HZ. PEYGAMBERN MEDNEDE SYAS OTORTEY TESS Medinede kurulan devlet, bugnk anlamda kullanlan devlet anlamnda deildir.

Tarihte Mslman millet ve topluluklarnn devletlerine slm devleti diye bir ad verilmemitir. Burada, Hz. Peygamberin devleti ve gene bir slm toplumunun devleti iin slm devleti denmesi, sadece hakim toplum ve milletin din hviyetini belirtmek iindir.1 Ayrca, belirtmek gerekir ki, Hz. Peygamber, insanla gelen bir eli olarak bir Arap devleti kurmu deildir. Peygamberlik ise onun en nde gelen makam ve vazifesidir. Bununla birlikte, Hz. Peygamber, bir filozof gibi sadece nazariyeler reten ve hikmetler ortaya koyan biri olarak yaamamtr. O, getirdii hkm, ilke ve esaslar bizzat kendisi yaayan ve onlar insan, toplum ve devlet hayatnda uygulamaya koyan birisi olmutur.2 Hz. Peygamber, meriyet snrlar dna hi kmadan, hayat dolu dolu, ok faal ve canl bir ekilde yaamtr.3 Genel olarak bilinmektedir ki, Hz. Peygamberin ierisinde yaad Arabistan blgesi, birok din, inan ve sapklklarn bulunduu ve ticar, zra ve iktisad imkanlar son derece kt ve elverisiz bir yerdir. Hz. Peygamber Medineye hicret ettiinde karlat bir ok husus olmutur. ehirde yaamakta olan Arap ya da Yahudi gayr mslimlerle de anlalmas ve bir uyum salanmas gerekiyordu. Ayrca, siyas, eitim, ekonomi, asker, din vb. alanlarnda kurumlarn oluturulmas ve toplum hayatnn bir dzene sokulmas gerekiyordu. Allahn gnderdii bir resul olmas dolaysyla sahip olduu manevi ve ruhsal ayrcalklarnn dnda, dnyevi bir takm glerle de kendisini donatmas gerektii dnlebilir. Her eyden nce geirdii deneyimler, toplumun ahlaki ve manevi deerlerini ayakta tutabilmek iin birtakm yaptrmlarn zorunlu klnmas gerektiini kendisi de bilmekteydi.4 nk, Peygamberlik, insanlarn sabah duyup akam unutacaklar trden bir olay deildir. Din Alan Hz. Peygamber, peygamberlik grevi gerei Medinede, slmn getirdii emir ve yasaklar insanlara anlatmak ve bunlar gerek kendi hayatnda gerekse de ashabnn hayatnda uygulama alanlar oluturmaya almtr. Medine dneminde daha nceki Mekke dneminden temelde fakl baz hususlar olmutur.
1

Celal Yenieri, Peygamber, Devlet Bakan, Aile Reisi Hz. Muhammed Ve Yaad Hayat, FAV Yay., stanbul 2000, s. 208. 2 Yenieri, s. 23. 3 Yenieri, s. 288. 4 Muhammed Hamidullah, slm Peygamberi, rfan Yay., stanbul 2001, I, s. 188, 189.

