Professional Documents
Culture Documents
IAN SHAPIRO.toplumbilim
AM
E L E TIR
(BARIANNE BOVE.
ve onay politikas
negri'nin iktidar eletirisi (BEATRICE HANSSEN.iddet eletirisi i SERGE 00UBROVSKY. eletiri ve varolu (NiLGN TUTAL. andre gorz ve kadn teki! BAYRAM BALCI.kimin kim senin? IKR ERBA.iirinve politikann yalnzll ULUERAYDOGDU.av ile avc i HSEYiN KSE. bir 'zemin kavrama' etii! iLYAZ BiNGL. kkler i AHMET BOZKURT. rtl bedenin aporia'lar i ORHAN ETiNBiLEK. biraz kiraz i gelecek uzun srer i METiN CENGiz. eletiri ve iddeti SEviM KTENER. izofreni ile yaamak 4 / SEVDADARICIOGU. beat zerine/ MUSTAFA,SOYLU. tek ynl yol'dan hala bir kvar m?/ SERHAN EVYAPAN iddeti iddetle eletiren ynetmenler / ALBERT EINSTEIN.sosyalizm neden gerekli? (HSAMETTiN ETiNKAYA.miza koymas / ulus baker'in ardndan / SALAH BiRSEL / FERioE EREZ / MAHMUT iTEN / KR TEMiZYREK / MEHMET / BAYRAM BALel ERBA / DERYA NDER
iindeki ler
1
salah birsel i feride erez i mahmut temizyrek/ mehmet itenl kr erbal derya nderi bayram bale
51
orhan etinbilek
106
nilgn tutal
biraz kiraz 54
mustafa zcan soylu
r
12
bayram balc
'tek ynl yol'dan hala 111 bir k var m? hsamettin etinkaya atmadan uzlamaya 57 miza kaymas uluer aydodu av ile avc arasndaki mcadele 60
ilyaz bingl
123
albert einstein
eletiri ve varolu 25
kr erba
kkler
84 sevda darcolu
beat zerine
94
sevim ktener
eletiri ve iddet
AHMET BOZKURT
rhan Koak imgenin Ha/leri'nde, Mithat en 'in yaptlarnn krlgan bir dengenin rn olduunu dilendirmiti. Daha ok, gemile yaanm bir alveriin resmin iine tandn, orada tekrarlandn dndren yaptlardr en'in rnleri. Bu yzden krlgan bir dengenin rndr. nk temsilcisi olduu o i dnyann var edilmesine sna bal olarak, kurulabilen yardmc olmabu. Bu bir dengedir
mine eilirken yalnzca Dou'ya ve Bat'ya ve imgeye ilikin iki ayr metni birden iermeyi ve meta-pMrein'i iki ayr balamda sellii ve telos'u birden amlamay d,eil, dzizgikran iki ayr zaman da zamanolas olup olamalar. Bunun iin de islam-
lararas bir yarkta konumlandrmann madn tartmay yaklamak iyet'e ilikin bir balamda gerektiine
imge kavramna yeniden yani imgenin, tave sanat ncesi gerekmektedir. bir
sebepten olsa gerek Koak bir iletiim patlamasna kar bir savunma biimi olarak grd suskunluk deneyimini de en'in resmindeki kendi sorusuyla bouan tavrna verir.'
