mhendislik Cilt:7, Say:1, 3-14 ubat 2008

itdergisi/d

Trkiye sularna uygun bir balk gemisinin iz karakteristiklerinin incelenmesi

Muhsin AYDIN*, Aydn ALCI

T Gemi naat ve Deniz Bilimleri Fakltesi, Deniz Teknolojisi Mhendislii Blm, 34469, Ayazaa, stanbul

zet
Pervane dzlemindeki iz katsays dalmnn tespiti; kavitasyon olay, titreim ve grlt bakmndan nemlidir. Bir geminin pervane dzlemindeki iz katsays dalm, model iz deneyleri yaplarak belirlenebilir. z deneylerinde, gemi model deney laboratuvarlarnn sahip olduu teknolojiye gre Kempf halkalar, Pitot tara, "Hot Wire (scak tel)-Hot Film (scak film)" ve lazer anemometrelerinin kullanld yntemler uygulanmaktadr. Bu yntemlerden en ok Pitot tara (iz tara) yntemi kullanlmaktadr. Bu yntemde, Pitot tplerinden oluan bir iz tara kullanlarak, pervane dzleminin belirli noktalar iin pT toplam basn ve pS statik basn deerleri llmektedir. Sonra, lm yaplan her bir nokta iin pD dinamik basn deerleri elde edilmektedir. Dinamik basn deerlerinden ise Bernoulli denklemi kullanlarak eksenel su hzlar hesaplanmaktadr. Bu almada, Trkiye sularna uygun balk gemilerinden 148/1 kodlu ana balk

gemisinin 148/1C kodlu modelinin; ykl (1.00xT) durumda, farkl model hznda gerekletirilmi olan iz deneylerinin bilgisayar destekli analizleri yaplmtr. Sz konusu model, 3/25 lek deerinde ve ahap malzemeden ina edilmitir. Deneyler, ana geminin 8, 10 ve 12 knot hzlarna karlk gelen model hzlarnda ve model; takntsz, meyilsiz ve trimsiz olarak gerekletirilmitir. Model ile gemi arasndaki Reynolds benzerliinin salanabilmesi iin, modelin 9.5'inci postasna 2 mm apnda bir tel trblans yapc olarak yerletirilmitir. Yaplan analizler sonucunda, farkl hz iin iz karakteristikleri belirlenmitir. Ayrca, nominal iz katsaysnn hza gre deiimi elde edilmitir. Son olarak, elde edilen bul-

gular maddeler halinde sralanmtr. Anahtar Kelimeler: z deneyi, nominal iz katsays, balk gemisi.

Yazmalarn yaplaca yazar: Muhsin AYDIN. maydin@itu.edu.tr; Tel: (212) 285 64 87. Makale metni 15.06.2006 tarihinde dergiye ulam, 07.11.2007 tarihinde basm karar alnmtr. Makale ile ilgili tartmalar 01.02.2009 tarihine kadar dergiye gnderilmelidir.

M. Aydn, A. alc

Investigation of wake characteristics of a fishing boat suitable for Turkish waters

Extended abstract
The wake field of a ship is determined with wake measurement tests. It is so important to know the distribution of wake coefficient on the propeller disk plane in point of cavitation, vibration and noise. Wake field measurements on the propeller disk plane by means of Pitot tubes or electronic pressure transducers are to investigate wake quality and hull efficiency. The Pitot tube (named after Henri Pitot in 1732) measures a fluid velocity by converting the kinetic energy of the flow into potential energy. The method of Pitot tubes or the method of wake comb is used widely. In this method, by using a wake comb consists of Pitot tubes, the values of total pressure pT and static pressure pS are measured at the certain points of propeller disk plane. Later, the values of dynamic pressure are obtained for these points. By using the values of dynamic pressure in the Bernoulli equation, the axial velocities of water flow are calculated at all the points. In this study, a computer aided analysis of the wake measurement tests for the model 148/1C of the parent fishing boat 148/1 was performed. All the tests had been carried out at Ata Nutku Ship Model Testing Laboratory operating within the Faculty of Naval Architecture and Ocean Engineering at Technical University of Istanbul (Soygur and Taseli, 1981). In the tests, a model 148/1C of the parent fishing boat 148/1 had been used. The model 148/1C is made of wood and its scale value is 3/25. This model had been towed in the loaded condition for the situations of no appendages, no inclined and no trim. The wake measurement tests had been carried out at the model speeds corresponding three different ship velocities in 8, 10 and 12 knots. Thus, the distribution of wake coefficient according to ship velocity was studied. In the system of manometer range and wake comb, Pitot tubes connected to a shaft with a hydrofoil. This part is called Wake Comb. The pressures on Pitot tubes are evaluated with a manometer range. The wake comb is connected to the manometer range with the elastic and transparent pipes. The levels of the manometer range are immobilized with the electromagnetic valves in the testing region. Thus, it is possible to have enough time for measurement. Air in the system is emptied with a vacuum container and a small pump and also the manometer range is calibrated at zero situations. In the tests,