Erkek ya da kadn, gen ya da yal her Mslman, Hicretten nceki dnemden itibaren gnde be kez namaz klmakla ykml klnmt. nceleri oru farz deildi; ve o da ylda bir ay sre ile tm Mslmanlara farz klnd. Burada Medine dneminin balangcndaki uygulamalar sz konusu olup, bunlar gn getike artmtr.5 Medine dnemi, din, ahlak ve siyas uygulamalarn youn olduu dnemdir. Kuran ayetlerinin Mekke ve Medine dnemindeki farklna da deinmek yerinde olacaktr. Medine dnemi dvete inananlarn kendi devletlerini kurduu dnemdir. Bunun iin bu dnemde hitap; zellikle ey iman edenler!, yani devletin kendileri iin ve kendilerine dayanarak kurulduu mmetin ekirdeini oluturan Muhacirler ve Ensardan oluan slam toplumunadr. Mekkede ise hitap, zellikle ey insanlar! biimindedir.6 Hz. Peygamberin Medineye hicretinden sonra Ensar ile Muhacirleri birbirlerini karde olarak ilan etmesi karlalacak zorluklar iin muhacirlere bir kolaylk olmutur. Ayrca bu, Mslmanlarn birliini salama ve Medinede Mslmanlarn bir topluluk olarak var olduklarnn kabul anlamna gelmektedir.7 Hz. Peygamberin Medine dneminde ilk yapt ilerden birisi de orada Mslman nfuzu tespit iin bir saym yaptrmasdr. Bu, hem g tespiti ve hem de yaplan tebli faaliyetlerinin sonucunu tespit bakmndan nem tar.8 Bedir savann Mslmanlar lehine sonulanmas, slamn siyasal-dinsel yapsn daha da salam temeller zerinde devam etmesinin nn amtr. Hz. Peygamberin veda hutbesi Mslmanlar asndan ok byk neme sahiptir. Fakat, ird edilen bu hutbenin hi bir politik vasf bulunmamaktadr. Dikkat eken dier bir husus da kendisinin yakn bir gelecekte vefat edeceine dair beyanna ramen; Hz. Peygamberin siyasi iktidara kimin getirileceine dair hi bir sz sarf etmemesidir. O sadece, Kuranda yazl olan kaidelerle, kendi tatbikat ve snnetinde bulunan prensiplerin terk edilmeksizin takip edilip yaanmasn sylemekle iktifa etmitir.9 Hz. Peygamber, Medineye geldikten yaklak 16 ve 18 ay sonra kble deiiklii gerekleti.10 Bu olay, mslman kimliinin olumas ve yeni dinin eski kitab dinlerden ayrln en nemli parametrelerinden birisidir. Bu olaya kadar Yahudiler Hz. Peygamber ve ashabn hi nemsememiler ve fiili mcadele ierisine girmemilerdir.
5 6

Ayrca dinin

Hamidullah, I, s. 201. Muhammet bid el-Cbir, Arap-slam Siyasal Akl, (ev.: Vecdi Akyz) Kitapevi Yay. stanbul 2001. s. 73. 7 Mehmet Azimli, Siyeri Farkl Okumak, Ankara Okulu Yay., Ankara 2010, s. 222. 8 Yenieri, s. 2004. 9 Hamidullah, I, s. 276. 10 bnl-Esr, el-Kmil fit-Trh, (Thk.: Ebul-Fid Abdullah el-Kd), Darul-Mektebetil-lmiyye, Beyrut 1987 II, s. 13, Cbir, s. 140.

