You are on page 1of 20

SULTAN Bir Kanuni Roman Oktay Tiryakiolu

TMA YAYINLARI | 2685

Roman Dizisi | 130


GENEL YAYIN YNETMEN

Emine Erolu
EDTR

Seval Akbyk M. Emin Ba


KAPAK TASARIMI

Ravza Kzltu
1. BASKI

ubat 2012, stanbul


ISBN

978-605-08-0085-2
TMA YAYINLARI

Caalolu, Alemdar Mahallesi, Alaykk Caddesi, No: 5, Fatih/stanbul Telefon: (0212) 511 24 24 Faks: (0212) 512 40 00 P.K. 50 Sirkeci / stanbul timas.com.tr timas@timas.com.tr Kltr Bakanl Yaynclk Sertifika No: 12364
BASKI VE CLT

nar Matbaaclk Yzyl Mah. Matbaaclar Cad. Atahan No: 34 Kat 5 Baclar / STANBUL Tel: (0212) 628 96 00 Matbaa Sertifika No: 12683
YAYIN HAKLARI

Eserin her hakk anlamal olarak Tima Basm Ticaret ve Sanayi Anonim irketine aittir. zinsiz yaynlanamaz. Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir.

SULTAN

II. BLM YED KLM

I
stmze kl ekilmedike, lkemize girilmedike, tebaama cefa edilmedike, bizden kimseye zarar gelmez.

Fatih Sultan Mehmet 20 Mays 1529 - Dimetoka Sahras


Elinde, misk kokusu saan am kristali fiske amdan olduu halde Ota- Hmayundan ieri giren Pargal brahim Paa, Sleyman Hann, zerinde hl zrh olduu halde tahtnda dnceli bir ifadeyle oturduunu grd. Kendisine evrilen bu solgun bakn, her zamanki dostane yumuaklkla ldamadn fark edince de rperdi bir an. Bandan beri titizlikle tasarlad ve snrlarn maharetle izdii bu efsunlu dostluun, ilk zamanlar midesine nasl da kzgn bir demir klesi gibi kpkzl reklendiini bir kez daha duyumsar gibi oldu. Fakat artk ok eskilerde kalm bu yorucu hissin yeniden peyda olmasndan fkelendi. nsiyetini aan teklifsiz bir tavrla, en tatl tebessmn taknverdi kolayca. Artk hal olmu bir ustaln yeterliliine sndn ancak kendisinden ok daha stn bir zek kavrayabilirdi ki bu muhakeme gcnn Sleyman Handa olmadndan emindi. Oysa tam selam verecekken, adas bol zerdeye dm bir bcek gibi glkle kvrandn hissetti dilinin. Hnkrn gzleri, inili ocan iinde hafife yanmakta olan mee odunlarna kilitlenmi, gndz, otan dnda grd yabani frenkzmlerini hatrlatan tun rengi bir parltyla kmldanmt. Ayn anda, klcnn knndan yansyan amdan klarnn, cevahir ilemeli yzeyde kan rengi yrdn grd brahim. Titreyerek usulca sordu: Destur var mdr Hnkrm? Sessizlik Bir an, aklna gaza ncesi okunan Hnkr ferman ardndan yaananlar geldi ve midesi apansz parlayan bir barut ateiyle tututu sanki. Ferman yleydi:

44 sultan

radem odur ki, ilnihaye lkemde veziriazamm ve bakumandanm Damat Pargal brahim Paadr. Vezirlerim, beylerim, kazaskerlerim, kadlarm, seyyidlerim, eyhlerim, sancakbeylerim, sipahi ve piyade kumandanlarm, daim muzaffer ordum, byk kk tm memurlarm, klelerim ve btn tebaam, brahim Paay serasker bileler. Syledii ya da inand her eyi inciler salm azndan km birer buyruk kabul edeler ve zinhar sznden kmayalar! Bu ferman ile ilk gnlerden beri hayal ettii zere dnyann en kudretli imparatorluunun, en gl ikinci adam haline geliyordu. Ancak hl bir husus vard ki cann skan, nasl sylemeli?.. O akam has odada, satran masasnn iki yannda sessizce otururlarken, gcenik bir tavrla, Fatih Sultan Mehmet Han, veziriazam Mahmut Paaya krk kere yz bin ake berat ihsan buyurdu, demiti usulca. Bu kulunuza dahi byle ihsan buyrulursa, bu miktar Padiahmn ltfnden rak ve azim saylmaz. Sleyman Han, ban talardan kaldrmadan, Pargaly utandracak bir ekilde ihsan olan hediyeleri hatrlatvermiti, Seraskerliine ithafen nakit be yz bin aka, cevahir kakmal murassa bir kl ve koum takmlar altndan dokuz adet cins kheylan tatmin etmedi demek seni brahim? Kendini stanbulun fethini gerekletirenlerle bir mi tutarsn, ki Peygamber duas ve kutlu haberi onlarn zerinedir. Atam Fatih ounu dahi yapsa yerinde olurdu. Konuyu bu mahalde kapasa uygun olacakt, zira Vehimi ve Hrremin abalaryla ypranmaya yz tuttuunu hissettii dostluklar arasna hibir maddi sylemi sokmamas daha akllcayd. Yine de Hnkrn sadrazam, has dostu, en fedakr ve gzn budaktan saknmaz adam olmann verdii ftursuzlukla devam etmiti, Budin ki eski zamanlardan bu yana krallarn tahtdr Hnkrm. stanbulla kyaslanmasa bile ondan geri deildir. Dardan, nbet deiimi yapan devriyelerin silah ve zrh akrtlar duyuluyor, sarayn nnde olaanst bir sessizlik ve intizamla toplanmakta olan orduya yetimeye alan deve kervanlarnn ngraklar gecenin sknetini blyordu. Bu defa ban kaldrp, prl prl ela-yeil gzlerinde sitemkr bir ifadeyle konuan Sleyman Hand, stanbul bizim payitahtmzdr. Budin, stanbula nasl tercih olunur brahim? Hele kf-

