Foucaultnun Tarih Haritas

Thomas Flynn Foucaultnun btn temel eserleri bir tr tarihtir, bu da onu bir tr tarihi yapmaya yeter. Burada nemli olan ne tr bir tarih yazdn, kendisinin de ne tr bir tarihi olduunu belirlemek. Foucaultnun, kariyerinin farkl safhalarnda benimsedii zgn yaklamlar iin ayrdedici terimler kullanm olmas bir ans. Foucaultyu tannr hale getiren erken dnem eserleri arkeoloji, bunlarn ardndan gelenler soykt (genealogy), lmne yakn yazlan cinselliin tarihi zerine ciltler ise sorunsallatrmalar olarak anlr. Bu yaklamlar birbirini dlamaz. Daha ok, birbiri ardna kyya vuran dalgalar gibi, her yeni yaklam nce gelenlerde gizli olan ilgilerin kefedilmesiyle ortaya kar, bunlar yeni yaklama devindirici gcn verir. Bylece Foucault, soyktklerinin karakteri olan iktidar ilikileri sorusunun, aslnda arkeolojilerinin konusu olduunda, son dnem eserlerinin konusu olan hakikat ve znelliin, en bandan beri temel kaygs olduunda srar eder. Bu tr beyanlar, Foucaultnun sahip olduundan ve gerekelendirebileceinden daha fazla tutarllk ve uyum arzusu ifa ediyor olsa da, yaklam arasnda bir birlii varsayyorlar ve bu da bize bu yaklamlar zamansal olarak sralamadan daha fazlasna izin veriyor. Buna gre, bu tarih kipini srasyla inceledikten sonra, Foucaultnun tarihe yaklamna ayrdedici zelliini veren drt balktan; adclk, tarihsel olay, Akln uzamlatrlmas ve sorunsallatrmann mahiyetinden bahsedeceim. Bu temalarn srasyla Platoncular, kltr tarihilerini, diyalektik dnceyi ve sava-antlama tarz geleneksel tarihilii eletirmek iin kullanldn iddia ediyorum. Sonu blmnde Foucaultyu postmodern tarihi olarak deerlendireceim. ARKEOLOJ OLARAK TAR H 1954te baslan neomarksist bir psikoloji incelemesi (1) ve genliinde varoluu grngbilime olan ilgisini gsteren Ludwig Binswangerin Hayal ve Varoluunun Franszca evirisine yazd uzun nsz darda braklrsa (2), Foucaultnun ilk temel eserleri srasyla deliliin, klinik tbbn ve toplum bilimlerinin arkeolojileridir. Arkhe ya da kken aramak yerine, bu arkeolojiler arivi incelerler. Foucault bununla, ifadeleri (noncs) olaylar olarak (kendilerine ait koullar ve grnm alanlar olan) ve eyler olarak ( kendilerinin imkan ve kullanm sahalaryla) kuran sistemleri kasteder (Archeology of Knowledge, 128). Daha basite sylemek gerekirse, ariv, bilfiil telaffuz edilen sylemler kmesidir (l'ensemble) (Foucault Live, 45); herhangi bir sylem deil, belli bir dnemde neyin bilgi saylacan koullayan sylemler kmesi. Ariv, sadece vuku bulan olay olarak sylem deildir; kendilerine ait ekonomileri, ktlklar ve ( Foucault'nun daha sonraki dncesi iin)

i grmeye devam eden stratejileri olan, tarih boyunca dnen, dier sylemlerin ortaya kma imkann sunan eyler olarak sylemdir. Bu dilsel ariv anlay, sylemsel pratiklere, zellikle dier sylemsel pratiklerin varoluunun koullarn kuran temel pratikler kmesine atfla deiiklie urar. Foucault, en yapsalc metni saylabilecek Bilginin Arkeolojisinde bile zerinde alt sylemsel ilikilerin dil olarak dnlen sylemin snrnda ortaya ktnda srar eder. Bunlar sylemin diline (langue) deil, pratik olarak syleme aittir. (Archeology of Knowledge, 46, benim vurgum) Foucault bunu yle aklyor;
dili deil, arivi, yani; sylemin birikimini alyorum. Benim anladm anlamda arkeoloji, ne jeolojiye (toprak altnn analizi) ne de jenealojiye (soyktne; balangcn ve ardndan gelenlerin tarifi) yakndr; arkeoloji, sylemin ariv kipinde analizidir (Foucault Live, 25).

Bu kiplik sylemin tarihsel apriorisidir. Bu ifadenin elikili biimi, Foucaultnun konumunun grecelilik (tarihsel) ve nesnellik (apriori) arasndaki gerilimini aa vuruyor. Sylemin ariv kipinde analizi (arkeoloji), birletirici ve imkan verici biimlerin araydr Foucaultnun son eserlerine kadar bu balamda kulland bir terim. Her zgn yntemde olduu gibi, arkeolojinin de kendi nesnesi vardr, yani; sylemsel ve sylemsel olmayan pratikler (sylemsel olmayan pratiklere soyktklerine kadar ok dikkat ekilmese de). Wittgensteinn oyununa benzer ekilde pratik; n-kavramsal, anonim, toplumsal yaptrmlar olan, kiinin algsn, yarglarn, hayal kurmasn, hareket etmesini yneten kurallar btndr. Daha sonra gelecek olan soyktkleri perspektifinden bakarak, Foucault pratii birinin yaptklar ve syledikleri, kendine koyduu kurallar, sunduu gerekeler, tasarlar ve bulgular arasndaki balant noktas (enchanement, ulama) olarak tarif ediyor (LImpossible Prison, 42). Pratik, ne temayl ne de mnferit bir olaydr; pratik, normatif (judicative) ve epistemik (veridicative) gibi ikili karakteri sayesinde edimler iin bilinebilirlik arka plan sunar. Yani, pratikler bir yandan normlar; denetimler ve dlamalar koyar ve uygular, bir yandan da doru/yanl sylemleri mmkn klarlar. Bylece, rnein yasal cezalandrma pratii, edimleri dzenleyen kodlar -mahpuslarn nasl disipline sokulaca gibi- ve bu edimleri merulatran doru sylemlerin retimi arasndaki etkileimi gerektirir (LImpossible Prison, 47). Foucaultnun daha geni bir ema iinde kulland nl iktidar/bilgi ifti, pratikin bu normatif ve epistemik boyutlarnn detaylandrlmasndan baka bir ey deildir. Ariv; belli pratiklere izin veren, dierlerinin bilimsel veya ahlaki olarak kabul edilmelerini engelleyen ierme ve dlamann koullarn biimlendiren nsel pratikler ve kurallarn ya da belli bir dnemde kullanmda olan dier toplumsal talimatnamelerin mahalidir. Baka bir deyile, arkeolojileri bilimlerle snrlamann gerei yoktur. Foucault, etik, estetik ve siyasi sahalardaki sylemsel pratikler iin mmkn arkeolojik incelemeler nerir (Archeology of Knowledge, 19295). Daha sonra gelen almalar bu nerilerin peinden gider. Dneme yaplan vurgu nemlidir, nk bu arivler zamansal olarak snrldr ve olgusaldr; karm deil, keiflerdir; arivler, yorumlanmas gereken belgeler olarak deil, karlalan mspetlikler olarak pratiklerin mahalidir. Bylece, Foucault arivi paradoksal bir ekilde tarihsel apriori olarak tanmlayabilmektedir. Bu pratiklerin olgular olarak kabul edilebilmesi, bir tr ynelimin (intention) sonucu olarak okunmamas, arkeolojisine pozitivist eilimini verir, Foucault bu eilimden yana olmaya devam edecektir.

