TC Ufuk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits

Lojistikte D Kaynak Kullanm (Outsourcing)

Emre Eren Kullakc Mart 2012 Dr. M. Hakan Keskin

erik

1. D Kaynak Kullanmnn Tanm ve Geliimi 2. Lojistikte D Kaynak Kullanm a. Avantajlar b. Dezavantajlar 3. D Kaynak Kullanmnda Stratejik Karar Verme Sreci 4. Freight Forwarder Kavram 5. D Kaynak Kullanmnda Taraflar a. 3PL b. 4PL

D Kaynak Kullanmnn Tanm ve Geliimi D kaynak kullanm (outsourcing), Oxford English Dictionary tanmna gre Baz mal ya da hizmetleri, bir szleme kapsamnda organizasyonun dndaki bir kaynaktan salama anlamna gelmektedir. 20. Yzyln sonuna kadar irketler tm faaliyetlerini kendi bnyelerinde gerekletirme gayretindeydiler, ve bu sebeple kendi i alanlar dnda bir ok faaliyete gerektiinden fazla kaynak ayrmak zorunda kalyorlard. Ykselen rekabet ve zelleen tketici ihtiyalarnn firmalarn alma ekillerini ynlendirmeye balamas ve z / temel yetenek kavramnn gndeme gelmesi ile firmalar yaptklar ite uzmanlamak, tketicinin son rn talebini daha etkin bir ekilde karlayabilmek iin 1980li yllardan itibaren z yeteneklerine younlamaya, dier alanlar iin d kaynak kullanmaya baladlar. Prahalad ve Hamel Gelecekte ok az firma dnya apnda be ya da daha fazla temel yetenee (competence) sahip olacaktr diyerek aslnda gnmzdeki anlay 22 yl nceden tahmin etmilerdir ( C.K. Prahalad and G. Hamel, "The Core Competence of the Corporation," Harvard Business Review 90 (May-June, 1990): 84). 21. Yzyla yaklarken iletmeler). lk d kaynak kullanm uygulamalar; gnmzden yllar nce Amerikan otomotiv endstrisinde, yedek para retimi konusunda ortaya kmtr. Daha sonralar, maliyetleri drme zerindeki olumlu etkisi, personel tasarrufu ve dier ileri gerekletirebilmek iin serbest personel yaratmas gibi etkilerinden dolay, geleneksel biimde iletme iinde gerekletirilen eitli faaliyetlerin, d iletmelerden tedarik edilmesi yoluyla d kaynak kullanm uygulamalar yaygnlamtr (Tanju zbay (haz.), Sorularla D Kaynak Kullanm (Outsourcing), stanbul: stanbul Ticaret Odas Yaynlar, 2004, ss. 7-8.). Bu bilgiler nda, d kaynak kullanmn bir iletmenin temel faaliyet alan veya z yetenei dndaki ileri o alanda uzmanlam farkl bir iletme aracl ile sonulandrmas olarak tanmlayabiliriz. Wikipediaya gre gnmzde dnya apnda d kaynak kullanmnn yaygn olduu alanlar: Kayt Ynetimi ve Ariv Depolama

nsan kaynaklar ynetimi (seme-yerletirme, eitim, cretlendirme, performans deerlendirme, danmanlk, kariyer ynetimi, insan kaynaklar bilgi sistemi vb.) Bilgi teknolojisi (bakm, onarm, eitim, uygulama, yazlm gelitirme vb.) Mteri hizmetleri (bilgi sistemleri, saha hizmetleri, telefonla mteri hizmetleri vb.) Muhasebe-finans (bordrolama, vergilendirme, satn alma ve genel muhasebe ilemleri) Lojistik-nakliye (ambarlama, postalama-datm, bilgi sistemleri ve operasyonlar) dari iler (yazl dokmanlar, dosyalar, fotokopi vb.) Sat-pazarlama (tele-pazarlama, reklm) Yemek, personel tamacl, gvenlik, temizlik ve otomobil kiralama hizmetleri retim ve emlak yntemleri Trkiyede ise zellikle u alanlarda d kaynak kullanlmaktadr: Personel tama servisi Yemek temin hizmetleri Temizlik hizmetleri Gvenlik hizmetleri nsan kaynaklar Eitim Muhasebe Bilgi teknolojileri Trklerde d kaynak kullanm Osmanl dnemine dayanmaktadr, ar iler iin kullanlan cretli Hristiyan topluluklar (Cerahor ve Serahorlar) ve kaynaklar yetersiz kaldnda

