NEML: Bu snavda zm iin kullandnz katlarn yannda SADECE hesap makinas ve

kendi el yaznz ile hazrlanm A4 boyutlu bir "kopya kad" kullanma hakknz var. Snav
sonunda katlar toplanrken "kopya kad"nz ltfen snav katlar ile beraber veriniz.
"kopya kad"nz snav deerlendirildikten sonra geri alabilirsiniz. Bulduunuz sonularn
birimlerini yazmay unutmaynz.
ELE222 ELEKTRONE GR (10616)
1. Yaryl Snav 5 Kasm 2003 11.00-13.00
nci LESZ / Tolga KAYA
1. Yar-iletken denince ne anlyorsunuz? letkenler ve yar-iletkenler arasndaki benzerlik ve
ayrmlar nelerdir? En ok 4-5 tmce iinde anlatnz. (10 puan BONUS!)
2. Bir Si diyot retilmek isteniyor. Kullanlan teknolojiyle salanan katklama oranlar N
D
=
10
16
1/cm
3
ve N
A
= 10
17
1/cm
3
dir. Ayrca L
n
= 10 m, L
p
= 5 m,
n
= 1350 cm
2
/Vs,
p
= 480
cm
2
/Vs olarak veriliyor. n
i
= 1.5 10
10
1/cm
3
, q = 1.602 10
-19
C,
r
= 12,
o
= 8.85 10
-12
F/m, V
T
= 25 mV olduuna gre
a. oda scaklnda diyot doyma akmnn (I
o
) 100 fA altnda kalmas iin diyot
jonksiyon alan ka mm
2
olmaldr? 1,2 veya 0,5 mm
2
gibi fazla kesirli olmayan bir
deer veriniz. (10 puan)
b. Yukarda (a) jonksiyon alan iin bir deer bulamazsanz 0,5 mm
2
deerini
kullanarak n ve p tipi katklanm blgelerin zgl iletkenliklerini bulunuz. Bu
ilemleri yaparken tm akm tayclarn hesaba katacanz unutmaynz. (10
puan)
c. Diyot kutuplanmamken potansiyel bariyeri, fakirlemi blge genilii ve
kapasitesi ne kadardr? (10 puan)
3. Yandaki diyotlu devre yukarda retilen diyot
ile gerekletirilmi olsun. Bu devrenin
almasn
5 V - +5 V giri gerilimi aralnda analiz
ediniz. Giri-k gerilimlerini grafikler
yardmyla inceleyiniz. Diyotlardan biri
kaldrlsa devrenin k nasl etkilenir?
Yukardaki problemde (2c) potansiyel
bariyerini bulamadysanz bu problemde 0,7 V kabul ediniz. (30 puan)
4. Yandaki katl kuvvetlendirici devresini gereklerken ( V
BE
= 0,6 V)
a. h
FE
= = alarak,
I
C1
= I
C2
= 2 mA, I
C3
= 4 mA,
V
3
= 0 V, V
5
= -4 V ve V
7
= 2 V olacak biimde diren deerlerini belirleyiniz. (15
puan).
b. h
FE
= = 100 iin yukarda bulduunuz diren deerleriyle V
3,
V
4,
V
5,
V
6, ve
V
7
gerilimlerini bulunuz. (25 puan)
D
1
D
2
R
+
v
o
-
+
v
i
-
ELE222 ELEKTRONE GR (10616) 1. Yaryl Snav zmleri nci LESZ / Tolga KAYA
BAARILAR!
-2-
V
6
V
7
V
4
V
3
V
2
R
3
+10
V
-10
V
T
1
T
2
T
3
R
1
R
2
R
4
R
5
R
6
V
5
D
2

kaldrldnda
negatif
gerilimler
snrlanamyor!
ELE222 ELEKTRONE GR (10616) 1. Yaryl Snav zmleri nci LESZ / Tolga KAYA
ZMLER
1. BONUS sorularn yantlar kitaplarda bulunabilir.
2. Einstein Bantsndan yani
n p T n p
V D
/ /

dan D
p
= 12 cm
2
/s ve D
n
= 33.8 cm
2
/s olarak
bulunduktan sonra
a.
1
1
]
1

+
A n
n
D p
p
i o
N L
D
N L
D
n q A I
2
bants yardmyla I
o
< 100 fA iin A < 1,01 mm
2
.
Buna gre A = 1 mm
2
seiyorum.
b.

,
_

,
_

+
p
D
i
n D n p A n
A
i
p
N
n
N q N
N
n
q
2 2
;
bants yardmyla Aya
gerek kalmadan
p
= 7,69 1/( cm) ve
n
= ve 2,16 1/( cm).
c.