gre [slarniyet'i meta-phorikos'un, yc ilevinden uzaklatrmak yerde yeniden konumlandrmak Heidegger'in ontik-ontolojik
Zeynep Sayn'n, ele ald sorunsallarn soluklanan bir metin olarak grd
kavramsal-
varolan birbirinden
latrlmasna ilikin hatr saylr bir zaman andan Mithat en ve Bedenyazs' da, grnr olann aa kt snrsz bir uzamda yknme, temsil ve imge kavramlarna ykledii znenin nceledii farkllk biimleriyle olduu gibi, kendi ierisindeki zdelii ak ya da gizli bir ekilde ayn farkl monadlara estetizmin blnen farkmdallmda psiik bir zglle kavuturan "ben" duygusunun
rak islami uzamda; varln saltk ve radikal bir yabanclk halinde konumlandrld in'in tayc zellii sayesinde grnmez
meta evreninden varolana tayarak grnr klmak gibi bir abann islami uzamda devreye girmediini sylemektedir metinlerindeki kendinden Sayn. Onun iin Mithat en'in grsel "beden imgesi" zerinden zdeliin kendi zerine katand
uzaklatrlarak
bir metinle kar karya kaldmz syler Sayn. Bu ok kathlk ne kadar Mithat en'in resmine zg bir
1. Koak, Orhan (1995): mgenin Halleri: Mithat en'in Resmine Doru Deneme, stanbul: Metis. 2. Sayn, Zeynep (1999): Mithat en ve Bedenyazs I, stanbul: Kaks. 3. Grmenin iktidannn varolan zerinden ierimlendii bir "benlik" ve znenin ontik farkndaln bir beden imgesellii ierisinde ele alan bir okuma iin bkz.: Bozkurt, Ahmet (1999): Gzn Egemenlii, Hayalet Gemi, say: 53, s. 47-49.
44
SINIRDA
durumu
" Beden Serisi"nden hareketle imgelerin ezberinden ve temsilinden silin amazndan lendikleri rahatszlk duyan ve onlar ternkurtarmay amalayan bir sanat ken-
corafyann
egemen olan bak asnn simetrik grme biiminin de rndr. Dolaysyla Mithat en'in resminde ortaya kan ve yazarn da bir anlamda bir hedef ve telos olarak aa kartmak tamamen ele ald nesnenin ve gvdesinden baka bir ey istedii eyaslnda ikin eril imgeselliine kopan bedenin
olarak okur. Zira Sayn asndan, imgeler iine kilittekrardan ve temsilden tutsaklklarn kurtularak dilerini zgrletirmek, amak zorun-
dadrlar. Bu balamda yknme ile (mimesis) dnda bir ba olan imgenin sureti olduu eyi temsil etmekle ve bir yandan da ykndkleri zaten bu tutumu Geleneksel nesneye hakltavarlk kazandrmasyla trdn grmektedir. jinin her eyi benzeim
olan bir anlam haritasdr. Bu haritada mekan yiten corafyalarn syleminden bulamayz aslnda. temel bir
Ancak Zeynep Sayn'n bu grsel metinlerde izleini srd lenemezliini dayolaar. Simgelerin ve eretilemelerin bulunduunu melerin; kurduklar ettiini ve bylece sinde varolduunu l simgeler ey bir anlamda elinden
felsefi kozrnolones-
"arzulanan betir-
erevede belirlemi"
nenin iselliini benzeimle dile getirmekle ykml olduu bir yokluk ierisinde imler. Dolaysyla byle bir yknme iddiasnda kurtarmak resminde dolaymnda bulunduklar imgelerin Mithat en'in resmi de, eyin asln temsil etme iin onlar bu amazdan krlmak istenme-
savlayan Sayn, simgeler ve eretilebu benzeim temsil dnda bir eyi temsil ettii bu dsallk sayeYalnz bu dsaliin deil szcn
siyle aa kar. Nesnelerin kendilerini temsil edemeyeceini darn, nesnelerin elindeymi duyduu bu sorunsaln gibi grnrken dille niktivcut
dnmektedir.