kprclk ileri iin halktan satn alnnan teknik hizmetler Osmanlnn daha o zamanlar d kaynak kullandn gsteriyor (Dr. M. Hakan Keskin, Lojistik El Kitab, s. 520). Accenture tarafndan yaplan aratrmaya gre, d kaynak kullanmndan beklenen faydalar ve yzdelik oranlar ise aada belirtildii gibidir (Ynetici Olarak D Kaynak Kullanmnda Kontrol Nasl Elinizde Tutarsnz, Outsourcing Dergisi, Say: 4 (Nisan-Mays, 2004), s. 17): 1. Ana faaliyetlere odaklanmak (% 59) 2. Maliyetlerde azalma (% 54) 3. Maliyeti kontrol etme (% 37) 4. hedeflerine daha hzl ulamak (% 36) 5. Yeniliklere ulamak (% 32) 6. Sregelen sre iyiletirmeleri (% 28) 7. Daha hzl yant (% 28) 8. Daha iyi dkmantasyon (% 22) 9. Artan karllk / gelir (% 22) 10. Daha fazla bilgiye eriim (% 19) 11. Dier (% 5) Lojistikte D Kaynak Kullanm Firmalarn temel yeteneklerine younlamasn gerektiren en nemli gelimeler teknoloji ve dolaysyla da iletiim sektrnde yaand. Globalleme srecini hzlandran bu gelimeler sayesinde, artk talepler yerel olmad iin, son rn tketiciye ulatrmak kendi bana profesyonel bir i dal haline geldi. Lojistikte d kaynak kullanmna gidilmesinin gerekelerini u ekilde aklayabiliriz (Dr. M. Hakan Keskin, Lojistik El Kitab, s. 238):

Pazarda rekabet etme yetisini korumak, Gelien teknoloji ve hizmet sektrndeki gelimeler ile uzmanla duyulan ihtiya, Alt yap, ekipman ve tesis maliyetlerinden kurtulmak, Biliim ve otomasyon ihtiyalar, piyasalardaki dalgalanmalar, taleplerdeki

deiikliklerden etkilenmemek, lek ekonomisinin salad avantajla birim maliyetleri azaltmak, Hukuki gerekeler gibi farkl nedenlerden dolay olas prestij kaybn nlemek, Asl iin dnda kalan ilerin dndaki konulardan kaynaklanan idari sorunlardan kurtulmak. Her seimde olduu gibi d kaynak kullanmay semenin de avantaj ve dezavantajlar mevcuttur. Avantajlar: Ana e Odaklanma o Globalleme nedeniyle karmaklaan tedarik zinciri ynetimine kaynak ayrmadan, z yeteneklere younlaarak rekabet gcn korumay ve ykseltmeyi baarabilirler. Maliyetlerin Drlmesi o Lojistik altyap kurmann sabit maliyetleri ok yksek olduu iin, d kaynak salayan iletmeler bunu avantaj olarak kullanarak d kaynak kullanan irketlere yanstabilirler. Bilgi Teknolojilerini Verimli Kullanmak o Tekonoloji yatrm risklerini d kaynak kullanm salayan iletmeler alr, ayrca tekonolojik olarak gncel ekipman kullanm salanm olur. Maliyetlerin nceden Bilinmesi o Kaynak planlamas ve datmnda d kaynak kullanlan alann belirlenen sreteki maliyeti szleme ile belirlendii iin, cretlerin ykselmesi, giderlerin artmas gibi riskler alnmam olur. Hizmet Standartlar o D kaynak hizmeti sunan kurumlarla yaplan szlemelerde verilecek hizmetin asgari ve azami limitleri net olarak ifade edildiinden d kaynak kullanan

