Merhaba, Ben bir yksek lisans rencisiyim ve yaamdaki farkl olgularn yaanm deneyimleri ne odaklanan yeni bir aratrma

tr reniyorum. Size birka soru sorabilir miyim?

FENEMONOLOJK (OLGUBLM)

ARATIRMALAR
FENEMONOLOJK (OLGUBLM) ARATIRMALAR Olgu (fenomen); szlk anlam ile birtakm olaylarn dayand sebep veya bu sebeplerin yol at sonu veya varl deneyle kantlanm eydir. Ayrca, Kendini ve d dnyay kendine zg bir biimde alglayan kiinin znel yaants na (subjective experience) verilen isim olarak da tanmlanabilir. Olgular yaadmz dnyada olaylar, deneyimler, alglar, ynelimler, kavramlar ve durumlar gibi farkl biimlerde karmza kar. Ancak, bu olgularla eitli biimlerde karlayor olmamz onlar tam olarak anladmz anlamna gelmez. Olgubilimsel (fenomonolojik) aratrma; Fenomenolojik biimdeki aratrmaclar belirli durumlardaki sradan insanlarn ve olaylarn anlamn anlamaya urar (Bogdan &Biklen, 2003) Olgu bilimin temelleri Husserl, Schutz, Merleau-Pont, Gadamer ve Ricoeur gibi filozoflarn almalaryla atlmtr (Polkinghome, 1983). Alman filozof Edmund Husserl'in gelitirdii bu felsefi yaklam olgular alglamakta zneyi merkeze almaktadr. zellikle pozitivizme kar gelen bu yaklama gre, d dnya herkese objektif biimde gzkmez; tersine onu alglayan bireyin veya znenin bilin srelerine gre alglanr (Bodner & Orgill, 2007) . Olgubilim aratrmalar tam anlamn kavrayamadmz fakat bize yabanc olmayan konular aratrr. Olgubilim aratrmalarnda aratrmac, bir fenomenle ilgili insan deneyimlerinin zn tanmlamaya alr. yaanm deneyimleri anlama durumu fenomonolojiyi bir yntem olduu kadar bir felsefe haline de getirir. nk felsefe gerek ile ilgili deerler, anlamlar ve mantk rnts, insanlarn gerei nasl algladklar ve bu alglara ilikin deneyimler zerinde durur (Yldrm & imek, 2008). Aratrmada izlenen prosedr az sayda zne ile kapsaml ve uzun sreli bir meguliyet yoluyla rntler ve anlamsal ilikiler gelitirmeyi ierir. Bu srete, aratrmac almadaki katlmclarn deneyimlerini anlamak iin kendi deneyimlerini bir kenara brakr ve aratrma esnasnda o olgu iin yeni objektif bir bak as kazanmaya alr (Creswell, 2007). Buradaki anlama abas anlamac bir metodolojiden gelmekte olup ontolojik (yorumlayc) yaklamlara dayal olarak yrtlmektedir (Ku, 2003) yani okumak, komak, srmek, annelik gibi kavramlar aratran fenomenoloji, kavramlar sadece tanmlama ile deil ayn zamanda onlar yorumlamayla da ilgilidir. Yorumlama srecinde aratrmac yaanm

