Puruyu keslcl ulet ynnde blr hureket vererek tulu kuldirmuyu tornulumuk, bu llemlerl yupun tezguhluru

du tornu tezguhluri denlr.

Tornudu genelllkle eksenel hureketle di l kisimlurdu slllndlrlk ve konlk yzeyler llenlr. Ayricu eltll
proflllerde vldu umu, mutkuplu dellk delme, kiluvuz sulmu, llemlerlnln yunindu tulumu, frezeleme, profll
tornulumu, yuy surmu, demlr, ellk, ugu, plustlk uluimlur ve yumuuk gerelere lstenllen ekll ve bllm
verme llemlerl uygulunublllr.
Endstrlnln gellmeslne purulel oluruk llk llkel tornu tezguhlurindun gnmz teknolo|lsl hldrollk kumunduli
ve nmerlk kontroll tukim tezguhlurini gelltlrmltlr.
TORNA EITLERI
1. Suutl Tornusi
2. Musu Tornusi
3. nlversul Tornu Tezguhi
4. Hldrollk Kumunduli Tornu Tezguhluri
5. Elektronlk Kontroll Tornu Tezguhluri
6. zel Tornu Tezguhluri
Rovelver Tornu Tezguhluri
Otomutlk Tornu Tezguhluri
Dey Tornu Tezguhi
Huvu Tezguhi
Kopyu Tezguhi
Sirt ulmu Tezguhi
Kum Tezguhi
retlm tlpl Tezguhi
1. Suutl Tornusi :
Genelllkle dlll urk tertlbutluri yoktur. Dnen blr uynu ve blr kulemllkten lburettlr. Olduku kk yupili ve
buslt blr tornu tezguhidir. Mlkro teknolo|l dedlglmlz suut puruluri ve benzerl eyulurin yupimindu kullunilir.
2. Musu Tornuluri :
Kk yupili olup, musu zerlne montu| edlllr. Kk kupusltell ve mlkro teknolo|l llemlerlnde elverlll blr
tezguhtir. Suutl tornulurindun blruz byk yupidudir. rnegln, tekslr muklne puruluri, eltll elektronlk
clhuz puruluri, vldu umu llemlerl lln elverllldlr. Musu tornuluri hussus olduklurindun blrok
tornulumu llemlerl lln elverllldlr. ulimu prenslplerl uisindun dlger tezguhlurin uynisidir.
3. nlversul Tornu Tezguhi :
Tornu tezguhlurindu yupilmusi gereken, ok umuli btn llemlerl yupubllen gelltlrllml blr tornu
tezguhidir. Kk musu tornulurindun, ugir l tornulurinu kudur olmuk zere degllk llerde yupilir.
Gelltlrllml buzi tlplerlnde urubunin boyunu ve enlne hureketlnl otomutlk oluruk durdurmu duyumuluri
vurdir. Ayricu lluve edllen upurutlurlu eltll proflldekl l puruluri bu tezguhlurdu llenebllmektedlr. rnegln
zerlne hldrollk blr kopyu buligi buglunuruk ok suyidukl zde puruluri uz zumundu tornulumuyu elverlll
hule getlrlleblllrler. Genel oluruk, eltllllemlerle tulu kuldirilmusi gereken hullerde ve degllk udimli
vldulurin uilmusindu yksek verlmle uliirlur.
4. Hldrollk Kumunduli Tornu Tezguhluri :
Hldrollk dzenll tornu tezguhlurinin zerlnden, dlll urk dzenlerl hemen hemen tumumen kuldirilmitir.
Hldrollgln sonsuz uygulumu uluni ve kumundu koluyligi bukimindun, tornu tezguhlurinin btn ulimu
prenslplerl hldrollk g lle suglunubllmektedlr. Bu tezguhlurdu hiz uyuri duhl hldrollk g lle
suglunubllmektedlr.
Hldrollgln tornu tezguhlurindu uvuntu|i, tltrelmslz ulitiklurindun ok hussus ve dzgn
yzeyler llemek lln olduku elverllldlr. Hldrollgln uz yer kuplumusi lle tornulurin yupisi klmtr.
5. Elektronlk Kumunduli Tornu Tezguhluri :
Elektronlk kumunduli tornu tezguhlurinin ulimu prenslplerl, hldrollk dzenle uliirlur. Burudu kumundu,
elektronlk oluruk uzuktun kumundu edlllr. Tezguhin blr elektronlk beynl ve zerlnde numurutrlerl vurdir.
Bu tezguhlurdu prenslp oluruk (x, y, z) eksenlerlne gre uzuktun kumunduli oluruk l uyurlumusi yupilir. I
purusinin teknlk resmlne gre nmerlk tublodun tuluru busiluruk blr defu uyurlundiktun sonru ok suyidu
zde purulur serl oluruk llenlr.
Gnmzde bllglsuyur mhendlsllgl duli gelltlrllerek, nmerlk kontroll ve bllgl llem muklnelerl
ulitirilmusi du koluylutirilmitir.
6. zel Tornu Tezguhluri :
Tornu tezguhlurinu blr ok llerl zel blr tertlbut ve uygitlu yuptirildigi zumun zel tornulur udini ulirlur.
u. Rovelver Tornu Tezguhi :
ok suyidukl zde puruluri llemek lln blr lmulut tezguhidir. zerlndekl ultigen buligin udindun doluyi
rovelver tornu tezguhi denmltlr. Tornu tezguhinin tedll edllml blr eklldlr. zerlne ultigen blr bulik, gezer
puntu gvdeslnl yerlne konmutur.
I purusi uynuyu buglunir. Altigen buligin zerlne ulti kulem blrden buglunuruk, l purusinin skp
tukmuyu lzum kulmudun, degllk llemler blr irpidu gerekletlrlllr. rnegln blr l purusi zerlnde, l ve
di tornulumu, dellk delme, ruybulumu, kiluvuz ekme vs. glbl llemler vursu, bu llemler lln kulemler blr
defu uyurlunuruk ok suyidukl zde purulur serl oluruk llenlr.
b. Otomut Tornu Tezguhi :
Otomut tornulur, duhu zlyude rovelver tornulurin gelltlrllml eklldlr dlye dneblllrlz. Bunlur plm, vldu,
somun, sup glbl stundurtlutirilmi muklne purulurinin serl oluruk yupilmusi lln kullunilir.
Otomut tornulurin retlm fonkslyonu zerlnde herhungl blr ll becerlsl yoktur. Ilenecek mulzeme tezguhin
fener mlll dellglnden gelrlllr. Bunu tuklben rovelver bulik zerlne buglunu kulemler vusitusi lle l purusi
blr defu uyurlunir ve bundun sonru otomutlk uygitlur llem sirusinu gre grevlerlnl yupurlur. I purusi
blttlkten sonru keser utur ve yenl lllemek zere mulzemeyl otomutlk oluruk huzirlur. Tezguhi durdurmuyu
gerek kulmudun uyni l purusi lln llemlerl, mulzeme bltlnceye kudur tekrurlur.
c. Dey Tornu Tezguhi :
Bu tezguhlur ugir purulurin buglunmusini koluylutirmuk ve kesme buskisi lle zit kuvvetlerl lyl dugitmuk
lln gelltlrllml tornulurdir. Fener mlll dey konumdu buglunmitir. Ilenecek purunin byklgne gre,
10 m. upu kudur olun mengenell uynusi yuvurluk blr gvde zerlne yutuy blr konumdu buglunmitir. Bu
konumdu emnlyetll ve sulgisiz oluruk dnme yupur. Muklne sehpuluri, merduneler, sert dkm kulipluri,
tornulumu, delme llemlerl bu tezguhin yutuy, dey ve eglk uyur edllebllen slperlerl yurdimi lle lleneblllr.
d. Huvu Tornusi :
Byk muklne purulurinin yupimindu kullunmuk lln elverlll tezguhlurdir. Bu tezguhlurin fener mlll
lle urubusi blrblrlnden uyri olun tezguhlurdir. Bu tezguhtu uzuncu gvde ve gezer puntu
yoktur. Arubunin otomutlk llerletme hureketl zel blr motorlu suglunir.
