You are on page 1of 33

Yabanc Dil renimi Nedir, Nasl Olmaldr?

Yabanc dil renimi, kiinin ana dili dnda baka bir dil ve kltrle tanmas demektir. Her insan yabanc dil renirken ilk nce kendine psikolojik bir duvar rer ve zaman zaman da bu yeni dili renemeyeceini dnr. Bu yzden, yabanc dil retilirken her tr skclk ve zorluktan uzak durulmaldr. Burada grev retim elemanna dmektedir. Hibir kitap, dil retimi iin tek bana yeterli deildir. Yabanclara Trke retiminin Tarih Seyri ve Bugnk Durumu Yabanclara Trkenin retimi konusunda yazlan ilk eser, Kagarl Mahmutun 1072-1074 yllar arasnda yazm olduu Divnu Lgatit-Trktr. Bu eserde Kagarl ok baarl bir yntem izlemitir. Onun izledii yolun zellikleri ksaca yledir: 1. Medreselerde yapld gibi nce ve hemen her zaman sadece kural verme deil, nce ok sayda rnekten hareket edip kurala ulama yolunu izlemi ve gnmz yabanc dil retiminde benimsenen bir yntem uygulamtr. 2. Dil renmede rneklerin, metinlerin nemini ok iyi fark etmi, verdii ok sayda rnei gnlk hayattan, ataszlerinden, manzum sanat eserlerinden derlemitir. 3. Trkeyi retirken, Trk kltrn de tantma, retme amacn gtm, bu konuya zel bir nem vermitir. 4. Dil retiminde tekrarn nemini ok iyi kavradndan, nceden geen bir kural gerektiinde tekrar hatrlatmaktan ekinmemitir. 5. zledii bu baarl yntemleri buluncaya kadar ok aba harcayan yazar, iki yl iinde eserini kez yazp beenmemi, nihayet kesin olarak drdnc defa yazmtr. Bylece o, eser yazma konusunda da kendisinden sonra geleceklere geerli bir ders vermektedir. (Akyz, 1989: 45-46) Yabanclara Trke retiminde ikinci byk eser, Ali ir Nevinin 15.yzylda yazd Muhkemetl-Lgateyndir. Farsa ile Trkenin karlatrld bu eser, Trkede ilk ad bilim ve anlam bilim eseri olarak tarihe gemitir. Kagarl Mahmut ve Ali ir Nevainin Trkeye hizmetleri ok byktr. Batl anlamda dil biliminin kurucusudurlar. Yaptklar almalar Trk eitim tarihinde gerek yntem gerekse ierik bakmndan nemli bir yere sahiptir. Bize den grev de, bu yntem ve teknikleri amzn ara-gereleri ile zenginletirerek uygulamaya dntrmektir. Yabanclar tarafndan kaleme alnan Trke retimiyle ilgili en eski eser, 1533 ylnda Floransal Filippo Argenti tarafndan yazlan Regola del parlare turcho adl eserdir. Eitimli bir Floransal olan ve iyi bir evreden gelen Filippo Argenti, muhtemelen 1524 ylnda geldii stanbulda, Floransa eliliindeki sekreterlik grevini 1533 ylna kadar

srdrmtr. Dokuz yllk grevi srasnda kaleme ald eseriyle Osmanl Trkesini bir sistem ierisinde ele alan ilk Avrupal olma unvanna hak kazanmtr. Bu eser bilim dnyasna ilk defa talyan Trkolou Alessio Bombaci (1914-1979) 1938 ylnda Regola del parlare turcho di Filippo Argenti adyla tantlmtr. Avrupa milletlerinin siyasi ve ekonomik sebeplerle Trkeye nem verdikleri grlmektedir. Fransa 1699da her ylda bir 6-9 yalarndaki ocuklardan birka tanesini Trke renmek zere stanbuldaki Katolik papazlarnn yanna gndermeye karar vermitir. Bu ocuklar ileride Osmanl devletinde Fransann elileri ve tercmanlar olacaklard. (Bu ocuklara dil olan ad verilmitir.) Fransann Trk diline kar gsterdii bu ilgi 18. yzylda Hollanda, ngiltere, Avusturya ve Rusya gibi lkelere de sramtr. III. Selim devrinde kurulan kara harp okulunda (1793) rencilere hem Trke hem de Bat dilleri retilmekteydi. Yabanclara Trkenin retimi 1960l yllarda tekrar nem kazanmtr. Kenan Akyzn Yabanclar in Trke Dersleri Konuma, Okuma adl kitab (Ank., niv., 1965) Hseyin Ayta-M.Agah nenin Yabanclar in Aklamal Uygulamal Trke adl kitab (Ank., 1969), Sermet Sami Uysaln Yabanclara Trke Dersleri kitaplar (st., 1979), Kaya Cann Yabanclar in Trke-ngilizce Aklamal Trke Dersleri kitab (DT, 1981), M. Hengirmen-N. Koun Trke reniyoruz adl kitaplar (Ank., 1982), Tahir Nejat Gencann Yabanc Uyruklu renciler in-Trke reniyorum adl kitab (st., 1985), bize bu konuda nemli admlar atlmaya balandn gstermektedir. Yabanclara Trke retimi iini modern anlamda yapan ilk nemli kurum ise Ankara niversitesinde kurulan TMER dil retim merkezidir. Daha sonra kurulan Gazi TMER ve Ege TMER, Bolu zzet Baysal TMER gibi kurulularla yaygnlamaya balayan yabanclara Trke retimi ii birtakm zel dershanelerde de yrtlmektedir. Ankara niversitesi TMER Ocak 2002de HTT Yabanclar in Trke adl dil retim setini uygulamaya koymutur. Austos 2002de DLSET yaynlar tarafndan Adm Adm Trke dil retim seti yaymlanmtr. Ayrca 2003 ylnda yazlan Trke reniyoruz-ORHUN adl dil retim seti TKA yayn olarak yaymlanmtr. Bir retmenin Trke retiminde hangi ders kitaplarn kullanmak, hangi teknik ve yntemi uygulamak kararna varabilmesi iin en nce u sorular yantlamas art: 1. Trke kime retiliyor? (Avrupa lkelerinde yaayan Trklere mi, yabanclara m?); 2. Hangi dzeyde retiliyor? Ne kadar? (okulda yardmc ders olarak m; yabanc diller okulunda bir kurs olarak m; fakltede mi?); 3. Trke renmek isteyenin, bu dili renmekteki amac nedir? Niin? (Trke bir okul dersi olduundan m; Trk irketleriyle ibirlii yapabilmek iin mi; mterilerinin nemli bir ksmn Trkler oluturduu, bir Trk'le evlenmek istedii, yabanc dillere merakl olduu, bo vakitlerini doldurmak istedii, Trkolog olup Trkoloji ile uramak istedii iin mi?). Bu sorular yantlamas, retmenlik iinde baar kazanmasyla doru orantldr.

4. Nasl reteceiz? retim aralarna gelince, bu konuda bir snrlama yok; kitap, kaset, modern bilgisayarlarla kullanlabilecek malzeme, Almanlarn interaktif dedikleri malzeme; ses laboratuvarlar, bilgisayar laboratuvarlar, video film malzemeleri, yeni kitap ve altrmalar, btn bunlar fevkalade nemli eylerdir. Bunlarn arasnda - rencilerim adna konuaym - TMER tarafndan verilen burslar vardr.

Btn bu almalar doal olarak yntem ve teknik tartmalarn da gndeme getirmektedir. Bundan sonra yaplmas gereken ise bu alanda yeni eserler ortaya koymak ve Trkenin ok daha yaygn olarak kullanlmas iin almalara hz vermektedir. Basamakl Kur Sistemi Niin Gereklidir? rencilerin belirli bir program dahilinde dil renecekleri dikkate alndnda, rencilerin daha nceden Trkeyi bilme dzeyleri ve belirli bilgilerin tam renilmeden yeni bilgilerin verilemeyecei gereinden yola klmal ve basamakl kur sistemi uygulanmaldr. Aksi tutumlar hem retim elemann skntya sokar hem de rencilerin renme gl yaamalarna sebep olur. Dzey Belirleme Snavnn Hazrlan ve Uygulan retime balanmadan nce rencilerin dil edinim dzeylerini belirleyici bir snav yaplmaldr. Bu snavda, dil bilgisini lc test snavndan sonra tahmin edilen dzeye ilikin bir kompozisyon yazdrlmal ve daha sonra da renciyle konuarak hangi kurda okursa kendisi iin daha yararl olaca kendisine aklanmaldr. deal Snf Dzeni ve renci Says Dil retiminde snf dzeninin ok byk bir nemi vardr. ( U ) sistemine uygun masa ya da kolakl sandalyelerle oluturulmu snflarda rencilerin birbirinin yzn grecei biimde oturmas arttr. Ayn zamanda btn renciler retim eleman ile gz gze olmaldr. Bu ekilde oluturulmu ideal bir eitim ortamnda renci says 8 14 aras olmaldr. Ders Kitab, alma Kitab, Szlkler, Kaset ve CDler Ders kitab, alma kitab, kitapla ilgili zel szlkler, kaset ve cdler yabanclara Trke retimi alanna yllarn vermi olan uzmanlar tarafndan yazlmal ve ocuklarla yetikinler iin ayr ayr setler hazrlanmaldr. Ders kitab, ilk nitesinden itibaren drt temel beceri diye adlandrlan dinleme-okuma-konuma ve yazmaya eit oranda yer vermelidir. Kitabn ilk blmlerinde kurgu metinler de yer almaldr. nk burada ama, retilecek bilgilerin verilecei metinlerin olmasdr. Ders kitabndaki rnek cmleler ile alma kitabndaki rnek cmleler ayn olmamal, daha ok kelime retebilme asndan farkllk gstermelidir.