belirleyici sembollerinden ezann okunmaya balamas da Ehl-i Kitaba muhalefetin dier bir versiyonu olmutur.11 Ekonomik Alan Bedir ve dier savalarn yaanmas, ganimet, kle ve zekat gibi hususlarn teorisi ile birlikte uygulamasnn yapld bir tecrbeyi beraberinde getirmitir. Ticari hayattan gelen ve bir kentin hayatnda bunun yerinin ne olduunu ok iyi bilen Hz. Peygamberin Medinede gerekletirdii en nemli ilerden birisi de orada bir Pazar yeri oluturmak olmutur. Medinede Yahudilerin Pazar yerlerinden ayr bir yere Pazar yeri kurmas, hem Medinede otorite kurma hem de Kuran ile gelen hukuk ve ahlk ilkelerin orada hayata geirilmesi asndan zaruridir.12 Fakat, Hz. Peygamber bu yeni pazar olutururken dierlerini ortadan kaldrma gibi bir yola gitmemitir.13 Hz. Peygamberin hicretten sonra, birka kk alveriini istisna tutarsak, ihtiyalarn satn almaktan teye gitmemitir. Vahiy almaya baladktan sonra o, artk ticarete devam eden bir tccar da deildi. 14 Dolaysyla byle bir Pazar yeri kurmasndaki ama dinden kaynaklanan hukuk ileri uygulamaya koymakt. Bu uygulama Medinedeki otoriteye hakim olmasn da salyordu. Medinede bulunan Ensar tarmla urayorlard, oraya gelen Muhacirler ise daha ok ticaretle ilgiliydiler. Mekkede tarm yerine ticaretin gelimi olmas bunda etkilidir. Hz. Peygamber, Medinede ticarete hakim olan ve pazarlarda hakimiyetleri bulunan Yahudilere kar yeni bir alternatif Pazar yeri tespit edip muhacirleri buraya ynlendirdi ve kendisi de zaman zaman buraya nem verdiini gstermek adna ziyaret etti. sonuta tefecilikleri ve hilekarlklaryla nl Yahudilerin pazarna kar, tefecilik yapmayan faizle uramayan, insana zararl eylerin satn yapmayan muhacirlerin alternatif pazar olmu oldu. Herhangi bir devlet bakannn maa almas gayet normal bir durumdur. Fakat peygamberlik maal olamazd. Hz. Peygamber devlet bakanln da zerine almasna ramen, bu sfatyla da maa almamtr.15 18. ve 20. asrlara gelinceye kadar, devlet bakanlar, vergiyi halk adna deil, kendi adlarna toplamlardr. Bu anlamda Hz. Peygamberin halktan vergiyi yine halk adna toplama uygulamas bir ilk niteliindedir.16 Ensar, yama ile geinen bir topluluk da deildi. Onlar tarm ehli idiler ve civarndaki en gzel tarm onlar yapyorlard. Muhacirler de ehirli idiler. Yama ve talan ile
11 12

Azimli, s. 229. Yenieri, s. 204. 13 Yenieri, s. 234. 14 Yenieri, s. 239. 15 r, 42/23. 16 Yenieri, s. 240.

geinmiyorlard. Onlar ticaret ehli idiler. Bu bilgiler bile Hz. Peygamberin ve ashabnn yama ve talan iin seriyyeler gndermediinin en gzel bir ispatdr. 17 Hz. Peygamberin devaml bir ekilde civar kabileler zerine seriyyeler gndermesi, Medinenin korunmasn da salyordu. Civardaki kabileler, eskiden beri devaml akllarndan geen ve bir anlamda Arabistann hurma deposu olan Medineyi yamalamay dnemez olmutu. Mute sava ile birlikte ilk defa blgesel bir mcadeleden, uluslar aras bir mcadeleye geilmitir. Bizans ile yzyllar srecek olan savalar silsilesinin balangc, Mute sava ile balar.18 Arap kabilelerinin meydana getirdii kargaa ortamnda, Hz. Peygamberin Mslmanlardan oluan din bir toplum meydana getirmesiyle ortaya kan siyasal g, daha onun salnda baz kskanlklara yol amtr. Baz insanlar fke duymakla yetinirken, bazlar da Hz. Peygamberi taklit edip, kendilerinin de ilahi mesaj tamaya ehil peygamberler olduu iddiasnda bulunmaya kalktlar. Gerek zir rnler gerekse hayvan srleri zerinden, o zamana kadar Bedevilerce bilinmeyen zekt vergisi deme zorunluluunun getirilmesi, bu bakaldr olaylarnn en bata gelen nedeniydi. Henz slamn etki alanna girmemi olan Necdde, Mseylimenin byk bir etkisi bulunmaktayd.19 Ekonomik bar ve refah dzeyinin artrlmas, dnya nimetlerinin paylalmas ve sosyal adalet, her dnemde insanln, zellikle mazlumlarn beklentisi olmutur. Hz. Peygamber, Mekke dneminden balayarak Mslmanlar arasnda dayanmay ve paylam yerletirmeye aba harcamtr. Medinedeki kardeletirme de byle bir programn parasdr. Nu sebeple kardeletirmeden sonra kardelerin birbirlerine kar mal sorumluluk yklenmeleri istenmitir. Madd yardmlama, dayanmay ve toplumsal ilikilerde birlik ve beraberlii pekitirmi; mallarn paylaan insanlar, birbirlerine daha da yaknlamlardr. Bununla birlikte kardeletirmeye ramen Medinede madd sknt tamamen giderildii sylenemez.20 Siyas Alan Medinede Hz. Peygamberin siyasi otoritesinin teekkln, Hicretten 1,5 yl kadar nce Mekkenin Akabe mevkinde, 12 Medineli ile 2. Akabe grmeleri ve ardndan da daha byk bir toplulukla srdrlen sylenebilir.
17 18

