You are on page 1of 6

E D E B i Y A T YA

IAN SHAPIRO.toplumbilim

AM

E L E TIR
(BARIANNE BOVE.

ve onay politikas

negri'nin iktidar eletirisi (BEATRICE HANSSEN.iddet eletirisi i SERGE 00UBROVSKY. eletiri ve varolu (NiLGN TUTAL. andre gorz ve kadn teki! BAYRAM BALCI.kimin kim senin? IKR ERBA.iirinve politikann yalnzll ULUERAYDOGDU.av ile avc i HSEYiN KSE. bir 'zemin kavrama' etii! iLYAZ BiNGL. kkler i AHMET BOZKURT. rtl bedenin aporia'lar i ORHAN ETiNBiLEK. biraz kiraz i gelecek uzun srer i METiN CENGiz. eletiri ve iddeti SEviM KTENER. izofreni ile yaamak 4 / SEVDADARICIOGU. beat zerine/ MUSTAFA,SOYLU. tek ynl yol'dan hala bir kvar m?/ SERHAN EVYAPAN iddeti iddetle eletiren ynetmenler / ALBERT EINSTEIN.sosyalizm neden gerekli? (HSAMETTiN ETiNKAYA.miza koymas / ulus baker'in ardndan / SALAH BiRSEL / FERioE EREZ / MAHMUT iTEN / KR TEMiZYREK / MEHMET / BAYRAM BALel ERBA / DERYA NDER

iindeki ler
1
salah birsel i feride erez i mahmut temizyrek/ mehmet itenl kr erbal derya nderi bayram bale

51
orhan etinbilek

106
nilgn tutal

biraz kiraz 54
mustafa zcan soylu

andre gorz ve kadn teki ile tensel ve tinsel birliktelii

r
12
bayram balc

kimin kim senin?


18 serge doubrovsky

'tek ynl yol'dan hala 111 bir k var m? hsamettin etinkaya atmadan uzlamaya 57 miza kaymas uluer aydodu av ile avc arasndaki mcadele 60
ilyaz bingl

123
albert einstein

eletiri ve varolu 25
kr erba

sosyalizm neden gerekli? 127


an shapiro

kkler
84 sevda darcolu

iirin ve politikann yalnzl 29


hsamettin etinkaya

toplumbilim ve onay politikas


150
beatrice hanssen

beat zerine
94
sevim ktener

ulus bakar'in ardndan 37


hseyin kse

iddetin eletirisi 179


barianne bove

izofreni ile yaamak-v


98
serhan evyapan

bir 'zemin kavrama' etii 44


ahmet bozkurt

negri'nin iktidar eletirisi 201


snrda'n seslenen kitaplar

iddeti iddetle eletiren ynetmenler 102

rtl bedenin aporia'lan


48 metin cengiz orhan etinbilek

gelecek uzun srer

eletiri ve iddet

AHMET BOZKURT

rtl bedenin oporio'Inr

rhan Koak imgenin Ha/leri'nde, Mithat en 'in yaptlarnn krlgan bir dengenin rn olduunu dilendirmiti. Daha ok, gemile yaanm bir alveriin resmin iine tandn, orada tekrarlandn dndren yaptlardr en'in rnleri. Bu yzden krlgan bir dengenin rndr. nk temsilcisi olduu o i dnyann var edilmesine sna bal olarak, kurulabilen yardmc olmabu. Bu bir dengedir

mine eilirken yalnzca Dou'ya ve Bat'ya ve imgeye ilikin iki ayr metni birden iermeyi ve meta-pMrein'i iki ayr balamda sellii ve telos'u birden amlamay d,eil, dzizgikran iki ayr zaman da zamanolas olup olamalar. Bunun iin de islam-

lararas bir yarkta konumlandrmann madn tartmay yaklamak iyet'e ilikin bir balamda gerektiine

imge kavramna yeniden yani imgenin, tave sanat ncesi gerekmektedir. bir

iaret eder Sayn. Zira ona

sebepten olsa gerek Koak bir iletiim patlamasna kar bir savunma biimi olarak grd suskunluk deneyimini de en'in resmindeki kendi sorusuyla bouan tavrna verir.'