Hocas George Canguilhemn almalarndan esinlenerek, Foucaultnun erken dnem almalar, bilimselin snrnda gezinen sylemsel pratiklerin arkeolojileridir. Bu bilim tarihleri, yeni disiplinlerin birdenbire ortaya klarn ve eskilerin ayn hzla yok oluunu aklayabilecek epistemik krlmalarn izini srer. Ancak, bu krlmalarla ilgili post factum bir zorunluluktan (uygunluk belki daha iyi bir szck ama Foucaultnun kariyerinin bu dnemi iin fazla estetik) sz edilebilse de, bundan baz bilimsel aratrma alanlarnn eski pratiklerin zayf, hatta hi olmad uzamlarda ortaya k (status qua ante'den ngrlemez olsa da) anlalmaldr. College de Francen al dersinde Foucault, niyetinin ans bir kategori olarak olaylarn retiminde tekrar ortaya koymak olduunu syler (Archeology of Knowledge, 231). ansa verilen bu nem Foucaultnun soyktklerinde daha da vurgulanr. Foucaultnun erken dneminde epistemeler (kabaca, pratiin epistemolojik ilevini, bilimsel bilgi olma iddiasn kuran koullar) zerine yaplan bu vurgu, pek oklarn Foucaultyu yapsalclk iinde dnmeye yneltmitir Foucault bunu kesin olarak reddeder. Kelimeler ve eylerin byk baarsnn nedenlerinden biri okuyucularn bu kitab baarl bir yapsalclk olarak alglamalardr. Foucault yapsalclarla pek ok ortak kavram ve dman (znelci, insancl dnce) paylasa da, Foucaultnun adcl ve pozitivizmi yazlarnn Nietzscheci eilimini anmaya gerek bile yok aka post-yapsalcdr. Foucaultnun arkeolojik dnemini oluturan drt esere, Deliliin Tarihi, Kliniin Douu, Kelimeler ve eyler ve Bilginin Arkeolojisi, bakldnda ilgin bir farkllk-iinde-birlik grlr. Bunlarn hepsi, sylemi saygn bir bilim olarak kuran dlama pratikleriyle ilgilenir. Hepsinde, grnte birbiriyle alakal olmayan sylemsel ve sylemsel olmayan pratikler iin dnm noktas olarak Fransz devrimi dnemi ve hemen sonras iin derin bir sayg grlr. Klinik tp, deliliin tbbiletirilmesi, toplumsal aratrmalarn bilimsel stats gibi birbirinden kopuk gibi grnen alanlarn arasnda ilk defa arkeolojistin kefettii sylenmeyen ve sylenemez balar zerine vurgu yaplr ve bu alanlar arasndaki ortaklklarn, geleneksel tarihsel aklamalarn bu alanlarn kendi nclleriyle varsayd ortaklklardan daha fazla olduu iddia edilir. Bu anlamda, arkeoloji hem kar-bilim, hem de toplumsal eletiridir. Kar-bilimdir nk geleneksel tarihle kartlk ilikisi vardr, geleneksel tarihin vard sonular reddetmek yerine yeniden dzenler ve kaynaklarn kendi amalar iin kullanr. rnein, Foucault Kliniin Douunda, altbal Medikal Algnn Arkeolojisidir, anatomik-klinik tbbn, Klasik a'da yaygn olan tr tbb dncesinin ve pratiinin yerini alnn standart aklamasnn dayand olgularn ou iin alternatif bir aklama nerir. Foucault iin, dierlerinin bu yer deitirmede nemli saydklar eyler, patolojik anatomide kadavralarn kullanlmas gibi, daha temel ve daha nemli sonular douran epistemolojik dzeydeki deiimin semptomudur. Patolojide kadavra kullanmna muhalefet, ounun dnd gibi dini veya ahlaki endieler yznden deil, snflayc tbbn kadavralarn ok az faydas olduuna inancnn sonucudur. Epistemik krlmadan sonra ( bilim felsefecisi Gaston Bachelarddan dn ald bir kavram), dikkatler lezyonun yzeyine, hastaln mahaline ekilmitir. Klinisyenler artk tarih yerine corafyala ilgileniyorlardr ve neyin var? gibi zc sorular yerine, adc neresi acyor? sorular sorulmaya balanmtr. Arkeoloji toplumsal eletiridir de. nyarglarmzn ve en kabul edilmi zorunluluklarn olumsall anlayn derinletirmekte, bylece deiim iin uzam yaratmaktadr. Sylemsel pratiklere dikkat ekerek; alglama, kavrama, syleme ve edim arasndaki sk balar vurgular. Klasik tplar nlerinde duran bulgular reddediyor deillerdi, sadece nesneleri modern haleflerinden daha farkl alglyorlard. Aslnda bu epistemik kayma, yeni bir

