You are on page 1of 18

LNGUA ESPANHOLA

Texto para los tems de 1 a 7

El sistema climtico global


1

La monarqua parlamentaria como sistema poltico


1

10

13

16

19

22

La monarqua parlamentaria es la forma de gobierno comn en muchas democracias occidentales actuales, en la que el rey ejerce la funcin de jefe del Estado bajo el control del Poder Legislativo (Parlamento) y del Poder Ejecutivo (Gobierno), es decir, el rey reina pero no gobierna. Las normas y decisiones emanadas del Parlamento regulan no slo el funcionamiento del Estado sino tambin la actuacin y funciones del propio rey. Es muy usual, incluso en la bibliografa de las ciencias polticas, identificarla con otro tipo de monarqua, la monarqua constitucional, aunque sta tiene una caracterstica bien distinta, y es que permite reservar una mayor capacidad y funciones al rey, que retiene gran parte del poder, por ejemplo, controlando al Poder Ejecutivo. En la mayora de las monarquas parlamentarias actuales la autonoma y los poderes del monarca estn muy recortados, pudiendo el Parlamento en cualquier momento tomar decisiones que obliguen a su cumplimiento por parte del rey. La toma efectiva de decisiones se mantiene en el gobierno y en las distintas cmaras de representacin parlamentaria, que en una monarqua parlamentaria son considerados los depositarios de la soberana popular.
Internet: <es.wikipedia.org> (con adaptaciones).

10

13

16

19

22

25

Basndose en el texto, juzgue los tems siguientes.


1 2 3 4

28

En una monarqua parlamentaria, el gobierno y las cmaras parlamentarias albergan la soberana del pueblo. La monarqua parlamentaria es el sistema de gobierno predominante en los pases occidentales. En la monarqua parlamentaria el rey controla al Poder Legislativo. Segn el texto, monarqua parlamentaria y monarqua constitucional son dos nombres para designar el mismo tipo de monarqua.

31

Calor intenso, lluvias torrenciales o copiosas, fro, tormentas elctricas. Todo en pocos das o en pocas horas. El tiempo cambia de manera constante e impredecible Qu est sucediendo? A quienes tengan nociones de ecologa, lo primero que se les podr ocurrir es que todo esto se debe a cambios en el sistema climtico global. Y tienen razn. El sistema climtico es un conjunto de componentes que al interactuar entre s, conforman el clima de la superficie de la Tierra. Son la atmsfera, los ocanos, las biosferas terrestre y marina, la crisfera (hielo marino, cubierta de nieve estacional, glaciares de montaa y capas de hielo a escala continental) y la superficie terrestre. Segn la doctora Rusticucci, de la Universidad de Belgrado, cualquier variacin de uno de estos componentes altera el clima de la superficie de la Tierra. La atmsfera es uno de esos elementos. Esta capa gaseosa compuesta en su mayor parte por nitrgeno (78%) y oxgeno (21%) adems de argn, nen, helio, vapor de agua y dixido de carbono ejerce, en forma natural, el efecto invernadero al actuar como un filtro que modera las radiaciones provenientes del sol y las que emite la Tierra (radiaciones infrarrojas), manteniendo una temperatura promedio global de 15 grados. Hoy en da los gases que componen la atmsfera estn influenciados directa o indirectamente por las actividades humanas. Adems se le agregan otros gases directamente producidos por el hombre, como dixido de carbono. La accin humana est modificando a la atmsfera. La mayor presencia de dixido de carbono produce la absorcin de las radiaciones que parten desde la Tierra hacia el espacio retornando a sta, aumentando la temperatura y acelerando el cambio climtico en todo el planeta.
Internet: <www.mercuriodelasalud.com.ar> (con adaptaciones).

Basndose en el texto de arriba, juzgue los prximos tems.


8 9 10 11

El elemento le (R.26) se refiere a la atmsfera (R.24). El vocablo copiosas (R.1) significa lo mismo que abundantes. El antecedente del elemento les (R.5) es A quienes tengan nociones de ecologa (R.4). Las expresiones sistema climtico (R.7) y clima de la superficie de la Tierra (R.8-9) son usadas en el texto como sinnimas. La crisfera (R.10) est formada bsicamente por hielo. El texto afirma que la atmsfera es el componente del sistema climtico que ms alteraciones ha sufrido. Es correcto deducir del texto que el contenido de dixido de carbono en la atmsfera no supera el 1%.

Con respecto a las estructuras lingsticas del texto, juzgue los tems siguientes.
5 6

El elemento que introduce el mismo tipo de oracin en la lnea 13 y en la lnea 21. El elemento la en la expresin identificarla (R.10) hace referencia a la expresin la funcin de jefe del Estado (R.3). En la lnea 18, el elemento su se refiere al trmino decisiones (R.19).
12 13 14

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

Texto para los tems de 15 a 22

Texto para los tems de 23 a 30

El sistema de formacin universitaria segn la Declaracin de Bolonia


1

Somos palabras
1

10

13

16

19

22

25

28

31

34

37

Para muchos la Declaracin de Bolonia representa slo un cambio de formato por medio del cual los europeos tratamos de emular el modelo universitario anglosajn basado en tres aos de Carrera (Bachelor) y dos aos de Master. Para otros, Bolonia es mucho ms que esto: la oportunidad de conseguir un sistema universitario europeo mejor y ms competitivo. Para cumplir con los requerimientos de Bolonia, las universidades debern cambiar (y mejorar) sus estrategias competitivas. De una cultura centrada en la oferta, debern pasar a otra centrada en la demanda. Las universidades habrn de aprender a competir no slo en sus mercados y competidores tradicionales, sino tambin en otros que no les son familiares. No obstante, es posible que lo ms difcil para algunas universidades sea adaptar a los nuevos requerimientos la forma de trabajar de los profesores. Esto se debe a que el sistema ECTS toma en cuenta no slo las horas lectivas de una asignatura, sino tambin todas las actividades necesarias que los alumnos deben realizar, en el aula y fuera de ella, en grupos e individualmente, para alcanzar los objetivos de aprendizaje de una materia determinada. Por lo tanto, ya no ser suficiente la clase magistral de un profesor, el tomar apuntes y leer la bibliografa indicada, sino que las asignaturas debern disearse en funcin de las competencias que deban alcanzar los alumnos, usando metodologas activas que permitan la contribucin y la participacin de los mismos estudiantes en el proceso de aprendizaje y estableciendo sistemas de evaluacin que permitan comprobar si se alcanzan los objetivos pedaggicos. En definitiva, tendrn que adoptar el modelo que ya hace aos han incorporado algunas universidades y escuelas de negocios de Espaa. Para poderlo hacer, los profesores se vern obligados a cambiar de enfoque y de mtodo, asumiendo lo que en el sector se conoce como pasar del teaching al learning.
Internet: <www.educaweb.com> (con adaptaciones).

10

13

16

19

22

25

28

Las palabras han fascinado a los hombres a lo largo de la historia. En todas las civilizaciones la palabra ha sido motivo de sorpresa y misterio, cuando no de reverencia y miedo. Somos criaturas lingsticamente constituidas; el hombre desde los albores de la civilizacin siempre ha intuido que es persona gracias a la palabra, al lenguaje. Para los especialistas las palabras no son una realidad autoevidente; muy al contrario, se sabe que son complejos artefactos de comunicacin, civilizacin y pensamiento. Las comparaciones entre las palabras de las diferentes lenguas del mundo aumentan la fascinacin por el lxico al irse descubriendo los innumerables universos cognitivos que subyacen bajo el reino de las palabras. Cada pueblo, cada cultura, cada sociedad crea y elige sus palabras de manera tan especial y distinta que existen miles de paisajes lingsticos diferentes en nuestro mundo y millones de ventanas particulares a travs de las cuales se puede contemplar la realidad. Sin embargo, a pesar de esta diversidad, existen numerosos aspectos del lxico que son comunes o similares en todas las lenguas del mundo. As podemos constatar que en todas las lenguas, para todos los pueblos y en todas las pocas, la palabra cumple bsicamente funciones semejantes ya que surge de las mismas necesidades de la condicin humana, es decir, de la misma psicologa y biologa humanas, del mismo reflejo bsico del entorno medioambiental y de las mismas necesidades de comunicacin. Por esta razn, no es de extraar que exista mucho de comn en el lxico de las diferentes lenguas del mundo.
Internet: <www.elies.rediris.es> (con adaptaciones).

Con respecto a las ideas del texto, juzgue los tems siguientes.
15

De acuerdo con el texto, es correcto afirmar que


23 24 25 26 27

Las modificaciones propuestas en la Declaracin de Bolonia incluyen la abolicin de las clases magistrales. 16 Es correcto deducir que el autor del texto es un europeo. 17 Una de las exigencias de la Declaracin de Bolonia reside en que las universidades reduzcan su oferta. 18 Los profesores de las universidades europeas se oponen a los requerimientos de Bolonia. En el texto, la forma verbal deban (R.27) es sustituible por deben sin alterar la correccin gramatical del texto ni su sentido. 20 el elemento esto (R.5) se refiere a la oportunidad de conseguir un sistema universitario europeo mejor y ms competitivo (R.5-7). 21 los elementos verbales debern (R.10) y habrn de (R.12) expresan el mismo tipo de significado. 22 la expresin Por lo tanto (R.24) es reemplazable por la expresin Por consiguiente sin alterar el sentido ni la correccin gramatical del texto.
19

las sociedades se diferencian mucho en relacin a sus necesidades comunicativas. los hombres no han tenido miedo a las palabras. para los especialistas las palabras no son reales. la condicin humana est ligada a la capacidad lingstica. el lxico dispone tanto de aspectos universales como de aspectos particulares.