p D (r , ) = pT (r , ) p S (r , ) r: Radial coordinate, : Angular coordinate

two different types of the wake comb had been used. Each wake comb consists of eight tips. Total pressure is measured with four tips. Static pressure is measured with other tips too. Thus, by carrying out the measurements at the 456 points, the values of total pressure and static pressure had been obtained. Then, the values of dynamic pressure were calculated as follows:

By using the values of dynamic pressure in Bernoullis equation, the axial velocities of water flow were also calculated as follows:

v A (r , ) = 2 g p D (r , )

g: Acceleration of gravity Later, the wake coefficients were obtained as follows:

w(r , ) =

v m v A (r , ) vm

vm: Model speed, vA: Axial velocities of water flow on the propeller disk plane. The manometer range had been fixed with an angle of 50 in order to read the values of pressures in enough sensitivity. Then, the values for vertical situation had been calculated by multiplying by sin (50 ) (0.76604). The obtained results are as follows: 1. The values of wake coefficient in a big region of the propeller disk plane are less than 0.1 for each velocity. 2. The values of wake coefficient increase suddenly, in other words the water velocities decrease suddenly, in a region of the propeller disk plane near the aft body for each velocity. 3. The region in which the values of wake coefficient increase suddenly becomes narrow if velocity increases. 4. The nominal value of wake coefficient decreases if velocity increases. 5. Some solutions must be obtained to accelerate water flow in the region defined with = [150 210 ]. The optimum one from these solutions must be selected. 6. The wake measurement tests according to block coefficient, the ratio of length to beam and the ratio of beam to drought must be carried out systematically to determine the wake characteristics of the Fishing Boats Series of ITU. Keywords: Wake measurement test, nominal wake coefficient, fishing boat.

44

Bir balk gemisinin iz karakteristiklerinin incelenmesi

Giri
Sabit bir hzla ilerleyen bir geminin k blgesindeki suyun ortalama hz genellikle gemi hzndan daha kk olmaktadr. vs, gemi hz ve vA ise pervane dzlemindeki suyun ortalama hz olmak zere, pervane dzlemindeki ortalama iz katsays (Taylor) aadaki gibi tanmlanr (Lewis, 1988; Breslin ve Andersen, 1994): w = wT = vs v A vs (1)

olarak, gemi etrafndaki snr tabakann karakteristikleri de deiir. Bunun sonucunda srtnme iz katsays bileeni deiim gsterir. Ayrca gemi hz deitike, gemi etrafndaki akmn karakteristikleri de etkilenir. Bunun sonucunda, gemi dalga sistemi deiim gsterir. zellikle k dalga formunun deiimi dalga iz katsays bileenini etkiler. Genellikle gemi hznn artmasyla, nominal iz katsays azalma eilimi gsterir. Bir geminin iz katsays dalm model iz deneyleri ile belirlenmektedir. Pervane dzlemindeki iz katsays dalmnn bilinmesi; kavitasyon olay, grlt ve titreim asndan olduka nemlidir. Gemi model deney laboratuvarlarnda uygulanan teknolojiye bal olarak Kempf halkalar, Pitot tara, "Hot Wire (scak tel)-Hot Film (scak film)" ve lazer anemometrelerinden yararlanlmaktadr. Bu yntemlerden en ok Pitot tara (iz tara) yntemi kullanlmaktadr. Bu yntemde, Pitot tplerinden oluan bir iz tara kullanlarak, pervane dzleminin belirli noktalar iin pT toplam basn ve pS statik basn deerleri llmektedir. Daha sonra, lm yaplan her bir nokta iin pD dinamik basn deerleri elde edilmektedir. Dinamik basn deerlerinden ise Bernoulli denklemi kullanlarak, her bir nokta iin eksenel su hzlar hesaplanmaktadr. Bu almada, 148/1 kodlu ana balk gemisine ait 148/1C kodlu modelin iz deneylerinin analizleri bilgisayar destekli olarak yaplmtr (Aydn 2002). 148/1 kodlu ana balk gemisinin boyutlu erileri ekil 1de verilmitir. Sz konusu model iz deneyleri, T Gemi Enstitsnn (imdiki Ata Nutku Gemi Model Deney Laboratuvarnn) byk deney havuzunda, model ekme arabasndan yararlanlarak yaplmtr (Soygr ve Taeli, 1981). Deneylerde, 148/1 kodlu ana balk gemisinin 3/25 lek deerine sahip 148/1C kodlu ahap modeli kullanlmtr. Bu model; takntsz, meyilsiz ve trimsiz olarak ykl durumda (1.00xT) ekilmitir. Model ile gemi arasndaki Reynolds benzerliinin salanabilmesi iin, modelin 9.5'inci postasna 2 mm apnda bir tel trblans yapc olarak yerletirilmitir. Bu modelin ykl durumdaki geometrik zellikleri Tablo 1'de verilmitir.

