Erzurumlu brahim Hakk'nn ansiklopedisi MARFETNAME 1 - Blm Kur'an yetleri ve Peygamber hadislerinin bildirdii ekilde itimat ve itikat olunacak

din hususlara ve kesinlikle ihtiya ola slm bilginlerinin grlerine gre; Ar'n yaratlnn tertibini, Krs', Cennetleri, gkleri, yerleri, denizleri, klar, kyamet almetlerini, kyametin hal ve durumlarn, cihann harap oluunu ve yokoluunu, Rahman'a kavuma leminin (Ahiretin) ebediliini drt blmle tafsil eder. 2 - Blm Cennetlerin isimlerini, vasflarn ve saylarn onlarda olan nehirleri, aalar, binalarnn eitlerini, nimetlerini, hurilerini ve glmanlarn drt madde ile aklar. 3 - Blm Cennet altnda olan perde melekleri, denizleri, hazineleri, yedi g ve her gkte olan melekleri, gne, ay ve yldzlarn hareketlerini, kinatn durumu ve atmosferi drt madde ile aklar. 4 - Blm Yedi denizin, sekiz kaf dann, yedi yerin ve her tabakann sakinlerini, cehennemi ve edi tabakasn ve her bir tabakasnda bulunanlarn, kyamet artlarnn ve kyamet hallerinin, lemin yokoluunun ve maherin durumlarnn yaratl keyfiyetini; be madde ile beyan eder. 5 - Blm Yzeyleriyle kinatn aynas olan lemlerin, yaratl tertibini; cihann arazlarnn ve cevherlerinin mahiyet ve keyfiyetini; zlerin ve eyann ekil ve durumlarn; esaslar ve cisimler leminin grnt ve hikmetini; canllarn, bileiklerin ve unsurlarn bozuum ve oluumunu, hakimane babla belirtir ve beyan eder. 6 - Blm Feleklerin, nefslerin ve akllarn ortaya kmasndaki tertibi; tabiatlarn mertebelerini; zlerin deiimini; ate, hava, su ve topran dnmlerinin delillerini; maden, bitki, hayvan ve insann douunu ve bunlarn arasnda arac olan; ruhlarn geldikleri ve gittikleri yeri; bedenlerin devrannn keyfiyetini drt madde ile hakmne beyan eder. 7 - Blm Maddede ve zihinde hasl olan eyann saylarn beyan eden matematiin, ok nemli ve ok lzumlu olan kaidelerini, on kolay yntem zere, on madde ile aklar. 8 - Blm Cisimlerin miktarlarn, boyutlarn beyan eden geometrinin, astronomi iin nemli ve lzumlu olan ekillerini kolay bir yntem zere drt madde ile beyan eder. 9 - Blm Alemin eklinin yuvarlak olduunun isbatn; yldzlarn ve feleklerin durumlarnn keyfiyetini, hakmne on blmle tafsil eder. 10 - Blm Burlar sahibi g; burlarn ekillerini ve isimlerini; burlarn katlarn ve sabit yldzlar; ayn menzillerini; gk cisimlerinin uzaklklarn drt madde ile bildirir. 11 - Blm

Yedinci gn yapsn ve onda olan zhal (satrn) feleini alt madde ile bildirir. 12 - Blm Altnc gn yapsn ve orada hkim olan mteri (Jpiter) yldznn vasflarn be madde ile beyan eder. 13 - Blm Beinci gn yapsn ve burada hkim ola merih yldznn vasflarn be madde ile aklar. 14 - Blm Drdnc gn yapsn ve burada sultan olan gnein, hkmlerini ve durumlarn drt madde ile aklar. 15 - Blm nc gn yaps ve burada hkmeden zhre yldznn (vens) durumlarn be madde ile aklar. 16 - Blm kinci gn yapsn ve burada hkim olan utarit yldznn durumlarn be madde ile bildirir. 17 - Blm Dnya gnn yapsn ve orada hkim olan ayn durum ve vasflarn; aya mtaallik olan eyay alt madde ile aklar. 18 - Blm Ayn, Allah'n kudretiyle, tesirlerini ve burlar itibariyle hallerini, yedi gezegenin tesirli saatlerini, feleklerin saylarn, seslerini ve namelerini, merkezlerini hareketleriyle dairelerin meydana gelilerini, esiri cisimlerin tesirlerinin balanglarn be madde ile aklar. 19 - Blm Ate unsurunun mahiyetini, tavr ve durumlarnn keyfiyetini drt madde ile aklar. 20 - Blm Hava unsurunun mahiyetini, keyfiyet ve durumlarn, tabakasndan st, orta ve birinci tabakalarda oluan kainat boluunu (atmosfer) drt madde ile aklar. 21 - Blm Hava kresinin alt tabakasn, tabiat ve vasflarn, hareket ve isimlerini ve sair durumlarn sekiz madde ile aklar.

