Say:2 Nisan 2010

Muhteem Eser: Marifetname

Beditoryal DK
Prof. Dr. Ahmet Emre BLGL

Devletin Kendi smini Verdii Bir Kurum: Beyazt Devlet Ktphanesi

S
Muhteem Eser: Marifetname

www.beyazitkutup.gov.tr

Beyazt Devlet Ktphanesinde geen kasmdaki kutlama,125.ylnda Trkiyenin hafzas olan ktphaneyi daha grnr klmak iin toplanan bir meclisti. Tren, ktphaneyi, bugnn genlerine ve oradan da gelecee tamann bir iareti gibiydi. Beyazt Ktphanesini yalnzca bir hatra gibi ydetmek bugnmz elimizden kartr. Bilakis ktphaneyi, her an dnp hafzamz tazeletecek, bugnn bilim insanlarnn, gen aratrmaclarnn en ba ve deimez meskeni klacak bir gayretin iinde olmalyz. Bu ktphanede geirdikleri gnleri, okuma mesailerindeki en nemli istasyonlardan biri addeden ve bunu dile getiren kaleme dken yazarlarmz saolsunlar. Mehmet Niyaziyi, Doan Hzlan, Beir Ayvazolunu ve onlardan sonraki kuaktan yazarlar 125. ylnda Beyaztta grmek gnendiriciydi. Yazarlarmzn, kendilerine genliklerinde bu imkn salayan ktphaneyle gnenmesi ve 125. ylnda oray ereflendirmeleri ne kadar gzeldir. Beyazt Ktphanesi ve evresindeki yaplar lkenin en karakteristik meknlardr, en gerek hafzasdr. Deeri muhakkak bilinecektir. 125. yl treninde bulunarak ktphanenin nemine vurgu yapm olan Sayn Erturul Gnay da yazma eserlerin bulunduu nadide ktphanelerin ayrcalkl bir donanma ve hizmet imknna kavuturulmasnn altn izdi. Bylece bizlerin ve ylesi ktphanelerde hizmet veren grevlilerin ve mdrlerin dncelerini ak bir dille sahiplendi. Pei sra gnlerde, Aralk aynda, Beyazt Ktphanesinde on yllarca hizmet vermi bir alma arkadamz, ebediyete uurladk. Hizmetleri ve gayretiyle mmtaz bir isimdi erafeddin Kocaman. Nur iinde yatsn. Beyazt Devlet Ktphanesi mteakip ayda kendisini hayrla yd eden bir toplant dzenledi. Gayreti, hizmeti ile hep rnek alnacak bir isimdir Beyazt Devlet Ktphanesinin mdr erafeddin Bey. lk says bir zel say olarak kan bu dergi de Beyazt Ktphanesinin tarihten gelen bir nitelik farkn ve sorumluluunu ortaya koymaktadr. Bir ilki gerekletirip Trkiyenin ilk Milli Ktphanesi, mevsimlik bir periyotla tekrardan kendini gsteriyor ve yayna devem ediyor. Sreli bir yayn olarak bir Ktphane Dergisi. Bu yayn tebrik edilmesi gereken, mutluluk verici bir gayrettir, emektir. Hibir emek boa gitmez.
Nisan 2010 BDK

Say:2 Nisan 2010

Knye

iindekiler

iindekiler
32 10 14

Kltr Sanat Edebiyat ve Ktphane Blteni Yl:1 Say:2 Nisan 2010 mtiyaz Sahibi Beyazt Devlet Ktphanesi Mdrl Merkez Beyazt Devlet Ktphanesi Turan Emeksiz Sk. No:6 Beyazt-Fatih T: (0212) 522 31 67 F: (0212) 512 84 74 e-mail beyazitkutup@gmail.com.tr web www.beyazitkutup.gov.tr Sorumlu Yaz leri Mdr S. Sheyla entrk Genel Koordinatr Volkan Glek Yaz leri Volkan Glek Muhammed Hzarc Grafik Tasarm .Fatih BEKTA Engin AYLAK
Yayn Hazrlk

26
6 9 Raflardan Restorasyon

13 18

24
16 rfan Serdar Yaz 17 Aydn leri Yaz 18 Biyografi; Necati Lugal

35

12
32 Ayten an imekhane 35 erafeddin Kocaman Anma 36 rfan Kaya Yaz 38 Yasin afak Yaz 39 Sonay Aslan Yaz

www.europrint-tr.com Bask ve Renk Ayrm Europrint Matbaaclk Mehmetik Cad. No: 53 Fulya / stanbul Tel: 0 (212) 217 04 06 www.europrint-tr.com

Bask Sorumlusu Hseyin Dayolu

Yayn Tr: Yerel Sreli Yayn

10 125. Yl Kutlamas 12 Hakk Tark Us Koleksiyonu 14 TUFS Japonya Yabanc Diller nv.

24 Rportaj; Nimet Bayraktar 26 nceleme; Marifetname

Yayn Tr Yerel Sreli Yayn

Yazlarn Sorumluluklar Yazarlarna Aittir.

[Raflardan]

Geceleyin Ktphane Alberto Manguel

ev. Dilek endil Yap Kredi Yaynlar, 2008. 295 s. ; 21 sm. ISBN: 978-975-08-1477-8

Burhan BAYRAM / Ktphaneci BDK

lberto Manguel Geceleyin Ktphane adl eserinde, Fransadaki evinde kurduu 30 bin kitaplk ktphanesinden yola karak deiik ktphanelerin tarihsel geliimi, oluumu, kataloglama ve snflama sistemleri, zellikleri, sorunlar, gl ynleri vs. hakknda bilgi vermektedir. Yazar, ktphaneleri; mit olarak ktphane, dzen olarak ktphane, mekn olarak ktphane, glge olarak ktphane, zihin olarak ktphane, kimlik olarak ktphane vb. balklar altnda anlatyor. Bu balklarn iinde; Eski Msr ktphanelerinden Arap ktphanelerine, in ktphanelerinden Roma ktphanelerine, kiisel ktphanelerden internetteki ktphanelere kadar uzanan bilgilere yer verilmitir. Yazar, bu anlatmn eitli anekdotlarla zenginletirmitir. Yazar, kitabnda; skenderiye Ktphanesi, Kongre Ktphanesi, Bibliothque Nationalenin okuma salonu, British Museum Ktphanesi, Kolombiyann krsal blgelerinde bir eekli ktphane, Irak Ulusal Ktphanesi ile Devlet Arivlerinin yamalanmas vb. fotoraflaryla anlatm desteklemektedir. Geceleyin Ktphane, Alberto Manguelin okuma, kitap ve ktphane ile ilgili yaynlarndan birisidir. Eserin, Dilek endil tarafndan evirisi yaplan yaplmtr. Eserde, bibliyografya ve dizin vardr. Geceleyin Ktphane; kitapseverler ve ktphaneciler tarafndan zevkle okunup, bilgi edinilecek, ayn zamanda ktphanecilik alannda gemiten gelecee bizi aydnlatacak bir kitaptr. Eer ktphane evrenin aynasysa, o zaman katalog da o aynann yansmasdr. (Alberto Manguel) Ktphanesindeki her bir kitap iin; Btn dertleri defeden hakiki ve mfik dost demitir. (Abdllatif elebi) Bir ktphanenin ideal ilevi birazck sahaf tezghna benzemektedir, orada keif yaplr. (Umberto Eco)

Kdn ve Matbaann Kltrel Tarihi Zeki Tez

Kt, insanolunun, bilgiyi zerine nak gibi ilemede kulland bir rn. Tarihin derinliklerinden gelen, bilgiyi aktarm arac. Belki bu ara icat edilmemi olmasayd, bugnk bilgi birikimimizin olamayacan ve bu kadar da hzl artan bir durumda olamayacan Zeki Tezin kaleme ald kitabmzn satrlar arasna gizlendiini fark edebiliriz. Tarihin satr aralarnda o kadar ok bilgi aktarm malzemesi kullanlm ki; kullanlan bu malzemeler ile ilgili tarihsel sreci ve yapm zelliklerini, hangi medeniyette nasl bir malzeme kullanld hakknda bilgi ieren bir eser. nsanolu kt retimini baarmtr. Ancak he zaman elinde olann daha iyisini yapma peinde de olmutur. Fransz zoolog Ren Antoine Ferchault de Raumur (16831757), bu konuya ynelik olarak 1719 ylnda Fransz Akademisine u bavuruyu yapar: Amerikan yaban arlar, bizimkine benzeyen ok ince bir kttan yuva olutururlar. Onlar bize, paavra ya da keten bezi kullanmakszn, bitki liflerinden kt retiminin mmkn olduunu retmektedirler. Belirli aalardan, byle ince ve gzel kt retmek zere denemeler yaplmas, bize uygun grnmektedir. Eer biz, Amerikan yaban arlarnn kendi kt retiminde kullandklarna benzer odun trlerine sahip olursak, en beyaz kd retebiliriz. Raumur, bir Fransz kt fabrikatrne yaban ars yuvasndan ald paray gsterdiinde fabrikatr, bu rnei, Orlansdaki rakip kt firmasnn bir rn sanmtr! Eser, bununla beraber, kdn zerine ilenen nakn yani yaznn tarihi seyri hakknda da bilgi vermektedir. Maara resimleriyle balayan sre, hiyeroglifle srm ve yaznn icadyla devam etmitir.

Ayrca eser, bununla yetinmeyen insanolunun, bilgiyi iledii kda estetik grnm kazandran ebru ve hat sanatyla ilgili olarak da ksa bir bilgi iermektedir. Kdn ve Matbaann Kltrel Tarihi adl eser, biriken bilgilerin nasl kitaba dntnn tarihini ayrntl bir ekilde vermektedir. Kil tabletlerden, papirs tomarlarna, parmenden kda olan servenin nasl kitap halini aldn kronolojik olarak ele almtr. Ayrca, kitabn hangi medeniyette nasl retildii hakknda bilgi vermektedir. Antikada, Avrupada, Osmanlda, slm dnyasnda kitap retiminin nasl olduu ve kitaba, dolaysyla bilgiye uygulanan sansr ve daha kts kitaplar yok etme ile ilgili olarak tarihten notlarla bilgi edinebileceimiz bir eser olma zelliine sahip. Bugn nasl ki, internetin hayatmza girmesiyle bilginin kullanm ve geliimi, bir dnem balangc olmusa, benzer bir sre matbaann bulunmasyla bilginin oaltlmas kolaylam ve daha fazla paylalmas salanmtr. ncelediimiz bu eser, matbaann geliim tarihi hakknda; Avrupa, Osmanl ve Msr medeniyetleri erevesinde bizlere k tutmaktadr. Ciltleme, sanatsal bir rn olmakla birlikte kitabn mrn arttrma amac gtmektedir. Eser, ciltleme sanat hakknda da, eitli medeniyetleri ele alarak bilgi vermektedir. Kdn ve Matbaann Kltrel Tarihi adl eser, ksaca bizlere, kt, yaz, kitap, matbaa, cilt, ebru, hat sanat zerinde kltrel bir gezinti yaatan bir sluba sahip. Eserin sonunda kaynaka ve kii adlar dizini var. 327 sayfadan oluan eser, 2008 ylnda Doruk yaynclk tarafndan yaynlanmtr. Maaradaki resimlerden elektronik yayncla bilgi ve bilgi materyalleri Sonras..? Doruk Yaynclk, 2008 978-975-553-490-9
Nisan 2010 BDK

BDK Nisan 2010

[Ksalar]

Etkinliklerde Bahar Yelpazesi

stanbul l Kltr Turizm Mdrl erevesinde kasm-mays dneminde devam eden kltrel etkinlikler bahar dnemiyle bu sene iin sona yaklam oluyor. Her sene kitaba bilgiye sohbete ve gezerek renmeye merakl ziyaretileri ktphane ve mzelerde arlayan kltrel etkinliklerde zellikle Fatih Beyazt Devlet, Ali Emiri ve Sleymaniye Ktphanesi bahar aylarnda kitabn yazmann stanbulun ve tercmenin ihtisas alanlarnda konferanslar sunmaya devam ediyor. Beyazt Devlet Ktphanesi, ktphanecilie hizmet edenleri yad etmeyi unutmad. Arkeoloji Mzesi arlkl olarak kazlarda, daha yeni ortaya kan tarihi miras gncel olarak ilerken, Topkap Konferanslarnda tarihten bugne Trkiye siyasetinde sregelen gelenekler irdeleniyor.

Saysallatrma altay
lkemizdeki ktphane, ariv ve bilgi merkezlerinde yrtlmekte olan bilgi kaynaklarnn (basma ve yazma eserler, kitap vs.) saysallatrlmas almalarn yakndan incelemek, karlalan sorunlara deinmek, sorunlara zm yollar gelitirmek ve ulusal/uluslararas dzeyde kurumlar aras ibirlii olanaklarn ortaya koymak amacyla TKD stanbul ubesi'nce dzenlenen"Bilgi Kaynaklarnn Saysallatrlmasnda Standartlar ve birlii altay" 25-27 ubat 2010 tarihlerinde stanbul'da gerekletirilmitir. altaya Trkiyenin eitli blgelerindeki niversite, halk ve yazma eser ktphanelerinden, Milli Ktphaneden, Trkiye Byk Millet Meclisi Ktphanesinden, Babakanlk Devlet Arivleri Genel Mdrl'nden, Beyazt Devlet Ktphanesi Mdrlnden eitli kamu ve zel kurum arivlerinden ve niversitelerinBilgi ve Belge Ynetimi Blmlerinden retim yesi, ktphane ve bilgi merkezi yneticileri ile uzman ktphanecilerin yan sra sektrn nde gelen firmalarnn temsilcilerinden oluan 150 kiilik bir katlm gereklemitir.

