3,3 m2, ekmece kalplarda 4,2 ve tnel kalplarda 4,6 m2dir. Vin kullanm asndan geleneksel ahap kalplarda kullanlmas zorunlu deildir ama kullanlrsa zamandan kazan salar. Metal kalplar elle tanabilir, fakat paneller halinde birletirilmise vin kullanlmaldr. Dier deme kalplarnda da vin kullanlmas arttr. Vincin rahat alabilmesi iin masa, ekmece ve tnel kalplarda en byk panelin uzunluunun 1,5 kat vinle bina arasnda olmaldr. Dierlerinde ise nemli bir etken deildir.

122

Kalplar paneller halinde birletirilirken, vincin en byk tama kapasitesi gz nne alnmaldr. Vin kullanlan bu inaatlarda vin operasyonlar srasnda dikkatli olunmaldr. Kalp sistemleri gelimiliklerine bal olarak farkl dzeyde teknik destee ihtiya duyarlar. Masa ve ekmece kalp yksek dzeyde, tnel kalplar ise ok yksek dzeyde teknik destee gereksinim duyarlar.

BLM BE YKSEK KATLI YAPI RNEKLER N N NCELENMES Bu blmde, Dnyada ve Trkiyede yaplm olan 16 tane yksek katl yap rnei ele alnmtr. Bu rnekler tayc sistemleri, deme sistemleri, kullanlan kalp sistemleri ve yapm hz alarndan incelenmitir. Ayrca seilen rnekler kat ykseklikleri, yatayda ve deyde kullanlan kalp sistemleri asndan kullanlma sklklar tablolar aracl ile irdelenmitir. Bu tez kapsamnda yurt iinde Beytem Yap Residance, Grel Residance, Sun Plaza, Kanyon Projesi, Trkiye Bankas Genel Mdrlk Kompleksi, Konya Hilton Oteli, Metrocity, Bykhanl Otel, My World, Maviehir Toplu Konutlar ve yurt dnda Petronas Kuleleri, Turning Torso, Tour EDF, East Eria Tower, German Post Tower, Burj Dubai olmak zere toplam 16 bina incelenmitir. Bunlardan Grel Residance, Kanyon Projesi, Bykhanl Otel, My World ve Burj Dubai binalar henz yapm aamasndadr. 5.1 Beytem Yap Residence, ili, stanbul,Trkiye Mimar: Yap Merkezi Grubu Strktr Mhendisi: Balkar Mhendislik Yklenici: Yap Merkezi Statik Proje: rfan Balolu Malzeme: Betonarme Tamamland yl: 2001 Tayc sistem: Perde ve ekirdek Deme pla: ift ynl alan betonarme plak deme Kat ykseklii: 3 metre Kat says: 39 kat Ykseklik: 140 metre
ekil 5.1 Beytem Yap Residencen kesit

Kullanlan kalp sistemi: Doka kalplar

123

124

kisi konut, biri ofis olmak zere toplam 3 bloktan olumaktadr. A blokta zemin, bir asma kat ve 6 normal kat; B blok, zemin ve zemin st 39 kat ve tesisat kat; C blokta zemin kat ve 9 normal kat bulunmaktadr. B blok 39 kattan oluan konut dnda 4 bodrum katna sahiptir. Beytem Yap Residence 34,8 m x 34,8 m boyutlarnda bir kare ve iine yerletirilen erisel bir plan formuna sahiptir. Binada 6 farkl planda 118 daire bulunmaktadr. Merkezi konumdaki ekirdei oluturan perde duvarlar ve erisel cephelerde 2 tane kolon bulunmaktadr. Binan 18. ve 28. katlarda plann iki ucundaki perde duvarlar kesilerek, kulenin hafiflemesi salanmtr.

ekil 5.2 Beytem Yap Residencen kalp plan

Kolon ve perde kalplarnda geni yzeyli perde ve kolon kalplar kullanlmtr. Bu sistem plywood H20P ahap kiriler, elik kuaklar, kolon ke gnyesi, d ke eleman, ift kollu payandalar, st alma konsollar rod, plaka ve kelebek kullanlmtr. Kolonlar 2 adet L paradan olumakta ve vinle kullanlan sistem tierod ile birbirine balanmaktadr. Olduka hafif, kreyn ile kolayca tanabilmitir. Kulenin d perdelerinde Doka 150 F Trmanr konsollar, asansr boluklarnda ise, Trmanr Doka aft platformlar kullanlmtr. (Yenici, 2002)

125

Deme ve kiri kalb: Kulenin d ereve kirilerinde, iskele modl, gergi ubuklar ayak ayarl kafa ve H20N ahap kirilerden oluan Doka D2 masa sistemi, demenin i ksmnda ise ayarl dikmeler, ayak, drt yollu balk, H20N ahap kiriler ile Doka kalp firmasnn 21 mm 350 ahap kalp levhasndan oluan Dokaflex sistemi kullanlmtr. Bodrum katlarnda otopark bulunduundan, bu katlardaki kalplarn erisel yzeyleri Doka-Rundshalung H20 kalplar ile yaplmtr.

ekil 5.3: Beytem Yap Residence inaatndaki Doka perde ve kolon kalplar

ekil 5.4: Kolon ve perdeler iin kullanlan Doka dairesel kalplarn plan

126

5.2 Grel Residence, ankaya, zmir, Trkiye Mimari Proje: ACS Turizm T . Mimari Detaylar: Yacolu Mimarlk Statik Proje: Nu Mhendislik Makine projesi: Eke naat Yap Denetim: Rehber Yap Denetim Yklenici: Ekip A Malzeme: Betonarme Fonksiyon: Konut, Alveri naat Balama Tarihi: Nisan.2003 Hedeflenen Bitirme Tarihi: 09 2006 Tayc Sistemi: ekirdek ve perde Kat says: 23
ekil 5.5 Grel Residence maket fotoraf

Ykseklii: 79,45metre Kat kma aral: 15 gnde bir kat

Zemin katnda; dkkanlar, maazalar, alveri merkezi, kuru temizleyici, kuafr, salk merkezi, terzi, ocuk krei ve cep sinemalar yer alyor. 1-5 katlar arasnda 325 ara kapasiteli otopark 6. katta kapal ve ak yzme havuzlar, tenis kortlar, spor kulb olacaktr. 7-23 katlar arasnda 150-300 metrekareye kadar 6 farkl konut tipi bulunacaktr. Temel sistemi olarak 15-40 metre arasnda kazklar aklm, stne 2.5 metre radye temel yaplmtr. Malzeme olarak da C 30 beton, B III elik, blc duvarlar gaz beton, d cephede giydirme cephe sistemi kullanlmtr. Kalp sistemi alternatiflerinin deerlendirilmesi sonucunda; yuvarlak kolonlar iin zel elik kalp yaptrlmas uygun grlmtr. Perdelerde sk kirili ahap kalp, plywood yzeyle kullanlmtr. Demelerde masa kalp kullanlmtr. Kalp takm olarak; normal kat iin orannda dey kalp, 1 orannda ise yatay kalp kullanlmtr.

127

Yapnn dier zellikleri ise, betonarme deme kalnl 18 cm, en byk aks aral 8,5 metre, kulede kat ykseklii 3,10 metredir.

ekil. 5.6 Grel Residence kat plan

Kulede 3, alt katlarda 5 olmak zere toplam 8 adet asansr var. Kule asansrlerden biri sedye tayabilecek geniliktedir. Bina VRV sistemiyle klimatize edilmitir. Binada iklimlendirme kontroll olarak salanacaktr. (yeniasr, 2003) Perde kalplar ahaplardan L olarak aklm, stlerine ise plywood monte edilmitir. Vin yardmyla tanan bu kalplar bylece takm, skm zamann azaltmtr. Plywood kullanlarak da ahap kalbn mr uzatlarak kullanlmtr. Kolon kalplar ise piyasada bir dkm atlyesinde yaptrlmtr. Her katn drtte biri kadar perde ve kolon kalb kullanlm, vincin kovasyla yaplan beton dkmlerinden sonra kalplar ayn katta tanmtr. Demede ise bir tam kalp kullanlmtr. (Kiisel grme . Erkan, 10 Temmuz 2005))

128

5.2

Sun Plaza, Maslak, stanbul, Trkiye Mimari Proje: Tanju Edige Proje Koordinatr: Harika Uyank Statik Proje: Melih Bulgur Yklenici:Demsar inaat Yap malzemesi: Betonarme Tayc sistemi: Tp iinde tp Deme sistemi: Kaset deme, iki tp birletiren deme 40 cm kalnlnda ve 120 cm aks aralnda Kat says: 37 kat Ykseklik: 147 m Dey kalplar: Trmanr kalp Deme kalb: Masa kalp Asansr boluklar : aft platformlar

ekil 5.7 Sun Plaza grn

Toplam kullanlan kule vin: 1 Kullanlan kalplar: Peri kalplar

Sun Plaza, 6.000 m tek bir radye temel stnde inaa edilmi olup, 5 bodrum kat, zemin kat, asma kat, 28 tipik kat, 2 penthouse kat olmak zere 37 kat ve 147 m uzunluuyla, Maslak'taki en yksek ve en ada donanml kule binasdr. Sun Plazada hem konut hem de ofis katlar bulunmaktadr. 10 kat konut alan,17 kat ise ofis alan vardr. Her iki ayr alannda ortak olarak kulland mekanlar restaurant, konferans salonlar ve salk kulbdr. Sun Plaza'da 30 m boyunda yzme havuzu, sauna, kondisyon ve dans salonlarn vardr. Her biri 5 katl toplam 550 araba kapasiteli 2 kapal otopark bulunmaktadr. Cephe Kaplamasnda, gne ssn absorbe etmeyen beyaz emaye cam ile kaplanmtr. Sun Plazann ykselen ktlesinin boyutlar 28,9 m x 27,3 metredir. Standart kat ykseklii 3,60 metredir. Deme kaset demedir ve kalnl 40 cmdir.

