You are on page 1of 14

Fotovoltaik-Rzgr Hibrid G Sistemi Uygulamas Mehmet Azmi Aktacir, Blent Yeilata ve Yusuf Iker

Harran niversitesi, Makine Mhendislii Blm, Osmanbey Kamps, anlurfa aktacir@harran.edu.tr, byesilata@harran.edu.tr, yusuf47@harran.edu.tr

zet Gnmzde yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanm artrmak iin yaplan en nemli uygulamalardan biri de enerji kaynaklarnn birlikte kullanld hibrid sistemlerdir. Hibrid uygulamalarda en fazla tercih edilen enerji kaynaklar rzgr ve gne enerjisidir. Her ikisi de yenilenebilir bir enerji kayna olmasna karn, etkin alma saatleri genellikle farkl olan rzgr ve gne enerjilerinin birlikte kullanlmas fikri hzla yaylmaktadr. Bu dnceden hareketle; Harran niversitesi Osmanbey Yerlekesinde saha aydnlatmas amacyla prototip bir rzgar-gne hibrid sistemi kurulmutur. Bu almada, sz konusu hibrid sistem bileenleri tantlmakta ve sistem tasarm ile performansn etkileyen parametreler tartlmaktadr. Hibrid sistemin, zellikle aydnlatma gibi sabit g tketen uygulamalar iin, gerekli elektrik enerjisini kesintisiz ve gvenilir bir ekilde salayabildii gzlemlenmitir. Anahtar Kelimeler: Yenilenebilir Enerji, Rzgar Jeneratr, Fotovoltaik Panel, Hibrid sistem. A Photovoltaic-Wind Hybrid System Application Abstract Hybrid systems are one of the most important application examples to increase utilization of renewable energy sources. Wind and solar energy combination as hybrid system application is widely preferred since their effective operation times are complementarily different. A prototype wind-solar hybrid system is consequently installed at the Osmanbey Campus of Harran University for field lighting. Components and design parameters effective on performance of this prototype hybrid system are described here. The observation made show that the wind-solar hybrid system is able to supply continuous and reliable electricity for the applications consuming nearly constant electrical power per time, such as lighting application. Keywords: Renewable Energy, Wind Generator, Photovoltaic Panel, Hibrid Power system 1

1. GR Gnmzn vazgeilmez tketim aralarndan olan enerjinin; temiz, verimli ve ekonomik kullanm, lkelerin gelimilik dzeylerini gsteren en nemli gstergedir. Bugne kadar dnyann enerji ihtiyac ounlukla (yaklak %90) fosil yaktlardan karlanmasndan dolay, bu yakta lkelerin byk bir bamll sz konusudur. Yakn bir gelecekte tkenme olasl, evreye kirlilii oluturmas ve giderek fiyatlarnn artmas gibi eitli faktrler fosil yaktlar iin nemli dezavantajlardr. Bu olumsuzluklar ortadan kaldrmak ve enerji kaynaklarn eitlendirerek fosil yaktlara olan bamll azaltmak iin en byk tketici konumunda olan gelimi lkelerde da bamsz ve evre dostu yenilenebilir enerji kaynaklarna hzl bir yneli vardr. Genel olarak yenilenebilir enerji kaynaklar; gne (PV ve termal) ve rzgr enerjileri bata olmak zere bioktle (odun, kat atklar, etanol vb.), jeotermal, hidrolik, gel git gibi fosil olmayan enerji kaynaklarn kapsamaktadr. ABye tam yelik srecinde Trkiye, ekonomik ve sosyal hayatn btn alanlarnda olduu gibi, enerji konusunda da Avrupa Birliine uyum salamay amalamaktadr. Bu nedenle enerji yol haritalarnn oluturulduu dnyadaki yapsal deiimin, lkemizi corafi/stratejik konumu gerei ok yakndan etkileyecei ve Trkiye iin izilen, Avrupa Birlii mzakere sreci ile birlikte giderek netleen; kreselleme politikalarna tam uyum ve bunun devlet politikas haline gelmesi ynnde olacana phe yoktur [1]. Amerikadan sonra en byk tketici konumundaki ABnin enerji politikasndaki hedefleri arasnda yenilenebilir enerji kaynaklarnn paynn artrlmas vardr. AB uygulamalarnda, 2010 ylnda toplam enerjinin %12sinin yenilenebilir enerji kaynaklarndan karlanmas, toplam elektrik tketiminin ise %22sinin yenilenebilir enerji kaynaklarna dayandrlmas hedeflenmektedir [1]. TUBTAK tarafndan yrtlen Vizyon2023 projesinde belirlenen sosyoekonomik hedefler balamnda odaklanlmas gereken teknolojik hedefler arasnda, rzgr, gne ve jeotermal gibi yenilenebilir enerji kaynaklarna ynelik teknolojileri gelitirmek ve enerji retiminde bu kaynaklara, ekonomiklikleri orannda yer verilmesi gerektii ifade edilmektedir [2]. lkemizin elektrik enerjisi retimini 2005 ylnda 162 TWh olup 2006 ylnda %8.7 artla 176 TWhe ykselmitir [3]. Tablo 1de kullanlan elektrik enerjisi retimi enerji kaynaklarna gre 20012005 yllarndaki dalmlar verilmitir. 2005 yl verilerine gre elektrik retiminin %75i fosil kaynakl yaktlardan, %24 hidrolik gten geri kalan %1lik ksm rzgar bata olmak zere jeotermal ve bioktleden elde edilmitir [4].