ve eretilemeler
geni anlamyla imgelerin tm iin geerli bir olgu olarak ele almaktadr Zeynep Sayn. Zira onun deyimiyle, kendi dndaki eyi imleyen bir dsallk biimidir imge. Yazarn, kurulan bir benzerlik ve temsil sayesinde varolabilen simgesel sanat gibi, varolan bir eyin, bir mevcudiyetin
bulmak iin nesnelerin yine de imgelere gereksinim amazndan soluklanan Mithat en'in grsel bir metin olarak grmektedir
resmini. Bu metin ayn zamanda imgeleri bir yandan benzeim ilkesinden kurtarmak isterken te yandan nesneleri kendi bana brakmay amalayan bir metindir. En nihayetinde de bylesi bir aba imgenin kendisini 'temsil' ilikisinden syrmak istemesiyle bir anlama kavumaktadr. dergesel olmay Bu balamda da zaten Zeyzgnkarn, yine de nep Sayn, Mithat en'in beden imgelerini, amalamalarna
mi olarak grd temsil ise kendisiyle ilikiye giren her imgenin kanlmaz olarak bir mevcudiyeti artk ondan farkllam sayesinde olan baka bir eyi dile yoksun
getiren bir hakikat olarak aa kar. Ancak kendi dolaymszlklar dile gelmekten Sayn. dsal temsili eyleri dilselletiren imge nosyonunu ise metoptore
klan imgenin
kendi dlarnda bir eye iaret etmesiyle biricik bir uzama oturtur. Bylece Sayn, imgenin dna kma abas olarak tanmlad en'in resmini, zellikle beden imgesini, varlk ve yokluk tesi bir uzamda nasl yalnzca kendine iaret eden anlam ve imgetesi bir kendiliindenlie termeye almaktadr. imgelere tuzak kurmay dleyen lar, varlkbilimsel Mithat en'in ontamaya altn gs-
olmakszn varlk kazanamayan imgelerin kanlmaz oyununu srdrmesine larna mevcudiyetlerini ise dsalolana rimlendii mddete
nesneler bu yzden
bir temsil ve iktidar ilikisinin de araclk eder. Kendi badile getiremeyen tek balarna bir varlk bir yandan grngler hibir nesneler evmevcu-
diyet fikri tayamaz. Ancak dsalolana hareketlenme dnyasndan na tadklar lenirler. sonrasnda formu kazanr. Zira imgeler yandan aknln onlar grselletirme uzamndan
oyun alanna tayarak onlarn anlam fazlalnn yol at semiotik iddeti ve bu iddetten kaynaklanan anlamsal te-sylemleri yani imgelerin yok etmeyi amalar. Bunu, bir merci olmalarn, varlkbilimsel
ve dilselletirme
onlara katmaya alt farkl bir zaman boyutu ile engeller. Dolaysyla dilin snrlarna olan bamlIlIklarndan dolay kendisini bu snrlar ierisinde ilkesini, hep korunakl hisseden benzeim Mithat en
S i N i R D A
45
garip bir ekilde tekinsizletirir. re, en bunu imgesine benzeim Kendinden brakarak ve gvdesizlie fndan imlenmeye uzaklar bylelikle
zaman aralndan
kaynaklanr. Dolaysyla, sonsuza dein mevcudiyetasla suret aras bir yerde kalacaktr zlemin tekrardr isteine ulamay iin de kendigeri aramakta; Mithat en'in beden imgesi. Onun iin ayn zamanda eski ve yitik bir duruma duyulan bu. Dolaysyla hazzn sonsuzluk istemektedir en'in beden srekli olarak ebedi bir dengeyi dnmek istemektedirler.