129

Yksek katl yaplarda kalp asndan en byk sorun bina ykseldike imalat biten kolon ve perde kalplarnn deme betonu dklrken nereye yerletirileceidir. Bu gibi kalplar deme imalatn etkilemeyen blmlerin platformlar zerinde sabit olarak braklmas ve deme kalbyla akan blmlerinin de paltformlar zerine, yapdaki ilk msait demeye alnmaktadrlar. Bu projede d kalplar 20 adet CB160 platform zerinde trmanr olarak projelendirilmi ve asansr-merdiven boluklarndaki kalplar da BR sistem alma platformlar zerinde sabitlenmitir. Sz konusu kalplar deme betonu dklrken ayn zamanda aln kalb vazifesini grmlerdir. (peri, 2005)

ekil 5.8 Sun Plaza tayc sistem plan

Projede kullanlan d cephe trmanma konsollar; binalarn d cephelerindeki perde kalplarn tayan, 160 cm geniliinde ve maksimum yk tama kapasitesinin 2,00 kN/m2 ye ulamasndan dolay da rahat ve gvenli alma ortam salayan, beton ierisine braklan zel ankraj takmna ankre edilen ve vinle trmandrlan bir kalp iskelesi malzemesidir. Peri trmanr kalp sistemlerinin ortak zellii monoblok halde monte ve demonte edilebilmesidir. Bylece i sresince zamandan tasarruf edilecei gibi skm yaplmakszn bir antiyede kullanlan trmanr kalp sisteminin, dier antiyede de kullanlabilmesi gibi nemli bir avantaj salanm olunur.

130

CB Sistem 160 cm geniliinde ve vinle nakledilen bir trmanma konsolu sistemidir. Yk tama kapasitesi 2,00 kN/m2 dir. Perde kalb, konsol zerindeki dey kuaa (destek kuana) balanr ve kalp ile konsolun birlikte kullanlmas salanr CB 160 trmanr kalp sisteminde panel; sklmeyi gerektirmeden yukar, aa ve saa, sola hareket edebilir. Ankraj skm iin panel beton yzeyinden 15 cm geri ekilebilir. akl payandas sayesinde kalp yine konsoldan sklmeden arkaya yatrlabilir ve panel kolayca akle alnabilir. Konsolun zerinde kimse bulunmadan asl bulunduu ankrajdan alnp sonraki ankraja aslabilmesi emniyet asndan nemli bir faktrdr. Kalbn yerine koyulmasndan sonra plywoodun yalanmas ve demirin balanmas srasnda rzgar etkisiyle panelin ne devrilmemesi iin rzgar gergiyle bir alt ankraja balanarak gvenceye alnmaktadr. Rzgar hznn ykseklikle artt dnldnde bu sistem bize 100 m ve stndeki yksekliklerde bile emniyetli olarak alma imkan salar. Bu sistemin DIN ve EURO normlarnda tasdik edilmi hesap abaklar mevcuttur. Btn destek kuaklar yrme bandnn altndadr, ve bu sayede meydana gelebilecek herhangi bir taklma durumu da bylelikle nlenmi olur. CB 160 trmanma sistemi; kalbn serbest olarak zerine oturabilecei platform olarak da kullanlabilir. (peri, 2005)

ekil 5.9 Sun plaza inaat aamas (Deme kalb)

131

ekil 5.10 Sun plaza inaat aamas (Perde kalplar)

ekil 5.11 Sun Plaza trmanr kalplarn grn

132

5.4 Kanyon Projesi , stanbul, Trkiye Mimari: Jerde partnership Intl. , Tabanlolu, Sevil Peach ve Brigitte Weber veren: Eczacba A.. , Bankas, G.Y.O. A.. Yklenici firma: Tepe naat Malzeme: Betonarme Balama tarihi: Austos 2001, Biti tarihi: Nisan 2006 Kat says: 25 Ykseklik: 90 m Fonksiyon: Ofis blou + restoran, konut, alveri ve elence Deme sistemi: Bodrum katlar plak deme, zeminden sonras kirili deme Kalp firmas:Peri kalp ve iskeleleri Perde kalp sitemi: Peri firmasnn GT24 sistem kalb Deme kalplar: Peri firmasnn PD 8 ve multiflex sistem Kullanlan kule vin: 4 kule vin ve 2 mobil vin Beton Dkm: Sabit pompayla Toplam inaat alan: 250.428 m2 (architera, 2005)

ekil 5.12 Kanyon projesinin yukardan inaat fotoraf

133

Toplam inaat alan 25000 m2 olan proje drt ana bina ve ilevden olumaktadr. Bunlar 37,550 m2 alana sahip 75 m2 'den 210 m2 'ye kadar deien toplam 157 adet konut blm, 4 katl al-veri merkezi, 1000 m2lik ofislerden oluan 25 katl ofis blou ve balkonlu terasl, kademeli bir yapya sahip olan konut bloudur. 50.841 m2 alana yaylan alveri merkezi farkl bir konsepte sahip olup, sirklasyon alanlar ve eitli performans alanlar ak olarak dzenlenmitir. Zengin bir peyzaj almas bir doal bir ortam yaratlmas amalanmtr. (kanyon, 2005) Binada ayrca dokuz adet sinema salonu, restoranlar, kafeler, barlar, bir spor ve salk merkezi, ak-kapal yzme havuzu, yaklak 170 maaza ve bir gurme market bulunacaktr. (maksimum, 2005) Kanyonun inaatnda ulusal ve uluslararas deprem ynetmeliklerinin zerinde standartlar kullanlrken, en kt senaryolar dikkate alnd. Kanyon konutlar, yapnn bulunduu blgede meydana gelebilecek en byk deprem ivmesinin % 20 fazlas dnlerek ina ediliyor. Konut blmnde benzerlerinden farkl olarak pencerelerde alabilmektedir. Ofis blounda ise d yzey doal en fazla ekilde kullanabilmesi iin zel bir camla kaplanacaktr. Farkl byklkteki irket ve departmanlar iin modler bir yapya sahip ofis katlarnda zel havalandrma sistemleri aracl ile gn boyu tamamen temiz hava dolam salanacaktr. Trkiye'de ilk defa ankrajl, ekspandetli, donatl beton blok ve tula duvar uygulamas antiyede yaplmaktadr. Proje almalar devam etmektedir. Kompleksin yapm en zor olan yeri 25 katl ofis bloudur. Bu blokta ortada dairesel ve dz yzeyli planlanm ekirdek perdeler, kenarlarda da dairesel kolonlar bulunmaktadr. D kolonlar birbiriyle ve i perdeye kirilerle baldr. Bu kiriler dairesel perdenin merkezine nlanm dz kirilerdir. Kiriler arasnda lleri yaklak 1,5 metre ile 2,5 metre arasnda deien yamuk ekilli deme gzleri olumaktadr. (Karaca, 2005)

134

Normal artlarda serbest olarak kesilip, kalp zerine yerletirilen plywood tabakalar masa kalp zerine monte edilmitir. Bylece, her katta skm ve tekrar takm ileri olmad iin yaklak olarak plywoodda % 20 kar salanmtr. Vario GT24 perde kalb, ahap kafes kirilerden olumaktadr. GT24 ekmeye ve germeye dayankl yatay kuaklar elik kuaklara kuvvet aktarabilen HB24 kprl kancalar ile balanmas ve bu ekilde oluan karkasn plywood ile kaplanmas ile olur. Bu ekilde oluturulan kalp panelleri VKZ veya GKZ ara birletirme paralar ile yerletirilerek birbirine kamalanr. Kamalama ilemi skmde ve kurumda kolaylk salarken, birleimler de salam olmaktadr. (Karaca, 2005) Perde kalbn her iki yzne gelen basnlar kalp iinde braklm PVC borudan geen ve DW tarafndan imal edilmi saplamalarla karlkl aktarlr ve tatlr. Bu sistem bylece 90 kN ekme yk tayabilir. Sistemi oluturan panolar bir kez oluturulduunda, vin kapasitesini amayacak ekilde sklmeden bir st kata tanabilir. Kullanlan ara paralar (adaptrler) sayesinde her trl projeye uygundur ve projenin farkl bir yerlerinde kullanlabilir. Kalplar tek yzlerine konulan fakat iki kollu, birincisi aks payandas AV ve ikincisi ayar payandalar olmak zere deyde aklle getirilir. Projedeki erisellikleri yapmak iin kalplarn iine ahap negatif kalplar konulmutur.

135

ekil 5.13 Kanyon projesi ofis blou grnm

Deme kalplar: Bodrum kattaki 30 cm kalnlndaki plak demelere ve st katlardaki kirili demelerin her ikisine birden uyum salayacak bir kalp sistemi seilmesi gerekli olmu. Bunu, masa kalb olan Peri firmasnn PD 8 adl sistemi seilerek yaplmtr. PD8 sistemi genel olarak 110 ve 150 cm geniliinde erevelerden oluur. Taban plakalar ve ereveler arasndaki balant ayarlanabilir balant elemanlar ile balanr. Bunlar sayesinde antiye de ok hassas ykseklik ayar yaplabilmektedir. 1,25 ve 3,50 metre arasndaki llerde deien diagoneller, karlkl ereveler arasndaki balanty salarlar. Yatayda ayaklarna taklan tekerlek ya da krikolu arabalar sayesinde, dikeyde ise vin yardmyla kolay ve hzl bir ekilde hareket ettirilebilir.