aratrma nesnesinin ortaya kyla sonulanacakt. Benzer ekilde Foucault, sua eilimli insanlarn kriminolojiyle birlikte ortaya ktn iddia eder. Her iki durumda da geleneksel aklamalar, sz konusu mspetliklerin yzeyinin altna girmeye alarak, koullanm olan koullaryla kartrr. Arkeolojilere bakldnda, Foucaultnun tarihsel konulara yaklamnda kariyerinin gelecek safhalarnda da srdrecei bir ortaklk grlr. Gl bir imgeyle balar, ortaya karmay denedii tezin ikonik bir ifadesi: Delilerle dolu bir gemi (Narrenschiff), histeriklere on ay boyunca gnde on iki saat banyo tedavisi uygulayan Pomme, temsili (representation) tasvir etmeye alan Velasquez. Buna ynteminin grngbilimsel veya betimleyici yn denebilir. Bunu standart gre meydan okuyan cesur bir iddia takip eder. Daha sonra da bulgular yeni bir konfigrasyon iinde yeniden dzenlenir. Sonu, yeni kavraylar douran alternatif bir okumadr: Aydnlanma akl, delilii zgrletirmek bir yana hapseder. Klasik tp alt mnferit vakalara krdr, 19. yzyl politik ekonomisinin, 18. yzyl servet analiziyle karlatrldnda, kendi dneminin biyolojisiyle ve filolojisiyle epistemik olarak daha ok ortak noktas vardr. Bu alternatiflerin standart aklamalarn yerini almas iin mi, yoksa onlar tamamlamak iin mi ortaya konduu ok ak deil. Tarihilerle yapt bir sylei de Foucault ikincisini iddia ediyor (LImpossible Prison, 41). Ancak, Kelimeler ve eylerde cokuyla savunduu epistemik kaymalar birincisini neriyor. Aslnda, zaman iinde Foucaultnun epistemik ve arivsel snrlarn kapsamyla ilgili iddialar daha alak gnll hale gelir. Bylece, Kelimeler ve eylerde belli bir dnem iin tek bir episteme olabileceinde srar etse de (Order of Things, 168), drt yl sonra ayn eserin ngilizce evirisine yazd nszde bu kitabn kesinlikle blgesel bir alma olduu ve dnce ya da klasik bilim gibi terimlerle her zaman sz konusu olan disipline gnderme yapld konusunda uyarda bulunur (Order of Things, x). Bu ikinci gr, yaam bilimleri, iktisat ve diller iin epistemolojik krlmay 19. yzyln bana, tarih ve siyaset iinse 19. yzyln ortalarna yerletirerek rnekler. (Foucault Live, 15). Foucault, kendi episteme anlayn Kant kategoriden ayrmak konusunda aktr. Epistemeden sadece belli bir dnemde eitli bilim sektrleri arasnda varolan ilikilerin tm anlalmaldr. MEVCUDUN SOYKT (GENEALOGY) Soykt, arkeolojiden daha fazla kkenlere dn deildir, Foucault bu tr tasarlar Platonik zclkle ilikilendirir. Bunun yerine, soykt, pratiklerin olaylar dizisi olarak nesebiyle (Herkunft) ilgilenir. Kken teorilerinin varsayd devamllk yerine, soykt; olaylarn doru dalmn koruyabilmek iin tarihte darbelere ve srprizlere, ansa bal olaylara aktr (Language, Counter-Memory, Practice, 146). Soykt bu kadaryla arkeolojiye benzer. Soykt, iktidar ve bedene odaklanmasyla bir nceki yntemin tesine geer. Soykt, iktidar ve beden (bedenler) sorununu ortaya koyar, aslnda soyktnn sorunu, iktidarn beden zerine dayatlmasyla balar (3). Foucaultnun da iaret ettii gibi beden bedene temas eden her ey; diyet, iklim, toprak Herkunftun [soykt] alandr. (Language Counter-Memory Practice, 148). Disiplinin ve denetimin nesnesi olarak beden zerine bu vurgu, Foucaultnun cezalandrmann (Hapishanenin Douu) ve cinsellik pratiinin (Cinselliin Tarihi, I) soyktklerine ayrdedici zelliini verir. Hapishane sisteminin soykt, tarihin belli bir noktasnda cezai basknn temel hedefi olarak bedenin yokoluunu ve bedenin 19. yzyl toplum bilimlerinin normalletirme teknikleriyle daha

incelikli bir denetime tabii tutuluunu merkez alr (Discipline and Punish, 8). Cinselliin soyktnn birinci cildi, Viktorya dneminde sapknlklarn oalmasnn rettii bedenlere ve bedenin zevklerine tecavz eden iktidar tipini ortaya karr (History of Sexuality, 48). Beklenebilecei gibi, beden zerine bu vurgu Foucaultnun dier eserlerinde de devam eder. lmnden hemen nce yaynlanan cinselliin tarihinin ikinci cildinin blmlerinden birinin bal diyetetiktir. Bu balk, Klasik Yunanllarn cinsellii, ahlaki bir konu olarak grmekten ok, diyet ve fiziksel rejim balamnda dnmelerinin altn izer. Foucaultun btn soyktklerinin altnda iktidar ilikileri vardr. Bu, tarihi anlam ve iletiim tasarsndan, Foucaultnun arpc ifadesiyle iktidar mikro-fiziine evirir. (Discipline and Punish, 139). Ayn ekilde, tarihsel anlay modelini, Marksist bilim ve ideoloji ya da hermeneutik (yorumbilgisel) metin ve yorumdan, strateji ve taktiklere kaydrr. Bizi belirleyen ve douran tarih, dil deil sava biimindedir: ktidar ilikileri, anlam ilikileri deil. (Power/Knowledge, 114) ktidar kavramnn Foucaultnun soyktklerindeki temel rolne ramen, Foucault, ne yazk ki, bakalarnn edimlerine karlk edimler (Essential Writings Vol. 3, 341) olarak tarif etmenin dnda bu kavramn haddi zatnda bir tanmn vermez. Tabii ki, bir tarihsel adcya yakr ekilde, iktidarn varolmadnda srar eder; sadece mnferit tahakkm ve kontrol ilikileri vardr. Dahas, bizi iktidarn ktleyici anlamda anlalmamas gerektii konusunda uyarr. ktidar mspet bir kavramdr, kendimizi kontrol etmede ve dierlerinden ayrmada olduu kadar doru ve yanl, iyi ve kt ayrmlarmzda ilevi vardr. Foucault, zellikle, gnmzn hukuki iktidar anlaynn maskesini drmeyi amalar. ktidar ilikilerinin kanlmazl, Jrgen Habermas gibi eletirmenlerin Foucaultyu yeni muhafazakarlar arasnda saymasna yol amtr. Bu kullanm anti-topyac dnnn nemli bir paras olsa da ve yaln gerekilii (byle denebilirse) Foucaultyu Marksistlerden ve dier iyimserlerden ayrsa da, Foucault, iktidarn her uygulamasna direniin elik ettiini iddia eder, bu da yeni imkanlar ve zgrlk iin yer aar. Bu konum, her zaman bize verilen biimin dna kabileceimizi iddia eden Jean-Paul Sartren konumuna yakndr. Buradaki tarihsel sorun (etiin yan sra), soyktnn, ve daha az olmakla beraber arkeolojinin, bu tr konularda bireysel giriimlere ne kadar yer verdiidir. in asl, bireye ok bir ey kalmaz (4). Soyktkleri stratejisti olmayan stratejilerle alr (5). Foucaultnun, Marx ve Marksistlerinki de dahil olmak zere Aydnlanmac tarih teorilerinde grd zgrleme diyalektiinin postmodern aklama da yeri yoktur. Bu noktaya sonu ksmnda dneceiz. Modern cezalandrma sisteminin soyktnn arkeolojik bir boyutu vardr. Bu boyut gzetimi, yeniden eitimi ve talimi askeri ve skolastik sz daarcna ait szckler adli cezalandrma balamnda kullanmay mmkn, daha dorusu doal klan sylemsel ve sylemsel olmayan pratikleri ortaya karmaktan oluur. Bu giriimin betimleyici yn, 1791 ve 1810 aras dnemde Avrupa ve Kuzey Amerika topluluklar iinde cezalandrma pratiklerinde yaanan hzl ve geni bir deiimi ortaya karr. Bu dnemden nce ynetimler sululara, ou bedensel olmak zere trl cezalandrmalar uyguluyorlard. Bunlar krbalama ve boyunduruktan korkun ikencelere ve Foucaultnun kitabnn banda anlatt muhtemel kral katilinin idamna kadar uzanyordu. 20 yl iinde bu cezalandrmalar okluu tek bir eye indirgenir: Tevkif. Foucault niye diye sorar. Bu soruya cevap ararken Foucault, Lord Actonnun bir dnemin tarihiyle, bir sorunun tarihi arasnda yapt ayrm benimser. Bunlarn ilki ideolojik hareketler, ekonomik deiiklikler, toplumsal koullar ve tabii ki bu pratiklerde ortaya kan dramatik deiimleri biimlendiren