ilkesini kendi gvdesinden baka bir eyi imleyerek kap aralayan Mithat bylesi en'in
drmalar zinciri iinde yer alan bir imge olmaktan anlama yol aacak imgesel herhangi bile sz edemeyiz kadar sarmallanrsa farkllk gstermekten ykleyebilecek maz. ite bu yzden en'in anlam d brakt bu imgenin bir metafor bile olmadn ne toplumsal savlar Sayn. Zira en, ve bu imge de, ona bir anlam kendi bedeni hibir yere tamamtr fazlas katmamtr. Ancak sarmallansn bir farkllktan srarla, ne bile
atklar. Bunun
maddeye
bir tavrda;
kendinden
Seri'de Sayn ayn zamanda yok olma isteiyle yeniden balama aras bir gerilimin oluan bir yara da dikkat eker. Tam da bu yzden, Mithat en'in beden atklar, btn ayrmlklarna klmay yandan ve zaman zamann karn bir yandan zaman sabit durdurmay geriye amalarken, te dnnn olmadnn oyununu zevksrekli tekrarndan
ne kltrel ne de biyolojik
bu dnszln Bu nedenle
oyununun, iine sokmasna karn temelde yerinden bile kprdatmaz. Bedene dsal bir zellik olmaktan kurtulan imge bylece bedenle beraber zdelik ve farkllk tesi bir yere tanmtr. yere oturttuunu syler en'in, bedenini bir kast ise, havarlk ile yokluk, btn ile para aras gvdesiz Sayn. Bundan srarla o alana yknerek
"evetlemesi"
gre. Onun iin Mithat en'in ebedi tekrar; tekrar eden, aslndan ve kendinden atnn kendini dntrerek, srdrme kurucu atn yalnzca feragat etmi bir imge bir ilkeye ve kendi dein bir bakendinden srekli ve dzenleyici
en'in. Zeynep Sayn'n tm bu sylediklerinden reketle bu ara alan' islami uzamda zaman, ya da Deleuze ve Guattari'nin masna tabi tuttuumuz un zgrleimci gvde" uzamda bylesi karmza lgnlndan bir ara-alan,
langcn 'evetlenme' ilkesidir. Sonuta Mithat en'in beden onu Nietzschevari erotizmin deildir aslndan at da yitmiliini bir biimde ayrm evetletamakbu ata
zaman da Antonin Artaud'treyen bir "organsz nce islami gibi isara-dnya (mundus yadsmakta; yerek kendini tadr. Bouna ve katlanmaya,
sonsuz tekrarna
imaginalis)
lami sanat tarafndan yaratlan mekan ile bu dnyevi hayatta insann yaad fiziksel mekan arasnda bir sreksizliin dnyasna ngrld egemen bir noktada boyutu imgelem yaamak olan akn
en'in beden imgesi adn vermesi: sarmallanmaya her seferinde batan kmaya, ayr bir tekrarn rndr en'in maya ve krlarak yine de ayn snrlar iinde kalmaya tene ya da mahkum bedeni. en'in beden imgesinin alandan kaynaklanan srgnlk zamanda ve uzamve yabanclk Onun psi-
mmkn olmamaktadr. Oysa Zeynep Sayn'n okumasnda arasndaki ikincillii zaman-a bir yana, geici olmaktan nesneyle imgesi aslna oranla kurtulur imge;
da at yark zdelik ve farkllk tesi olan bir arave imgenin kozu ierisinde unhemlich'n yabanclk bulur kendisini. bir bedenyazs iin Sayn, ve psikotik her
rgtledii
bir srgnlk
aslyla kendi arasnda alan bir uzama yerleir ve asla yerinden kprdamaz. Mithat en'in bedenini. geworfenheiri Ne ki, Sayn, kendinden de imdiki zabile bile feragat etmi bir imge-at olarak grmektedir Bir ynyle mann eiinde varolabilen bir atktr. Heidegger'in ve arasnda nes-
halinin
olarak grd
yerine geerek
zne tarafndan
sayarak btn snrlarn tesinde nesiz bir ata dntrmek ken aslndan ve kendinden
46
S i N i R D A
tinlerini
ikinliinde
okumakta,
hem semiyoloji
yanstt modernizm
bu beden corafyasn
sonsuz hazza bir oyun oynam olmasn kendi karabasann evetlemek farkl corafyann ilintili olduunu tanmayan Sayn, bu evetve bu yakndan Iemenin en'in iinde yer ald corafyayla geleneiyle
meye almaktadr. Bu balamda Derridac bir yapbozumla, semiotik iddetin bir suskunlua rek imgelerin tahakkmne esvari bir semiyolojik genstein'in meyen dilsel-metinsel madrTrke'de. Hibir zaman ikame ettii bir isimsizlikle rt eardnda dizgeyle hareket direndii noktada Barthhi de uzaa d-
resim kuramndan
Sayn, Mithat en'in ben ile teki arasnda bir fark ve bu farkn tesinde yerden soluklanan meyen evetleme ve isel bir aknla frsat verilkesini gerek Bat gerekse Dou tartmaya ve bu kartln dnlfenoMithat alr. Zira bedene ve bedenin ve yzn nemlidir.