136

5.5.Trkiye Bankas Genel Mdrlk Kompleksi, stanbul, Trkiye Mimar: Doan Tekeli- Sami Sisa Strktr Mhendisi: rfan Balolu Yklenici: TTS (TEPE A.. Turner Malzeme: Betonarme Fonksiyon: Ofis naat bitimi: 1999 Yapm Tipi: ekirdek ve d tp Deme Sistemi: Kafes deme Kat adedi: B blok 52 , A ve C blok 36 Ykseklii: B blok 181.20 metre Kat kma periyodu:4-5 gn Kullanlan kalp : Peri kalplar
ekil 5.14 Bankas Genel Mdrlk Binas

Toplam 3 binadan oluan Bankas Genel mdrlk kompleksinin bir binas 52 katl, dier binalar 36 katldr. Hidrolik trmanr kalp uygulamas olarak Trkiyede tek, dnyada ise ender binalardandr. Trkiyenin ilk akll binasdr. Binada kullanlan tm inaat, elektrik ve mekanik malzeme ile birlikte otomasyon, yangn sistemi ve gvenlik sisteminde en yksek kalitedeki ASTM standartlar kullanlmtr. Binada C 35 beton ve ST 420 beton elii kullanlmtr. Kompleksin yapmnda sahada ortalama olarak gnde 1.000 kii -1998 ylnda birka ay iin 1.500 kiiye ulamt- destek ekibi olarak da 500 kii alm; tasarm dneminde de 3' A.B.D.li olmak zere toplam 42 mimar ve mhendis grev yapmtr. Bina toplam 6.500 kiiye hizmet vermektedir.

137

B blok 45x 45 metrelik sekizgen bir plana sahiptir. Tayc sistemi, dta 3.5 metrelik akslarla 60 x 90 cmlik boyutlarda kolonlar ile 60 cm ve 25 cm kalnlnda ekirdek perde duvarlarndan olumaktadr. Deme 37 cm kalnlnda 75 x 75 cmlik kaset demedir. Yapda tp sistemden dolay dta kolonlar sktr ama ekirdekle aradaki mesafe 11.60 metredir. (zgen,1989) Tipik katlarda kat ykseklii B blok 4.70 m, kiri akl 11.60 m, ykseklii 50 cmdir. Kolon boyutlar, zeminde 60x90 cm, aklklar: 3.50 m., ekirdek kalnl 60 cme kadardr.

ekil 5.15

Bankas Genel Mdrlk

Binas B blok kat plan

Binada toplam 450.000 m2 kalp kullanlmtr. 5.5 cm kalnlnda 25.000 m3 kereste kullanlmtr. Hidrolik trmanr kalp B blokta kullanlm ve betonarme ekirdein inasnda 4-5 gnde 1 katn tamamlanmas dzeyinde bir hz salanmtr. (Structurae, 2005) Bina statik olarak, bulunduu 1.derece deprem blgesinde olas en iddetli depreme dahi elastik blgede kalarak dayanabilecek biimde ina edilmitir. Her 3 kulenin en st katlarndaki geri ekilmeleri salayan Vrendel kirileri kritik olup, zel olarak donatlandrlm ve yine zel bir kalp sistemi gelitirilerek ina edilmilerdir. Kompleksi oluturan A,B,C,D,E,F ve G bloklar, zeminden 6 kat aada ve 3 kat

138

yukarda yer alan podyum katlar yksekliince, eni 5cm ile 10cm arasnda deien genleme derzleri ile birbirlerinden ayrlmlardr. Kule-1'in en st noktasndaki salnm ekstrem durumlarda -/+ 32 cm'e, Kule-2 ve 3 iin ise ayn koullarda -/+ 18 cm'e ulaabilmektedir ki bu, binann depreme en st dzeyde dayanakl olduunun bir gstergesidir. Komplekste hz 1m/sn - 6.3m/sn arasnda deien 46 adet asansr, hz 0.45m/sn olan 6 adet yryen merdiven ve 6's yangn merdiveni olmak zere toplam 22 merdiven bulunmaktadr. Istma, havalandrma, klima sistemlerinde minimum enerji harcamas ile maksimum konforu salayan fan-coil ve VAV (deiebilir hava ayar) aygtlarnn birlikte kullanlmtr. Her 3 kulede kullanlan panel tipi alminyum giydirme cephe sistemi kullanlmtr.

ekil 5.16 Bankas Genel Mdrlk Binalar inaat fotoraf

139

5.6 Konya Hilton Oteli, Konya, Trkiye Kaba naat: Most n. San. Tic. A.. Yklenici: SETA n. ve Tic. A.. Kaba naat: Most n. San. Tic. A.. Yapm sresi: 18 Ay Kat ykseklii: 3,30-3,80 m Kat kma periyodu: 3 gn Kat adedi: 32 kat Kule vin: 1 tane Toplam deme alan: 50.000 m2 Kat kma periyodu: 3 gn
ekil 5.17 Konya Hilton Oteli grn

Kalp firmas: Peri kalp sistemleri

Projenin tip katnda birbirinin simetrii, ayr kelerde bulunan ve ksmen dz ksmen de parabolik geometriye sahip iki adet asansr ve merdiven (ekirdek) perdesi bulunmaktadr. Perde ve kolon kalplar: ekirdei oluturan bu perde grubunun her ikisi de tam set olarak kalplanmas uygun grlmtr. Bu sayede hem demir balanmas ii nceden yaplabilmi hem de kalplarn bir yerden dier bir yere tanma says azaltlarak daha gvenli bir alma ortam oluturulmutur. Bu durumda perde kalb seti ekirdek perde gruplarndan her biri i+d 1 tam set ve i d trmanr kalplarndan meydana gelmektedirler. Kalbn alan yaklak 520 m2dir. Proje sresince yaklak her 3 gnde 1 kat klmtr. Orta ve d cidardaki; alt katlarda byk st katlarda daralan kolon boyutlar imalat iin toplam 8 set kolon kalb kullanlmtr. Trmanma konsollar ve platformlar: Yapnn yapld yerde zellikle leden sonra iddetli rzgarlar gzlenmitir. Kalplarn ve kule vincin yap ykseldike almalar olumsuz etkiledii grlmtr. naatlarda bilindii gibi nce dey elemanlar (perde kolon) yaplmakta daha sonra deme betonu dklmektedir. Bu

140

srada deme zerindeki tm perde ve kolon kalplarnn bir baka yere (genellikle binann dndaki bir yere) konulmas gerekmektedir. Bu tama 32 katl bir binada 64 defa tekrarlanacaktr. Btn kalplarn her seferinde zemine indirilmesi ve tekrar yukarya karlmas harcanacak zaman ve igc olarak hesaplanm ve avantajl bulunmamtr. Bu nedenle gerekli betonarme tedbirlerin alnmas kaydyla ekirdek perde grubunun demenin 3 kat nnde gitmesine karar verilmitir. Perdelerin demenin nnde imal edilmesi iin perde kalplarnn zerine konulabilecei bir platform oluturulmaldr. Projede demir iiliinin emniyetli bir ekilde yaplabilmesi iin perde yznden 75 cm geri gelebilecek ekilde boyutlandrlm CB 240 trmanma konsollu kullanlmtr. CB 240 trmanma konsolu her eksende de hareket edebilen ve bu sayede zerine aslm perde kalbna her dorultuda ayar imkan veren, 240 cm geniliindedir. Bu avantajlar yznden projede kullanlan 36 takm trmanma konsolu olduka faydal olmutur. Asansr kovalarnn iinde de tm kovalarn iini tamamen dolduracak ekilde 6 takm BR sistemi kullanlmtr. Deme Kalplar: Projede PD8 ad verilen masa kalp sistemi ve 2 tip iin tm kat komple deme kalb depolanmtr. Deme kalb sistemi 1120 m2dir. Masa kalplar sayesinde kiri yana yaplmasna da gerek kalmamtr. Alttan milimetrik olarak ayarlanabilir ayaklar ve istenildiinde masay oluturan iskele modlne ereve eklenerek veya kartlarak ayarlanabilir. Masa st yaps mahya ve zgara olarak denmi kafes kiri ve dolu gvdeli ahap kiri ile oluturulur. zerine plywood ile kaplanr, tek para olarak kullanlr. Bu masa kalplarn alan yaklak 14 m2dir. Masa kalplarn kattan gvenle karlabilmesi iin bina iinden destekli, yapnn bir katnn etrafn tamamen saracak ekilde 8 takm ve 320 cm geniliinde zel emniyet ve kalp kartma iskelesi kullanlmtr. (Karaca, 2002)

141

5.7 Metrocity, 1. Levent, stanbul, Trkiye Mimari proje: Doan Tekeli, Sami Sisa Statik proje: Balkar Mhendislik Yklenici: Aysel naat Malzeme: Betonarme Fonksiyonu: Ofis, konut, alveri Biti tarihi: Nisan 2003 Tayc sistemi: ereve ve ekirdek Kat says: Konut 27, Ofis 23 Ykseklik: Konut 131.70 m naat alan: 215 000 m2 Standart bro kat ykseklii: 4 m Broda geilen en byk aklk: 8,50m Temel sistemi: Radye temel Kalp firmas: Peri kalplar Metrocity projesi 5 ana blmden merkezi

olumaktadr. Birinci blm olan Metrocity

ekil 5.18 Metrocity ofis blou kesiti

Millenium; 27 katl toplam 45.500 mlik alana sahip iki konut kulesidir. Her kulede 4 adet hzl

asansr, jeneratr sistemi panel radyotr ve VRV sistemle stma, merkezi havalandrma, gvenlik ve kullanma hazr internet sistemi bulunmaktadr. Byklkleri 121 ve 370 m arasnda deien 410 konutlar bulunmaktadr. Kompleksin ikinci blm; 23 kattan oluan, toplam 16.500 mlik ofis kulesi, sosyal tesisler, 4 kat zerinde 52.000 mlik alveri merkezi ve 2300 ara kapasiteli 85000 mlik otoparktan olumaktadr. Alveri merkezinin st teflon kapl fiber-glass at rts ile kapldr. Alveri yaparken gn ndan faydalanmak istei sonucu yaplmtr.