gre [slarniyet'i meta-phorikos'un, yc ilevinden uzaklatrmak yerde yeniden konumlandrmak Heidegger'in ontik-ontolojik

farkllk olarak varlkla

Zeynep Sayn'n, ele ald sorunsallarn soluklanan bir metin olarak grd

kavramsal-

varolan birbirinden

ayrtrd uzarna' atfta bulunaanda onu ptereidea'larn

latrlmasna ilikin hatr saylr bir zaman andan Mithat en ve Bedenyazs' da, grnr olann aa kt snrsz bir uzamda yknme, temsil ve imge kavramlarna ykledii znenin nceledii farkllk biimleriyle olduu gibi, kendi ierisindeki zdelii ak ya da gizli bir ekilde ayn farkl monadlara estetizmin blnen farkmdallmda psiik bir zglle kavuturan "ben" duygusunun

rak islami uzamda; varln saltk ve radikal bir yabanclk halinde konumlandrld in'in tayc zellii sayesinde grnmez

meta evreninden varolana tayarak grnr klmak gibi bir abann islami uzamda devreye girmediini sylemektedir metinlerindeki kendinden Sayn. Onun iin Mithat en'in grsel "beden imgesi" zerinden zdeliin kendi zerine katand

uzaklatrlarak

aa kt bir metin olarak

bir metinle kar karya kaldmz syler Sayn. Bu ok kathlk ne kadar Mithat en'in resmine zg bir

da grlebilir. Bu balamda Sayn, Mithat en'in res-

1. Koak, Orhan (1995): mgenin Halleri: Mithat en'in Resmine Doru Deneme, stanbul: Metis. 2. Sayn, Zeynep (1999): Mithat en ve Bedenyazs I, stanbul: Kaks. 3. Grmenin iktidannn varolan zerinden ierimlendii bir "benlik" ve znenin ontik farkndaln bir beden imgesellii ierisinde ele alan bir okuma iin bkz.: Bozkurt, Ahmet (1999): Gzn Egemenlii, Hayalet Gemi, say: 53, s. 47-49.

44

SINIRDA

ORTULU BEDENIN APORlALAR

farkmdalk (awareness) zerinde durduu

durumu

ise bir o kadar da uzamsal ikinliine

" Beden Serisi"nden hareketle imgelerin ezberinden ve temsilinden silin amazndan lendikleri rahatszlk duyan ve onlar ternkurtarmay amalayan bir sanat ken-

corafyann

egemen olan bak asnn simetrik grme biiminin de rndr. Dolaysyla Mithat en'in resminde ortaya kan ve yazarn da bir anlamda bir hedef ve telos olarak aa kartmak tamamen ele ald nesnenin ve gvdesinden baka bir ey istedii eyaslnda ikin eril imgeselliine kopan bedenin

olarak okur. Zira Sayn asndan, imgeler iine kilittekrardan ve temsilden tutsaklklarn kurtularak dilerini zgrletirmek, amak zorun-

dadrlar. Bu balamda yknme ile (mimesis) dnda bir ba olan imgenin sureti olduu eyi temsil etmekle ve bir yandan da ykndkleri zaten bu tutumu Geleneksel nesneye hakltavarlk kazandrmasyla trdn grmektedir. jinin her eyi benzeim

olan bir anlam haritasdr. Bu haritada mekan yiten corafyalarn syleminden bulamayz aslnda. temel bir

Ancak Zeynep Sayn'n bu grsel metinlerde izleini srd lenemezliini dayolaar. Simgelerin ve eretilemelerin bulunduunu melerin; kurduklar ettiini ve bylece sinde varolduunu l simgeler ey bir anlamda elinden

felsefi kozrnolones-

"arzulanan betir-

ilkesine gre tekrar eden bir imgeselliin,

alarak onu hak etmedii

yapsn nesnesine dsalolan

erevede belirlemi"