Tablo 1. Enerji kaynaklarna gre elektrik enerjisi retimi (106 kWh) [TK]
Enerji 2001 2002 Kayna 4 046.0 4 093.0 Takmr 34 371.5 28 056.1 Linyit 8 816.6 9 504.9 Fuel oil 904.0 270.8 Motorin 49 549.2 52 496.5 Doal gaz 24 009.9 33 683.7 Hidrolik 62.4 48.0 Rzgar 965.1 1 246.3 Dier* 122 724.7 129 399.5 Toplam retim *Jeotermal, sv kkrt, aa kabuu vb. 2003 8 663.1 23 589.8 8 152.7 4.6 63 535.8 35 329.5 61.4 1 243.6 140 580.5 2004 11 998.1 22 449.5 6 689.9 7.3 62 241.8 46 083.7 57.7 1 170.3 150 698.3 2005 13 246.2 29 946.4 5 120.8 2.5 73 444.9 39 560.5 59.0 575.9 161 956.2

nemli miktarda yenilenebilir enerji kaynaklarna sahip olan Trkiye'nin yenilenebilir enerji retiminde en byk pay, hidroelektrik ve bioktle almaktadr. Rzgr ve gne enerjisinin paylar henz ok kk seviyede olmasna karn, zamanla bu paylarn artmas beklenmektedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl 2006 yl verilerine gre, lkemizde yenilenebilir enerji kaynaklarndan elde edilen toplam enerji miktarnn 5.38 milyon ton edeer petrol (TEP) olduu belirtilmektedir. Bu miktarn, 3.89 milyon TEP'i hidroelektrik-jeotermal kaynaklarndan, 2 bin TEP'i bioyakttan, 11 bin TEP'i rzgardan, 1.81 milyon TEP'i sl olarak jeotermal kaynaklardan, 403 bin TEP'i de sl olarak gneten olmutur [5]. lkemiz rzgr ve gne enerjisi potansiyeli ynnden olduka iyi bir durumda olmasna ramen, bu potansiyel yeterince deerlendirilmemektedir. Ancak, 2005 ylnda Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna likin Kanunun [6] yasalatrlmas ile zel sektr yatrmlar enerji alanna doru ynlendirilmitir. Bu kapsamda zel sektr tarafndan kurulan rzgr santrallerinin saylar giderek artmaktadr (Tablo 2) [7]. Tablo 2den grlecei gibi, Trkiyede iletmeye alnan rzgar santrallerinin toplam kapasitesi 146.25 MW, inaa halinde olanlarn 276.90 MW ve gelecekte kurulmas planlanan santrallerin kapasitesi 533.20 MWdir. Dnya Rzgar Enerjisi Kurumunun (WWEA) 2006 yl verilerine gre, dnyadaki kurulu rzgar santralleri toplam kapasitesi 73904 MW olup en byk kapasiteye sahip 5 lke srasyla Almanya (20622 MW), spanya (11615 MW) ABD (11603 MW), Hindistan (6270 MW) ve Danimarka (3136 MW)dir. Byk art gsteren rzgar enerji santrallerinin 2010 ylnda 160 GW kapasiteye ulamas beklenmektedir [8]. lkemizdeki gne enerjisi kullanm arlkl olarak sl uygulamalar iin olmaktadr. Gne enerjisinden dorudan elektrik reten fotovoltaik (PV) uygulamalar ise 3