tecrbelerin farkl anlamlar zerine younlar. Kendi bak asnn yorumlarna ok az dayanr. Olguyu yaayanlarn tanmlarna daha ok odaklar. rnein; bir araba kazas sonrasnda insanlarn etraflarnda olanlar anlamak iin kullandklar iki yaklam rneklendiren bir konuma olmutur. Btn yollarn dur iaretiyle kapland bir drt yol aznda, iki araba arpmt. Bir polis memuru olay yerine geldiinde iki src olanlarla ilgili tartyordu. Srclerden biri dier srcnn durmadn syledi, dieri ise aslnda durduunu hatta yolun sandan gittiini sylyordu. steksiz bir tank tartmaya ekildi ve srclerden biri ona kazayla ilgili aklamasn sorunca kendi durduu yerden tam olarak ne olduunu sylemenin zor olduunu syledi. Bunu nasl sylersin?, Olay tam da senin gzlerinin nnde oldu, Gerek bu, sen durmadn! , Dier yne bakyordun gibi cmleler savruldu. Polis memuru tana birbiriyle elien ifadelerden ne sonu kardn sordu. Bayann cevab her zaman kartlklarn olabilecei taraflarn yalan sylemediini nk her eyin nerede olduunuza, olaylarn size nasl grnd ile ilgili olduunu syledi. Polis memurunun olay anlamak iin kulland yaklam nitel yaklamlar yanstan fenomonolojik bir bak asna dayanmaktadr (Bogdan &Biklen, 2003). Baka bir rnek daha verirsek; Okulda baarszlk olgusu karmza sk kan bir olgudur ve bu konu dikkate alndnda bunun bir sr nedeni olabilir. Bunlar; rencinin sosyo-kltrel yaps ya da baar veya baarszl etkileyen dier etmenlerdir (fiziksel ortam, retim yntemi vb). Fakat aslolan ocuun baarszl nasl algladdr. Olgu bilim, baarszlk rencinin eitli ilikilerini nasl etkiler? baarszlk ne tr sorunlara neden olur? Gibi konularla ilgilenerek rencinin baarszln eitli alardan ele alr (Yldrm & imek, 2008). Fenomenoloji aratrmaclar altklar insanlara gre baz eylerin ne anlama geldiini bildiklerini varsaymazlar. Fenomonolojik sorgulama sessizlikle balar. Bu sessizlik aratrmacnn alt konuyu sk skya kavrama giriimidir (Bogdan &Biklen, 2003). Olgu bilim aratrmaclar fenomenoloji metotlar olarak grme ve tmevarmsal analiz tekniklerini kullanabilirler. Bu teknikleri kullanrken aratrmac aratrmada nemli rol stlenir. Tm yorumlamac metotlarda aratrmann ve aratrmacnn birbiriyle btnleen bir rol oynad grlr tmevarmsal analiz stratejileri kullanlr. Bylelikle tanmlar yorumlanr ve bilgiler kltlerek merkezi tema oluturulur (Bodner & Orgill, 2007). Olgu bilim aratrmalarnda balca veri toplama arac grmedir. Aratrmac grmeci ile karlkl empati ve gvene dayal bir ortam oluturmaldr. Yaantlar derinlemesine irdelendii iin grmeler uzun srer. Baz aratrmalarda da birden fazla 3

grme yaplabilir. Bu durumda aratrmacnn ulat sonular grmeciye teyit ettirmesi gibi frsatlar ortaya kar ve bu da geerlik ve gvenirlii artrr. Dier bir veri toplama arac olan gzlem ise grmelere temel oluturma ya da destekleme amacyla kullanlr (Yldrm ve imek, 2008). Fenomonoloji Trleri (Creswell, 2007) 1. Hermeneutical (yoruma dayal) fenomonoloji: Bir metnin, sanatsal rnn, davrann veya bir konumacnn sylediklerinin ne anlama geldiini derinlemesine irdelemeye alan bir felsefe, kuram veya sanata yorumlama (hermeneutics)denir. Yunan mitolojisinden Hermesten tremi bir szcktr. Rnesans dneminde gelimeye balam bir yntemdir. Metinler yorumlanabildiine gre, bir kiinin konumalar da yorumlanabilir dncesinden yola karak nitel aratrma alannda bir analiz yntemi olarak kullanlmaya balanmtr. Yaygn kullanm ekli hermeneutic circle veya spiraldir. Bir metni anlayabilmek iin nce onun paralar anlalmal, paralarn da anlalabilmesi iin metnin tm anlalmaldr ilkesine dayanr. Van Manen bu fenomonoloji trnde aratrmay yaanm deneyimler (fenomonoloji) ynelimli ve hayatn metinlerini yorumlama (hermeneutics) olarak tanmlamtr. Van Manen fenomonolojiye bir dizi kural veya yntemle yaklamasa da fenomonoloji aratrmalarn alt aratrma aktivitesi ierisinde dinamik bir etkileim olarak ele alr. Aratrmaclar ncelikle onlarn ciddi bir ekilde ilgisini eken (rnein, okuma, koma, annelik) bir fenomeni dikkate alr. Bu srete, bu yaanm deneyimin doasn oluturan gerekli temalar derinlemesine dnr. Fenomenin tanmn aratrlan konuyla gl bir balant srdrecek ekilde yazar ve yazdklar ksmlar btnle dengelerler. Fenomonoloji sadece bir tanm deildir ayrca aratrmacnn yaanm deneyimler zerinde yorum yapt yorumlayc bir sretir. 2. Empirical ,Transcendental (deneysel, doast, fizyolojik) fenomenoloji: fizyolojik fenomonolojide Moustakas aratrmacnn yorumlarna daha az odaklanp katlmclarn deneyimlerine daha fazla yer vermitir. Ayrca, Moustakas epoche (paranteze alma) yani aratrmaclarn kendi deneyimlerini bir kenara brakarak incelenen fenomene taze bir bak asyla bakma kavramna odaklanmtr. Zaten transcendental kelimesi her eyi sanki ilk kez gibi taze bir ekilde alglama anlamna gelir.