bireysel aktrlerle ilgilenir. Bunlar didaktif almalardr. Foucault ise sorun zerine younlar. Bu dnm mmkn klan nedir? Betimleme, derin bir krlmay ortaya koyar, arkeolojisti ilgilendirecek trden bir krlma. Arkeolojist, bu krlmay sylemsel ve sylemsel olmayan pratiklerin dnmn ve yer deitirmesini kefetmek iin analiz eder. Soyktnn bu aratrmaya katks, bu yce gnll cezalandrma reformunda etkin olan iktidar ilikilerinin yeni ekonomisine verdii zel nemdir. Foucault bir soyktk olarak, Marx, Nietszche ve Freud'un yannda phenin efendilerine katlr, grnte soylu giriimlerin utan verici kklerini (pudenda origo) ortaya koyar. Foucaultnun tarihlerinin kavak noktalarnda iki terim n plana kar: dnm ve yer deitirme. Foucault, Bilginin Arkeolojisi'nde farkl dzeylerdeki dnmleri ifa etmek iin, [tarihsel] deiim gibi genel ve bo bir kategoriyi askya almaktan bahseder (Archeology of Knowledge, 200). Foucaultnun geleneksel tarihe muhalefeti ksmen tek tip bir zamansallatrma modelini reddetmesidir. Hapishanenin Douu rnein, 19. yzyl ceza pratikleri standart tarihi zerine, bedenin iktidarla ilikisinin dnmn, beden teknolojisi politikalarnda gerek ama bilind bir kaymay bindirir (Discipline and Punish, 24). Arkeolojinin diliyle bu radikal olay, kurucu ya da yeniliki gibi herhangi bir bireye yklenemez ama yine de zamansal parametreleri olduka kesin bir ekilde karlabilir. Foucault, hocas Louis Althusseri takip ederek Freudcu yer deitirmeyi bu yeni iktidar ekonomisini tanmlamak iin kullanr. Bu terimin zamansal deil, uzamsal oluu olduka nemlidir. Cezalandrma alanndaki szck daarc ve teorik ve pratik ilginin nesneleri yeni dzende korunuyor olsa da, anlamsal ve kullanm olarak 19. yzyl balarnda etkin hale gelen cezalandrc akl ve bu akln merulatrmaya alt hapishane sistemi tarafndan deitirilmitir. Foucaultnun iktidar teknolojisi dedii ey, cezalandrmann insancllamas ve toplum bilimlerinin ortaya kn ilikilendirir Kelimeler ve eyler'in arkeolojik tezi zerine yeni bir bak as. Yer deitirmeden nce olduu gibi nesne grnte yine sulunun bedenidir ama artk beden disiplin amacyla tahdit edilir. Toplumsal bir ara olarak bireyin bedeni, ekonomik verimliliin esnek ve uysal arac yaplmaldr. Yeniliki cezalandrma tekniklerinin amac, egemenin intikamn almak yerine, budur. Cezalandrmada grlen bu yer deitirmenin mimari amblemi Benthamn Panoptikonudur. Srekli gzetimin simgesi ve aygt olarak, bu tasarm, mahpusu srekli grnr hale getirerek iktidarn otomatik uygulanmn salama alr. Gzetmenler grlemediinden, mahpuslar kendilerinin gzetmenleri haline gelir nezaret toplumunun ideali. Foucaultnun vard sonu udur: Panoptisizm nesnesi ve amac egemenlik ilikileri deil [krlmadan nce olduu gibi], disiplin ilikileri olan bu yeni politik anatominin genel ilkesidir (Discipline and Punish, 208).

SORUNSALLATIRMALAR lmnden ksa sre nce aratrma asistan Franois Ewaldla yapt bir syleide, Foucault son dnem almalarn sorunsallatrmalar olarak tarif ediyor. Bu terim bir eyi doru ve yanl oyununa sokan, bu eyi dnce nesnesi olarak kuran (ahlaki dnm, bilimsel bilgi, politik analiz ve benzerleri eklinde olarak) sylemsel ve sylemsel olmayan pratikler btnne iaret eder (6). Pratiklerden ve epistemik deerden (doru ve yanl) bahsedilmesi arkeolojiyi akla getirir ve (syleinin baka bir yerinde) kendiliin ve dierlerinin kontrolnden bahsedilmesi soyktnn hala i banda olduunu gsterir. Oyuna ve zellikle hakikat oyunlarna (les jeux de verite) yaplan atf Foucaultnun tarihe yaklamnn yeni bir safhasn gsterir ve daha nceki eserlerine yeni bir bak asyla bakmay gerektirir. rnein, kendini deli veya hasta olarak gren kii hangi hakikat oyununu oynar? Yaayan, konuan, alan bir varlk olarak? Sulu veya cinsel arzunun znesi olarak? Foucaultnun birbiri ardna gelen kitaplar artk bu sorulara aranan cevaplar olarak grnr (7). Deiim, Cinselliin Tarihi'nin birinci ve dier iki cildi arasna giren sekiz ylda gerekleir. Foucaultnun ikinci cilde yazd uzun nszde aklad gibi, nceki aratrmalar teorik kaymalarn meyvesidir. Foucault, bu aratrmalarda modern bat toplumunda deneyimin bilisel ve normatif ilikilerini analiz etmitir. Bunlar, daha nce arkeolojinin ve soyktnn alanlar olarak bahsedilen epistemik (veridicative) ve normatif (judicative) boyutlardr. Ancak, bunlarn artk sadece sylem ya da sylemsel pratik olarak deil, deneyimin boyutlar olarak tarif edildiini sylemekte fayda var. zne denilen eyi analiz edebilmek iin nc bir kayma gerekletirmem
gerekiyordu, kendilikle ilikilerin biimlerine ve kipliklerine, birey kendini bunlar yoluyla zne olarak kurar ve tanr, bakmak uygun grnyordu. (The Use of Pleasure, 6).