Beyazt Devlet Ktphanesi maret Binas Restorasyon almas

Kremlin Saray Hazineleri Topkapda

stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti (AKB) Ajansnn, Topkap Saray Mzesi ve Moskova Kremlin Saray Mzesi i birliiyle dzenledii "Moskova Kremlin Saray Hazineleri Topkap Saray'nda" sergisi 11 Mart gn ald. Sergi iin verilen davette konuan Rusya Bykelisi, iki lke halknn ilikilerinin bylelikle sergileneceini belirtti. vanovski, "lkelerimiz arasndaki siyasi ve ticari ilikiler gelimektedir. Artk bugn lkelerimiz arasnda kltrel alanda da ilikilerimizin gelitirilmesini diliyoruz" dedi. 16-17. yzylda her iki lkenin sahip olduu sanayi, kuyumculuk ve retim teknolojisiyle ilgili eserleri bu sergide grme imkan olacak. Serginin ok nemli bir zellii de Osmanl mparatorluu tarafndan hediye edilen unsurlar da burada sergilenmekte olmas. 2010 Avrupa Kltr Bakenti Ajansnn, Topkap Saray Mzesi ve Moskova Kremlin Saray Mzesi i birliiyle hayata geirecei "Moskova Kremlin Saray Hazineleri Topkap Saraynda" sergisi, 7 Hazirana kadar sal gnleri hari her gn 09.00-17.00 saatleri arasnda grlebilecek.

stanbul il zel idaresi tarafndan 20.10.2008 tarihinde ihalesi yaplan bu ii Rena inaat tarafndan kazanlmtr. 29.01.2009 tarihinde szleme yaplarak restorasyon iine balanmtr. Restorasyon almalar proje mellifi tabanlolu firmas tarafndan hazrlanan restarasyon projesine gre yaplmaktadr. Yaplan iler tm mahallerde bulunan beton imalatlar krlp temizlenmi. Kubbelerde bulunan kurun kaplamalar deitirilip yenilemitir. Yer demeleri zgn olmayan ksmlar kaldrlm buralara hassas havalandrma sistemi iin kanallar yaplmtr. mahallerde kubbelerde horasan svalar yaplm. Duvarlarda ortaya karlan ta yzeyler temizlenerek derzleri yaplmtr. Ahap dorama imalatlar zgn haline gre yenilenmitir. Binada bulunan atlaklardan dolay glendirme imalatlar yaplmtr. 10.09.2010 olan iin sre sonu tarihi ne kadar ayrca cephelerde temizlik ileri, kubbelerde bulunan kalem ii ileri, demelerde kaplama iin alt yapsnn hazrlanmas ve elektrik ve mekanik imalat iin demede bulunan alt yap ileri tamamlanacaktr. Bu tarih den sonra da evre dzenleme ileri deme biti imalatlar elektrik ve mekanik biti imalatlar ve tesis merkezleri, avlu ats rtme ileri ve teir tanzim ileri iin denek erevesince yaplacak ihale kapsamnda tamamlanacaktr.
Nisan 2010 BDK

BDK Nisan 2010

[Kutlama]

Bilginin Glgesinde Geen 125 Yl

Volkan GLEK / Ktphaneci BDK eyazt Devlet Ktphanesi devlet tarafndan kurulan ilk ktphanedir. 1884 ylnda Ktphanei Umumi-i Osmani adyla hizmete almtr. 1961de toplanan VII. Milli Eitim urasnda alnan kararla Beyazt devlet Ktphanesi adyla yeniden tekilatlandrlmtr. Halen Beyazt Meydannda stanbul niversitesi, Beyazt Camii ve Sahaflar ars arasnda bulunan tarihi binada hizmet vermektedir. 1884 ylnda al treninde ktphanede kitap bulunmadndan raflara bir takm Nima Tarihi konulmu daha sonra Beyazt Camiinden tekke ve zaviyelerden toplanan ba yoluyla gelen kitaplarla gelen kitaplarla koleksiyonu zenginlemitir. 1934 ylnda Gazi Mustafa Kemal Atatrkn talimatyla kartlan 2527 sayl Basma Yaz ve Resimleri Derleme Kanunu gereince Trkiyede baslan her yayndan bir nsha gelmesi koleksiyon eidinin ve saysnn daha zenginlemesine 10
BDK Nisan 2010

neden olmutur. Ktphane koleksiyonunda 11.120 adedi el yazmas olmak zere 600 bine yakn kitap, 26 bin eitten fazla dergi, 12 bin cilt gazete 24.893 kartpostal, 2304 pul, 393 harita, 7055 afi, 4bine yakn sesli kitap bulunmaktadr. Ktphaneden ylda 50 bin civarnda aratrmac yararlanmaktadr. Trkiyenin ilk devlet ktphanesi olan Beyazt Devlet Ktphanesinin 125. yl getiimiz kasm aynda zel bir trenle kutland. Kltr ve Turizm Bakan Erturul Gnayn katld programda Beyazt Devlet Ktphanesine katklarndan dolay Doan Hzlan, Beir Ayvazolu, Fatih Belediye Bakan Mustafa Demir, l zel dare Genel Sekreteri Sabri Kaya, zzetin ztosun ve Ayhan Babucuya plaket verildi. Kutlamalar kapsamnda nl Piyanist Tuluyhan Uurlu ktphanede bir konser verdi.

Nisan 2010 BDK

11

[Haber]

ahs Tarafndan Toplanan En yi Kitap ve Dergi Koleksiyonu

TUSF / Tokyo Yabanc Diller niversitesi eyazt Devlet Ktphanesi'nde yer alan; Kitap, dergi, gazete, yllk, almanak ve salnamelerden oluan deerli Hakk Tark Us koleksiyonu, 2003ten bu yana onarm, tasnif ve katalounun hazrlanmas, sayfalarn dijital ortama aktarmas gibi ilemler grmektedir. Bu koleksiyon ile ilgili almalar iinde, sreli yaynlar katalounun hazrlanmas ve dnyada bu sahadaki en iyi koleksiyon saylan Osmanlca sreli yaynlarn dijital fotoraf ekimi, Beyazt Devlet Ktphanesi ve Tokyo Yabanc Diller niversitesi'nin ortak projesi olarak 2003-2007 ve 2009-2010 seneleri arasnda yrtlmtr. Bilindii gibi Hakk Tark Us Koleksiyonu, Trkiye'de bir ahs tarafndan toplanan en iyi kitap ve dergi koleksiyonu olup, onu gerekletiren gazeteci ve yazar sayn Hakk Tark Us (1889-1956)'un vefatndan sonra, bir vakf kurularak mstakil bir ktphaneyi tekil etmitir. Beyazt klliyesinin sbyan mektebi binasnda yer alan bu ktphane, uzun zamandr ok sayda aratrmacya hizmet etmekle beraber zamanla idaresi zorlanca 2003 senesinde Kltr ve Turizm Bakanl'na devredilmesine karar verilmitir. Kltr ve Turizm Bakanl'na bal Beyazt Devlet Ktphanesinde muhafaza edilmeye balayan bu koleksiyonunun kymeti ok iyi bilindii iin, Tokyo Yabanc Diller niversitesi Dokmantasyon ve Blgesel Aratrmalar Merkezi (Centre for Documentation and Area-Transcultural Studies) bu esiz koleksiyonun korunmas ve deerlendirilmesi amal ortak bir alma teklif etti ve, 25. 8. 2003 tarihinde iki kurulu arasnda bir protokol imzalanp "Hakk Tark Us Sreli Yaynlar Koruma ve Dijitalletirme Projesi" balatld. Nisan 2007 ve Mart 2009 arasnda bir sre ara verilen bu proje, yine Tokyo Yabanc Diller niversitesinin Ortadou ve slam Aratrma Projesi erevesinde birkez daha ele alnd ve kald yerden devam edildi, ve nihayet 12
BDK Nisan 2010

Mart 2010'da tamamland. Uzun sre devam eden bu projede alanlarn says az deildir. zellikle, dijital ekim ilere bakan ve proje sresi boyunca yorulmadan gayret gsteren sayn Abdurrahman M. Hacismailolu ve Muhammed Hizarc'ya candan teekkr ediyoruz. ok zahmetli ve emek isteyen katalou hazrlama iini ise Sayn Selahattin ztrk'e borluyuz. Ayrca bu projenin hazrlk srecinde destek veren Dnemin Kltr ve Turizm Bakanl Mstear Sayn Mustafa sen ve Prof. Dr. skender Pala'ya da teekkrlerimizi sunuyoruz. Bu proje erevesinde hazrlanan Osmanlca sreli yaynlarn dijital dosyalar hem Beyazt Devlet Ktphanesinde, hem Tokyo Yabanc Diller niversitesinde muhafaza edilmektedir. nternet ortamnda da kullanmaya sunmak zere ayr bir alma devam etmektedir. (http://www.tufs.ac.jp/common/library/htu/). Esiz koleksiyonu Osmanl ve Trkiye zerinde eitli konularda alan okurlara sunabilmi olduysak, emegini ve umudunu sonraki nesle emanet eden sayn Hakk Tark Us'un vasiyetinin bir ksmn yerine getirmi oluruz diye mit ediyoruz. Beyazt Devlet Ktphanesi adna Mdr Yardmcs Sheyla entrk Tokyo Yabanc Diller niversitesi adna Prof. Masami Arai Prof. Kayoko Hayashi Periodicals Catalogue of the Hakk Tark Us Collection preserved in the Beyazit State Library Tokyo University of Foreign Studies Tokyo Yabnc Diller niversitesi Ministry of Culture and Tourism, National State Library Kltr ve Turizm Bakanl Beyazt Devlet Ktphanesi

Hakk Tark US 1889-1956

Nisan 2010 BDK

13

[Haber]

Japonyadan Gelip Hakk Tark Usun Vasiyetine Kulak Verdiler

TUSF / Tokyo Yabanc Diller niversitesi

UFS haknda: TUFS, Japonya'da uluslararas almalara vakfedilmi en eski kurumdur. lk nce 1856'de hkmetin evirmenlik brosu olarak kurulmu ve (Yabanc Belgelerin Aratrlmas Enstits) ad altnda faaliyete balamtr. 1899'da Tokyo Gaikokugo Gakko (Tokyo Devlet Dil Akademisi) adyla bamsz bir eitim ve aratrma kurumu olarak tekil edilmitir. 1999'da TUFS, bu bamszln 100 nc yln kutlamtr. Uzun bir tarihe sahip olan TUFS, bugn, (1) Dil retim ve aratrmalar, (2) Disiplinler aras - kltrleraras alan almalar ve zellikle (3) Japon dili eitim ve aratrmalar iin dnya apnda bir merkez olarak faaliyetini yrtmektedir. TUFS'ta Trklk Aratrmalar: TUFS'ta Trkiye ile ilgili almalar, Japonya'nn bu sahadaki almalarna nclk yapmaktadr. Osmanl tarihi almalaryla tannan Prof. Yuzo Nagata, Trke ve dilbilim aratrmalar yapan Prof. Tooru Hayasi niversiteye bal ILCAA Enstits'nde uzun zaman grev yapmlardr. u an ise, Modern Trkiye aratrmaclarndan Prof. Masami Arai, Osmanl tarihisi Prof. Kayoko Hayashi ve Klasik Trk dilleri uzman Do. Mustumi Sugahara, Trklk Aratrma Blm'ndeki aratrma ve eitim grevlerini srdrmektedirler.

TUFS'ta Trke ve Trklk Eitimi: TUFS'ta Trke retimi 1993'te kurulan Trklk Aratrma Blm bnyesinde yaplmaktadr. niversite giri snavnda bu blm seen rencilerden her sene on be kii kabul edilmektedir. Bylece TUFS'ta okutulan 27 ana eitim dili arasnda yer alan Trke, ayn zamanda btn TUFS rencilere semeli ders olarak retilmektedir. Trklk Aratrma Blm rencileri, birinci ve ikinci senelerinde youn ekilde Trke altktan sonra, nc ve drdnc senelerinde dilbilim, edebiyat, tarih, sosyal bilimler ve din, uluslararas iliikiler gibi eitli konularda almaya devam etmektedirler. ?rencilerin bir ksm yksek lisansa devam etmektedirler. Trk niversitelerinden Boazii niversitesi ve Ankara niversitesi ila anlamal olan TUFS, her sene renci deiimini gerekletirmektedir. Blmndeki eitime Trk hocalar da yardmc olmaktadrlar. Blmn kuruluundan bugne kadar, Prof. Dr. Hatice Aynur, Prof. Dr. Mehmet lmez, Do. Dr. Bahriye eri bata olmak zere ok sayda misafir profesr, TUFS'ta grev yapmlardr.
Nisan 2010 BDK

14

BDK Nisan 2010

15

[Yaz]

[Yaz]