Yabanclara Trke retiminde Temel lkeler:


1. Dil retiminin Plnlanmas Yabanc bir dil retilirken hangi hedef kitleye ne kadar bir sre ierisinde ve hangi ihtiyaca dayal olarak dil retimi yaplmas gerektii nceden plnlanmaldr. Yllk, aylk, haftalk ... 2. Drt Temel Beceriyi Dikkate Alma Dil retiminde drt temel beceri olarak adlandrlan dinleme, okuma, konuma ve yazma eitimin ilk basamandan itibaren birlikte ele alnmaldr. nk, iletiimin temeli olan dilin kullanm srasnda bu drt temel beceriye her an ihtiya duyulmaktadr. Yabanclara Trke retimi konusunda yazlacak olan ders kitaplarnda bu zelliklere ilk niteden itibaren arlkl olarak yer verilmesi arttr. 3. retimde Basitten Zora, Somuttan Soyuta, Btnden Paraya Doru Gitme retilecek konular belli bir sraya konmaldr. Yabanc dil retiminde nce basit cmle kalplarndan balayarak birleik ve karmak cmle kalplarnn retimine allmaldr. Psikoloji ilminin verilerine gre insan, nce btn kavrar sonra paray. Bu nedenle btnden balamak, retimi kolaylatrr. Bilinen bir cmle kalb ile bilinmeyen kelimeleri, bilinen kelimelerle bilinmeyen cmle kalplarn renmek esas olmaldr. Bir yabancya Trke retirken ncelikle grebilecei ve evresiyle iliki kurabilecei kelimeler retilmelidir. Somut bilgiler retilmeden soyut dncelerin kavranlamayaca gereinden hareketle tmevarma dayal bir sistem iinde Trke retmeye alrken kalplam diyaloglar ve sz kalplar verilecei iin tmdengelime de yer verilecei unutulmamaldr. 4. Bir Seferde Tek Yapy Sunma Yabanclara Trke retirken zerinde durulmas gereken en nemli husus renciye bir dil bilgisi yaps kavratlmadan yeni bir yapya geilmemesi gereidir. Ayn anda birden fazla yapy renciye kazandrmaya almak, verilmek istenenin tam anlalamamasna ve belirli bir sre getikten sonra unutulmasna ya da dier yaplarla kartrlmasna yol amaktadr. Verilen yaplarn iletiimde kullanld biimiyle rneklerle desteklenmelidir. nk, uygulamas yaplamayan bilgi, abuk unutulacaktr. 5. Verilen Bilgi ve rneklerin Hayata Uygunluu Yabanclara Trke retirken verilen bilgilerin ve rneklerin teorik deil pratikte kullanld gibi olmas arttr. nk, dili renen yabanc, toplum arasna kartnda rendiklerinin uygulamaya dkebilmeli ve evresiyle doru bir iletiim kurabilmelidir. letiimden kopuk bir dil retimi, renciyi ok abuk dilden ve dolaysyla kltrden uzaklatracaktr. Bir yabancya Trke retirken ncelikle grebilecei ve evresiyle iliki kurabilecei kelimeler retilmelidir. 6. rencilerin Derse Daha Etkin Katlmalarn Salama

Derse balamadan nce renci ile renilecek konu arasnda psikolojik bir ba kurulmaldr. Dili kullanmalar iin rencileri cesaretlendirip tevik etmelidir. Snf ii etkinliklere katlmalar salanmaldr. Altrmalar, soru-cevap, rol yapma, ikili l almalar gibi tekniklerle rencilerin derse daha faal katlmalar salanmaldr. renci konuurken yapt hatalar fahi hatalar cinsinden deilse daha sonra dolayl bir ekilde dzeltilmelidir. renciyi desteklemeli ve takdir etmeli, baarma inanc salanmaldr. Dil retiminde ama yaayarak renmedir. nk, insan duyduklarnn byk bir blmn unutur. Okuduklarnn bir ksmn hatrlar, ama yaptklarn ok byk bir oranda hatrlar. Snf ii uygulamalarnn tamamnn renciye dnk ve dolays ile renciyi her an aktif durumda tutacak biimde olmas gerekir. nk, eitimde dikkat sresinin 20 dakikay gemedii gz nne alnrsa bu ksa sre iinde renciyi skmadan ona bir eyler kazandrmak ancak onun katlm ile mmkn olabilir. 7. Bireysel Farkllklar Dikkate Alma Her rencinin dil renme ihtiyac ve kendi fiziki, psiko-sosyal durumu ayn deildir. rencilerin kabiliyet, ilgi, bilgi ve renme hzlar birbirinden farkldr. Bazlar duyduunu daha iyi anlarken bazlar da grdn daha iyi anlar. Bazlar szl altrmalarda, bazlar da yazl altrmada daha baarl olmaktadr. Ayrca cinsiyet ve ya farkllklar renmeye tesir etmektedir. Bu sebeple rencilerin ya, eitim durumu, sosyal konumu ve Trkeyi renme sebebi mutlaka gz nne alnmal ve zellikle verilecek devlerde buna dikkat edilmelidir. 8. Grme ve itmeye Dayal Aralardan Yararlanma Teknolojideki baka gelimeler bir yana, televizyon, bilgisayar ve internet teknolojilerindeki hzl gelimelerle bilgi retimindeki hzl art, yzyllarn eitim sistemini her ynyle sarsmaktadr. ( Esirgen, 1997: 57 ) letiim aralarnn ok ne kt gnmzde dil retirken televizyon, video, bilgisayar, tepegz ve kasetalar gibi aralardan yararlanarak drt temel becerinin daha iyi kavratlaca, renilenlerin daha kalc olaca herkes tarafndan kabul edilen bir gerektir. Dilin iletiimin en temel arac olduunu syleyip iletiim aralarndan yaralanmadan dil retmeye kalkmak modern dil retimi anlaylar ile badamaz. 9. Anadili gerektii durumlarda kullanma En iyi yabanc dil retim yntemi renciyi ok, retmeni az konuturan yntemdir. Balangta ana dili gerekli durumlarda kullanlabilir. Anadil ile yaplan aklamalar, ksa ve z olmaldr. renilen dil, renci tarafndan ne kadar kullanlrsa, ne kadar pratik yaplrsa, o kadar iyi renilir.

Yabanclara Trke retiminde Genel lkeler:


1. Kullanlan Dilin retilmesi Yabanclara Trke retirken yaayan Trkenin retilmesi ok nemlidir. Aksi takdirde yukarda da deindiimiz gibi renciler iine girdikleri Trk toplumunda

rendikleri Trke ile iletiim kurmakta zorlanacaklardr. Bu da Trkeyi retme hedefinden uzak bir tutumdur. Gerek ders kitaplar, alma kitaplar ve kaset ve cdlerde gerekse snf ii konumalarda yapaylktan uzak durulmaldr. retim eleman yalnzca kendi kulland cmleleri deil, toplumun deiik kesimlerinde kullanlan standart Trkeyi retmek zorundadr. 2. Telffuza nem Verme Deiik milletlerden kiilerin Trke renecei bir snfta en ok zerinde durulmas gereken konu, Trkeyi telffuz, vurgu ve tonlamaya uygun olarak retmektir. Alfabe retilirken verilecek olan rneklerden balayarak bunun zerinde ok nemle durulmas gerekir. Buna ok dikkat edilmezse ayn snfta birden fazla syleyi biimiyle kar karya kalnacaktr. 3. rencilerin Bildii Kelimelere Dayanarak Yeni Cmleler Kurma Yabanc dil renen kiilerin henz anlamn kavrayamadklar kelimelerle dnmesi ve kendini ifade etmesi mmkn deildir. rencilere verilecek metinler daha nce eitli uygulamalarla retilen kelimelerden olumal, ancak her metinde de rencinin sezebilecei ekilde birka yeni kelime verilmelidir. 4. rencilere rendiklerini Uygulama/Kullanma mknnn Verilmesi Yukarda da ksaca bahsettiimiz gibi uygulamaya dnk olmayan dil retimi amacna ulaamaz. rencilere ders kitabnda retilenler alma kitaplarnda deiik cmleler ierisinde kavratlmal ve snf iinde bireysel ve grup oyunlaryla neeli ve zevkli bir ortam iinde uygulatlmaldr. Bir aratrmaya gre insanlar okuduklarnn yzde 10'unu, grp iittiklerinin yzde 50'isini, iittiklerinin yzde 20'sini, sylediklerinin yzde 70'ini, grdklerinin yzde 30'unu, yapp sylediklerinin ise yzde 90'nn hatrlamaktadr. Bu da yabanc dil retiminde uygulamann ne kadar nemli olduunu gsterir. 5. Herkese Eit Sz Hakk Tannmas Dersi her rencinin eit srede katlm ile ilemek hem rencileri edilgen renim biiminden kurtaracak, onlar etkin klacak hem de rencinin kafasnda herkesin eit durumda olduu yer edecektir. 6. rencinin Kendini Yazl ve Szl fade Edebilmesi Yabanclara Trke retilirken ilk dersten itibaren konuma ve yazma birlikte verilmeli ve renciden de duygu ve dncelerini hem yazl hem de szl olarak ifade etmesi istenmelidir. Ancak, bu ekilde retilenler daha kalc bir duruma gelir. Zaten dil retiminin amac da budur. 7. Dil ile Birlikte Kltrn Verilmesi Kelimeler bo semboller deildir. letiimde yer alan her kelimenin ardnda bir kabuller dnyas yer almaktadr. Bu kabuller, kelimenin ait olduu toplumun kltrnn bir parasdr. zellikle deyimler ok iyi retilmelidir. nk, gnlk kullanmda deyimlere ok fazla yer vermekteyiz. Yabanc biri, Trkedeki deyimleri iyi kullandnda insanlarla ok daha rahat iletiim kurabilmektedir. Burada nemli olan, kelimeleri hangi metinlerde ne ekilde kullanacamzdr. Yaantlardan kopuk olarak dil retilmeye kalklrsa o zaman ne dil ne de kltr tam olarak retilebilir. Yabanclara ncelikle insanln genel deerleri, ortak ynleri zerinde Trke retmeye balamak gerekir.