Sin alterar el sentido ni la correccin gramatical del texto, es posible reemplazar


28 29 30

la expresin ya que (R.24) por la expresin puesto que. el vocablo albores (R.5) por comienzos. la expresin Sin embargo (R.19) por la expresin No obstante.

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

LNGUA FRANCESA
Texte pour les items de 1 10 En accord avec le texte, jugez les affirmations suivantes.
me

Systme politique franais: la V


1

Rpublique

6 7 8 9 10

10

13

16

19

22

25

28

31

34

37

40

Llection du prsident de la Rpublique au suffrage universel direct est aujourdhui considre comme la principale caractristique de la Vme Rpublique. Cependant, elle ne figurait pas dans le texte originel de la constitution de 1958. Elle a, en effet, t introduite par la voie dun rfrendum organis linitiative du chef de ltat le 28 octobre 1962. Elle conforte la prminence du chef de ltat, tant au sein de lExcutif qu lgard du pouvoir lgislatif, qui nest plus la seule institution reprsentant directement le peuple. Ainsi, le prsident de la Rpublique devient le reprsentant direct de la Nation, car il est lu directement par elle, alors que le Premier ministre nen est que le reprsentant indirect. De plus, la lgitimit du prsident de la Rpublique est dsormais suprieure celle des dputs. En effet, le chef de ltat est lu par lensemble des citoyens, ce qui nest pas le cas des dputs lus dans le cadre de circonscriptions limites. Critique lorigine par la plupart des formations politiques du fait de sa non-conformit la tradition rpublicaine, llection du prsident de la Rpublique au suffrage universel direct sest aujourdhui impose comme un lment incontournable du systme institutionnel franais. Ce mode de dsignation du chef de ltat soulve nanmoins dimportantes difficults. Ainsi, lexception des priodes de cohabitation, il renforce la position subordonne du Premier ministre par rapport au prsident de la Rpublique. Il comporte, par ailleurs, un risque de dyarchie et de conflit au sein de lexcutif, lorsque les majorits prsidentielle et parlementaire ne sont pas identiques. La cohabitation se dfinit comme la coexistence dun prsident de la Rpublique et dune majorit politique qui lui est oppose lAssemble nationale. Dans ce cadre, le caractre dyarchique ( deux ttes, deux pouvoirs) de lExcutif apparat pleinement, puisque le chef de ltat, lu au suffrage universel direct, perd sa fonction de direction de lExcutif au dtriment du Premier ministre, responsable devant lAssemble nationale. Le chef du Gouvernement devient ainsi la figure prpondrante du ple excutif et le vritable chef de la majorit parlementaire.
Internet: <www.vie-publique.fr> (adapt).

Dans le texte, incontournable (R.23) peut tre remplac par invitable, sans changer le sens de la phrase. Actuellement, chef de ltat et chef du Gouvernement en France signifient la mme chose. Dans le texte, cohabitation et dyarchie ont le mme sens. Pendant les priodes de cohabitation, le chef de la majorit parlementaire est le prsident de la chambre des dputs. Dans le texte, lexpression conforte la prminence (R.8) veut dire renforce la suprmatie.

Le systme climatique
La dcennie 1990-1999 a t la plus chaude du 20me sicle et 1998 lanne o les tempratures ont t les plus leves depuis que des relevs mtorologiques sont effectus. Les dix annes les plus chaudes se situent toutes entre 1990 et 2005. Estce une preuve formelle quun rchauffement majeur est luvre? Pour en avoir le cur net, les chercheurs se sont penchs sur les paloclimats, afin de voir si les oscillations que nous connaissons aujourdhui sont exceptionnelles ou pas. Or, pour de nombreux spcialistes, lamplitude du rchauffement rcent dpasse celle des oscillations dcennales ou sculaires, et les tempratures actuelles excdent celles de loptimum mdival, lequel a reprsent la priode la plus chaude des mille dernires annes de lre prindustrielle. Les observations montrent que si la temprature augmente, sa rpartition nest cependant pas homogne: certaines rgions du globe ne prsentent par exemple aucun signe de rchauffement. Bref, limpression que lon peut avoir dun rchauffement les neiges ternelles des glaciers alpins ou dAfrique qui disparaissent ou dun refroidissement en Antarctique ou dans de zones pollues doit tre considre avec prcaution. Il faut essayer danalyser ce qui se passe de faon globale, car ce qui caractrise un systme climatique, cest sa complexit. Ce qui du coup nous place dans une situation ellemme complexe pour anticiper ces changements, car nous courrons le risque de les sous-estimer, ou de verser dans un attentisme coupable au nom de ces complexes incertitudes.
Internet: <www.changement-climatique.fr> (adapt).

Daprs le texte ci-dessus, jugez les propositions suivantes.


1

On peut conclure du texte ci-dessus que


11

3 4 5

Dans les priodes de cohabitation, le prsident de la Rpublique souffre une perte de pouvoir par rapport au Premier ministre, qui devient le chef de lExcutif. Depuis la Vme Rpublique, le pouvoir lgislatif est dornavant lunique institution franaise reprsentant le peuple. On peut dduire du texte que le Premier ministre franais est le reprsentant indirect de lAssemble nationale franaise. tre lu par suffrage universel direct signifie que le prsident de la Rpublique franaise reprsente directement le peuple. Les partis politiques franais sont depuis le dbut de la Vme Rpublique en dsaccord avec llection du prsident de la Rpublique par vote direct.

les consquences des oscillations climatiques des dernires annes sont facilement prvisibles selon lopinion des scientifiques. le systme climatique, en raison de sa complexit, doit tre compris de faon globale. lampleur du rchauffement climatique des dernires annes est infrieure celle de la moyenne mdivale. le rchauffement climatique ne survient pas de faon gale sur la surface de la Terre. la fonte des glaciers de montagne doit tre considre comme un signe prcoce du refroidissement climatique de la Terre.

12 13 14 15

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

Texte pour les items de 16 24 Lapport du systme ducatif franais la dynamique europenne dans lenseignement des langues
1

Daprs le texte, jugez les propositions ci-dessous sur le niveau linguistique et grammatical. Dans le texte, lexpression efforts dploys (R.31) quivaut efforts mis en uvre. 22 Dans le texte, lexpression caractristique remarquable (R.16-17) est quivalente caractristique lamentable. 23 Lexpression au titre de lenseignement obligatoire (R.18-19) peut tre remplace par en tant quenseignement obligatoire sans changement du sens ou de la syntaxe du texte. 24 Lexpression trait saillant (R.21) peut tre remplace par trait ordinaire sans changement du sens ou de la syntaxe du texte.
21

10

13

16

19

22

25

28

31

34

37

40

En France, sagissant des langues vivantes, les dbats les plus rcents ont port sur les consquences tirer des valuations peu flatteuses des comptences en anglais de nos lves, compares celles de six autres pays, et sur ladoption officielle du Cadre europen commun de rfrence pour les langues du Conseil de lEurope pour rnover cet enseignement. premire vue, le rapprochement de ces deux thmes pourrait conforter limage dune France mauvaise lve en langues de lEurope et donner limpression que notre pays cherche importer des modles europens pour rsoudre ses difficults. Un tel constat ngatif mrite cependant dtre profondment nuanc par la prise en compte dautres caractristiques de lenseignement des langues dans le systme ducatif franais. En effet, la France prsente la caractristique remarquable dtre, avec lAllemagne, le pays en Europe o loffre de langues trangres enseignes au titre de lenseignement obligatoire est la plus large (13 langues auxquelles viennent sajouter 10 langues rgionales). Cette diversit de loffre linguistique constitue le trait saillant dune politique linguistique ducative permanente. Lexemple franais montre que la rponse la mieux adapte la tension entre la ncessit dtudier langlais dans le cursus individuel et le besoin de diversification en Europe ne passe peut-tre pas par un statut spcifique de langlais comme seule premire langue vivante. Ce choix raffirm de la diversit est la contribution la plus remarque du systme ducatif franais aux dbats sur les politiques linguistiques en Europe. Il est cohrent avec les efforts dploys pour maintenir la prsence de lenseignement du franais dans les diffrents systmes ducatifs. La politique de promotion du franais a connu une volution sensible depuis quelques annes. La dfense du franais est de moins en moins une concurrence avec dautres langues europennes, mais, bien plus, une promotion de la diversit et de la ncessit du plurilinguisme, cho des choix oprs linterne dans le systme ducatif franais, sans lesquels ces efforts perdraient toute efficacit.
Francis Goullier. Existe-t-il un modle ducatif franais? In: Internet: <media.education.gouv.fr> (adapt).

Systme social romain La pyramide sociale romaine


1 2 3 4a 4b
1. Lempereur et les membres de sa famille. 2. Lordre snatorial. 3. Lordre questre ou chevaliers. 4a. Lordre des dcurions. 4b. Les trs riches affranchis.

5a. Les hommes libres.

5a

5b

5c

5b. Les affranchis. 5c. Les esclaves.