Gemi Gelecek
rfan SERDAR / Marmara niversitesi Merkez Ktphanesi

Uzun nce Bir Yolun Yolcusu

k Veysel
Aydn LER / aydinileri@gmail.com klaca hatta ortadan kaldraca bile konuulmaktayd. Bu, yukarda belirttiim internetten gazete okuma ii knca artk gazete baslmayacak demek gibi bir ey idi. Bu tr dncelerin temelinde aslnda ite u yenilik gelince falan i biter gibi, hastalk haline gelen kolayclk anlay yatmaktadr. Bilgi teknolojisinin Bilgi ve Belge Ynetiminin gelimesine etkisinin nemini tartmak bile yersiz. Hatta devrim niteliinde deiiklikler olduu gereini de yaamaktayz. Bir tula British Museumda bulunan nsanlk tarihinin en nemli sanat eserlerini grebilme imkanndan tutunda, binlerce makale, sreli yayn ve kitaplara elektronik ortamda ulam salayan Online Veritabanlar sadece birka rnek... Zamanna kadar insanln bilgi hazinesinin ana eserlerinin iinde bulunduu skenderiye Ktphanesinin ykl hala tartla dursun, uan ki zamandan 100 yl sonra nternet'in topkeyn bir ekilde bana bir hal geldiinde o zamann insan bakmszlktan dklen tarihi ktphanelerimizin yolunu tutacak herhalde. Dikkat ekmek istediim nokta hayatmzn her alannda olduu gibi bu alanda da denge olaydr. Nasl olsa internetten her bilgiye ulaabiliyoruz veya cd vs. yolu ile yayn temin ediyoruz diye en az skenderiye Ktphanesi kadar hazineler tayan ktphane ve bilgi belge merkezlerimizi devlet ve toplum olarak ihmal etmek gafletine dm durumdayz. u anda mevcut yazma ktphanelerimizdeki tm eserleri elektronik ortama aktarrsak bile, ki aktarlmal, aktarlyor da, bu tarihi hazineleri bugnk gibi atl vaziyette brakmamza m sebep olmal. Dimyata pirince giderken evdeki bulgurdan olmak misali, yeniliklere tabi ki ak olunmal ancak; Her ey zne dnecektir gereini iar edinerek elimizdeki deerleri ihmal etmeden. eysel atrolu, Nam- dier Ak Veysel 1894te Sivasn arkla ilesine bal Sivrialan kynde dnyaya gelir. Veyselin dnyaya geli hikyesi, birok Anadolu insannn yaad olaan bir doum biimi gibidir. Veyselin Annesi Glizar Ana, Sivrialan dolaylarndaki Aypnar merasna koyun samaya giderken sancs tutar ve orackta dnyaya getirir Veyseli. Glizar ana bebeinin gbeini orackta kendisi keser, bebeini bir aputa sarp yrye yrye kye dner. Veyselin ailesine o yrede atroullar derler. Babas Karaca lakapl, Ahmet ismindeki bir iftidir. Veyselin dnyaya geldii dnemde, iek hastal Sivas yresinin ocuklarn kasp kavurur. Veyselden nce, iki kz kardei iek hastal yznden yaamlarn yitirir. Veysel yedi yana girdii 1901 ylnda Sivasta iek salgn yeniden yaygnlar; o da bu hastaln penesine der. iek hastaln ar geiren Veyselin sol gzme iek beyi kar. iek hastal tek gzn etkilese de ki gzne de perde iner. Veysel ailesine sa gzyle seebildiini syler. Durum gz doktorlarna aktarlr. Veyselin sa gznn grme ansnn olaca sylenir, Gz doktoru o sralar en yaknda Yozgat Akdamadeni ilesindedir. Babasna ocuu Akdamadenine gtr, orada gzn aacak bir doktor var derler ve babas bu habere ok sevinir. En ksa srede Veyseli doktora gtrme planlarn kurar. Grme umuduyla doktora gtrlecek kk Veyselin yakasn talihsizlikler brakmaz. Gz doktoruna gitmeye yakn gnlerden birinde, Veysel ahrda hayvanlarla uraan babasnn sesinin geldii yne doru gider. Aksilik bu ya kk Veysel anszn dnverir ve babasnn elinde bulunan bir denein ucu alma ihtimali olan sa gzne deer. Veyselin grme ihtimali olan gz bu srada hasar grerek akar ve bu olay sonucunda onun yeniden grme umutlar tkenir. Veyselin ailesi ve yre halk bu talihsiz duruma ok zlr, gzya dklr. Bundan byle kz kardei elif onun Veyselin gren gz olur. Kk Veysel gn getike iine kapanr. Olanlara ok zlen baba Ahmet, kk Veysele dertlerini unutmas ve bir ura olsun diye bir saz hediye eder ve zaman bulduka Veysele halk ozanlarnn iirlerini okur ve bu iirleri ska duyan Veysel, iirleri ezberler.

u yazda zerinde duracamz konu ile ilgili akademik evrelerde yazlan makale veya yazlarn giri cmleleri genelde; u an iinde bulunduumuz enformasyon ve teknoloji ann meydana getirdii yayn patlamasnn beraberinde dourduu sorunlar..vs.. diye balar ve devam eder. Biz konuya direk girelim. Bilgisayardan gazete okumak ile normal gazete okumak arasndaki fark ilk zamanlarda normal karlayanlar sonralar, Delik demir kt mertlik bozuldu moduna girip(!), kesintisiz internet balantlar olduu halde normal gazetelerini alp yle oturduklar yere iyice yaslanarak evire evire okumaktalar. Seksenli yllardan sonra bilgisayar teknolojisinin hzla gelimesi karsnda, ktphane ve benzeri bilgi ve belge merkezlerinin gelecei tartlmaya balanmt. Bilgi teknolojilerinin Bilgi ve Belge Ynetimini nemsiz

Yrenin ozanlar baz zamanlar babas atrolu Ahmetin ziyaretine gelir, saz alp, trk sylerler. Veysel can kulayla ozanlarn alp sylediklerini dinler. Hseyin adndaki komular zaman zaman Veyselin sazn dzenler, kopan tellerin yerine yenilerini takar Veysele yardmc olur. Saz almaya merak salan kk Veysel ilk saz derslerini babasnn yakn dostu Divriinin kylerinden amhl Ali Aadan (k Al) alr. Veysel artk kendini saza verir; nl ozanlarn trklerini alp sylemeye balar. Veyseli kararan dnyas bu ura ile aydnlanmaya balar. Veyseli saz retmeni amhl Ali sayesinde klarlahalk ozanlar ile tanr. Veysel, Pir Sultan Abdal, Karacaolan, Dertli, Rhsati gibi ustalarn eserleriyle tanr, onlarn eserleri almaya balar ocukluundan ve kla balayndan ksaca bahsettiimiz nl ozanmz Ak Veysel ileriki yllarda yapt nemli almalarla bata Mustafa Kemal Atatrk olmak zere tm Trkiyeye adn duyurur. Trkiyenin nl airleriyle, klaryla tanr onlarn eserlerini de ok gzel yorumlar ve iirini ve kln gelitirir. k Veysel, Ky Enstitlerinin kurulmasyla birlikte, nceki yllarda tant Sivasta grev yapan air, Ahmet Kutsi Tecerin desteiyle, srasyla Arifiye, Hasanolan, ifteler, Kastamonu, Yldzeli ve Akpnar Ky Enstitlerinde saz ve mzik retmenlii yapar. Anadolu k geleneinden rendikleriyle ve iindeki aydnlkla bozkr topraklardan Ky Enstitlerine gelen ocuklara eitim verir. Bu almalar srasnda Trkiyenin kltr yaamna damgasn vurmu birok aydn ve sanatyla tanma frsatn bulur, iirini iyiden iyiye gelitirir. Birok gzel esere imza atar. Uzun ince bir yolun yolcusu, k Veysel 1973 ylnn 21 Mart gn, sabaha kar saat 3.30da doduu kyde Sivrialanda, bizlere unutulamayacak eserler brakarak yaama veda eder. lmnden sonraki yllarda yaama veda ettii ev adna mze olarak dzenlenir. Byk halk ozan Ak Veysel her yl ailesi ve sevenleri tarafndan yurdun drt bir kesinde ona yakan trenlerde, iirleriyle, trkleriyle anlr. Ben Giderim Adm Kalr Dostlar Beni Hatrlasn dizlerini yazan ozanmz dostlar unutmaz
Nisan 2010 BDK

16

BDK Nisan 2010

17

[Biyografi]

Prof. Mehmet Necati Lugalin Hayat (stanbul 1878-Ankara 1964)

Almanyadan 1939 ylnda iki bavuldan
baka bir ey almadan alelacele Trkiyeye dnmek iin trenle yola karlar. Necati Lugal, Beyazt Umumi Ktphanesi Mdr ve stanbul Ktphaneleri Birinci Grup efi olarak vazifesine balar.
Salih SANDAL / Ktphaneci SAM
1

slam kltr sahasnda engin bilgiye sahip, ilim dnyasna yerli ve yabanc hocalar yetitirmi, Beyazt Devlet Ktphanesinin nc mdr olan merhum Prof. Mehmet Necati Lugal, 1882 tarihinde stanbulun Sleymaniye mahallesinde dnyaya gelmitir. Doum tarihi muhtelif belgelerde farkl ekilde yer almtr . Trabzonda izmecioullar ailesine mensuptur.

Necati Lugal, resmi tahsili yannda Kuran- Kerimi ezberledii gibi dnemin tannm hocalarndan dersler almtr. eyhlislam Musa Kazm Efendiden Arapa ve Farsa renmitir. Metafizik, slam dncesi ve edebiyat hakknda geni bilgi sahibi olmu ve ondan bu konularda icazetname almtr (1905). Ayrca Dastanl Halis Efendi ile Mostar Mfts Ali Fehmi Cebiin de talebesi olmutur . 1906 da ruus imtihann kazanm , 1907 ylnda Bayezid Camii'nde ders vermeye balamtr. Maarif Vekletine intisap ile rtiye ve husus mekteplerde Fars dili ve edebiyat retmenlii yapmtr. Mercan dadisindeyken Hoca Hseyin Hsn Bey hocal zamannda bir sre hastal sebebiyle ders veremez. Yerine olu Necati ders verir. Talebeler arasnda Necati Beyden Aferin Belgesi alan Sheyl nverde vardr.
4 5 6

Necati Lugalin pasaportu

Necati Lugalin annesi 18641869 yllar arasnda Ruslarn zulmnden kaan Grc bir ailenin kzdr. Osmanl Rus snrn geerken souktan ld zannedilen kz ocuu, ailesi tarafndan yol kenarna braklr. Necati Lugalin bykbabas Hac smail Beyin adamlar tarafndan bulunan bu kz ocuu Trabzona getirilir. smail Bey onu tedavi ettirerek Fethiye adn verir. ocuklar ile birlikte bytr, evlenme ana gelince de olu Hseyin Hsn ile evlendirir. tane ocuklar olur; Hayati, Necati ve Sebati. Necati Lugalin babas, stanbul mderrislerinden Hac Hseyin Hsn Efendi, 1840 Trabzon doumludur. Bu zat, devrin ileri gelen ilim adamlar ve devlet ricali tarafndan sevilen ve saylan fzl bir kimse idi . Hoca Hseyin Hsn Bey babas Hac smail Beyle kk yata stanbula gelmi, ehzade Camiinde Mderris Rizeli Sinanzade Seyit Osman Azmi Efendiden dersler almtr. 1877de renimini bitirerek Farsa retmenlii yapmaya balamtr. Zamann ileri gelen ilim adamlar arasndadr. nl Trk bilginleri bnlemin Mahmut Kemal nal ve emseddin Gnaltay rencileri arasndadr. Karadenizli airler gibi onun da hamsi hakknda bir gazeli vardr ama bu Hamsinamenin zellii stanbulda yazlm olmasdr. Hoca Hseyin Hsn Efendi 1909da ilmi evresindeki meslekdalaryla birlikte hacca gitmitir. Olu Necati de onlarla birlikte hacca gitmek isteyince bu arzusuna nce itiraz eder sonra ok iyi Arapa konutuundan kendilerine yardm olur dncesiyle msaade eder. Hoca Hseyin Hsn Efendinin kitaplarn Beyazt Ktphane-i Umumisine balamasyla ailenin Beyazt Devlet Ktphanesiyle devaml bir iliki ierisinde olduunu gryoruz. Maalesef Hoca Hseyin Hsn Efendinin evi yangn geirdiinden gemie ait hibir evrak gnmze ulaamamtr.
3

Necati Lugal, 1917 ylnda Harbiye Nezareti tarafndan ayakta dinlemek zahmetine katlanyorlard. Bu konfealan msabaka imtihann kazanarak Enver Paann ranslar yaklak iki smestr devam etmitir . onayyla, Almanya'da tedavi gren yaral askeri rencilere ve tahsilde bulunan Trk talebelere hoca ve mfetNecati Lugal, Almanyada vazife yaparken soyad olarak ti tayin edilerek Berline gnderilir. Almanyadaki gre- babas Hoca Hseyin Hsnnn adn kullanmtr. 1934 vi srasnda Alman arkiyat limleriylnda soyad kanunu ktnda Alnin dikkat ve alkasn zerine emanyada bulunan Necati Lugal, yurda ker. Birinci Dnya Harbi sonunda dndnde stanbuldaki akrabalar Hamburg niversitesinin daveti tarafndan seilen Lugal soyadn zerine, 1 Mart 1919da, ayn niverkullanmaya balar. Almanyada alsitenin arkiyat Enstitsnde ilmi rken zaman zaman Trkiyeye gelip yardmcla, daha sonra da Trk gider. Bu ziyaretlerinde yengesinin kuFars Dilleri ve Edebiyat lektrlzeni olan Bergzar Hanmla tanr. ne getirilir (Austos 1921). kinci Bergzar Hanm, apa Kz retmen Dnya Harbinin kmasna kadar da Okulundan mezun olmu, Cumhuriyet bu grevde kalr. 20 yldan fazla bu devrinin ilk retmenlerindendir. Nehizmetine devam eden Necati Lugal, cati Beyle Bergzar Hanm 1924 ylnayrca Almanyann en byk liman da evlenerek Almanyaya giderler. ve btn dnya ile geni mnasebeti 1925 ylnda kzlar Mihin, Hamburgda dolaysyla Hamburgda meydana doar. Bu srada Necati Lugal, Helmut gelen hadiselerde ve ticari ilikilerRitter ile birlikte Hsrev- irin Mesde arkllarn muhakemesinde yenevisi zerinde almaktadr. Mesneminli tercmanlk da yapmtr . vide irinin teyzesi kraliedir ad ise Necati Lugal, Almanlara Trke ve Mihin Banudur. Bu yzden kzna bFarsa gibi dilleri retmekle yetinyk anlamna gelen Mihin adn verirmiyor, ayn zamanda memleketimizi ler. Babas Mihinin Almanyada yanntantmak iin eitli konferanslar da da kalmasn ister ve 1930 ylndan itiAyakta: Necati Lugal veriyordu. Bu arada srar zerine baren kznn sorumluluunu tek baOturan: erafettin Yaltkaya ve olu Arif rencilerine Trkiyede ocuk Eina stlenir. Birka yl sonra Almantimi konusunda bir seri konferansyada youn bir ekilde kinci Dnya lar vermee balamtr. Bu konferanslarn amac Trk Savann hazrl ve bu hazrln verdii zorluklar barf ve adeti hakknda Alman rencileri aydnlatmakt. lamtr. Bu esnada Necati Lugal, Trkiye ile irtibata geFakat konferanslar o kadar ilgi ekici ve baarl oluyor- er ve i arar. Bu srada Beyazt Devlet Ktphanesinin du ki birok yabanc, profesrler ve hatta gazeteciler mdr smail Saib Sencer emekli olacandan yerine
8 7