Foucaultnun yeni ilgi alan, insann kendini nasl kurduu veya cinselliin znesinin ( ya da politik znenin) nasl kurulduudur Foucault buna zneletirme (subjectivation) diyor. Foucault, bu almada cinsel davrann niye ahlaki kaygnn nesnesi haline geldiini sorar. Niye bu sorunsallatrma? Tipik olarak, gemi eserlerini bu yeni sorunun nda okur. Arkeolojilerinin sorunsallatrmann biimlerini incelediini, soyktklerinin bunlarn biimleniinde yer alan pratikleri incelemesine izin verdiini iddia eder. Artk, varolu estetii ltlerine bavurarak, kendilik pratikleri yoluyla cinsel edimin ve hazzn sorunsallatrlmasna odaklanmak istemektedir. Analiz ettii deneyimin arkeolojik ve soyktksel boyutlar olduunu kabul eder. Fakat buradaki ayrdedici soru, ahlaki kendiliin kuruluunda cinsel edimin sorunsallatrlmasdr. Foucault, kendilik teknolojileri, cinsel pratikler ve (daha sonra) arzunun dzenlenmesi arasndaki ilikileri, ilgili katlmclarn oynad hakikat oyunlar balamnda alr. Sorunsallatrma, aslnda, dier iki tarih yaklamnn nemli bir tamamlaycsdr; sz konusu deneyimin nc bir eksende haritasn karmak. Foucault, olaylarn haritalarn kard bu eksenlerin hibirinin tek bana hikayenin tamam olmadnda srar eder; aslnda, resmin btn diye bir ey yoktur. Sadece olaylar oalmas (ve muhtemelen eksenler) vardr.

Foucault, baka bir yerde buna uzamsal bir metafor kullanarak, sonsuz sayda yz olan bilinebilirlik okyzls adn verir.

FOUCAULTNUN TAR HSEL KARTOGRAF S Foucaultnun tarihe yaklamnn dierlerinden farkn ortaya koyabilmek iin, bize kuramsal olmaktan ok Nietzschevari bir felsefi slup btnl sunabilecek drt koordinat seilebilir. Foucault gibi eserleri birok biim alabilen bir dnr kstlamak yerine, bu balklar, incelemelerinde e zamanl olarak aratrd birbiriyle rten drt alana iaret ediyor. Bu rtmler Foucaultnun nasl bir tarihle uratn ak edecektir. Tarihsel Adclk: Foucaultnun yntemi radikal olarak anti-platonik ve tikelcidir. Sofistlere, Siniklere ve dier felsefi aykrlklara olan sempatisi; bireysel zgrl ve yaratcl tehdit eden zlere, doalara ve dier trl birletirici, btnleyici ve dlayc dnceye duyduu gvensizlikten kaynaklanr. Yani, kayglar, epistemolojik olduu kadar ahlakidir de (geni anlamda), bu hayatnn sonlarna doru ska vurgulad varolu estetiiyle daha da ak hale gelir. Foucaultnun adclk dedii ey metodolojik bireyciliin bir biimidir. nsan, iktidar gibi soyutlamalarn, aklama amacyla bunlar ieren bireylere indirgenebileceini dnr. ktidar yoktur ve tahakkmn, maniplasyonun, terbiye etmenin, denetimin sadece mnferit rneklerinin varolduu gibi iddialar bu balamda anlalmaldr. Kt nl 19. yzyldan nce insann varolmad iddias, bu kategoriyi reten toplum bilimlerine ( ki bu kategori de toplum bilimlerini merulatrr) mracaat edilerek yumuatlsa bile, bu anlamna ek olarak insan, toplum bilimleri iin bile, sadece bo sz (flatus vocis) olarak yorumlanmaldr. Foucaultnun altta yatan adcln anlamadklarndan eletirmenler Foucaultnun iktidar kavramnn kaypak mahiyetinden ikayet ederler. Tarihinin grevi, teki trl heterojen olan olaylar toplamn bilinebilir klacak sahalar ifa etmek iin sylemsel ve sylemsel olmayan pratikleri oulluu ve olumsall iinde ortaya karmaktr. Tek bir temel ilke, kkensel ya da nihai bir neden yoktur. Etki, yazar (mellif) gibi szckler, adc bir inceleme altnda znrler. Foucaultnun da yazd gibi tarih, mevcut pratiklerimizi aklayabilecek ekilde pratik dizilerinin eklemlenmesidir (ariv, tarihsel apriori). Burada aklama, ilgili dnmleri (farkllamlar, differentials) ve yer deitirmeleri saptamak; iktidar, bilgi, veya zneletirmeler eksenlerinde pratiklerin izini srmek olarak anlalmaldr. Bu yzden, Foucaultnun program yeni tarihilere ok fazla ve ok az ey nerir. ok eitli ilikiler, ok fazla analiz hatt ama ok az birletirici zorunluluk. Elimizde bilinebilirlikler fazlal ve zorunluluk yokluu vardr. Foucault kararllkla kendini zorunluluk iaretinin altna yerletirmeyi reddeder (LImpossible Prison, 46) (8). Olay: Bu bal seerek, Foucaultyu, 60larda ve 70lerde tarihiler arasnda sren olay tarihi (histoire vnementielle) ve olay-d-ynelimli tarihin (histoire nonvnementielle) karlatrmal deerleriyle ilgili tartmalar asndan deerlendirebiliriz. lk gelenei

savunanlar, kendilerini insancl olarak gryorlard ve belgelerin anlamn ortaya karmak iin hermeneutik (yorumbilgisel) yntemler kullanyorlard. kinci kamptakiler ise toplum bilimlerine daha yakndlar; karlatrmal ve yapsalc kavraylarn, istatistiksel argmanlarn ve bilgisayar tekniklerinin yanndaydlar. Kafa karkl ile dolu, yaplanamam fikirler tarihi alann eletiren Foucault, (Birth of Clinic, 195) daha ok ikinciyle balantl olarak dnlr vetarihleri insancl deerlere yapsalc saldr olarak grlr. Bu yzden, Foucaultnun, olay kavramn tarihsel analizinin merkezine yerletirmesi tesadf deildir. Ancak, olay kendine zg kullanmyla hem eski hem de yeni tarihilerden ayrlr. Pratikler, Foucaultcu anlamda olaylardr; ifadeler de yle. Arkeolojilerinin nl epistemik krlmalar olaylardr, iktidarn siyasi toplumun (body politic) klcal damarlarndaki mikro uygulamalar da. Foucaultnun olaya bavurmas, olaylar sayszca oaltarak, tarihsel etki gibi byl kavramlardan ve sreklilik gibi mphem mefhumlardan uzak durabilmesini salar. Foucault, olay yle aklar:
karar, anlama, hkm veya sava deildir, kuvvet ilikilerinin ters evrilmesi, iktidarn gasp, bazlarnn bir zamanlar kulland szck daarcnn onlara kar kullanlacak ekilde temellk edilmesi, gevedike kendini zehirleyen elimsiz bir tahakkm, 'teki'nin maskeyle gizlice girii (Language, Counter Memory, Practice, 154).