irketler alacaklar hizmetin seviyesi ile sknt yaamayacaklar gvencesi iindedirler (Dr. M. Hakan Keskin, Lojistik El Kitab, s. 239). Kaynak Sreklilii o nsan kayna ile ilgili i gvenlii, alan haklar gibi risk ve sorumluluklar d kaynak hizmeti sunan kurumlara devredilmi olur (Dr. M. Hakan Keskin, Lojistik El Kitab, s. 239) D kaynak kullanmnn dezavantajlar ve olas sorunlar: Kontrol Maliyetleri o D kaynak hizmeti veren firmann szlemenin hkmlerine uyup uymadn kontrol etmek iin kurulacak kontrol mekanizmasnn bir maliyeti olacaktr. Ayrca szleme hkmleri yerine getirilmediinde ve alternatif yoksa iletmeler zor durumda kalacaktr (Dr. M. Hakan Keskin, Lojistik El Kitab, s. 240) alan zerindeki Etkileri o letmelerin kendi personelleri tarafndan yaplan ileri d kaynak salayclarna yaptrmas ile bu personellerin iine son verilmesine sebep olduu iin alanlar zerinde olumsuzlua sebep olmaktadr. Bu etkiler alan memnuniyetinin, iletmedeki huzurun ve gven duygusunun, balln ve verimliliin dmesine yol aabilir. D Kaynak Hizmeti Veren Kurum zerinde Etkiyi Kaybetme o D kaynak kullanan iletmelerin verimlilik seviyesi d kaynak hizmeti aldklar irkete baldr, bu nedenle ticari ilikilerin srekli izlenmesi ve denetlenmesi gerekmektedir. Ayrca uzun sreli ilikilerde alternatif deerlendirme sreci salkl olmayabilmekte, d kaynak kullanmnda hzimet veren iletmenin belli bir sre sonra tek alternatif olarak kalmas kurum ve iletmeler iin gerek fiyat pazarlnda gerekse piyasada tutunabilme adna nemli bir risktir (Dr. M. Hakan Keskin, Lojistik El Kitab, s. 240). letme Mahremiyeti ve Teknoloji Hrszl o D kaynak hizmeti salayan ve kullanan irketler olduka yakn bir iliki ierisindedir, ve ilikinin bu boyutu iletmeler iin byk bir risk anlamna gelmektedir. Bu nedenle iletmelerin
6

bu

tr

hizmetleri

alrken

szlemelerinde bir yln zerine kmadklar gzlemlenmitir. zellikle askeri birliklere, siyasi kurululara yemek, personel ulam gibi lojistik alanlarda hizmet veren kurulularda d kaynak kullanmnn gvenlik boyutu olduka n plandadr (Dr. M. Hakan Keskin, Lojistik El Kitab, s. 240). Berever ve arkadalarna gre d kaynak kullanmnn ortaya karabilecei sorunlar drt ana snfta ele alnmtr (Dr. M. Hakan Keskin, Lojistik El Kitab, s. 242): Maliyet Sorunlar a. nc taraflar yatpklar iten kar ettiklerinden d kaynak kullanm belli durumlarda daha maliyetli olabilir b. D kaynak kullanm iin yaplan szlemeler dnm maliyetlerine neden olabilir c. D kaynak kullanmnda sre izleme maliyetleri artacaktr d. D kaynak kullanlarak alnan hizmet iin denen cret gereki hassasiyet gsterilmezse yksek olabilir Kontrol Sorunlar o D kaynak kullanm iletmenin faaliyetlerinde kontroln elden kmasna neden olabilir. lek Ekonomisi o D kaynak kullanmna blnerek verilen faaliyetlerde iletme lek ekonomisi avantajn kaybetmi olacaktr. Yaratcln Getirdii Uzmanlktan Mahrum Kalma o D kaynak kullanmna gidilen faaliyetler artk iletme personeli tarafndan yaplmadndan bu konularda tecrbeye dayal uzmanlktan mahrum kalnabilecektir.

Geleneksel nakliye yaklam ile d kaynak kullanmnn farklarn u ekilde zetleyebiliriz:

D Kaynak Kullanmnda Stratejik Karar Verme Sreci Kugline gre d kaynak kullanmna gei be bileenli bir sreci gerektirir: 1. Asl kltr ve deerler ile rekabeti ortamn incelenmesi 2. Asl ile ilgili misyon ve vizyonun incelenmesi 3. Dnn dizayn sre metodolojisinde tamnlanan hedefler, amalar ve alma stratejilerinin incelenmesi 4. Dahili kapasitelerin mevcut halinin deerlendirilmesi performans 5. Stratejik opsiyonlarn analizi Bu sre sonrasnda yine be aamal bir srete 3pl seimi yaplr: 1. htiya duyulan asl yeteneklerin tanmlanmas
8