Nitel Bir Fenomonoloji almasnda Ama cmlesi Lauterbach (1993) hamileliklerinin son dneminde bebeklerini kaybetmi olan be kadnla hatralar ve bu kaypla ilgili deneyimlerini ieren bir alma yapt. Bu almada ama cmlesi u ekildeydi; fenomenolojik aratrma, annelerin, bekledikleri bebek lnce yaam olduklar deneyimlerin anlamnn znn aka sylenmi yanlarn ortaya karmaktr. Feminist bak as lensini kullanarak, odak noktas annelerin hatralar ve yaadklar deneyimlerdi. Annelerin hatralarn ve kayp hikayelerini amak ve aka sylenmesini salamaya yardm etti. Aratrma metodlar annelerin deneyimlerinin ve yaratc sanatlardaki fenomenin varolusal bir ekilde aratrlmas ile veriler zerinde fenomenolojik yanstma ierir ekilde temin edildi (Lauterbach ,1993, s.134 akt. Creswell,2003) Bir Fenomonoloji almasnda rnekleme Yntemleri Fenomenolojik aratrmalarda rneklem seiminde kartopu ya da lt rnekleme yntemleri kullanlabilir. Bu tr almalarda uzun grmeler, hatta birden fazla seans gerektiren grmeler sz konusu olduundan rneklem snrl kalmal yani az sayda bireyden olumaldr (5- 25). Fenomenolojik Bir alma: lm Snflandrmak Fenomenolojik almalara bir rnek olarak J.MaxwellAtkinson'n intiharlarla ilgili almas gsterilebilir. Fenomenolojik bir yaklama sahip olan Atkinson, aktrlerin kurgularndan bamsz, 'gerek' bir intihar oran var olmadn ileri srm ve lmlerin intihar olup olmadna karar veren resmi grevlilerin lmleri hangi yntemlerle snflandrdklarn inceleyerek intiharlarla ilgili istatistiklerin bu istatistikleri oluturanlarn kendi yorumlamalarndan ibaret olduunu gstermeye almtr. Bu almada Atkinson, grevlilerin intihara ilikin saduyuya dayal birtakm varsaymlara ve bir saduyu teorisine sahip olduklarn ve eer lm hakknda verilen bilgi bu sahip olduklar teoriye uyuyorsa sz konusu lm byk ihtimalle intihar olarak snflandrdklarn ileri srmektedir. Bylece intiharn bir dizi verili kabul edilen varsayma dayanan bir yorum olduu sonucuna varmaktadr. Fenomolojik Aratrma Prosedrleri Moustakas n yaklamnda, veri analizi prosedr ve metinsel ve yapsal tanmlamalarn bir araya getirmek iin sistematik admlar vardr. Bu sreteki prosedrler u ekildedir :