10

13

Daprs les informations contenues dans le texte, il est correct daffirmer que
16

En dfinitive, la pyramide sociale romaine peut apparatre extrmement fige et contraignante pour les individus. Cest la fois vrai et faux: < vrai, parce que la subdivision en classes tait constitutive de la socit romaine et que chaque classe dfendait ses privilges et en restreignait laccs pour les membres des classes infrieures; < faux, parce que la socit romaine se caractrisait par une sorte de dynamisme ascensionnel. On pouvait monter dune classe lautre, comme lillustre la pratique qui voulait que les esclaves gs de plus de 30 ans soient affranchis et que les fils daffranchis deviennent citoyens. De manire gnrale, tout individu qui se dmarquait par ses mrites personnels pouvait esprer slever dans lchelle sociale et garantir une meilleure vie ses enfants.
Internet: <www2.unil.ch> (adapt).

17

18 19

20

pour viter les checs scolaires, le Cadre europen commun de rfrence pour les langues du Conseil de lEurope dfend un statut spcifique de langlais comme seule premire langue vivante de lEurope. la plus grande contribution franaise au dbat europen sur lenseignement des langues vivantes est le dveloppement de didactiques pour le perfectionnement de lapprentissage/enseignement de langlais. langlais est la seule langue trangre vivante tudie en Allemagne. la promotion de lenseignement de la langue franaise dans les cursus europens est en rapport avec une politique de dfense de la diversit linguistique mene par la France. la politique linguistique mise en place par le systme ducatif franais renforce limage du pays mauvais lve en langues.

Daprs les informations presentes ci-dessus, jugez les propositions qui suivent.
25

26 27 28 29 30

La forme verbale se dmarquait (R.13) peut tre remplace par se ressemblait sans changement du sens ou de la syntaxe du texte. La pyramide sociale romaine tait immuable. Dans la socit romaine, les membres dune classe sociale luttaient pour maintenir leur pouvoir. Un esclave romain avait la possibilit de devenir affranchi et par l de monter dans la vie sociale. Dans la socit romaine, lascension sociale tait motive par le mrite. Un citoyen romain partir de lge de 30 ans devait changer de classe sociale.

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

LNGUA INGLESA
Ecosystem dynamics
Introduction of new elements, whether biotic or abiotic, into an ecosystem tend to have a disruptive effect. In some cases, this can lead to ecological collapse or trophic cascading and the death of many species belonging to the ecosystem in question. Under this deterministic vision, the abstract notion of ecological health attempts to measure the robustness and recovery capacity for an ecosystem; i.e. how far the ecosystem is away from its steady state. Often, however, ecosystems have the ability to rebound from a disruptive agent. The difference between collapse or a gentle rebound is determined by two factors: the toxicity of the introduced element and the resiliency of the original ecosystem. Ecosystems are primarily governed by stochastic (chance) events, the reactions they provoke on non-living materials and the responses by organisms to the conditions surrounding them. Thus, an ecosystem results from the sum of myriad individual responses of organisms to stimuli from nonliving and living elements in the environment. The presence or absence of populations merely depends on reproductive and dispersal success, and population levels fluctuate in response to stochastic events. As the number of species in an ecosystem is higher, the number of stimuli is also higher. Since the beginning of life, in this vision, organisms have survived continuous change through natural selection of successful feeding, reproductive and dispersal behavior. Through natural selection the planets species have continuously adapted to change through variation in their biological composition and distribution. Mathematically it can be demonstrated that greater numbers of different interacting factors tend to dampen* fluctuations in each of the individual factors. Given the great diversity among organisms on Earth, most of the time, ecosystems only changed very gradually, as some species would disappear while others would move in. Locally, sub-populations continuously go extinct, to be replaced later through dispersal of other sub-populations.
*to dampen to make less strong.
Internet: <en.wikipedia.org> (adapted).

This text refers to items from 11 through 20.


1

10

13

16

19

22

25

28

31

34

The head of state, theoretical and nominal source of executive, judicial and legislative power in the UK, is the British monarch, currently Queen Elizabeth II. However, sovereignty in the UK no longer rests with the monarch, since the English Bill of Rights in 1689, which established the principle of Parliamentary sovereignty. Nonetheless, the monarch is still known as the sovereign. The British sovereign possesses many hypothetical powers, including the right to choose any British citizen to be her Prime Minister (PM) and the right to call and dissolve Parliament whenever she wishes. However, in accordance with the current uncodified constitution, the PM is the leader of the largest party in the House of Commons, and Parliament is dissolved at the time suggested by the PM. The monarch retains the ability to deny giving a bill royal assent, although in modern times this becomes increasingly more unlikely, as it would cause a constitutional crisis. Queen Anne was the last monarch to exercise this power, which she did on 11 March 1708 with regard to a bill for the settling of Militia in Scotland. Other royal powers called royal prerogative, such as patronage to appoint ministers and the ability to declare war, are exercised by the PM and the Cabinet, with the formal consent of the Queen. Today the sovereign has an essentially ceremonial role restricted in exercise of power by convention and public opinion. However the monarch does continue to exercise three essential rights: the right to be consulted, the right to advise and the right to warn. As a consequence of these ideals, Prime Ministers hold weekly confidential meetings with the monarch in which the sovereign holds the right to express her opinions.
Internet: <en.wikipedia.org> (adapted).

Based on the text above, judge the items below.


1

According to the text, judge the following items.


11

Some of Darwins ideas regarding the evolution of the species are present in the text. 2 The introduction of new elements into an ecosystem always causes a disastrous effect, because it reduces the diversity of the ecosystem. 3 Hardly ever can ecosystems get over a disruptive agent. 4 Stochastic events can bring about changes in both living and non-living beings. 5 An ecosystem is the result of a combination of several individual reactions of organisms to stimuli from both living and non-living elements in the nature. 6 Population levels are linked to reproductive and dispersal success. 7 The lower the number of species in an ecosystem, the higher the number of stimuli. 8 There are three factors which are related to the survival of species. 9 Variations in biological composition and distribution have secured human survival selection on Earth. 10 The great diversity of organisms found in the world often brings about quick changes in ecosystems.

12 13 14 15 16 17

18

When the Queen asks the British PM information about the countrys economy, she is exercising one of her essential rights mentioned in the text. In practice, Queen Elisabeth II holds the three major powers in Britain. Queen Elizabeth II has some kind of influence on the British PM. Hipothetically, Queen Elizabeth II has the right to call and to put an end to the British Parliament whenever it suits her. When choosing the British PM, uncodified rules and conventions are taken into account. As stated in the text, any Member of Parliament has the right to determine its dissolution. Nowadays, it is becoming rather improbable that the British monarch would use its retained power to refuse her/his royal assent. Declaration of war is the only royal prerogative. last (R.22) can be correctly replaced by latest. Nonetheless (R.11) is the same as Nevertheless.

In the text,
19 20

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

This text refers to items from 21 through 30.


1

10

13

16

19

22

25

28

What is language? On the face of it, the question seems simple. After all, language is so much a part of our everyday experience, so effortlessly employed to meet our impulses to communicate with one another, that it cannot be too intricate a task to figure out how it works. Hidden below the surface of the what is language question, however, is a web of mysteries that have taxed great minds from the beginning of recorded history. Plato, Lucretius, Descartes, Rousseau, Darwin, Wittgenstein, and Skinner, to name just a few, have all probed into some aspect of the human capacity for speech, yet none of them were able to explain the origin of language, why languages differ, how they are learned, how they relay meaning, or why they are the way they are and not some other way. These issues remain an enigma that awaits further exploration. This is not to say we have learned nothing or know nothing about our ability to utter meaningful sequences of sound. Centuries of careful observation and experimentation on language have revealed some extraordinary insights into its fundamental properties, some of them quite surprising. Perhaps most significant, language has no analogs in the animal kingdom. Nothing remotely similar to language has been discovered in the vast array of communication system utilized by the fauna of our planet. Language, it seems, is uniquely human, a fact summarized well by Bertrand Russell (1948) when he exclaimed: a dog cannot relate his autobiography; however eloquently he may bark, he cannot tell you that his parents were honest though poor.
J. W. Lindsay. Introduction to typology: the unity and diversity of language. Sage, Newbury Park, CA (adapted).

LINGUAGENS E CDIGOS E CINCIAS SOCIAIS


1

10

13

Tudo no mundo comeou com um sim. Uma molcula disse sim a outra molcula e nasceu a vida. Mas antes da pr-histria havia a pr-histria da pr-histria e havia o nunca e havia o sim. Sempre houve. No sei o que, mas sei que o universo jamais comeou. Que ningum se engane, s consigo a simplicidade atravs de muito trabalho. Enquanto eu tiver perguntas e no houver resposta continuarei a escrever. Como comear pelo incio, se as coisas acontecem antes de acontecer? Se antes da pr-prhistria j havia os monstros apocalpticos? Se esta histria no existe, passar a existir. Pensar um ato. Sentir um fato. Os dois juntos sou eu que escrevo o que estou escrevendo.
Clarice Lispector. A hora da estrela. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 1984, p. 17.