son zamanlarda yaygnlamaya balamtr. PV uygulamalar; sokak aydnlatmas, trafik sinyalizasyonu, baz istasyonu, yerleim yerlerinden uzak alanlardaki elektrik ihtiyacnn karlanmas gibi arlkl olarak ebekeden bamsz kk sistemler olarak gze arpmaktadr. Gerek gne enerjisinin, gerekse rzgr enerjisinin srekli bir enerji kayna olmamas, gnn tm anlarnda etkin almamas en byk dezavantajlardr. Bu olumsuzluu gidermek ve kullanm artrmak iin, en nemli uygulamalardan biri; enerji kaynaklarnn birlikte kullanld hibrid sistemlerdir. Hibrid uygulamalarda, srekli bir enerji kayna olmayan rzgar ve gne enerjileri birlikte kullanlarak, gnn byk bir blmnde kesintisiz enerji elde edilmesi hedeflenmektedir. Son yllarda bu nedenle, hibrid sistemlerin optimizasyonu, performans analizi ve entegrasyonu konularnda youn aratrmalar sz konusudur [9-12]. Tablo 2. Rzgr santralleri [EPDK]
Mevkii
zmir-eme zmir-eme anakkale-Bozcaada stanbul-Hadmky Balkesir-Bandrma stanbul-Silivri zmir-eme Manisa-Akhisar anakkale-ntepe anakkale-Gelibolu

irket
Alize A.. Gbirlii A.. Bores A.. Sunjt A.. Bares A.. Ertrk A.. Mare A.. Deniz A.. Anemon A.. Doal A..

retime Kurulu Gei Tarihi G


1998 1998 2000 2003 I/2006 II/2006 I/2007 I/2007 I/2007 II/2007 1.5 MW 7.2 MW 10.2 MW 1.2 MW 30.0 MW 0.85 MW 39.2 MW 10.8 MW 30.4 MW 14.9 MW

Trbin malats
Enercon Vestas Enercon Enercon GE Vestas Enercon Vestas Enercon Enercon Vestas Enercon Enercon Vestas Nordex Vestas Enercon Vensys
Conergy AG

Trbin Adet ve Kapasitesi


3 adet 500 kW 12 adet 600 kW 17 adet 600 kW 2 adet 600 kW 20 adet 1.500 kW 1 adet 850 kW 49 adet 800 kW 6 adet 1.800 kW 38 adet 800 kW 13 adet 800 kW +5 adet 900 kW 15 adet 2.000 kW 38 adet 800 kW 12 adet 2.000 kW 20 adet 3.000 kW 17 adet 2.500 kW 30 adet 3.000 kW 36 adet 800 kW 13 adet 1.500 kW 74 adet 900 kW 900 kW 2.500 kW 54 adet 2.500 kW 176 adet 800 kW 61 adet 900 kW 15 adet 2.000 kW

letmedeki Kapasite Toplam 146.25 MW Hatay-Samanda Deniz A.. II/2007 30.0 MW Manisa-Sayalar Doal A.. II/2007 30.4 MW stanbul-G.Osmanpaa Lodos A.. I/2008 24.0 MW stanbul-atalca Ertrk A.. I/2008 60.0 MW zmir-Aliaa nnores A.. I/2008 42.5 MW Balkesir-aml Baki A.. I/2008 90.0 MW na Halindeki Kapasite Toplam 276.90 MW Mula-Data Dares A.. I/2008 28.8 MW Aydn-ine Saba A.. I/2008 19.5 MW Bilecik Sagap A.. II/2008 66.6 MW Hatay-Samanda Ezse Ltd. ti. II/2008 35.1 MW Hatay-Samanda Ezse Ltd. ti. II/2008 22.5 MW Osmaniye-Bahe Rotor A.. I/2009 135.0MW Manisa-Soma Soma A.: I/2009 140.8MW Balkesir-Kepsut Poyraz A.. I/2009 54.9 MW zmir-Aliaa Doruk A.. I/2009 30.0 MW Trbin Tedarik Szlemesi mzal Proje Toplam 533.20 MW