Aratrmac,

aratrma

probleminin

fenomonolojik

bir

yaklamla

incelenip

incelenemeyeceine karar verir. Bir fenomenle ilgili baz bireylerin ortak veya paylalm deneyimlerini anlamann nemli olduu bir problem tipi bu aratrma ekline en uygundur. Yntemleri ve ilkeleri veya fenomenin zellikleri ile ilgili daha derinlemesine bir anlay gelitirmek iin bu ortak deneyimleri anlamak nemlidir. fke, profesyonellik, az kilolu olmak, grei olmak gibi ilgi duyulan fenomenler tanmlanr. Aratrmac fenomenolojinin felsefi varsaymlarn zeletirir ve fark eder. rnein birisi nesnel gereklik ve bireysel deneyimlerin kombinasyonu ile ilgili yazabilir. Bu yaanm deneyimler ayrca bilinli ve bir nesneye ynelmi haldedir. Katlmclarn fenomeni nasl grdklerini tam olarak anlamak iin aratrmaclar kendi deneyimlerini mmkn olduunca darda brakmaldrlar. Veriler fenomeni yaam olan bireylerden toplanr. Fenomonolojik almalarda veri toplama sk sk katlmclarla derinlemesine grmeler ve oklu grmeler eklindedir. Polkinghorne (1989) aratrmaclarn fenomeni yaam olan 5 ila 25 kiiyle grme yapmasn nerir. Gzlem, jurnal, resim, iir, mzik gibi dier veri trleri de toplanabilir. Katlmclara iki genel, temel soru sorulur: Fenomenle ilgili neler deneyimlediniz? Fenomenle ilgili deneyimlerinizi hangi balamlar veya durumlar tipik olarak etkiledi veya deitirdi? Baka ak ulu sorular da sunulabilir ancak bu ikisi zellikle veri toplamada deneyimlerin dokusal ve yapsal bir tanmnn elde edilmesini ve katlmclarn ortak deneyimlerinin maksimum derecede anlalmasn salayacaktr. Fenomonolojik veri analizi admlar genellikle btn fizyolojik fenomonoloji aratrmaclarna gre benzerdir. Birinci ve ikinci aratrma sorularndan veri elde etme, data analistlerinin verilerin zerinden gemesi (rn, grme transkriptleri), katlmclarn fenomeni nasl deneyimlediini anlamay salayacak anlaml aklamalar, cmleleri veya deyileri ortaya karma. Ardndan aratrmac bu aklamalar temalar altnda toplayarak anlam kmeleri oluturur. Bu anlaml aklamalar ve temalar katlmclarn ne yaadnn tanmn yazmak iin kullanlr (dokusal tanmlama). Bunlar ayrca katlmclarn fenomeni nasl deneyimlediini etkileyen ieriin veya ortamn tanmn yazmak iin kullanlr buna da yapsal veya imajinatif tanmlama denir. Moustakas (1994) bunlara bir adm daha 6

ekler; aratrmaclar kendi deneyimlerini etkileyen balam veya durumlarla ilgili kendi deneyimlerini yazar. Dokusal ve yapsal tanmlamalardan aratrmac fenomenin zn sunacak kompozit bir tanm yazar. Buna da zsel, deimez yap denir. Bu metin esasen katlmclarn ortak deneyimlerine odaklanr. rnein, bu tm deneyimlerin altnda yatan bir yap olduunu gsterir ( sevilen bir kpek yavrusu, muhabbet kuu, veya bir ocuk olduunda znt ayndr. Bu tanmlayc bir metindir, bir veya iki uzun paragraftan oluur ve okuyucu fenomonolojiden birinin bunu yaadnda ne hissettiini daha iyi anlyorum hissiyle ayrlmaldr. Olgu bilim aratrmalarnn zorluklar Bir fenomonoloji baz kiiler tarafndan yaanan bir fenomenin derinlemesine bir ekilde anlalmasn salar. Baz ortak deneyimleri bilmek terapistler, retmenler, salk personeli ve kanun yapclar gibi gruplar iin deerli olabilir. Fenomonoloji katlmclarla yaplan tekli veya oklu grmeler yoluyla aerodinamik bir veri toplama salar. Dier bir taraftan fenomenoloji en azndan baz felsefi varsaymlarn daha kapsaml bir ekilde anlalmasn gerektirir ve bunlarn aratrmac tarafndan tanmlanmas gereklidir. Katlmclar aratrmann konusu olan fenomeni yaam kiilerden dikkatli bir ekilde seilmelidir ki bylece aratrmac ortak bir anlay salayabilsin. Ayrca kendi kiisel deneyimlerini darda brakmak da aratrmac iin zor olabilir. Fenomenolojiye yorumlayc bir yaklam bunun imkansz olduu iaretini gsterebilir. Fenomenolojide rneklem seerken de baz problemler ortaya kmaktadr. Mesela; rneklem fazla sayda olmamaldr nk derinlemesine bir grme yapld ve bu grmeler bazen birden fazla seansta gerekletii iin say snrl tutulmaldr. Bazen de saynn snrl tutulmas sorunlara yol aabilir. Demirkayann (2008) The Understandings of Global Warming and Learning Styles: A Phenomenographic Analysis of Prospective Primary School Teachers adl makalesinde lkenin bir blgesinde ve bir niversitesinde ekilen ilkokul retmen adaylarnn sadece kk bir rnek olarak kullanlmas sorun olmutur. nk evre ve kresel snma kavramlarnn anlalrln nitel lm yntemleri ve gerekli byklkte rnekler kullanlarak daha iyi belirleyebilen ek almalar yaplmaldr. Bunun yannda aratrlacak olguyu yaayan bireylerin saysnn az olmas da yine snrllk oluturabilir (Yldrm & imek, 2008).