Considerando o trecho acima, extrado da obra A Hora da Estrela, de Clarice Lispector, julgue os itens a seguir.
1

Na linha 3, foi utilizada a expresso pr-histria, que, em si mesma, geralmente, empregada para identificar o estgio da evoluo das sociedades anterior ao domnio da escrita. Clarice Lispector inclui-se entre os autores do romance introspectivo, da literatura intimista, que se caracteriza, na literatura brasileira moderna, por um questionamento do ser. Por focalizar problemas da sociedade rural, esse romance de Clarice Lispector aproxima-se da obra de Jos Lins do Rego. Esse trecho exemplifica a utilizao de seqncias dissertativas, em que so apresentados conceitos abstratos, na construo de uma narrativa. No trecho apresentado, o narrador onisciente, como se pode verificar, por exemplo, em Sempre houve (R.4), e a narrativa se constri em terceira pessoa, como evidencia o segmento No sei o que, mas sei que o universo jamais comeou (R.4-5). Na linha 2, a opo pela omisso do acento indicativo de crase nas duas ocorrncias de a indica que a autora imprimiu um sentido genrico expresso outra molcula e palavra vida, visto que no empregou o artigo definido feminino antes de ambas. Na linha 4, os vocbulos nunca e sim esto empregados como substantivos, conforme evidencia a estrutura lingstica em que ocorrem. Os trs perodos finais do trecho apresentado sugerem que a autora por meio de muito trabalho (R.7) consegue, finalmente, desvincular ato de fato ao estabelecer a correspondncia do ato de escrever com o ato de pensar.

3 4

According to the text, judge the items that follow.


21 22 23 24 25 26 27 28

According to Bertrand Russel, if a dog could talk, he would tell us that his parents were honest and poor. The question asked in the beginning of the text has a straight forward answer. Humans have developed an easy way to communicate with each other by means of the everyday use of language. Along mankind history, some famous cientists tried to discover the origin of human speech. Five issues, in a way, still puzzle human mind as far as language studies are concerned. Speaking a language is a kind of ability we know something about. It took hundreds of years for scholars to find out some of the most surprising fundamental human language features. Human beings are the only representative of our planet fauna to communicate through a system.

In the text,
29 30

further (R.15) is the same as farther. everyday (R.3) can be correctly replaced by every day.

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

Somos parte da Terra e ela parte de ns


1

10

13

16

19

Os olhos e as mentes intelectuais da humanidade comearam, no sculo XX, a reconhecer os povos nativos como culturas diferentes das civilizaes oficiais e vislumbraram contribuies sociais e ambientais deixadas pelos guerreiros que tiveram o sonho como professor. Mas a maior contribuio que os povos da floresta podem deixar ao homem branco a prtica de ser uno com a natureza interna de si. A tradio do Sol, da Lua e da Grande Me ensina que tudo se desdobra de uma fonte nica, formando uma trama sagrada de relaes e interrelaes, de modo que tudo se conecta a tudo. O pulsar de uma estrela na noite o mesmo do corao. Homens, rvores, serras, rios e mares so um corpo, com aes interdependentes. Esse conceito s pode ser compreendido atravs do corao, ou seja, da natureza interna de cada um. Quando o humano das cidades petrificadas largar as armas do intelecto, essa contribuio ser compreendida. Nesse momento, entraremos no ciclo da unicidade, e a Terra sem males se manifestar no reino humano.
Kaka Wer Jecup. A terra dos mil povos: histria indgena do Brasil contada por um ndio. Rio de Janeiro: Fundao Petrpolis, 1998, p. 61 (com adaptaes).

Carvoaria Paragominas, Par. In: Revista de Estudos Avanados, n. 45, SoPaulo: USP, Instituto de Estudos Avanados, 2002, p. 10-1.

Tendo como referncia inicial a imagem apresentada acima, que mostra o desenvolvimento de uma atividade em uma carvoaria no Brasil, julgue os itens subseqentes.

15

Inversamente ao que ocorre no Brasil, a biomassa uma fonte de energia em desuso nos pases mais industrializados, que optaram pelas fontes convencionais de energia.

Considerando o texto acima e o tema por ele abordado, julgue os seguintes itens.
9

Os recentes episdios relacionados reserva Raposa-Serra do Sol, em Roraima, refletem a lacuna deixada na Constituio de 1988, visto que esta, embora enfatize a cidadania, omite-se quanto questo indgena. O texto se desenvolve com apoio em duas formas diferentes de ver o mundo: uma delas identificada com Os olhos e as mentes intelectuais da humanidade (R.1-2), homem branco (R.9) e o humano das cidades petrificadas (R.17-18); outra, com povos nativos (R.3), guerreiros (R.6) e povos da floresta (R.9). Perpassam o texto argumentos que sustentam conceitos de interdependncia e inter-relacionamento entre elementos do universo, independentemente de tamanho ou localizao. A expresso conotativa tiveram o sonho como professor (R.7) indica a idia, construda na argumentao do texto, de que aquilo que os guerreiros (R.6) de povos nativos deixam como contribuies sociais e ambientais (R.5-6) no foi aprendido apenas pelo intelecto (R.18). As reservas extrativistas constituem uma modalidade de atividade econmica que, praticada de modo sustentvel, pode ser reconhecida como uma contribuio ambiental dos povos da floresta (R.9). Com a chegada dos europeus ao territrio que seria denominado Amrica, o contato entre civilizaes fez-se de maneira contraditria: os conquistadores europeus, ao mesmo tempo em que espoliavam as riquezas materiais de maias, astecas e incas, demonstravam compreender e respeitar a viso de mundo das populaes subjugadas.

16

A imagem acima retrata problemas ambientais e sociais existentes no Brasil: destruio da cobertura vegetal e precrias condies de trabalho.

10

17

Na Europa, o trabalho infantil passou a existir nas primeiras dcadas do sculo XX, quando foi abandonada, por presso das grandes empresas, a legislao de proteo ao trabalho elaborada na primeira fase da Revoluo Industrial.

11

12

18

A utilizao da biomassa na produo de carvo vegetal e do lcool faz parte do sistema energtico brasileiro.

13

19

Desmatamento e eroso so impactos ambientais que podem estar relacionados produo do carvo vegetal.

14

20

A utilizao do carvo vegetal no norte do Brasil est associada ao crescente processo de industrializao da regio, no qual se inclui a indstria mineral, que utiliza essa fonte de energia.

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

Rios sem discurso


1

10

Quando um rio corta, corta-se de vez o discurso-rio de gua que ele fazia; cortado, a gua se quebra em pedaos, em poos de gua, em gua paraltica. Em situao de poo, a gua equivale a uma palavra em situao dicionria: isolada, estanque no poo dela mesma, e porque assim estanque, estancada; e mais; porque assim estancada, muda, e muda porque com nenhuma comunica, porque cortou-se a sintaxe desse rio, o fio de gua por que ele discorria. O curso de um rio, seu discurso-rio, chega raramente a se reatar de vez; um rio precisa de muito fio de gua para refazer o fio antigo que fez. Salvo a grandiloqncia de uma cheia lhe impondo interina outra linguagem, um rio precisa de muita gua em fios para que todos os poos se enfrasem: se reatando, de um para outro poo, em frases curtas, ento frase e frase, at a sentena-rio do discurso nico em que se tem voz a seca ele combate.
Joo Cabral de Melo Neto. A educao pela pedra. In: Obra completa. Rio de Janeiro: Nova Aguilar, 2003, p. 350.

sistema. [Do gr. systema, reunio, grupo, pelo lat. systema.] S. m. 1. (...). 2. disposio das partes ou dos elementos de um todo, coordenados entre si e que funcionam como uma estrutura organizada.
Novo Dicionrio Aurlio da Lngua Portuguesa, organizado por Aurlio Buarque de Holanda Ferreira (com adaptaes).

Considerando o verbete acima apresentado e as diferentes noes de sistemas, julgue os itens a seguir.
28

13

16

19

22

Julgue os seguintes itens, a respeito da composio e das idias do poema de Joo Cabral de Melo Neto apresentado acima, bem como das relaes histricas que podem ser feitas a partir desse texto.
21

Tendo na Frana seu mais conhecido plo irradiador, o ano de 1968 traduziu-se, no geral e a despeito das especificidades de cada situao, em gesto de rebeldia contra o poder estabelecido, visto como um sistema poltico arcaico, injusto sob o ponto de vista social e hipcrita em termos comportamentais. 29 Como verbete de dicionrio, o seu texto mostra: a origem da palavra, sua classificao morfolgica e as diferentes acepes, das quais, nesse caso, apenas uma acepo foi transcrita. 30 A substituio da conjuno e, em entre si e que, por vrgula preservaria a relao de enumerao das caractersticas do vocbulo destacado; mas, para que se mantivesse preservado o respeito s regras de concordncia, seria necessrio tambm substituir a forma verbal funcionam por funciona, visto que o verbo passaria a concordar com a palavra disposio. 31 O discurso nico poderoso instrumento de imposio e de afirmao de sistemas totalitrios de poder, como bem exemplificam, no sculo XX, as diversas manifestaes de fascismo e de regimes autodenominados socialistas, como o sovitico e os que se seguiram pioneira revoluo de 1917. 22 de maro Dia mundial da gua Dia mundial da vida

22

23

24

25

26

27

H quase 40 anos, a edio do Ato Institucional n. 5 alterou a sintaxe do discurso poltico brasileiro; antes, camuflada, a ditadura escancarou-se, reduzindo drasticamente os espaos da discusso poltica e cerceando as liberdades at ento, em parte, preservadas. O emprego da palavra grandiloqncia (v.17), para qualificar a cheia, refora a associao existente no poema entre rio e discurso. A arquitetura formal do poema demonstra que seu autor, Joo Cabral de Melo Neto, situa-se entre os poetas do Parnasianismo brasileiro. A poesia de Joo Cabral de Melo Neto apresenta as mesmas caractersticas estilsticas construo rigorosa da forma dos versos e temticas da obra potica de Vinicius de Moraes. A ambigidade decorrente do emprego de cortado (v.3) serve ao propsito semntico do poema de associar rio e discurso-rio. Na construo metafrica do poema, as caractersticas da situao de poo (v.5) correspondem s expressas pela inovao vocabular dicionria (v.6), ressaltando-se, em ambos os casos, o fato de a gua/palavra ser isolada, parada, muda, sem comunicao. Os ltimos oito versos do poema mostram, por meio de vocabulrio do campo da linguagem, como pode ocorrer a reconstituio de um curso de gua, como se recupera a sintaxe (v.11) desse rio.