olmak gibi elikili bir duruma

nenin iselliini benzeimle dile getirmekle ykml olduu bir yokluk ierisinde imler. Dolaysyla byle bir yknme iddiasnda kurtarmak resminde dolaymnda bulunduklar imgelerin Mithat en'in resmi de, eyin asln temsil etme iin onlar bu amazdan krlmak istenme-

bir temsil ilikisi iinde sayesinde kendi-

kendilerini deil, imledikleri

savlayan Sayn, simgeler ve eretilebu benzeim temsil dnda bir eyi temsil ettii bu dsallk sayeYalnz bu dsaliin deil szcn

ister. Bu da en zl haliyle Mithat en'in dsallnn

leri dna karak, kendileri

siyle aa kar. Nesnelerin kendilerini temsil edemeyeceini darn, nesnelerin elindeymi duyduu bu sorunsaln gibi grnrken dille niktivcut

dnmektedir.

ve eretilemeler

geni anlamyla imgelerin tm iin geerli bir olgu olarak ele almaktadr Zeynep Sayn. Zira onun deyimiyle, kendi dndaki eyi imleyen bir dsallk biimidir imge. Yazarn, kurulan bir benzerlik ve temsil sayesinde varolabilen simgesel sanat gibi, varolan bir eyin, bir mevcudiyetin

diren Sayn elikili bir durum olarak grd

bulmak iin nesnelerin yine de imgelere gereksinim amazndan soluklanan Mithat en'in grsel bir metin olarak grmektedir

tpresence yeniden retideil,

resmini. Bu metin ayn zamanda imgeleri bir yandan benzeim ilkesinden kurtarmak isterken te yandan nesneleri kendi bana brakmay amalayan bir metindir. En nihayetinde de bylesi bir aba imgenin kendisini 'temsil' ilikisinden syrmak istemesiyle bir anlama kavumaktadr. dergesel olmay Bu balamda da zaten Zeyzgnkarn, yine de nep Sayn, Mithat en'in beden imgelerini, amalamalarna

mi olarak grd temsil ise kendisiyle ilikiye giren her imgenin kanlmaz olarak bir mevcudiyeti artk ondan farkllam sayesinde olan baka bir eyi dile yoksun

getiren bir hakikat olarak aa kar. Ancak kendi dolaymszlklar dile gelmekten Sayn. dsal temsili eyleri dilselletiren imge nosyonunu ise metoptore

karl olarak kullanmaktadr Bilinmeyeni grnr

klan imgenin

kendi dlarnda bir eye iaret etmesiyle biricik bir uzama oturtur. Bylece Sayn, imgenin dna kma abas olarak tanmlad en'in resmini, zellikle beden imgesini, varlk ve yokluk tesi bir uzamda nasl yalnzca kendine iaret eden anlam ve imgetesi bir kendiliindenlie termeye almaktadr. imgelere tuzak kurmay dleyen lar, varlkbilimsel Mithat en'in ontamaya altn gs-

olmakszn varlk kazanamayan imgelerin kanlmaz oyununu srdrmesine larna mevcudiyetlerini ise dsalolana rimlendii mddete

nesneler bu yzden

bir temsil ve iktidar ilikisinin de araclk eder. Kendi badile getiremeyen tek balarna bir varlk bir yandan grngler hibir nesneler evmevcu-

ilikin bir akkanlk ierisinde

diyet fikri tayamaz. Ancak dsalolana hareketlenme dnyasndan na tadklar lenirler. sonrasnda formu kazanr. Zira imgeler yandan aknln onlar grselletirme uzamndan

ynelik bir ve zdelik grngler te dnyas-

bir merci olmalarn engelleyen bir

oyun alanna tayarak onlarn anlam fazlalnn yol at semiotik iddeti ve bu iddetten kaynaklanan anlamsal te-sylemleri yani imgelerin yok etmeyi amalar. Bunu, bir merci olmalarn, varlkbilimsel

aknln uzamna evrimledikleri nesnelere

benzer, onlar temsil eder, grevini st-

ve dilselletirme

onlara katmaya alt farkl bir zaman boyutu ile engeller. Dolaysyla dilin snrlarna olan bamlIlIklarndan dolay kendisini bu snrlar ierisinde ilkesini, hep korunakl hisseden benzeim Mithat en