sultan

45

far elinden kurtarlmadan bu pazarlk neyin nesidir? Byk pazarlklar, haddi aan umutlarla beslenen zihinlerin rndr bilesin. Pargal, rkerek daha fazla stelememi, bahsi ho bir latifeymi gibi birka cambazca szle kuatarak kapatmt. Fakat Hnkr, bugn bile o konumann zerinde duruyor olabilir miydi? Belki de Hnkrm Kanuni usulca ban kaldrd ve rpertici sessizliinden syrld, Buyur Anadolu ve Rumeli Beylerbeyimiz, daim Seraskerimiz ve dahi kardeimiz Pargal brahim Paa. Davudi sesinde durgun sular hatrlatan dingin bir tn vard Sleyman Hann. Otan, Afgan kendiri ve pamuklu kumatan, tok, kaln, srma ilemeli ifte dokunmu gerdirme eperleri dnda uuldayan serin rzgr, sayeban saklayan kymetli talarla bezeli tlleri krdatt bir an. Pargal yeniden titrediini hissederken, dileri elinde olmadan tkrdad. Bu daha da fkelendirdi onu. krler olsun hi deilse konutuunda sesi przsz ve her zamanki gibi dingin kyordu. Afiyettesiniz inallah Efendim? yiyim brahim. Hnkrn, mutat tesi ciddi ve dnceli tavr, Pargalnn tenini sran bahar ayaznn tesirini arttrd. Yalnz dnceliyim biraz dost Her zamanki gibi iir yazaym dedim, ama eski tad vermiyor sanki Kendimi zorlamann da bir anlam var m bilemiyorum?.. Durumun asliyetini kavramak iin sabrszlansa da, gzlerini, en makbul olduunu dnd bir ifadeyle ksarak glmsedi Pargal, itmek dilerdik Efendimiz. Sleyman Han bir an solukland ve ciddiyetini muhafaza ederek ezberinden okumak zereyken birden duraklayarak tekrar szd Pargaly. brahimin yzndeki, o ancak iinin erbab nedimlerde rastlanacak glmseme, bir an belli belirsiz seirdi. Acemice bir srtmayla usulca yer deitirdiinden endielendi Pargal. Bir ey var, diye fsldad brahim iindeki alacakaranla. Bana byle bakmak deti deildir Bir ey var ve saklyor

46 sultan

Ak mdr ki, can dil mlkn yama eyleyen Ak mdr sinemin ire gelip de c eyleyen Ak mdr ki, boynuma takp bela zincirini Gezdirip Mecnunleyin, lemde rsva eyleyen Ak mdr ki, b-vefa gller elinden geceler nletip blblleri t subh-u gya eyleyen (sabaha kadar syletiren) Ak mdr ki eyleyen tr-i cefya can siper (cann feda eden) Mihnet (sknt) derd gam sinemde peyd eyleyen Ak mdr ki, bir kemn ebr nigrn (gzel yzl sevgili) yadna Ok gibi kaddimi (boy pos) bkp benim de y eyleyen Ak mdr ki, fenn-i derdi (dert ilmini) okutup aklara, Fasl- bab- sinemin levhinde (gnlmn blmlerinin yazl olduu faslda) ina eyleyen Ak mdr ki, bu Muhibbi sinesine da vurup hir nn gzleri yan derya eyleyen Yine kaleminizden kan damlam Hnkrm, dedi gergin dudaklar rahatlar ve srtmas tekrar o ho ve bildik tebessme dnrken Pargal, ancak Sultan yine iltifat etmedi. Sleyman Hannkinden dahi muhteem grnen altn likayla ilenmi kzl kemha kaftannn eteklerini toplayarak, mcevveze kavuunu yle bir dzeltti, Cannz skan bir ey vardr Padiahm, diye mrldand. Lakin zm sende de bende de deildir brahim. Sleyman Han, kollarn rme zincir zrhnn zerinde kavuturarak arkasna yasland. Zrhn iindeki kaln aba ve bronz plakalar hi rahatn karmyordu sanki. Onca metalik gcrt ve tyleri diken diken eden akrtya aldrmamt bile. Yllar iinde irileip glenmi bedeninin arlyla, tahtn, dardaki gecenin kendisinden daha karanlk abanoz aacndan murassa yzeyi bir an dalgalanp, inledi. Belki aciz kulunuz bir are yolu gsterebilir. Sleyman Han kukulu bir bak frlatarak, Sipahiler brahim, dedi, Osmanlnn iktisadi ve siyasi sisteminin arl, harplerin bu atl elik