Correio Braziliense. 22/3/2008.

Considerando as informaes do texto visual e do texto verbal acima, julgue os itens subseqentes.
32

Diferentemente das experincias anteriores de desenvolvimento econmico e de transformaes profundas no sistema produtivo, a Revoluo Industrial iniciada na Inglaterra e que descortinou a contemporaneidade foi marcada, desde seu surgimento e ao longo do sculo XIX, pela preocupao em se explorarem racionalmente as riquezas naturais, preservando-as de possvel esgotamento. 33 A imagem dos continentes e da gua pode estar sendo usada acima para mostrar que a gua, na Terra, um sistema, um todo organizado. 34 Do conjunto de informaes apresentadas, pode-se inferir a seguinte relao de condio, expressa de maneira gramaticalmente correta: Sem gua, no h vida. 35 Campanhas que ressaltam a importncia da conservao da gua podem ter como justificativa a ameaa de escassez desse recurso devido intensidade cada vez maior de sua utilizao e destruio contnua da cobertura vegetal.

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

Colonizao, mais do que um conceito, uma categoria histrica, porque diz respeito a diferentes sociedades e momentos ao longo do tempo. Trata-se de um fenmeno de

40

A expresso vazios geogrficos (R.10) refere-se a territrios em que a ausncia de recursos naturais viveis para explorao econmica e a presena de condies ambientais desfavorveis inibem a ocupao humana, tal como se verifica no Alasca.

expanso humana pelo planeta, desenvolvendo a ocupao e o povoamento de novas regies. Em determinadas pocas histricas, a colonizao foi realizada sobre espaos vazios,
41

De forma sistmica e crescente, Roma ultrapassou a condio de simples cidade-estado, avanou sobre a pennsula italiana e, aps a vitria sobre Cartago (Guerras Pnicas), conquistou a bacia do Mediterrneo,

como o caso das migraes pr-histricas que trouxeram a espcie humana ao continente americano. Mas, desde que a humanidade se espalhou pelo mundo, diminuindo

10

significativamente os vazios geogrficos, o tipo de colonizao mais comum tem sido mesmo aquele executado sobre reas j habitadas.
42

transformando-se em imprio de grandes dimenses. Independentemente do estgio em que se encontrava, seja em pleno apogeu, seja em processo de declnio, o sistema feudal, por seu carter fechado e avesso ao dinamismo do comrcio, eximiu-se de levar a Europa a promover tentativas de expanso.
43

13

O processo colonizador movido pela Europa Moderna na Amrica foi realizado em um conjunto especfico de relaes de dependncia e de controle poltico e econmico que as

16

metrpoles impuseram a suas colnias, conjunto esse denominado sistema colonial.


K. V. Silva e M. H. Silva. Dicionrio de conceitos histricos. So Paulo: Contexto, 2005, p. 67-8 (com adaptaes).

O sistema colonial a que o texto alude integra o quadro de transformao vivido pela Europa na Idade Moderna, quando se verifica a tendncia de as velhas estruturas feudais serem substitudas por novos procedimentos e prticas que prepararam o terreno para o advento da economia capitalista.

Com relao temtica e a aspectos semnticos e gramaticais do texto acima bem como a informaes a respeito da literatura brasileira, julgue os itens de 36 a 47.
44 36

Tanto no caso de Espanha e Portugal e suas colnias na Amrica quanto no do neocolonialismo decorrente da expanso imperialista iniciada no sculo XIX, as relaes de dominao metropolitana e de dependncia das colnias, referidas no texto, foram idnticas.

A ausncia de unidade poltica, que a fragmentao representada pela polis to bem explicita, impediu que a Grcia, na Antiguidade Clssica, colonizasse reas situadas fora de seu territrio.

37

Baslio da Gama, que focalizou, no poema pico O Uraguai, a luta entre as tropas portuguesas, auxiliadas pelos espanhis, e os ndios dos Sete Povos das Misses, instigados pelos jesutas, faz parte do Arcadismo brasileiro, que se desenvolveu no perodo colonial.

45

Ao transferir-se para o Brasil, h duzentos anos, o Estado portugus obrigou-se a enrijecer o sistema colonial como forma de manter unido o territrio de sua mais importante colnia e preservar suas boas relaes com a Inglaterra.

46

Em razo do papel das cidades na economia exportadora durante o perodo colonial, uma das heranas da colonizao que perduram at hoje, no Brasil, o predomnio da populao urbana em relao rural.

38

Mantm-se a correo gramatical, com a vantagem de tornar-se o texto mais coeso, ao inserir o pronome Isso antes de Tratase (R.3), fazendo-se o necessrio ajuste na inicial maiscula.

39

O desenvolvimento das idias no texto permite inferir que as relaes de dependncia e de controle poltico e econmico (R.14-15) foram mantidas entre as metrpoles europias e as respectivas colnias; por isso, a substituio da expresso a suas colnias (R.16) por s colnias preservaria a coerncia textual e a correo gramatical.

47

Conforme o texto, que afirma que o tipo de colonizao mais comum tem sido mesmo aquele executado sobre reas j habitadas (R.10-12), verifica-se que a colonizao, atualmente, realizada nos pases mais industrializados, que apresentam grande densidade demogrfica.

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

Que rostos mais coalhados, nossos rostos adolescentes em volta daquela mesa: o pai cabeceira, o relgio de parede s suas costas, cada palavra sua ponderada pelo pndulo, e nada naqueles tempos nos distraindo tanto como os sinos graves marcando as horas: O tempo o maior tesouro de que um homem pode dispor; embora inconsumvel, o tempo o nosso

54

O dinamismo do tempo, no sistema feudal europeu, marcado pelas incessantes inovaes que transformaram uma agricultura de subsistncia em fornecedora de produtos para o mercado, contrape-se morosidade das mudanas ocorridas na Idade Moderna e nas primeiras dcadas do sculo XIX. Na Histria, o tempo breve est vinculado ao fato, ao acontecimento, ao passo que a longa durao, isto , o tempo que corre lentamente, diz respeito s estruturas que sustentam e modelam os sistemas ou formas de organizao de vida das sociedades. H situaes em que os fatos tendem a se acelerar, dando a impresso de que o tempo histrico passa mais rapidamente que em outras situaes. o que se pode afirmar, por exemplo, a respeito dos fatos ocorridos no Brasil no perodo colonial, em comparao com a lenta modernizao econmica e a expanso urbana experimentadas pelo pas a partir dos anos 50 do sculo XX. A idia de Estado-Nao equivale a uma noo muito elaborada. Seu entendimento pressupe o caminhar por uma linha ininterrupta de idias que, atravs do espao e do tempo, ligam as hordas s grandes potncias. O Estado-Nao constitui o resultado das solues silenciosas e progressivas das questes que surgiram da convivncia humana. Querer, em um ensaio, estabelecer o preciso momento e a melhor via em que ocorreram essas solues buscar o inalcanvel. Entretanto, a forma dessas solues sempre foi a mesma: o pacto. Seja aquele resultante da imposio do mais poderoso, que, portanto, decorre da racionalizao de desvantagens; seja aquele que advm da composio de vontades e que, portanto, resulta da racionalizao de vantagens.
Internet: <www.reservaer.com.br> (com adaptaes).

55

melhor alimento; sem medida que o conhea, o tempo contudo nosso bem de maior grandeza: no tem comeo, no tem fim; um pomo extico que no pode ser repartido, podendo entretanto prover igualmente a todo mundo; onipresente, o tempo est em tudo; existe tempo, por exemplo, nesta mesa antiga: existiu primeiro uma terra propcia, existiu depois uma rvore secular feita de anos sossegados, e existiu finalmente uma prancha nodosa e dura trabalhada pelas mos de um arteso dia aps dia; existe tempo nas cadeiras onde nos sentamos, nos outros mveis da famlia, nas paredes da nossa casa, na gua que bebemos, na terra que fecunda, na semente que germina, nos frutos que colhemos, no po em cima da
1

10

56

13

16

19

mesa.
Raduan Nassar. Lavoura arcaica. So Paulo: Companhia das Letras, 1995, p. 53-4.
4

Considerando esse fragmento de texto, extrado da obra Lavoura Arcaica, de Raduan Nassar, julgue os prximos itens.
48
7

No h Histria fora do tempo, da mesma forma que ela no


10

existe sem a ao humana.


49

Depreende-se das idias do fragmento de texto que a expresso rostos mais coalhados (R.1) est sendo empregada com o sentido de rostos mais alheios, distrados, esquecidos.
13

50

As expresses nossos rostos adolescentes (R.1) e nos distraindo (R.4) evidenciam que a narrativa do texto se desenvolve em primeira pessoa, assim como o emprego das aspas indica a insero da fala de um dos personagens, o pai. Julgue os seguintes itens, tendo como referncia o texto acima.
57

A idia de nao francesa, fortalecida a partir da Guerra dos Cem Anos, ao final da Idade Mdia, foi impulsionada pela ao considerada herica de Joana dArc. Na argumentao do texto, a palavra pacto (R.10) deve ser entendida como indicadora de solues nefastas, a serem evitadas pelo Estado-Nao. O fenmeno da globalizao e o estabelecimento de blocos econmicos regionais eliminaram as fronteiras geogrficas entre os Estados nacionais. Em sua obra Leviat, Thomas Hobbes, um dos principais expoentes do Iluminismo, sugere que o Estado se origina de pacto social, o que explica a tendncia progressiva democratizao.