3. buluma srasnda yapt szlemelerle21

balad

Azimli, s. 236. Azimli, s. 380, 381 19 Hamidullah, I, s. 543. 20 Adnan Demircan, Kabile Topluluklarndan Akide Toplumuna, Beyan Yay., stanbul 2009, s. 43. 21 bnl-Esr, I, s. 610-615.

Medinede herhangi bir kral yoktu. Bu makamda bir otorite gc de yoktu. Bundan dolay Hz. Peygamberin burada siyasi en yksek bakan olarak tannmas ii skntsz ve vurumasz gereklemiti. ayet burada evvelce bir kral bulunsayd, bu kimse bir Rasul lehine de olsa, bu makam ona kolay kolay terk etmezdi.22 Medinede yaplan Mescid-i Nebevnin yaplmas23 eitim ilerinin yan sra Hz. Peygamberin bakanlk saray olmad iin buras ayn zamanda idar merkez olarak ilev grmtr.24 Devlet bakanl yetkisi halktan ve mmetten alnr. mmet ise hi kimseye peygamberlik yetkisi vermez. Hz. Peygamberin devlet bakanl asli grevi deildir. Bu durumda onun haklar, halk ve mmetin ve kendisin de stnde bir makam tarafndan tayin ve tespit edilecektir. Millet ve mmet peygamberliin zerinde bir hakimiyet yetkisinde olamayaca iin onun haklarn tayin ve tespit edemez.25 Hz. Peygamber, kendisine ilk vahiy geldikten 13 yl sonra 53 yanda, milad 622 ylnda, Medineye geldiinde burada ilk ihtiya ve ayn zamanda toplum ve bir devletin olumas iin gerekli baz admlar atmtr. Elbette bu admlar birden olumam; zaman ierisinde ekillenmitir. H. Peygamberin Ensr ile Muhacirleri karde ilan etmesi, Medinede birlii tesis etmesi bakmndan son derece nemlidir. Herkese bilinen bu antlama hicretten yaklak 5 ay sonra yaplmtr.26 Ayrca Kaynuka, Nadr ve Kurayza Yahudi kabileleriyle bir antlama yapmas da bir o kadar nemlidir. Hz. Peygamber, bu konuda hem kendi sahabesinin hem de Mslman olmayan komularnn grlerini alarak onlarla bir durum deerlendirmesi yapm ve hep birlikte, Enes b. Mlikin evinde toplanarak bir ehir-Devleti oluturulmasn kararlatrmtr. Devletin anayasas bir szleme biiminde kaleme alnarak tespit edildi. Bu belge ilk slam Devletinin anayasas olmasnn yan sra, ayn zamanda yer yznde bir devletin ortaya koymu olduu ilk yazl anayasa olma zelliine de sahiptir.27 Bu anayasann birinci maddesi, bir slam topluluu, daha ak bir ifade ile dini olduu kadar siyasi bir topluluk da meydana getirme gayesine yneliktir.28 Burada bir ferdin takdirine braklm bir ynetim yerine merkezi bir otorite kurulmaya alld anlalmaktadr.

22 23

Hamidullah, I, s. 187, 188. bnl-Esr, II, s. 9. 24 Yenieri, s. 205. 25 Yenieri, s. 245. 26 Belzur, Ensbul-Erf, (Thk.: Muhammed Hamidullah), Darul-Maarf, ys. 1909, I, s. 270. 27 Hamidullah, I, s. 189. 28 Hamidullah, I, s. 191.