sultan

47

kalelerine dayanr bilirsin. Nicedir bunu dnyorum ve ehemmiyetlerinin yakn zamanda azalmaya yz tutmasndan ziyadesiyle huzursuz oluyorum Ancak zaman deiiyor Pargal Svari birlikleri nemini yitirmese de eskisi kadar ar bir ehemmiyet arz etmiyor. Akbet ateli silahlarn artk ve biz atam Fatih ve II. Bayezid dnemlerindeki kadar retken deiliz. Avrupa ise muazzam bir itiyakla meselenin zerine gidiyor. arlkenin kurduu yeni tfekli birlikleri perdeleme tertibiyle nasl kullandklarnn tarifini bir nameyle yollad Vehimi Orhun elebi. Kolonilerde yerlilere kar yeni uygulamaya koyduklar bir nizamm. Tfekileri tek sra halinde siper gerisinde deil, okular misali l ve drtl saflar olarak geriye doru intizaml bir ekilde diziyor, n saf ate ettikten sonra tfeklerini doldurmalarna zaman kazanmak iin, arka saf dolu tfekleriyle aralardan ne geip atee devam ediyorlarm. Bylece hedefe hem daha yaknlap tahrip at yapabiliyor, hem de birbirlerini perdeleyip korkun bir ykc gce dnyorlarm. Kara barutun muhtevasnda da ince oran deiiklikleri yapmlar. Henz ok gizli yrtlen bu almalar, arlkenin eline Orta Amerika spanyol kolonilerinden ulam. Bizim bircinsten terkibimiz olan yzde on be kmr, yzde on kkrt ve yzde yetmi be gherile karmnda, gherileyi bir kademe azaltm, kmr ve kkrd de aa yukar ikier dirhem ykseltmiler. Bu tr bir barut karm, doal olarak gherilenin yancln azaltp, kmr ve kkrdn yakcln arttrm; ayrca bu bireimin, barutun apansz patlamasn nlediini ve kard kesif duman azalttn da iddia ediyor Vehimi. O hep bir eyler iddia eder Hnkrm, dedi Pargal, istihzal bir tebessm tedirgin dudaklarnda titrerken. Namesinin yannda, az da olsun bu yeni baruttan gnderememi mi? Bana kar Mahidevran Sultana tesir edip nasl da kendi lehine kullanmaya kalkt, Hrrem Sultan dahi alaka yalanlarla doldurduu ve gya Tatar aknclardan aldm zehir hususunda cihan titretecek mertebede byk iftiralar att henz unutulmad. Einizin ve evlatlarnzn, zehirlendii iddia edilen sofra takmlarnda da tehlikeli hibir maddeye rastlanmad ki, tetkikleri bizzat stanbul Kads vekili Sadi elebi tarafndan yaplmtr. Sadi elebi lim ve fazl bir zattr. Dnya zerinde kimseden korkusu ve dahi ekincesi yoktur; szne itimat edilir. imdi de Vehiminin fedaileri mer Fehmi ve Erturul Efendiler etrafmda yrtc, a sansarlar misali sinsice dolanrlar. Gya aala-

48 sultan

rnn yokluunu hissettirmemek, her an hizmetimde olmaktr niyetleri. Asl amalarn gayet iyi bildiimin onlar da farkndalar ama umursamyorlar. Vehiminin maksad her hareketimi kollamaktan bakas deil ve bu durum yeterince can skc. Adamlar sayesinde aramzdaki mesafelerin onun iin bir ehemmiyeti kalmad. Bu cesareti, sizin yce merhametinizden bulur Sleyman Han bkkn bir tavrla, meseleyi gemesi iin elini yle bir sallad, Ben o olayn zerinde hi durmadm biliyorsun, artk bu hususta rahat ol brahim. Vehimi de o zamandan beri d grevlerdedir. Bundan byle sen de olan biteni unut ve Vehiminin adamlarn devletin menfaatleri urunda kullan. Vehimi, bana hayat pahasna bal yetkin bir adammdr. Ben dahi ona itimat ederim. Tabii bir yere kadar. Lakin aranzda dnenler ve birbirinize di bilemeniz beni ilgilendirmiyor. Bu devlet iin ikiniz de lazmsnz. Malumunuz ki canlarnza zarar vermeye kalkarsanz, birinizin intikamn tekinde koymam. Bir dierinizin, zerinde phe brakacak ekilde dnya deitirmeniz durumundaysa, hayatta kalannz Eminn Meydannda, haramzade korsanlara yapld gibi engellere astracama yemin ettiimi biliyorsunuz. Sulu olun ya da olmayn kararm deimeyecek, kardelik hukukumuz dahi infaz engellemeyecektir brahim. Keza artk birbirinize zimmetli saylrsnz. Hrremi ise aranzdaki dmanla katmayacaksnz. Ona, Mahidevrana ya da evlatlarmn bana bir ey gelmesi halinde vay halinize. brahim, tm bunlar daha nce de iittii iin, Hnkr ile arasndaki bu bir trl aamad duvar yine grmezden gelmeyi tercih etti. Gecenin iinde bir yerlerden gk grlderken, Sultanm, dedi, sizin cannz benim canm demektir. Bu sebeple endieniz yersiz ve keder vericidir. Sleyman Han bir ey sylemedi. Nasl olsa ok gemeden onun gnln alacandan emindi brahim. Geri Hrrem Sultann, Vehimi elebi vastasyla, uzun zamandr kendisi hakknda menfi telkinlerle Padiah ynlendirmeye altn gayet iyi biliyor, ancak akllca sessiz kalp, Sultann tavrlarn seyretmekle yetiniyordu. Her ne olursa olsun Sleyman Hann kendisine dkn olduuna ve devlet ilerinde btnyle gvendiine kukusu yoktu. O an parlak bir imek akt kafasnda. Ik k aharland sanki zihninin tozlanmaya yz tutmu som yzeyi. Dncelerinin derununda, yalmlarnn iten ie gzlerini kamatrd korkutucu bir yangn