51

Raduan Nassar, autor do texto apresentado, pertence ao grupo de autores que lanou a literatura regionalista nordestina, a partir do Manifesto Regionalista de 1926.

58

52

No trecho apresentado entre aspas (R.5-19), predomina o tipo de texto narrativo, permeado por segmentos dissertativos.

59

53

No trecho O tempo o maior tesouro de que um homem pode dispor (R.5-6), a preposio estabelece a relao de dependncia sinttica e semntica entre os termos tesouro e um homem.

60

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

10

fronteira agrcola agricultura extensiva agricultura intensiva

J. Schultz. The ecozones of the world. Springer, 1995, p. 200 (com adaptaes).

Considerando o mapa acima, que apresenta informaes relativas a sistemas de agricultura no mundo, julgue os itens a seguir.
61 62 63 64 65

Na atual economia globalizada, diferentemente do ocorrido na Antiguidade e ao longo do sistema feudal da Idade Mdia, a agricultura deixou de ser incorporada pelo capitalismo, o que explica a crise de alimentos hoje existente. Os sistemas de agricultura extensiva, geralmente empregados em pases ou regies pobres, so responsveis por processos de degradao ambiental, ao contrrio dos sistemas de agricultura intensiva. Tanto na Amrica do Sul quanto na frica, utilizam-se sistemas de agricultura extensiva e de agricultura intensiva, incluindo-se sistemas tecnologicamente modernos. De acordo com o mapa, as reas de agricultura intensiva no Brasil correspondem s extensas regies geogrficas menos urbanizadas do pas, onde o processo de desenvolvimento econmico esteve relacionado industrializao. A fome no mundo encontra explicao na insuficiente expanso da agricultura intensiva e nos baixos ndices de produtividade agrcola, acompanhados dos desastres naturais. Cordeiros: um documentrio na fronteira Considerando o texto ao lado e os diferentes aspectos relacionados ao tema por ele abordado, julgue os seguintes itens.
66

10

13

16

19

22

25

Estima-se que cerca de 80 mil pessoas homens e mulheres , na sua maioria, negras, moradoras dos subrbios da cidade, trabalham no carnaval de Salvador, sustentando as cordas para a delimitao do espao a ser ocupado pelos blocos nas ruas. trabalho do cordeiro empurrar de volta calada qualquer um que, sem ter pago a credencial de entrada no bloco (o abad), tente brincar em um espao que pblico a rua , mas que, durante o carnaval, comercializado pelos blocos carnavalescos. Cordeiro , portanto, uma funo temporria constituda pela industrializao do carnaval, pela privatizao da festa popular de rua. Os corpos dos cordeiros consolidam a fronteira entre quem consome e quem no consome uma fronteira visvel tambm na cor da pele. Assim, os cordeiros se situam nas trincheiras da disputa pelo exguo territrio das avenidas, cuja diviso obedece a complicadas relaes de poder e reflete as desigualdades que caracterizam a geografia e a estrutura social da cidade de Salvador. Assim, os cordeiros vo sendo condenados ao silenciamento e invisibilidade e vo trabalhando do lado de fora do acontecimento, vo habitando a condio de no-existncia. Isso porque as imagens e as falas dos cordeiros impossibilitam a afirmao do discurso da democracia racial carnavalesca, do discurso da alegria sem fronteira.
Irohin. Comunicao a servio dos afro-brasileiros. Ano XIII, n. 22, 2008 (com adaptaes).

67

68

69

70

71

Abolida legalmente h 120 anos, com a aprovao da Lei urea, em 1888, a escravido deixou razes na sociedade brasileira. O processo abolicionista, gradual e modulado, no foi acompanhado de medidas que possibilitassem a efetiva insero dos ex-escravos na sociedade brasileira, o que reiterado pelo quadro de desigualdade mencionado no texto. Apesar de o ttulo apresentar impreciso quanto ao uso da palavra Cordeiros, o texto mostra como, em um conjunto de possveis significaes, a organizao textual pode controlar ambigidades e orienta para a escolha da acepo contextualmente coerente: cordeiro aquele que tem a funo de sustentar as cordas que delimitam o espao a ser ocupado pelos blocos nas ruas durante a festa de carnaval em Salvador. Subentende-se da argumentao do texto que delimitao (R.4) e fronteira (R.14) podem constituir categorias utilizadas para agrupar iguais e excluir diferentes. O pronome cuja (R.17) estabelece uma relao entre exguo territrio das avenidas (R.16-17) e diviso (R.17). Esse pronome poderia ser substitudo por na qual a, sem que fossem prejudicadas a correo gramatical e a coerncia textual. A reflexo apresentada no terceiro pargrafo do texto toma as idias dos pargrafos anteriores como argumentos para sua tese. O trecho reflete as desigualdades que caracterizam a geografia e a estrutura social da cidade de Salvador (R.18-20) refere-se s contradies existentes no nvel de desenvolvimento social e econmico e s disparidades encontradas no espao intra-urbano, fato recorrente em diversas cidades brasileiras.

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

11

O depsito glacial da Antrtica, que teve origem h mais de 25 milhes de anos, constitui um reservatrio de alto grau de preservao dos depsitos atmosfricos, onde partculas e compostos gasosos precipitam-se e so absorvidos em sua superfcie, ao longo dos sculos. Dessa forma, o gelo da calota polar antrtica considerado como uma das melhores matrizes para estudos paleoclimticos e paleoambientais de todo o globo terrestre. Devido alta interatividade de troca de massas de

10

10

ar entre a Amrica do Sul e a Antrtica, parte significativa da variabilidade ambiental do continente sul-americano est registrada no manto de gelo polar, o que nos oferece uma
13

13

viso mais clara das tendncias e dos impactos ambientais de larga escala global.
MEC. O Brasil e o meio ambiente antrtico. Braslia, 2006, vol. 10, p. 31 (com adaptaes).
16

Considerando o texto acima e as mltiplas abordagens que ele suscita, julgue os prximos itens.
72

19

A passagem pelo Estreito de Magalhes, ao sul da Amrica,


22

inscreve-se entre os marcos da expanso martima europia entre fins da Idade Mdia e princpios da Idade Moderna. Entre outras conseqncias dessa expanso, inclui-se a explorao colonial do continente americano.
73

A aceitao de riscos diz respeito tambm s empresas em funo da concorrncia, das escolhas nacionais ou mundiais, as quais tambm dependem das redes de venda e de produo. As conseqncias podem ser a implantao ou, ao contrrio, o fechamento de novas fbricas, com efeitos sobre o emprego e a economia local. A abertura das economias globalizao, desregulamentao da vida econmica, que se afirmou a partir do comeo dos anos 80 do sculo XX, a emergncia de redes como a Internet sobrepem-se e traduzem-se no desenvolvimento do mercado virtual. Tanto o espao quanto o tempo so, de alguma forma, abolidos; a esfera financeira est unificada pela lngua (inglesa), pela moeda (o dlar), pelo mtodo (a maximizao dos lucros no curto prazo) e pela cultura de Wall Street ou de Chicago. Situamo-nos, assim, no que se pode nomear de um risco sistmico, em um contexto de complexidades e fragilidades extremas; uma simples disfuncionalidade tcnica pode, ento, ser comparada a uma espcie de castelo de cartas, que poderia desmoronar pouco a pouco aps um simples boato. Os riscos econmicos so analisados igualmente em termos sociais geradores de crises; estes, como desemprego, insegurana e distrbios.
V. Veyret. Os riscos, o homem como agressor e vtima do meio ambiente. So Paulo: Contexto, 2007, p. 72-3 (com adaptaes).

As formas verbais precipitam-se (R.4) e so absorvidos (R.4-5) realizam as duas formas de se expressar a voz passiva; por isso, seria correta, no texto, a substituio de precipitam-se por so precipitadas.

Considerando o texto acima e as temticas por ele abordadas, julgue os itens de 78 a 85.
78

74

Devido incompatibilidade entre o masculino em o gelo (R.6) e a flexo de feminino em uma das melhores matrizes (R.7), a conjuno como (R.6) necessria para possibilitar que os dois termos coexistam sem prejudicar a correo gramatical do texto.
79

De acordo com o texto, a abertura das economias globalizao (R.7) e a desregulamentao da vida econmica (R.8) minimizaram os riscos sociais relacionados ao desemprego, nesta ltima fase do neoliberalismo. As palavras desregulamentao (R.8), disfuncionalidade (R.18), desmoronar (R.20) e distrbios (R.23) exemplificam como, com o acrscimo dos prefixos dis e des a uma palavra j existente, forma-se uma outra palavra com significado oposto ao da primeira. Infere-se do texto que uma das conseqncias da abertura das economias dos pases devido globalizao a interdependncia entre eles. Entende-se por redes de venda e de produo (R.3-4) a realizao de todas as etapas do processo produtivo em um mesmo lugar ou regio, o que caracteriza a auto-suficincia dos pases mais industrializados do mundo. A abolio do espao, aludida no texto, decorre da diminuio do fluxo internacional de mercadorias, devido restrio do comrcio internacional no interior dos blocos econmicos regionais.