18

BDK Nisan 2010

Nisan 2010 BDK

19

[Biyografi]
Yaltkaya'ya verdim. Aldlar. Lkin birka gn sonra ayn kdn altna : "Nuruaynim! Profesr Necati Bey bunlar benden l bilir. Binaenaleyh kendisinden rica edilmesi evldr" ibaresini yazmlar, okudum . rencilerinden Prof. Dr. brahim Agah ubuku ise unlar nakletmektedir: Bir gn Alman Profesr Arthur Schaade yazma bir kitap arasnda yars silinmi bir iir yznden bann dertte olduunu syler. Gnlerce alm fakat Arapa olan bu iiri okuyamamtr. Tand Arap ilim adamlar da ok yeri silik ve okunamayan bu iiri tamamlayamamtr. Mehmet Necati Lugal alak gnll tavryla yazma eseri alr; iirden birka kelimeyi grnce gerisini ezberden okumaya balar. Ayrca bu iirin aslnn hangi kitapta bulunduunu da haber verir. Alman profesr sevincinden minnettarln ifade edecek kelime bulamaz . Asistan olan, derslerinde Esad yaz diye tahtaya kaldrp kendisine yardm etmesini syledii Prof. Dr. Esad Coan da hocasn bu konuda yle tarif eder; Necati Beyin dostlar arasnda her milletten ahslar vard. yi bir insan olmak artyla herkesi sever, herkese yardm elini uzatr, yaknlk gsterirdi. Bu bakmdan taassubu yoktu. Uzun mddet Avrupada bulunduundan dolay, onlar gayet iyi tanmt. almalarn, gayretlerini, intizam ve dzenlerini takdirle yad ederdi. Bununla beraber her zaman bizim manevi olgunluk, insanlk, vefa ve fedakrlk ynlerinden onlardan ileride olduumuzu kesin bir dille belirtirdi. Temizlii, dzeni ve almay ok sever, grd hatal bir i, bir karklk, bir ktlk veya nizamszlktan dolay rahatsz olurdu. Gerek zamann, gerek maddenin israfna zlrd. Krtasiyecilii, imzal, mhrl, pullu resmi ileri, yazmalar hi sevmez,
11 12 13

Mercan Mekteb-i dadisinde iken Sheyl nvere Necati Lugalin verdii Aferin Belgesi

tayin edilir. Bu duruma ok sevinir. nk Almanyaya gitmeden Beyazt Devlet Ktphanesinde bo zamanlarn deerlendirmi, giderken de kitaplarn oraya balamtr. Bu yere Necati Lugali srarla eskiye dayal dostluklar olan, smail Saib Sencer Bey tavsiye etmitir . Almanyadan 1939 ylnda iki bavuldan baka bir ey almadan alelacele Trkiyeye dnmek iin trenle yola karlar. Dnerken ok zorluk ekerler. stanbula bu ekilde meakkatli gelmeleri ayn zamanda baba-kz iin zor ve g gnlerin de balangc olur. Necati Lugal, Beyazt Umumi Ktphanesi Mdr ve stanbul Ktphaneleri Birinci Grup efi olarak vazifesine balar. Ktphanelerimizdeki yazmalarn ve dier eserlerin korunmas konusunda Dr. W. Gottschalk, Prof. Ritter, Fethi Ethem Karatayn da aralarnda bulunduu komisyona ye olarak katlr. Ayasofya Ktphanesindeki eserleri inceler ve durumu Mill Eitim Bakanlna sunar . Necati Lugal Almanyada geen hizmet sresi ve Trkiyedeki eski hizmetleri nazar- dikkate alnmadndan, niversiteden yeni mezun olmu bir memurun ie giri maa ile greve balamtr. Kz Mihini amlca Kz Lisesinde yatl okutmaktadr. Birka ay formaliteler nedeniyle maa alamamtr. Maddi problemleri amak iin geceleri eviri yapmakta, gndzleri de ktphanedeki grevini ifa etmektedir. Kadkyde kule gibi uzun ince bir binann drdnc katnda kalmaktadrlar. Ylbana yakn ok souk bir k gn zelzele olur. Herkes can havliyle dar koar. Necati Lugalin de kapsn
9 10

alarlar, fakat o dar kmaz ve evinde eviri yapmaya devam eder. Nihayet onun bu skntl halini dnemin Milli Eitim Bakan renir ve kendisine stanbulda bir ortaokulda ek olarak Trke retmenlii grevi verilir. Bylece eli biraz rahatlar. lahiyat, edebiyat ve filoloji tahsil etmi, Arapa, Farsa, Almanca, Franszca ve ngilizce bilmektedir. Bu dillerden ilk nn edebiyatlarna da iyice vakftr. Urduca ve Afganca gibi dier ark dillerinden de anlamaktadr. Saysz renciler yetitirmi ve Trk kltrn yabanc lkelerde byk bir muvaffakiyetle temsil etmitir. Fakat birok ilim adam gibi o da maddi skntlar iinde hayatna devam etmitir. Buna ramen halinden ikayet etmeyen ve Allaha kreden bir kii olarak tannan Necati Lugal 1 ubat 1943 tarihinde Ankara niversitesi Dil ve Tarih Corafya Fakltesi arkiyat Enstits profesrlne tayin edilir. Yabanc lkelerdeki hizmeti bareme dahil edilmez, bu sebeple doentleri kendisinden fazla maa alrlar. Ankara niversitesi Dil ve Tarih Corafya Fakltesinde birok ilim adam yetitiren Necati Lugal iyi bir medrese renimi grm, srekli okuyan, tevazusu ve sade yaayyla dikkati eken bir ilim adam idi. Mesaisini, Trk tarihi ve slam kltrne ait eserlerin Trkeye tercme edilmesine harcamt. slam kltrne hakkyla vakf olan, bu kltrn son byk mmessillerinden Necati Lugal, edebi metinleri anlamakta fevkalade bir tecrbe, bilgi ve kabiliyete sahipti. En hretli Avrupa msterikleri de dhil olmak zere, eski metinlerdeki g ksmlarn zmlenmesinde daima kendisine bavurulurdu. Bu hususta 1915 ylnda iki yl kadar Farsa ve edebiyat dersleri alan rencisi Ord. Prof. Sheyl nver yle der: Bir gn Kprl Ktphanesinde Fazl Ahmed Paa ksmnda No. 786'da bo bir yerde Hallac Mansur'un Arapa bir beytini, bir ktasyla bir manzumesini buldum. Dikkatle bir kda yazp tercmesi iin Ord. Prof. .

mmkn olanlarn hepsini bana havale eder, benim hazrlamam isterdi. Derslerine tam vaktinde gelir. Hi ihmal gstermezdi. Birka talebe bulsa bile derse devam ederdi. alkan ve anlayl talebe grnce ok memnun olur, onun kabiliyeti nispetinde, daha teferruatl, daha derin meselelerden sz aard. Buna mukabil almayan, almad iin anlamayan kimselere kzar, sert davranrd. Onlar hakknda el-Mtenebbinin, En byk musibetlerden biri de, yanl yolunda srar edip, halini dzeltmeyen bir kimseye nasihat verip azarlamak ve anlamayan kimseye bo yere hitab edip durmaktr manasna gelen Arapa beyti sylerdi . Necati Lugal, 1949 ylnda Ankara niversitesi lahiyat Fakltesinin kurulmasnda rol oynamtr. Balangta fakltenin retim kadrosunda fahri olarak grev alm ve Arapa Farsa hocal yapmtr . Prof. Necati Lugal 1952 ylnda ya haddi sebebiyle Ankara niversitesi Dil ve Tarih Corafya Fakltesi arkiyat Enstits Prof. Dr. Franz Taeschnerden, Beyazt Ktphanesi Mdr Prof. Necati Lugale profesrlnde iken emekliye ayrlr. gnderilen 26 Nisan 1942 tarihli bir mektup. Taeschner mektubunda zetle, Henz alabilir durumda bulunduunProf. Lgalin, cami hakknda gnderdii makaleye teekkr ediyor, medrese ile ilgili ve bu gibi dier makalelerini de beklediini bildiriyor dan kendisine nerilen Diyanet leri Da14 15

20

BDK Nisan 2010

Nisan 2010 BDK

21

[Biyografi]
nma ve nceleme Kurulu yeliini kabul etmez (1953). Necati Lugal, 19561959 yllarnda ara ara Bonn ve Frankfurt niversitelerinde misafir profesr olarak bulunmu, Alman arkiyat limlerinin ilm almalarna katlmtr. Alman Aratrma Kurumu'nun (Deutsche Forschungsgesellschaft) Almanyada bulunan, Dou dillerinde yazlm yazmalarn kataloglanmas projesinin (VOHD) Bonn ve Frankfurt niversitesi'ne den Arapa-Farsa yazmalarnn kataloglanmas almalarnda da bulunmutur. Berlinde 1917 ylnda talebesi olan Seyfullah Beyle Ankarada tekrar karlarlar ve ailece dostluklar ilerler. Bykeli Seyfullah Bey ile ressam ve sanat tarihi uzman olan ei Dr. Emel Esin, stanbuldaki ikametgahlar olan Sadullah Paa yalsnda yazlar Necati Lugali misafir ederek, birlikte vakit geirirler. Emel Esin o gnleri yle anlatmaktadr: Necati Bey dalara trmanma severdi. "Ykselirsek belki biraz ruhanleiriz" derdi. 1947 senesinde, yal ok harb vaziyette idi. Yabani otlar ve sarmaklar baheyi sarm, asrdde aalara trmanmt. Divanhanenin kubbesi ykkt ve gkyz seyredilirdi. Geceleri bu kubbe altnda, mum nda oturur Mesnevi okurduk. Boaziinde yaya gezerdik. Kandilli'ye, skdar'a, akal Tepesi'ne yrrdk. Necati Bey'in bu semtlerde ocukluk hatralar vard. Rast geldiimiz emelerin suyundan ierdi. amlca'y ve orann suyunu severdi. Gerek skdar'da, gerek stanbul'da ktphanelere gider, gzel cildlerin varaklarndaki metinler zerinde alrdk. Sahaflarda Necati Bey'in arkada kitap smail (Dilmen) Bey'e giderdik. Camileri, trbeleri ziyaret eder, kitabeleri okurduk. 1962de bir yaz daha beraber engelkynde geirmek myesser oldu. NeNECAT LUGALN METN YAYINLARI VE EVRLER: 1- Sehi Beys Tezkere / Sehi Bey; eviren Osman Reer - Necati Lugal.Tbingen, 1942. 2- Ahbrd-Devletis-Selukiyye / Ebul-Hasan Sadreddin Ali b. Nas b. Ali Hseyni; eviren Necati Lugal.Ankara: Trk Tarih Kurumu, 1943. 3- Des Trkischen Dichters Fuzuli : Poem Layla-Megnun und die gereimte ErzhlungBenk Bade (Hai und Wien)/ Mehmed b. Sleyman Fuzuli; eviren Osman Reer, Necati Lugal.stanbul, 1943. 4- ehname / Ebl-Kasm Mansur b. Ali el-Firdevsi etTusi Firdevsi; eviren Necati Lugal, dzelten Kenan Akyz. Ankara: Milli Eitim Bakanl, 1945. 4c. 5- Zafername / Nizameddin ami; eviren Necati Lugal.Ankara: Trk Tarih Kurumu, 1949. 6- Karahanllar veAnadolu Seluklular / Mneccimba Ahmed bin Ltfullah; eviren Necati Lugal. stanbul: Trkiye Basmevi,1950. 7- Latifis Tezkere / Latif; eviren Osman Reer, Necati Lugal.Tbingen, 1950. 8- Eb Nasr il-Frbinin Hal zerine makalesi =Farabis article on vacuum = Risaletu li Ebi Nasril-Farabi fil-hala / Ebu Nasr Muallim-i Sani Muhammed b. Tarhan Farabi; tahkik eden Necati Lugal, Aydn Sayl.Ankara: Trk Tarih Kurumu, 1951. 9- Farabinin tabiat ilminin kkleri hakknda yksek makaleler kitab / hazrlayan ve tercme eden Necati Lugal, Aydn Sayl, Belleten XV / 57 (1951), s. 81122. 10- Ftih devrine ait Mneat Mecmuas = Mecmua-i mneat- mteallik bi devre-i Sultan Muhammed Fatih / yaynlayan Necati Lugal-Adnan Sadk Erzi.stanbul: stanbul Fethi Dernei, 1956. 11- Mneat / Tacizade Sadi elebi ; yaynlayan Adnan Sadk Erzi, Necati Lugal. stanbul: stanbul Fethi Dernei, 1956.
1 2

cati Bey benim yazmaa altm Mekke ve Medineyi tashih ediyor, Arapa metinleri bana anlatyordu. bn Saadi okuyorduk. Peygamberin lmnn veciz sahifelerini okurken gzleri doldu ve Ben hayatm ziyan etmiim. bn Saadiyi terceme etmeli idim dedi . Prof. Necati Lugal, niversite ve muhtelif yerlerdeki hocalnn yannda belli zamanlarda tekil edilen ehli vukuf (bilirkii) heyetlerinde de bulunmutur ve bu heyetlerin verdii raporlarn hazrlanmasnda grev almtr. Bilirkii heyetlerinin grlerinin alnmas gereken olaylarda bu heyete mracaat eden kurumlar, karar vermede heyetin verdii raporlar gz nnde bulundurmulardr. Necati Lugal, 1959'da Trk Tarih Kurumu Ktphanesinde Dou dilleri ve edebiyatlar eserlerinin tasnif almalarnda uzmanlk yapar. 27 Mays 1960 tarihinde yeniden hazrlanan niversiteler Kanunu ile ya haddi kaldrldndan, Ankara niversitesi lahiyat Fakltesi Klasik Trke Dini Metinler Krss hocal grevine atanr (1960).
16