Pervanesiz olarak llen iz katsays, nominal iz katsays olarak adlandrlr. Nominal iz katsays tamamen gemi k formuna bal olarak deiim gsterir. Pervaneli model sevk deneylerinde de model pervane kullanlarak iz katsaysnn elde edilmesi olanakldr. Bu ekilde bulunan iz katsays, etkin iz katsays olarak adlandrlr. Bir geminin pervane dzlemi zerindeki iz katsays dalm, aada verilen faktrlere gre deiim gstermektedir (Gner vd., 1999): Blok katsays Boy-Genilik oran Genilik-Su ekimi oran Su alt k formu Pervane says, ap, ekli, konumu, takntlar, v.s. Dmen Gemi hz Geminin alma ortam (deniz, gl, nehir veya kanal) Gemi slak yzeyinin kirlilik durumu, korozyon ve erozyon nedeni ile olumu przllk durumu, boyann bozulmas, v.s.

Gemi hz deitike, pervane dzlemindeki iz katsays dalm da deiir. (1) ile verilen iz katsaysn; potansiyel iz katsays, srtnme iz katsays ve dalga iz katsays olmak zere bileene ayrmak olanakldr (Kafal, 1982; Sabuncu, 1983). zellikle gemi hznn deiimi, iz katsays bileenlerinden srtnme ve dalga iz katsays bileenlerini etkiler. Gemi hzna bal

5 9 5

M. Aydn, A. alc

tara ve manometre dizisi sistemi kullanlmtr. z deneylerinin yapld model hzlar ve bu deneylere ait baz zellikler Tablo 2'de verilmitir: Tablo 2. z deneylerinin yapld model hzlar ve deneylere ilikin baz zellikler
z Deneyi zellikleri

ekil 1. Ana balk gemisine ait boyutlu eriler Tablo 1. z deneyleri yaplan 148/1C kodlu modelin geometrik zellikleri
148/1C, Ykl (1.00xT) L (m) B (m) T (m) CB CM CWP CP CVP L/B L/T B/T LCB (m), (+ k) SW (m2) (Takntl) d (m )
3

Ykleme Durumu Gemi Hz (Vs) (knot) Model Hz (vm) (m/s) Froude Says (Fn) Havuz Suyu Scakl (tm) ( C) Ktlesel Younluk (m) (kg/m ) z Tara Sprme As () ( ) Manometre Dizisi As (Yatayla) ( ) Manometre Svs
3