Olaylarn tekil rastlantsall, Foucaultnun ans tarihsel sylem iine yeniden sokabilmesini salamtr. Yapsalclk sulamalarna kar, hi kimsenin kendisinden daha fazla olaylar tarihinden taraf olamayaca gibi ironik bir savunma yapar. Aslnda, eserleri dikkatlice okunduunda, olay kavramnn iki tarihyazm ekol arasnda bir kpr kuracak ekilde geniledii grlr (9). Akln uzamlatrlmas: Foucaultnun uzamsal dn, uzamsal metaforlar kullanmaktan daha fazlasn ierir; listeler, tablolar, geometrik konfigrasyonlar ve ilstrasyonlar. Bunlar yaklamna yardmc olmaktan ok, tehisi, dolaysyla karlatrmal ve ayrmsal (differential) olan ynteminin esasna aittir. Foucault, Kliniin Douunda bahsettii medikal gzlemin ayrc (diacritical) ilkesini, yani; tek patalojik olgunun karlatrmal olgu olduunu genel bir kural olarak benimsemi grnr (Birth of the Clinic, 134). Daha nce kar tarih olarak betimlediimiz ey Foucaultnun karlatrmal ve 9

ayrmsal yntemidir. Bu, onun, hakikati olduu gibi ortaya karmaya alan tarihsel gerekilikten uzak durabilmesinin yannda, diyalektik dnceden kurtulmasna da izin verir. Yaklamna rehberlik eden paradigma olarak zamandan uzama kayyla, bireysel ve ortak bilince, karmakark etkiler ana bavuran, btnleyici ve erekselci yntemi benimsemi standart fikirler tarihine kar durur. (Order of Things, 63) Foucaultnun uzamsal dnnn en bilinen rnekleri; Kelimeler ve eylerde bulunan Velasquezin Las Meninas tablosu ve Disiplin ve Cezlandrmada bulunan Benthamn Panoptikon tasarm analizleridir. lkinde, Foucault, bir sanat eletirmeni gibi, argman boyunca dikkatimizi srekli olarak nmzde duran esiz imgeye eker. Sonunda u grsel sonuca ularz: Temsil kendini temsil edemez, temsil edilen eyin kendisi artk temsiliyetin dnda kalmtr (Order of Things, 240). Byle gl bir ikonik argmanla Foucault, temsiliyetin [klasik dnemde sahip olduu] eitli unsurlarn birarada tutan balara temel salama gcn kaybettiini gsterir (Order of Things, 238239). Bu balant daha sonra insanda aranacaktr ve bulunamamas Foucaultnun postmodern tarihi olarak hem uygulad, hem de savunduu farkllamay dourur. Foucaultnun nl Jeremy Benthamn Panoptikon tasarm tasviri, hapishaneleri, hapishanelere benzeyen okullarna, barakalarna ve hastanelerine benzeyen (Discipline and Punish, 228) modern toplumun nezarethane doasn ortaya karmak iin mimari ve toplumsal bilim arasndaki etkileim iinde iktidar ve bilgiyi, normu ve gzetimi ilikilendirir. Analizinin ikna gc yine tartt kurumlarn mekansal rgtlenmesine yaslanr. Velasquezin tablosunda olduu gibi durmadan grsel bulguya, planlara, manzaraya, modellere dikkatimiz ekilir. Ancak, bu sefer gr hatt sadece betimleyici deil, stratejiktir. Hatlar, artk sadece bilinebilirlik biimlerini deil, denetim ilikilerini de izer. Uzam soyktksel hale gelmitir (10). Sorunsallatrma: Foucaultnun kartla ve farklla olan ilgisi altta yatan bir birlik ima etmez. Olaya odaklanmasnda bu aktr. Tarihlerini sorunsallatrmalar olarak tarif etmesi ve bunlarn ayrmsal (differential) ve uzamsal dnceyle balar bu olguyu vurgular:
Farklln zgrleimi; elikiyle almayan, diyalektik olmayan, olumsuzlama barndrmayan bir dnce gerektirir. Sapmalar kabul eden, arac ayrma olan olumlayc bir dnce, okluun dncesi benzerliin snrlarna hapsolmam, gebe ve dalm okluun dncesi Sorunun cevab nedir? Sorun. Sorun nasl ortadan kalkar? Soruyu yerinden ederek Soru ve cevap diyalektii ile deil sorunsal olarak dnmeliyiz. (Language, Counter-Memory, Practice, 185186)

Dnem yerine sorunun tarihini yazmann Foucaultyu tarihsel kaynaklar sonuna kadar kullanma zorunluluundan nasl kurtardn grdk. Bu olgular gz ard edebilir demek deildir, ama sadece gndeminde olan sorunla ilikili olan olaylar; bu sorunun dnm, yer deitirmesi, sergiledii stratejiler ve oynad hakikat oyunlaryla ilgili olaylar gz nnde bulundurmasna izin verir. Ayrca bu, Foucaultyu Sartrec btnleme ve Hegelci sentez ihtiyacndan da kurtarr. Byle bir yaklam, sadece tarihi; eskimi evrim emalaryla, sreklilikle, organik gelimeyle ve bilincin veya varolu projesinin geliimiyle kartranlar iin tarihsel deildir. (Power/Knowledge, 70)