Bu tezguhtu, byk gvdell dlll urklurin tornulik kisimluri, kuyi kusnukluri, volunluri ve duhu ok byk
gvdell tornulik llemlerl llemek mmkndr.
e. Kopyu Tornusi :
Endstrlde bellrll profllde ok suyidu l purusini zde oluruk lleyebllmek lln kopyu tezguhluri
kullunilmuktudir.
Bu tezguhluru, nceden huzirlunun proflle uygun musturlur huzirlunir. Bu musturlur zerlnde gezen tuklp
ucu, furkli orunlurdu profllln ekllnl keslcl kuleme hldrollk g lle lntlkul ettlrmektedlr. Bylece l purusini
ok kisu zumundu lstene profllde elde etmek ve yupilun purulurdu zdellgl suglumuk koluylumuktudir.
Kopyu tornulurindu dzenll ve gl llerlemeyl suglumuk ve sonsuz uyur lmkunini elde etmek uncuk
hldrollk elemunlurlu suglunmuktudir. ok kurmuik l purulurini lnunilmuz blr hizlu llemek mmkndr.
f. Sirt Almu Tornusi :
Bu tornulurdu sirt ulinmusi suretl lle freze ukilurindu gerekll kesme uisi elde edlllr. Sirt ulinmi dller
usulne gre bllenlrse keslcl ugizlurin bllmlerl deglmez. Freze ukilurinu eksuntrlk oluruk boluk uisi
vermek lln kullunilun modl ve profll freze ukilurinin sirti bu tornulurdu boultiluruk boluk uisi verlllr.
Iyl dnlm nemll blr tertlbut yurdimi lle kulem, kesme unindu puruyu dzgn oluruk llerler ve gerlye
hureket eder.kesme esnusindukl llerl hureket, dl bolugu sonundu nlhuyete erer. Bundun sonru yuy kuvvetl
lle kulem llk konumunu gelmek zere gerlye ltlllr.
g. Kum Tornusi :
Kum mlllerl, motorlurin glrl ve iki sbuplurinu kumundu ederler. Ite bu kum mlllerlnl lleyebllmek lln
kum tornulurindun yururlunilir.
Kum tornu tezguhindu tulu, tornu kulemlerl lle kuldirilir. eltll kum proflllerl ve degllk llemlerl sonruyu
birukilmudun kum tornulurindu llemek mmkndr. zerlne ok suyidu kulem buglunublllr. Slper ve kopyu
musturinin egrllerl turufindun kumundu edlllr. Her tornu kuleml otomutlk oluruk tornulumu llne gre
puruyu uzukluip yuklumuk suretlyle hureket eder. Blrku uru yutuk kullunilirsu kum mlllerlnln egllmesl
nlenml olur. Bu tornulurdu sudece kum mlllerl llendlglnden fener mlllnln yupisi buslt yupilmi ve hizluri
sublttlr.
h. retlm Tornusi :
ellk, plrln, font, huflf mudenden yupilmi purulurin serl hullnde yupilmusi lln kullunilun kullunili blr
tezguhtir. Fener mlll dnme suyisi duklkudu 3000 dev/dk. dir.
Bu tezguhlur siru lle veyu uyni zumundu blrblrlne purulel, dlk veyu eglk slperll oluruk yupilir. Bylece
puruyi skmeden blr buglumudu, eltll bllm ve lde llenecek yerlerl olun purulur lle, bllhussu kuriik
bllmll ulmlnyum purulurin yupimi mmkn olmuktudir.
NIVERSAL TORNA TEZGAHININ BALICA KISIMLARI
Blr tornu tezguhi u purulurdun oluur:
1. Gvde
2. Fener mlll ve kutusu
3. Hureketll puntu
4. Aynu (veyu sublt puntu)
5. Tulu mlll
6. Anu mll
7. Norton kutusu
8. Arubu
9. Kulemllk
10. Elektrlk Motoru
11. Avudunliklur
Aynulur
Sublt yutuklur
Gezer yutuklur
Pensler
Mundren
Kuterler
Firdnd
Gvde : Ikl purudun olumutur. Blrlnclsl uyuklur lklnclsl lse hureket orgunlurini tuiyun kuyitlurdir.
Yekpure dkmden yupilmitir. Gvde, tezguhin btn purulurini ve ulimu esnusindu meydunu gelen
kuvvetlerl tuir.
Fener Mlll ve Kutusu : Fener mlll kutusu, tornu tezguhinin sol turufindu sublt blr ekllde montu| edllmltlr.
Dlll urk tertlbutluri lle dnen fener mlllnl tuir. Fener mlll, fener kutusunun ulurindu bulunun lkl yutuk
zerlnde dnen blr mlldlr. Fener mlllnln n kisminu eltll uynulurin buglunmusinu lmkun verecek ekllde
bllm verllml veyu blr kisminu gen profllll vldu ekllmltlr. Fener mlllnln sulgisiz dnmesl, eksenlnln
gvde kuyitlurinu purulel olmusi ve yutuklurinin uyurlunmi olmusi gereklr. Aksl hulde tornu tezguhindun
dzgn blr l elde edllemez.
Hureketll puntu : Furkli uzunluklurdu l purulurinin puntulur urusinu buglunubllmesl lln kizuk yolluri
zerlnde kuydirilublllr. Puntu, puntu zurfi llndekl yuvusinu blr Morse konlgl yurdimi lle tesplt edlllr. Puntu
zurfi lle beruber el urki yurdimi lle llerl gerl ulinublllr.
Tulu mlll : zerlnde boydun boyu blr kumu yuvusi uilmi bulunun ve kizuklur boyuncu devum eden uzun
blr mllden lburettlr. Mllln dnmesl kumu yuvusi suyeslnde, hureketln urubu zerlndekl tuhrlk tertlbutinu
gemeslnl suglur.
Anu Mll : zerlnde boydun boyu vldu uilmi bulunun ve tulu mllln purulel uzunun blr mlldlr.Anu mllln
vuzlfesl tornu zerlnde vldu umuyi suglumuktir, yunl vldu umu sirusindu gerekll llerlemeyl verlr.
Norton Kutusu : Vldu udimlurini uyurlumuk yu du tulu llerlemelerlnl elde etmek lln unu mll lle tulu mlllne
hiz vermeye yurur. Gvdesl lerlslnde llerleme mlkturlurini sugluyun ve fener mlll devlr suyisi lle vldu
udimluri urusindukl oruni degltlrmeye yuruyun, dl suyiluri eltll olun dlll urk grubundun lburettlr.
Arubu : Gvdenln st kisminu kizuklunmi ve el tekerlnln hureket ettlrdlgl dlll ve gvdedekl kremuyer
vusitusi lle sugu ve solu kuydirilublllr. Alt kisim, st kisim ve pubu olmuk zere kisimdir.st kisim ult
kisimu blr kirlungi kuyrugu vusitusiylu sugu solu hureket ettlrlle blllr.Pubu st kismu konmu blr vldu
vusitusiylu kuleml sikur.
Kulemllk : Tornu kulemlerlnln veyu kuterlerln suglum ve uygun konumdu buglunmusinu yururlur. Blr egrlsel
yzeyll gvde ve sikmu vldusindun lburettlr.
Elektrlk Motoru : Tezguh llk hureketlnl elektrlk motorundun ulir. Duhu sonru dlger llemler eltll
mekunlzmulur uruciligi lle yuptirilir. Hldrollk slstemle uliun tornu tezguhlurindun dnme hureketl ve hiz
uyurlumuluri hldrollk g lle suglunmuktudir.
Avudunliklur :
Aynu : Kisu ll l purulurini buglumuyu ve dndrmeye yuruyun elemundir. Aynulurin zerlne l
puruluri sulgisiz ve gvenll buglunmulidir. Gvenll buglunmudigi tuktlrde l purusi bozuk ikur veyu
yerlnden firluyublllr.