142

Bloklarn bat ve kuzey cephelerinde fibro formbeton ve alminyum dorama, gney ve dou cephelerinde alminyum giydirme cephe ve kompozit paneller kullanlmtr. (metrocity, 2005)

ekil 5.19 Metrocity ofis ve konut bloklarnn cephesi

Bloklarn bat ve kuzey cephelerinde fibro formbeton ve alminyum dorama, gney ve dou cephelerinde alminyum giydirme cephe ve kompozit paneller kullanlmtr.

ekil 5.20 Metrocity ofis blou kat plan

143

5.8 Bykhanl Otel, Kozyata, stanbul, Trkiye Mimari proje: Turgut Alton Statik proje: Can Bizet Yklenici: Demsar naat Malzeme:Betonarme Fonksiyon: Otel naat tahmini bitim tarihi: 2006 Tayc sistemi: ekirdekli ereve Deme sistemi: ift ynl kirili Kat adedi: 26 kat En yksek kot: 82,10 m Kat kma periyodu: 9 gn
ekil 5.21 Bykhanl Otel bilgisayar perspektifi

Kullanlan kalp sistemi: Peri kalplar

A,B ve C blok olmak zere 3 bloktan oluan komplekste A blok otel katlar, B blok ise i merkezi olarak tasarlanmtr. Sabit pompayla beton dklmektedir. Ykseklie rahat kabilmesi ve abuk priz almas iin akkanlatrc ve priz hzlandrc beton katk maddeleri kullanlmtr.

ekil 5.22 Bykhanl Otel A blok tayc plan

ekirdekli ereve sistem olarak tasarlanm tayc sistemi iin en uygun kalp sistemi olarak trmanr ve sk kirili geni yzeyli kalplar seilmitir. Kat ykseklii 3,40 metre olduu iin kalplarda bir deiiklik olmadan katlarda kullanlabilmektedir.

144

Cephedeki perdeler Peri kalplarnn trmanr kalbyla, asansr aft ise yine Perinin BR sistemi denilen trmanr kalbyla yaplmaktadr. Kolonlarda sk kirili kalplar, demede ise PD8 masa kalplar kullanlmaktadr. antiyede iki kule vin olduu iin kalplarn bir st kata tanmasnda olduka nemli bir rol almaktalar. Dey tayc olarak yarm takm, demeler iin ise tam takm kalp kullanlmtr. Deyde kolonlarn kalplar yeniden konulmadan beton yzeyi daha iyi tutabilmesi iin przlendiriliyor. Dardaki trmanr kalp fazla arkaya ekilmedii iin demirciler binann iinden alyorlard. Hem bylece iiler iin daha gvenli bir alma ortam olumaktadr. H. zyurt (Kiisel Grme, 9 Mays 2005)

ekil 5.23 Bykhanl Otel inaat aamas

145

5.9 My world, Ataehir, stanbul, Trkiye Mimar: Y. Mim. Adnan Kazmaolu Statik proje: Yap Teknik n.San. Tic. ti. Yklenici: Akdeniz naat Fonksiyon: Konut Balama tarihi: 10.2005 Bitim tarihi: Tayc sistemi: Tayc perdeli Kat says: 29 Ykseklik: 90 metre My World stanbul Ataahirde yapm yeni balam olan toplu konut projesidir. Toplam 8 mahalleden oluan projede 5 oda 1 salon konutlardan, 2 oda 1 salona kadar farkl boyutlarda projeler bulunmaktadr. Bunlarn iinde en yksei
ekil 5.24 My world D blok kesit

34 katldr. Bu kadar geni ve eitli bir inaatiin yapm hz nedeniyle tnel kalp sistemi seilmitir.

duvarlar tula yada blc panolarla ayrlacaktr. Zeminden itibaren 30 cmlik perdeler yaplacaktr. (myworld, 2005)

ekil 5.25. My world D blok plan

146

5.10 Maviehir Toplu Konutlar, Bostanl, zmir, Trkiye Mimar: Mesa naat, Art mimarlk Statik proje: Key naat Yklenici: Ceylan, Mesa, Garanti Koza, Otak naat Fonksiyon: Konut Tayc Sistem: Betonarme perde duvarl sistem Bitim tarihi: 07.1997 Kat ykseklii: 2,70 metre Kat says: 22 kat, Ykseklik: 70 m Kalp sistemi: Tnel kalp Kalp firmas: Mesa Kalplar
ekil 5.26 Maviehir bir bloun cephesi

Bloklar 7 kat ve 22 arasnda deien kat saysna sahiptir. Toplam 109 adet blokta 3446 adet konut bulunmaktadr. Bloklardaki konutlarn 583 adeti 4 odal, 1973 adeti 3 odal, 466 adeti 2 odal, 424 adedi 1 odaldr. Bunlarn dnda 88 adet dubleks villa vardr. (akfen, 2005) Emlak bankasnn gerekletirdii ve kontrol ettii Maviehir konutlar 2 etapta yaplmtr. naat kapsamnda 17.000 konutluk toplam konut alanna sahiptir. Temel olarak 1. derece deprem blgesinde bulunan ve zemini ok salam olmayan Bostanlda inaat yapm iin kazkl radye temel ve tnel kalp sistemi tercih edilmitir. Bloklarn kat yksekliklerinin deimesine gre her bloktaki kazk says ve kazk boylar deimektedir. Kazk boylar 30 m. ile 36 metre arasnda deimekte olup, 0,65 metre apnda 560 adet kazk bulunmaktadr.

147

Maviehir toplu konutlarnn tayc sistemi, betonarme perde duvarldr. Yapm srecinde youn bir ekilde ekipman, zellikle kule vin kullanlmtr. D cephelerde antiyede retilen tayc olmayan izolasyonlu duvarlar, i duvarlarda ise gaz beton kullanlmtr. Tnel kalp sistemi bekletilmeden ertesi gn kalplarn st kat dkmek iin hazr olmas, inaat hzlandrmtr. Bylece i gc ve parann uzun sre ile bal kalmamas salanmtr. Yap llerinin milimetrik hassasiyetinde ortaya kmas yap elemanlarnn sanayilemesini ve standartlamasn salar. Yklenici firmalar stlendikleri alan orannda, yedek, destek antiyeleri kurmu olup ayn zamanda bu antiyelerde beton, prekast eleman vs. retimi gerekletirmitir. (Karakaya, 2000)

ekil 5.27 Kalp rotasyon plan

148

5.11 Petronas Kuleleri, Kuala Lumpur, Malezya Mimari Proje: Cesar Pelli ve Ortaklar Strktr Mhendisi: Thornton-Tomasetti Engineers, Ranhill Bersekutu Sdn. Yklenici: Mayjus ve SKJ Joint Ventures Tayc malzemesi: Kompozit Fonksiyon: Ofis naat Balama: 1994 Biti tarihi: Austos 1999 Tayc sistemi: ekirdekli Tp Deme sistemi: Kompozit (elik+Beton) Kat alan: 185.000 m2 Kat adeti: 85 Ykseklik: 452 metre Narinlik oran: 9,4 Kat kma periyodu:3 gn Kullanlan kalp: Peri-Hory Malezya
ekil 5.28 Petronas kuleleri cephe

Cesar Pelli tasarmnda geleneksel slami formlarla budizmi yanstacak figrler ortaya karmtr. Yap plannda karenin 45 derece kaydrlmas ve kare izgilerinin arasnn da yarm dairelerle tamamlanmasyla oluturulmutur. (Anonim, 2002) Yapsal sistem betonarmenin stn dinamik davranndan faydalanmaktadr. Bu elik yaplarda i snm %1 iken, betonarme yaplarda %2 olmasdr. Beton dayanmlar evresel kolonlarda ve ekirdekte 80 Mpa (11600 Psi)dr. Yap elii, atlardaki kulelerde sivri uta, hava kprsnde ve demelerde kullanlmtr Bilindii gibi yap ykseldike yatay ykler, dey yklerden daha etkili olmaya balar. Kula Lumpur blgesi iin dizayn, rzgar hz olan 50 yllk bir periyotta, 10 metre ykseklikte, 3 saniyelik ve en fazla 35,1 m/sn. baz alnmtr. st katlarda 10