Bu szleme, Savunma ve gvenlik konularnda anayasa, barn blnp paralanamaz bir ey olduunu beyan etmekte, askerlik hizmetinin tam bir eitlik anlay ile herkes iin zorunlu olduunu belirterek, o srada yegane dman olan Kureylilerin mallarna ve canlarna gayr mslim tebeann (ve ncelikle de Mslmanlarn) herhangi bir himaye ve eman hakk vermelerini yasaklamaktadr. zellikle bu anayasa, insanlar arasndaki her trl ihtilafn giderilmesinde Allahn Elisi Muhammedin yegane hkm verme makam olarak kabul edilmesini de iermekteydi.29 Medine szlemesi ile birlikte ortaya kan Medine-ehir devleti, daha sonraki zamanlarda teekkl eden byk slam corafyasnn bakenti haline gelmitir. Hz. Peygamberin hayat ve faaliyeti ile ilgili olarak nemli olan, kendisinin bir ehirDevleti oluturacak biimde ehirdeki Yahudileri bir araya getirmeyi baarp, yabanc istilalarna kar burann savunmasn salam olmasdr. Bu giriimin bir hnedan deiiklii deil, btn kurumlar ile yeni bir Devletin kurulmas olduuna dikkat ekelim. Bu tr ilerle bir sre ilgilendikten sonra, Hz. Peygamber, zamann kendi dinini yayma iine verebilmitir.30 Hz. Peygamber, daha Medineye geliinin ilk aylarndan itibaren, Yahudilerin kendisini Allahn bir Elisi, bir Peygamber olarak kabul etmeleri iin byk bir aba gstermitir. Buna gsterilen tepkiler ok farkl olmutur: Kimi Yahudiler slam kabul ederken, bir ksm ekimser kalm, hatta slama kar giriilen alay etme ve savalarda etkin bir rol stlenmilerdir.31 Kaynaklara gre Ben Kaynuka kabilesinin btn bireyleri snr d edilmitir. Ancak bunlara, kk gruplar halinde de olsa Medinede daha sonralar rastlanmtr. Baz kaynaklar, bunlarn iki yl sonra Hendek Sava srasnda Resulullah (AS)n yardmna geldiklerini ve Ben Kurayza Yahudilerine kar Mslmanlarn safnda arptklarn kaydederler. Hayber Seferi srasnda Ben Kaynuka Yahudilerinin Mslmanlara yararl hizmetleri dokunmu ve Hz. Peygamber de onlar bir ok hediye ile dllendirmitir.32 Hz. Peygamber, bakan olduu Devleti asla bir bakasndan ya da babadan oula geen bir ynetim anlayyla devralmam, onu, en ince ayrntsna varncaya dek kendi elleriyle kurmutur. Bu devlet, kk bir ehir ya da kasabann belli bir blmnden balayarak, kuruluundan tutun da, onu kuran kiinin hayatnn son gnlerine kadar devam eden on yllk bir srete yaylp genilemitir.33
29 30

Hamidullah, I, s. 193. Hamidullah, I, s. 574. 31 Hamidullah, I, s. 574. 32 Hamidullah, I, s. 578. 33 Hamidullah, I, s. 651.

