MukavemetGENEL NOTLAR

Malzeme zellikleri
www.irfanyildirim88.tr.gg
MUKAVEMET
3 MALZEME ZELLKLER
2.1 Eksenel Deformasyon
(Hibbeler Chapter 3)
Malzeme
testinden, Hooke
Yasasna
2.4 Birim Uzama Enerjisi
2.5 Malzeme Gmesi
Snek Gevrek
2.2 Kesme Deformasyonu
2.3 Isl Birim Uzama
Robert Hooke malzemeleri ilk olarak test etmi ve
malzemelerin direngenliini tanmlamtr.
u
2.1.1 Direngenlik (Robert Hooke, 1648)
Ut tensio sic vis
Kuvvet yayn uzamas ile
orantldr.
m
Yaylara eitli ktleler asarak uzamalarn lmtr.
W
A
u
Yk
(W)
Uzama (u)
ubuk
B
ubuk
A
Elastik Davran
Orantlk Snr
K
Hookeun bulgular: YK UZAMA
yani u K W =
Eksenel Katlk
u
W
K =
(Birimi N/mdir.)
Knn bal
olduu eyler:
i) Malzeme zellikleri
ii) ubuun geometrisi (yani L ve A)
Thomas Young malzemelerin elastik olarak nasl deforme
olduklarnn teorisinin gelitirilmesine katkda bulundu.
zel olarak, nemli bir malzeme sabitini, Young Modl
veya Elastisite Katsays n tanmlad.
2.1.2 Malzeme zellikleri (Thomas Young, 1810)
(Hibbeler Section 3.2)
Bir numune sabit bir
hzda ekilir.
Numune
Uzama ler
Numune
boyutlarnn
deiimi
sresince
gerekli ekme
kuvveti
llr.
ekme testi elastisite katsaysn ve dier malzeme zelliklerini
belirlemek iin ok nemli bir deneysel tekniktir.
eitli tip ve
ebatlardaki
test
makineleri
ve eitli numune boyutlar.
eitli geometrilerde malzeme numuneleri kullanlr
ve boyutlardaki deiiklikleri
doru bir ekilde lmek iin
eitli teknikler kullanlr.
Strain gauge elektrik
direncindeki bir
deiimle ilikilendirilen
boy deiimlerini lmek
iin yaygn olarak
kullanlr.
letken metal
erit
Uygulanan
elektrik akm
ekme testi, metaller, plastikler ve kemik dahil bir
ok farkl tip malzemeye uygulanr.
Young malzemelerin yk-uzama davrann gerilme-birim uzama
verisine dntrerek inceledi.
Normal Kuvvet
Orijinal Kesit Alan
= o
Uzunluk Deiimi
Orijinal Uzunluk
c =
P P
L
0
u
(Pa)
0
A
P
=
(Boyutsuz)
0
L
u
=
A
0
Mhendislik gerilmesi ve mhendislik birim uzamas yle
hesaplanr:
Bunlar uygulamada umumiyetle kullanlan llerdir. Ancak, gerek
gerilme ve gerek birim uzama numunenin o anki enine kesit alan
ve uzunluu alnarak bulunur.
A
P
= o
L
u
= c
Aadaki izim tahribatl test edilen elik bir numune iin hem
mhendislik gerilmesinin hem gerek gerilmenin birim uzamayla
deiimini gstermektedir.
Geri alnabilen
deformasyon
Not: Elastik blgede
mhendislik ve gerek
deerler arasndaki fark
ok kktr.
krlma
gerilmesi
gerek kopma gerilmesi
nihai
gerilme
orant snr
elastik snr
akma gerilmesi
elastik
blge
akma
birim uzama
peklemesi
boyun
verme
plastik davran elastik
davran
Kalc deformasyon
o
n
' o
k
o
k
o
A
o
os
GERLME BRM UZAMA
Elastik Davran
o
c
Tek eksenli ykleme iin :
c o = E
E
c
o
= E
veya
Young belirli bir malzeme iin o-c elastik blgedeki eiminin
geometriden bamsz olarak sabit olduunu grmtr.
Bylece elastisite modl
veya Young modl diye
bilinen nemli bir malzeme
parametresini tanmlamtr.
Birim:
Pa
Elastisite Mod., E
GPa
Yumuak
elik
210
Alminyum
70
Beton
18.5
Ahap
12.5
Naylon
2.8
Lastik
0.004
(Hibbeler Ksm 3.4)
rnek:
Aadaki ubuklar tek eksenli ekmeye zorlanmaktadr.
(a) Her bir ubuun direngenliini ve (b) her bir
malzemenin elastisite katsaysn hesaplaynz.
P P
A
P P
B
100 mm
100 mm
75 mm
2
25 mm
2
Yk, P=10.5 kN
Uzama, u=0.2 mm
Yk, P=5.25 kN
Uzama, u=0.1 mm
(a)
u
P
K =
A
3
10 x 2 . 0
10500
K