Fuhrlnder Fuhrlnder GE Enercon Enercon Enercon

Bu

almada

Harran

niversitesinde

uygulama

ve

aratrma-gelitirme

almalarnn e-zamanl yrtlen Temiz Enerjili Kampus Projesi kapsamnda; 4

tamamen blgesel gereklilik ve uygulanabilirlik gz nne alnarak seilen prototip bir rzgar-gne hibrid g sistemi tantlmaktadr. Blgesel gne enerjisi potansiyelinin ykseklii nedeniyle, gne enerjisi teknolojilerinin etkin kullanmnn bir adm olan hibrid sistem uygulamas, Devlet Planlama Tekilat (DPT) tarafndan desteklenen proje kapsam ierisindedir. 2. RZGR-GNE ENERJS Rzgr enerjisinden elektrik enerjisi retiminde rzgr jeneratrleri kullanlmaktadr. Rzgr jeneratr kanad ile ald enerjiyi, jeneratrde dorudan alternatif akm (AC) olarak elektrik enerjisine dntrr. AC olarak retilen enerji doru akma (DC) kontrol cihaznda dzenlenerek dntrlr. Elde edilen enerji bataryada depo edilir. Bu yolla DC yk dorudan kullanlabilindii gibi invertr ile ACye (220V/50Hzlik veya 110V/60Hzlik AC) dntrlerek de kullanlabilir. Rzgar jeneratr ile elde edilebilecek enerji miktar (E),
E= 1 QV 2 2

(1)

eitlii ile hesaplanr. Eitlikte Q ve V srasyla rzgarn debisini ve hzn gstermektedir. Rzgar debisi ise; havann younluunu ve A ise hz dorultusuna dik yzeyi gstermek kaydyla, sreklilik denklemi kullanlarak,
Q = AV

(2)

eitlii ile bulunur. Eitlik (1) yeniden dzenlendiinde, rzgar enerjisi ile rzgar hznn kp arasndaki
E= 1 AV 3 2

(3)

bantsna ulalr. Bu bantya gre; sistem tasarmnda en nemli parametre rzgar hz olduundan, rzgr enerjisi retiminde yer seimi, iklim ve jeolojik yap olduka nemlidir. Gne enerjisinden dorudan elektrik enerjisi retmek iin fotovoltaik (PV) olarak adlandrlan gne panelleri kullanlmaktadr. Yar iletken levhalardan oluan fotovoltaikler, gne ndaki elektromanyetik dalgalar, elektronlar yar iletken plakann bir katmanndan bir dier katmanna hareket ettirerek elektrik akm oluturma prensibine dayanr. Kk hcre olarak elde edilen fotovoltaik hcreler istenilen g ve voltaj aralnda birbirine paralel ya da seri balanarak farkl gerilim ve kapasitede fotovoltaik paneller elde edilir. Fotovoltaik hcre retiminde, yariletken zellik gsteren silisyum, 5

galyum arsenit, kadmiyum tellr gibi maddeler farkl kaplama teknikleriyle retilmektedir. Deien iklim koullarnn etkisiyle gne panellerinde g kts farkl miktarlarda olmaktadr. Bu panel yzeyine gelen enerji, panel yapsna bal olarak %10 ile %30 arasnda bir verimle elektrik enerjisine evrilebilir. Ticari olarak piyasaya srlen PV panellerde nominal alma verimi yaklak olarak %15 civarndadr. Bir fotovoltaik panel tarafndan retilen elektrik enerjisinin hesabnda,
V + IRs P = IV = I L I 0 exp 1V A