12- Fatih Sultan Mehmedin muhtelif seferlerine ait fetih-nmeler / yaynlayan Necati Lugal, Adnan Sadk Erzi. stanbul Enstits Dergisi, II (1956) s. 169184; ayn dergi III (1957), s. 177192. 13- el-Evamirl-alaiyyetil-umuril-alaiyye / Nasrddin Hseyin b. Muhammed b. Ali er-Rugadi bn Bibi; nr. Adnan Sadk Erzi, Necati Lugal.Ankara: Ankara niversitesi lahiyat Fakltesi, 1957. 14- Kitab- Diyarbekriyye : Akkoyunlular tarihi / Ebu Bekr-i Tihrani; nereden Faruk Smer, Necati Lugal. Ankara: Trk Tarih Kurumu, 1962. 2c. 15- Devletah tezkiresi = Tezkiret-uara / Devletah b. Bahtial Semerkandi Devletah; eviren Necati Lugal.Ankara: Milli Eitim Bakanl, 1963. 2c. 16- Der Persische Text von Fuzulis Maraz u shhat / Mehmed b. Sleyman Fuzuli; yaynlayan Osman Reer, Necati Lugal.-Osnabrck: Biblio Verlag, 1979.( Benk Badenin eki) 17- ehname / Ebl-Kasm Mansur b. Ali el-Firdevsi etTusi Firdevsi; eviren Necati Lugal, yayna hazrlayan Serap Tuba Yurteser. stanbul: Kabalc, 2009. Bunlarn dnda shak b. Muradtan Hulasatt-tb (Mntehab- ifa-i Tb) Otto Spies ve Necati Lugal tarafndan nere hazrlanmtr. Muhammed b. Hseyin elBeyhakinin Tarih-i Beyhaki, Mealinin Hnkr-name, Muhammed Nazmn Gazneli Sultan Mahmudun hayat ve zaman, Hseyin Kulnn Azerbaycan ve rann milli birlii, Gerdizinin Zeynl-ahbar ve Ali b. Mluk el-Mninin Zafername adl eserlerini tercme etmi olup bu eserler Trk Tarih Kurumu Arivinde bulunmaktadr. Hamburg niversitesinde grevli olduu srada Der Islam dergisinde sahasyla ilgili yeni kitaplarn tantmlarn yapmtr.

Bu grevde iken 23 Mart 1964 tarihinde vefat eder . Prof. Necati Lugal, ilim dnyas ve dostlar iin yeri doldurulamayacak byk bir kayp olmutur.
17

Ktphaneci, Trkiye Diyanet Vakf SAM. Doum tarihi, Necati Lugalin kendi elyazs ile olan hal tercmesinde 1882, Almanyaya davet mektuplarnda 10 Nisan 1879, pasaportunda 2 Nisan 1881, A.. lahiyat Fakltesi hviyet czdannda ise 1882 ve 1883 olarak gemektedir. 3 Faruk Smer, Hocamzn Hayat ve Eserleri, Necati Lugal Armaan, Ankara: TTK, 1968, s. XIII. 4 Mihin Lugal, Lugal, Necati, TDV slam Ansiklopedisi, c. 27, s.218. 5 Mjgan Cunbur, Prof. Necati Lugali Kaybettik, Trk Ktphaneciler Dernei Blteni, c. XIII, say 3-4 (Ankara 1964), s. 45-46. 6 Necati Lugalin kendi elyazs ile olan hal tercmesine gre, Darlmuallimin (24.03.1321), Mercan dadisi (04.09.1323), Darlmualliminin l ksm (12.06.1324), Alyans zralik Mektebi (11.05.1325), Soukeme Asker Rtiyesi (15.05.1325), stanbul Sultanisi (01.11.1325 nakil; 11.02.1327 tayin), Darafaka (23.03.1330 ve 10.09.1332) ve Kuleli dadisinde (09.04.1331) hocalk yapmtr. 7 M. kr Akkaya ,Necati Hsn Lugalin Arkasndan, Necati Lugal Armaan, Ankara: TTK, 1968, s. 29. 8 brahim Agah ubuku, Prof. Necati Lugal ve Eserleri, A.. lahiyat Fakltesi Dergisi, c. 12 (Ankara 1964), s. 130. 9 Mjgan Cunbur, a.g.m., s. 45. 10 Mjgan Cunbur, a.g.m., s. 45-46. 11 Sheyl nver, Hocam Necati Beyden Profesr Necati Lugale, Necati Lugal Armaan, Ankara: TTK, 1968, s. 80. 12 brahim Agah ubuku, a.g.m., s. 131. 13 Abdulkerim Abdulkadirolu, Hocam Necati Lugalin Hatrasna, Milli Eitim, say 85 (Mays 1989), s. 69. 14 Esad Coan, Hocam Necati Lugal, Necati Lugal Armaan, Ankara: TTK, 1968, s. 43-44. 15 brahim Agah ubuku, a.g.m., s. 131. 16 Emel Esin, Prof. Necati Lugal Hakknda Hatralar, Necati Lugal Armaan, Ankara: TTK, 1968, s. 52- 54 17 Faruk Smer, a.g.m., s. XIV.

22

BDK Nisan 2010

Nisan 2010 BDK

23

[Rportaj]

BDK

Duayen Ktphaneci Nimet Bayraktar

BDK: Nimet Bayraktar kimdir? Ksaca bahseder misiniz? Nimet Bayraktar: Kastamonunun Karadeniz sahilinde irin ve tarihi ilesi neboluda 1924 ylnda dodum. lk ve ortaokulu neboluda, Liseyi stanbul da nn kz Lisesinde okudum. Yksek tahsilimi, stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Blmnde yaptm. Faklteden 1950 ylnda mezun olduktan sonra retmenlik iin tayin beklerken baz ilkokullarda vekil retmenlik yaptm. O srada ktphane memurluu iin alan imtihan kazanarak 24 Mart 1952de skdarda Hac Selim Aa Ktphanesinde greve baladm. Bu ktphaneye ilk gittiim gn raftan bir Osmanlca kitap karlarak, okuyup okuyamayacam kontrol edilmi ve maallah dediklerinde de bu imtihan da kazandm anlalmt. 22 Ekim 1954te Sleymaniye Ktphanesinde greve baladm. 1956da Sleymaniye Ktphanesinde mdr muavini oldum. 1958 ylnda meslektam Nail Bayraktarla evlendim. Nail Beyle mesleki bilgi ve grgmz arttrmak zere yurtdna gitmek hususunda yaptmz bavuru Ba-

kanlka kabul edildi ve 196162 yllarnda ngiltereye gnderildik. Eim Nail beyin Ktphaneler Genel Mdr Yardmclna atanmasyla Ankaraya gitmek icap etti ve 28 Eyll 1973 Tarihinde Ankara l Halk Ktphanesinde mdr olarak greve baladm. Hayatta her eyin bir sonu olduu gibi belki de mesleimizin son yllarnda Ankara-stanbul arasnda gidipgeliler, evimizin ailemizin stanbulda oluu sebebiyle ktphanelerdeki almama 16 Nisan 1975 tarihinde kendi isteimle emekli olarak son verdim. Tabi emekli olduktan sonrada almay brakmadk, mesleki yazlarla ve aratrmalarla almalarm srdrdm/srdryorum. BDK: Yaadmz hzl teknolojik gelimeler sizce ktphanecilii nasl etkiledi? NB: Teknolojik gelimeler ktphanelerden yararlanmay kolaylatrd gibi, ktphanelerinde bu gelimeleri takip etme zorunluluu beraberinde geldi. BDK: Muzaffer Gkman le birlikte altnz. Bize Muzaffer Gkman anlatr msnz? NB: Mesleimin ancak iki yla yakn ksa bir sresinde

de olsa Muzaffer Gkmann muavini olarak almak imknn elde ettiim iin kendimi bahtiyar addediyorum. Mesleki bilgisi yannda idarecilii, devlet malnn korunmasndaki hassasiyeti, alma saatlerinin iyi deerlendirilmesi gibi hususlardaki titizlii bence dikkate alnacak vasflar idi. u iki olay bu zelliine gzel bir rnektir: Gece bekisine ait el feneri masasnn stnde, iindeki pilleri karlm yannda duruyor vaziyette olurdu. Bylece pillerin daha uzun mrl olmasn salard. Bakanlka ktphanelerde grevli personelin mesleki bilgilerini arttrmak iin dzenlenen bir kursta derse girince bir kitap paketinin nasl alacan sormutu, gayesi paketin ipinin ve kadnn koparp yrtlmadan almas ve bylece tekrar kullanlmasn salamakt. BDK: Gen ktphanecilere neler sylemek istersiniz? NB: Mesleki yaynlar takip ederek bilgilerini yenileyip arttrmalarn, Osmanlcay bilmiyorlarsa muhakkak renmelerini, mesleklerinde ykselmek iin gayret gstermelerini, ynetici iseler, mesai arkadalarna rnek ve onlarn yetimelerine yardmc olmalarn tavsiye ederim. BDK: Bize zaman ayrdnz iin ok teekkr ederiz.
Nisan 2010 BDK

24

BDK Nisan 2010

25

[nceleme]

Annesi Hasankalenin Knd kynden eyholu diye tannan Mahmut kz erife Hanife Hatun olmas mnasebetiyle, anne tarafndan Hz. Peygamber soyundandr. Erzurumlu diye anlmasnn sebebi, babas Dervi Osman Haseninin Hasankaleden Erzuruma yerlemi olmasdr.

defa hacca giden brahim Hakk, ilk haccn 1738, ikinci haccn 1764 ve nc haccn da 1768 ylnda yerine getirir. Birinci haccndan sonra stanbula gelir. Bu seyahat, Sultan I. Mahmut dnemine rastlar. Bu seyahatten haberdar olan Sultan I. Mahmut, brahim Hakky saraya davet ederek kendisiyle grr. brahim Hakknn saraydaki Ktphane-i Hmayunda grd kymetli nemli eserleri okuyup, inceleyerek yeterli derecede istifade etmi olduu ve olaca tabidir. stanbul seyahati ilim ve irfannn genilemesine sebep olmutur. stanbulda kald mddete dnemin ilim erbabyla almalar ve aratrmalar yapar. Eserlerinin ounu 1752 ylndan sonra yazmtr. brahim Hakk stanbuldan dndkten sonra Erzurumda fazla beklememi Hasankaleye ekilmitir. Birka yldr hazrlamakla megul olduu Marifetnameyi 1757 Austos ortalarnda bitirmitir. Grd her maddi ve manevi olay ilim konusu yapan filozof zihniyetli bir insandr. Eserlerinde gzlem ve belgeye dayal olmayan bir bilgi grmek mmkn deildir. Onu zaman zaman bir fen adam, bir astronom, bir matematiki, bir corafyac, bir jeolog, bir biyolog, bir sosyolog,
Nisan 2010 BDK

Erzurumlu brahim Hakk ve Muhteem Eseri Marifetname

Erol ATMACA / Ktphaneci BDK

ERZURUMLU BRAHM HAKKININ HAYATI

18 Mays 1703te Erzurum, Hasankalede dnyaya geldi. Dedesi Dursun Mahmudolu Molla Bekir olup, babas Dervi Osman Hasenidir. Annesi Hasankalenin Knd kynden eyholu diye tannan Mahmut kz erife Hanife Hatun olmas mnasebetiyle, anne tarafndan Hz. Peygamber soyundandr. Erzurumlu diye anlmasnn sebebi, babas Dervi Osman Haseninin Hasankaleden Erzuruma yerlemi olmasdr. Dervi Osman Haseni, 1710 ylnda Siirtin Tillo kynde ikamet eden eyh smail Fakirullahn yanna gider ve tekkesinde kalarak bu limin mridi olur. Dervi Osman Haseni burada 1719da lr. Dokuz yana kadar amcalarnn yannda kalan brahim Hakk, babasnn Tilloya gidiinden bir yl sonra, amcas Molla Ali ile birlikte Tilloya giderek, babas gibi eyh smail Fakirullahn mridi olur. lmne kadar eyh smail Fakirullahn yannda kalr. Bu srede eyhinin ilim ve irfanndan en iyi ekilde istifade eder. lim ve manevi olgunluunun en yksek seviyesine ular. 1757 ylnda vefat eden eyh smail Fakirullahn yerine geer. Otuz yanda ilk evliliini, bunu takiben ikinci, nc ve drdnc evliliklerini yapar. Drdnc einin de vefat zerine eyh smail Fakirullahn byk olu eyh Abdlkadir-i Saninin kz ile evlenir.