Hz. Peygamer, Medinede bir dzen kurmaya almtr. Medinenin snrlarn tespit ettirerek, snrlara talar diktirip bu snrlar ierisinde ynetimi ele almaya alyordu. Medine evresinin yaklak 20 km. geniliindeki bir kuan bitki rts ve otlaryla korumaya alm ve bunun 4 km. geniliindeki orta kesiminde ise btn eitleriyle hayvanlar ldrlmesini ve avlanmasn yasaklamtr. Halkn yanl adetlerini braktryor, adeta onlar eitiyordu. rnek olarak, devenin hrgcn canl iken keserek yiyen Medinelilere bunu yasaklamas verilebilir.34 Hz. Peygamber dnemindeki mslmanlarn savalar tetkik edilirse, savalarda asl olan hedefin insan ldrmek deil, insan kazanmak olduu rahatlkla grlecektir. nsanlk tarihine bakldnda, toplumlarn birbirleriyle yaptklar savalar esnasnda galip bir millet, kendilerine dman bir toplumu kan dkerek, ereflerini ayaklar altna alarak ele geirirse, tarihsel bir vakadr ki sonraki yllarda zulm gren toplumun neslinden gelenler veya bu zulm kabul etmeyenler, bunun intikamn almaya alacaktr. nsan psikolojisinde bulunan bu yap ile toplumlar, kendilerinden sonraki nesillere kendilerine yaplm olan hakszl aktarmakta, bu da insanlarda bir fke ynna sebep olmakta ve frsatn bulduu bir anda ortaya kmaktadr.35 Mekke fethedildiinde Hz. Peygember Mekkeliler iin af ilan etti.36 Ancak, on kiinin yakalanp ldrlmesi emrini verdi. Bunlar hakknda ldrlme emri verilse de hepsi ldrlmedi. Bunlardan toplam drt kii ldrld. unu ifade etmek gerekir ki, Hz. Peygamberin mthi politik manevralar sayesinde Mekke mmkn olabilecek en az zayiatla ele geirildi. Onun bu abalar olmasa idi kan gvdeyi gtrrd. Hz. Peygamberin btn abas bunu en aza indirmek ynnde idi. Eer baz kimselere cezalarn vermese idi, bu durumda madurlar honut edemez, otoritesinin uygulayamazd. Bu anlamda gerektii kadar sulularnda cezasn verdi. Hz. Peygamber, Mekkeye girdiinde ilgin bir ekilde Mslmanlara kar boykot anlamasnn gerekletii yeri kendisine konaklama yeri olarak seti. Daha sonra Kbeyi ziyaret etti. Kbe ile ilgili grevleri, akrabalarnn istemesine ramen, eski sahiplerine geri verdi.37 Tebk sava sonras Hz. Peygamberin Bizansa kar kabilme cesareti bir ksm Araplar Medineye ballk gstermeye yneltti. Bu sebeple baz heyetler Medineye gelip ballk arz ettiler. Hz. Peygamberin btn Arabistana hakimiyet kurduu38 sylense de bu abartl olur. rnek verilecek olursa Biru Maune faciasnn msebbibi ve katili Amir b. Tufeyl
34 35

Azimli, s. 231. Azimli, s. 234. 36 bnl-Esr, II, s. 116, 117. 37 Azimli, s. 395. 38 Yenieri, s. 312.