Ykl (1.00xT) 8 1.426 0.2939 [15-16] [999.00-998.91] [0-360] 50 Renklendirilmi tatl su 10 1.782 0.3673 12 2.138 0.4406

z Tara Sprme Yarap (R) (mm) 90

8.333 2.400 0.686 0.274 0.378 0.661 0.730 0.572 0.518 3.5 8.76 2.5 0.100 1.871 0.171

z deneylerinin deerlendirilmesi
z deneyleri, ana geminin 8, 10 ve 12 knot hzlarna karlk gelen model hzlarnda gerekletirilmitir. Bylece modelin pervane dzlemindeki iz katsays dalmnn hza gre deiimi elde edilmitir. Modelin pervane dzlemi zerindeki suyun hz dalmn elde etmek iin, Kempf-Remmers firmasnn bu ama iin gelitirmi olduu iz

z tara ve manometre dizisi sisteminde, lmlerin yapld Pitot tpleri bir hidrofoil yardm ile bir afta baldr. Bu ksm iz tara olarak adlandrlmaktadr. aftn model iindeki u ksmnda, bir a ayar bal bulunmaktadr. Bu a ayar bal sayesinde, iz taran deiik asal konumlara ayarlamak olanakl olmaktadr. Sz konusu Pitot tplerinde oluan basnlar, bir manometre dizisi ile deerlendirilmektedir. z tara, manometre dizisine elastik ve effaf borular ile baldr. z tara ile manometre dizisi arasnda yer alan elektromagnetik valfler sayesinde, deneyin rejim blgesinde oluan manometre dzeyleri sabitlenmekte ve bylece zaman etkisi ortadan kaldrlarak, lmler iin yeterli zaman yaratlmaktadr. Kk bir vakum pompas ile alan vakum konteyneri ile de deney sisteminin havas alnmakta ve manometre dizisi sfr konumuna ayarlanmaktadr. Deney balangcnda manometre akkan (tatl su), grnt kolayl salamak iin renklendirilmektedir. Deneylerde kullanlan iz taraklarndan 34 nolu iz tara, -5 konumunda ve 36 nolu iz tara ise -5 ve 0 konumlarnda kullanlmtr. Sz konusu bu taraklar 8 adet uca (Pitot tplerine) sahiptir. Bu ulardan 4 tanesi ile toplam basn deerleri, dier 4 tanesi ile de statik basn deerleri llmtr. Toplam 2 adet iz tara (34 ve 36 nolu iz taraklar) 3 farkl ko-

Bir balk gemisinin iz karakteristiklerinin incelenmesi

numda kullanldklarndan dolay, her bir asal dorultuda 12 adet toplam basn ve 12 adet de statik basn deerleri elde edilmitir. Bylece r/R: [0.21.1] aralnda ve : [0 -180 ] aralnda olmak zere, toplam 456 adet noktada lm yaplmtr. Eri uydurma yntemi ile de r/R: [0.2-1.1] aralnda ve 0.1 aralk ile, : [0 -180 ] aralnda ve 10 aralk ile belirlenen kutupsal koordinatlardaki toplam ve statik basn deerleri elde edilmi ve bu deerlerden dinamik basnlar aada verildii gibi belirlenmitir: p D (r , ) = pT (r , ) p S (r , ) (2)

rnn Trapez yntemi ile integral ortalama deerleri bulunmutur. Daha sonra, r/R oranna gre deiim gsteren asal ortalama deerlerin Trapez yntemi ile integral ortalamas hesaplanarak, nominal iz katsays elde edilmitir. Bylece ana balk gemisine ilikin iz katsaysnn hza gre deiimi ekil 2'de gsterilmitir:
L = 20 m, CB = 0.378, Ykl (1.00xT)
0.25

0.20

Elde edilen bu dinamik basnlardan da Bernoulli bants ile eksenel su hzlar aada verildii gibi hesaplanmtr: v A (r , ) = 2 g p D (r , ) (3)

0.15

w
0.10 0.05 0.00 7.5 8.0 8.5 9.0 9.5 10.0 10.5 11.0 11.5 12.0 12.5

Daha sonra, iz katsaylar aadaki gibi elde edilmitir: w(r , ) = v m v A (r , ) vm (4)

Vs (knot)

ekil 2. z katsaysnn hza gre deiimi

Deneyler srasnda, 1.426 m/s (8 knot) ve 1.782 m/s (10 knot) hzlarnda model yatayln korumu, ancak 2.138 m/s (12 knot) hznda ka bir miktar trim yapmtr. Ayrca [0 -30 ] ve [160 180 ] arasndaki lmlerde, manometrelerdeki su dzeylerinde salnm hareketleri gzlenmitir. Bu olay, bu blgelerdeki eksenel su hzlarnn zamana bal olmasndan kaynaklanmaktadr. Bu durumda manometrelerden ortalama deerler okunmutur. llen basnlarn yeterli duyarllkta okunabilmesi iin, manometre dizisi yatay ile 50 a yapacak ekilde sabitlenmitir. Bu ekilde okunmu deerler daha sonra sin(50 ) (0.76604) ile arplarak, dey konumdaki deerler elde edilmitir. deiik hzda yaplan iz deneylerinin analizlerinden elde edilen iz katsaylarnn radyal ve asal deiimleri ve e iz katsays erileri ekil (2-10) ile verilmitir.