18. yzyl ilim adam Erzurumlu

brahim Hakk da ilim dnyasnda derin izler brakm, yazm olduu Marifetname ile ilim dnyasna mthi bir katkda bulunmutur. Marifetname, iinde birok konuyu barndran ve birok eye k tutan ansiklopedi niteliinde esiz bir eserdir.

ERZURUMLU BRAHM HAKKI VE MUHTEEM ESER MARFETNAME

yle ilim adamlar ve yle eserleri vardr ki; bu ilim adamlar ve eserleri dnya ilim tarihinde derin izler brakr ve bu izler daha sonraki ilim adamlar ve aratrmaclara nemli bir rehber tekil eder. Birok ilim dal ile megul olmu olan 18. yzyl ilim adam Erzurumlu brahim Hakk da ilim dnyasnda derin izler brakm, yazm olduu Marifetname ile ilim dnyasna mthi bir katkda bulunmutur. Marifetname, iinde birok konuyu barndran ve birok eye k tutan ansiklopedi niteliinde esiz bir eserdir. Bundan dolay Erzurumlu brahim Hakknn hayat ve yazm olduu bu kymetli eser dikkate ayan bir konudur.

26

BDK Nisan 2010

27

[nceleme]

bir psikolog, bir filolog ve bir filozof kimliiyle grmek mmkndr. Eserlerinin hemen hepsinde z ve ilham kayna olarak ilahi kitaplar, mukaddes inanlar ile manevi bilgiler yer alr. Eserlerinin ounu Trke, geri kalanlarn Arapa ve Farsa olarak yazmtr. Yazd eser says ile ilgili muhtelif kaynaklarda birbirini tutmayan rakamlar verilmitir. Baz kaynaklara gre 15, baz kaynak ve aratrmalara gre de 32, 39 ve 54 olarak gsterilmitir. Bu durum muhtelif nedenlere dayandrlr. Bu durumun nedenlerinden biri, eserlerindeki baz blmlerin sonralar ayr ayr kitap veya risale halinde yazlmas veya nceleri risale halinde yazd eserlerini genileterek yeniden yazmas; dier bir neden de eserlerinin bir ksmnn zamann ihmal ve nisyan sonucu yeni yeni ortaya km olmasdr. Erzurumlu brahim Hakk, 22 Haziran 1780de vefat etmitir. eyhi smail Fakirullahn defnolduu trbede, onun ayaklar ucunda gmldr.

fizik, ahlak, tasavvuf, psikoloji, sosyoloji ilimlerini sistematik bir biimde ele alr. Konularn yazlmasnn esas amac; eyay, olaylar ve bunlar vastasyla, insann kendi benliinde Allah duygusunu belirtmeye yneliktir. Fikir ve kalbe hitap eden, ikrar ve iman alayan, zaman iin olduu kadar, bugn dahi ok nemli hayati bilgilerle dolu bir eserdir. Son ksmlarda grlen kfyetname balkl blmde; bugnk psikoloji, sosyoloji, kriminoloji ve adli tp ilimlerinin temellerini oluturan bilgilerin, zamanmzdan iki yz elli yl kadar nce brahim Hakk tarafndan ortaya konduu grlr.

MARFETNAME
brahim Hakknn en nemli eseri olup, brahim Hakk adn, Trk-slam dnyasnn dnda da cihan saran bir mevkie karan ve zamanna kadar benzeri az grlen bir bilgi hazinesidir. Olu Ahmed Naim adna Erzurumda 1757 ylnda Trke olarak yazlm olan bu eserin pek ok ktphanede Trke, Arapa, Farsa ve Franszca basklarn grmek mmkndr. Konu olarak; astronomi, matematik, biyoloji, tp, jeoloji, corafya gibi mspet ilimlerin birok konularyla; felsefe meta-

MAR FETNAME brahim Hakknn en nemli eseri olup, brahim Hakk adn, Trk- slam dnyasnn dnda da cihan saran bir mevkie karan ve zamanna kadar benzeri az grlen bir bilgi hazinesidir

Marifetname iin, zamanna kadar bilinen bilgileri sistematik olarak rntgen akl iinde ifade eden bir ansiklopedi, her konudan bahsettii iin bir ilim mecmuas, ilim ve kltr tarihinde manevi ilimler ile mspet ilimleri badatran eiz bir eser demek yerindedir. brahim Hakknn yaad yzyl insanln eitim, bilim, kltr ve devrim tarihinde en byk gelime ve atlmlara giritii adr. O yzyl bilimlerin blnerek ve birbirinden karak dalland bir dnem olduundan Marifetnamenin bir gei dneminin rn olduu dnlebilir. brahim Hakk, ann bilimlerine hem btn olarak hem de ayrntlar ile hakimdir. Eser, dzenlenmesine baklrsa, i ie daireler izip en dtakinden en itekine doru bunlarn aklanmas yntemi ile oluturulmutur. En dtaki dairede insan epeevre saran evren incelenir. Bunu insan bedeninin

ele alnmas izler. Merkeze yaklatka bak mikro plana ynelmekte insann eitli zellikleri, yetenek ve dereceleri zerinde durulmaktadr. brahim hakk, bir rnek olarak kendi eyhi Fakirullah smail Tillovinin davran ve zelliklerini de anlatmaktadr. Bu dairelerin, merkeze en yakn yerinde peygamber, merkezinde ise Mevlnn zatnn tevhidi bulunmaktadr. Yaratltaki ayrntlar tanmann yaratcy iyice tanmak iin bir vesile olduu ve bilimin ancak bu dorultuda faydal olabilecei kitapta eitli vesilelerle belirtilmektedir. Yazar, yer yer iirler ve nazm paralar koyarak verdii bilgilerin kuru akla hizmet etmesine mani olmu, gnle ve hikmete giden yolun kapsn daima ak tutmutur. Marifetname bir mukaddime, fen ve bir hatimeden olumakta. Bu blmler de, kendi ilerinde bab, fasl ve nevilere ayrlmtr. Kitabn Mukaddimesi: Tamamen dinseldir. Konuyu Kuran ve hadislerden almtr. Kuran ayetleri ve peygamber hadislerinin bildirdii ekilde itimat ve itikat olunacak dini hususlara ve kesinlikle ihtiya olan slam bilginlerinin grlerine gre; Arn yaratlnn tertibini, Krs, Cennetleri, gkleri, yerleri, deNisan 2010 BDK

28

BDK Nisan 2010

29

[nceleme]

nizleri, klar, kyamet alametlerini, kyametin hal ve durumlarn, dnyann harap oluunu ve yok oluunu, Rahmana kavuma leminin (Ahiretin) ebediliini drt blmle aklar. Fenn-i Evvel: Yzeyleriyle kinatn aynas olan lemlerin yaratl tertibini; dnyann arazlarnn ve cevherlerinin mahiyet ve durumunu; zlerin ve eyann ekil ve durumlarn; esaslar ve cisimler leminin grnt ve hikmetini; canllarn, bileiklerin ve unsurlarn bozuum ve oluumunu, hakimane babla belirtir ve beyan eder. Allahn varln, birliini anlattktan sonra yaln ve bileik cisimleri, madenleri, bitkileri ve nihayet insan anlatr. Daha sonra, aritmetik, geometri, astronomi ve takvim konular yer alr. Corafyaya ait blmnde 200den fazla ilin hangi enlem ve boylamda olduunu gsteren bir liste yapmtr. Okyanuslar, anakaralar, ekvator, dnenceler, kutuplar, paraleller, meridyenler, iklimler, Kolombun Amerikay kefi, Magellann yeryuvarlan batanbaa dolamas gibi corafya anlar, denizde kabarma ve inme olaylar, ay, yer depremi ve saire bu ksmn belli bal konularndandr. Eski astronomiye de yer vermi, yeni astronomiye geerken hibir ada yerin dndne inananlar eksik olmamtr, demitir. Yeni astronominin kanunlar kolay ve derli topludur bal altnda gnei, gezegenleri, bunlarn ve ardalarnn devinmelerini, yeryuvarlan ve bunun ekseniyle yrngesi etrafnda dnmesini, ekseninin eikliini ve sonularn, ksacas zamanna kadar aklanm olan astronomik bilgiyi hemen hemen noksansz kaydetmitir. Fenn-i Evvelin sonlarnda madenler ve olumalar, bitkiler, hayvanlar, be duygu, akln yetenekleri gibi konular yer alr.

Fenn-i Sani: Bedenlerin aynas olan anatomi ilmi; cisim ve cann hrriyetini, hayvani ve bitkisel hisleri ve gleri, bedene ilikin olan insani ruhu ve geici olan ruhun baz durumlarn be bahisle hakimane ifade eder. Cihann insan efkatli bir ana gibi terbiye ettiini ve beslediini syledikten sonra asl konuya geerek beden yapsn, kaslar, kemikleri, i ve d organlar, sinir sistemini, damarlar, kan dolamn, sindirmi ve organlarn, eklemleri, hareket vs. uzun uzun ifade etmitir. nsan bedenini estetik bakmdan da incelemi araya beyitler sktrm-

tr. Fenn-i Saninin sonunda ruhla, salkla, besinlerle ve lmle ilgili geni bilgiler yer alr. Fenn-i Salis: Dinsel, lahi ve felsefidir. Kalpler aynas olup itikat, iman ve namaz dzeltmek iin konulan adap ve erkan; dnya lezzetlerini sevmeyi terki; kalbe ynelmeyi; gnl ve ruhun hakikatini bilmenin Yaratcnn yolunun artlar olduunu, yemeyi, uykuyu ve kelam azaltmay; uzleti tercih, zikre devam ve dnmenin irfan yolunun rknleri olduunu; Allaha tevekkl, belada sabr

ve kazaya rzann insann ruh makamlarnn esaslar olduunu; Allah tanma en yce istek, Allah sevgisi en ksa maksat, velilerin hikmetinin manann z ve velilerin avamdan stn olduunu; nsiyeti isteyen, huzuru dinleyen, nefsin yeri makamn geip, kudds olan Hazreti Allaha yaknl ne yaknlk ile ulatn; ondan irfana kabiliyetli olan dostlarn ne yol ile terbiye kldn be bahisle kitap ve snnete uygun ve icma-i mmete uygun olarak aklar. Kitabn Hatimesi: Bu ksma trebilim de denilebilir. Allah dostu ve zamann halk ile sohbeti; akraba, ana-baba ve kardelere rabeti; elere, ocuklara ve hizmetilere ahbapl, cahiller, arifler ve komularna muaereti; fakirlere yedirme ve misafirlere ikram; havas ve avam ile muameleleri; sevgi ve ahbapla sebep olan ltuf ve ihsan; her bir dostluk ve ahbapla mahsus olan adap ve erkan; yedi azann afetleri ile bedenlerin afetlerini; fakirlik, zenginlik, aklda tutma ve unutmay ve btn bunlar insana kolay eden Allahn birliini drt blm ile aklar. KAYNAKA Binark, smet ve Nejat Seferciolu. Erzurumlu brhim Hakk Bibliyografyas. Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar, 1977 Gker, Ltfi. Erzurumlu brahim Hakk ve Marifetnme. Diyanet Dergisi. Diyanet leri Bakanl Yaynlar, MartNisan 1978 Irmak, Ord. Prof. Dr. Sadi, Prof. Dr. Abdlkadir Karahan, Eitimci M. Rauf nan, Dr. Kasm Khrevi, air Bekir Stk Erdoan. 192. lm Yldnmnde Erzurumlu brahim Hakk. stanbul: Do. Dr. Hayrnnisa avuolu, 1974 brahimhakkolu, Mesih. Erzurumlu brahim Hakk. stanbul, 1973 Marifetname. Sad. Durali Ylmaz, Hsn Kl (1310 tarihli Matbaa-y Amire basksndan tasarrufsuz, eksiksiz ve ilavesiz tam metin). stanbul: Temel Yaynlar, 1981 Marifetname. Yneliler. Aylk Sanat ve Kltr Dergisi. 10 Ocak 1982 Revnakolu, Cemleddn Server. Erzurumlu brhim Hakk ve Marifetnmesi. stanbul: Erzurum Tarihini Aratrma ve Tantma Dernei Yaynlarndan, 1961

30

BDK Nisan 2010

Nisan 2010 BDK

31

[Aratrma]