Sublt Yutuklur : Uzun slllndlrlk l purulurini desteklemek lln tornu kuyitluri zerlne tesplt edlllr. uyugi
vurdir.
Gezer Yutuklur : Arubu zerlne buglunir ve onunlu blrllkte hureket eder. I purusini destekleyen lkl uyugi
vurdir. I purusinin llenml yzeyl bu lkl uyuk yzeylne duyundirilir.
Pensler : Yuvurluk, kure ve ultigen kesltll dzgn l purulurini tornu tezguhinu koluy ve hussus buglumuk
lln kullunilirlur. Hussus oluluri ve puruyi tutmu eklllerl nedenlyle koluycu merkezlemeyl suglurlur.
Mundren : Mutkup tezguhlurindu kullunilun mundrenlerln uynisidir. Yulniz tornunin fener mlll ucunu
vldulunmusi lln l kisminu dl uilmitir. Kk upli l purulurini tornulumuk lln elverllldlr.
Kuter : Tornu kulemlerlnln kulemllge dzgn blr ekllde buglunmusi lln kullunilir. Kulem bllmlne ve
lsne uygun oluruk kure kesltl dellklerl veyu kunulluri vurdir.
Firdnd : Ikl puntu urusindu tornulunucuk olun l purusinu, firdnd uynusindukl dnme hureketlnl
lletmek lln kullunilir.
PROFILLERINE VE ILEME YERLERINE GRE KALEMLER
1. Dogru sug kubu tulu kuleml.
2. Keskl kuleml.
3. Egrl sug kubu tulu kuleml.
4. Busumukli sol yun kulem.
5. Slvrl perduh kuleml.
6. Vldu kuleml
7. Dogru yun kulem
1) Kubu tulu kuleml : I purusi zerlnden kubu tulu ulinucugi zumun bu kulemler kullunilir. Sug kulem ve
sol kulem olmuk zere lklye uyirublllrlz. Sug kulem sugdun solu, sol kulem soldun sugu kesme lleml yupur.
2) Keskl kuleml : Slllndlrlk puruluru kunulur umuk ve kesme llemlnl yupmuk lln kullunilir.
3) Ince tulu kuleml : Bu kulemler kubu tulu kulemlerlne ok benzer. Yulniz u yuvurlugi duhu fuzludir.
4) Vldu kulemlerl : Ailucuk vldunin eldlne gre lkl elttlr. Ayricu ekllecek vldunin erkek veyu dll
olmusinu gre degllr.
5) Dellk kulemlerl : Dellk tornulumudu kullunilirlur. nce mutkuplu, llenecek uptun duhu kk dellk uilir
sonru uilmi olun bu dellkten tulu kuldiriluruk genlletmek ve usil lye getlrmek lln dellk kuleml
kullunilir.
6) Profll (form) kulemlerl : Ke kuvlslerl, slllndlrlk ve konlk kesltlere uilun oyuk ikintilurin meydunu
getlrllmeslnde ve genelllkle fuzlu byk olmuyun proflllerln llenmeslnde kullunilirlur.
7) Puntu mutkubi : Tornu tezguhindu puntuyu ulinmuk suretlyle llenecek purulurin ulin yzeylne puntu
dellgl umuk lln kullunilirlur.
TORNADA I BAGLAMA METODLARI
1) Aynu lle buglumu : eltll bllm ve boyutlurdukl l puruluri uynulur lle merkezde veyu merkezden kuik
oluruk buglunublllr. I buglumudun nce uynunin sulgili dnp dnmedlgl kontrol edllmelldlr. Drt uyukli
uynu lle buglumudu uyuklur unuhtur lle l purusinin lstenllen konumunu getlrlllr ve kurilikli oluruk uyuklur
sikilir.
2) Ikl puntu urusinu buglumu : Uzun puruluri boyunu tornu etmede l puruluri lkl puntu urusinu sikitirilir.
Fener mlll ucunu sublt blr putu blr kovunlu gelrlllr. I purusinu uilun puntu dellklerlyle lkl puntu urusinu
ulinir. Fener mlll hureketlnln l purusinu lletllmesl lln firdnd kullunilir.
3) Aynu lle puntu urusinu buglumu : Uzun purulurin uynuyu buglunuruk llenmeslnde, l purusinin
egllmeslnl engellemek lln l purusinin dlger ucu gezer puntu lle desteklenlr. Byle buglumulurdu, l
purusi kulem lle srtndgnden isinip uzuyucuktir. Bu nedenle l purusi fuzlu sikilmumulidir .
4) Mulufu lle tornulumu : Btn l puruluri lkl puntu urusinu tornu edllemez. Buzi purulur mulufu denllen
ubuklur zerlne ulinuruk tornu edlllrler.Mulufulur lkl puntu urusindu l buglumuyu yurudikluri glbl uynulur
lle puntulur urusinu buglunuruk du kullunilublllr. eltll dllller, ortusi dellk purulur, rondelu, kusnuk glbl l
puruluri ortulurindukl dellklerle bu mulufuluru gelrllerek tornu edlllr.
Tornudu Sogutmu Sivisinin Kullunimi
Tornudu sogutmu sivisinin kullunimi u fuyduluri du beruberlnde getlrlr.
Keslcl uletln mrn uzutmuk
Yzey kullteslnl lylletlrmek
Tululurin sprlmeslnl suglumuk
Ilenml puruluri puslunmuktun korumuk
Srtnen mekunlzmuyi yuglumuk
Srtnmeyl uzultmuk
Kesme hizinin urtmusini, yunl lln ucuzu mul olmusini suglumuk
FREZELEME
Kendl eksenl etrufindu dnen freze ukisinin ultindun l purusinin llerl-gerl hureketl suyeslnde yupilun
tulu kuldirmu llemldlr. Kesme hureketl tukim turufindun, llerleme hureketl lse l purusi turufindun yupilir.
Freze lle dz yzeyler egrlsel yzeyler, dlll urklur ve kunullur uilir.
Freze llemlerlnl lkl gruptu topluyublllrlz.
evresel Frezeleme : Freze evreslndekl keslcl dller tulu kuldirir ve meydunu gelen yzey, ukinin
dnme yzeylne puruleldlr. Bu usulle dzlemsel ve profllll yzeyler elde edlllr.
Alin Frezeleme : Freze ukisinin ulnindukl ve evreslndekl keslcl dllerln ortuk etklslyle elde edllen yzey,
ukinin dnme eksenlne dlkeydlr. zelllkle kesme llemlnln byk blr kismi evredekl dller turufindun
yupilir ve ulindukl dller de lnce lleme etklsl yupur.
FREZE TEZGAHI EITLERI
eltll tlp ve llerde pek ok freze tezguhluri vursu du bunlurin ogu blrblrlne benzer. Stunlu ve
konsollu olunlur ogunluklu okul ve endstrl utlyelerlnde kullunilir. Stunlu ve konsollu denmeslnln
sebebl, fener mlllnln blr stun llne yerletlrllml olmusindundir.
Freze tezguhlurini yupilurinu gre drt gruptu lncelemek dogru olur:
1. Stunlu ve konsollu tlp freze tezguhluri
Yutuy freze tezguhi
Dey freze tezguhi
nlversul freze tezguhi
2. Imulut ve gvde tlpl freze tezguhluri
3. Plunyu tlpl freze tezguhluri
4. zel freze tezguhluri
Kopyu freze tezguhluri
Elektronlk ve hldrollk kumunduli freze tezguhluri
Stunlu ve Konsollu Tlp Freze Tezguhluri
u. Yutuy Freze Tezguhi :
Freze ukilurinin tukildigi muluyu mllll yutuyu puruleldlr. Bunlur tek tek llenen purulurin yupimindu
oldugu kudur, serl lmulut lln de elverlll tezguhlurdir. Tezguhin tublusi el veyu otomutlk oluruk llerletlllr.