Olgubilim aratrmalar nitel aratrmann doasna uygun olarak kesin ve genellenebilir sonular ortaya koymayabilir. Ancak, bir olguyu daha iyi tanmamza ve anlamamza yardmc olacak sonular salayacak rnekler, yaantlar ve aklamalar ortaya koyabilir. Bu ynyle hem bilim alan yaznna hem de uygulamaya nemli katklar getirebilir.

YERLEK (GML)TEOR (GROUNDED THEORY)

8

YERLEK (GML) TEOR (GROUNDED THEORY)- KURAM OLUTURMA Bir Fenomenoloji bir grup kiinin deneyimlerinin anlamna odaklanmasna ramen, yerleik teorinin abas tanmlamann tesine geerek bir teori, bir srecin (veya bir faaliyetin veya etkileimin) soyut analitik bir emasn retmek veya kefetmektir. almadaki katlmclarn hepsi sreci yaam olacandan, teorinin geliimi daha ileriki almalara bir ereve salanmasn veya denenmesini aklamaya yardmc olabilir. Buradaki anahtar fikir teori gelitirmenin hazr bir ekilde gelmemi olmas bunun yerine sreci yaayan katlmclardan retilmesi veya temellendirilmesidir. Bu yzden, yerleik teori aratrmacnn ok sayda katlmcnn fikirleri ile biimlenen bir srecin, faaliyetin veya etkileimin genel bir aklamasn (teori) rettii nitel bir aratrma desenidir (Strauss& Corbin, 1998 Akt. Creswell, 2007). Bu nitel desen 1967de Glaser ve Strauss tarafndan aratrmalarda kullanlan teorilerin genellikle almalardaki katlmclar iin uygunsuz veya yakksz olduunu dnerek gelitirilmitir. Daha yakn zamanda Charmaz (2006) yaplandrmac bir yerleik teoriyi savundu. Farkl yorumlamalar yoluyla yerleik teori sosyoloji, hemirelik, eitim ve psikoloji ve dier bilim alanlarnda bir popularite kazand. Baka bir yerleik teori bak as da Charmaz gibi yerleik teoriyi pozitivist destekleyicilerinden deerlendiren Clarke (2005)tr. Clarke, Charmazdan daha ileriye giderek sosyal durumlarn yerleik teoride analizin btnln ekillendirmesi gerektiini ve bu durumlar analizde veri toplama ve nitel verileri analiz ederken sosyolojik modun; durumsal, sosyal dnya/alan ve pozisyonel kartografik haritalarn kullanl olabileceini sylemitir. Yerleik Teori almalarnn Trleri Yerleik teoride en popler yaklamlar olan Strauss ve Corbinin sistematik prosedrleri ve Charmazn yaplandrmac yaklamdr. Strauss ve Corbinin daha sitematik, analitik prosedrlerinde, aratrmac bir konu ile ilgili (rnein; bir retim program gelitirme sreci, dananlaryla psikolojik testlerin sonularn paylamann iyiletirici faydalar) sreci, faaliyeti veya etkileimi sistematik olarak aklayan bir teori gelitirir. 9