(4)

denklemi kullanlmaktadr [13]. Denklenmedeki IL yzeye nm dtnde retilen akm, I0 karanlk devre akm, Rs seri direnci, A termal voltaj, I ve V srasyla alma akmn ve voltajn gstermektedir. (4) denklemi ile g hesabnn yaplabilmesi iin, PV panel retici firma kataloglarnda, standart test artlar (1000 W/m2 nm iddeti ve 25 0C evre scakl) iin belirtilmi baz verilerden yararlanmak gereklidir. Hesap aamalar Fratolu ve Yeilata (2004) tarafndan detayl olarak aklanmtr. 3. RZGAR-GNE ENERJL HBRD SSTEM Harran niversitesi Osmanbey yerlekesinde yenilenebilir enerji kaynaklarndan faydalanlarak elektrik ebekesinden bamsz elektrik enerjisi retimi iin, rzgr-gne enerjili hibrid g sistemi kurulmutur. Osmanbey yerlekesi, anlurfann dousunda ve merkeze 22 km uzaklkta 27000 dnm arazi zerine kurulmutur. 1.1 kWh kapasitesindeki bileik sistem yerden yaklak 15 m ykseklikteki Mhendislik Fakltesi binas atsna yerletirilmitir (ekil 1). Yerel elektrik ebeke hattndan bamsz olarak alan hibrid sistemde retilen enerji, faklte binasnn eitli blmlerinin aydnlatlmasnda kullanlmaktadr.

Rzgar Trbini

Fotovoltaik Panel

ekil 1. Rzgr-gne hibrid g sistemi yerleim plan 3.1. Sistem Bileenleri Bu sistemin ak emas ekil 2de verilmitir. ekilden grlecei gibi, 1 ve 2 noktalarnda, yenilenebilir enerji kaynaklarndan rzgr ve gne enerjisinden faydalanmak iin rzgr jeneratr ve fotovoltaik gne pilleri kullanlmaktadr.

PV Panel

Batarya Grubu

Invertr

3
Kontrol Sistemi

Karanlik Sensr

7
AC Yk

Rzgar Jeneratr

ekil 2. Rzgr-gne hibrid g sistemi ak emas Rzgr jeneratrnde alternatif akm ve PV panellerde doru akm olarak elde edilen elektrik enerjisi, 3 noktasndaki hibrid kontrol cihazna aktarlr. Burada dzenlenen elektrik enerjisi, DC olarak 4 noktasnda bulunan batarya grubunun arjnda kullanlr. Bataryalarda DC olarak depolanan enerji, aydnlatmaya ihtiya duyulduu zamanlarda 5 7

noktasndaki karanlk sensrnn devreyi tamamlamas ile 6 noktasndaki invertrde ACye dntrlerek 7 noktasnda sisteme bal bulunan AC aydnlatma armatrlerinin yanmas salanr. 3.2. Enerji Bileenlerin Teknik zellikleri Mhendislik Fakltesinde kurulan hibrid sistemde 800 W gcndeki rzgar jeneratrnde 48 Vluk AC elektrik enerji retmektedir. Rzgar jeneratr yakn grn ekil 3ada sunulmutur. Hassas enjeksiyon kalplama teknii ile yeni ve hafif bir kompozit malzemeden imal edilen bu pervanenin ap 2 mdir. Mevcut mini rzgar jeneratr yaklak 2.7-3.5 m/s rzgar hz aralnda harekete geebilmektedir. Sistem enerji retimine 4.5-5.5 m/slik rzgar hzna ulaldnda balamaktadr. 20 m/sn rzgar hznn zerinde ise sistem emniyeti asndan enerji retimini kesmektedir. Rzgr jeneratrnn maksimum enerji retimi, 12-13 m/s rzgar hznda olmaktadr. AC jeneratrnde, jeneratrn ekme gcn (drag torque) azaltan bir rotor manyetik devresi oluturan zel stator sayesinde rotor ile jeneratr arasnda daha iyi bir uyum salanmakta ve etkin rzgr hz alan geniletilmektedir. Bylece yllk enerji retimi arttrlmaktadr. Jeneratrn kendi karakteristiine uyumlu ekilde tasarlanan manyetik fren aleti, yapy basitletirmekte ve alma gvenilirliini artrmaktadr. Sonu olarak burada kullanlan rzgr jeneratrnn; dk balang rzgr hz, yksek sistem verimlilii, alma esnasnda dk titreme ve alak ses, bakm ve kurulumunun kolay olmas en nemli zellikleridir. Bu cihazda geleneksel kk rzgr enerjisi dnm sisteminde sklkla karlalan kablo karkl sorunu da ortadan kaldrlmtr. Hibrid sisteme, rzgr enerjisinin yetersiz olduu durumlarda sistemin enerji retiminin devamn salamak amacyla fotovoltaik gne panelleri ilave edilmitir. Hibrid sistemde, 4 adet monokristal hcreden oluan 60W/12V paneller seri balanarak 48V DC elektrik enerjisi retilmitir. PV panel grubu gneye doru ve yer dzlemiyle 50lik bir ayla yerletirilmitir. ekil 3bde hibrid sisteminde kullanlan PV panel dizisi gsterilmitir.