75

Ao contrrio do sistema atmosfrico de escala global, as correntes marinhas tm alcance limitado escala local, influenciando os climas das reas costeiras por elas banhadas.
81 80

76

Ao longo dos tempos geolgicos, a variabilidade ambiental do continente sul-americano (R.11) refletiu-se em mudanas climticas que acarretaram transformaes na geografia dos ecossistemas naturais.

82

77

O aquecimento desigual da superfcie terrestre responsvel pela circulao de massas de ar no globo, mencionada no texto.

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

12

83

A prevalncia do capital financeiro, visvel desde meados do sculo XIX, tende reduo quanto mais se aprofunda o carter global da economia contempornea.

89

84

A migrao internacional, devido s suas implicaes socioeconmicas, geopolticas e at mesmo culturais, constitui um dos fatores causadores dos distrbios referidos no texto.

85

O cenrio descrito no texto comea a ser delineado, mais remotamente, em meados do sculo XIX, quando o avano tecnolgico e a necessidade de altos investimentos impulsionaram a concentrao de empresas e de capitais. Essa poca, convencionalmente chamada de Segunda Revoluo Industrial, marca a expanso imperialista em escala mundial.

O fragmento apresentado, referente ao contexto histrico do Brasil do Segundo Reinado, poderia ser aplicado realidade poltico-eleitoral da Primeira Repblica, poca em que as eleies, fiscalizadas pela justia eleitoral, envolviam grande nmero de votantes e respeito vontade das urnas. 90 A correo gramatical e o sentido do texto seriam mantidos caso o trecho Tais apostas parece que deviam (R.4-5) fosse substitudo por qualquer uma das seguintes opes: Parecem que tais apostas deviam ou Tais apostas deviam parecer que. 91 Na linha 13, o sinal de dois-pontos introduz um comentrio a respeito da idia expressa na orao imediatamente anterior.
Variao percentual de acesso ao ensino superior (1999-2003) segundo dados da UNESCO

12 10 8 6 4 2 0

A est a prova da intuio poltica do reformador. Os cidados, levados pelo impulso que os faz no descrer jamais da Fortuna, lanam apostas, grandes e pequenas, sobre os nomes dos candidatos. Tais apostas parece que deviam agravar a dor dos vencidos, uma vez que perdiam candidato e dinheiro; mas, em verdade, no perdem as duas

Equador

Argentina

Colmbia

Suriname

Chile

Internet: <www.cori.unicamp.br> (com adaptaes).

coisas. Os cidados fizeram disto uma espcie de perdeganha; cada partidrio aposta no adversrio, de modo que quem perde o candidato ganha o dinheiro, e quem perde o

10

dinheiro ganha o candidato. Assim, em vez de deixar dios e vinganas, cada eleio estreita mais os vnculos polticos do povo. No sei se uma grande cidade poderia adotar tal sistema: duvidoso. Mas para cidades pequenas no creio que haja nada melhor. Tem a doura, sem a monotonia da vspora.
Machado de Assis. A semana. In: Obra completa, vol. III. Rio de Janeiro: Aguilar, p. 758.
7

13

10

Em termos educacionais, os pases latinos caracterizam-se por apresentar um processo de escolarizao tardia e ainda incompleta de sua populao. Diferentemente de pases como Frana e Inglaterra, os pases da Amrica Latina s recentemente, e com muitas deficincias de qualidade, tm alcanado taxas mais elevadas de acesso e permanncia. A dcada de noventa foi marcada por um processo de rpida expanso e diversificao dos sistemas de ensino superior na Amrica Latina.

Considerando o grfico ilustrado acima, que apresenta informaes acerca do acesso ao ensino superior de alguns pases da Amrica Latina, no perodo de 1999 a 2003, e o texto acima, julgue os seguintes itens.
92

A partir do fragmento de texto acima, de autoria de Machado de Assis, julgue os itens de 86 a 91.
86

Pelo desenvolvimento das idias do texto, depreende-se que a palavra Fortuna (R.3) foi empregada com o sentido de destino, sorte.

87

O autor menciona, no texto, um sistema de eleies em formato de apostas, em relao a que usa o recurso da ironia, explicitada nos quatro ltimos perodos do texto.

88

Machado de Assis, na primeira fase de sua obra, produziu romances vinculados ao iderio do Romantismo, tais como: Ressurreio, A mo e a luva e Helena.

Embora em nmero reduzido, as instituies de ensino superior no Brasil surgiram no perodo colonial, expressando a identidade de estratgias de colonizao adotadas por Portugal na Amrica. 93 Preservam-se a coerncia textual e a correo gramatical do texto ao se deslocar o segmento Em termos educacionais, (R.1) para depois de caracterizam-se (R.2), desde que seja inserida uma vrgula antes da expresso deslocada e sejam feitos os devidos ajustes nas letras maiscula e minscula. 94 Constitui interpretao correta do grfico apresentado: de 1999 a 2003, enquanto Argentina, Paraguai e Venezuela tiveram o acesso ao ensino superior aumentado em mais de 10%, o Brasil situou-se entre os pases de crescimento mdio, com relao a esse aspecto. 95 O aumento do nvel de escolaridade da populao de um pas ou de uma regio fator que contribui para o seu desenvolvimento social e crescimento econmico.

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

Venezuela
13

Bolvia

Guiana

Brasil

Paraguai

Peru

Uruguai

Considera-se que o sistema parlamentarista tenha sido implementado no Brasil Imperial em 1847, a partir do decreto de criao do cargo de presidente do Conselho de Ministros (ou gabinete), indicado pessoalmente pelo imperador. Inspirado no sistema parlamentarista ingls, no qual o Poder Executivo exercido pelo primeiro-ministro, escolhido e apoiado pelo Parlamento, no parlamentarismo brasileiro instaurado no sculo XIX, o Poder Legislativo, em vez de nomear o Executivo, subordinava-se a ele e ao Poder Moderador. Na prtica, o imperador poderia acionar o Poder Moderador para manter seus ministros, dissolvendo a Cmara e convocando novas eleies. Como as eleies eram viciadas, por causa da interferncia do governo, este sempre saa vitorioso.
Ronaldo Vaifas (direo). Dicionrio do Brasil imperial (18221889). Rio de Janeiro: Objetiva, 2002, p. 563 (com adaptaes).

NA HYGIENE DANDO ORDENS

10

13

O SR. NADA TEM QUE FAZER EM CASA DOS SRS. DEPUTADOS... S PODE ATACAR AS CASAS DOS PARTICULARES, E NO OS POUPE; CARREGAR PRA FRENTE NO POVO MIUDO.

Com relao ao texto e ao tema por ele abordado, julgue os itens subseqentes.
96

Promulgada h vinte anos, a Constituio de 1988


4

ofereceu aos brasileiros a possibilidade de optar pelo parlamentarismo, por meio de plebiscito, cujo resultado foi amplamente favorvel manuteno do presidencialismo.
97
7

Preservam-se a coerncia na argumentao e a correo gramatical do texto ao se inserir que era antes de indicado (R.4).
10

98

As

oraes

iniciadas

por

dissolvendo

(R.11)

e
13

convocando (R.12) acrescentam ao perodo informaes acerca do modo como ocorre a ao expressa em acionar o Poder Moderador (R.10-11).
99

As reformas modernizadoras empreendidas pelo prefeito Pereira Passos no Rio de Janeiro incluem uma campanha de saneamento, levada a efeito pelo mdico Osvaldo Cruz, diretor da Sade Pblica. Os procedimentos de combate aos mosquitos causadores de epidemias perturbaram a vida privada da populao, despertando resistncias de vrias origens, que chegaram ao pice com a decretao da vacinao obrigatria, por lei de outubro de 1904. Osvaldo Cruz acusado por uns de dspota sanitrio, numa analogia com Luiz XIV, smbolo do absolutismo francs. Segundo outros, sua orientao aos mata-mosquitos era de no perturbarem os poderosos e concentrarem a ao nas residncias populares.
Renato Lemos (Org.). Uma histria do Brasil atravs da caricatura (1840-2001). Rio de Janeiro: Letras e Expresses, 2001, p. 41 (com adaptaes).

Tendo o texto como referncia inicial, julgue os prximos itens.


102 A recente epidemia de dengue, na mesma cidade do Rio de

A consagrada expresso parlamentarismo s avessas condiz com a experincia brasileira parlamentarista do Segundo Reinado, descrita no texto.

100 Calcada no modelo norte-americano, a primeira Constituio

republicana brasileira instituiu o Executivo presidencialista, cuja tendncia histrica foi a de crescente afirmao em face dos demais poderes, processo que atingiu dimenso mxima com o Estado Novo, de Vargas.
101 De curta durao, o sistema parlamentarista no Brasil foi

Janeiro mencionada no texto, repete o comportamento verificado poca do governo Rodrigues Alves, quando as autoridades agiram rpida e vigorosamente no combate doena, e a maioria da populao recusou-se a receber atendimento mdico.
103 Na linha 5, o termo causadores de epidemias no est

isolado por vrgulas porque acrescenta uma explicao a respeito da palavra mosquitos.
104 Por meio da cadeia de elementos coesivos, verifica-se que a

adotado apenas uma vez no regime republicano, justamente para superar-se a crise advinda da renncia de Jnio Quadros e de posies contrrias posse do vice-presidente Joo Goulart.

flexo de plural em chegaram (R.7) exigida pelo ncleo do sujeito procedimentos (R.4).
105 As condies do meio ambiente natural e da qualidade de

vida verificada nas cidades contribuem, atualmente, para a incidncia de dengue em cidades brasileiras.