Aratrmac tipik olarak, grme verisi toplamayarak kategorileri tamamlamak iin sahaya birka ziyaret gerekletirerek 20- 30 kadar grme yapar. Kategori; olaylarn, vakalarn ve durumlarn bileiminden oluan bilgi btnldr. Aratrmac ayrca, gzlemleri ve dokmanlar da analiz eder ancak bu veri toplama ekilleri genelde kullanlmaz. Aratrmac veri toplarken analize balar. Yerleik teoride veri toplama imaj zigzag gibidir; bilgi toplamak iin sahaya kma, veri analiz etmek iin ofiste alma, daha fazla veri toplamak iin sahaya kma, sonra yine ofise gelme ve byle devam eden bir sretir. Grlen katlmclar aratrmacnn teoriyi en iyi ekilde biimlendirmesi iin teorik olarak seilir (kuramsal rnekleme). Veri toplama yoluyla bilgi elde etme ve yeni gelitirilen kategorilerle karlatrma srecine veri analizinin deimez karlatrmal metodudur. Aratrmac ak kodlama ile balar, yani bilginin major kategorileri iin veri kodlama. Bu kodlama ile, aratrmac merkezi fenomen denilen bir ak kodlama kategorisine odaklanr ve bunu tanmlar, daha sonra verilere dner ve bu merkezi fenomen etrafnda yeni kategoriler oluturur. Strauss ve Corbin merkezi fenomenin etrafnda tanmlanan kategorileri yle belirtmilerdir: nedensel durumlar (merkezi fenomene neden olan faktrler), stratejiler (merkezi fenomene yant olarak oluan faaliyetler), balamsal ve mdahaleci durumlar (stratejileri etkileyen geni ve spesifik durumsal faktrler) ve sonular (stratejilerin kullanmnn ktlar). Bu kategoriler merkezi fenomeni eksensel kodlama paradigmas denen grsel bir model ierisinde ilgilendirip kuatrlar. Son adm olarak yani seici kodlama admnda aratrmac modeli alr ngrler (hipotezler) gelitirir. Yerleik teorilerden ikincisi de Charmazn (2005,2006) yaplandrmac yazlarndan elde edilen trdr. Strauss ve Corbindeki gibi tek bir sreci veya merkezi bir kategorinin allmasn iermektense Charmaz farkl lokal dnyalarn, oklu gerekliklerin ve zel dnyalarn, baklarn ve faaliyetlerin karmakln vurgulamay ieren sosyal yaplandrmac bir perspektiften yola kar. Yaplandrmac yerleik teori, Charmaz a gre nitel aratrmalara esnek bir rehberlikle yorumlayc bir ann ierisinde yatar. Charmaz zenin veri elde etmenin, veriyi kodlamann, hatrlatc notlar almann ve teorik rnekleme kullanmann nemini belirtse de grlerin, deerlerin, inanlarn, hislerin, varsaymlarn, ideolojilerin nemine daha fazla vurgu yapar. Ayrca, Charmaz yerleik teori prosedrnn srete aratrmacnn roln azaltmadn, aratrmacnn srete kategorilerle ilgili kararlar verdiini, verileri sorguladn, kiisel deerleri, deneyimleri ve ncelikleri gelitirdiini syler. Charmaza gre yerleik teoride alan aratrmaclarn gelitirdii sonular neri niteliindedir, tamamlanmamtr ve kesin deildir. (Creswell,2007)

10

Kuram Oluturma Aratrmalarnda Prosedrler Strauss ve Corbinin kuram oluturma prosedrleri yledir; Aratrmac ncelikle, yerleik teorinin kendi aratrma problemine veya almasna en uygun yol olup olmadna karar vermelidir. Yerleik teori bir sreci aklamak iin uygun bir teori yoksa kullanlmas iyi olan bir desendir. Literatrde uygun modeller olabilir ancak nitel aratrmacnn ilgi alan olan rneklemden veya gruptan baka kiilerle gelitirilmi ve test edilmitir. Ayrca teoriler de var olabilir ama tamamlanmamtr nk aratrmacy ilgilendiren deerli deikenler potansiyel olarak iaret edilmemitir. Aratrmacnn katlmclara soraca aratrma sorular bireylerin sreci nasl yaadklarn ve bu sreteki admlar belirleyip akla kavuturmaya odaklanacaktr. Bu konularn ilk olarak kefi sonrasnda aratrmac katlmclara dnp daha detayl sorular sorar rnein: sizce srecin merkezi neydi (merkezi fenomen), Bu fenomenin olumasn etkileyen nedir (nedensel durumlar), sre esnasnda ie koulan stratejiler nelerdir (stratejiler), ortaya kan etki nedir (sonular). Gzlem, dokman, grsel materyaller gibi dier veri trleri toplanabilecek olsa da grmede genellikle bu sorular sorulur. Burada esas ama modeli gelitirmek iin btn bilgileri eksiksiz olarak toplamaktr. Bunun iin 20- 30 grmeden 50-60 grme yaplabilir. Veri analizi belli ksmlar halinde ilerler. Ak kodlamada aratrmaclar fenomenle ilgili bilgi kategorileri oluturur. Her bir kategoride aratrmac baz zellikler, alt kategoriler bulur ve bu sreklilikte en st derecede olaslk gsteren verileri boyutlandrmaya urar. Eksensel kodlama evresinde aratrmac verileri yeni yollarla birletirir. Bu aratrmacnn merkezi fenomeni (rn; fenomenle ilgili merkezi kategori) belirledii bir kodlama paradigmas veya mantksal paradigma (rn; grsel bir model) ierisinde gsterir nedensel durumlar kefeder, stratejileri zeletir, balam ve mdahaleci durumlar belirler, ve sonular betimler.