22 - Blm Hava kresinin alt tabakasnda meydana gelen dier atmosferik olaylar, yani samanyolu, hle, sis, kra jaleyi; sabah, afa, glgeyi, gece ve gndz saatlerini; aylar ve yllar ve zamanlar be madde ile aklar. 23 - Blm Su unsurunun mahiyetini, keyfiyet ve durumlarn, farkllk ve vasflarn, isimlerini; denizken buhar, bulut, kar, yamur, kaynak ve nehir ve yine buhar olmasn; deiik hareketlerle hareket bulmasn; denizlerle karalarn yer deitirmesini; denizlerde ve karalarda bulunanlarn sudan faydalanmasn, suda hayvanlarn vcuda gelmesini; su tabakasnn kalnl saylan denizlerin derinliklerinin llmesini, denizle gemilerin yrmesini ve gemilerle halkn her tarafa varp, murat almasn; yenidnya (Amerika) bulunup, yer ve deniz devr olunup, batya giden gemilerin dou semtine gelmesini yedi madde ile aklar. 24 - Blm Toprak unsurunun mahiyetini, keyfiyet ve durumlarn, skn ve kararn, paralarn korumasn, vdi ve dalarn; yerkrenin iki tabakaya blnmesini ve yeni dnyan ortaya kmasyle iziliini; kaynaklarn fkrmasn ve yerin sarslmasn drt madde ile hkimne aklar. 25 - Blm Yerkrenin zerinde belirlenen ve varsaylan kutup dairelerini ve kutuplar, yeryznn be ksma blnmesini gerektirir sebepleri, drtte bir meskun ksmn yedi iklime blnd ve yedi iklimin snrlarn, her iklimde nice memleketler, dalar, nehirler ve ne ekil insanlarn ve hayvanlarn bulunduunu, yedi iklimin tesinin durumlarnn doksannc enleme dek kefedildiini ve incelendiini, yedi iklimin her birinde en uzun gn bulmay ve en uzun gnden ehirlerin semtlerinin karldn, beldelerin mizalarnn ve skinlerinin farkl bulunduunu alt madde ile hakmne aklar. 26 - Blm Boylam ve enlem daireleri ile yerkrenin satran ve evleri misali blnmesini; enlem ve boylamn tayini ile yeryznde bulunan beldelerin ve yerlerin yerlerinin ve ynlerinin birbirlerine uzaklk ve yaknlk bakmndan nispetlerini; hint dairesiyle zeval izgisi, itidal izgisi ve kble tesbitini; lemin kutbu tarafnda bulunan kutup yldznn ykseklii ve alaklyle meridyen derecelerinin mesafe ve miktarn ve bunlarn bilinmesiyle yerkrenin apnn evresini ve yzlmn bulmayp kara ve denizi, l ve seyirle eitli noktalarnn mesafelerini; drtte bir oturulan yerin burlar geniyle yedi gezegene mensup olan belde ve ynlerini; zamann oniki hayvan zerinde deveranndan yeryznde olan tesirleri alt madde ile hakmne aklar ve ortaya koyar. 27 - Blm Yeni astronominin hret bulduunu, kaidelerinin kolay ve muhtasar olduunu; yerin dnle hareket kldn ve yerin ekseninin, lemin eksenine paralel ve kutbuna kar olduunu; yeni astronomlarn bunu ispat ettiini; gezegenlerin bu astronomiye nispetle duyduunu, geri dndgn ve dz gittiini; bu yeni astronomiye itirazlar olup, hepsine cevap verildiini; feleklerin tabiatlarinde astronomlarn ihtilaf kldn dokuz madde ile aklar.