10

POSTMODERN TAR H Post-yapsalc tarihten bahsetmek daha kolay gibi grnse de (11), modernite ve modernitenin selefleri ve halefleri arasnda keskin epistemik hatlar izen ve bu uzam tarifler ve analizlerle dolduran birinin tarihleri iin postmodern demek daha uygun gibi grnyor. Giderek kullanm ve ktye kullanm olarak varoluu terimine benzeyen postmoderni tanmlamak olduka zor. htiyatl davranarak, kesiimleri ve rtmleri postmodern tabirinin kullanmlar arasnda bir aile benzerliini ortaya koyan temalar ve kavramlar beinden sz edebiliriz. Foucault durumunda bu postmodern bek yukarda tarttmz drt bal ieriyor. Foucaultnun adcl ona zg bir ey deil. Tarihi Paul Veyne, Henri Irene Marrouyu Foucaultnun hibir ey adc bir tarih kavray kadar makul grnmyor iddiasn destekledii eklinde okuyor (12). Bu bakmdan, her ikisi de Aristotlesin muhtemel uzmanlk grn paylayor. Ancak bu konumun, Nietzscheci iktidar ve direni ilikileri vurgusuna ek olarak, tarihsel znenin iinin boaltacak kadar radikalletirilmesi, Foucaultcu tarihe, JeanFranois Lyotardn postmodern mantn ayrdedici zellii olarak dnd agnostik zelliini veriyor (13). Olaylarn dal (dispersion) ve aklama hatlarnn okluu postmodernin bir dier zelliidir. Bu bakmdan, Lyotard, Marksist ve evrimsel aklamalar gibi byk anlatlarn sonundan bahseder. Foucaultnun ok yzl bilinebilirlii ve her trl zgrleme diyalektiini ( Aydnlanma dncesi miras gibi) dlamas ruhu bakmndan postmodern saylabilir. Habermas modernite savunusu bu janrn paradigmatik rnei olarak alndnda durumun bu olduu daha ak hale gelir (14). Postmodern dnr olarak Foucaultnun en ayrdedici zellii, tarihlerinde alld ve yazlarnda sergilendii ekliyle akln uzamlatrlmas dediim eydir. Foucault, varoluular ve dier anlatsalclar tarafndan evcilletirilen zamann Dionisosu ve dalgan mahiyetini iade etmi olsa da, tarihsel aklama modeli olarak zaman yerine uzama ve uzamn dnmlerine ve yer deitirmelerine bavurarak (karlatrmac ve ayrc [diacritical] yntemiyle beraber) geleneksel tarihsel aklamalarn amasal doasnn altn oyar. Foucaultnun sorunsallatrmaya odaklanmas, eitli blgesel almalara izin verir ve daha byk giriimlerden caydrr. Daha snrl episteme anlaynn, iktidar adc kullanmyla beraber, benzer bir tikelleyici etkisi vardr. Aslnda, tm tarihlerinde kulland modern (!) tbbn vaka incelemesi yntemiyle yazlar, tutarl bir ekilde Aristotelesin tekilin bilimi yasana kar kar. Son olarak, Foucaultnun aklamadan tehise geii; temellerden, kkenlerden, nihai hedeflerden, byk kuramlardan uzak duruu ve pratik, moral kayglara (geni anlamda) vurgusu tipik olarak postmoderndir. Kelimeler ve eylerde derin bir eletiriye tabii tuttuu temsili dncenin sona erdiini varsayarak, Foucaultnun olay-olguyu olduu gibi anlama gibi bir derdi yoktur. Bunun yerine, tehis koymaya ve alternatif davran yollar, en azndan bunlarn imkann nermeye alan mevcudun tarihini yazar. Bu onun postmodern tarih anlaydr ve bu tarihin [modern] felsefeden daha ok [modern] tpla ortaklklar vardr. (Language, Counter-Memory, Practice, 156)

11

Foucaultnun yaklamnn genilii ve cesareti dnldnde, eitli konumlardan eletiriye aktr. Skc olgularla destekleme iini bir kenara koyup, vurucu rneklerle almas onu bir aire benzetir. nl beyanlarndan birinde yazdklarmn kurgudan baka bir ey olmadnn farkndaym der, ancak hemen ekler bu onlarn hakikatle bir ilgisi olmad anlamna gelmez. (Power/Knowledge, 193). Foucaultnun alt konularla uraan profesyonel tarihilerin rnein, listeledii tarihsel olgularla ilgili pek ok itirazlar vardr (15). Kendine zg bir tarihi olmann bedeli ne profesyonel tarihilere ne de filozoflara yaranabilmektir. Foucaultnun bugne kadarki en byk etkisi edebiyatlar ve toplumbilimcileri arasndadr. Foucaultnun radikal adc iddialarnn kabul edilebilirlii pek ok filozof tarafndan sorgulanmtr. Bu ok eski bir tartma ve burada tekrarlamann bir gerei yok. Adcln Foucault'nun felsefesindeki merkezi rol, bir savunma, en azndan ak bir tartma gerektirmektedir. Eer adclk baarsz olursa, Foucaultnun iktidar, hakikat ve zneletirme ile ilgili iddialar da baarsz olacaktr. Tarihin uzamlatrlmasnn en tartmal taraf, bu disiplinin felsefi antropolojiyle olan balarn koparm olmasdr. Mehur insann lm tezi, Kelimeler ve eylerin ortaya kyla beraber uzun sreli bir tartmaya yol amtr. Foucaultya gre tehis olarak arkeoloji, kimliimiz olgusunu imtiyazlar yoluyla kurmaya almaz, [bunun yerine] farkllk olduumuzu; aklmzn sylemsel farkllk, tarihimizin zamanlar farkll, kendimizin de maskeler farkll olduunu iddia eder. Bu farkllk unutulmu ve tekrar bulunmu kken deildir, bizim olduumuz ve yaptmz dalmdr. (Archeology of Knowledge, 131). Bu dalmn varoluunun koulu; kendiliin birliini yok eden, tesadfi olaylarla projeleri ortadan kaldran ve aklclklar oaltan uzamlam dildir (16). Ancak, bu doal olarak Foucaultnun kar-tarihine zemin salayan bir kar-antropoloji retir. Bu konumun etik sonular Foucaultnun lmne yakn tartlmaya balanmtr. Belli bir estetisizmi ap aamayaca daha belli deildir. Ancak, Foucaultcu tarih tasarsnn en byk zorluu, bir adc gibi konumak gerekirse, sorumlu oyuncularn yaanm, deneyimlenmi zamanlar ok derinlere yerlemitir; daha uygun bir tabirle, insanlk durumumuzun asli unsurdur. Anlatlar kurabilme ve takip edebilme yeteneimizde de grld gibi, bu deneyim, tarih dediimiz eyin merkezindedir; ister tarihi koullayan insanlar ve kuvvetler tarihi olsun, ister tarihe biimini veren tarihilerin tarihi. Foucault, tek bir anlatnn yetersizliine iaret etmitir, bunu mthi bir retorik (anlat) yeteneiyle yapm olsa da. Foucault, yine phesiz, tarihe tek bir anlam dorultulu bakanlarn ve atomik aktrler veya kk nedenler arayanlarn heveslerini krmtr. Yine de, pheleri tarihsel anlatnn deneyimsel kklerine zarar vermemitir. Aslnda, kendi anlatlar bunun kanlmazln desteklemektedir (17). Estetikilerin analiz ettii mzii kimsenin duyamayaca sylenir. Mutatis mutandis, ayn ey Foucaultnun postmodern tarihi iin de sylenemez mi?