bir zmlemedir
yatan ve imgesel bir tecavz halinin srekliliini sayzn aa karan ZeyNoli me nep Sayn'n izleini srd "bedenyazs", temel krlma noktalarnn ve yaznsal bir balamda okumalarn mektedir. Zeynep Sayn, Bat diye nitelendirdii Dou olarak nitelendirdii gstermeyi Dou-Bat amalad uzamda snrn dizgesikesintisiz
bir srecin gz
alnmas
Tangere' ile de hem Douya hem de Batya ilikin kesitii bir uzamda yine de elik ettii kltrel bu melez uzamlara ilikin yknme ve temsil biimlerinin
en'in zamanda at yar k ancak Anadolu gibi melez bir uzamda Sayn da Mithat varlk bulabilecektir. Zaten Zeynep I'in dnda tayan bu dier gsterilen i aras Anadolu'nun en ve Bedenyazs
en'in beden imgesini gstereniyle bir yarta yerletirebilmesinin corafi melez ve izoid zelliini bir uzam olarak grd
olanaklln
Defter dergisindeki
ardnda yatan eye ulama arzusunun ve yine islami anlamlandrma nin snrn ardnda yatan eyi nasl anlamlandrdn bu yaptnda ise sz konusu kartlnn yalnzca Bat diye nitelendiithal bir kartlk olarak, btnsel farkl balamsal snrlar
ierisinde ele
almt. Bu yaptnda da Sayn, iki farkl bilginin yanve her ikisinin de Dou'yla ve zellikle bilgisiyle ilikilenyapbozumundan de Anadolu'ya dirmeye alr. Nasl zamansal bir uzamn dlanarak ele alnd bir temsiliyet ve grme biimi her eyden nce kendisini yanslayan oluturuyor tekrarn indirgenemez diyalektiini biimi ise Zeynep Sayn'n bir temsiliyet imgeselliini bir metin olarak gr-
rilen corafyadan
bir erevede bir araya gelmesi asla mmkn olmayan farkl bilgi ynlarnn metinsel bir yndeiik iinde eitleyen bir ucu aklk ierisinde (convergence) biimi olarak ele almaktadr. Gerek fragmanter yapsyla gerekse de yaznsalln en u snrlarnda ilerleyen isel derinliiyle yanksn duyduumuz bizi ittii aresizliin titreimierin lerine abanarak ama tanrsal eiinde Zeynep Sayn'n metni, hepimizin ok uzak bir corafyadan bir rkekliin grme biimsaran dile geldii adlandramadmz muhayyilemizi seyreden
ve farkndalk
olarak ele ald beden sorunsal da temsilin dilde ve harekette younlaan parantez dnda tutmaz. Merlau-Ponty'nin temsiliyet algsal fenomenolojisinde Sayn'n en'in ele ald bldoan bir alirek, bir
uzam ierisinde ve uzam sayesinde oluan beden bir biimi olarak varoluyorsa beden imgesini, Dou ve Bat balamnda sorunsal da ezamanlln g kaymasndan uzamasahiptir. Dilin snrlarnn dnyann snrlarn belirledii bir nen akkanlndan tekrarndan
metinsel dzlemde
verici ve 'uuk' bir alma olarak karolarak, kendi kendidilin tensel doyuma ulaan bu metin karsnda
S i N i R D A
47