,
_

D A
i
T B
N N
n
V V
2
ln
bants yardmyla V
B
= 728 mV
1
]
1

D A
B r o
N N q
V
w
1 1 2
bants yardmyla w
dep
= 3,26 m
ve
w
A
C
r o
bants yardmyla C = 326 pF bulunur.
3. Potansiyel bariyeri 0,7 V olduu iin |v
i
| 0,7 V olduu srece diyotlardan biri iletimde
olacaktr. yle ki,
a. v
i
0,7 V olduu srece D
1
iletimdedir ve zerinde den gerilim v
o
= V
D1
= 0,7
Vdur.
b. v
i
-0,7 V olduu srece ise D
2
iletimdedir ve zerinde den gerilim v
o
= V
D2
= -0,7
Vdur. Bu da bize bu devrenin temelde gerilim snrlandrc olarak altn
gsterir.
Dier taraftan, rnein D
2
yi kaldralm, D
1
iletimde olduu srece, yani v
i
0,7 V olduu
srece yukarda olduu gibi v
o
= V
D1
= 0,7 Vdur. Ancak v
i
< 0,7 V olunca D
1
kesimde (bir
baka deyile ak devre) olduundan ve R direnci zerinden akm akmayacandan v
o
=
v
i
olur. Benzer biimde D
1
i kaldrm olsak, D
2
iletimde olduu srece, yani v
i
-0,7 V
olduu srece yukarda olduu gibi v
o
= V
D2
= -0,7 Vdur. Ancak v
i
> -0,7 V olunca D
2
kesimde (bir baka deyile ak devre) olduundan ve R direnci zerinden akm
akmayacandan v
o
= v
i
olur. Bunlarn nasl grselletiini bir sonraki sayfadaki
grafiklerde grebilirsiniz.
-3-
D
2

kaldrldnda
negatif
gerilimler
snrlanamyor!
ELE222 ELEKTRONE GR (10616) 1. Yaryl Snav zmleri nci LESZ / Tolga KAYA
Verilen gerilim snrlandrc devrenin davran
Devrenin diyotlardan biri kaldrldndaki davranlar
-4-
-0,7 V
+0,7
V
V
i
V
o
+0,7
V
-0,7 V
D
2

kaldrldnda
negatif
gerilimler
snrlanamyor!
D
1
kaldrldnda
pozitif gerilimler
snrlanamyor!
-0,7 V
+0,7
V
V
i
V
o
+0,7
V
-0,7 V
ELE222 ELEKTRONE GR (10616) 1. Yaryl Snav zmleri nci LESZ / Tolga KAYA
4. katl BJTli kuvvetlendirici devremiz iki npn bir pnp transistr ieriyor. Dolaysyla
V
BE1
= V
BE3
= 0,6 V, V
BE2
= -0,6 V.
a. h
FE
= = olduuna gre baz akmlar ihmal edilebilir. I
C1
= 2 mA ve V
3
= 0 V
k
mA
V
I
V V
R
C
5
2
10 10
1
3
1

+

. Ayrca T
1
in baz toprakta olduu iin V
2
= 0V V
BE1
=
-0,6 V ve
7 4
2
10 6 , 0 ) 10 (
1
2
2
k
mA
V V
I
V V
R
C

+

.
I
C2
= 2 mA ve V
3
= 0 V V
4
= V
3
-V
BE2
= 0,6 V ve
7 4
2
4 , 9 10
2
4
3
k
mA
V
I
V V
R
C

+

.
I
C2
= 2 mA ve V
5
= -4 V
k
mA
V
I
V V
R
C
3
2
6 ) 10 (
2
5
4

.
V
7
= 2 V ve I
C3
= 4 mA
k
mA
V
I
V V
R
C
2
4
8 10
3
7
5

+

V
5
= -4 V ve I
C3
= 4 mA, V
6
= V
5
0,6 V = -4,6 V
35 1
4
4 , 5 ) 10 (
3
6
6
k
mA
V
I
V V
R
C

b. h
FE
= = 100 iin
mA I I V I R V I I R
mA I I
mA
k
I V V V R I
B C E BE B C
E C
E BE E
95 , 1 0 ) (
98 , 1
1
2
7 4
6 , 0 10
0 10
2 2 2 3 2 2 1 1
1 1
1 1 2 1
+

[ ] V I I R V V
B C
19 , 0 10
2 1 1 3

V V V V
BE
79 , 0
2 3 4

[ ] V I I R V V
B C
15 , 4 ) 10 (
3 2 4 5
+
mA I mA I V R I V
V V V V
C E E
BE
85 , 3 88 , 3 10
75 , 4
3 3 6 3 6
3 5 6


V I R V V
C
29 , 2 10
3 5 7

Buradan da gryoruz ki, gerilim deerleri (4a)da verilen veya bulunan deerlere
ok yakn veya ayn kyor.
Tabii bu problem (4a)da bulunan diren deerleriyle kutuplama akmlar en batan
hesaplanarak daha zor bir yoldan da zlebilirdi.
-5-