sultan

49

balayverdi. Nicedir farknda olmadan karanlklar iinde zerinde dnd ancak muhtevasnn izah bu geceye nasip olmu ac, utan verici bir aydnlanma hissiyle sarsld. Kendisini Kanuniye balayan ve bunca zamandr ahsna mnhasr bir tr sevgi olduundan phelendii his, gerekte kibrinin payanda olduu mthi bir gururdu. Sleymann onda sarld z ise, kendi gc ve iktidar hrsnn yansmasndan ziyade, onun sayrl iktidar tutkunluundan kard ibretlik bir rahatlama hissiydi. Peki, bu durumda kullanlan yine kendisi olmuyor muydu? Allah akna kim daha zekiydi?.. Aman vermez istila ordular misali, yakc bir pimanlk kuatt kibrinin surlarn. ok fkeliydi ok

II
Bakn, dedi Sleyman Han, babasn andran bir hiddetle dizini yumruklayarak, bakn grn ki Habsburglar smrgeleri araclyla nasl zenginleiyorlar, dahas harp tekniklerinde bizden byk bir ivme yakalamak zereler. Bakn da hay edin biraz. Her annza bekilik etmemi, birinizin uruna bir dierinin kanna girmemi bekliyorsunuz benden. Oysa gerek dman kalknyor, kaybetmeye yz tuttuumuz hamle ruhunu, bizden ustalkla ekip alyor. Her ey milletin refah ve devletin selameti iin brahim, sen dahi dostum, kardeim olarak bunu byle bilesin ve ayan denk alasn. Kimsenin gznn yana bakmayacam Kimsenin Sipahiler hususunda endielendiinizin, bir zamandr ben de farkndaym, dedi brahim buruk bir sesle. Siyah tafta kaftanna ve koyu krmz sahtiyan izmelerine doru edi dnceli baklarn. Konuyu asl mahrekine ustalkla ynlendirmekte zerine yoktu. Sonra oluan ksack sessizlikte, otaa girerkenki dncelerinden yine ani bir znt hissetti. Sleyman Han, bir nicedir farknda olduu, ancak gizlemekte en yakn dostundan daha da byk maharet gsterdii bir gizin iinde ar ar yzyordu sanki. Bir dteymiesine bann dndn ve gen Hnkrn grkemli manzaras altnda ezildiini duyumsad Pargal. Onu yanl deerlendiriyor olabilir miydi? Dokuz yldr m? diye sordu kendi kendine, Bunca zamandr, kurallarn kendi koyduu bir oyunun iinde yolunu yitirecek adam mym ben? Dardaki, da ve bahar kokulu souk,

50 sultan

mavimsi bir esinti yamur rayihasyla birlikte usul usul dolarken ak pencerelerden, Daha neler? diye fsldad iindeki karanla, imdi mi kendimden pheye dyorum? Bunca yldan sonra bu gece mi? Hrrem ve Vehimi dahi glgemde kalmak zorundayken tam da u anda m titremeye balyor dizlerim? Sen de bir tuhafsn bu akam sanki, dedi Sleyman Han. Civan yznn parltl teni, odann duru su dolu bir akvaryum misali loluunda dalgalanyordu. imdi demir peltesi kabili kleleen dilini glkle oynatarak, yiyim, dedi brahim, salnza duacym Hnkrm. Dediklerinizi dnyordum. Solukland, Osmanllk, refahn tek elde birikimine mani olmak, toprak mlkiyetine kar durarak, derebeylie msaade etmeden smry ortadan kaldrmak ve mutlak olarak halkn yannda yer almaktr. Osmanlnn 14. yzyln ikinci yarsndan itibaren Balkanlardaki sratli ilerleyii de, kyly ezen feodallerin datlmas ve mlklerinin yerli halka aktarlmas sayesinde olmutur. Reaya topran kiracsdr ve bu dzene nezaret edenler de sipahilerdir. Bylelikle iletmelerin fazla krla bymeleri ve miras yoluyla datlarak topran klmesine mani olunur. syanlar, savalar ya da kuraklk gibi sebeplerle hane kaybna urayan kylerdeki mlkleri, sipahiler kendi varlklarna dhil edemeyecekleri gibi, geri kalan kylye de pay edemezler. Yeni aileler getirtip ihya etme yoluna giderler. Lakin bu dzen giderek tehlikeye dmektedir, haklsnz. Yenierilerin nemi arttka saylar; saylar oaldka da cretleri fazlalamaktadr; zira ateli silahlar at zerinden kullanlmaya msait olmadndan, tfenki taburlarna, bir zamanlar yanm barutun k kyafetlerini kirlettiinden ikayetlenen yenieriler seilir. Onlar dahi artk itirazlanmazlar nk akbetin kendilerinden yana olduunu grdler bir kez. Fakat yenierilerin saylarnn artmas demek, maalarn ulufe ekinde dorudan hazineden almalar sebebiyle maliyeye ar yk binmesi demektir. Umumi dzene gnden gne muhalefet sesleri ykselmeye balam sipahiler tarafndan, vergi toplama vazifesine ta koyulmas halindeyse devlet byk kmaza girer. Lakin u da unutulmamaldr ki enderundan kan kullarnzn son zamanlarda ziyadesiyle tmar ve dirlik sahibi olmalar, devletin kurucu gc olan Trk tebaanzn ve ilerinde devirmeler bulunmasna karn, Trk beylerinden yana daimi bir tavr koyan sipahilerinizin dahi arna gider. Portekizli denizcilerin keifleriyle ticaret yollarnn