8. Hem Bireysel almalara Hem de Grup almalarna Gereken lde Yer Verilmesi Gerek ders ierisinde gerekse ders dnda verilecek altrmalar ncelikle kendi yapabilecekleri trde olmal, verilenler bu yolla zmsetilmelidir. Daha sonra rencilere roller datlarak nce ikili sonra daha byk gruplar hlinde dramatizasyon almalar yaptrlmaldr. 9. Dersi Skc Olmaktan Kurtaracak eitli Uygulamalara Yer Verilmesi Hem dersi tek dzelikten kurtarmak hem de rencilerin yaparak, yaayarak dil renmelerini salayabilmek iin ark, iir, fkra, tekerleme, bulmaca ve deiik oyunlardan yararlanmak gerekir. Yabanc dilde unutulmayan eylerin banda arklar ve tekerlemeler gelmektedir. Ayrca, 60 oktava kadar mziin insan renmeye daha ak hle getirdii gerei unutulmamaldr. 10. retilmeyenlerin Sorulmamas Daha nceden belirttiimiz gibi, rencilerin bildii kelimelere dayanarak retim yaplmas gerekmektedir. Dolays ile rencilere retmediimiz kavram ve yaplarn gerek snf ii uygulamalarnda gerekse snavlarda sorulmamas gerekir. Aksi takdirde bu tutum lme ve deerlendirmenin yanl sonu vermesine sebep olacaktr. 11. rencinin renecei Kadar Bilgi Verilmesi Dil retiminin her basama belirli bir plna dayandrlmaldr. renciye ne sklaca kadar az ne de alamayaca kadar ok bilgi verilmelidir. Burada unutulmamas gereken en nemli husus, karmzdaki rencilerin yabanc olduu ve Trkeyi izebildiimiz snrlar kadar renebildiidir. 12. rencilerin Yaptklar Yanllarn Annda Dzeltilmesi Dil retiminin ilk basamandan itibaren rencilerin yaptklar yazl ve szl yanllar annda dzeltmek gerekir. Yoksa yanllar st ste ylacak ve karmza byk bir problem olarak kacaktr. renci bu dzeltmenin kendi iyilii iin yapldn kavradnda daha mutlu olacaktr. 13. Her dilin kendine has bir yaps vardr Anadil ile ama dil arasndaki benzerliklerle ayrlklar gzden geirilmeli ve dil retiminde iki dil arasndaki benzerliklerden istifade edilmelidir. Ama dil ile anadil arasnda problem olan ses ve yaplar retilmelidir. 14. retime dinleme ve konuma becerilerini gelitirme ile balamal nsan nce dinler, sonra dinlediini konuur, sonra da okuduunu yazar. nsandaki doal dil gelime seyri bu ekilde gereklemektedir. 15. Yeni bir yapy sunmadan nce rnekler verilmeli rnekler zerinde deerlendirme yaplp kurallar kartlmal. 16. Anlam bir dilden dier dile naklederken tefsiri tercme yaplmal Harfi tercme yani kelimesi kelimesine tercme manay bozar. Onun iin yazl ve szl tercmelerde her iki dilin mant da nazara alnarak mana aktarm yaplmaldr. 17. Dersi planlarken derse eitlilik getirmeye dikkat etme Bu tarzda hazrlanan ders daha cazip olur, monotonluktan kar. 18. Amaca Uygun Yntemin Belirlenmesi Dil retiminin belirli bir plna gre yaplmas gerektiini sylemitik. Burada en nemli husus, yntemin doru belirlenmesi ve amaca uygun bir dil eitiminin verilmesidir.

Dil retim yntemlerine genel olarak deindikten sonra bizce en uygun olan semeci yntemle ilgili bilgileri de verelim. Dil retim Yntemleri a. Dil Bilgisi eviri Yntemi b. Dorudan Yntem c. Okuma Yntemi . Kulak Dil Alkanl Yntemi d. Grme ve itmeye Dayal Yntem e. Bilisel Yntem f. letiimci Yaklam g. Semeci Yntem . Toplu Fiziksel Tepki* h. Sessiz Yol Yntemi* . Topluluk ile Dil retimi* i. Telkin Yntemi*
DL RETM YNTEMLER (Hakan Gr: 1995, s. 24-35) 1. Dilbilgisi Tercme Yntemi (Grammar-Translation Method) 2. Doal Yaklam (Natural Approach) 3.letiimsel Dil retimi (Communicative Approach) 4. itsel-Dilsel Yntem (Audiolingual Method) 5. itsel-Grsel Yntem (Audiovisual Method) 6. Semeci Yntem (Eclectic Method) 7. Sessiz Yntem (Silent Way) 8. Szel Yaklam ya da Durumsal Dil retimi (Oral Approach/Situational Language Teaching) 9. Telkin Yntemi (Suggestopedia) 10.Toplu Fiziksel Tepki (Total Physical Response - TPR) 11. Toplulukta Dil renme (Community Language Learning) 12. TMER Dil retim Yntemi 13. Bilisel Yntem (Cognitive Method) 14. Okuma Yntemi 15. Dolaysz Yntem (Direct Method)

Bu yntem ve yaklamlardan bazlar kendiliinden, belirli bir dil retim geleneinin bir sonucu olarak ortaya km ve uzun yllar kullanlmtr. Bazlar ise, mevcut yntem ve yaklamlarn yetersizliinden yola kan kiilerin, gncel ya da moda olan dilbilim akmlarnn ve benzeri akmlarn etkisi ile oluturduklar yntemlerdir. kinci grupta yer alan yntemlerden (*) iaretli olanlar, genelde alternatif yntem olarak adlandrlmaktadr ve kullanm asndan yaygnlk kazanmamtr.