Deney sonular
1. Her hzda da pervane dzlemi zerindeki byk bir blgede, iz katsaylar 0.1 deerinden daha kk olmaktadr. 2. Her hzda da pervane dzleminin gemi kna yakn blgesinde, iz katsaylar ani olarak bymekte baka bir deyile su hzlar ani olarak azalmaktadr. 3. z katsaylarnn ani olarak byd blge, hz arttka daralmaktadr. 4. Nominal iz katsays deeri, hz arttka klmektedir. 5. Her hzda da pervane dzlemi zerindeki byk bir blgede, iz katsaylar 0.1 deerinden daha kk olmaktadr. 6. Her hzda da pervane dzleminin gemi kna yakn blgesinde, iz katsaylar ani olarak bymekte baka bir deyile su hzlar ani olarak azalmaktadr. 7. z katsaylarnn ani olarak byd blge, hz arttka daralmaktadr. 8. Nominal iz katsays deeri, hz arttka klmektedir. 9. Her hzda da pervane dzlemi zerindeki byk bir blgede, iz katsaylar 0.1 deerinden daha kk olmaktadr.

z katsaysnn hza gre deiimi

Bu ksmda, farkl hzda yaplan iz deneylerinden yararlanlarak, bu hzlardaki nominal iz katsaylar hesaplanmtr. lk olarak, her bir r/R oran iin sadece 'ya gre deimekte olan iz katsayla-

5 97

M. Aydn, A. alc

10. Her hzda da pervane dzleminin gemi kna yakn blgesinde, iz katsaylar ani olarak bymekte baka bir deyile su hzlar ani olarak azalmaktadr.

vm = 1.426 m/s (Vs = 8 knot)

0.20 0.16 0.12
70 derece 80 derece 90 derece 100 derece 110 derece

vm = 1.426 m/s (Vs = 8 knot)

1.0 0.8 0.6

0.4 0.2 0.0 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6

0 derece 10 derece 20 derece 30 derece 40 derece 50 derece 60 derece

w
0.08 0.04 0.00 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1

r/R

r/R

0.7

0.8

0.9

1.0

1.1

ekil 3b. vm = 1.426 m/s olan deneye ilikin, : deerleri iin, iz [70 -110 ] katsaysnn r/Rye gre deiimleri

ekil 3a. vm = 1.426 m/s olan deneye ilikin, : [0 -60 ] deerleri iin, iz katsaysnn r/Rye gre deiimleri

vm = 1.426 m/s (Vs = 8 knot)

1.0 0.8 0.6 1.0 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0.0 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.0

vm = 1.426 m/s (Vs = 8 knot)

0.4 0.2

120 derece 130 derece 140 derece 150 derece 160 derece 170 derece 180 derece

(r/R) = 0.2 (r/R) = 0.3 (r/R) = 0.4 (r/R) = 0.5 (r/R) = 0.6 (r/R) = 0.7 (r/R) = 0.8 (r/R) = 0.9 (r/R) = 1.0 (r/R) = 1.1
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180

r/R

0.7

0.8

0.9

1.0

1.1

()
ekil 4. vm = 1.426 m/s olan deneye ilikin, deiik r/R deerleri iin, iz katsaysnn ya gre deiimleri

ekil 3c. vm = 1.426 m/s olan deneye ilikin, : [120 -180 ] deerleri iin, iz katsaysnn r/Rye gre deiimleri

68

M. Aydn, A. alc

1.1

0.70.6

0.4 0.3

0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2

14 0

0.9

0.5

150

1.0 0.9 0.85 0.8

160

148/1C ( = 8.333) vm = 1.426 m/s (Vs = 8 knot)

170

0.2 0.1

0 13
120

110

100

0.0

90

(Sancak)

0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8

40
60

80

70

50

0.9 1.0
20
30

1.1

ekil 5. vm = 1.426 m/s olan deneye ilikin e iz katsays erileri

10

49

M. Aydn, A. alc

vm = 1.782 m/s (Vs = 10 knot)