a) Rzgr jeneratr

b) Fotovoltaik panel dizisi

ekil 3 Hibrid sistem enerji kaynaklar 3.3. Hibrid Sistem Regltr PV ve jeneratrden gelen enerjiler mikro ilemci tabanl hibrid kontrol cihaznda dzenlenir. ekil 4te hibrid kontrol cihaz balant emas sunulmutur. Cihaz zerinde 9 soket bulunmaktadr. Rzgr jeneratr iin , gne panelleri, batarya grubu ve DC yk iin ikier soket bulunmaktadr.

ekil 4. Hibrid kontrol cihaz balant emas PV ve jeneratrden kontrol cihazna gelen elektrik enerjisi, gneli ve rzgarl anlarda her ikisinden veya gne ve rzgardan birisinin olduu anda sadece birinden gelebilir. Bu tamamen alma anndaki gne ve rzgrn durumuna baldr. ekil 5te hibrid kontrol cihaznn kumanda paneli gsterilmitir.

ekil 5. Hibrid kontrol cihaz kumanda paneli ekil 5den grld gibi, kumanda panelinin st tarafnda bulunan 3 adet gsterge , PV ve jeneratr devrede olduunda ve batarya grubu arj edildiinde yanmaktadr. Batarya grubu hibrid kontrol cihazndan gnderilen enerji ile arj edilmektedir. Dolaysyla batarya grubunun voltaj sistemden gelen enerji miktarna gre deimektedir. Pano zerinde ikinci srada bulunan gsterge lambalar, batarya gurubunun voltaj seviyesini dk, orta ve yksek olarak 3 farkl seviyede gstermektedir. Batarya grubunun minimum ve maksimum voltaj aralklarna ulatnda (44V ve 53V) kontrol panelinde bulunan dier 2 gsterge lambas ile uyar vermekte ayn zamanda sesli olarak ta uyarmaktadr. Jeneratrn kendi karakteristiine uyumlu ekilde tasarlanan yeni manyetik fren tertibat ile sistemin alma gvenlii salanmaktadr. Kontrol paneli zerine fren butonu yerletirilmitir. Bu buton ak konumundayken jeneratr alr vaziyettedir. Kapal yani fren konumuna aldmzda ise jeneratr rotoru dnmemektedir. 3.4. Enerji Depolama nitesi (Batarya Bank) Yenilenebilir enerji kaynaklarndan retilen enerji DC olarak dorudan kullanlabildii gibi, bataryalarda da depolanarak enerjinin retilmedii zamanlarda kesintisiz olarak kullanlabilir. Genellikle 12V olarak retilen bataryalar ile ihtiyaca ve uygulamaya gre seri veya paralel balanarak farkl gerilim ve kapasitede batarya gruplar oluturulabilir. Tatlarda kullanlan klasik bataryalarn en nemli zellikleri ksa srede yksek akm ve g vermeleridir. Sulu sistem olarak bilinen bu tip bataryalarn kapal alanlarda kullanmlar kardklar asit salglar nedeniyle risklidir. Bu tip bir riski 10

tamayan kapal sistem kuru ve jel tipi bataryalar, PV uygulamalarnda tercih edilirler. Bu bataryalarn uzun iletme mrl olmas, daha fazla sayda arj-dearj yapmas, depolanan enerjinin byk ksmnn kullanlabilir olmas ve bakm gerektirmesi en nemli zellikleridir. Hibrid sistemde 4 adet 12V/55 Ahlik jel tipi batarya seri olarak balanarak kullanlmtr (ekil 6).