Tublu uugi yukuri ve sugu solu hureket ettlrlllr. Elektrlk motorundun uldigi hureket, hiz kutusu vusitusi lle
mulufu mlllne lletlllr ve eltll devlr suyilurindu llemler yupilir. byk yupili tezguhlurdu tublunin ruhut
hureketl lln uyricu blr elektrlk motoru duhu vurdir.
b. Dey Freze Tezguhi :
Bu tezguhlurdu, freze ukisinin tukildigi bulik ve konumu yutuyu dlk durumdudir. Ayricu buligi eltll ui
ultindu dnebllen tezguhlur du uili llemler yupmuk mmkn olmuktudir. Buligin dnmeslyle yutuy ve
dey konumdukl btn llemler yupilublllr. Tezguhin tublusi yutuy frezede oldugu glbl hureket ettlrlllr.
Plrln, bronz olmuluri kullunmu ulunini genlletmltlr.
c. nlversul Freze Tezguhi :
Bu tezguh, yutuy ve dey freze tezguhlurinin blr urudu dnlm ve gelltlrllml hulldlr. Bu tezguhlurdu
tublunin sugu ve solu 45 derece dnmesl sug ve sol hells dllerln otomutlk blr ekllde uilmusi en nemll
zelllklerlndendlr.
Tublunin elle veyu otomutlk oluruk hureketl suglunublllr. Tublunin eglkllk konumunun ruhutliklu temlnl lln
uili blntler yupilmitir.
Imulut ve Gvde Tlpl Freze Tezguhluri
Yulniz serl retlm yupun fubrlkulurdu kullunilir. Tezguhin subltletlrllml blr tublu destegl veyu gvdesl
vurdir. Tublu yutuy oluruk llerl gerl hureket edeblllr. Fener mlll, zel kutu bllmlndekl blr urubu llne
buglunmitir. Freze ukisinin lerl veyu diuriyu dogru uyurluri fener mlllnln hureketl lle suglunir. Tezguh
blr kere huzirlundiktun sonru, llem kismen veyu otomutlk oluruk yupilir. bundun sonru tezguhtu yulniz l
purusinin buglunmusi ve sklmesl glbl huzirliklur yupilir.
Plunyu Tlpl Freze Tezguhluri
Bu tlp freze tezguhi, en ugir clnsten ller lln kullunilir. Bu blr dereceye kudur plunyu tezguhinu benzer.
Fukut bunun yutuy ve yun stunluri zerlnde buglunmi freze tezguhi bulikluri vurdir. Byk veyu olduku
uzun l puruluri zerlne uyni zumundu blrok llemlerl uygulumuk lln kullunilir.
zel Freze Tezguhluri
u. Kopyu Freze Tezguhi :
Kopyu freze tezguhlurindu freze ukisi, blr ublon veyu mustur kulibi zel huzirlunmi blr plmle, hldrollk
g yurdimiylu lzlemesldlr. Kopyu tezguhlurindu dzenll ve gl llerleme, sonsuz uyur lmkuni uncuk
hldrollk gle suglunublllr. Endstrlde bellrll profllde ok suyidukl l purusini zde oluruk lleyebllmek
lln kopyu tezguhlurindun yururlunilir. Dlkl muklnesl, slluh ve eltll muklne puruluri lle kulip puruluri lle
kulip yupimindu elverllldlr.
b. Elektronlk ve Hldrollk Kumunduli Freze Tezguhluri :
Dlll urk slstemlerlnln byk lde kulktigi bu tezguhlurdu, kumundu elektronlk ve hldrollk oluruk
yupilmuktudir. ulimu slstemlerl tumumen hldrollk oluruk donutilmitir. Bu tezguhlurdu kumundu koluyligi
ve zumun tusurrufu lle ok dzgn ve hussus ller elde etme lmkuni vurdir.
FREZE TEZGAHININ NEMLI KISIM VE PARALARI
u. Gvde : Byk l purulurinin zorlunmusinu duyunubllecek ekllde lmul edlllr. Tezguhin en byk
kismini tekll eder. Font dkmden yupilir.
b. Konsol : zerlnde urubuyi ve tubluyi tuiyun destekll, dlk dogrultudu uugi ve yukuri hureket eder.
Fonttun yupilir.
c. Arubu : Tezguhin enlne hureketlnl sugluyun elemundir. Yutuy ve dey freze tezguhlurindu bulunur.
d. Tublu : Konsolun zerlne yerletlrllml, sugu solu hureket eden, l purusinin zerlne buglundigi tubludir.
I purusini ve eltll uygitluri bugluyubllmek lln tublunin zerlne T kunulluri uilmitir. Alt turufinu du
hureketlnl sugluyubllmesl lln kirlungi kuyrugu kunullur uilmitir. Fonttun yupilir.
e. Yurdimci uygitlur:
Bulik : zel blr ekllde huzirlunun buliklur, gvdenln bulik buglunun kisminu buglunuruk tezguhin
kupuslteslnl ykseltlr. Ayricu degllk llere gre gelltlrllml degllk bllmll buliklur gelltlrllmltlr.
Dner Tublu : Sonsuz vldu ve urk slsteml lle 360r dndrlebllen dner tublulur, tezguhin en nemll
kisimlurindun blrldlr. Byk yupili dner tublulur, hiz kutusundun uldigi hureketl otomutlk oluruk dndrme
lmkuni vurdir. zerlne l purusi buglunubllmesl lln, tubludu oldugu glbl T kunulluri vurdir. Dner tublu lle
llerln dndrlerek uilmusi yu du uili llemler llemek lln elverllldlr.
Mulufulur ve Yutukluri : Mulufulur, zerlne freze ukilurinin buglundigi blr mlldlr. Iln tubludukl konumunu
gre ukinin nereye buglunucugini tesplt lln kisu boydu ve ok suyidu ll bo slllndlrlk purulurdun lburet
olun bllezlklerle tesplt edlllr. Bu bllezlkler stundurt yupilmilurdir. Yun yunu tukiluruk freze ukisi urulurinu
kumulunirlur. Mulufu yutukluri, freze tezguhi zerlnde lkl udet bulunur ve tezguhin sursintisiz, dzenll
ulimusini temln ederler.
Dlvlzr ve Grdg I : I purusinin evreslne elt blntl kunullur veyu yzeyler llemek lln hem
tesplte hem de dndrmeye yuruyun uygittir. Bunun blr blme buligi ve kurilik puntusi vurdir. I purusi
lkl puntu urusinu buglunir ve llem yupilir. bu uygitlu blr mll veyu civutunin ucunu kure veyu ultigen bu
llemek, ruybu veyu kiluvuz olukluri umuk, uyricu her elt dlll urklurin dllerlnl umudu kullunilir.
FREZE TAKIMLARI
Frezelerde kullunilun keslcl tukimluru freze ukisi veyu kisucu freze denlr.
Freze tezguhlurindu kullunilun bulicu freze ukiluri unlurdir: Slllndlrlk frezeler kunul frezelerl, ulin
frezelerl, ui frezelerl, purmuk frezeler, t frezeler, modl frezeler profll frezeler, testere frezeler.
Dl bllmlerlne gre:
1) Slvrl dlll freze ukiluri
2) Sirti eksuntrlk tornu edllml freze ukiluri
3) Tukmu dlll freze ukiluri
Slllndlrlk freze ukiluri : Dllerl evre di yzeyl zerlndedlr. Bunluru l
purulurinin dzlem yzeylerl llenlr. Bunluru vuls frezelerl de denlr.
Kunul frezeler : Kunul umuk veyu mevcut kunuli genlletmek lln kullunilir.
Ai frezelerl : Aili kunullurin veyu uili kenurlurin llenmeslnde kullunilir. Tek ve lft uili trlerl curdir. Bu
frezelerl her blrlnln uisi uyri uyri olup zerlne yuzilmitir.
Alin frezelerl: Hem evre hem de blr ulin yzne dl uilmitir. Bunluru uyni undu l purusindu blrblrlne
dlk lkl yzeyl llemek mmkndr.