11

Seici kodlamada aratrmac kategorileri birletiren bir olay rgs gelitirebilir. Alternatif olarak, ngrler veya hipotezler tahmin edilen ilikileri zelletirebilir. Son olarak aratrmac fenomeni etkileyen sosyal, tarihsel ve ekonomik durumlar akla kavuturan grsel bir portre, bir durumsal matrix gelitirebilir. Bu tercihe bal bir admdr. Bu veri toplama ve analiz srecinin sonucu olarak substantif-dzeyde bir teori aratrmac tarafndan yazlm olur. Bu teori daha sonra ampirik dorulama salamak iin test edilebilir. Veya alma burada bitebilir ve yeni bir teori gelitirilmesi ile son bulabilir. (Creswell, 2007)

Bir Kuram Oluturma almas rnei 1. Ak Kodlama Aamas simlendirme, kategorize etme, metinde bulunan fenomeni tanmlama aamasdr. Text Paras 1 (Strauss and Corbin s. 78) Artritiniz varsa ary gidermek olduka byk bir sorundur. Bazen, ac dier zamanlarda olduundan daha byk hale gelir, ancak daha da ktye gittiinde, off! Gerekten ok actr, yle ki yatanzdan bile kmak istemezsiniz. Hibir ey yapasnz gelmez. lalarla elde ettiiniz dinme hissi ise ya geicidir ya da ksmidir.

Burada tartlan bir ey ACIdr. Konumada vurgulanan ekli ile konumac acnn farkl zelliklerinden bahsetmektedir, bunlardan biri DDETtir ki bu azdan oa doru gidebilir. (ne zaman azdr ne zaman oktur?) ok ac duyulduunda bunun baz sonular vardr : yataktan klmak istenmez, hibir ey yapmak istenmez (ac duyulduunda baka neler yapmak istemezsiniz?). bu problemi zmek iin ARI DNMESne ihtiya vardr. ARI DNDRMEK N BR YOLda ilalardr (bu kategorinin dier elemanlar nelerdir?) Arnn dinmesinin de belli SRELER (geici olabilir) ve ETKLL (ksmi) vardr. 2. Eksensel (AXAL) kodlama aamas: Tmdengelimsel ve tmevarmsal dnme ile kodlar birbirleriyle ilikilendirme. Bu sreci basitletirmek iin bir ereveye veya genel zellikleri belirten ilikilere uydurmak gereklidir. erevede u elemanlar vardr: fenomen, nedensel durumlar, ierik, mdahaleci durumlar, aksiyon stratejileri, sonular Fenomen: Ac Nedensel Durumlar: Artrit Aksiyon stratejisi: la alma

12

Sonu: ar dindirme

3. Seici kodlama: Bir kavram merkezi kategori olarak seme, dier kategorileri bununla ilikilendirme

4. Memos (Hatrlatc Notlar)

Kuram oluturmada nemli bir kavram da Trke olarak sembolik etkileimcilik ifade edilen symbolic interactionism dir. Etkileimcilik temeli Descartesa dayanan beden ve ruhun birbiriyle olan ilikisini inceleyen bir teoridir. Sembolik etkileimcilik ise kiilerin birbirleriyle veya kendileriyle olan iletiimlerinde ortaya kan sembollerle oluturulmu sosyal bir etkileim srecidir. Sembolik etkileimciliin temeli sosyal psikolojiden gelir. Bir sembolik davran tanmlamak iin evreyle olan gzlemlenmi etkileimleri belirlemek sembolik etkileim aratrmaclarnn asl amacdr. nsan olmak, baz eylerin zerindeki anlamlara kar davranmaktr. Bu anlamlarn stesinden gelinir, zerinde deiiklikler yaplr, ayn zamanda problem oluturan bir durumla karlald zaman kullanlan bu anlamlar aklayc bir sretir. Birey sosyal evreden ayrlmayan bir btndr. Ayrca gerek dediimiz eyde sosyal bir yaplanmadr.