Bu temel izlei takip eden Zeynep Sayn Mithat en'i

S i N i R D A

45

garip bir ekilde tekinsizletirir. re, en bunu imgesine benzeim Kendinden brakarak ve gvdesizlie fndan imlenmeye uzaklar bylelikle

Zeynep Sayn'a gve bile yoksun yapmaktadr. bakalar tara-

mesi, onun bu at yerletirdii le eklemlenme,

zaman aralndan

yeni ierikler ekleyerek yknerek

kaynaklanr. Dolaysyla, sonsuza dein mevcudiyetasla suret aras bir yerde kalacaktr zlemin tekrardr isteine ulamay iin de kendigeri aramakta; Mithat en'in beden imgesi. Onun iin ayn zamanda eski ve yitik bir duruma duyulan bu. Dolaysyla hazzn sonsuzluk istemektedir en'in beden srekli olarak ebedi bir dengeyi dnmek istemektedirler.

ilkesini kendi gvdesinden baka bir eyi imleyerek kap aralayan Mithat bylesi en'in

ve bir anlamlanbeden imgesi;

drmalar zinciri iinde yer alan bir imge olmaktan anlama yol aacak imgesel herhangi bile sz edemeyiz kadar sarmallanrsa farkllk gstermekten ykleyebilecek maz. ite bu yzden en'in anlam d brakt bu imgenin bir metafor bile olmadn ne toplumsal savlar Sayn. Zira en, ve bu imge de, ona bir anlam kendi bedeni hibir yere tamamtr fazlas katmamtr. Ancak sarmallansn bir farkllktan srarla, ne bile

atklar. Bunun

lerini yok etmek, geldikleri anorganik Bu anorganik

maddeye

bir tavrda;

gemie dugereksiz Beden 3.

kendinden

yulan arzunun ve bedensel imge-atklarnn kalma, yok olma isteinin belirginletii

kanr. en'in gvdesinden bir dizgenin iinde yer al-

soyunmu imge-at, ona farkllk sayesinde anlam herhangi

Seri'de Sayn ayn zamanda yok olma isteiyle yeniden balama aras bir gerilimin oluan bir yara da dikkat eker. Tam da bu yzden, Mithat en'in beden atklar, btn ayrmlklarna klmay yandan ve zaman zamann karn bir yandan zaman sabit durdurmay geriye amalarken, te dnnn olmadnn oyununu zevksrekli tekrarndan

ne kltrel ne de biyolojik

onu bir oyunun,

bilincindedirlerve le gerekletirirler. yaama

bu dnszln Bu nedenle

oyununun, iine sokmasna karn temelde yerinden bile kprdatmaz. Bedene dsal bir zellik olmaktan kurtulan imge bylece bedenle beraber zdelik ve farkllk tesi bir yere tanmtr. yere oturttuunu syler en'in, bedenini bir kast ise, havarlk ile yokluk, btn ile para aras gvdesiz Sayn. Bundan srarla o alana yknerek

en'in bu iki farkl gerekir Sayn'a

zamann yanyanalndan igdsn,

oluan tekrar, dolaysyla

"evetlemesi"

gre. Onun iin Mithat en'in ebedi tekrar; tekrar eden, aslndan ve kendinden atnn kendini dntrerek, srdrme kurucu atn yalnzca feragat etmi bir imge bir ilkeye ve kendi dein bir bakendinden srekli ve dzenleyici

o ara-a/am tekrarlamasdr ele aldmz noolojik oku-

en'in. Zeynep Sayn'n tm bu sylediklerinden reketle bu ara alan' islami uzamda zaman, ya da Deleuze ve Guattari'nin masna tabi tuttuumuz un zgrleimci gvde" uzamda bylesi karmza lgnlndan bir ara-alan,

alp kapanmalarndan isteinden

ald zevki sonsuza kaynaklanan

langcn 'evetlenme' ilkesidir. Sonuta Mithat en'in beden onu Nietzschevari erotizmin deildir aslndan at da yitmiliini bir biimde ayrm evetletamakbu ata

zaman da Antonin Artaud'treyen bir "organsz nce islami gibi isara-dnya (mundus yadsmakta; yerek kendini tadr. Bouna ve katlanmaya,

kar. Her eyden

sonsuz tekrarna

imaginalis)