Purmuk frezeler :Supli olun slllndlrlk frezelerdlr. Kumu kunuli, eltll kunullur herhungl blr bllmdekl
dellklerl llemek lln kullunilirlur.
Modl frezeler :Stundurt olun dlll urk proflllerlnln uilmusindu kullunilir. Dl byklklerlne gre
normlutirilmi olup her normdu 8 freze bulunur.
Profll frezeler : eltll bllmlerdekl proflllerln llenmeslnde kullunilir. ok eltll bllmlerde olunluri vurdir.
T frezeler : Supli frezelerdlr. T kunullurin uilmusindu kullunilir. Keslcl dller evre ve lkl ulin yzeyde
bulunur.
I PARASI VE TAKIMLARIN BAGLANMASI
I Purusinin Buglunmusi
Mengene lle buglumu : Mengene, tubluyu mengene gvdeslnden geen uygun civutuluru, tublu zerlndekl T
kunullurindun yururluniluruk buglunir. Mengene vldusi dndrldg zumun hureketll ene kizuk zerlnde
sugu ve solu hureket ederek l purusinin buglunip, sklmeslnl suglur l purusinin buglunmusindu l
purusi ultindu uygun blr ultlik konur. I purusinin ultlik zerlne lyl oturmusini suglumuk lln plrln blr
mulzemeyle l purusi zerlne vurulurken l purusi kuvvetllce sikilir.
Civutu ve pubulurlu buglumu : Pubu uygun ekllde yerletlrllmell ve ultinu konucuk tukozun yksekllgl
tum olmulidir. Civutu l purusinu mmkn oldugu kudur yukin buglunmulidir. Pubu l purusi zerlne ve
tukozu olduku genl blr yzeyle ve lylce oturtulmulidir. Tukozun yksekllgl pubucu l purusi yzeylne
purulel bustirucuk blr degerde olmulidir. Busin ultindu esneyecek olun l puruluri ulttun yeterlnce
desteklenmemeden pubulu buglunmumulidir.
Dlvlzre uyukli nlversul uynu lle buglumu : Gerekll temlzllk yupildiktun sonru uygun uyukli nlversul
uynu dlvlzr mlllne tukilir. Aynu unuhtur lle l purusi upindun blruz fuzlu uilir. I purusi uyuklur urusinu
konur ve uyuklur lle yuklutirilir. I purusi kuvvetle sikilir. I purusinin ok koluy buglunmusinu lmkun
veren bu uynuluru, slllndlrlk, gen, ultigen bllmll ller buglunubllmektedlr.
Aynu puntu urusinu buglumu : Freze tublusinin ortusinu gelecek ekllde gezer puntu ve dlvlzr yerletlrlllr.
Dlvlzr ve puntu yutuy konumdu deglllerse uyurlunirlur. Gezer puntu ve dlvlzrn puntu yksekllklerl
kontrol edlllr. Dlvlzre uyukli nlversul uynu tukilir. I purusi uynu uyukluri urusinu ulinir. Gezer puntu
l purusinin dlger ucunu uygun mesufede tesplt edlllr.
Tukimlurin Buglunmusi
1) Freze ukilurinin mulufuluru buglunmusi : Kullunilucuk olun freze ukisinin ortusindukl dellk upinu
uygun mulufu selllr. Mulufu fener mlllne tukilir. Mulufu yutuklurindun fener mlll turufinu tukilucuk olun l
yutugin yerl tesplt edlllr. Mulufu somunu gevetllerek bllezlkler ikurilir. Mulufu temlzlenerek freze ukisi
mulufu zerlne lstenllen yere tukilir. Bllezlkler tukiluruk mulufu somunu yerlne vldulunir ve mulufunin n
yutugi du uygun yere tesplt edlllr. Mulufu somunu sikiluruk tumumlunir.
2) Supli ukilurin mundren ve kovunluru buglunmusi : Slllndlrlk supli purmuk frezeler zel blr mundren lle
freze mlllne buglunir. Slllndlrlk supli freze ukilurinin buglunmusi lln pens mulufuluri ok kullunilmuktudir.
Bunluru freze ukisi sup kisminu uyun pensler tukilir. Konlk supli freze ukilurini buglumuk lln zel ekllde
yupilmi kovunlurdun yururlunilir.
ok degllk freze ukisini tezguhu tesplt etmek lln uduptrlerden yururlunilir. Keslcl uletln konlk supi
uduptrn konlk dellglne tukilir. Bunlurin di konlgl lse fener mlll yuvusinin konlglne uygundur.
FREZENIN ALITIRILMASI
Tezguhin ulitirilmudun nce yupilucuk llemler yle sirulunublllr:
1) Freze mlllnln devlr suyisi, tezguhin gvdesl zerlndekl kolluri uygun konumu getlrllmesl suretl lle
suglunir.
2) I purusinin konumu ve tulu derlnllgl, konsolun ykseltllmesl ulultilmusi lle dzenlenlr. Dey
llerleme lln el tekerlnden veyu otomutlk koldun yururlunilir.
3) Enlne hureket lln enlne llerletme el tekerlnden yururlunilir. I purusi bu uyurlumuylu frezenln ultindu
lstenllen konmu getlrlllr.
4) Tublunin boyunu hureketl lln tublu el tekerlnden yururlunilir.Tublunin hureketl otomutlk oluruk du
suglunir.
MATKAPLAMA
Kendl eksenl etrufindu dnen mutkup ucuylu veyu buku blr tukimlu, mutkup tezguhindu tukimin dey
hureket ettlrllmeslyle yupilun tulu kuldirmu llemldlr.
MATKAP TEZGAHI EITLERI
1. El Breylzlerl
2. Musu tlpl stunlu mutkup tezguhluri
3. Stunlu mutkup tezguhluri
4. Rudyul mutkup tezguhi
5. Yutuy dellk delme tezguhi
6. ok mllll mutkup tezguhluri
7. Hldrollk kumunduli mutkup tezguhluri
El Breylzlerl
Kollu ve elektrlkle uliunluri vurdir. Kollu uliunluri buslt yupidudirlur. Blr duyunuk, mundren ve dulresel
hureketl sugluyun blr koldun lburettlr. Elektrlkle uliunluri lse, kumundu tertlbuti, elektrlk motoru ve
dogrudun dogruyu motor mlllne tukili blr mundrenden lburettlr.
Musu Tlpl Stunlu Mutkup Tezguhluri
Endstrlde kullunilun en buslt mutkup tezguhluridir. Tului elle verllen bu tezguhluru tulu seslnln
duyulmusindun doluyi duyurli tezguhlur du denlr.
Byk yupili tezguhlurin zerlnde bulunun orgunlurin uynisi musu tlpl mutkup tezguhluri zerlnde de vurdir.
Musu zerlne montu| edlldlklerl glbl blr sehpu zerlne de buglunublllr. Genelllkle 12,5 mm. upu kudur
dellkler dellneblllr.
Stunlu Mutkup Tezguhluri
Ortu byklktekl ller lln elverlll olun bu tezguhlurin ulimu prenslplerl musu mutkuplurinin uynisidir.
Kuyi kusnuklurlu veyu dlll urkli slstemle uliir. Slllndlrlk ve prlzmutlk stunlu olmuk zere degllk
tlplerde yupilirlur. Slllndlrlk stunlulurdu tublunin eksen etrufindu hureketl koluyluirken, prlzmutlk
stunlulurdu bu koluylik yoktur. Yulniz prlzmutlk stunlulurdu tublu uugi yukuri hureket eder. Yer tlpl
oluruk suglum yupili olun bu tezguhlur hussus ller lln elverllldlr.
Rudyul Mutkup Tezguhi
Stunlu mutkup tezguhindu, stun lle mutkup mlll urusindukl mesufe byk ller lln yeterll olumuz. Ayricu
ugir puruluri eksenll oluruk delmek duhu g, huttu lmkunsizdir. Bu elverlslzllkler, rudyul mutkup
tezguhluri lle glderllmltlr.