0.20 0.8 0.16 0.6
0 derece 10 derece 20 derece 30 derece 40 derece 50 derece 60 derece

vm = 1.782 m/s (Vs = 10 knot)

0.12

0.4

0.08 0.04 0.00

70 derece 80 derece 90 derece 100 derece 110 derece

0.2

0.0 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1

w
0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1

r/R

r/R

ekil 6a. vm = 1.782 m/s olan deneye ilikin, : [0 -60 ] deerleri iin, iz katsaysnn r/Rye gre deiimleri

ekil 6b. vm = 1.782 m/s olan deneye ilikin, : deerleri iin, iz [70 -110 ] katsaysnn r/Rye gre deiimleri

vm = 1.782 m/s (Vs = 10 knot)

1.0 0.8 0.6

vm = 1.782 m/s (Vs = 10 knot)

1.0 0.9
120 derece 130 derece 140 derece 150 derece 160 derece 170 derece 180 derece

0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1

0.4 0.2 0.0 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6

(r/R) = 0.2 (r/R) = 0.3 (r/R) = 0.4 (r/R) = 0.5 (r/R) = 0.6 (r/R) = 0.7 (r/R) = 0.8 (r/R) = 0.9 (r/R) = 1.0 (r/R) = 1.1
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180

r/R

0.7

0.8

0.9

1.0

1.1

0.0

()
ekil 7. vm = 1.782 m/s olan deneye ilikin, deiik r/R deerleri iin, iz katsaysnn ya gre deiimleri

ekil 6c. vm = 1.782 m/s olan deneye ilikin, : deerleri iin, iz [120 -180 ] katsaysnn r/Rye gre deiimleri

4 10

Bir balk gemisinin iz karakteristiklerinin incelenmesi

1.1 1.0 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2

160

148/1C ( = 8.333) vm = 1.782 m/s (Vs = 10 knot)

170

0.85 0.8 0.70.6

0.4 0.3 0.2

14 0

0.5

15 0

0 13
0.1

120

110

100

0.0

90

(Sancak)

0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8

40
60

8 0

70

50

0.9 1.0
20
30

1.1

ekil 8. vm = 1.782 m/s olan deneye ilikin e iz katsays erileri

10

5 9 11

M. Aydn, A. alc

vm = 2.138 m/s (Vs = 12 knot)

1.0 0.8 0.6 0.12

vm = 2.138 m/s (Vs = 12 knot)

0.4 0.2 0.0 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6

0 derece 10 derece 20 derece 30 derece 40 derece 50 derece 60 derece

0.09
70 derece 80 derece 90 derece 100 derece 110 derece

0.06

r/R

0.7

0.8

0.9

1.0

1.1

0.03

0.00 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1

r/R

ekil 9a. vm = 2.138 m/s olan deneye ilikin, : [0 -60 ] deerleri iin, iz katsaysnn r/Rye gre deiimleri

ekil 9b. vm = 2.138 m/s olan deneye ilikin, : deerleri iin, iz [70 -110 ] katsaysnn r/Rye gre deiimleri

vm = 2.138 m/s (Vs = 12 knot)

1.0 0.8 0.6 1.0 0.9
120 derece 130 derece 140 derece 150 derece 160 derece 170 derece 180 derece

vm = 2.138 m/s (Vs = 12 knot)

0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0.0

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180

0.4 0.2 0.0 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1

(r/R) = 0.2 (r/R) = 0.3 (r/R) = 0.4 (r/R) = 0.5 (r/R) = 0.6 (r/R) = 0.7 (r/R) = 0.8 (r/R) = 0.9 (r/R) = 1.0 (r/R) = 1.1

r/R

()
ekil 10. vm = 2.138 m/s olan deneye ilikin, deiik r/R deerleri iin, iz katsaysnn ya gre deiimleri

ekil 9c. vm = 2.138 m/s olan deneye ilikin, : deerleri iin, iz [120 -180 ] katsaysnn r/Rye gre deiimleri

4 12

Bir balk gemisinin iz karakteristiklerinin incelenmesi

170

1.1 1.0 0.9 0.9 0.85 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2

160

148/1C ( = 8.333) vm = 2.138 m/s (Vs = 12 knot)