S. Hseyin Nasr'n da deindii

lami sanat tarafndan yaratlan mekan ile bu dnyevi hayatta insann yaad fiziksel mekan arasnda bir sreksizliin dnyasna ngrld egemen bir noktada boyutu imgelem yaamak olan akn

en'in beden imgesi adn vermesi: sarmallanmaya her seferinde batan kmaya, ayr bir tekrarn rndr en'in maya ve krlarak yine de ayn snrlar iinde kalmaya tene ya da mahkum bedeni. en'in beden imgesinin alandan kaynaklanan srgnlk zamanda ve uzamve yabanclk Onun psi-

mmkn olmamaktadr. Oysa Zeynep Sayn'n okumasnda arasndaki ikincillii zaman-a bir yana, geici olmaktan nesneyle imgesi aslna oranla kurtulur imge;

da at yark zdelik ve farkllk tesi olan bir arave imgenin kozu ierisinde unhemlich'n yabanclk bulur kendisini. bir bedenyazs iin Sayn, ve psikotik her

rgtledii

bir srgnlk

aslyla kendi arasnda alan bir uzama yerleir ve asla yerinden kprdamaz. Mithat en'in bedenini. geworfenheiri Ne ki, Sayn, kendinden de imdiki zabile bile feragat etmi bir imge-at olarak grmektedir Bir ynyle mann eiinde varolabilen bir atktr. Heidegger'in ve arasnda nes-

halinin

olarak grd

bedenin imgeselliinde szn bedenin btn olarak grd

bedene ilikin sylenen modemist anlambilimsel sylem

yerine geerek

onu bir sylemler kmeokunabilen bir dizgenin

sinin, bedeni egemen bir eye dntrerek iinde rgtler.

zne tarafndan

misali en'in bedeni kendinden

sayarak btn snrlarn tesinde nesiz bir ata dntrmek ken aslndan ve kendinden

ve sureti olmas gerebile feragat etmek iste-

Mithat en'in zamanda at 'sonlu' yarn kendini

46

S i N i R D A

RTL BEDEN N APORALAR!

ama frsatn tanmam grntsn ler btnne,

ve onu sonsuz bir detergerek iinde yer alma sonras sylemsunduu

tinlerini

bu snrn uzamsal verilerinden

ikinliinde

okumakta,

minizmle kendine kilitleyerek

hem yapbozum fenomenolojinin lardan hareketle

hem semiyoloji

hem de algsal zmledneedip WittSayn'n u-

yanstt modernizm

ve farkl disipliner yap-

gerekse arzu yanlsamasn olarak gren dnce dnr.

bu beden corafyasn

sonsuz hazza bir oyun oynam olmasn kendi karabasann evetlemek farkl corafyann ilintili olduunu tanmayan Sayn, bu evetve bu yakndan Iemenin en'in iinde yer ald corafyayla geleneiyle

meye almaktadr. Bu balamda Derridac bir yapbozumla, semiotik iddetin bir suskunlua rek imgelerin tahakkmne esvari bir semiyolojik genstein'in meyen dilsel-metinsel madrTrke'de. Hibir zaman ikame ettii bir isimsizlikle rt eardnda dizgeyle hareket direndii noktada Barthhi de uzaa d-

Bu ilikiyi aa karan ve ncesinde bir

resim kuramndan

Sayn, Mithat en'in ben ile teki arasnda bir fark ve bu farkn tesinde yerden soluklanan meyen evetleme ve isel bir aknla frsat verilkesini gerek Bat gerekse Dou tartmaya ve bu kartln dnlfenoMithat alr. Zira bedene ve bedenin ve yzn nemlidir.