149

yllk mddet iindeki en yksek ivme 20 mili-g olarak kabul edilebilir snrlar iinde kalmtr. Binann boyutlar orannda demelerin tanmas sorunu ortaya kar. Bu sorun iin demelerde elik profiller kullanlarak zlmtr; hem bylece esnek bro mekanlar kazanlmtr.

ekil 5.29 Petronas kuleleri plan

Geometrik biim olarak binaya ap 46,2 metre apnda bir silindir denilebilir. Yap merkezde kare planl bir ekirdee sahiptir. 23 x 23 m olan kare ekirdek perde duvar gibi alr. ekirdei apraz i duvarlarnda boluk braklmam olmas sayesinde yatay kuvvetlere kar daha rijit bir ekilde cevap verebilmektedir. Binann d duvarlar alt katlarda 2,4 mden, st katlarda 1,2 metreye kadar dmekte ola 16 adet kolon vardr ve aralklar 8-9 metre arasnda deimektedir. Ek kuledeki dolgu kolonlar 12 kolonun 8i 140 ile 100 cm apnda; bunlardan 4 kuleye kar ve daha fazla yklenmi olanlar 100 cmden daha fazladr. Btn kolonlar elik kalplarla brt beton olarak dkld iin zerine bitirme malzemesi olarak sadece boya uygulanacaktr. Her ekirdek tabanda 23 m2dir ve drt kademede 22 x 18,8 mmlik kesitte ykselmektedir. duvarlar 35 cmlik sabit kalnlkta, d duvarlar ise 75 cmden 35 cme kadar azalmakta ve yerinde kayar kalpla dklmtr. (engineering, 2005) ekirdek kolonlarn yksek tama kapasiteli beton kullanlmas sayesinde byk aklk geilebilmektedir. Kullanlan yksek younluktaki beton, zor geometrik birleimlerin rahata oluturulmasn salamaktadr. Ayn zamanda binada

150

kabilecek yangna kar korumak iin ekirdek, ereve kolonlar ve deme betonla kaplanmtr. ekirdekte Perinin ACS hidrolik trmanr kalb kullanlmtr. 3 metre aks aralklaryla yerletirilmi olan ana tayclara 11,5 cm kalnlnda deme oturtulmu. Plaklarn zerine 5,1 cm kalnlnda trapez levha yerletirilmi, stne de 6,3 cm kalnlnda betonarme atlmtr. Bylece deme ykseklii 23 cm olmutur. Demelerde hasr elik ve yuvarlak demir denmitir. Geni balkl elik kiriler 12,8 metre akla kadar gemektedir. Kiriler demelerde havalandrma kanallarna yer kalmas iin W18 veya daha kk boyutlardadr. evre kirilerinin arkasndaki konsollarda 1 metre derinliinde, prefabrik elik kafeslerden yaplmtr. Kemerler iin bu konsollar guseli kiri olarak yaplmlardr. Bu eklerin hepsi kulelere yksek dayanml cvatalarla balanmtr. (Robinson, 1994)

ekil 5.30 Petronas Tower temel sistemi

ki yap arasnda bulunan 2 kat yksekliindeki kpr, her iki kuleyi birbirinin 40 ve 42. katndan birbirine balamaktadr. Bu kpryle irket blmleri arasnda fonksiyonel bir geiin yan sra acil durumlarda bir kule dierinin merdivenini kullanarak daha hzl tahliye olabilmesini salar. Bylece merdiven yznden kat alanndaki kayplar azaltlmtr. (Anonim, 2002)

151

5.12 Turning Torso, Malm, skandinavya Mimar: SantiagoCalatarava Strktr Mhendisi: Santiago Calatrava Yklenici: NCC construction AB, Malzeme: Betonarme ve elik Fonksiyon: Ofis ve konut Tahmini bitim sresi: Kasm 2005 Tayc Sistem: ekirdekli + ereve Toplam kat says: 54 Bina ykseklii: 190 m Ortalama kat alan: 400 m2 Kullanlan kule vin:2 adet Beton dkm yntemi: Sabit pompa Toplam konut alan: 14,600 m2 Toplam ofis alan: 12 kat , 4,200 m2 Toplam beton: 25.000 m3 Kat kma periyodu: 9 gn Kalp firmas: Peri kalplar
ekil 5.31 Turnig Torso bilgisayar modeli

Bittii zaman Avrupann en yksek konut binas, skandinavyann ise en yksek binas olacaktr. (arcspace, 2003,) Turning torso kesitte toplam 9 ayr blmden oluuyor. lk iki blm ofis, kalan 7 blm ise konut amal kullanlacaktr. Her blm 5 kattan olumaktadr. Zeminden en ste kadar bina 90 derece dnmektedir. Bu binann tasarmnda dnen bir insan vcudundan yola klmtr. Asansrlerin ikisi alanlar ve ise oturanlarn kullanm iin toplam 5 tane asansr vardr. (emporis, 2005)

152

Bulunduu blge koullarnn en iddetli frtnasnda en st kat 30 cm hareket etmesi ngrlmtr. Binada bulunan konutlardan en k 45 m2, en by 230 m2 olan toplam 152 konut vardr. Ofis blm toplam 12 kattan olumaktadr. Betonarme yuvarlak ekirdek en alt katta kalnl 2 metreden, en st katta 0.4 metreye kadar dmektedir. Betonarme inaat srasnda otomatik trmanr kalp sistemi kullanlmtr. Peri firmas 4 metre yksekliinde kalplar kullanmtr. Bylece 3,18 ve 3.89 metre arasnda deien kat yksekliklerinde kalp boyu ayarlamakla zaman kayb olmad. ASP-P kendi trmanr kalp sistemiyle ana seviyede merkezi ekirdein d daire dklrken, bir alt katta i ekirdekte yeniden sklatrlmaktadr. Trmanr kalbn arl 110 tondu ve 12 noktadan balanmaktayd. bir kontrol nitesi oluturuldu. (peri, 2005) 2 ayn ve arasnda bir erisel demelerde masa kalp kullanlmtr. teki kalplar birbirine kenetlendi ve birlikte bir st katta alndlar. Kalplar ve iskele akmasn diye zel

ekil 5.32 Konut blm kat plan

Yangna kar nlem olarak her odada splinker sistemi kullanlmtr. Splinker sistemi iki kaynaktan su salamaktadr. Bunlardan biri acil durum kaynadr.

153

Elektrik kesintisinde asansrlerden biri acil k iin ayarlanmtr. Camlarnn temizlenmesi iin yukardan bir vin yardmyla ayda bir camlar temizlenecektir. Camlar 10 cm alabilmektedir daha fazla almasn gvenlik sistemi engel olmaktadr. naat demirleri yerde balanarak, vin yardmyla st katlara tanmtr. Bylece inaat sresinden vakit kazanlmtr.

ekil 5.33 Turning torso kalp plan

ekil 5.34. Turning torso inaat aamasnda

154

5.13 Tour EDF, Paris, Fransa Mimar: Pei Cobb Freed, Strktr Mhendisi: Setec TPI Mekanik ve Elektrik: Trouvin Serequip Yklenici: Bateg Firmas Malzeme: Betonarme Fonksiyonu: Ofis naat bitim tarihi:2001 Tayc sistemi: Merkezi ekirdek ve ereve kolon Kat says: Zemin + 41 kat Ykseklik: 155 metre Standart kat ykseklii: 3,45 metre Kalp firmas: Peri kalp
ekil 5.35 Tour EDF grnm

Elips eklinde olan plana yaplan konik girinti 26. kat seviyesine kadar devam etmektedir. Genilii 31,2 , uzunluu 74,5 metre olan bina ofis olarak tasarlanmtr. Toplam ofis alan 57.000 m2, zemin kat alan 1.600 m2dir. ekirdek genilii 14,1 m, uzunluu 31,4 metredir Her katta ekirdee 420 m2 yer verilmitir. (maksimum, 2005)

ekil 5.36 EDF Tour Plan

155

ekil 5.37 Tour EDFde trmanr kalplarn ileyi plan emas (peri, 2005) 4. Aama Betonlama 3. Aama lerleme 2. Aama Trmanma 1. Aama Kalplama

ekil 5.38 Tour EDFde trmanr kalplarn ileyi kesit emas (peri, 2005)

Eliptik plandaki binann yapm iin kstl bir zaman ayrlmt. Eliptik ekirdek, 12 cepheye dik tayc duvarlar ve iteki 10 duvar toplam 4 yapm aamasna ayrld. 21 aft ve 10 i blmeden oluan 1.502 m2 alana sahip olan kalp yaplan inaat programna gre birlikte yada ayr olarak trmanmlardr.