Simkehane-i Amirenin Kurtarcs

Prof. Bedii Nuri ehsuvarolu

Ayten AN / Orhan Kemal l Halk Ktphanesi Mdr

urumlamann zayf olduu lkelerde kurulularn yaamas ve gelimesi ou kez kiilerle olmaktadr. Laleliden Kapalarya giden caddenin zerinde Beyazt meydanna gelmeden nce tarihi bir yap pek ok kiinin dikkatini ekmektedir sanyorum. Bu bina 14701475 yllar arasnda para basmak amac ile Darphane-i Amire adyla ina ettirilmitir. Yapld devrin sivil mimarisinin en gzel ve zarif rneklerinden biri olan bina, zaman iinde eitli yangn ve depremlerle harab olmutur. Uzun yllar kullanm d kalm 1707 ylnda Sultan III. Ahmedin ba kadn Ummetullah Hatun tarafndan sebil, eme ve mektep ilavesiyle yeniden Simkehane-i Amire olarak yaplandrlmtr. 1958 ylnda Beyazt-Aksaray yolunun geniletilmesi srasnda, binann giri cephesi olan kuzey kanad ne yazk ki yktrlmtr. Bakmszlk yznden harab hale gelen bina uzun yllar kullanlmamtr. Ta ki 1964de stanbul ehir Ktphanesini Kurma ve Yaatma Dernei kurulana kadar. Bu dernein kurulmas ile binann kaderi de deiir. Dernein kurucusu, pek ok sivil toplum oluumunun iinde bulunan ok ynl bir bilim ve kltr adam Prof. Dr. Bedii N. ehsuvaroludur. Aslnda bir tp doktoru olan ehsuvarolu, ihtisas alan olarak Tp Tarihini semi ve akademik kariyer almalarn bu konuda yo-

unlatrm ama sosyal sorumluluk balamnda pek ok oluumun iinde yer almtr. Simkehane-i Amire binasnn restorasyonu da bu almalarnn bir parasdr. ehsuvarolunun amac bu binay ve evresini bir kltr merkezi haline getirmektir. te bu amac gerekletirmek iin Onun nclnde bir dernek kurulur stanbul ehir Ktphanesini Kurma ve Yaatma Dernei Dernein kurucu yeleri zamann stanbulunda nemli grevler stlenmi kiilerden olumaktadr. Niyazi Ak stanbul Valisi, Prof. Dr. Bedii N. ehsuvarolu .. Tp Fakltesi Tp Tarihi Krss Profesr, Necdet Uur stanbul Belediye Bakan, Ord. Prof. Sdk Sami Onar .. Rektr, Ord. Prof. Ziyaeddin Fahri Fndkolu .. Gazetecilik Enstits Mdr, Ord. Prof. Ali Nihat Tarlan .. Ed. Fak. Profesr, Prof. Dr. Mustafa nan T naat Krss Profesr, Mithat Sertolu Babakanlk Ariv Genel Mdr, Aziz Berker Milli Eitim Bakanl Ktphaneler Genel Mdr, Nazmi aan Emniyet Genel Mdr, kr Akkaya Ankara Dil Tarih ve Corafya Fakltesi Alman Ed. Emekli retim yesi, Yk. Mim. Faruk Aker stanbul Belediyesi Koordinasyon Dairesi Mdr, Yk. Mim. Dr. Turgut Cansever stanbul Belediyesi planlama mdrl Y. Mimar, Muzaffer Gkman Beyazt Devlet Ktphanesi Mdr, Halit Dener Sleymaniye Ktphanesi Mdr, Nureddin Kalkandelen stanbul niversitesi Merkez Ktphanesi Mdr, ermin Emsen Millet Ktphanesi Mdr, Orhan Durusoy Belediye Ktphanesi ve Mzeler Mdr, Akn Tokmakolu Amerikan Ktphanesi Memuru, kr Gllolu,

stanbul niversitesi Ktphane Teknisyeni olup, dernein kurucu yeleridir. Dernein kurulu tarihi 1964tr, merkezi stanbul ve adresi Beyazt Ordu Caddesi tarihi Simkehane binasdr. Ama, stanbul ehir ktphanesinin kurulmasna ve kurulduktan sonra gelimesine yardm etmek, stanbulda bulunan ktphanelerin ve kltr kurulularnn hizmetlerinin gelitirilmesine yardmc olmak, ktphane ve kltr hizmetlerinde kullanlacak yeni binalar, amacna uygun yaynlar ve benzeri almalar yapmaktr. te yandan imkehane-i Amire binas stanbul Belediyesi tarafndan da otopark yaplmak istenmektedir. Bu nedenle Prof. Dr. Bedii Nuri ehsuvarolu stanbul Belediyesi ile bir mcadeleye girmek zorunda kalr. Yorucu bir savamdr bu, otopark m? Ktphane mi? Bu sorunun cevabnn verilecei Belediye Encmeni toplantsnn karar ok nemlidir. ehsuvarolunun ei ressam Leyla Hanmdan edinilen Bilgiye gre, toplantnn yaplaca gn, ehsuvarolu erkence kar evinden ve eine de o gnn kendisi iin ok nemli bir gn olduunu gece iyi uyuyamadn, verilecek karar nedeniyle heyecanl olduunu syler. Ve toplantnn yaplaca salonun kapsna erkenden gelir. Ne yazk ki encmen kararn renemez ehsuvarolu, yorgunluk ve heyecandan fenalap, hastaneye kaldrlrken vefat eder. Yl 1977dir. Kltre adanan bir mr ardnda bunca eser ve deerli alma brakarak vakitsizce sonlanmtr. Belediye Encmeninin karar imkehane-i Amire nin ktphane olarak kullanlmas ynnde kmtr. Leyla Hanm ei Bedii N. ehsuvarolu iin Bu bina uruna mrn verdi diyor, dorudur belki otopark dncesi ortaya atlmasayd bu duyarl yrek vaktinden nce durmayacakt. ehsuvarolu altm yanda, en verimli anda bu dnyadan ayrlmtr. Prof. Dr. Bedii Nuri ehsuvarolu kimdir? Daha baka neler yapmtr? Bu deerli bilim ve kltr adamnn yaam yks 1914de stanbulda doumu ile balar. Babas Dr. Yusuf Selami Bey, annesi eski turgay komutanlarndan Arif Beyin kz efika Nurinissa Hanmdr. lk ve

ortaokulu Kabata, Liseyi Kadky Lisesinde renim grerek bitirmitir. 1933 ylnda Tp Fakltesine girer, 1939 da mezun olur. rencilik yllarnda eitli okullarda retmenlik yapar. 1941 ylnda askerlik bitiminde Eskiehir stma mcadele bakanl ube hekimliine tayin olur. 1943te Tifs mcadele heyetinde grevlendirilerek stanbula gelir. Mcadelenin bitiminde hekim olarak eitli yerlerde alr, stanbul Salk Mdr Yardmcs iken, 1944-1945 senesinde tekrar askere alnr. 1947deki kolera salgn sralarnda ihdas edilen mcadele ekibinin efi olarak Msr ve Hicaza gider, 1948de Salk ve Sosyal Yardm Bakanl Mfettiliine tayin edilir. 1949da Rockefoller davetlisi olarak Amerikaya gider, 1950de stanbul Tp Fakltesinin stei zerine Bakanlktan stanbul niversitesine geer ve Tp Tarihi asistan olur. 1952de Leyla Pirigil ile evlenir. 1953te Uzmanlk Snavn vererek Tp Tarihi Uzman unvann alr. ehsuvarolu, ksa denebilecek yaam boyunca akademik kariyerinin yan sra birok yararl almalar yapmtr. Trk Tp Tarihi Kurumu, Fiziki ve Tabii limler Dernei, National Geographic Society ve L academie International d Histoire des Science yesi, L academia de la mediterran ee nin muhabir yesi olmutur. Kzlay ve Verem Sava Dernei gibi hayr kurumlarnda fiili olarak almalar yapmtr. ocuk Yuvalar Dernei adyla bir dernek kurmu ve uzun yllar ynetim kurulu yeliinde bulunmutur. Franszca ve ngilizce bilir, kiisel bir merak olarak amatr fotoraflk ile pul ve para koleksiyonlar yapmtr. lk yazs 1933 te Vakit gazetesinde yaynlantr. 1947den 1953 sonuna kadar gnlk gazetelerde ve eitli dergilerdeki yaynlar ile kitap saysnn toplam 226dr. Yazlar ve kitaplar hekimlik tarihi ve bilgileri konusunda arlkl olup, toplumsal sorunlarn pek ok eidinin dile getirildii aratrma sonularnn rndrler. eitli gnlk gazete ve sreli yaynlarda kan yaz balklarndan bazlar yledir; stanbulda 500 yllk Salk Hayatmz, Uzun mr, Kan Bankalar, timai Terbiye Buhran,Atatrk ve
Nisan 2010 BDK

32

BDK Nisan 2010

33

[Aratrma]
Fatih, Halk Dershaneleri, Tarihte Takvim, Takvim ve Folklor, smail Fenni Efendi, Balar Ktphanesi, lim Bakmndan Ahlak, Dou ve bat tefekkrnn bir telifisi; smail Fenni Erturul, Saatin Tarihesi, Eitim Tarihimiz, Tek Bir Dnya Devleti, Mnevver Yar Mnevver, Filozof Rza Tevfik, lim adam ve Cemiyet, Hekim amizade Mehmet Ataullah Efendi Eserleri ve Biyografisi, Farabi (870-950) A Great Turkish Mslim Philosophe, Dr. Akil Muhtar zden Bibliyografyas, ( gibi biyografi almalar) Hekim Vicdan, Besim mer Paa, stanbul Sevgisi, Salk Davamz, stanbulda lk Salk ve Sosyal Yardm Tesislerimiz, Veremin Barnamad Bir Vatan Kesi: Uluda, Okul ve Aile, Euthanasia. Rahat lm Ve Onu Salama, Fatih ve kurduu Salk Messeseleri, Gdalarmz ve Belediye Kontrol, Rejim ve Partiler Karsnda Memleketin Yarn, ehir, ehirli ve ehremaneti, brahim Paa Saray, lim Bakmndan Ahlak, Din ve Kltr, Msr Mektuplar, Milli Ktphane.v.b. Bu yaz balklarna bakldnda Bedii N. ehsuvarolunun nasl bir sosyal sorumluluk duygusu tad aka grlmektedir. O bir hekim ve bir tp tarihisi olarak kalmam pek ok sosyal sorunla ilgili dncelerini, nerilerini ve zm yollarn yazyla kalc hale getirmitir. zerinde durduu sorunlarn birou gncelliini korumakta ve zm beklemektedir. Kymet bilir vefakr bir aydndr ehsuvarolu, deerli birok kltr, bilim, sanat ve devlet adamnn biyografilerini kaleme almtr. Kurumlarn bulularn, bilimsel aratrmalarn ve tarihlerini yazmtr. ok ynl bir bilim adamdr, daha dorusu ehsuvarolunun bilim adamnn toplumsal sorumluluunu iselletiren bir durumu vardr. Bir lke iin en nemli olan eitim ve salk konular, almalarnn ana eksenini oluturmaktadr. Ktphanelerin ve Kltr Merkezlerinin halk eitiminde ne denli nemli kurulular olduklar yadsnamaz bir gerektir. te, ehsuvarolu stanbul ehir Ktphanesini Kurma ve Yaatma Derneini kurarken bu gereklerden yola karak stanbulda halk eitimine nemli bir katk salamay ama edinmitir. Ei, Leyla Hanmn naklettiine gre; ehsuvarolunun amac, Simkehane-i Amire binasna baz yaplar ekleyerek burasn, ktphane, sergi, konferans, sinema ve tiyatro salonlar ile eksiksiz bir kltr merkezi ve yan sra eitli konularda kurslarn dzenlendii bir eitim merkezi haline getirmektir. Ne yazk ki, bunlar gerekleemez. ehsuvarolunun 1977de vefatndan sonra binann restorasyonuna devam edilir ama derneke salanan imknlar yeterli olmaz. Kltr Bakanlndan salanan katk ile restorasyon almalar bir lde tamamlanr. Binann Ktphane olarak kullanlmaya balanmas ise 80li yllar bulur. stanbul ehir Ktphanesi ad ile bir ktphane kurulmaz. Fatihte Ali Emiri Efendinin kurduu Millet Ktphanesi binasnda 1962 ylndan itibaren faaliyet gsteren stanbul l Halk Ktphanesi bu binaya tanr ve 16 Kasm 1981 tarihinde hizmete alr. Yazma Eserler Millet Ktphanesinde kalm, l Halk Ktphanesi yeni yaynlarla desteklenmitir.Bugn her ya ve seviyeden insann kullanmna ak olan stanbul l Halk Ktphanesi bulunduu bu gzel mekn Prof. Dr. Bedii N. ehsuvaroluna borludur. Binann mlkiyeti Vakflar Genel Mdrlne aittir, Kltr ve Turizm Bakanl tarafndan kira giderleri karlanmaktadr. Bedii N. ehsuvarolunun vakitsiz vefat olmasayd bugn belki de Simkehane-i Amire Kltr ve Eitim Merkezi adyla hizmet verilen bir kurulu olabilirdi. lkemizde kiilerle yaayan kurum ve kurulularn geliimi ve ilevsellii ne yazk ki olmas gerektii gibi olamamaktadr. Bu gerein deimesi, hizmetin devamllnn esas, kurumlarn yazglarnn artlarla srp gitmesinin salanmas zellikle kltrel kurulular iin ayr bir nem tamaktadr. Prof. Dr. N. ehsuvaroluna ilim ve kltr hayatmza yapt katklarndan dolay kran ve minnet borcumuzu en azndan onu unutmamak ve unutturmamakla bir nebze olsun deyebilir miyiz? Bilmiyorum.

erafeddin Kocaman
1
947 ylnda Artvinin Yusufeli ilesinde, eitmen bir babann drdnc ocuu olarak dnyaya geldi. On rt aylkken annesini kaybetti. erafeddini anneannesi ve dedesi bytt. Sekiz yandayken ailesi ile birlikte Artvin merkeze tandlar. lk, orta ve liseyi Artvinde bitirdi. 1967 ylnda stanbul Kadky Mhendislik Fakltesi naat Blmne kaydolmutur. 1. snftan 2. snfa gemi, fakat kitap sevgisi ve eitmenlik ak onun bu faklteden ayrlmasna sebep olmutur. 1968 ylnda stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesinin Arap- Fars Filolojisine kaydolmutur.1975 ylnda mezun olmutur. Edebiyat Fakltesinde okurken yayn hayatna atlm, Ufuk ve Sabah gazetelerinde alm, hatta Ufuk gazetesinin Yaz leri Mdrl de yapmtr. 1973 ylnda memurluk hayatna Sleymaniye Ktphanesinde balamtr. Bu ktphanede seksiyon efliine kadar ykselmitir. 1979 ylnda yedek subay olarak askerlie gitmitir. Askerlik dn, Sleymaniye Ktphanesindeki grevine devam etmitir. Bu grevinden 1983 ylnda ayrlarak Osmanl Yaynevinde yayn hayatna kald yerden devam etmitir. 1990 ylnda Beyazt Devlet Ktphanesi Mdr Yardmcs grevi ile tekrar memuriyete geri dn yapmtr.1997de ktphaneye mdr olmutur. Hastal nedeniyle 2009 yl Mays aynda emekliye ayrlmtr. Evli ve iki kz babas olan erafeddin Kocamann drt tane torunu vardr. Beyin Tmr hastalna 21.12.2009 ylnda yenik derek Hakkn rahmetine kavumutur.