bu dnemde hi korkmadan Medineye gelmi, Hz. Peygamberi ldrmek iin plan yapm, plan gereklemeyince ve Hz. Peygamber ile anlaamaynca Medineyi askerlerle doldurmakla tehdit etmi ve ekip gitmitir. Hz. Peygamber ise onun arkasndan beddua etmekten baka bir ey yapamamtr.39 Hicretin 6. ylnda Hudeybiyeden dnerken Raslllahn komu lkelerin hkmdarlarna, onlar islama girmeye davet eden bir ok mektup gnderdii kaynaklar mtefiken nakletmektedirler.40 Habe kral Nec, Msr hkmdar Mukavks, Bizans imparatoru Heraklius ve ran imparatoru Kisraya41 slama davet mektubu gndermitir. slm tarihinde tebli ile dier dinlerde ve zellikle de Hristiyanlktaki msyonerlik faaliyetlerine gelince bunlar arasnda temelde farklar olduu grlr. Hz. Peygamberin eitli topluluk ve devlet bakanlarna yazd mektuplarnda onlar sadece ve sadece slma ard grlr; onlarn mlk ve saltanatlarna talip olunmaz.42 Hz. Peygamberin, zellikle Tebk seferi sonrasnda, gelen heyetleri karlamas ve onlara sofralar hazrlamasnn siyasi ynleri vard. Heyetler yl (sentul-vufd) olarak anlan hicretin 9. ylndan itibaren Medineye Arap yarmadasnn her tarafndan ok sayda heyet gelmeye balamt.43 Hz. Peygamber bu heyetleri misafirhane niteliindeki evlerde karlyor ve onlara sofra kartyor44 ve hediyeler sunuyordu.45 Bu tr heyetlerin Medineye gelmeleri Hz. Peygamber iin slm tebli ve tantmak iin bir frsat niteliindeydi. Bu sayede slm Medine dn da yaylyordu. Ayrca, bu heyetlerin Medineye gelmeleri Hz. Peygamberi ve yeni bir dinin varlnn blgedeki siyasi ve tarihsel etkisinin ne kadar bydn gstermesi asndan nemlidir. Bu heyetlerle ilgili kaynaklarda nakledin bir olay burada zikretmek yerinde olacaktr: Yemen tarafna doru ve oraya komu bir blgede oturan Necrn hristiyan blgesi temsilcileri kendi dinlerinin iaret ve halarn kuanm olarak gelmilerdi. Bunlarn bu halde Mescid-i Nebevye girip orada kendi ibadetlerini yapmaya kalkmalar, ilk olarak sahabenin tepkisini yol amsa da Hz. Peygamber onlara dokunulmamasn emretmiti. Daha nce atalar inanlar yznden atee atlp yaklan bu insanlarn Hz. Peygamberden grdkleri bu musamaha taktire ayandr. Bu heyetle grmeler ok uzun srd ve Mslmanl da kabul etmedikleri

39 40

Azimli, s. 402, 403. Hamidullah, I, s. 305 41 bnl-Esr, II, s. 95, Hamidullah, I, s. 296, 317, 343, 361. 42 Yenieri, s. 294. 43 bnl-Esr, II, s. 157. 44 Hamidullah, I, s. 271, 272. Yenieri, s. 365, 378. 45 Yenieri, s. 378.

anlalmaktadr. Onlarla yaplan antlamada onlarn ocuklarnn eitiminin Hz. Peygambere braklaca eklinde bir anlama yapld da nakledilmektedir. 46 Hz. Peygamberin siyasi alandaki uygulamalar, onun 23 yllk o byk mcadelesi iinde yapt harplerde slm ve mrik her iki cepheden lenlerin says 500den az yaklak 300 kii kadar olmutur. phesiz i hukuk gerei verilen lm cezalar bunun haricinde tutulmaldr.47 Mekkenin fethinden sonra Hz. Peygamberin Medineye dnmek hususunda ald karar; Mekkenin slmn din-ruh alandaki merkezi olarak kalacak, siyasi merkez ise, bir yerden tekine olmak zere mtemadiyen yer deitirebilecekti. Ancak u kadar var ki bu siyasi merkezlerden her biri, her devir ve her zamanda, Hz. Peygamberin gerekletirdii retimin bir hususiyeti olarak, eitlilik ve fakllklar iinde bir birlik ortaya karmak zere ayn Kuran kanun ve esaslara bal kalacaklard.48 Ayrca unu da belirtmek gerekir ki Hz. Peygamberin Medinedeki siyasi otoriteyi tesisi Mekkenin fethi ile tamamlanmtr. nk Hz. Peygamberin yapt savalarn veya gazvelerin tamamna genel olarak bakldnda Medinedeki oluan Mslman toplumu korunmas amaland grlmektedir. SONU Medine dnemi maddeler halinde yle zetleyebiliriz: H. 1. yl: Medinede bir ehir-Devletin kuruluu; Medine ile Kzl Deniz arasndaki blgede yaayan kabilelerle nfuz (dostluk) alan oluturulmas ve zellikle Cuheyne kabilesiyle kurulan ilikiler. H. 2. yl: Benu Damrallarla yaplan savunma anlamalar sonucunda, bu ilikilerin Medinenin gney ve gneybat blgelerine doru pekitirilerek yaylmas. Hz. Peygamber, savata ele geen ganimetleri sadece slam topraklar zerinde sefere katlanlar arasnda bltryordu. Ayn yl, Hz. Peygamber, Medinenin dousunda Suleym ve atafanllarn arazisi zerindeki Karkaratul-Kdr zerine kendi komutasnda bir cezalandrma seferi dzenlemitir. H. 3. yl: Medinenin dousundaki Necd blgesinde, Zatur-Rikaya, Karadeye vb. bir ok askeri sefer dzenlendiine iaret edilir. H. 4. yl: Daha da douda, Necddeki Feyd blgesine kadar bir ok sefer dzenlenmitir. H. 5. yl: Arabistann en kuzey taraflarndaki Dmetul-Cendel blgesine ve gneyde, Mekkeye fazla uzak saylmayan Mureysi blgesindeki Benu Mustalikler zerine de birer
46 47