ekil 6. Hibrid sistem batarya bankas 3.5. Enerji Dntrc (nvertr) AC yk beslenen sistemlerde, DC dorudan kullanlamad iin AC yk ile batarya grubu arasnda DCyi AC dntrmek iin invertr olarak adlandrlan dntrcler kullanlr (ekil 7). Hibrid sistemde kullanlan inventrn zellikleri; Giri gerilimi: 48V DC, Giri tolerans: +/- % 20, Verim: >%85, k gerilimi: 220V AC, k tolerans: +/- % 1, PWM Frekans: 10 kHz, k Frekans: 50 kHz, k gc: 50VA100 kVA ve ar akm, yksek s, yksek ve dk gerilime kar korumaldr.

ekil 7. nvertr 3.6. AC Yk (Aydnlatma Projektrleri) Hibrid sistemde elde edilen elektrik enerjisi, rnek bir uygulama olarak, Mhendislik Fakltesi binas yanndaki otopark sahasnn aydnlatmasnda kullanlmtr. Hibrid sistem ile aydnlatma armatrleri arasnda yaklak olarak 50 mlik bir mesafe vardr. Bu sistemde kullanlan aydnlatma armatrleri, Light Emitting Diode kelimelerinin ksaltlm olan ve Ik Yayan Diyot anlamna gelen LEDli projektrlerdir. LEDler 11

elektrik enerjisini a dntren yar iletken devre elemanlardr. Klasik lambalara gre daha uzun mrl ve az enerji kullanarak yksek younlukta aydnlatma salarlar. Hibrid sistemde 40W gcnde ve 693 adet LEDten oluturulmu 2 adet AC armatr kullanlmtr (ekil 8). LED armatrlerin k ve mekanik paralar 20 yla kadar garantilidir. Hibrid sistemde aydnlatma ihtiyacnn olduu zamanlarda aydnlatma sistemin devreye girmesi iin karanlk sensr kullanlmtr. Bu sensr ile ayarlanan k iddetine gre sistem alr veya kapatlr. Bir nevi anahtar grevi grmektedir. Karanlk alglad anda 0-30 sn bekleme sresinden sonra enerji verilmektedir. Ik alglandnda ise 30-60 sn bekleme sresinin ardndan enerji kesilerek sistemin kontrol salanmaktadr. Farkl aydnlatma iddeti ve alma sresine ynelik kontrol ve ayarlamalar da yaplabilmektedir.

Hibrid Sistem

Aydinlatma Armatrleri

ekil 8. AC armatrlerin binaya montaj 4. SONU Hibrid sistemin kurulumundan itibaren geen yaklak 3 aylk alma dneminde, sistem elemanlarnn alma karakteristikleri ve toplam enerji bilanosuna ynelik lmler yaplmaktadr. Bu srede anlurfa yerel koullarnda, rzgar jeneratr ve PV sistemden retilen elektrik enerjisinin, batarya grubunu srekli arjl durumda tutabildii gzlenmitir. Batarya grubundan beslenen armatrler ile geceleri kesinti olmadan gvenilir aydnlatma temin edilebilmektedir. Hibrid sistemin alma performansna ynelik lmler srmekte olup, saysal deerlerin analizi yaz dnemlerini kapsayacak ekilde geniletilerek rapor edilecektir.

12

Bu alma; GAP blgesi asndan byk nem arz eden Temiz Enerji Kaynaklarnn Verimli Kullanmna Ynelik Yeni Teknoloji ve Uygulamalar kapsamnda, PV-rzgar hibrid sisteminin, blgede etkin olarak kullanlabilecei konusunda ilk deneysel uygulama almas olmas asndan nemlidir.