Unutmayacaz...

34

BDK Nisan 2010

Nisan 2010 BDK

35

[Yaz]

Bilgi a ve Derleme
rfan KAYA / stanbul Derleme Mdr V. 009 ylnda derleme mdrl tarafndan derleme kabul eden her ktphaneye: 18700 kitap 14440 dergi 10500 gazete derlenip derleme ktphanelerimize ulatrlmtr. ATATRK n 1934te zel ilgi gstererek lkemizin her alanda ada toplumlardan geri kalmayp onlardan ileri bir seviyede olmasn amalam o gnn artlarnda lkemizin bilgi hafzasn kuracak, gelecek nesillere aktarlmasn salayacak zel bir yasa karmtr. 1980li yllara kadar bu yasa amacna uygun olarak ilevini yerine getirmitir. Ancak baslan yayn says gn getikte katlanarak artm, buna bal olarak bu yaynlarn amacna uygun olarak derlenmesi, derlenen yaynlarn salkl bir ekilde derleme ktphanelerine ulatrlmas ve bu ktphanelerde teknik ilemlerinin bitirilip kullanclarn hizmetine sunulmasnda byk sorunlar ile karlalmtr. Bu ktphanelerde yayn says gn getike artm depolarda yer sorunu ok ciddi boyutlara ulamtr. Az sayda personel ve czi deneklerle bu grev srdrlmeye allmaktadr. Bilgi an yaadmz bu yzylda, matbaa says devasa boyutlara ulam, sadece stanbulda 5685 matbaa bulunmaktadr; merdiven alt matbaalarda dahi bilimsel belge nitelii tayan yaynlar baslmaya balanmtr. Gelinen noktada sistemli bir denetim ok zor bir aamaya gelmitir, 81 il 923 ilede baslan her yayn eksiksiz derlemek imknsz denecek kadar zor bir hal almtr, gn getike derleme kaaklarnn art tm abalara ramen aikrdr. Mevcut sistemde derleme kaaklarnn takibi zorlamtr. Yaplmas gereken ISBN ve ISSN alan her yayn derleme ilkesinden hareketle; derleme kaaklarn nlemeye ynelik yeni ve kapsaml bir birim kurulmas yayn takibinin bu birim tarafndan teknolojinin tm imknlar kullanlarak, sistemli bir takip mekanizmas kurumak zm bekleyen nemli bir konudur. Dier bir husus ise, derleme ktphanelerinin sistemli bir ekilde lke geneline dalmam olmasdr: Ankara, Milli Ktphane bakanl, Adnan tken il halk ktphanesi TBMM Ktphanesi 36
BDK Nisan 2010

stanbul, Beyazt Devlet Ktphanesi stanbul niversitesi Merkez Ktphanesi Son olarak zmirde zmir Milli Ktphane Bakanlnca bu yaynlar derlenmektedir. Bilimsel bir analiz yapacak olursak: Bu 6 ktphaneden sadece 4 halka dorudan hizmet vermektedir; ATATRK bu ktphanelerin halka en gzel ekilde hizmet vermesi iin kurulmasna nclk etmi zel yasa karmtr, zamanla eitli nedenlerden tr bu amatan sapmalar yaanmtr. Bu amaca uygun hizmet veren; Milli Ktphane bakanl, Adnan tken l Halk Ktphanesi, Beyazt Devlet Ktphanesi ve zmir Milli ktphane bakanl, dier iki derleme ktphanesi olan stanbul niversitesi ve TBMM, ktphanelerine kaynak temini salama amacyla yaynlar derlemektedir bu iki ktphaneye derleme gndermeye devam etmekle birlikte yeni ktphanelerde kurulmaldr. Ankarada 3, stanbulda 2,zmirde 1 ktphanenin olmas dier btn illerdeki kullanclarn bu yaynlara eriimini gletirmektedir; artk yeni bir proje hazrlanp; 7 corafi blgede en byk nfusa sahip il merkezlerinde yeni derleme ktphaneleri kurulmal ve her il halk ktphanesinin yerel bazda kendi iline ait yaynlar derlemesine olanak salayacak almalar yaplmas lkemiz ktphaneciliini st boyutlara tayacaktr. Bir dier husus ise; ktphanelerin yer sorunu konusunudur. Yeni bir yasa ile tm yaynlara cd ve benzeri materyaller vastas ile yayn teslim hkml getirilip, yeni derlenecek olan belgelerin elektronik ortamda derlenip hizmete sunulmaya balanmas an gereklerine uygun

bir hamle olmakla birlikte yakn gelecekte zaten ortaya kacak doal bir sonutur. ngilterede bir ktphane rnek bir almayla telif hakk bulunmayan eserleri internet ortamnda hizmete sunduunu artk bilginin kt ile evlilii yakn gelecekte noktalanacana gzel bir rnektir, nsanlarmz artk evlerinden bu yaynlara internet zerinden kolayca cretsiz olarak ulamaldr. Tm bilgilerin hzla saysal ortamlara tanacan ngrmek zor deildir son yaanan teknolojinin ba dndren hzna bakldnda, lkemizin insanlarna en kaliteli dzeyde bilgi ulatrmak biz ktphanecilerin boynunun borcudur. imdiden bu balamda teknolojiden en st boyutlarda faydalanarak ktphanelerimizin saysal ortama gei sreleri hzlandrlmaldr. Sadece Milli Ktphane bakanlnn mevcut sistemi devam ettirmesi 100 yla yakn sredir srdrlen bu almalarn bir kltrel mirasa dnm olmas sebebiyle bu mirasn korunmasna ynelik bir tedbir olarak sadece Milli Ktphane bakanlna zel bir adet yaynn asitsiz kda baslp ulatrlmas salanmaldr. Milli Ktphane bakanlna bu yaynlar saklamak iin yeni, kapsaml depolar ina edilmesi gerekmektedir. Ayrca Derleme mdrl yeniden organize edilerek derleme kabul eden her ktphane iin zel bir birim

oluturup derlenen yaynlarn tm teknik ilemlerinin bu birimlerde bitirilip derleme mdrlnden ktphane rafna dorudan ulatrlmasn salayacak projeler hayata geirilmeli, derleme mdrlne yeni kapsaml bir bina bata olmak zere tm ihtiyalar sorumluluklarn ada llerde yerine getirmesine olanak salayacak ihtiyalar temin edilmelidir. bu almalarn yaplmas yaynlara halkmzn en hzl, en kaliteli dzeyde eriim olana bulmakla birlikte eitli nedenlerden tr yaynlarn derleme ktphanelerin depolarda birikmesi nlenmi olmakla birlikte buralarda zor artlarda alan meslektalarmzn omuzlarndaki yk hafifletilmi olacaktr. Yukarda bahsi geen tm olumsuzluklara ramen, derleme mdrl ve derleme kabul eden ktphanelerimizin; sessiz sedasz byk bir zveri ve kstl imknlar dhilinde insanlarmza elinden gelen en kaliteli hizmeti vermeye devam edeceini belirtmekle birlikte derleme ktphaneleri ve mdrlmzn bilgi ann gereklerine uygun bir dnm srecine girmesini salamak kanlmazdr. Tm meslektalarmn ktphane haftasn kutlar salk, baar emeklerinin kymetinin bilinmesini ayrca dilerim.

Nisan 2010 BDK

37

[Yaz]

alar Sav
Yamas Kltr
ayacak bu lna konulam zaman Tabii afetler ba ok ksa bir r, insan eliyle tip fiille in bir anda llarn birikimin diliminde yzy esidir. berheva edilm

[Yaz]

ve

Yasin AFAK / stanbul l Kltr Mdrl avalar, igaller ve kuatma altna almalar tarihi ve kltrel mirasa en ok zarar veren olgular olarak ne kyor. Tabii afetler balna konulamayacak bu tip fiiller, insan eliyle ok ksa bir zaman diliminde yzyllarn birikiminin bir anda berheva edilmesidir. Son 10-15 yllk zaman dilimine bakldnda Saraybosna, Basra, Badat ve Afgan ehirleri bu tarz bir tecavzn ne kan ac rnekleridir. Yama, talan ve karma st balnn altnda ne kanlar mzelerin hemen ardndan ktphanelerdir. Mzeler ve tarihi eserler maddiyata evrilebilir bir yamann znesi olarak ne karken, ktphanelerin bana gelenlerse daha ok bir boyun edirme ve gemii tez elden silme operasyonu olarak deerlendirilebilir. Bosna Sava esnasnda Saraybosna Dou Enstitsne yaplan saldryla meydana gelen yangnda Gneydou Avrupann en ok slam ve Yahudi yazmalarn barndran koleksiyonu, Osmanldan kalan binlerce dokmanla birlikte alevlere karmt. 2003 Irak igali, Ortadounun en nadide ktphanelerini ve mzelerini barndran Badatda felaket bir talan ve yamay mmkn klmtr. Mzeler el altndan sat olanan dnen yamaclarca soyulur. gal kargaasnn ilk dnemlerinde koalisyon gleri saylarnn az olmasn ne srerek bu talan nlemediklerini aka beyan ettiler. 1991deki Krfez Savanda da Irakda kaos ortaya kmt fakat Amerika mdahalesi ve i isyanlar Badata ula38
BDK Nisan 2010

mayp Basra ve gney Irakla snrl kalmt. O dnemde de byk bir arkeolojik talan yaanmt. Savalarda kltrel varlklarn korunmasna dair aslnda bir szleme de mevcuttur. II. Dnya savandan sonra 1954 de hazrlanan bu konudaki Lahey Szlemesine hem Trkiye hem Irak imzacdr fakat A.B.D ve ngiltere bu szlemeye imzac deildir. Badatdaki Milli Ktphane 500 bin ciltlik koleksiyonu ve 4.412 el yazmasyla dnyann en nemli arivlerinden birini barndryordu. Son savata buras da yamadan , atee vermeden nasibini almtr. Mart 2010da tekrardan dnya gndeminde yer alan Mescit-i Aksa da sava ve miras bal altnda deerlendirilebilir. gal altndaki topraklarda sregiden bir siyaset olarak tarihteki en eski ve sembolik nemi en byk mescitlerden birine dnem dnem artan srail mdahaleleri olmaktadr. Barta ve savata siyaset semboller zerinden oka icra ediliyor. Bu yzden tarih boyunca igalci yamac ve talanc gler kitaba, ibadethanelere ve mimari aheserlere kar ykm uygulaya gelmilerdir. Bylesi ykmlara kar durmak iin de ykma giden miras da bir sembol olarak kullanlagelir. Irak galinin ilk dnemlerinde bombalardan hasar gren Abdlkadir Geylani Trbesi oka gndeme gelmi ve vaizler trbenin yklmas sebebiyle igale veryansn etmilerdir. Oysa ncelikle her eyden nce insann ld bir dzlemde savaa kar durmak iin kltrel mirastan bahse gerek var mdr?

Yllarnz veriyorsunuz bir kuruma

ve sonra size diyorlar ki sen artk bambaka bir alanda bambaka bir yerde alacaksn.

Sonay ASLAN / Memur BDK 1.08.1992 Ylnda Fatih Telekom Mdrlnde yevmiyeli ie baladm. Drt ay sonra Gayrettepe Telekom Mdrlnde yeni bir servis ald. Mdrlmz tarafndan bu birimde grevlendirildim. Bu serviste btn arkadalar ii statsnde alyor idik. Bu yeni alan servis vardiyal bir servisti.Vardiyadan dolay ii altrldnda maalarda fark almamz gerekiyordu, bu fark ortadan kaldrmak iin Telekom bnyesinde alan bir snavla bu birimde alan iiler memur statsne geirildi. 15 yl boyunca vardiyal sistemde altm. Yllarca bir gece bir gndz koturmakla geti 15 yl dile kolay. Geceyi gndz gndz gece sanyorduk. Buda yetmiyormu gibi zelletirme sreci balad memur arkadalardan irkete geen arkadalar oldu irket eleman oldular. Elemeler neye gre yapld bilmiyorum ama biz baka

T e l e k o m d a zelletime ve Beyazt Devlet Ktphanesine Atanmam

kurumlara gnderildik . 2007 ylnda havuza alndm. alanla almayan ayn kefeye kondu, bu durum bizleri psikolojik olarak ypratt. 28-12-2007 ylnda Beyazt Devlet Ktphanesinde ie baladm. Telekom da alm olduumuz ofis konforunu burada bulmak mmkn deildi, yok alma ortamna almakta zorlandm. Yllarnz veriyorsunuz bir kuruma ve sonra size diyorlar ki sen artk bambaka bir alanda bambaka bir yerde alacaksn. Telekomnikasyon sektrnden, kltr ve ktphane sektrne dikey bir gei. Kurum deiikliklerinde, zelletirme gibi, atanlan kurumun i akna daha kolay uyum salamak iin kapsaml bir hizmetii eitimin gerekli olduu dnyorum. Beyazt Devlet Ktphanesindeki tm arkadalarma beni kabullendikleri ve alma srecimdeki desteklerinden dolay teekkr ediyorum.
Nisan 2010 BDK

39