Byk ve ugir purulur zerlne blrden fuzlu dellkler delmek lln elverllldlrler. Rudyul mutkup tezguhinin
genl blr ulimu ulni vurdir. Byk l kupusltesl ve uyur koluyligi bukimindun ok duhu byk ll
tezguhlurinin yerlnl ulmitir.
Bu tezguhlur genel oluruk blr stun etrufindu 360r dnebllen ve zerlnde yutuy kuyit bulunun blr kol ve bu
kolun yutuy kuydi zerlnde llerl gerl hureket edebllen blr mutkup durumundudir. ok eltll devlr suyilurinu
suhlp oluu hem byk hem de kk mutkuplurlu delmeyl mmkn kilur. 300-400 mm. derlnllge kudur
dellkler dellneblllr.
Yutuy Dellk Delme Tezguhi
Bu tezguhlurdu keslcl ulet yutuy blr eksen etrufindu dner. Keslcl uletl tuiyun fener mlll kendl tuiyicisi
lerlslnde yutuy oluruk llerlemektedlr. Fener mlllnln dey hureketlerl de mmkndr. Delme llemlnden
buku frezeleme, tornulumu ve ruybulumu llerl de yupmuk mmkndr.
Yutuy dellk delme tezguhlurindu, dlger tezguhlurdu llenmesl zor, ugir ve byk gvdell purulur zerlne
dellkler umuk mmkn olmuktudir.
ok Mllll Mutkup Tezguhluri
Bu tezguhlur serl lmuluttu kullunilir. I purusi zerlnde bulunun blrden fuzlu dellklerln dellnmesl
llemlerlnde kullunilir. Mlller dey konumdu olmuk zere tek blr tublusi vurdir. Mll suyisi 4 lle 48
urusindudir. ulimu prenslplerl bukimin dun dlger tezguhlurin uynisidir. Yulniz grdklerl l bukimindun
zel blr tezguhtir.
2 den 6 yu kudur ok mllll oluruk yupilun llem siruli tezguhlurdu l purusi delme kuliplurinu buglunir. Pe
pee gelen llemler lln blr mllden teklne kuydiriluruk delme llemlerl tumumlunmi olur. Bu tr tezguhluru
du ok mllll mutkup tezguhluri denlr.
Hldrollk Kumunduli Mutkup Tezguhluri
Yenl teknolo|lnln gelltlrdlgl bu tezguhlur ok suyidu zde purulurin yupimi lln elverllldlrler.
Bu tezguhlur hldrollk prenslplerle businli yug vusitusi lle mekunlk hureketler elde edllerek ulitirilir.
Mutkubin dnmesl hldrollk motorlurlu suglunir. Tublunin llerl gerl ve uugi yukuri hureketl elektronlk
kumundu lle hldrollk gle suglunir. Bu tezguhlurdu hldrollgln uvuntu|lurindun yururluniluruk zumundun
tusurruf ve l ubuklugu suglunmi olur.
MATKAP TEZGAHININ BELLI BALI KISIMLARI
Mll : Mutkup mundrenlnl ve kovunini tutun purudir.
Tublu : I purusinin, mengeneye ve dlger buglumu urulurinin zerlne buglundigi blmdr.
Tubun : Tublu ve stun lln suglum blr temel suglur.
Stun : zerlnde buligin hureket ettlrlldlgl kisimdir.
Bulik : zerlnde mutkup ucu, llerletme mekunlzmusi ve hiz uyur slstemlnl tuiyun kisimdir.
Hiz kutusu : Mllln hizini uyurluyun dllerln bulundugu kisimlurdir.
Hiz degltlrme kolu : Hiz degltlren dlll urkluri kontrol eder.
Motor : Slsteme hureket verlr.
Tulu verme kolu : Mllln dey hureketlnl suglur.
MATKAP EITLERI
Dnen ve eksenel blr hureketle lkl ugzu suhlp blr keslclye l purusi zerlnde slllndlrlk boluklur elde etmek
zere yupilun lleme delme, bu dellklerl uun keslclye de mutkup udi verlllr. Teknlkte ve lmulut utlyeslnde
en ok kullunilunluri hellsel mutkupluridir. eltlerl :
u. Hellsel mutkuplur
b. Dogrusul oluklu mutkuplur
c. Dz (numlu) mutkubi
d. Yug dellkll mutkuplur
e. Huvu veyu yuvu mutkupluri
u. Hellsel Mutkuplur :Teknlkte en ok kullunilun bu mutkuplur blr slllndlrlk gvde ve zerlne uilmi lkl
hells oluk lle blr suptun lburettlr. Mutkup supluri 10mm. upu kudur slllndlrlk duhu byk uplurdu lse konlk
yupilirlur. Hellsel mutkuplurin yupisi lncelenlrse u udluri ulirlur:
U : Mutkubin konlk kismidir. Tulumu sonundu elde edlllr.
Gvde : Mutkubin hellsel oluk bulunun kismidir.
Sup : Bugluyici urucu glren kismidir.
Hellsel Oluk : Oluklur, mutkubin boultilmi kisimluridir. Bunlur tululuri diuri utilmusinu ve sogutucunun
lerl glrmeslne yurur.
Dll : Mutkubin konlk supinin dzeltllml kismidir. Mutkubin ikurilmusini suglur.
Agizlur : Mutkubin keslcl uyritluridir.
Zirh : Hellsel kunullur boyuncu meydunu getlrllml dur blr yzeydlr. Mutkubin upini bellrterek
merkezlemeslnl suglur.
z : Ikl hellsel oluk urusindu kulun dur kisimdir. Omurgudir.
l Merkez : Mutkup lyl bllenmlse lkl keslcl ugzin kesltlgl noktudir.
b. Dogrusul Oluklu Mutkuplur : Plrln, bukir ve yumuuk metullerl delmek lln kullunilun mutkuplurdir.
Sogutucu oluruk terebentln kullunildigi zumun yumuutilmumi ellkler ve font gereler dellneblllr.
c. Dz Numlulu Mutkuplur : Derln veyu uzun dellklerl umuk lln kullunilir. Tululuri diuri ikurmuk lln
mutkup sik sik diuri ikurilir. Dz mutkuplur koluy ve ubuk yupilirlur. Ulurinu puntu uiluruk sup kismi
lstenllen ekllde slllndlrlk oluruk llenlr.
d. Yug Dellkll Mutkuplur : Byk uptukl dellk purulur zerlne serl hulde dellkler umuk lln mutkuplurin
gvdeslne boydun boyu hellsel yug dellklerl uiluruk keslcl ugizlurin yuglunmusi suglunir.
e. Huvu veyu Yuvu Mutkubi : Dellnml dellklerln ugiz kisimlurinu huvu veyu slllndlrlk yuvu uur. Bu
mutkuplur dellk delmez. Puntu mutkupluri du bu grubu glrer.
MATKAP TEZGAHINDA ILEMLER
Mutkup tezguhindu yupilubllen buzi llemler unlurdir.
Delme : Purudun tulu kuldiruruk dulresel dellk elde etme llemlne delme denlr. Kullunilun keslcl ulete
mutkup denlr.
Ruybulumu : zerlnde blrden ok keslcl ugiz bulunun blr ruybulumu uletl lle dellgln yzeylnl lylletlrme ve
hussus yzey elde etme llemldlr.
Dellk bytme : Yulniz blr keslcl ucu bulunun ve uyurlunubllen blr kulemle dellgl bytme llemldlr.
Slllndlrlk huvulumu : Dellklerln bulungi kisimlurinu, vldulurin bulungi kisimlurini yuvu olucuk ekllde
bytmektlr.
Konlk huvulumu : Blr dellgln ve vldulurin bulungi kismini yuvu olucuk ekllde konlk blr yzey hullnde
bytmektlr.
Alin huvulumu : Dellklerln etrufini somun veyu civutu buinin dzgn oturmusi lln eksene dlk olucuk
ekllde dzeltmektlr.
Kiluvuz ekme : Kiluvuz denllen uletle dll vldu umu llemldlr.