bir zmlemedir

ra. Bu anlamda da her ynyle nemli bir ilk al-

felsefesi erevesinde bedenin sylemlerine d nne zaman menolojisine

nasl aldru gstermeye Levinas'n

meyerek yeni bir arzu halinin snrsalolann layan varln grnmez

ilikin bir balamda

yatan ve imgesel bir tecavz halinin srekliliini sayzn aa karan ZeyNoli me nep Sayn'n izleini srd "bedenyazs", temel krlma noktalarnn ve yaznsal bir balamda okumalarn mektedir. Zeynep Sayn, Bat diye nitelendirdii Dou olarak nitelendirdii gstermeyi Dou-Bat amalad uzamda snrn dizgesikesintisiz

vurgu yapt diyalojik da son derece

bir srecin gz

alnmas

Tangere' ile de hem Douya hem de Batya ilikin kesitii bir uzamda yine de elik ettii kltrel bu melez uzamlara ilikin yknme ve temsil biimlerinin

en'in zamanda at yar k ancak Anadolu gibi melez bir uzamda Sayn da Mithat varlk bulabilecektir. Zaten Zeynep I'in dnda tayan bu dier gsterilen i aras Anadolu'nun en ve Bedenyazs

en'in beden imgesini gstereniyle bir yarta yerletirebilmesinin corafi melez ve izoid zelliini bir uzam olarak grd

olarak devam ettiini gster-

olanaklln

Defter dergisindeki

ardnda yatan eye ulama arzusunun ve yine islami anlamlandrma nin snrn ardnda yatan eyi nasl anlamlandrdn bu yaptnda ise sz konusu kartlnn yalnzca Bat diye nitelendiithal bir kartlk olarak, btnsel farkl balamsal snrlar

yazlarnda da, ayn beden imgesellii, yanalndan ayr dnemedii soluklanan

ierisinde ele

almt. Bu yaptnda da Sayn, iki farkl bilginin yanve her ikisinin de Dou'yla ve zellikle bilgisiyle ilikilenyapbozumundan de Anadolu'ya dirmeye alr. Nasl zamansal bir uzamn dlanarak ele alnd bir temsiliyet ve grme biimi her eyden nce kendisini yanslayan oluturuyor tekrarn indirgenemez diyalektiini biimi ise Zeynep Sayn'n bir temsiliyet imgeselliini bir metin olarak gr-

d en'in grsel metinlerini

rilen corafyadan

ilikin bir tasawuf

bir erevede bir araya gelmesi asla mmkn olmayan farkl bilgi ynlarnn metinsel bir yndeiik iinde eitleyen bir ucu aklk ierisinde (convergence) biimi olarak ele almaktadr. Gerek fragmanter yapsyla gerekse de yaznsalln en u snrlarnda ilerleyen isel derinliiyle yanksn duyduumuz bizi ittii aresizliin titreimierin lerine abanarak ama tanrsal eiinde Zeynep Sayn'n metni, hepimizin ok uzak bir corafyadan bir rkekliin grme biimsaran dile geldii adlandramadmz muhayyilemizi seyreden

ve farkndalk

olarak ele ald beden sorunsal da temsilin dilde ve harekette younlaan parantez dnda tutmaz. Merlau-Ponty'nin temsiliyet algsal fenomenolojisinde Sayn'n en'in ele ald bldoan bir alirek, bir

uzam ierisinde ve uzam sayesinde oluan beden bir biimi olarak varoluyorsa beden imgesini, Dou ve Bat balamnda sorunsal da ezamanlln g kaymasndan uzamasahiptir. Dilin snrlarnn dnyann snrlarn belirledii bir nen akkanlndan tekrarndan

ve uup giden dilselliin epeevre

"teki" imgeselliin heyecan

metinsel dzlemde

ve alt-bilincin farkl monadlara doan bu dnyaya

verici ve 'uuk' bir alma olarak karolarak, kendi kendidilin tensel doyuma ulaan bu metin karsnda

mzda duruyor. Birer okuyucu sine dokunarak yapacamz ekiciliinin

tek ey var o da duyumsal

uzamda Zeynep Sayn da Mithat en'in grsel me-

bedende biimlenen ontik dili nasl felce

urattn grmek olacaktr.

4. Sayn, Zeynep (2000): Noli me Tangere: Bedenyazs

II, stanbul: Kakns.

S i N i R D A

47

You might also like