Dil bilgisi eviri ynteminin zellii rencilere dil bilgisi kalplarnn nceden verilmesi ve dilin kurallarn retme esasdr. renci kendi ana dili ile renim yapacaktr. Bu da ayn ana dile sahip olanlara uygulanabilir, konuma nemli deildir. Dorudan yntem 1950lerde ortaya km ve zamanna gre ok baarl olmutur. retmen rencilere nesneleri gstererek ie balar. retmen rettii dilden bakasn kullanmaz. Bu yntemde tmevarm kullanlmaktadr. Kulak-dil alkanl ynteminin nemli zellii, iitme ve syleneni tekrar ede ede ezberleyerek benzer cmle kalplar retmektir. Bu yntem rencinin dinleme ve konuma alkanln gelitirir. Genellikle dil laboratuarlarnda retim yaplr. Bilisel yntemde dnerek renme esas vardr. Telffuzun zerinde fazla durulmaz, dilin kurallar bilinli olarak retilir. Ana dil kullanm ve eviriye izin verilir. letiimci yaklam rencilerin cmle kalplarn renmeleri yerine rendiklerini snfta bulunan gruba aktarabilmelerini esas alr. Diyalog ve grup almalar nemli yer tutar. Semeci yntem ise her yntemin iyi tarafn alp kullanmaya dayanr. Mesela, kelime retiminde dorudan ynteme, dil bilgisi kurallarn retmede bilisel ynteme, konuma ve dinleme alkanln kazandrmada kulak-dil alkanl ve iletiimci ynteme arlk verilebilir. Semeci yntemin nemli zellikleri unlardr: Dil retimi hayata dnk olmaldr. renilen dilden baka dil kullanlmamaldr. eviri, dili yeni renenler iin faydal deildir. Mekanik tekrarlar yerine anlaml ve iletiime dnk altrmalara yer verilmelidir. Bir yap tam retilmeden yeni bir yapya geilmemelidir. Okuma ve yazma becerilerinin gelimesine de hemen balanmaldr. Kelime retimine hemen balanmal ve yava yava cmle ierisinde kullanmalar retimine geilmelidir. Dili tam manasyla kullanabilmek iin yeterli kelime servetine sahip olmak gerekir. Bunun iin kelime retimi nem arz etmektedir. Kelime retiminde gerekli hususiyetler nelerdir? Dilin paralarn oluturan kelimeleri hangi yntem ve teknikleri kullanarak retirsek akllarda daha kalc olur. Materyal kullanmn kelime retimine katks ne olur? Btn bu sorularn cevabn bulmaya alacaz. Genel olarak kelime retiminde kullanlan yntem udur: retmen kelimenin manasn renciye aklar. Bylece kelime retilmi olur. Bu anadili Trke olan renciler iin etkili olan retme bir yntemdir. Ama anadili Trke olmayan renciler iin, bu yntem beraberinde birok problem getirir. Ya rencilerin anadilini bileceksin o ekilde kelimeyi tercme edeceksin ya da rettiiniz kelimenin resmini kullanarak kelimeyi reteceksiniz. Bir dieri ise yeteneinize kalm olan gsteri yoluyla yani hareket, vcut dili ya da taklit ile kelimeleri retmeye alacaksnz. Yukarda sraladmz yntemleri aklamaya alalm. Nasl kullanabilecekleri hakknda fikirlerimizi sralayalm. a. Kelimenin manasn rencilere aklayarak retme yntemi: Yukarda da sylediim gibi anadili Trke olan rencilere kelime retirken ok fazla zorlanmadan kullanabileceiniz bir yntemdir. rencilere dier kelimeleri kullanarak kelimeyi aklayabilirsiniz. Lakin anadili Trke olmayan rencilere bu yntemi kullanrsanz, aklamak yardmc kelimler kullanacaksnz; ama kullandnz yardmc

kelimelerden birini renci anlamazsa ana kelimeyi brakr yardmc kelimeyi aklamaya alrsnz. Bu da size ok zaman kaybettirir. b. Kelimeyi anlatmak iin resimlerden faydalanma. Bu yntem kelime retiminde gayet etkili bir yntemdir. nk insanlarn duyduklarndan daha ok grdkleri akllarda kalc oluyor. Gzel kartlar ve resimler hazrlanp derste materyal olarak kullanlabilir. Bir baka nemli unsur da dil retilen ortamn dille alakal resimlerle donatlmasdr. Bu bakmdan kabinet sistemi dil renimi asndan nemlidir. rencileri de bu kart hazrlama olaynda aktif hale getirirsek renci kelimenin resmini izerken kelimeyi renebilir. c. Gsteri, hareket, vcut dili ya da taklit ile kelime retme yntemi zellikle baz soyut kelimelerin anlatmnda faydalnabilecek gzel yntemlerden bir tanesidir. rnek olarak zgn kelimesini anlatmak istediinizde mimiklerinizi kullanarak, ok rahat bir ekilde bu kelimeyi retebilirsiniz. Dier kelimelerin anlatmnda da etkili bir yntemdir. Almak fiilini anlatacaksnz. ok kk birka gsteri ile bu kelimeyi anlatabilir ve rencileri derste aktif bir ekilde kullanabilirsiniz. Peki kelime retimi iin materyal hazrlarken nelere dikkat etmeliyiz? retim materyalinin hazrlanmasnda dikkat edilecek hususlar ksaca aada verilmitir. Bu ilkeler yledir: Anlamllk ilkesi: Bir malzeme ne kadar anlaml ise renilmesi de o kadar kolaydr. rnek: Anlaml szcklerin renilmesinin anlamsz hecelerin renilmesine oranla daha kolay olmas. Bilinenden balama ilkesi: En iyi retim somuttan soyuta, basitten karmaa ve bilinenden bilinmeyene doru gidenidir. ok rnek ilkesi: Bir kavramn geniliini gstermek iin ok sayda rnekler sunmak gerekir. Grelik ilkesi: zellikler birbirine gre alglanr. Resim ve ekilleri herkes baka ekilde alglamamal, birbirinden ayrt edebilmelidir. Seicilik ilkesi: retim materyalindeki nemli elemanlar dikkati en ok ekecek ekilde yerletirmek gerekir. Tamamlama ilkesi: Bir olayn ya da eyann tmne ilikin izgileri vermek yerine bir ksmn vermek yeterli olabilir. rnek: Yaz tahtasna retmen rastgele bir dikdrtgen izdiinde kenar izgileri kede birbirini kesmeseler bile bu ekil renciler tarafndan dikdrtgen olarak alglanr. Fonun Anlamll ilkesi: ekil ya da yazya anlam katacak bir fon olmaldr. rnein; beyaz-koyu mavi, sar-siyah, beyaz-yeil, krmz-mavi, sar- krmz, beyaz-krmz Kapallk ilkesi: ekiller belirgin olmal, ak ve yarm braklmamal. zellikle iki boyutlu figrler iin ekil tam yaplmaldr. Birletiricilik ilkesi: Birbiriyle benzerlii ve yaknl olan nesne ve olaylar ilikili olarak alglanr ve daha iyi hatrlanr. Algda deimezlik: rencinin nceden bildii nesneler ok basit izgilerle verilebilir. Derinlik ilkesi: Doadaki varlklar bize yakn ise gerek lleri ve renkleriyle grnrler. Ayn varlklar uzaklatka, klyor ve renkleri de soluyor hissini verir.

Yenilik ilkesi: Dikkat zellikle geirilegelen ve yakn gemiteki yaantlara zt olan durumlara ve yeniye ekilir. Basitlik ilkesi: Dikkati ekmesi ve zerinde tutmas iin, bir grsel aracn elemanlar karmak deil basit olmaldr. Hedef-davran ilkesi: Kullanlacak ara, kazanlmas ngrlen hedef davran oluturabilecek nitelikte olmaldr. renciye uygunluk: Kullanlacak ara, rencilerin zelliklerine (ya, zeka ve gemi yaantlarn dzenine) uygun olmaldr. Unutulmamaldr ki materyali iyi hazrlanm bir ders dier derslere oranla daha retici geer. rencilerin derse aktif katlmn salarlar. retmenler bu konuya biraz daha nem gstermesi sonucunda baarl sonular elde edebilir.

Dil retiminde Seviyeler Dil retiminde basamakl kur sistemi de nemli bir yer tutar. Bu daha ok zel kurslarda, dil merkezlerinde uygulanr. Dil renme becerilerinde ve bilgi seviyesinde farkllk olan rencilerin seviyelerine uygun gruplarda eitim grmelerini salamak amacyla temelden balayarak ileri seviyelere kadar belli basamaklarn oluturulmas, eitim program, eitim sresi ve eitim programnn muhtevas, renme hz ve dier baz unsurlarn da bir araya gelmesiyle basamakl kur sistemi oluturulur. Genel anlamda basamakl kur sistemi temel, orta, yksek ve ileri seviyeler olarak adlandrlr. Dil programlarnn srelerine bal olarak ara kurlar da olabilir. Ayrca mesleklere ynelik dil programlar vardr. Burada asl nemli olan temel seviye, orta seviye, yksek ve ileri seviyeler arasndaki snr belirlemek ve bunun byle adlandrlmasnn temel dayanan dile getirmek gerekir. Temel seviyede (balangta)retilmesi gereken dil yaplar iinde zellikle temel szvarl yer alr. Temel szvarl denince bir dildeki en ok kullanlan, btn insanlarn ortak eylem ve davranlarn ifade eden fiiller(git-, gel-, otur-, kalk-, al-, ver-,tut-, gr-, bak-, duy-, dinle-, konu-, kokla-, yr-, bas-, bin-,vb.), zamirler, hemen herkesi ilgilendiren varlk ve yer adlar, renkler, zaman ifade eden kelimeler (dakika, saat, gn adlar, ay adlar, yl, sene, dn, bugn, yarn, geen gn, geen ay, gelecek hafta, gndz, sabah, le, akam, gece vb.), giyim kuam adlar, tama ve iletiim aralar, eitim-retimde kullanlan ara gere adlar, ev eyas, meyve, sebze, yiyecek, iecek adlar gibi daha ok somut olan kelime kavramlar, basit cmleler ile iliki szleri (merhaba, gnaydn, iyi gnler, iyi geceler vb. iliki szleri veya kalp szler) retilmelidir. Kelime retiminde ncelikler sras retmen tarafndan mutlaka belirlenerek ihtiyaca gre renilenlerin birer beceri haline getirilmesi gerekmektedir. Dil renenler iin ilk nce gnlk hayatta hangi kelimeleri bilmesi, daha ok hangi kelime ve kavramlar kullanmas gerektii konusunda retmen tarafndan n aratrma yaplmas yararl olacaktr.