0.8 0.7

0.6 0.5

0.4 0.3 0.2 0.1

150

14

13

120

110

100

0.0

90

(Sancak)

0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8

40
60

80

70

50

0.9 1.0
20
30

1.1

ekil 11. vm = 2.138 m/s olan deneye ilikin e iz katsays erileri

10

15 13

M. Aydn, A. alc

11. z katsaylarnn ani olarak byd blge, hz arttka daralmaktadr. 12. Nominal iz katsays deeri, hz arttka klmektedir. 13. z analiz sonularndan grld gibi, : [150 -210 ] ile tanml blgedeki su akmn hzlandrmak iin baz takntlar eklenmi ve iz katsays dalm iyiletirilmeye allmtr (Soygr ve Taeli, 1981). Bu durum iin, iz deneyi sadece vm = 1.782 m/s (Vs = 10 knot) iin yaplmtr. Sonu olarak, bu takntlar sayesinde wmaks deeri 0.7 civarnda olmu ve su akmnn yavalad blge ise genilemitir. Bu durum titreim asndan olumludur. Ancak bu halde yaplan diren deneyinde, vm = 1.782 m/s (Vs = 10 knot) hzndaki model toplam direncinde yaklak olarak % 30'luk bir art grlmtr. Bu yzden, : [150 -210 ] ile tanml blgedeki su akmn hzlandrmak iin, konunun daha ayrntl olarak incelenmesi ve hem iz katsays dalmn dzeltecek hem de ar bir diren art meydana getirmeyecek zmlerin bulunmas ve bu zmlerden de optimum olannn seilmesi gerekmektedir. 14. Trkiye sularna uygun olarak gelitirilen balk gemisi serisine ilikin iz karakteristiklerinin btn olarak elde edilebilmesi iin; CB, L/B ve B/T deerlerine gre sistematik olarak iz deneylerinin yaplmasna gerek vardr.

pS pT r R SW tm T vA vm vs Vs w (wT)

:Statik basn (m su basnc) :Toplam basn (m su basnc) :Radyal deiken (mm) :Model pervane yarap (mm) :Islak yzey alan (m2) :Havuz suyu scakl ( C) :Su ekimi (Draft) (m) :Pervane dzlemindeki suyun ortalama hz (m/s) :Model hz (m/s) :Gemi hz (m/s) :Gemi hz (knot) :z katsays (Taylor iz katsays) :Geometrik benzerlik oran :Asal deiken ( ) :Havuz suyu ktlesel younluu (kg/m3) : Gemi su alt hacmi (m3)

Kaynaklar
Aydn, M., (2002). Trkiye Sularna Uygun Balk Gemilerinin Bilgisayar Destekli Dizayn, Doktora Tezi, T Fen Bilimleri Enstits, stanbul. Breslin, J. P. and Andersen, P. (1994). Hydrodynamics of Ship Propellers, Cambridge University Press. Gner, M., Kkner, A. ve Baykal, M. A., (1999). Gemi Pervaneleri ve Sevk Sistemleri, T Gemi naat ve Deniz Bilimleri Fakltesi Ofset Bask Atlyesi, stanbul. Kafal, K., (1982). Gemi Formunun Statik ve Dinamik Esaslar; Gemi Direnci ve Sevki, Cilt 2, T Ktphanesi Say: 1238, stanbul. Lewis, E. V. (Editor), (1988). Principles of Naval Architecture; Resistance, Propulsion and Vibration, Volume 2, SNAME, 601 Pavonia Avenue Jersey City, NJ. Sabuncu, T., (1983). Gemi Sevki, T Gemi naat ve Deniz Bilimleri Fakltesi Ofset Bask Atlyesi, stanbul. Soygr, R. H. ve Taeli, H., (1981). Balk Gemisi Modeli z Dalmnn Deneysel Olarak Bulunmas, Lisans Bitirme devi, T Gemi naat ve Deniz Bilimleri Fakltesi, stanbul.

Semboller
B CB CM CP CVP CWP Fn g L (LBP) LCB pD :Gemi genilii (m) :Blok katsays :Orta kesit alan katsays :Prizmatik katsay :Dey prizmatik katsay :Su hatt alan katsays :Froude says :Yerekimi ivmesi (m/s2) :Gemi boyu (Dikmeler aras boy) (m) :Su alt hacim merkezinin boyuna yeri (m) :Dinamik basn (m su basnc)

14 4