156

D cephede en uzunu 11,30 metre olan 10 tane ACS-G kalp niteleri kullanlmtr. Ykseklik boyunca 1,2 mden 0,6 metreye ve 1 metreden 0,4 metreye kadar azalan duvar kalnlklarnda kullanlmtr. Standart sistem bileenleri ve adaptrleri 2 metreye kadar olan duvar kalnlklarnda kullanlabilmektedir. Modler ACS-P sistemi ise i duvarlar iin kullanlmtr. Btn bu kalplar 6 yada 8 trmanma makinesiyle trmanmtr. (peri, 2005) Vario GT 24 ve SRZ sistem bileenleri 1.114 m2 olan kalp panelleri, genellikle iki balama seviyesinde 3,55 metre seviyesine beton kaldrlr.

ekil 5.39 EDF Tour Binas inaat

5.40 EDF Tour Binas Ke Detay

Vincin iinde bulunduu 389 m2lik merdiven kovasnda, kstl alan yznden 4 mmlik elik levhalar kullanlmtr. naat sresince gerek iteki gerek dtaki nitelerin arasnda merdivenler sayesinde gei yaplabiliyordu. (peri, 2005)

157

5.14 East Eria Tower, Chicago,Amerika Mimar: Fuikawa Johnson ve Ortaklar Strktr Mhendisi: Thorton-Tomasetti Yklenici: Walsh Costruction Malzeme: Betonarme Fonksiyon: Konut Bitim tarihi: 2004 Kat says: 56 katl Ykseklii: 197 metre Toplam inaat alan: 2.300 m2 Kat kma periyodu: 4 gn Kullanlan kalp : Doka kalplar Chicagoda yaplan lks konut binasdr. Yklenici olan firma Walsh Construction 4
ekil 5.41 East Eria Tower grn

gnde bir kat kmay hedeflemitir. 56 katl lks apartman blounun 12 kat otoparka ayrlmtr.

naat sresince garajn iki ekirdeinden balayp, st katlarda konutun ekirdeklerinde trmanr kalplar kullanlmtr. Garajda arabalarn park etmesi iin kolonsuz geni aklklara yer verilmitir. 12. ile 13. katlar arasndaki garajdan konuta geite ykleri datmak iin ekstra-ar betonarme kiriler kullanlmtr. Bu kirilerden 13. kattaki kiri 490 cm yksekliinde ve derinliindedir. Bu kiriin nce bir yarsnn sonra ikinci yarsnn betonu dklmtr. Asl konut blounda iki kendi kendine trmanr kalp sistemi kullanlmtr. Dokann SKE 100 adl vin yardmyla trmanr kalbndan 10 adet kullanlmtr. Kendi kendine trmanr kalp sistemleri platformlarn destekledii duvarlarla birlikte her kat iim bir seferde otomatik olarak ykseltilmitir. Trmanr kalplar sayesinde sadece ekirdek ve deme deil, ayn zamanda d duvarlar tek seferde dklmtr. Bylece dardaki ve ierdeki tayclarn

158

birbirine balanmas iin yaplacak olan dier nlemlere gerek kalmamtr. Bu da ekonomik olarak avantaj salamtr. evre kolonlar demeden sonra dklmtr nk demeyle birlikte her katta 10 balkonun demeyle birlikte dklmesi gerekiyordu. Bloun dnda balkon durumlarnda deiiklik olduu iin vin kullanm gerekli olmutur. (34. kattan 48. kat arasnda balkon yoktur.) Her kat demesi 20 cm kalnlndadr. Her kat demesi iin 382 m3 beton kullanlmtr. Btn demelerin kalplar elle kurulmu ve sklmtr. Binann ykseklii boyunca farkl tama kapasitelerine sahip betonlar kullanlmtr. 12 katl otopark katlarnda 12.000-psi, 14. kattan balayarak ana blokta 10.000 Psi ve kulenin stlerinde 8.000 Psilik beton kullanlmtr. (HandleyWood, 2003)

ekil 5.42 East Eria Tower inaat aamasnda

159

5.15 German Post Tower , Bonn, Almanya Mimar: Murphy/Jahn Architects Strktr mhendisi:Werner Sobek Inteniure GmbH&Co.KG Yklenici: HOCHTIEF AG, Bonn branch Malzeme: Betonarme Fonksiyon:Ofis Bitim tarihi: 2002 Tayc Sistem: ekirdek+ ereve Kat says: 42 Ykseklik: 162,5 m Kat devretme says: 7 gn Kullanlan kalp firmas: Peri kalplar
ekil 5.43 German Post Tower kesiti

German Post Towern genilii 41 m, uzunluu 82 m, ykseklii 162,5 metredir. Binada 6 bodrum kat, 42 de zemin st kat vardr. (Officework, 2003) ki yarm elips parasnn birbirinden koparlarak, telenmesi ile oluturulmu bir formu vardr. Her elips parasnn merkezinde ayr betonarme ekirdekler oluturulmutur. Bu ekirdekler 10 tane Aziz Andreas Hac ile birbirine balanmtr. Manivela kollar binann zarif grnn bozmadan gerekli statik artlar temin eder. Cephe sistemi olarak ift cephe sistemi kurulmu, klimatize sistemi bu ekilde ayarlanmtr. (structurae, 2005) Demelerde her yarm elips iin 7,80 x 2,96 metrelik 36 masa kalp kullanlmtr. C eklindeki karga burunla masa kalplar st kata alnmtr.

160

ekil 5.44 German Post Tower kalp plan

ekirdeklerdeki asansr boluklar iin Peri kalp firmasnn ACS-P Sistemi kullanlmtr. VARIO Girder duvar kalb ise bir st alma platformuna tanmtr. 3. kattan sonra balayan tip katlarda dey tayclar ve deme betonu birbiri ardndan bir arada betonlanmtr. 24 saat sonra kalplar sklmtr. ekirdekte kullanlan trmanr kalplar, hidrolik olarak bir st katta tanmaktayd. Masa kalplar ise vin yardmyla bir st kat seviyesine tanmtr. antiye alanlar bir haftada devreden bu sisteme kolayca adapte olmular. (peri, 2005)

ekil 5.45 German Post Towerda kullanlan ACS trmanr kalp kesiti

161

5.16 Burj Dubai, Dubai Mimar: Skidmore, Owings & Merrill LLP Statik Proje: ETA M&E Genel Yklenici: Samsung Construction Company Giriimci: Enaar Company naat: Arab Technical Construction Co., Besix Proje ynetimi: Turner Construction International elik yapm: Voestalpine Grobblech GmbH Fonksiyon: Alveri, otel, apartman, ofis Kat says: 160 Ykseklik: 705 metre Bitim tarihi: 2008 Temel sistemi: Kazkl radye temel Kat kma periyodu: 7 gnde 1 st katlarda 3-4 gn Kullanlan kalp: Doka Kalplar
ekil 5.46 Burj Dubai bilgisayar modelemesi

Bina bittiinde dnyann en yksek binas olacaktr. Tasarm olarak bir l

bitkisinin slami ekillerle yorumlanm halidir. Plan olarak geni bir Y harfine benzemekte olan bina, rzgar yklerini hafifletmek iin kademe kademe yaplmtr. Binann alt katlarnda alveri, 37 kat otel, 63 kat konut ve st katlar seyir katlar ve klp olarak kullanlacaktr. (doka, 2005) Temellerinde 192 adet, 50 metre uzunluunda temel kazklar aklmtr. 3,7 metre yksekliinde radye temel bulunmaktadr. Temelde kullanlan beton 45.000 m3 hacme ve 110 ton arla sahiptir.

162

ekirdek ve etrafnda 3 kanat olarak tasarlanmtr. ekirdek normal kat demelerinden nde gitmektedir. Vin yardmyla trmanr kalp uygulamas yaplmaktadr. Cephe kaplamas olarak yksek dayanml reflekte cam, alminyum ve elik paneller kullanlacaktr. Dubaide iklim ortalama scakl yksek olduu iin giydirme cephenin ok dayankl olmas gerekiyor.

ekil 5.47 Burj Dubai, ekirdek kalp plan

ekil 5.48 Burj Dubai kalp

ekil 5.49 ekirdekte kullanlan trmanr kalp

ekil 5.50 Cephede kullanlan trmanr kalp

5.17 rneklerin Karlatrlmas

Tablo 5.1 rneklerin karlatrlmas (1)

163

Tablo 5.1 rneklerin karlatrlmas (2)

164

Tablo 5.1 rneklerin karlatrlmas (3)

165

Tablo 5.1 rneklerin karlatrlmas (4)

166

Tablo 5.2 rneklerin yksekliklerinin karlatrlmas

167

168

Tablo 5.2de yurt iinde ve yurt dnda yaplan ok katl yksek binalar grafik olarak yer almaktadr. Bu rneklerin iinde yapm aamasnda olan Burj Dubai dnyann en yksek binas olacaktr. Burj Dubaiden sonra en yksek betonarme bina Petronas kiz kuleleridir. Trkiyede ise rnekler iindeki en yksek bina, 181 metreyle Bankas Genel Mdrlk Binasdr. Ardndan pek ok konuda Trkiyede ilkleri barndran Sun Plaza 147 metreyle gelmektedir. Bu rneklerin iinde en az katl olan tnel kalpla yaplm olan Maviehir konutlardr.
Tablo 5.3 rneklerin bitim yllarn gsteren tablo

Tablo 5.3te incelenen rneklerin yapmnn bittii ya da bitecei zamanlar gsterilmitir. Bunlardan Maviehir ve Bankas Genel Mdrlk Binas 2000 ylndan nce yaplmtr. u an inaatlar devam eden binalar ise, Burj Dubai, Turning Torso, Bykhanl Otel, Kanyon ve Grel Residencedr.

169

Tablo 5.4 rneklerin tayc sistem dalmn gsteren grafik

Tp Sistemler 20%

Tayc Perdeli Sistemler 13%

ekirdekli 67%

ekirdekli Sistemler

Tayc Perdeli Sistemler

Tp Sistemler

Tablo 5.4te incelenmi olan binalarda kullanlan dey tayc sistemleri grafik olarak gsterilmitir. Bu grafikten aka grld zere rneklerin % 67si ekirdekli sistemlerle yaplmtr. Bunu % 20yle tp sistemler ve % 13le tayc perdeli sistemler izlemitir. Bu rnekler iinde tek bana ereveli sisteme rastlanmamtr.