KAYNAKLAR 1. Kl N., Avrupa Birlii Srecinde Enerji Sektrnn Konumu ve Enerji Yol Haritalar, ARGE Blteni, Eyll 2006, zmir Ticaret Odas, zmir. 2. TUBTAK Vizyon 2023 Teknoloji ngr Projesi, Enerji Ve Doal Kaynaklar Paneli Raporu, 2003, Ankara. 3. BP Statistical Review of World Energy, June 2007, http://www.bp.com. 4. TK, Trkiye statistik Kurumu, 2006 Trkiye statistik Yll, 2007, Ankara. 5. ETKB, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl 2006 Enerji Verileri. 6. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna likin Kanun, Kanun No 5346, Kabul Tarihi: 10.5.2005, Resmi Gazete Say:25819, Ankara. 7. EPDK, Enerji Piyasas Dzenleme Kurulu, http://www.epdk.org.tr/lisans/elektrik/yek /ruzgar projelerinin gelisimi.xls, 2008. 8. WWEA, World Wind Energy Association statistical, 29 January 2007, www.wwindea.org. 9. Rajendra P.A. ve Natarajan E., Optimization of integrated photovoltaicwind power generation systems with battery storage, Energy 31 (2006) 19431954. 10. Smiley E.W., Jones J.D., ve Stamenic L., Optimizing Photovoltaic Array Size In A Hybrid Power System, 28th IEEE PV Specialist Conference, Anchorage, 2000. 11. Turcotte D., Ross M., ve Sheriff F., Photovoltaic Hybrid System Sizing and Simulation Tools: Status And Needs, PV Horizon: Workshop on PV Systems, Montreal, September 10, 2001. 12. Rosenthal A.L., PV Hybrid System Performance, PV Horizon: Workshop on PV Systems, Montreal, September 10, 2001. 13. Fratolu, Z.A., Yesilata B. "New approaches on the optimization of directly-coupled photovoltaic water-pumping systems Solar Energy, Vol:77, pp. 81-93 (2004).

13

TEEKKR Bu alma, DPT tarafndan Harran niversitesi Yeni Kampsnn leri Gne Enerjisi Teknolojileri le Entegrasyonu ve GAP Blgesinde Uygulanabilir Teknolojilerin Aratrlmas balkl proje kapsamnda gerekletirilmitir. Ayrca, hibrid sisteme ynelik teknik yardmlarndan dolay, Harran niversitesi Makina Fabrikasnn ilgili alanlarna ve brahim Ocaka teekkr ederiz. YAZARLARIN KISA ZGEMLER Yrd. Do. Dr. Mehmet Azmi Aktacir 1993 ylnda Frat niversitesi Mhendislik Fakltesi Makina Mhendislii Blmnden mezun oldu. Ayn yl iersinde, Harran niversitesi Mhendislik Fakltesi Makina Mhendislii Blmnde Aratrma Grevlisi olarak greve balad. 1995'te Harran niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makina Mhendislii ABD'nda Yksek Lisansn, 2005 ylnda ukurova niversitesi Fen Bilimleri Enstits Termodinamik ABD'nda Doktora renimini tamamlad. 2007 ylnda Harran niversitesi Mhendislik Fakltesi Makina Mhendislii Blm Termodinamik ABD'nda, Yrd. Do. Dr. olarak greve balad, halen ayn grevde devam etmektedir. Tesisat mhendislii ve yenilenebilir enerji kaynaklar konusunda almalarn srdrmektedir. Evli ve bir erkek ocuu vardr. Do. Dr. Blent Yeilata Doktor nvann Ocak/1999da (Lehigh niversitesi/ ABD), Doent nvann ise Mart/2004de almtr. Austos/2002-Ocak/2003 tarihleri arasnda Massachusetts Institute of Technology (MIT)de ziyareti aratrmac olarak almtr. Polimerik malzeme teknolojisi, polimerik aklarda karaszlklar ve viskoz snma etkisi, uak trbini malzemelerinde oksidasyon modellemesi, mikro-akkan sistemler ve fotovoltaik pillerle enerji retiminde optimizasyon konularnda almalar bulunmaktadr. Ara. Gr. Yusuf Iker 2003 ylnda Harran niversitesi Mhendislik Fakltesi Makina Mhendislii Blmnden mezun oldu. 2007 ylnda Harran niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makina Mhendislii ABD'nda Yksek Lisansn tamamlad. Harran niversitesi Mhendislik Fakltesi Makina Mhendislii Blmnde Aratrma Grevlisi olarak grev yapmaktadr. Polimerik malzeme teknolojisi ve fotovoltaik pillerle enerji retiminde optimizasyon konularnda almaktadr.

14

You might also like