Dil retiminin temel seviyesinde temel szvarln temel zamanlar, kip ve ekimlerle, dilbilgisi yaplaryla, onlarn ilevleriyle birlikte retilmesi renmeyi kolaylatrr. Orta seviyede, fiil atlar, sfatlar, zarflar, nemli cmle kalplar, dolayl anlatm, ska kullanlan deyim ve ataszleri, baz alanlarla ilgili terimlerin kullanlmasna ynelik almalar yaplr. Kelime daarcn gelitirmek iin srekli olarak okuma metinlerine yer verilir. Orta seviyenin sonunda renci, rendii dilin slubunu yava yava kavramaya balam, gnlk gazete haberlerini okuyup anlayacak, mektup yazacak, problemlerini anlatacak ve zm nerisinde bulunarak kk yorumlar yapabilecek, radyo veya televizyondaki ilgi alanna giren gndemdeki baz programlar dinleyip anlayabilecek bir dil becerisine sahip olur. Yksek seviye, zellikle de Trke retiminde yer alan dilbilgisi yaplar ierisinde bileik zamanlar nemli bir yer tutar. Kelime trlerinin tamamnn anlatma ve anlama becerilerinde oka yer ald, yardmc fiiller, tezlik, srerlik fiilleri, mecazlar, deyimler, ataszleri, eitli konularda yorumlar, rencinin kendine ait dncelerini aklayp bakalaryla tartabilecei, iir dilini de kavramaya hazr hale geldii, temel ve orta seviyedeki somut kavramlara ek olarak soyut kavramlarn beceri ve alkanlk haline getirildii, ksa hikyeleri tamamlama, radyo ve televizyondaki haberleri anlayabilecek bir dinleme becerisine sahip, seminer, konferans ve ak oturumlar dinlerken ksa notlar tutabilecei bir programn uyguland seviyedir. leri seviyede, dndklerini serbeste ifade etme, bir mnazara konusunu tartabilme, akc konuma, doru vurgu ve telaffuz becerisi kazandrma, baz temel alanlarla ilgili terminoloji bilgisini gelitirmeye ynelik programlarn uyguland bir basamaktr. Dil renimi hibir zaman statik bir yapya sahip deildir. Dil canl bir varlk olduu iin srekli geliir ve deiir. nsanlar yeni kelime ve kavramlar olutuka, onlar temel beceriler dorultusunda davran haline getirmek zorundadrlar.

DLBLGS DERS N DERS RAPORU RNE 1. Bugnk dersteki temel nokta; a. Mekanik (noktalama, byk harfler vb.) b. Dilbilgisi kurallar (zne-yklem uyumu, zamir kullanm vb.)

c. Dilbilgisinin iletiimsel kullanm (anlatlarda gemi zamann doru kullanm) d. Dierleri 2. Derste dilbilgisi almasna ayrlan zamann oran; a. Btn ders saatinin tamam b. Ders saatinin tamamna yakn c. Bunlardan daha az (..... dakika) 3. Dilbilgisi neye gre retildi; a. Ders kitabnda yazlanlara gre b. retim izlencesine gre c. Snavlardaki renci baarsna gre d. Yazl ya da szl almalardaki rencinin hatasna gre e. Dierleri 4. Dilbilgisi nasl retildi; a. Genel kurallar aklanarak b. Grsel destek kullanlarak c. renci hatalar gsterilerek d. rencilere kitaptan altrmalar verilerek e. rencilere retmen tarafndan hazrlanlan altrmalar verilerek 5. rencilere dilbilgisi devi verildiinde renciler; a. Dilbilgisi kurallarn alrlar. b. Snfta szl altrma yaparlar. c. Dil laboratuarnda szl altrma yaparlar. d. Ev devi iin altrma yaparlar. e. Birbirlerinin ev devlerini ya da snf almalarn izlerler. f. Yaptklar hatalarn bireysel kaytlarn tutarlar.

g. Yazl rneklerdeki dilbilgisi hatalarn saptarlar ve dzeltirler. h. Kendi yazlarndaki dilbilgisi hatalarn saptarlar ve dzeltirler. i. Dier rencilerin yazlarndaki dilbilgisi hatalarn saptarlar ve dzeltirler. (Richards 1995'ten aktarlmtr.)

1. Oyunla Kelime retimi Szcklerin retilmesi iin uzun bir sre gerekir. lk duyulduunda ksa sreli bellee alnan szckler, uzun sreli bellee aktarlmazlarsa abuk unutulurlar (etinkaya, 2005). retilmesi hedeflenen kelimeler ne kadar farkl etkinliklerle rencilere kavratlrsa renme de o kadar kalc olacaktr. Yabanc dil retiminde oyunlarla her ya grubundaki bireylere kelime retilebilir ancak farkl ya gruplar iin farkl yntemler kullanlmaldr. Genel olarak bu oyunlar telaffuz ve szck bilgisini daha iyi pekitirmek iin snf iinde uygulanan etkinliklerdir (Demirel, 2008). Uzun bir srede retilebilecek bir kelimeyi oyunla daha ksa bir zamanda ve meraklandrarak retmek mmkndr. Oyun etkinlikleriyle yabanc dil renenler kelimeleri farknda olmadan edinirler. 1.1 Yabanclara Trke Kelime retiminde Kullanlan Oyunlar Yabanclara Trke kelime retiminde oyunlar etkin olarak kullanlmaldr. Kelimelerin daha hzl retilmesi ve kalc bellee aktarlmas amacyla snf iinde uygulanabilecek oyun trleri unlardr: 1.1.1 Adam Asmaca Bu kelime oyunu grup halinde oynanabildii gibi iki renci arasnda da oynanabilmektedir. Grup halinde oynanmas durumunda retmen snftaki renci saysna gre snf gruplara blmelidir. Adam asmaca oyunu iin bulunmas hedeflenen kelimenin harfleri adedince tahtaya kutucuklar izilmelidir. Kutucuklarn iine nceden baz ipucu harfler yazlmaldr. renciler kutucukta yazlan kelimeyi bulmak iin srasyla harf sylemelidirler. Yanl syledikleri her harf iin aslacak adamn bir paras izilir (Bk. Resim 1.1). renciler p

adam astrmadan doru kelimeleri syleyerek hedef kelimeyi tahmin etmelidirler. Bu oyun rencilerin Trkedeki sesleri ve sembolleri daha iyi tanmalarn ve kelime bilgilerini gelitirmelerini salar (Dumanl, 2007).

1.1.2 Bilen Oturur Bu oyun eanlaml ve zt anlaml kelimelerin kavratlmasnda etkin olarak kullanlmaldr. retmen, e anlaml veya zt anlaml kelimeleri tahtaya yazmaldr. Snftaki btn rencileri ayaa kaldrmal ve tahtadaki e anlaml veya zt anlaml kelimelerin zddn veya eanlamlsn srayla rencilere sormaldr. Doru yant veren ayaktaki renci yerine oturur. Tahtadaki btn kelimelerin e ve zt anlamllar bulunana kadar etkinlik devam eder (Tademir, vd. 2003a). rnek: Eanlamllar Siyah Beyaz Byk An abuk Zt Anlamllar Scak Uzun Kk Sert Yanl

1.1.3 Son Harften Kelime Tretme Son Harften Yeni Kelime Tretme Oyunu iin iki renci tahtaya kaldrlmaldr. lk rencinin syleyecei kelimenin son harfiyle ikinci renci nceden belirlenen bir sre iinde yeni bir kelime tretmeye almaldr. Ayn kelime iki defa sylenmemelidir. Her yeni kelime iin ikinci rencinin hanesine puan yazlr. Bu uygulama ile renciler kelimelerin sylenilerini tekrar ederek pekitirirler. rnek: Ali Kalem Masa Nilfer

Ayak Karde ehir Rya Az Zil 1.1.4 Kelime Tretme Oyunun amac kark olarak verilen harflerden en uzun kelimeyi tretmektir. retmen tahtaya kark olarak harfler yazlmal ve snf iki gruba ayrmaldr. Belirlenen srede verilen harflerden en uzun ve doru kelimeyi treten grup tretilen kelimedeki harf adetince puan kazanr. Gruplar en uzun kelimeyi bulmak iin isterlerse bir joker harf de kullanabilirler. rencilerin bu etkinlikle Trke sesleri, yazllarn ve kelimeleri daha iyi tanmalar salanm olur (Yaln, 2005). rnek: K-A-M-S-T-R-C-E ?(Joker) A grubu H -A-S-R-E-T H harfi joker 1.1.5 Eini Bul Eini bul oyunu iin iki takm resimli ve isimlerin yazlm olduu kk kartlardan faydalanlmaldr (Bk. Resim 1.2). Bu resimler kartrlarak iki renciye eit olarak paylatrlmaldr. Oyuna balayan rencinin ortaya koyduu kart dier rencide varsa yerdeki kart alr. En ok kart toplayan renci baarl olur. Grsel ierikli kartlar yardmyla rencilerin dikkatleri kelimelere ekilir ve bu kelimeler pekitirilir (MEGEP, 2007a). B grubu R-E-S--M harfi joker

Resim 1.2 Eini bul oyununun resimli kartlar.