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

14

Taxa de desemprego aberto1 (2004) regies metropolitanas Paran Rio de Janeiro Belo Horizonte So Paulo Recife Salvador Total
1

112 A implantao da indstria automobilstica no Brasil, que

% 8,6 9,2 10,6 12,6 12,7 16,0 11,5


1

ocorreu na segunda metade da dcada de 50 do sculo XX, integrava o planejamento de grandes metas do governo Juscelino Kubitschek.
113 Os dados apresentados no grfico devem ser analisados

levando-se em considerao o contingente populacional de cada pas, a fim de que sejam evitadas distores, como, por exemplo, a verificada no caso da Argentina, que exibe situao superior em relao ao Brasil, no ndice utilizado, porque sua populao menor que a do Brasil. Ouo o cantar dos astros no mar do firmamento; No mar das matas virgens ouo o cantar do vento, Aromas que selevam, raios de luz que descem, Estrelas que despontam, gritos que se esvaecem, Tudo me traz um canto de imensa poesia, Como a primcia augusta da grande profecia; Tudo me diz que o Eterno, na idade prometida, H de beijar na face a terra arrependida. E, desse beijo santo, desse sculo sublime Que lava a iniqidade, a escravido e o crime, Ho de nascer virentes nos campos das idades, Amores, esperanas, glrias e liberdades! Ento, num santo xtasis, escuto a terra e os cus, O vcuo se povoa de tua sombra, Deus! E, ouvindo nos espaos as louras utopias Do futuro cantarem as doces melodias, Dos povos, das idades, a nova promisso... Me arrasta ao infinito a guia da inspirao... Ento me arrojo ousado das eras atravs, Deixando estrelas, sculos, volverem-se a meus ps... Porque em minhalma sinto ferver enorme grito, Ante o estupendo quadro das telas do infinito... Que faz que, em santo xtasis, eu veja a terra e os cus, E o vcuo povoado de tua sombra, Deus!
Castro Alves. O vidente. In: Literatura comentada. So Paulo: Abril Educao, 1980, p. 54.

emprego aberto: relao entre a populao economicamente ativa e a populao em idade ativa
Fonte: IPEA, 2005.

Levando em conta as informaes constantes da tabela acima, julgue os itens que se seguem.
106 Entre as regies metropolitanas mencionadas na tabela, a que

ocupa nvel hierrquico geopoltico superior s demais So Paulo, cuja rea de influncia se estende a outros pases da Amrica do Sul. 107 Entre as regies metropolitanas que constam da tabela, as que exibiam a menor taxa de desemprego aberto em 2004 correspondem s de maior desenvolvimento socioeconmico e cultural. 108 Os dados informados na tabela so suficientes para concluirse que a maior parte da populao residente em cada uma das regies metropolitanas citadas se encontrava empregada em 2004. 109 O setor tercirio o que emprega o maior nmero de trabalhadores nas regies metropolitanas brasileiras, em comparao com os demais setores de atividade econmica. Habitantes por autoveculo em alguns pases (2001-2002)
Estados Unidos Reino Unido Japo Itlia Alemanha Frana Canad Brasil Argentina 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

10

13

16

19

22

Julgue os itens a seguir, a respeito desses versos de Castro Alves.


114 Por meio da conjuno E (v.15), estabelecida uma relao

de continuidade entre os versos da primeira estrofe e o evento expresso no verso 18.


115 O tom grandiloqente e o vigor que se constatam nos versos

apresentados esto entre as caractersticas que justificam a incluso da poesia de Castro Alves na terceira fase romntica, denominada condoreira.
116 Na construo do poema, foi empregado o esquema de rimas

Habitantes por veculos

2001

2002

emparelhadas.
Fonte: IBGE.

117 No poema, as manifestaes do eu lrico so feitas na terceira

pessoa do discurso. A partir das informaes apresentadas no grfico acima, julgue os itens de 110 a 113.
110 ndices que expressam o acesso da populao de um pas a 118 No poema, o eu lrico revela o desejo de que, no futuro, se

alcance a purificao do crime da escravido, a glria e a liberdade.


119 Nos versos 19 e 20, empregada a figura de linguagem

veculos e Internet, por exemplo, podem constituir indicadores do desenvolvimento socioeconmico desse pas. 111 A prevalncia do sistema de transporte rodovirio no Brasil explica o alto nmero de carros por habitante mostrado no grfico, ao contrrio do que ocorre nos outros pases, apesar de apresentarem renda per capita maior que a do Brasil.

denominada eufemismo.
120 O emprego de grande quantidade de adjetivos, marcante

nesses versos, caracteriza-os como predominantemente descritivos.

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

15

REDAO EM LNGUA PORTUGUESA


ATENO: Nesta prova, faa o que se pede, utilizando, caso deseje, o espao para rascunho indicado no presente caderno. Em seguida, transcreva o texto para a FOLHA DE TEXTO DEFINITIVO DA PROVA DE REDAO EM LNGUA PORTUGUESA, no local apropriado, pois no ser avaliado fragmento de texto escrito em local indevido. Utilize, no mximo, trinta linhas. Qualquer fragmento de texto alm dessa extenso mxima ser desconsiderado. Na FOLHA DE TEXTO DEFINITIVO DA PROVA DE REDAO EM LNGUA PORTUGUESA, identifique-se apenas no cabealho, pois ser atribuda nota zero ao texto que tenha qualquer assinatura ou marca identificadora fora do local apropriado. Traduzir-se Uma parte de mim todo mundo: outra parte ningum: fundo sem fundo. Uma parte de mim multido: outra parte estranheza e solido. Uma parte de mim pesa, pondera: outra parte delira. Uma parte de mim permanente: outra parte se sabe de repente. Uma parte de mim s vertigem: outra parte, linguagem. Traduzir-se uma parte na outra parte que uma questo de vida ou morte ser arte?
Ferreira Gullar

Guto Lacaz. Caros Amigos, maio/2008, p. 14.

G1 Como a paquera entre os chineses? Quanto tempo demora mais ou menos para um casal ficar junto? Lauren Eles geralmente moram em grupos quando esto no colgio e na faculdade: meninas num dormitrio e meninos no outro. A relao com o sexo oposto mais difcil e mais conservadora. At pela questo do confucionismo. Antes da revoluo comunista, falar com um homem que no fosse da famlia era impossvel, mas ainda hoje difcil um homem entrar em contato com uma mulher. O que acontece pra namorar que o tempo de paquera muito grande. Para o casal ficar junto, demora meses. Posso falar pelos meus amigos estrangeiros que tm namorada chinesa. Eles saem juntos, andam de mos dadas, mas, para as coisas irem acontecendo sexualmente, demora meses. Para dar o primeiro beijo na boca tambm demora meses. O chins padro ainda muito conservador. As coisas demoram um tempo a mais para acontecer com eles.
Trecho da entrevista com a historiadora Lauren Fraiz, jun./2006. In: Internet: <g1.globo.com> (com adaptaes).

Precisa-se Sendo este um jornal por excelncia, e por excelncia dos precisa-se e oferece-se, vou pr um anncio em negrito: precisa-se de algum homem ou mulher que ajude uma pessoa a ficar contente porque esta est to contente que no pode ficar sozinha com a alegria, e precisa reparti-la. Paga-se extraordinariamente bem: minuto por minuto paga-se com a prpria alegria. (...) No faz mal que venha uma pessoa triste porque a alegria que se d to grande que se tem que a repartir antes que se transforme em drama.
Clarice Lispector. A descoberta do mundo. Rio de Janeiro: Rocco, 1999, p. 144.

Emoes No h nenhuma atividade humana que no esteja fundada, sustentada por uma emoo, nem mesmo os sistemas racionais, porque todo sistema racional se constitui como um sistema de coerncias operacionais fundado em um conjunto de premissas aceitas a priori. A aceitao a priori desse conjunto de premissas o espao emocional. E, quando muda a emoo, tambm muda o sistema racional.
H. Maturana. cognio, cincia e vida cotidiana. Ed.UFMG, 2001 (com adaptaes).

Em uma cultura consumista como a nossa, a promessa de aprender a arte de amar a oferta de construir a experincia amorosa semelhana de outras mercadorias, que fascinam e seduzem exibindo todas essas caractersticas e prometem desejo sem ansiedade, esforo sem suor e resultado sem esforo. (...) A proximidade virtual no exige laos estabelecidos de antemo, nem resulta necessariamente em seu estabelecimento. Estar conectado menos custoso do que estar engajado, mas tambm consideravelmente menos produtivo em termos de construo e manuteno de vnculos.
Zygmunt Bauman. Amor lquido: sobre a fragilidade dos laos humanos. Trad. Carlos Alberto Medeiros. Rio de Janeiro: Jorge Zahar, 2004, p. 21-2 e 82 (com adaptaes).

Considerando que os textos das provas objetivas e os apresentados acima tm carter unicamente motivador e, ainda, que o ser humano parte de vrios sistemas, redija um texto dissertativo a respeito da influncia que os sistemas social e cultural podem exercer no vnculo afetivo que voc estabelece com algum.

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

16

RASCUNHO
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Caderno SAVANA 2.o Vestibular de 2008 1.o DIA

17

You might also like