sultan

51

deimesi, dahas kara yollarn kullanan kervanlarn saylarnn azalmas sebebiyle gnden gne Osmanl maliyesinin kaynaklar azalmaktadr. Tek aremiz savamak ve yeni fetihlerle hazineyi doldurmak, dolaysyla askerin huzursuzlua kaplmasn nlemektir Hnkrm. Sleyman Han fkeli bir tonla, Bir devlet, mali istikrar iin sava are olarak grmeye balad m fazla mr kalmam demektir brahim. Askere sz geirebildiimiz ve Anadoludaki isyanlara ve kitle glerine engel olup tarm gelirlerimizi muhafaza edebildiimiz mddete tehlikeden uzaz Padiahm. Zira Levant (dou Akdeniz) ticaret yollar, Tebriz-Bursa ve Tebriz-Halep ipekli hatt tamamen bizim denetimimizdedir. Bursa, dou ipeklileri ve Avrupa ynllerinin dalmnda hl nemini muhafaza ediyor. Portekizliler Kzldenizden sklp atld, Hint Okyanusu zerinde de soluk aldrmyoruz. Irak blgesini btnyle ilhak edebilirsek eer Basra Krfezinde kuracamz byk bir deniz ssnden ok daha rahat hareket edebilir, Portekizlilerin mit Burnu yoluyla elde ettikleri byk avantajn belini krabiliriz. Bu yl Lizbon Limanna yirmi be bin kental baharat indirmiler. Bizimki maalesef yirmi binde kald. Basra yolunu ak tutamazsak, ite o zaman uzun vadede endielenmemiz gerekebilir Hnkrm, zira baharatn Batdan, pazarlara daha ucuza sunulmaya balanmas tatsz bir gelimedir. Boaz gecelerini andran meneke rengi bir aydnlk doldu rzgrn aralad tllerin gerisinden. Skl dilerinin arasndan Haklsn, dedi Kanuni. Tehlike yaklat m nce zenginlerin firar etmesi de bundandr ite brahim. Devlet-i liyyenin onca fedakrlkla asrlardr imtiyazlar vererek kollad Venedik ve Cenevizli tccarlarn faaliyetlerinin azalmasn baka trl deerlendirmek mmkn deil. Portekizliler pazara ucuz mal srerek kendi limanlarn ekici hale getiriyorlar; oysa imdilik tek istedikleri piyasann ynn deitirmek. Ama zor oyunu bozar brahim Bu gece pek gazapl grrm sizi Hnkrm. Kffar Budinde soluklanr da bizden baka bir hl mi beklersin brahim? Kanuninin fkeyle atallanan sesi, gsnde hrldayan harl bir atein yalmlarndan kopup geliyormuasna rktcyd. Pargal, bronz ayakl yksek amdanlarn, hi kesilmeyen dondurucu esintiyle titreyip hrdayan gz kamatrc klar altnda, o dillerden

52 sultan

katiyen dmeyen Yavuz Sultan Selim Han grr gibi oldu bir an. Merhum sultan ancak hakknda okuduklarndan ve bata Sleyman olmak zere, yaknlarnn hayranlkla anlattklarndan biliyordu brahim; lakin Sleyman Han, kimi zamanlar zerine geirdii nadide zrh gibi apansz brnveriyordu ite rahmetli babasnn ruhuna. 22 Zilkade 933 (20 Austos 1527) tarihinden beri Almanlar Budindedir Efendimiz. Neredeyse iki yl olacak. Ben, diye devam etti Sleyman Han sesini ykselterek, ben babam gibi olabilseydim eer brahim yeniden tylerinin diken diken olduunu hissetti. Soluk borusuna bir ok saplanm gibi tiz bir sesle tt nefesi. Olabilseydim eer, kffar sancamzn glgesinin ulat bir dereden atn suvarmay dahi gze alamazd. Biz iimizdeki bozgunlarla urar ve bunca zaman kaybederken Habsburglar kendi z kuvvetlerini akllca ynetiyor, baaryla ynlendiriyorlard. Daha salam, yapc ve kalc admlar atmalyz brahim. Avrupa ummadmz kadar iddetle silkindi ve kendine geldi. Rnesans, sonra da reform hareketleri Osmanlnn sunduu ticari ve askeri imtiyazlarla ilerlerken, ayn zamanda sratle her zamankinden ciddi birer hasm halini almaya baladlar. imdi arlkenin ettii u ii hl iime sindiremem. Macaristann II. Lajos gibi henz ocuk yataki kraln karmza srmeyi bilir de, ne kendisi ne de kardei Ferdinand karmza kacak cesareti gsterebilirler. Sonra da biz arkamz dner dnmez kallee kardei Ferdinand yollar ve Budin vilayetimizi necis ayaklaryla ineme cretini gsterirler. Ama bunun bedeli ardr. Dnyada nce Ferenduu, sonra da Karlo Kral ezecek benden baka bir imparator olmadn yedi iklimin dimana kazyacam. Her eyin para ve silah olmadn biz biliyoruz, bakalm onlar da biliyorlar m grelim? brahim, Muvafktr Hnkrm, ancak bu hususta acele etmemeliyiz, dedi usulca, Vehimi Orhun elebi, Ferdinandn karnza kmayacan bildiren nameler gndermektedir malumunuz. Bunlarn ortaklar ah Tahmasbdan geri kalan yanlar yoktur. Merhum babanz Yavuz Sultan Selim Han, Tahmasbn babas ah smaile aldran Muharebesi ncesinde yazd namede, Padiahlarn ellerindeki memleket, onlarn nikhls gibidir; erkek ve yiit olanlar kendisinden bakasnn elini ona dokundurtmazlar, demiti de, smail buna ramen uzun sre memleketinin inen-