= m / N M 5 . 52 =
B
3
10 x 1 . 0
5250
K

= m / N M 5 . 52 =
E
direngenlik
A
B
(b) Tanma gre:
c
o
= E
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=
u
L
A
P
Au
PL
=
3 6
10 x 2 . 0 10 x 75
1 . 0 10500
E

= GPa 70 =
3 6
10 x 1 . 0 10 x 25
1 . 0 5250
E

=
GPa 210 =
A Alminyum
B Yumuak
elik
P
P
Poisson malzemelerin yanal sehimleri
hakknda nemli gzlemler yapm ve
teoriler ortaya koymutur.
2.1.3 Malzeme zellikleri (Devam) (Simon Poisson, 1825)
Bir ubuk ekmeye uratlrsa, uzamaya yanal
sehimler elik eder.
Balang
Biimi
Nihai
Biim
Bu ekil ekme ve basmadaki durumu
gstermektedir.
Normal birim uzamay
dikkate aln
uzunlama
L
o
c = +ve
yanal
r
o
c =
'
-ve
yanal
c
+ve
uzunlama
c
-ve
Not: Yanal deformasyonlarn bu ynlerde uygulanan hi bir kuvvet
olmakszn ortaya ktklarna dikkat ediniz.
x
o
x
o
Tek eksenli ekmeye zorlanan bir ubuu dnn:
x
y
z
u
v
w
u
w
v
Tek eksenli ekme iin Poisson bulmutur ki:
Y ve Z ynndeki birim uzamalar
X ynndeki birim uzama
E
x
o
x
c
z y
,c c
0
x y
vc = c yani
x z
vc = c
ve
v Poisson Oran olarak
isimlendirilir.
rnek: Aadaki ekmeye zorlanan ubuu dnn.
x
y
z
u
v
w
Uzama (X ynnde):
b
d
L
v , E
bd
P
=
Ebd
P
E
&
x
x
= =
o
c
L u
x
c =
bd E
L P
u
=
P P
x
Yk
Alan
= o
Eksenel direngenlik, ve eksenel ve yanal sehimler iin ifadeler elde edin.
Normal gerilme ve birim uzama nedir?
x
y
z
u
v
w
b
Yksek K
iin:
P
d
L
v , E
Eksenel direngenlik (x ynnde):
( )
L
bd E
u
P
K