13

Sembolik etkileimcilik terimi ilk 1937de Herbert Blumer tarafndan ifade edilmitir. Sembolik etkileimcilik sosyal etkileim ve yorumlama yoluyla ortaklaa kullanlm sembollerin yaplaryla ilgilenir. Kuram oluturmada bir sosyal etkileimci aratrma zelliine sahiptir. Sosyal etkileimci aratrmalarn amac insanlarn kendi dnyalarn nasl tanmladklarn belirlemek ve bu tanmlarn kendi davranlarna nasl yansdn ortaya koymaktr. Sembolik etkileimciliin temelinde deikenleri arasndaki ilikileri test etmekten ziyade sosyal bir anlalrl salamaktr. Ksacas insanlarn kendi ifadeleri sembolik etkileimciliin merkezinde byk bir nem tar. Sembolik etkileimcilik gzlemlenen davranlarn nedenlerini ve sosyal evreyle olan etkileimin altnda yatan gerekleri belirlemeye alan aratrmalarn temelin oluturur. Bu nedenle kuram oluturma da olmak zere nitel almalarda kullanlan gzlem, grme gibi veri toplama teknikleri sembolik etkileim iin uygundur. Zaten Blumerin orijinal sembolik etkileim kavram da nicel verilere kar kmaktadr. Sembolik etkileimciler var olan bir teorinin davranlarn belirlemek yerine davranlar ortaya koyan bir teori ortaya koyma abas iindedirler. Bu dnceye sahip olan aratrmaclar kuram oluturma desenini kullanr. Kuram oluturma anlamlara ve yaantlara odaklanmasndan dolay olgubilimle benzerlik gstermektedir. Ancak olgubilimde bir kuram oluturma gibi bir ama gdlmemitir. Ayrca kuram oluturma durum almas ve geni taramalar arasnda bir kpr grevi grr. Bu iki aratrmay tek bir aratrmada birletirir. Dier nitel almalarn aksine kuram oluturma istatistiksel olarak test edilebilecek tahminler ortaya koymay amalar. Kuram oluturma bugnk aratrmalarda dorudan kuram elde etmek iin kullanlmaz. Aratrlan konuyu btn gereklii ile incelemek iin sadece veri toplama arac olarak kullanlmaktadr. Verilerin analizinde kullanlan srekli karlatrma metodu bu kuramdan kaynaklanmaktadr. Kuram oluturmann etkin olarak kullanlamamasnn sebepleri olarak yararlanlmasnn olduka g olmas, veri analizinin olduka zaman almas ve nitel aratrmalar konusunda olduka youn bilgi ve beceri gerektirmesidir.

KAYNAKLAR 1. Bodner, G.M. & Orgil, M.K. (2007). Theoretical frameworks for research in chemistry/science education. Upper Sadle River: Pearson 2. Bogdan, R. C & Biklen, S. K. (2003). Qualitative Research for Education: An introduction to Theories and. Methods (4th ed.). New York: Pearson Education Group 14

3. Bykztrk ve di., (2010). Bilimsel Aratrma Yntemleri. Ankara: Pegem A Yaynlar 4. Creswell, J.W. (2003) Research Design: Qualitative, Quantitative and Mixed Methods Approaches (2nd Ed.) USA: Sage Publications 5. Creswell, J.W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five traditions (second edition). London: Sage. 6. Demirkaya, H. (2008). The understandings of global warming and learning styles: a phenomenographic analysis of prospective primary school teachers. Educational Sciences: Theory & Practice, 8(1), 51-58. 7. Ku, E. (2003). Nicel- Nitel Aratrma Yntemleri. Ankara: An Yaynclk 8. Yldrm, A. & imek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratrma Yntemleri. Ankara: Sekin Yaynevi.

15