Tablo 5.5 rnek binalar iinde kullanlan dikeyde kullanlan kalp sistemlerinin yzdelik dilimleri

170

rneklerde deyde kullanlan kalp sistemlerinde %25le en ok trmanr kalplar grlmtr. Daha sonra % 24le hidrolik trmanr kalplar gelmektedir. Bunlarn dnda trmanr ve taklr sklr kalplarn bir arada kullanld oran % 19dur. Tek bana taklr sklr kalplarn kullanlmalar %19 oranna rastlamtr. Tnel kalplar ise % 13 orannda rnekler iinde grlmtr.
Tablo 5.6 rnek binalar iinde kullanlan dikey kalp sistemlerinin genellenmi yzdelik dilimleri

Tnel Kalplar 13% Taklr Sklr Kalp 19% " Trmanr Kalp 68%

Trmanr Kalp

Taklr Sklr Kalp

Tnel Kalplar

Tablo 5.5 incelendiinde, trmanr kalplarn alt gruplarnn ve taklr sklr kalplarla birlikte kullanld durumlarn birletirilmesiyle oluturulduu grlmektedir. Bu tabloda Yksek katl yaplarda trmanr kalplarn % 68 gibi ok yksek bir oranda kullanld grlmektedir. Taklr sklr kalplarda yksek ya da az katl ou inaata kolon kalplanmas iin tercih edilmektedir. Tnel kalplar ise % 13 orannda rneklerde grlmtr. rneklerin iinde geleneksel ahap ve kayar kalba rastlanmamtr.

171

Tablo 5.7 rnek binalar iinde yatayda kullanlan kalp sistemlerinin yzdelik dilimleri

Yukardaki tabloda yatay kalp sistemlerinin rneklerde kullanm skl grlmektedir. Bu tablodan masa kalp ve sk kirili kalplar ayr ayr % 31 orannda kullanld grlmektedir. Bu kalplar birlikte % 13 orannda kullanlmtr. Yine tnel kalplar % 13 orannda kullanlmtr. Bu binalar dier rneklere oranla ykseklik olarak daha alaktr. Kompozit yaplarda kullanlan elik kirilerin zerine trapez sa koyularak, topping betonunun stne uygulamas genelde yksek katl binalarda daha sk grlmektedir. Ama tez kapsamnda daha ok betonarme binalar incelendii iin tablodaki oran % 6 orannda kalmtr. Ayrca bu rneklerden hi birinde ekmece kalp ve geleneksel ahap kalp kullanlmamtr.

172

Tablo 5.8 rnek binalar iinde yatayda kullanlan kalp sistemlerinin genellenmi yzdelik dilimleri

elik kirili 6% Masa kalp 44% Sk kirili deme kalb 31%

elik panel 6%

Tnel kalp 13%

elik kirili

Sk kirili deme kalb

Tnel kalp

elik panel

Masa kalp

Yukardaki tabloda masa kalplarn dier kalp sistemleriyle kullanld durumlar, masa kalp olarak ele alnm ve toplam deeri %44 olarak elde edilmitir. Masa kalplarn, sk kirili deme kalplar %31le izlemektedir. Sonra srasyla %13le tnel kalp, % 6yla elik panel ve elik kiri gelmektedir.

BLM ALTI SONU Betonarme gnmzde en ok kullanlan yap malzemesidir. Betonarmenin bu kadar yaygnlam olmasnn sebebi istenilen eklin verilebilmesi, ekmeye, basnca ve yangna kar dayankl olmasdr. Hem deyde hem de yatayda taze betonun gerekli ekli almas ve dayanm kazanana kadar geen sre iinde destek olmas iin kalplar kullanlr. Daha nceleri sadece ahaptan yaplan kalplarn ok ekonomik olmad ve yapm aamasnn uzun olduu grlmtr. Hzl ve kaliteli bina retim ihtiyacna cevap verememektedir. Ayrca kan beton yzey kalitesi dzgn olmad iin sva gibi hem binaya ek yk hem maliyet getiren uzun ve maliyetli bir ilemi yannda getirmektedir. Geleneksel kalplar ihtiyalara yeterince cevap veremedii iin modern kalp teknikleri gelitirilmitir. Bu kalplarda ahap kullanlsa bile endstriyel ahap kalp kullanlr. Bu kalplarn potansiyel kullanm says 10 kat daha fazladr. Modern kalp sistemleri, potansiyel kullanm saysnn fazla olmas ve iilik maliyetlerinde salad d ile ekonomikliini salamaktadr. ok katl yaplar gnmzde youn ehirlemenin ve nfus artnn getirdii bir bina eididir. Betonarmenin icadyla deyde olan hzl geliimin sonucudur. Bu yaplarn tayc sistemleri ereveli, perdeli, ekirdekli ve tpl olabilirler. Bu sistemlerin iinde 70 katta kadar ekirdekli sistemlerle ekonomik olarak yaplabilmektedir. (Tablo 2.2) Yksek katl yaplarda merdiven evleri ve asansrlerin birden fazla olmas nedeniyle deyde en az bir ekirdek sirklasyon alan olarak kendiliinden olumaktadr. ekirdekli sistemler binalarda ereveli ve perdeli sistemlerle birlikte kullanlr. Bu tez kapsamnda da incelenen rneklerden % 67si ekirdekli, % 20si tpl sistem ve % 13 tayc perde duvarl tayc sisteme sahiptir. (Tablo 5.6) Bu veriler de ekirdekli sistemlerin en ok tercih edilen sistem

173

174

olduunu dorulamaktadr. Tpl sistemlere sahip grnen binalar da ekirdekli tplerdir. Bu kadar ok tercih edilen ekirdeklerin daha hzl ve kaliteli yaplmas, inaat asndan nemlidir. naatlarda genelde ekirdekler ve perdeler iin trmanr kalp sistemleri tercih edilir. Trmanr kalplar prizini alan alt kat perdelerinin zerine ankre edilerek, bir st kata karlr. Ankraj deliklerinin tamir harcyla kapatlmasndan sonra boya yada duvar kad uygulamasna geilebilir. Binann her tayc perdesi trmanr kalpla dklebilir. Vinle trmanr ve hidrolik trmanr kalp eitleri bulunmaktadr. Vin kullanmnn rzgardan olumsuz etkilenebilecei yada ii gvenlii asndan zor olaca durumlarda hidrolik trmanr kalplar tercih edilmektedirler. ncelenen rnekler iinde % 68le en ok trmanr kalp sistemleri kullanlmtr. Sonra %19la taklr sklr kalplar ve %13le tnel kalplar grlmektedir. (Tablo 5.6) Binalardaki kolonlar genelde taklr sklr kalplarla yaplmaktadr. ok katl yksek yaplar genel olarak ayn yada benzer kat planlarnn pek ok kez tekrar etmesiyle oluturulurlar. Bu yzden bir katta kullanlan kalplar aynen yada ok az bir deiiklikle bir st katta alnabilirler. Masa ve ekmece kalplar gibi sistemler kullanlrsa, kalplar demonte edilmeden tanabilir. Bu durumda skmek, ayr ayr st kata tamak ve yeniden monte etmek gibi uzun bir ileminden kurtulunur. Masa kalplar iiler tarafndan bina kenarlarna getirilir ve vin yardmyla bir st katta tanr, bylece ok daha hzl hareket edilir. Masa kalplar ekmece kalplara oranla daha fazla geometrik eitlilie olanak tanmaktadr. Yzeyleri plywood yada elikten yaplabilmektedir. Bu sayede sva gerektirmeyen kaliteli yzeyler oluturulur. ncelenen rnekler iinde % 44le masa kalplar en ok tercih edilen deme kalplardr. (Tablo 5.8) Yksek yaplarda vin kullanlmas nerdeyse zorunlu olduu iin, masa kalplarn kullanmnda ek bir maliyete gidilmemi olacaktr. Yalnz masa kalplar tbler tayc sistemlerle alrken, karlma aral dar olduundan zorlanmaktadr. Bu

175

yaplarda sk kirili endstriyel ahap rnler daha ok tercih edilmektedir. Bu kalplarn baka bir avantaj da hem deyde hem de yatayda kullanlabilir olmas ve st ste konulduunda az yer tutmasdr. Bylece kullanm says olduka arttrlabilir. Bu kalplar, biraz uzun srse de vinsiz bir s katta tanabilirler. Sk kirili deme kalplar incelenen rnekler iinde % 31 orannda bulunmaktadr. (Tablo 5.8) Geni bir alanda, 5-35 kat arasnda ok tekrar eden genelde konut amal yaplarda tnel kalp sistemi kullanlmas yoluna gidilmektedir. Bu tr inaatlarda tekrar says fazla olduu iin tnel kalplar ekonomik yatrmlar haline gelmektedir. Yalnz bu kalp sistemler skk alanlarda kullanlmaya uygun deildir. Hangi kalp sisteminin kullanlaca nceden karar verilmesi, faydaldr. zellikle tnel kalpla yaplacak olan inaatlarda tasarmclar, tnel kalp boyutlarna gre tasarm yapmak zorundadrlar. Dier kalp sistemleri iin kalp boyutlarn ve imkanlarn bilmek ve ona gre bir modlasyona gitmek faydal olacaktr. Hangi kalp sisteminin seileceini etkileyen pek ok etmen vardr. Bunlardan en nemlileri unlardr: Binann ykseklii, binann tayc sistemi, deme sistemi inaatn bykl ve bitirilmesi istenen zamandr. Betonarme elemanlarn kalplanmas iin pek ok firma yurt iinde ve dnda faaliyet gstermektedir. Bu firmalarn iinden hangisinin tercih edilecei ise ilk yatrm maliyetine gre deil, potansiyel kullanm says, tama gc, ii gvenlii, teknik destek, ve kalplarn taklp, sklme kolayl asndan deerlendirilmelidir. Modern kalp sistemlerinin kullanlmasyla ormanlarmzn daha iyi korunaca, daha hzl, kaliteli ve ucuza inaat yaplabilecei ortadadr. Eer modern kalp sistemlerinin alnmas potansiyel kullanm saylarn bulmuyorsa, kalp firmalarndan kiralama yoluna da gidilebilir.