sultan

53

mesine gz yummutu. Korkarm bunlar yamamza sessiz kalr, bununla beraber esas kuvvetleriyle karmza kamazlar Hnkrm. O halde Karlonun yapt bu i nedir Pargal? Hl basit bir gvde gsterisinden ibaret olduunda srar eder misin? Ederim Hnkrm. u nedenle ki, Habsburglar bu sayede sizden korkmadklarn ve gerektii takdirde ufak birliklerle dahi kalelerinize girebileceklerini dnyaya ispatlam oldular. Tm direni kuvvetlerini Budin garnizonunun surlar gerisinde berkitmi olmallar. Geri ondan dahi pheliyim. Karlo ve Ferenduun demek istedikleri udur ki, Osmanl arkasn dner dnmez tepesine binecek gcmz vardr. Birlik olursak Avrupay Trk belasndan syrrz. Sleyman Han, daha da younlaan bir skntyla iki yana sallad ban, Umurumda bile deil. Budinin ardndan Neme ilerine yrrz. Viyanay kuatr ve ksa srede alrz brahim, ocaa yakn olmasna ramen, ieride dolanan ve pencere nndeki tlleri dalgalandran cereyandan rpererek, Bizi Macaristan ilerinde nelerin beklediini bilemiyoruz. Ferdinandn ar svarileri Mohan intikam iin di bilerler. Kuvvetli bir direnile karlamasak dahi Budini berkitmemiz ve yeni bir ordugh kurmamz aylarmz alr. Zapolyann tm bu ileri tek bana beceremeyecei ortaya kmtr. Ancak geecek zaman iyi mevsimi karmamz anlamna gelir. Gerimizde tahkimat kuvvetli bir garnizon olmadan, Viyana gibi gl bir kale zerine yrmemiz muhaldir. Tekrar dizini yumruklayarak grltyle tahtndan indi Kanuni, Ben alamaz denilen, atalarm II. Murat ve Fatih Sultan Mehmet Hanlarn dremedikleri Belgrad otuz drt, Rodosu da yz krk drt gnde drdm evvel Allahn izniyle Pargal, sonra babas gibi aniden celallendiini hissederek ard ve soluklanarak eski lml ftratna doru yanat. Fakat dediklerinde haklsn brahim. Fuzul ataklk baa beladr. Ancak babam zaferlerini zeks kadar, cretkrl sayesinde elde ederdi. Gazab dmanlarnn dizlerini titretirdi. Devlet-i liyye, Fatih Mehmet ve Yavuz Selimden byn grmemitir. Babanz ftratna uygun deni yapard Efendimiz. Siz dahi yle yapnz. Kii neyse odur. tesine gemeye almak yanltr. Sizin bykl-

54 sultan

nz itidalinizin genilii ve hamleniz iin en uygun zaman bekleyebilmenizden gelir. Belgrad ve Rodosun fetihleri, Moha Muharebesinin kazanlmas hep bunun sonucudur. Sleyman Han birden glmsediinde, Pargal iinde gneler doduunu hissetti yeniden. Sen olmasaydn ne yapardm brahim? diye sordu Hnkr. Cihan yle ar ki imdi omuzlarmda Benim kadim ve sadakatli kardeim. Bu skleti seninle paylaabilmek ok gzel Bu defa Budini eyaletimiz eyleyelim de bakalm bir daha adm atma cesaretini gsterebiliyor mu Ferendu... brahim, gzpnarlarn yakan yalar duyumsarken, bunda ne kadar samimi olduunu bilemediini, vaka Sleyman Hann szleri iin de ayn phenin geerli olacan dnerek skld; ancak rolne iyice sarlabilmek iin ban nne eerek, dklen o iki damla gzyana hasret ve muhabbetle sarld.

III 21 Austos 1529 - Puhl Korusu Estergonun 20 km Gneydousu


Yava Yava hele, geliyor amar! diye bard Vehimi kalarn atarak. Bak hele una Kemal olum, hani byle miydi kavlimiz? Skneti brakmayacaktn elden Vehimi Orhun elebi meelik arazinin yamacndan, gnn sona ermeye yz tutmu scayla sar bir buuya bulanm vadiye ve masmavi Tuna Nehrine bakyor, bir yandan da nndeki ahap kaptan tavan yahnisini kaklyordu. Bekleyecek zaman deildir Aam, diyerek, geminin etrafndan kanl kpkler saan atnn dizginlerini kast Grnatal Kemal. Hayvan terli sarsnda titreyen kabarm adalelerini rahatlatabilmek iin yle bir silkindi ancak yapamad. Kemalin sol bileinden, yukar doru kanayan kolundan anlald kadaryla, haneriyle at yaradan ald kan hayvann burun deliklerine svam, bunun zerine doru ksrak zapt zor bir lgnla kaplmt. Halen komak istiyordu ve kan kokusu ald mddete atlayana kadar duramazd. Ksa mesafeler arasnda ivedi haber tayan ulaklarn nadiren kullandklar berbat bir yntemdi bu. Umumiyetle