Yazda Geen Michel Foucaultnun Eserlerinin ngilizce evirileri: The Birth of the Clinic, ev. A. Sheridan, New York: Vintage, 1973. The Order of Things, ev. A. Sheridan, New York: Random House, 1970. The Archaeology of Knowledge, ev. A. Sheridan, New York: Pantheon, 1972. Discipline and Punish, ev. A. Sheridan, New York: Pantheon, 1977.

12

The History of Sexuality Vol. I: An Introduction, ev. R. Hurley, New York: Pantheon, 1978. The Use of Pleasure. History of Sexuality, Vol. 2, ev. R. Hurley, New York: Pantheon, 1985. The Care of the Self: History of Sexuality, Vol.3, ev. R. Hurley, New York: Pantheon, 1986. Language, Counter-Memory, and Practice: Selected Essays and Interviews, Ithaca, N.Y.:Cornell University Press, 1977. Foucault Live: Interviews, 1966-1984, New York Semiotext(e), 1989. Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings, 1972-1977. New York: Pantheon, 1980. Essential Works of Foucault 1954-84 Vol. 1 Ethics: Subjectivity and Truth, ed. Paul Rabinow (dizi editr), ev. R. Hurley ve dierleri, New York: The New Press, 1997. Essential Works of Foucault 1954-84 Vol. 2 Aesthetics, Method and Epistomology, ed. James D. Faubion, ev. R. Hurley ve dierleri, New York: The New Press, 1997. Essential Works of Foucault 1954-84 Vol. 3 Power, ed. James D. Faubion, ev. R. Hurley ve dierleri, New York: The New Press, 2000.
Michel Foucaultnun Eserlerinin Trke evirileri: Annemi, Kz Kardeimi ve Erkek Kardeimi Katleden Ben, Pierre Riviere: 19. Yzylda Bir Aile Cinayeti, ev. Erdoan Yldrm, stanbul: Ara. (1991) Dostlua Dair, ev. Cemal Ener, stanbul: Telos (1992) Benin Yapm, ev. Levent Kavas, stanbul: Ara (1992) Hapishanenin Douu, ev. Mehmet Ali Klbay, Ankara: mge (1992) Ders zetleri, ev. Turhan Ilgaz, stanbul: YKY (1993) Bu Bir Pipo Deildir, ev. Turhan Ilgaz, stanbul: YKY (1994) Kelimeler ve eyler, ev. Mehmet Ali Klbay, Ankara: mge (1994) Deliliin Tarihi, ev. M. A. Klbay, Ankara: mge (1996) Bilginin Arkeolojisi, ev. Veli Urhan, stanbul: Birey (1999) Kliniin Douu, ev. . M. Uysal, Ankara: Egos (2002) Cinselliin Tarihi, ev. H. U. Tanrver, stanbul: Ayrnt (2003) Notlar: (1) Maladie mentale et personnalit (Paris: PUF, 1954). Gzden geirilmi bir basks (PUF, 1962) Alan Sheridan tarafndan Mental Illness and Psychology olarak evrilmitir. (2) Forrest Williamsn ngilizce evirisi, Dream, Imagination, and Existence, Review of Existential Psychology and Psychiatry 19, I (19841985): 2978. (3) Franois Ewald, Anatomie et corps politique, 1229 (4) Giderek Foucaultnun bireysel giriimlere genel olarak kabul edilenden daha fazla uzam atn fark ettim. Sartre,Foucault and Historical Reason, vol. 2 A Poststructuralist Mapping of History (Chicago: University of Chicago Press, 2005), 16263e baknz (5) Foucault burada da, btnleyicisi olmayan btnlemenin imkann tarihin anlam sorusu olarak gren (ge dnem) Sartrea dikkat ekici bir ekilde yaklayor. (6) Franois Ewaldla sylei, Le Souci de la vrit, 18. (7) Thomas Flynn, Truth and Subjectivation in Later Foucault 53140a baknz. (8) Bu argmann detaylar iin Thomas Flynn Foucault and Historical Nominalism, H.A. Durfee ve D.F.T. Rodier, ed., Phenomenology and Beyond: The Self and Its Language iinde, 134-47'ye baknz. Bu yaznn baz blmleri burada izin alnarak kullanlmtr. (9) Bu baln kapsaml bir tartmas, Thomas Flynn Foucault and Career of the Historical Event, Dauenhaur, ed., At the Nexus of Philosophy and History iinde, 178200, bulunabilir. Bu yaznn baz blmleri burada izin alnarak kullanlmtr. (10) Thomas Flynn, Foucault and the Spaces of History, 16586. (11) Derek Attridge (ve dierleri), ed., Post-Structuralism and the Question of History (Cambridge: Cambridge University Press, 1987)e baknz. Foucault yle sylyor: Yapsalcln arkasndaki

13

sorunu grebiliyorum kabaca, zne ve znenin yeniden biimlendirilmesi ama postmodern veya post-yapsalc dediimiz insanlarn ortak sorununun ne olduunu bilmiyorum. (Politics, Philosophy, and Culture, 34) (12) Paul Veyne, Writing History, ev. Mina Moore-Rinvolucri (Middletown, Conn.: Wesleyan University Press, 1984), 43. (13) Jean-Franois Lyotard, The Postmodern Conditions: A Report on Knowledge, ev. Geoff Bennington ve Brian Massumi (Minneapolis: University of Minnesota Press, 1984), 10'a baknz. (14) rnein, Richard J. Bernstein, ed., Habermas and Modernity (Cambridge: MIT Press, 1985)e baknz. (15) rnein, Jacques Proust (ve dierleri), Entretiens sur Foucault La Pense 137 ( ubat 1968): 4 37e ve Gary Gutting, Michel Foucaults Archaelogy of Scientific Reason 17579a baknz. (16) Flynn, Foucault and the Spaces of History 181. (17) Bu ve buna benzer itirazlar, Paul Ricour, Time and Narrative, cilt (Chicago: University of Chicago Press, 198488) iinde ve David Carr, Time, Narrative, and History (Bloomington: Indiana University Press, 1986) iinde gelitirilmitir.

(Thomas Flynn, Foucaults mapping of history,Gary Gutting (ed.), The Cambridge Companion to Foucault, 2948, Cambridge University Press, 2. Bask, 2005 iinde)
eviri: zgr Sert ekopolitik.orgda yaynlanmtr.

14