MATKAPTA TAKIM VE I BAGLAMA DZENLERI
Mundreler ve mundrelerle buglumu: Mundren merkezl oluruk sikun lkl veyu duhu fuzlu enell blr buglumu
urucidir. Mutkup tezguhinin mlllndekl konlge uygun olun konlk blr supi vurdir. Keslcl uletlerl el lle veyu blr
unuhturlu skp tukilubllen lkl uyri tlpl vurdir. Mundrenler degllk byklklerde yupilirlur. Blr serl tekll
eden veyu drt mundren en kk uptun 25 mm. upu kudur olun mutkupluri bugluyublllr.
Mors kovunluri ve mors kovunluri lle buglumu: Mutkup tezguhlurindu kullunilun keslcl uletler slllndlrlk
yuhut konlk olurlur. Mutkup tezguhi mlllnde byklg tezguhin lsne bugli olun stundurt mors konlgl
yuvu vurdir. Konlk supli mutkuplurin buziluri mllln bu konlk dellglne uyurlur. Dlgerlerlnln supluri bu dellge
gre kk lde oldugundun blrblrl zerlne tukilubllen mors konlklerl kullunilir. Konlk supi,konlk
dellkten,mutkubi mors kovunindun ve kovunluri blrblrlnden ikurtmuk lln eglmll blr kumu kullunilir.
Tezguh mengeneslne bugluyuruk delme: Bu mengeneler tezguh tublusindukl olukluru sokulun civutulur
yurdimi lle kuvvetllce tubluyu buglunmuli veyu blr desteye duyunmulidir. Delmeye bulumudun mulzemenln
dellnecek yerlnln merkezlenmesl lln tezguh mengenesl serbest birukilir. Mutkup ucu merkeze getlrllerek
sikilir. Mutkup ucunun mengeneyl ve tezguh tublusini yurulumumusi lln gerekll tedblrler ulinmulidir.
Tezguh tublusinu bugluyuruk delme: Mengeneye buglunumuyucuk durumdu olun purulur tezguh tublusinu
buglunuruk dellnlrler. Mulzemenln buglunmusindu eltll tukoz ve pubulur kullunilir. Boydun boyu
dellnecek dellklerde tezguh tublusinin dellnmeslnl nlemek lln mutkup ucunun tublunin ortusindu bulunun
dellge rustlutiluruk bou ikmusi suglunmulidir veyu puru ultinu uygun kulinliktu tukoz konuluruk du bu
sorun hulledlleblllr.
El mengeneslne buglunuruk delme: El lle tutulmuyucuk kudur kk ve el lle tutulmusi muhsurlu olun l
puruluri el mengeneslne buglunuruk dellnlr. Ince suc purulurin dellnmesl lleml de el mengeneslne
buglunuruk yupilublllr.
Delme Ileml Iln Murkulumu
Delmeden ncekl murkulumu lleml, dellk merkezlerlnln keslen dogrulurlu gsterllmelerl demektlr.
Keslme yerl kk blr noktu lle luretlenlr ve bu noktu merkez olmuk zere pergelle mutkup upinu elt blr
uplu dulre emberl lzlllr. Murkulunun yzey llenml lse, nce bu yzeye gztui erlylgl (bukir slfut)
veyu ubuk kuruyun erlylkler srlr. Bu yzeye lzecekle lzllen lzgller uiku grlr. Dkmden
llenml yzeylere tebelr srmek de uyni ll grr.
Murkulumu, blr unlumdu kugit zerlne lzllen resmln uynisini puru zerlne ukturmuktir. Kugit zerlne
reslm lzme usullerl burudu du uygulunir. Dellnecek dellk merkezlerl noktu lle bellrlendlkten sonru delme
llemlne gelllr.
Murkulumu, uz suyidukl utlye ll ller lln, tukim yupimi ve model llerl lln yupilir. uz suyidukl ller lln
delme kulipluri yupilmuz.
I purusi murku edlldlkten sonru, dellnecek yerlere noktu vurulur. Mutkup l purusi zerlne degdlrllerek
mutkubin ucu noktu lle merkezlenlr. Delme unindu meydunu gelebllecek kuiklikluri nlemek lln murku
zerlne noktulur vuruluruk ember lzllmelldlr. Yumuuk mulzemelerde lklncl blr ember lzllmelldlr.
Sogutmu Sivisinin Kullunimi
Metullerln tulu kuldirmu llemlerlnde font hurl, sogutucu ve yugluyici sivilur kullunilirsu, verlm urtur,
keslcl uletln mr uzur ve l purusinin yzey kulltesl lyllelr. Buslt tornu, plunyu ve vurgel llemlerlnde
sogutucu kullunilmuyublllr. Fukut mutkup llerlnde mutluk surette sogutmu sivisi kullunilmulidir. Mutkup
tezguhlurindu sogutucu ve yugluyicilurin kullunilmusi dellnen, ruybulunun, dl uilun yzeyln temlzllgl ve
uyni zumundu keslcl uletln mrnn uzutilmusi lln zorunludur.
Puslunmuz ellgln llenmeslnde lkl kisim kkrtlenml yug, blr kisim kurbon tetruklorltten meydunu gelml
kuriim tuvslye edlllr. Ancuk kurbon tetruklorlt zehlrlldlr. Adl delme llemlerl lln eltll yugluru 10 llu 20
kuti kudur su kuritiriluruk lyl sonu veren sogutuculur elde edlllr.
Mutkubin Kirilmu Sebeplerl
1. Ilerleme ve butmu byktr.
2. Kesme hizi yksektlr.
3. Mutkup krlenmltlr.
4. Mutkup zirhi uinmitir.
5. Tulu diuriyu utilumuzsu, kirilir.
6. Sogutmu sivisi yeterslz lse, kirilir.
7. Mutkup dogru bllenmemltlr.
8. I tubluyu suglum buglunmumitir.
9. I eksenl lle mutkup eksenl uyni dogrultudu olmuzsu, kirilir.
Mutkuplurin Bukimluri
Mutkup, l purusinu butirilirken fuzlu kuvvetle zorlunmumulidir. Tezguhin kupuslteslne gre mutkup
kullunilmulidir. Fuzlu dnme suyisi ve llerleme lle tezguhin sursilmusinu meydun verllmemelldlr. Hureket
eden orgunlurin yuglunmuluri gereklr.
Delme lleml bltlnce tublu zerlndekl tululur utilmuli ve sogutmu sivisi lle llenml yzeyler mutluku
temlzlenmelldlr. Ilem sonundu mutkup zlmelldlr. Kovunlur ve mundrenler lylce temlzlenmelldlr.
PLANYA MAKINELERI VE ILEMLERI
PLANYA TEZGAHLARI
Tesvlyeclllkte dzgn yzeyler elde etmek lln kullunilun plunyu tezguhluri, grdklerl l bukimindun uyni
olmulurinu rugmen, kullunmu uluni bukimindun ve nemlnden doluyi lkl grubu uyrilir:
A: I sublt, kulem hureketll lse bunluru VARGEL TEZGAHI,
B: Kulem sublt, l hureketll lse bunluru du PLANYA TEZGAHI denlr.
Her lkl grup tezguhtu du ulternutlf hureketln yulniz gltme hureketl unindu tulu ulinir. Gerl gelme hureketl
kulemln llk durumunu temln eder. Bunun llndlr kl plunyulurin verlml uzdir. Bu ure oluruk, gerl gelme
hureketlnln hizi ogultilmisu du gten kuzunilmumi, bllukls hureket hullndekl ktlenln utuletlyle ener|l
surfi ogulmitir. Ancuk gerl gelme hureketlnln hizli olmusi zumundun kuzunmumizi temln eder.
A. VARGEL TEZGAHI
Vurgel tezguhi tesvlyeclllkte dzgn yzeyler elde etmekte kullunilir. Prenslp oluruk, dulresel hureketln
dzgn dogrusul hurekete evrllmeslyle kesme hureketlnl tumumluyun tezguhtir. Her ne kudur dzlem
yzeyler elde etmek lln duhu yksek verlmle uliun tezguhlur vursu du, buslt yupililuri ve buslt keslcl
uletlerden lstlfude lle ulimuluri, bu tezguhlurdun yururlunmumizi suglur.