Yenieri, s. 373. Hamidullah, I, s. 249, Yenieri, s. 54. 48 Hamidullah, s. 278.

sefer dzenlenmitir. Bu kabilelerin de Mslman olmasyla, slam lkesi, Mekke snrlarna kadar genilemi oldu. H. 6. yl: Medinenin dousundaki Necd blgesine birok sefer dzenlendi. Ayrca, Mekkenin hemen yaknlarndaki Usfna ve Kural-amime de birer sefer dzenlendi. H. 7. yl: Medinenin kuzeyinde uzanan Hayber, Vadil-Kur ve Fedek dzlkleri de slam topraklarna ilhak edildi. Necd zerine daha birok asker sefer dzenlenmitir. Yarmadann dou ve gney-dousunda uzanan Bahreyn ve Umman blgeleri de slam Devletine balanmtr. H. 8. yl: Mekke ve daha gneyde, Kzl Deniz kylar zerinde bulunan Tihame fethedilerek, aralarnda Mute ve Zat Atlah gibi ehirlerin de bulunduu Filistin topraklarna birok asker sefer dzenlenmitir. H. 9. yl: Yarmadann gney blgelerinde bulunan Yemen vs. ile kuzeyde DmetulCendelden Filistine kadar uzanan topraklardaki Makn, Eyle, Cerba, Ezruh vb. ehirleri lke snrlarna katld. Bu yl, mul-vfd (Eliler Yl) adyla n kazand. Hz. Peygamber o yl Arabistann her yresinden gelen heyetleri ayr ayr huzuruna kabul etmitir. Irakn gneyi ile Filistindeki baz blgelerin fethedilerek itaat altna alnmasyla, Yarmadann fetih ve itaat altna alnma ilemi byk lde tamamlanm oldu. H. 10. yl: Yemenden Adene kadar uzanan baz dalk blgeler tamamen ve kesin bir biimde itaat altna alnd. Hz. Peygamber, Mekkeye yapt Veda Hacc srasnda, Arabistann eitli blgelerinden gelmi bulunan binlerce Mslman onu dinleme imkn ve frsatn bulmutur. H. 11. yl: Bu yln nc aynda Hz. peygamber, bu fani dnyadan g etmitir.49 Arabistan Yarmadas 3 milyon km2 lik bir yzlmne sahiptir. Gerekletirdii fetih hareketinin 10 yllk bir sre iinde tamamlanabilmesi, gnde ortalama 845 km2 lik topran lke snrlar iine katlmas anlamna gelmektedir. H. 10 ylnda 140.000 kadar Mslman, Hac iin Mekkeye gelmitir. Ayrca Hacca katlamayp kendi lkesinde kalan daha ne kadar Mslman vard, bilemiyoruz. Baka hangi din kurucusu, bizzat kendisi hayatta iken davasn yayma almalar sonunda byle bir baar elde etmitir.50

49 50

Hamidullah, I, s. 651, 652. Hamidullah, I, s. 653.