1.1.6 Meslek Bulma retmen daha nce retmi olduu meslek isimlerinin yazl olduu ktlar rencilere datmaldr. renciler bu ktlar ellerinde tutmaldrlar. retmen, rencilere datt ktlardaki meslekleri iki renciye buldurmak iin ipucu cmleler sylemelidir. retmenin verdii ipucu cmlelerle datlan kttaki kelimeyi bulan renci dier meslei de bulma hakkn elde eder. En ok meslei bulan renci etkinlii baarm saylr. rencilerin iittiklerini anlama ve muhakeme becerilerini gelitirmek bakmndan bu etkinliklere ska yer verilmelidir (Grbz, 2004). rnek: Doktor Hastanede alr. Hastalar tedavi eder. Beyaz nlk giyer. Trke retmeni Okulda alr. Ders anlatr. Trke retir. 1.1.7 Hadi Anlat Bakalm rencilerin konuma becerisini gelitirmek iin retmen bu etkinlii zaman zaman uygulamaldr. retmen, snf A ve B olmak zere iki gruba blmelidir. Gruptan baz renciler szc olarak belirlenmelidir. retmen, anlatlacak kelimeyi sessizce szcnn kulana sylemeli ve szc anlatmas iin bir dakika sre vermelidir. Verilen srede szc mimikleriyle ve beden dili yardmyla kelimeyi anlatmaya almaldr. Verilen srede ilk grup kelimeyi bilemezse ikinci gruba sz hakk verilir. En ok puan alan grup retmen tarafndan deiik ekillerde dllendirilebilir (Demir, 2009). 1.1.8 Nazlnn Kedisi Nazlnn Kedisi Oyununda retmen ncelikle rnek bir cmle yazmal ve Nazlnn kedisine ait bir zellii vurgulamaldr. Syledii zelliin ba harfiyle balayan yeni zellikler renciler tarafndan sylenmelidir. En ok yeni zellii bulan renci etkinlii baaryla tamamlar. Oyun gruplar hlinde de uygulanabilir. Sfatlarn kavratlmas asndan bu etkinlik rencilerin ilgisini ekecektir (zgren, 1999a). rnek:

retmen: Nazlnn kedisi ok zekidir. renci: Nazlnn kedisi ok zariftir. renci: Nazlnn kedisi ok zayftr. 1.1.9 Ba Harfleri Birletir retmen, bir kelime sylemeli ve renciler bu kelimenin harflerini kullanarak yeni szckler tretmelidir. Bu kelimeleri kullanarak tretilen yeni kelimeler yukardan aaya sralandnda ba harfleri retmenin verdii ilk kelimenin harf srasna uygun olmaldr. Bu etkinlik daha ok gruplar oluturularak yaplmaldr. renciler bu aktivitelerle karlkl olarak yeni kelimeleri ve telaffuzlarn renerek kelime haznelerini gelitirirler (zgren, 1999b). rnek: PENCERE Pazar Ev Nar Ceviz Erik Resim El 1.1.10 Kelimelerle Beyin Frtnas rencilere verilen bir kelimeyi artran yakn kelimeleri sylemeleri esasna dayanan bir etkinliktir. Verilen kelimeyi anmsatan en ok szc syleyen renci bu etkinlii baaryla tamamlam olur (Bk. Resim 1.3). Bir balam erevesinde rencilerin kelime bilgileri gelitirilir (Tademir, vd. 2003b).

Resim 1.3 Beyin frtnas oyunuyla ilgili ekil. 1.1.11 Nesi Var? Snftan retmenin belirledii bir renci snf dna karlmaldr. Snftaki btn renciler bir kelime zerinde anlamal sonra dar gnderilen renci snfa davet edilmelidir. Seilen renci, snf tarafndan belirlenen kelimeyi bulmak iin Nesi var? eklinde snfa sorular yneltmelidir. Seilen renci gizlenen kelimeyi soru-cevap yntemiyle tahmin etmeye almaldr. Bu etkinlikte sorucevap metodunun kullanlmasyla rencilerin konuma ve kelimeleri kullanma becerileri gelitirilir (MEGEP, 2007b). rnek: Snftaki renciler, kap kelimesi zerinde anlamlardr. Seilen renci snftaki rencilere Nesi var? eklinde sorular yneltir. renciler: Kolu var. Nesi var? Alp kapanr. Nesi var? Anahtar var. 1.1.12 Kulaktan Kulaa retmen, sradaki rencinin kulana bir kelime fsldamal ve kelimeyi duyan renci hzla yanndaki dier rencinin kulana hedef kelimeyi doru olarak telaffuz etmelidir. retmen, en son renciye gelindiinde kulaktan kulaa sylenen kelimenin doruluunu kontrol eder. Bu etkinlikle rencilerin dinleme ve telaffuz becerileri gelitirilir (MEB zel Tevfik Fikret Okullar, 2010). 1.1.13 Zddn Syle Snftaki A grubuna nceden belirlenen sfatlar yazlarak datlmaldr. Snftaki B grubuna ise A grubuna datlan sfatlarn tam ztlar yazlarak datlmaldr. retmen A grubundaki bir renciye sz vererek elindeki sfatlardan birini sylemesini ister. A grubundaki rencinin sylemi olduu kelimenin tam zdd olan B grubundaki renci el kaldrarak kendini belli eder. Yeni sfat syleme hakk B grubundaki renciye gemi olur. Bu tr etkinlikler rencilerin telaffuzlarn gelitirir ve dildeki gramer yaplarn tanmalarn salar (Altun, 2010).

rnek: A Grubu Acele Yava Ac n 1.1.14 Evet-Hayr

B Grubu Cahil Korkak Dolu Bat

retmen, rencilerin nceden rendikleri kelimelerden yazarak bir kutuya koymal ve setii renciden bu szcklerden birini ekmesini istemelidir. rencinin ektii kelimeyi snftaki dier renciler, sorular yardmyla tahmin etmeye almaldrlar. Seilen renci Evet veya Hayr eklinde cevaplar verir. Doru kelimeyi bulan renci kutudan yeni szck ekme hakkn kazanr. Bu etkinlikle rencilerin soru-cevap metoduyla Trke konuma becerileri gelitirilmi olur (Tademir, vd. 2003c). rnek: Tahtaya kalkan renci elma kelimesini masadaki kutudan ekmi olsun. Bu kitap m? Hayr. Bu muz mu? Hayr. Bu gz m? Hayr. Bu elma m? Evet. 1.1.15 Bingo Yeni retilecek veya tekrar edilmek istenen 15-20 kelime retmen tarafndan tahtaya yazlmaldr. retmen, rencilerden tahtada yazl olan kelimelerden be tanesini seip defterlerine yazmasn istemelidir (Bk. Resim 1.4). retmen, tahtadaki kelimelerden rastgele birini syler ve retmenin syledii kelime, defterinde yazl olan renci Bingo eklinde seslenir ve defterindeki o kelimenin stn izer. Defterindeki btn kelimeleri bingo yapan renci etkinlii birincilikle tamamlam olur. Bingo oyunu rencilerin

telaffuzlarn gelitirir, dil retiminin renklenmesi ve rencilerin motive olmas bakmndan nemli bir etkinliktir (MEB Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl, 2006).

Resim 1.4 Bingo oyununda tahtaya yazlan kelimeleri gsteren ekil. rencinin defterine yazd kelimeler: Patlcan Elma Portakal Salatalk Vine 1.1.16 Tombala Tombala oyunu rencinin grsel ve iitsel belleini gelitirici bir etkinliktir. retmen birok szcn resminden oluan bir kart oluturmaldr (Bk. Resim 1.5). Bu kart oaltarak btn snfa datmaldr. Bu kartta bulunan resimlerin kelimelerini kk ktlara yazarak bir kutu veya torbaya koymaldr. retmenin kutu veya torbadan rastgele ektii kelimenin resmi bulunan renciler, o resmin zerini kk bir ktla kapatmaldrlar. Bu ekilde karttaki btn resimleri ilk kapatan renci birinci olur (KKTC Milli Eitim ve Kltr Bakanl Talim ve Terbiye Dairesi Mdrl, 2009).