2. Yeterli grlen iletmelerin listelenmesi 3. Sanal iletme takm deerlendirmelerinin yaplmas 4. En kaliteli iletmenin seimi 5. Gei sre plannn gelitirilmesi ve uygulanmas Freight Forwarder Kavram Freight Forwarder; kara, hava, deniz, demiryolu, nehiryolu, boru hatt veya kombine tamaclk gibi btn tama trlerinde; sevkiyat, datm, depolama, gmrkleme ve sigorta hizmetlerini gerekletiren aktif bir iletme ana sahip olan ve anahtar teslim lojistik hizmeti veren organizatr bir kurulutur. Freight Forwarder, bir eyann gndericisinden alcsna teslimine kadar lojistik ile ilgili yaplan tm faaliyetleri gerekletirir. Freight Forwarder iletmelerinde, klasik olarak pazar deneyimi yksek, kendi lkesinde mallarn lojistik hizmetleri yerine getirme ilevi, gnmzde deierek kresel apta hareket eden firma vizyonunun arlk kazanmasna yol amtr. Ksaca, Freight Forwarder; gnderici (ihracat, ithalat veya temsilcileri) adna lojistik faaliyetleri organize eden, teslim ald eyay en ksa srede, istenilen noktaya en gvenli bir biimde ulatran kurumdur (anc ve Erdal, Lojistik Ynetimi, 2009). D Kaynak Kullanmnda Taraflar 3PL 3PL d kaynak kullanmnn asl hizmet salaycsdr (Dr. M. Hakan Keskin, Lojistik El Kitab, s. 243). Bir 3PL tedarikisi, nakliyeci adna lojistik faaliyetleri yneten, kontrol eden ve teslim eden harici bir iletmedir. Aradaki anlama yazl ya da szl olabilir. Ama, karlkl olarak taraflarn yararna olabilecek ve sreklilik amalayan bir anlamann yaplabilmesidir. Yaplan anlama, lojistik faaliyetlerin tmn ya da bir ksmn ierebilir, fakat en azndan nakliye ynetimini, faaliyetlerin yrtlmesini ve depolamay iermelidir. 3PL isletmesi ve mterileri arasndaki anlamalar zaman ierisinde, ierik olarak sadece bir ortaklk ve mutabakat szlemesinden, taraflara karlkl yarar saglayan ve srekliligi olan bir stratejik ortaklk olarak benimsenmesi ynnde deismistir (Virum, 1993; Bagci ve Virum, 1998). 3PL kavramnda birinci parti, nakliyeci veya tedariki, ikinci parti ise alcdr. nc parti ise,
9

verdigi hizmetin bir marka ad olmasa da lojistik hizmetlerin taeronluunu yapt ve komisyoncu olarak grev stlenen bir iletmedir. 3PL tedarikisi ve mteri arasnda ngrlen stratejik ortaklk ogunlukla ortaya konulan performansn kalitesini garanti etmede nemlidir (Glen, Lojistik Hizmetlerde D Kaynak Kullanmnn Yaygnlamas ve Tedariki letmelerde Geliim Stratejileri, stanbul niversitesi Fen Bilimleri Dergisi Yl: 4 Say: 8 Gz 2005/2 s.29-48). 4PL Drdnc parti kavram, nc parti lojistik firmalarnn yetersiz kalmas nedeni ile 1990lardan sonra lojistik sektrde kullanlmaya baland. Drdnc taraf genel oarak tedarik zincirinin entegrasyonunu salayan bir ileve sahiptir. Lojistik sektrde bilgi ve rn ak konusunda danmanlk hizmeti veren firmalar drdnc parti lojistik firmalar olarak tanmlanmaya baland. 4PL tedarikileri kapsaml tedarik zinciri zmleri sunmak kendi organizasyonunun kaynaklarn, yeteneklerini ve teknolojisini, tamamlayc hizmet salayclarla bir araya getiren ve yneten btnletiricilerdir. Genelde tama, piirme ve depolama gibi belli alanlara younlaan n 3PL tedarikiler, iletme ve kurumlarn karmak lojistik gereksinimlerine cevap veremez oldular. 4PL, karmak lojistik zincirin zmleri zerine uzmanlk seviyesinde hizmet vermeye baladlar. Esasen 3PL uygulama ve yrtme bazl konular zerinde uzmanlarken 4PL yneticileri ve danmanlar ise stratejik ve teknolojik destekli konulara younlamaya balad (Dr. M. Hakan Keskin, Lojistik El Kitab, s. 244-245).

10

Kaynaka Dr. M. Hakan Keskin (2011): Lojistik El Kitab, Gazi Kitabevi Metin anc, Murat Erdal (2009): Lojistik Ynetimi, UTKAD Dernei Yaynlar Hseyin akrlar (2009): letmelerin Lojistik Faaliyetlerinde D Kaynak Kullanm: Trakya Blgesinde Faaliyet Gsteren letmeler zerinde Bir nceleme, T.C. TRAKYA NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS LETME ANABLM DALI YKSEK LSANS TEZ Glen, K.G. (2005): Lojistik Hizmetlerde D Kaynak Kullanmnn Yaygnlamas ve Tedariki letmelerde Geliim Stratejileri, stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi, Yl: 4 Say: 8 Gz 2005/2 s. 29-48, www.iticu.edu.tr/kutuphane/dergi/f8/M00109.pdf (Eriim: 04.03.2012).

11