176

KAYNAKLAR Akfen (2005) Maviehir konutlar/ zmir. Ekim.2005.

http://www.akfen.com.tr/akfen/tur/grup/ins/mavisehir.htm#top Alarn, A.M. (1991). Trkiye'de 1985-1990 dnemi yksek bina projeleri. .T.: Yksek Lisans Tezi Altan, M. (1992). Betonarme elemanlarda kalp (1. bask). stanbul: .T.. naat fakltesi matbaas Akkuzu, Z. (1987) Tnel kalp yapm yntemi ile retilmi toplu konutlarda kullanc gereksinimlerinin yerine getirili zelliklerinin incelenmesi. .T.: Yksek Lisans Tezi Anonim, (2002), Dnyann En Yksek Kuleleri / Petronas Kuleleri, Malezya, Yap Dergisi, (245), 81-87 Anonim, (2002). naata kalp ve iskele sistemleri. antiye Dergisi, (169), 38-42 arkitera (2005) Bankas Gkdeleni. Mart.2005. http://www.arkitera.com/v1/gundem/isbankasi/isbankasi2.htm) Aytis, S. (1989). Yksek yaplar 1. Ulusal Sempozyumu, (1. Bask), stanbul, . T.. Balkabak, . (1998). Tnel kalp sistemleri. Sleyman Demirel niversitesi: Yksek Lisans Tezi Baolu, E. (2002). elik kalplar, ahap kalplara gre daha dzgn yzeyler veriyor. Hazr Beton, Mart - Nisan, 22-23 Betaleks (2000) Kalp tantm bror

177

Burj Dubai (b.t.) Temmuz 2005 http://www.doka.com/doka/en_global/whatsnew/news/pages/03147/index.php Canbek, F. (1996). Tnel kalp teknolojilerinde tasarm kstlar. Gazi niversitesi: Yksek Lisans Tezi zmsan (2005) zmsan kalp sistemleri, Austos 2005.

http://www.cozumsan.com/index_tr.asp?s=3&r=8 zmsan (2005), zmsan yap elemanlar San. ve Tic.Ltd. ti, tantm bror Dn 13225, Precast concrete products- Linear structural elements Doka (2005), Doka Formwork Catalogue Doka (2005) Doka Products,Temmuz 2005 http://www.doka.com/doka/en_global/products/index.php Ecza holding ,(2005) Ecza holding A. .Kanyon evleri, Mays 2005. ttp://www.maksimum.com/cagdasyasam/proje.php?frm_id=23-13.04.2005) eczacibasi (2005) stanbulun kalbinde yeni bir dnya: Kanyon. Mays 2005. http://www.eczacibasi.com.tr/channels/1.asp?id=764,) Engineering (2005) Petronas twin towers. Temmuz 2005. http://www.engineering.com/content/ContentDisplay?contentId=41007008) Erbil D., zaydn G, Ulusoy B. (1989). Yksek Yaplar 1. Ulusal Sempozyumu, (1.bask), stanbul: .T..

178

Gnenen, A. (1991). Gelimi yap teknolojisinde tnel kalp , naat Dergisi, (Aralk), 18-20 Gltek, M. (1989). Trkiyede uygulanmakta olan toplu konutlardaki kalp teknolojileri ve tnel kalp. Gazi niversitesi: Yksek Lisans Tezi Hanna A.S, (1999), Concrete Formwork Systems, New York Basel Honley-wood (2003) Chicago highrise with self-climbing formwork, Temmuz 2005, www.findarticles.com/p/mi_mONSX/is_7_48/ai_10638 ntek (2005) ntek kalp sistemleri . 25 Eyll 2005 http://www.intekkalip.com.tr/index.ht ntek(2005) ntek kalp ve iskele sistemleri tantm katalou zmir Byk ehir Belediyesi. (2004). zmir Bykehir Belediyesi Yksek Yaplar Ynetmelii. zmir Kanyon (2005) Proje hakknda .Mays 2005. http://www.kanyon.com.tr/main/page.asp?fpage=kanyondunyasi_basinaozel.swf) Karaca, H. (2002). Konya Hilton naat Projesindeki peri kalp uygulamalar, antiye Dergisi, (163), 50-52 Karaca, H. (2005). Eczacba - GYO, Kanyon projesi'nde Peri kalp uygulamalar, antiye Dergisi, (199), 20-23 Karakaya, A. (2002). ok katl yksek yaplarda tayc sistemler ve tayc sistem bileenlerinin yapm yntemleri asndan deerlendirilmesi D.E.: Yksek lisans tezi

179

Kkz, Z. (2002) Yksek binalar iin tayc sistemlerin aratrlmas, elik tayc sistemlerin Trkiye koullarnda uygunluu ve yaplabilirliinin irdelenmesi. D.E..: Yksek Lisans Tezi Kumcu, E. M. (1997). Tnel kalp kullanmnn bina ykseklii zerindeki etkileri. Gazi niversitesi: Yksek Lisans Tezi Krkl, G. ve Akbulut, H. (2004) Tm ynleriyle beton ve betonarme kalplar (1. bask). Ankara: Teknik Yaynevi Mesa (2005) Mesa malat Sanayi tantm katalou, Ankara Metrocity (2005) Metrocity hakknda. Austos 2005 http://www.metrocity.com.tr/tanitim.html Myworld (2005) My world, Ataehir. Ekim 2005. http://www.myworld.com.tr/default.asp Ne-ru (1995) Neru naat Tic. ve San. Ltd. ti. tantm bror, Ankara officework (2003) German Post Office. Mart 2005 http://www.officework.com/sixcms/media.php/1610/himmelsst_rmer_e.pdf ke, A.(1989). Dnyada ve Trkiyede yksek binalarn gelimesi, Yap Dergisi, (89), 38-39 zler iskele (2005) zler iskele teleskobik dikmeler.Austos 2005. http://www.ozleriskele.com/teleskopikiskele.asp ztrk, N. (1988). Hazr beton teknolojisi ve uygulamalarnn irdelenmesi, Mimar Sinan niversitesi: Yksek Lisans Tezi

180

Paac, O. (1985). Konut retiminde Tnel kalp teknolojisi Yap Dergisi ,(61). 57-58 Peri (2005), Peri formwork systems. Temmuz 2005. http://www.peri-usa.com/us/us/pub/products.cfm Robinson, R. (1995). Petronas Kuleleri, Trkiye Mhendislik Haberleri, (380). Structurae ( 2005) German Post Office. Austos 2005. http://en.structurae.de/structures/data/index.cfm?ID=s0006956 Structurae (2005) Tour EDF. Austos 2005 www.structurae.net/en/ structures/data/s0004243/index.cfm ahin, B. (1997). Tnel kalpl teknolojilerin getirdii olanak ve kstlamalarn Ataehir rnei zerinde irdelenmesi. Mimar Sinan niversitesi: Yksek Lisans Tezi, alcolu, H.N., (2005). Konut projeleri iin en ideal, en ekonomik ve en verimli kalp ve iskele sistemi; Peri multiflex=kalite+teknik+ekonomi antiye Dergisi (204) 31-32 Talu,T. (2002). Endstriyel iskele ve kalp sistemlerinde uygulama gl yoktur. Hazr Beton, Mart- Nisan, 26-27 Teknik-el (2005) teknik-el kalp sistemleri, Temmuz 2005 http://www.teknik-el.com/teknikel/index.php?page=ks1 Teknikel (2003) Teknik-el tantm katalou , zmir Tepe inaat (2005) Ticari yaplar, Bankas Genel Mdrlk Kompleksi Mart 2005 http://www.tepeinsaat.com.tr/ticari01.html

181

Turning Torso (b.t) Aralk 2003 http://www.arcspace.com/architects/calatrava/torso/ Turning Torso (b.t.) Nisan 2005 http://www.emporis.com/en/wm/bu/?id=100189 Uysal,C. (2002). Gelimi kalp ve iskele sistemlerinin tayclk asndan stnlnn nedeni, hesaplanabilir bileenlerden meydana gelmesidir. Hazr Beton, Mart-Nisan, 28-29 Yapirehberi, (2005) Kayar kalp ve trmanr kalbn farklar. Eyll 2005 http://www.yapirehberi.net/
Yeniasir (2003) 5 katl kent kuruluyor, Nisan 2005 http://ya2003.yeniasir.com.tr/04/04/index.php3kat=ana&sayfa=ilks1&bolum=gunluk)

Ylmaz, F. (1998). Yksek binalarda tayc sistem etkinlii. .T..: Yksek Lisans Tezi Yngl, B. (2002). Betonarme kalplarda kalp ayrc kimyasallar nemli. Hazr Beton, Mart, Nisan, 33 -34