28 - Blm Bileiklerin oluum keyfiyetini, yani tam bileik cisimler olan bileii (mevalid-i selse) ki maden, bitki ve hayvandr. Hepsini yedi madde ile aklar. 29 - Blm Bedenlerin aynas olan anatomi ilmi; cisim ve cann hrriyetini, hayvan ve bitkisel ve leri, bedene ilikin olan insan ruhu ve geici olan ruhun baz durumlarn be bahisle hakmne aklar. 30 - Blm Bedenlerin bileiminin keyfiyetini, uzuvlarn tabiatlarnn mahiyetini, insan hayatnn mizalarn, drt rknn karm ve bileiminin, karmlarn sebeblerini, durumlarn ve faydalarn ve onlardan oluan drt madde ile uzun uzun aklar. 31 - Blm Azann fayda, mahiyet ve keyfiyetlerini, isim ve kuvvetlerini, dou ve zelliklerini drt madde ile ayrntl olarak aklar. 33 - Blm Omurga kemikleri, boyun kemikleri, kaburgalar, ee kemikleri ve kprck kemiklerinin bileim keyfiyetini be madde ile aklar. 34 - Blm ki el ve iki ayak kemiklerinin bileik keyfiyetini, isim ve zelliklerini yedi madde ile aklar. 35 - Blm Uzuvlarn hareketleri keyfiyetini, adalelerin mahiyetini, czlerini, metanet ve zelliklerini blmde ayrntl olarak bildirir. 36 - Blm Gs, omuz, el ve parmak adalelerinin keyfiyet ve hareketlerini alt madde ile aklar. 37 - Blm Karn ve bel adalelerini, tenasl uzuvlarnn, ayak ve ayak parmaklarnn adaleleri keyfiyetini; bunlarn hareketlerini ve faydalarn yedi madde ile aklar. 38 - Blm Sinirlerin, atar ve toplar damarlarn keyfiyetini; bedenlerin kuvvetlerini, kyafetle insanlarn ahlk ve tavrlarnn bilinmesini; uzuvlarn ekil farkll haseiyle olan insan vasflar; uzuvlarn ekme ve seyrilmesine bal olan durumlar be blm ile hakimne tafsil eder.

39 - Blm Atar damarlarn bittii yerleri ve faydalarn ayrntl olarak be madde ile aklar. 40 - Blm Sakn damarlarn biti yerlerini ve faydalarn alt madde ile ayrntl olarak aklar. 41 - Blm nsan bedeninde bulunan cinsleri ve kuvvet eitlerini, uzuvlarnn ilerinin balangcn ve hayat verici drt nefsi, his ve kuvvet gibi hizmetileri olan eyay alt madde ile aklar. 42 - Blm Beden uzuvlarndaki ekillerin hikmetini, kyafetlerin farkll hasebiyle muhtelif olan cann vasflarn, insan uzuvlarnn serimesinin bkmlerini sekiz madde ile hakmne aklar. 43 - Blm nsan leme tatbik, enfs faka tevfik edip; cihann mn ve czlerinin benzerlerini bu insan vcudunda bulup, bedeninde olan aza e kuvvetlerin btn eyaya tek tek vcuh il benzerliini; bedenin shhatinin korunma ve devamlln; tabii lmle ruhun bedenden ayrlmasn drt blm ile ayrntl olarak anlatr. 45 - Blm Muhafazas lazm olan cnn bileik uzuvlarnn mahiyet, yer ve menfaatlerini; insan bedeninin shhatinin esaslarn; baz mnferit gda ve ilalarn tabiat ve hkmlerini; baz yiyecek ve meyvelerin fayda ve faziletlerini; insan vcudunu stan ve gzelletiren baz elbisenin ekil ve renklerini onbir madde ile bildirir.