Resim 1.5 Tombala oyununun kart. 1.1.17 simlere Sfat Bulma rencilerin Trkedeki sz varln tanmalar bakmndan bu etkinlik nemlidir. Snf drt gruba ayrlmal ve gruplarn bana bir bakan seilmelidir. Bakan grupta oyunun yneticisi olarak bir isim sylemeli ve arkadalarndan bu isme sfat bulmalarn istemelidir. Sras gelen renci doru sylenen isme doru bir sfat sylerse nceden belirlenen puan kazanr. Grupta en ok puan alspfont-size: 10.0pt;an style=MsoNormalan renci, o grubun birincisi olur (zgren, 1999c). rnek: Ayakkab- eski, yeni, gzel, kirli Hava- souk, scak, kapal, ak Elbise- temiz, renkli, siyah, eski 1.1.18 Alfabe orbas Snf drt gruba blnmeli ve her grubun bir szcs seilmelidir. retmen bir harf sylemeli ve 20 saniye sre tutarak bu zaman iinde sylenen harfle balayan kelimeler tretilmesini istemelidir. En ok kelimeyi treten grup, trettii kelime adetince belirlenen puan kazanr. Bu etkinlikle renciler Trkedeki sesleri ve kelimeleri daha iyi tanrlar. rnek: K Kalem Kedi Kurt Kulak Kibrit 1.1.19 Bak ve Yaz Bu etkinlik rencilerin doru yazma becerilerini gelitirir. retmen, rencilerden projeksiyon vastasyla yanstlan resimlerin isimlerini defterlerine yazmasn istemelidir. Gsterilen resimdeki kelimelerin isimlerini doru yazan renciler retmen tarafndan dllendirerek motive edilirler. 2. Bulmacayla Kelime retimi

Bulmacayla kelime retim yntemi rencilerin ilgilerini renilen dildeki kelimeler zerine younlatran bir yntemdir. Dolaysyla bulmaca yntemi rencilerin elenerek yeni kelimeler renmelerini ve renilenleri tekrar etmelerini salar. Bu metotla yabanc dil olarak Trke renenlerin daha ok dikkatleri derse ekilmi olur. Bulmacayla kelime retim yntemiyle kelimelerin zihinde kalcl artrlr. Bulmacayla yabanclara kelime retiminde kullanlabilecek aktiviteler u ekilde gruplandrlmtr: 2.1. Kare Bulmaca Kare bulmaca yntemi yabanc dillerin kelime retiminde en ok kullanlan etkinliktir. Yabanclara Trke kelime retiminde kullanlmak zere rencilerin seviyelerine uygun olarak kare bulmacalar hazrlanmaldr. Genel olarak kare bulmacalar sadan sola veya yukardan aaya eklindedir (Bk. Resim 2.1). Kare bulmacay zmeye istenilen yerden veya istenilen sorudan balanabilir. Kare bulmacayla kelime retim ynteminde baz stunlarda iki soru vardr. Birinci soru a ikinci soru b olarak belirtilmitir. Kare bulmaca temel seviye Trke renen renciler iin daha basit ve anlayabilecekleri seviyede olmaldr. rencileri srkleyebilmek iin birinci sorular rencinin bildii basit kelimelerden seilmelidir. Kare bulmacann ilk rneini retmen rencilerle snfta birlikte zmelidir. Evde veya bo zamanlarnda zmeleri iin rencilere hazr kare bulmacalar verilmelidir. Kare bulmaca yntemi rencilerin rendikleri kelimeleri tekrarlamalarn ve yeni kelimeler renmelerini salar (Karatay, 2007).

Resim 2.1 Kare bulmacann resmi. Soldan saa 1. Bir yapya girmeyi salayan veya odalar birletiren ince uzun geit. 2. a. Binme, yk ekme ve tama gibi hizmetlerde kullanlan tek trnakl bir hayvan. b. Bir 3. Yakn kelimesinin ztt. soru sfat.

4. a. Kiiler veya nesneler arasnda balant salayan ey, vasta. b. Bir nota.

5. Bir 6. a. Bamz kaplayan kllara ne ad verilir? b. ok 7. Beyaz kelimesinin eanlamls. Yukardan aaya

aa

tr.

kelimesinin

ztt.

1. .....lem yaz yazmak iin kullandmz aracn ilk iki harfi. 2. Evin bir blm ................... odas. 3. ........m bir maln fiyatn artrmaya ne ad verilir. lk iki harfini boluklara yaznz. 4. Hastalannca doktor reeteye ne yazar? 5. akmak fiilinin emir halini yaznz. 6. a. Bir say. b. Trk halk mziinde kullanlan, gvdesi aatan oyularak yaplm, telli, uzun sapl alg, balama. 7. Varlklarn, doadaki grnlerinin kalem, fra gibi aralarla kt, bez vb. zerinde yaplan biimlere ne ad verilir? 2.2. Sarmal Bulmaca Sarmal bulmacada hedef kelimelerin kimi harfleri bulmacann ierisine yerletirilmelidir. renciler bu harflerden hareket ederek ilgili kelimeyi bulmaya almaldrlar. Bulmacada numaralandrlan boluklara gelecek kelimelerin ipular verilmelidir (Bk. Resim 2.2). retmenin birinci ipucunu okuyarak ilk rnek uygulamay kendisi yapmaldr. rencilere evde kendilerinin dolduracaklar hazr sarmal bulmacalardan verilmelidir. Bu tr altrmalarla rencilerin okuduklarn anlama ve okuduklarndan sonuca varma becerileri gelitirilir (Gm, 2010). rnek: pular: 1. Elbise diker. 2. Meyve ve sebze satar. 3. Ekmek yapar ve satar. 4. Ders anlatr.

5. Ev kadn. 6. Hastalar tedavi eder. 7. Uak ve helikopter kullanr. 8. Araba srer.

Resim 2.2 Sarmal bulmacann resmi. 2.3. Kelime Av Kelime avnda retilmesi hedeflenen kelimeler nceden tespit edilmelidir. renciler, kark harf tablosundan soldan saa, sadan sola, yukardan aaya ve aadan yukarya izerek ilgili kelimeleri bulmaya alrlar (Bk. Resim 2.3). Kelime av etkinlii ilk olarak retmen kontrolnde snfta uygulanmaldr. renci alma kitabnda bulunan benzer rnek, renciler tarafndan zlmelidir. Bu aktiviteyle rencilerin kelimeleri daha iyi tanmalar salanr ve okuma-yazma becerileri gelitirilir (engl ve Akin, 2010).

Resim 2.3 Kelime avyla ilgili bulmaca resmi (ztrk, vd. 2010).

2.4. Szck Yerletirme Szck yerletirme etkinliinde iki szck bulmacann iine yerletirilmelidir. Bu szcklerden hareket ederek nceden belirlenen dier szcklerin doru bir ekilde bo karelere yerletirilmesi salanr (Bk. Resim 2.4). retmen ilk uygulamay kendisi yapmaldr. Ama kelimelerin doru yerletirilerek renci dikkatinin kelime zerine ekilmesidir. Bu altrmayla rencilerin harf-kelime analizi yapmalar ve kelimeleri daha iyi tanmalar salanr (Yldzba ve Parlakyldz, 2004).

Resim 2.4 Szlk yerletirme bulmacasnn resmi (Tural, 2010). 2.5. Nesne Bulmaca Nesne bulmaca sadece bilgisayar ortamnda uygulanabilen bir etkinliktir. Ama bilgisayar ekrannn sa tarafnda verilen kelimeleri ekrann sol tarafndaki snfta bulunan eyalarla doru olarak eletirmektir (Bk. Resim 2.5). Doru tklanan nesne iin renci belli bir puan kazanr veya yanl tklamada puan kaybeder. Tekrar oyna butonuna tklandnda ekrann sa tarafnda farkl kelimeler yer alr. Projeksiyon yardmyla grup etkinlikleri de yaplabilir. renciler, grdkleri somut nesneleri daha abuk kavrarlar (MEB Tebliler Dergisi, 2000).

Resim 2.5 Nesne bulmacadan bir grnt (ztrk, vd. 2007). 2.6. Resimli Bulmaca Rakamla belirtilen eya veya nesnelerin adnn kutucuklara doru yazlmasyla gerekletirilen bir etkinliktir (Bk. Resim 2.6). Bu aktivite rencilerin kendi kendilerine kolaylkla uygulayabilecekleri bir yntemdir. Resimli bulmacalarda grsel duyular harekete geirilir ve rencilerin renilen kelimeleri kolay anmsamalar salanr. Ayrca bu aktiviteyle rencilerin yazma becerileri gelitirilir (Demirba, vd. 2010).

Resim 2.6 Resimli bulmacaya ait bir uygulama. 2.7. Piramit Bulmaca Piramit bulmacadaki ama ortasnda O harfi olan kelimeleri yazmaktr (Bk. Resim 2.7). retmen farkl harflerin kullanld rnek piramit bulmacalar hazrlamaldr. retmen, hazr piramit bulmacalarndan birini btn rencilere datmal ve bulmacay zdrmelidir. Piramit bulmaca yntemi, snfta gruplar oluturularak da uygulanabilir.

Piramit bulmaca, rencilerin kelime hazinelerini yoklamak ve yeni kelimeler renmelerini salamak bakmndan nemlidir.

Resim 2.7 Piramit bulmacaya ait bir uygulama. 2.8. Resimli Kare Bulmaca Resimli kare bulmaca bilgisayar ortamnda uygulanabilen bir aktivitedir. Resimli kare bulmaca farkl konular zerinde hazrlanabilir. Bulmacada soldan saa ve yukardan aaya olmak zere sorular bulunmaktadr. Bulmacay zebilmek iin kutudaki saylarn zerine tklanmaldr. rnein, bir yazan sayya tklandnda iki resim ekrana gelir. Birinci resim soldan saa yazlacak alanla ilgilidir. Resimdeki nesnenin ad bolua yazlmal ve tamam butonu tklanmaldr. kinci resimde bulunan nesnenin ad ise hemen yanndaki bolua yazlp tamam butonu tklanmaldr (Bk. Resim 2.8). Bulmacay zen kelimeyi hatrlayamazsa ipucu butonuna tklandnda ilk harf ipucu olarak verilir. Etkinlik tamamlandktan sonra Kontrol et butonuna tklandnda doru ve yanllar gsterilir. Yanl cevaplarn tekrar yaplmas gerektii uyars ekrana yansr. Teknolojik eitim aralaryla gerekletirilen aktiviteler rencilerin ilgilerini konuya ekmektedir. Bu bakmdan resimli kare bulmaca yntemiyle rencilere Trke kelimeler retmek onlarn kelimeleri isteyerek renmelerini salayacaktr.