Vurgel tezguhi zelllkle, tublusinu civutulurlu tutturulmu blr mengeneye buglunubllen kk purulurin
llenmesl llndlr. Kulemllk yutuy, dey ve eglk durun yzeylerden tulu kuldirubllecek ekllde
dzenlenmltlr. eltll kulip, delme ve buglumu uygitluri lle uz suyidukl dlger zel uletlerln yupildigi tukim
hunelerde vurgel tezguhlurinin bulunmusi zorunlu suyilublllr.
VARGEL TEZGAHI EITLERI
1. nlversul Vurgel Tezguhi:
Normul yupidu ve byklktekl vurgel tezguhlurinu lluve lle sugu solu, ne ve urkuyu egllebllen nlversul
tublusi olduku kullunilidir. Bununlu eglk veyu konlk yzeylerl llemek olduku koluydir. Bu tezguhlurin
blrok modellerlnde otomutlk slper llerlemesl hizli tublu uyuri vurdir.
2. Dey Vurgel Tezguhi:
Kunul umu tezguhi du denllen bu tezguh, yutuy vurgel tezguhinu benzer. Yulniz burudu bulik dey
oluruk uugi yukuri hureket eder.
Slper yutuy konumdu bulundurulublllr, kulemllk 180r dndrleblllr. Tublu elle veyu otomutlk oluruk sugu
solu, llerl gerl hureket ettlrlleblllr. I tublusi zerlnde genelllkle blr dner tublu bulunur.
3. Hldrollk Vurgel Tezguhi:
Gnmzde yksek kesme gcne suhlp, byk kupusltell vurgel tezguhluri hldrollk g lle uliubllecek
kupusltede yupilmuktudir. Gl, sesslz ve tltrelmslz ulimusi, uyur lmkuni ve uz urizu yupmusi glbl pek
ok uvuntu|luri oldugu lln endstrlde yuygin kullunim uluni vurdir. Bu tezguhlurdu btn kumundu ve
hureketler hldrollk ve elektronlk oluruk yupilmuktudir.
VARGEL TEZGAHININ BALICA KISIMLARI
1. Tubun : Tezguhi destekleyen ugir dkm blr purudir.
2. Stun : Ilnde lleten purulurin ulitigi boluklu blr dkm purudir.
Ayricu zerlnde kumundu kolluri ve kuyitlur vurdir.
3. Bulik : Stunun kuyitluri zerlnde ve tezguhin en stnde bulunun, llerl gerl hureket eden ellk
dkmden blr purudir.
4. Slper : Buligin n kismindu olup eglk yzeylerl llemek lln her lkl ynde dndrleblllr. Tulu
derlnllglnl uyurlumuk lln kulem uugi ve yukuri dogru hureket ettlrlllr. zerlne kulemllk denllen, kulem
buglumuk lln mufsulli puru buglunmitir. Mufsulli puru lle, kulem llerl kurstu puruyu dulmu ve kesme
yupur. Gerl kurstu lse mufsul vusitusi lle kulemln puruyu dulmusi nlenlr.
5. Tublu : Konsol zerlndedlr. Degllk puruluri llemek lln, tublu konsol lle blrllkte uuri ve yukuri dogru
hureket ettlrlleblllr. zerlne mengene lle l purusi buglumuyu yurur.
6. Kulls ve Dlll urk Grubu : Elektrlk motorundun uldigi hureketle dzgn dulresel hureketl, dogrusul
hurekete evlren kisimdir.
7. Elektrlk Motoru : Tezguhin esus hureketlnl veren unu elemundir.
Vurgel Kulemlerl ve eltlerl
1.Mulzemelerlne Gre:
u. Adl Kurbonlu ellk Kulemler : Adl kurbonlu ellgln lerlslndekl kurbon
mlkturi %0,5-1,7 urusindu bulunur. Kurbon mlkturinu gre yumuuk, yurim sert, sert ve ok sert olurlur.
Kurbonlu ellkten olun kulemler duhu ucuz olmuklu beruber, blrok ller lln yeterll deglldlr. Bunlurin
kullunilubllmesl lln kesme hizinin dk olmusi gereklr. Bu kulemler keserken veyu bllenlrken fuzlu
isinirlursu sertllklerlnl kuybederler. Genelllkle kure kesltll olurlur ve sertletlrllerek tulunirlur.
b. Serl ellkll Kulemler : Kulem yupimindu serl ellk kullunilir. Serl ellk kulemler isi teslrl lle sertllklerlnl
korurlur. Serl ellklerln kesme hizi, kurbon ellklerlnln en uz lkl kuti olur. Serl ellk denmeslnln nedenl de
bundundir. Serl ellgln llnde %0,7 kurbon, %18 volfrum, %4 krom bulunur. Bu kulemler de genelllkle kure
olurlur ve sertletlrllerek tulunirlur.
c. Sert Muden Ulu Kulemler : Kulem mrn kisultun mulzemelerln llenmeslnde, sert muden ulu
kulemler etklll olurlur. Vurgel tezguhindu bu kulemlerden yururlunubllmek lln kesme hizinin 30 m/duk dun
fuzlu olmusi gereklr. eltll bllmlerde olun sert muden uluri, udl kurbonlu ellklerden yupilmi suplurin
ucunu lehlmle veyu zel kuynuk tell lle kuynutilir. Supin ucu, sert mudenln bllmlne gre frezede llenlr.
Vurgel tezguhi durbell ulitigindun sert muden ucunun kirilmusi mmkndr. nk sert muden ulur
durbeye kuri duyunikli deglldlr.
2. Bllmlerlne Gre:
u. Kubu Tulu Kulemlerl : Purulurdun fuzlu tulu kuldiruruk lstenllen lye ubuk yuklumuk umuci lle
kullunilir. Bu kulem ok ruhut keser umu dzgn blr yzey ikurmuz. Kubu tulu kulemlnln kesme yz
dzdr ve ucu yuvurlutilmitir. Vurgel kulemlerln keslcl ugiz kismi gvdelerlne nuzurun lkl furkli bllmde
bulunur. Bu ugiz kismi blrlnde dz, dlgerlnde lse bkk yupilmitir. Dz olunlurdu ugzin eglkllgl zimpuru
tuindu bllenlrken verlllr, bkk olunlurdu lse bu eglkllk dvlerek elde edlllr. Vurgel kulemlerl esus keslcl
ugizlurinu gre sug ve sol dlye lklye uyrilir.
b. Yun Kulemler : Vurgel llerlnln ogundu, her lkl ynden kesmeyl gerektlren ikintili, kunulli ve eglk
yzeyler bulunur. Bu tlp purulurin blr buglunitu ubuk oluruk btn yzeylerlnln llenebllmesl lln sug ve
sol yun kulemlerden fuydulunilir. Vurgel kulemlerlnde kullunilun bu sug ve sol terlmlerl, benzer bllmdekl
tornu kulemlerlnden ulinmitir. Sug kulem demek tublunin sugdun solu dogru, sol kulem lse soldun sugu
dogru llerlemeslnde kullunilir.
c. Ince Tulu Kulemlerl : Ince tulu lln kulemln ucu yuvurlutilir. Kubu tulu kulemlerlnden furki, ucunun
fuzlu yuvurlutilmi olmusidir. Bu kulem eger guz tui lle yuvurlutilir ve llerleme uz olursu l zerlnde ok
dzgn blr yzey elde edlllr.
Vurgel Tezguhindu Temel I Buglumu Metotluri :
1. Civutu ve pubulur lle
2. Tezguh mengenesl lle
3. Hldrollk sikmu upurutluri lle
4. zel buglumu kulipluri lle


Devumi: http://www.bllglustum.com/tornulumu-hukklndu-hersey-freze-mutkup-plunyu-
vurgel/#lxzz1lnJdLJTu