= =
P
Enine kesit
alan
Young
Modl
Uzunluk
x
y
z
u
v
w
b
Yanal Daralmalar:
P P
d
L
v , E
d v
y
c = d
x
c v =
Eb
P v
=
b w
z
c =
b
x
c v =
Ed
P v
=
Young Modl (E) and Poisson Oran (v) MALZEME
ZELLKLERDR.
Yani: Bunlar yalnzca deneysel yoldan elde edilirler.
Poisson
Oran
v
Yumuak
elik
0.3
Alminyum
0.33
Beton
0.1-0.2
Ahap
-
Naylon
0.4
Lastik
0.45-0.5
Teorik bir snr vardr: 0.5 Sabit hacim
Yumuak elik kullanrsak: AL=0.24 mm, Aw=-0.00143 mm
Alminyum kullanrsak : AL=0.71 mm, Aw=-0.00471 mm
Naylon kullanrsak : AL=17.9 mm, Aw=-0.143 mm
Baz gerek saylar gz nne alalm:
10 kN
500 m
10 mm
10 mm
10 kN
Uygulanan
gerilme: 100 MPa
Yumuak elik kullanrsak: AL=0.24 mm, Aw=-0.00143 mm
Alminyum kullanrsak : AL=0.71 mm, Aw=-0.00471 mm
Naylon kullanrsak : AL=17.9 mm, Aw=-0.143 mm
Hacim deiikliinin yzdesi nedir?
10 kN
500 m
10 mm
10 mm
10 kN
Uygulanan gerilme:
100 MPa
Hacimde % 0.015 art.
Hacimde % 0.048 art.
Hacimde % 0.64 art.
Kayma gerilmesi ve kayma
birim uzamas arasndaki iliki
ince dairesel tplerin
burulmas ile bulunabilir.
2.2 Kayma Gerilmesi-Birim Uzama Diyagram
(Hibbeler Ksm 3.7)
t
Bu zorlanma malzemeyi 2B
basit kesme durumuna uratr
(normal gerilme yok)
t
Genel mhendislik
malzemelerinin elastik
deformasyonunda kayma
gerilmesi kayma birim uzamas
doru orantldr.
t
Sadaki grafik tam kesme-birim
uzama erisini gstermektedir.
Bir dier malzeme zellii
elastik kayma deformasyonunu
gsterir.
Basit kesme iin :
= t G
t
= G veya
Birim:
Pa
Bu malzeme zellii kayma modl veya rijidilik modl olarak
adlandrlr.
n
t
k
t
os
t
os
E, v, ve G arasnda kullanl bir iliki vardr. Tipik mhendislik malzmeleri
iin:
( ) v +
=
1 2
E
G
Kayma Mod, G
GPa
Yumuak
elik
81
Alminyum
26
Beton
-
Ahap
~0.7
Naylon
~1.0
Lastik
~0.0014
Aadaki tablo baz ok kullanlan malzemelerin kayma
modllerini vernektedir.
yazlabilir. Eer E ve v ekme testinden elde edilebilirse, G bu ilikiden
hesaplanabilir.
Malzeme zelliklerinin zeti (imdiye kadarkiler)
Genel mhendislik malzemelerinin elastik davrann tanzim eden
nemli malzeme zellii sunduk.
Bunlar gerilmeleri birim uzamalarla
ilikilendirir.
Soru: Daha karmak yklemeler iin bantlar nasl deiir?
Basit kesme iin:
G
= t G
Bir eksenli ykleme iin:
E
v
uzun
E = o c
yan uzun
c = vc
Elastik bir cisme etki eden kuvvetlerin oluturduu deformasyonlarla
cisimde depo edilen enerji (yani, depolanm elastik potansiyel enerji)
arasnda bir bant vardr.
3.5 Birim Uzama Enerjisi
Birim
uzama
enerjisi, U
P
u
Enerji ekme, basma, eilme veya
burulma nedeniyle depolanabilir.
Fizikten hatrlanabilecei gibi bir yayn deformasyonu srasnda
yayda depolanan enerji yledir:
x
F
2
e
kx
2
1
V =
(F)
(x)
Tek eksenli gerilme iin, depolanm
enerji P - u grafiinin altnda kalan
alandr.
x
y
1
2
= yani U P u
P tarafndan yaplan i = Depolanan Birim
Uzama Enerjisi
L
P P
A
P
Strain
Energy, U
u
(P - u grafiinin altndaki alan)
o
= c
x
x
olduundan
E
1
2
= o c
x x
yani U A L
A P
x
o =
= c
x
ve u L
( ) L A
2
1
x x
c o =
( ) AL
E 2
1
U
2
x
o =
Hacim
( )
2
1
2
= o
x
U Hacim
E
2.5 Malzeme Gmesi
Uygulamada gme fiziksel bir durumla tanmlanr
Kalc deformasyon bir gme olarak m dikkate alnacaktr?
Veya, krlma m gme olarak tanmlanacaktr?
VE malzemenin cinsi.
Snek
Akma
Boyun verme
Krlma
Gevrek
ok Az Akma
ekme Krlmas
Tipik olarak
daha yksek
basma ykleri
tayacaktr. (Hibbeler Ksm 3.3 okuyunuz.)
Bir cisme uygulanan gerilmeyi bir snrlandrc gerilme ile
karlatracaz.
Yalnz elastik deformasyonun bir miktarna m izin verilmektedir?
Tekrar tipik snek bir malzeme olan eliin gerilme-
birim uzama davrann inceleyelim.
Geri alnabilen
deformasyon
gerek kopma gerilmesi
nihai
gerilme
orant snr
elastik snr
akma gerilmesi
elastik
blge
akma
birim uzama
peklemesi
boyun
verme
plastik davran elastik
davran
Kalc deformasyon
o
n
' o
k
o
k
o
A
o
os
Akma
Elastik Blge
(Sayfa 86-88de Hibbeler
ayrntl tanmlar vermektedir.)
nemli Blgeler:
Birim Uzama
Peklemesi
Boyun Verme
Krlma
Krlma
gerilmesi
Bu izim yumuak elik iin
geree uygun veridir.
Elastik blge ak seik
grnebilmesi iin
bytlmtr.
Bir ok durumda kalc
deformasyon istenmez ve
biz analizimizi elastik
davranla snrlandrrz.
Not:
Plastik davran blgesine gre elastik birim uzamalar ok
kktr.
o
A
, Akma Gerilmesidir. Akma veya plastik deformasyon
olumaksznuygulanabilecek en yksek gerilmedir.
o
U
, Nihai Gerilmedir. Boyun verme ve krlma
olumakszn uygulanabilecek en yksek gerilmedir.
o
n
o
k
( ) o
A
( ) o
A
a
o
os
c
A
c
k
Gevrek bir malzemenin, dkme demirin, tipik gerilme birim uzama
davranna bakalm.
ekme Krlmas
Tipik olarak
daha yksek
basma
gerilemlerini
tayabilecektir.
Gevrek malzemeler ok sklkla ekmeye kar basmadan daha
zayftrlar.
ekmede, krlma bir kusur veya mikro atlakda balar. Krlma hzla
oluur.
Basmada, kusurlar ve mikro atlaklar kapanrlar ve malzeme nemli
miktarda yksek gerilemelere dayanr.
o
k
2.6 zet
Yk Tayan
Sistem
Kuvvetler
Gerilmeler ve
Birim Uzamalar
MALZEME
ZELLKLER
UYGULANAN YK
(D Kuvvetler ve
Tepkiler)
Normal Kuvvetler
Keme Kuvvetleri
Eilme Momentleri
Burulma Momentleri
DEFORMASYON ve DRENGENLK
Denge
E, v, G, o
Hookes
Yasas
MUKAVEMET (veya Gmeye Diren)
o
A
, o
N
, o
k

MukavemetGENEL NOTLAR

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MukavemetGENEL NOTLAR

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Malzeme zellikleri

You might also like