sultan

55

hayvann, dudaklar ve dileri arasndan kanl kabarcklar saarak lm ya da ykc bir lgnlyla sonulanrd. Atn burun deliklerini tez elden ykamak, ayrca ayn lde gl bir sakinletirici etki yapan bal erbetinden bolca iirmek gerekliydi. Hele atn brak da yle konu, dedi Vehimi, elik Hilal tekilatnn saray ahrlarndan kma usta seyisleri hayvana doru seirtirlerken. Kemal atndan atlad ve Vehiminin muhafzlarnn, ormann tozlu yeiline ustalkla uyum salam derme atma ergelerinin tam merkezindeki adrna sokuldu. Sanki bunca mesafeyi kendi komuasna soluk soluayd hl. Demir Han casuslarnn, Segedindeki Zapolyann kararghndan aldklar Macar Tac Corona malumun Vehimi Aa. Beli. Bu Corona naml ta, Viyana istikametindeki Gyr yaknlarnda, zvornik Sancakbeyi Yahyapaazade Malkoolu Bal Bey tarafndan ele geirilmi Aam. Malkoolu senin iin, Vehimi tez emrindeki fedai atlaryla yetisin. Coronay alp, Moha sahrasnda ota kurmu Cihann Hkimi, lemin temeli Hnkrmza yetitirsin, buyurdu. Tatl sert bir fkeyle yahnisini kaklad Vehimi, Hele bunun iin mi atlatrsn altndaki gzel ksra oul? Macarn tac Macarn banda olsun olmasn, buralarn gerek hkimi Sleyman Handr. Kemal her zamanki tez canllyla atld, Aam, Corona denen bu tacn Macarlarca kutsallndan bahsetti Malkoolu. Her kim bu tac giyerse tm boyarlar ona dorudan biat eder, aralarndaki ihtilaf ortadan kalkarm. Zira Cenab Hak, ancak hak edene giydirirmi bu kutsal tac. Vehimi bunu dinledikten sonra, yleyse mesele ciddidir oul, dedi ve fedailerine seslendi, Hilaliler! Bir eyrek iinde yola dlmezse eer, fkemden Allaha snn. Malkoolu Bal Beyimizi bekletmek olmaz, zira emaneti Osmanlnn iini kolaylatracak cinsten pek ehemmiyetli bir emanettir.

14 Eyll 1529 - Budin nleri


Kanuni Sultan Sleyman Hann beyaz zerine altn simle Osmanl armas ilemeli ipekli atlas kumatan Aksancak ve yedi Tu- Hmayunu, hassa askerlerinin cansiperane nbet bekledikleri otan geni sayeban

56 sultan

nndeki mukaddes bilinen, en skk anlarda dahi fsltyla konuulan akla dikilmiti. Yalnzca hilafet tuunun eksik olduu, glgelii ve geni avlusuyla Hnkrn otandan eksii olmayan Pargal brahim Paann grkemli ota- asafisi ise Padiahn otann hemen yanndaki engin dzle kuruluydu. Tfekli muhafzlarnn kl, heybetleri ve sayca fazla olmalar, dier vezirlerin ve st rtbeli komutanlarn maiyetlerinden derhal ayrt edilmelerini salyordu. Bu seme askerlerin giyimleri, Paann yeni kanunu gerei bordo renkli pamuklu entariler zerine, altn yaldzl manda gnnden siyah ve gsterili dolamalar ve ayak bilekleri burkulmalarna kar sktrlm kldan alvarlardan ibaretti. En ste, bronzdan yekpare gs ve srt plakalar kullanlmadndan hareket kabiliyetleri yksek, hafif rme zincir zrhlar giyiyorlard. ifte azl sava baltas kullanyor, tfeklerinin yan sra ifte yataan kuanyorlard. Hassa alaynn kzl-kara renklere brnm heybetli askerlerinin grnmleri dahi Paann muhafzlarnn glgesi altndayd. Ordugh boyunca, kapkulu svarilerinin kzl, yenierilerin yeil, krmz ve sar renkli sancaklar, adr ehrin en dndaki ileke azaplarn hk ve kara tonlardaki blk flamalar arasnda dalgalanyordu. Karargh saran ya, zift ve gherile kokularna, yaknlardaki tarlalardan ykselen anz rayihas ve sonbahar ieklerinin gekin trlar karmt. Osmanl ordughnn tartlmaz bir intizamla ileyen bu i nizam, Batl gzlemcilerin yreklerini rperten grkemini keskinletiriyordu. stne stlk, usuz bucaksz akam gkleri, bat ufkunda akik ve yakut rengi k oyunlaryla arparak ekilen gnein kanl bir muharebe alan olarak, iin iin kaynaan ordugha arpc bir dyz oluturmutu. eyh Muslihiddin Merkez Efendi ve Hnkrn sevgili stkardei Yahya Efendinin, ordunun Budin nlerine yerlemeye balad o lezeri saatlerinde Ota- Hmayuna buyurduklar ilk dakikalarda, mehteran bl de Budin Surlar nnde nevbet vurmaya balamt. Vakt-i srur safa mehterba! Hey! Hey! sesi duyulurken Kanuni hrmetle, bu kymetli dostlarn eikte karlam, otann kzl diba kapl kerevetlerine buyur ediyordu. Nakkareler sofyan usulnde tempo vurduklarnda, karl vine ve ilek erbetlerinin servisi balamt.