Resim 2.8 Resimli kare bulmacaya ait bir grnt.

2.9. Bu Nedir? Bu altrmada son harfi verilen varlklarn, eyalarn ve kavramlarn ipularyla bulunmas amalanr. renciler numaralandrlm beyaz kutular doldurmak iin nce verilen ipularn okumaldrlar. Verilen ipucu yardmyla son harfi K olan varln, eyann veya kavramn ismini boluklara yazmaldrlar (Bk. Resim 2.9). Bu etkinlik snfta gruplar oluturularak da uygulanabilir. rencilerin bu altrmalarla kelimeleri doru yazma ve okuduklarn anlama becerileri gelitirilir.

Resim 2.9 Bu nedir? bulmacasna ait bir uygulama. pular: 1. Stn itiimiz hayvan. 2. K harfi ile balayan bir sebze. 3. Acknca yaplan ey. 4. Kesmeye yarayan alet. 5. Yemek yerken kullanlr. 6. Yemek yemek iin kullanlan kap. 7. Yemek yapmak iin kullanlr. 8. Su imekte kullanlr. 9. Temel gda maddesi. Undan yaplr. 10. Yemekten sonra geriye kalan kirli eyler. 11. Aalarn solunum yapan yeil grnml ksm. 12. Uyuma veya dinlenmek amacyla zerine yatlan eya.

2.10. Hatrlatmaca Belirlenen kelimelerle baka kelimeleri artrmay hedefleyen bir aktivitedir. Numaralandrlm kelime gruplarnn anmsatt yeni szck bulmacadaki ilgili bolua yazlmaldr (Bk. Resim 2.10). rencilere altrmann nasl uyguland ayrntl olarak aklanmaldr. Hazrlanan rnek bulmaca snfta rencilerle birlikte zlmelidir. renciler bu aktivite ile kelimeleri bir balam ierisinde renirler.

Resim 2.10 Hatrlatmaca bulmacaya ait bir uygulama. Sonu Yabanc dil retiminde snf ii renmenin monotonluktan kurtarlmasnda snf ii oyunlar ve bulmaca etkinlikleri renmeyi olumlu olarak etkilemekte ve bilinenleri uygulama imkn sunmaktadr (Demirel, 1978). Oyun ve bulmacayla kelime retim yntemi, rencilerin derse olan ilgilerini artrmakta ve rencilerin yaparak, yaayarak renmelerini salamaktadr. Yabanclara Trke kelime retimi zerinde alan eitimciler, bu tr etkinliklerden derslerinde azami derecede istifade etmelidirler. Yabanclara Trke retme amac ile hazrlanan ders kitaplarnda ve alma kitaplarnda oyun ve bulmaca blm mutlaka olmaldr. Bu konuda en dikkat eken yayn, Dilset Yaynlardr. Bu tr almalara dier yaynlar da kitaplarnda daha ok yer vermelidir. Yabanclara Trke kelime retiminde kullanlabilecek bulmaca kitaplarnn olmamas byk bir eksikliktir. Bu tr bulmaca kitaplar dier dillerin kelime retiminde etkin olarak kullanlmaktadr. Yabanclara Trke retenlerin, oyun ve bulmacalarla alakal hazrlam olduklar almalar paylaabilecekleri bir sosyal paylam sitesi kurulmal ve bu ekilde bilgi ve tecrbe paylam salanmaldr. Kaynaklar Altun, M. (2010). Adm Adm Trke reniyorum. Kart Anlaml Szckler. www.dilbilimi.net/02.01.2011.

etinkaya, Z. (2005). Basit Tekrar ve Altrmalar Yoluyla Szck retimi, Dil Dergisi, Say 130, Sayfa 75. Demir, M. (2009). mam-Hatip Liselerinde Arapa Konuma retimine Etkinlik Temelli Bir Yaklam. Yksek Lisans Tezi. Ankara. Sayfa 56. Demirba, H., Karada, M., Usta, H., Bozal, M. (2010). Trke ve Trk Kltr alma Kitab. MEB Devlet Kitaplar. Sayfa 23. Demirel, . (1978). Tam renme. Eitim ve Bilim dergisi, Ankara, Sayfa 46-50. Demirel, . (2008). Yabanc Dil retimi, Pegem Akademi, Ankara, Sayfa 92. Dumanl, E. (2007). Zaman Gazetesi Ailem Eki, stanbul, 26 Ocak 2007 Cuma, Sayfa 13. Gm, S. (2010). iftli Sarmal Bulmaca. http: //bullmacaservisi.com/01.01.2011. Grbz, G. (2004). Franszcadaki Seslerin Oyunlarla retimi. Ankara niversitesi TMER Dil Dergisi. Say 124. Sayfa 88. zgren, K. M. (1999a). Oyunlarla Dil retimi, Academyplus Yaynlar, Ankara, Sayfa 69. zgren, K. M. (1999b). Oyunlarla Dil retimi, Academyplus Yaynlar, Ankara, Sayfa 69. zgren, K. M. (1999c). Oyunlarla Dil retimi, Academyplus Yaynlar, Ankara, Sayfa 69. Karatay, H. (2007). Kelime retimi. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi. Cilt 27, Say 1, Sayfa 121. Kaya, . Ve Yapc, . (2007). lkretim 1. Kademede oyun tekniinin ngilizce retimine katks, Yksek lisans tezi, Afyonkarahisar, Sayfa 30. Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti Milli Eitim ve Kltr Bakanl Talim ve Terbiye Dairesi Mdrl, (2009). llkokul Temel Eitim 1. Kademe Hayat Bilgisi retim Program(1., 2. ve 3. Snflar). Lefkoa. Sayfa 10. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl, (2006). mam-Hatip Liseleri ve Anadolu mamHatip Liseleri Arapa Dersi retim Program. Ankara, Sayfa 19. MEB Tebliler Dergisi, (2000). Okul ncesi Eitim Kurumlar ve lkretim Okulu Yabanc Dil retim Etkinlikleri ereve Program. Cilt 63. Say 2511. Sayfa 6. MEB zel Tevfik Fikret Okullar, (2010). lkretim Franszca Dersi 6-8. Snflar retim Program. Sayfa 25. MEGEP, (2007a). MEB. Mesleki Eitimin ve retimin Glendirilmesi Projesi. ocuk Geliimi ve Eitimi, Ankara. Sayfa 28-32.

MEGEP, (2007b). MEB. Mesleki Eitimin ve retimin Glendirilmesi Projesi. ocuk Geliimi ve Eitimi, zel Eitimde Oyun Etkinlikleri, Ankara. Sayfap class=/strong 24. zbay, M. ve Melanlolu, D. (2008). Yznc Yl niversitesi, Eitim Fakltesi Dergisi. Haziran 2008. Cilt: V, Say: 1, Sayfa 33. ztrk, T., Akay, S., Gn, S., Tademir, E., elebi, M., zula, ., erif, A., Karakoyun, E., Murt, M., Bozta, A. (2010). Alm alma Kitab 1, Dilset Yaynlar, zmir, Sayfa 7. ztrk, T., Yiit, A., Akay, S., Tademir, E., Baak, S.S. (2007). Gkkua Etkileimli Trke retimi Uygulamalar 1 Cdsi, Dilset Yaynlar. engl, H., Akin, N. (2010). Zihinsel Yetersizlii Olan rencilere Okuma-Yazma retme Konusunda zel Eitim retmenlerinin Grleri. Anakara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi. Cilt 43. Say 2. Sayfa 15. Tademir, E., Bilkan, N. ve Can, H. (2003a). Trke retim Teknikleri, Dilset Yaynlar, zmir, Sayfa 28. Tademir, E., 2.Bilkan, N. ve Can, H. (2003b). Trke retim Teknikleri, Dilset Yaynlar, zmir, Sayfa 11. Tademir, E., Bilkan, N. ve Can, H. (2003c). Trke retim Teknikleri, Dilset Yaynlar, zmir, Sayfa 21. Tural, B. (2010). Bugn Gazetesi, Bul-z Eki, 25 Temmuz Pazar, Sayfa 2. Yaln, A. (2005) Haydi Kzlar Okula. Kz ocuklarnn Okullamasna Destek Kampanyas. retmen El Kitab, Ankara, Sayfa 109. Yldzba, F., Parlakyldz, B. (2004). Okul ncesi Eitimde retmenlerin Okuma Yazmaya Hazrlk almalarna Ynelik Uygulamalarnn ve Grlerinin Deerlendirilmesi. XIII. Ulusal Eitim Bilimleri Kurultay, 6-9 Temmuz 2004, nn niversitesi Eitim Fakltesi, Malatya. Sayfa 4.

You might also like