sultan

57

Mehterbann, Merhaba ey Mehteran! sesi ykseldi ksa sre sonra. Blk, Merhaba, mehterba aa! diye karlk verirken, yer gk derin bir hercmerce dt adeta. Akabinde mehterba, duaya balad, Allah Allah, Celilil-cebbar, Muins-settr Hlikul-leyli ven-Nehr, lyezl, zlcell, birdir Allah! nn birliine. Resul- Enbiy Peygamberimiz Cenb- Ahmed-i Mahmud-u Muhammed Mustafa Dardaki zevatla birlikte Hnkr ve konuklar da salvat- erife getirdiler. l-i evld- Resul- Mcteba imdd- ruhniyetine! Prn, mridin, akn, kuragern, vasilin, hamele-i Kurn, gzetegn, ehl-i imn ervahna, avni inayetine! Halifetl-slm es-sultn bnis-Sultan bil-cmle slmn nevt ve sedet ve selmetine, pirler, erenler, ler, yediler, krklar, genler, demine devrnna H diyelim Huuu Btn mehter takm, davul ve zilleri iddetli vurarak dokuz defa H ektiler ve hemen ardndan defa da ks vurdular. Euzubillh, Euzubillh... Hdaya kr-i bhad, l ilhe illallah! El-melik1-Hakkul-mln! Muhammedr-Resulullah, Sadkl-Vadl emin! nn Fetahn leke fethan mbin ve yensurekallhu nasran azz! Ey Padiah- halifetullah, el-slmu aleyke avnullah! Sensin haris- dn-i mbn, hars-i eriatullah! Urun ak olsun ey Padiahm Emr-i ikblin mecid! Hda klcn keskin eylesin, nur- an satvetine gn gibi medt! Rh- pk- Fahr-i lemi honut etsin, Hak gaza-y ekberin etsin mbarek ve sad... Blkba her zamanki gibi tiz perdeden imanl ruhlar titreterek okumaya balad, Nasrunminallahi ve fethn karb. Ve beiril-mminin. defa Allah diyecek kadar durdu. Ardndan btn enstrmanlarla beraber davullar ve ksler hafife vurarak tremoloya getiler. Hep bir azdan, Allah, Allah! denince, birden derin bir sessizlik kaplad Budin sahrasn. Fakat glbank ok gemeden tekrar balad, Eli kan, klc kan, sinesi ryan, cieri pryn. Meydan- ehadette Allah yoluna revn. Gaza-y hedya Cemal-i Hak grnr ayan. Kahrmz, gazabmz dmana ziyan! Ya Rahman!.. Hu diyelim Huuu!.. Mehterbann son olarak Has dur! diye bardn ve ardndan, Haydi ya Allah! diyerek mehteri icraya geirdiini duydular. Budin ahalisi, kalenin tun rengi ldayan duvarlarnn yksek barbatalar gerisinden korkulu gzlerle Osmanl Ordusunun azameti altnda ezilen geni krla

58 sultan

bakyor, mehteran bl ok mesafesinde olduu halde hibir mukabelede bulunmuyordu.

IV
Yllar nce, henz Manisa Sancakbeyi iken, diyerek, zl szn iksirini yudumlad Sleyman Han. Byk hekim, lim ve mutasavvf Hocam Muslihiddin Merkez Efendi Hazretleri, bir akam sohbetimizde, byk insanlarn byk yalanlarla evrili olduu ikaznda bulunmu ve eklemiti, Byk yalanlarn merkezinde yaayanlarn, bir sre sonra kendilerini de koca bir yalan olarak hissetmeleri kanlmazdr. yle deil mi Hocam? Byk veli, k ieklerinin usareleriyle ttslenmi otan havasndan derin bir soluk alarak, ak destarl gke ban usulca nne edi. Sonra Yahya Efendiye hitaben, Hnkr Hazretleri tevecch gsterirler, dedi mtebessim ve huzurlu bir ifadeyle. Biz aciz bir kuluz, saydklar vasflardan gayet uzaz. Ancak bu kelam ettiimiz dorudur. Bir gn dnya tahtna oturmaktansa, yz yl zindanda rmek yedir. nk zulme urayann dostu Allah, zulmedenin ise hasm yine Allahtr. Dnyada makam ve mevki ykseldike zulme bulamak kolaylar, ahretin hesab da o merhalede etinleir. ldmzde uyanacamz, ekseriyetle ac bir ryadr dnya. ktidar sahipleri iinse, riya perdesini syrmak ve zulmden uzak durmak gtr. En yaknlar, erbap mrailerden ibaret aciz bir kul armazsa kim arr? Altm alt yandayd Merkez Efendi, bununla beraber son derece dinti. Bu seferin skntlarna katlanmay gnll olarak kabullenmiti. Gazada olmak, askere nasihat etmek, dahas ehit olmak niyazndayd. hsan mertebesine ulam engin bir nefsin sknuyla, nadide bir elmas misali ldyordu. Hafife i geirerek devam etti, Hnkrm, biz haddimiz olmayarak Hocamz Smbl Sinan Efendiden iittiklerimizi tekrarlarz. Lakin madem bizi, yine haddimiz olmayarak bu uzak diyarlarda gazaya getirmek licenapln gsterdiniz, Yahya Efendi biraderinizle beraber, size ve askerinize duac olduumuzu bilmenizi dileriz. Padiahm, banz yerden kaldrnz; size gklere bakmak, gneler gibi parldamak yarar.

You might also like