T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

EV SNEMA SSTEMLER
523EO0115

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 1. EV SNEMA SSTEMLERNN YAPISI ........................................................................... 3 1.1. Amplifikatr/Receiver .................................................................................................. 5 1.1.1. Ses/Grnt Girileri ............................................................................................. 5 1.1.2. Preamplifikatr ...................................................................................................... 6 1.1.3. Surround- Sound Dekoder ..................................................................................... 6 1.1.4. G Amplifikatr................................................................................................. 8 1.1.5. Giri-k Balant Noktalar............................................................................. 10 1.2. Ev Sinema Sistemleri le Kullanlan Grntleme Cihazlar ..................................... 11 1.2.1. Projeksiyon Cihaz............................................................................................... 11 1.2.2. Projeksiyon TV.................................................................................................... 12 1.2.3. Plazma TV ........................................................................................................... 15 1.2.4. LCD TV............................................................................................................... 16 1.3. Kullanlan Hoparlrler ................................................................................................ 19 1.3.1. Subwoofer............................................................................................................ 20 1.3.2. Woofer ................................................................................................................. 20 1.3.3. Tweeter ................................................................................................................ 20 1.3.4. Midrange.............................................................................................................. 20 1.4. leri Ses Sistemleri ...................................................................................................... 20 1.4.1. Dolby Surround Sound ........................................................................................ 20 1.4.2. Dolby Pro Logic .................................................................................................. 21 1.4.3. Dolby Dijital ........................................................................................................ 21 1.4.4. Dolby Digital EX................................................................................................. 22 1.4.5. Dijital Theater Sound (DTS) ............................................................................... 23 1.4.6. THX('Tomlinson Holman eXperiment)............................................................... 25 1.5. Sistemin Kurulumu ..................................................................................................... 25 1.5.1. Amplifikatr-A/V Receiverin Yerletirilmesi.................................................... 25 1.5.2. Hoparlrlerin Yerletirilmesi............................................................................... 26 1.5.3. Kablolar ............................................................................................................... 30 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 35 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 37 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 40 2. EV SNEMA SSTEM ARIZASININ TESPT EDLMES ............................................ 40 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 46 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 48 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 49 3. EV SNEMA SSTEM ARIZALARININ GDERLMES.............................................. 49 3.1. Blendajl Kablo Teknii.............................................................................................. 49 3.2. Lehim Pompas Teknii .............................................................................................. 49 3.3. Is Havyas le Lehim Skme...................................................................................... 50 3.4. Kart Temizleme .......................................................................................................... 51 3.5. Souk Lehimler........................................................................................................... 51 3.6. atlak Kontrol........................................................................................................... 51 3.7. Temizleyici Svlar...................................................................................................... 51 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 53 i

LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 55 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 56 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 58 KAYNAKA ......................................................................................................................... 60

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 523EO0115 Elektrik Elektronik Teknolojisi oklu Ortam Sistemleri Ev Sinema Sistemleri Ev sinema sistemlerini kurmak, arzalarn tespit etmek ve onarmak iin bilgi ve becerilerin verildii bir renme materyalidir. 40/32 Projeksiyon cihaz modln alm olmak Ev sinema sistemlerini kurmak, arzalarn tespit etmek ve onarmak Genel Ama Ev sinema sistemlerini tanyp kurulumunu yapacaksnz. Ev sinema sisteminin arzalarn tespit edip onarmn yapabileceksiniz. Amalar 1. Ev sinema sisteminin kurulumunu yapabileceksiniz. 2. Ev sinema sisteminin arzalarn tespit edebileceksiniz. 3. Ev sinema sisteminin arzalarn giderebileceksiniz. Ortam: Atlye ve kurulumu yaplan ev Donanm: Multimetre (avometre), osilaskop, s havyas, lehim pompas, koaksiyel kablo, kl mercek, tiner veya board temizleyici, elektrik gereleri, A/V receiver ev sinemas hoparlrleri Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Dolby laboratuvarlarnda kefedilen surround sound (evresel ses) yntemi film eritlerine manyetik bantlara adapte edilmitir. Surround sound teknolojisi ile dinleyici sesleri kardan duymaz. Kendisini ses alannn ortasnda hisseder. Film eritleri ve manyetik bantlarn snrll nedeniyle surround sistemler snrl kalmtr. CD ve DVD disklerin icat edilmesiyle geni hafzal ve yksek kaliteli kaytlar yaplabilmektedir. Ses sistemleri bu imkn kullanarak evresel ses sistemlerinde ses kanallar arttrmtr. Yksek ses kalitesi ve zevkli bir dinleme ortamnn olmas bu teknolojiyi amplifikatr/receiver cihaz ile evlere tamtr. Bu modl baar ile tamamladnzda amplifikatr/receiver cihaznn yapsn renip zelliklerini tanyacaksnz. Amplifikatr/receiver cihaznn elektronik arzalarn tespit edeceksiniz. Ayn zamanda amplifikatr/receiver cihazn onarabileceksiniz. Tamir ve bakm zerine grm olacanz bu modl alannzda nitelikli bir teknik eleman olmanza yardmc olacaktr.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET-1

AMA
Ev sinema sisteminin kurulumunu yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Amplifikatr/receiver cihazlarn zelliklerini ve fonksiyonlarn aratrnz. Elde ettiiniz sonular bir rapor hlinde hazrlayarak retmeninize ve

arkadalarnza sununuz.

1. EV SNEMA SSTEMLERNN YAPISI

ekil 1.1: Amplifikatr/receiver ses kat blok emas

Ev sinema sisteminde optik dijital, analog ve farkl ses sistemlerinden alnan ses sinyalleri audio DSP nitesinde ses sistemi zelliine gre zlerek ilenmektedir. Sahne kontroll dijital audio PWM (Pulse-Width Modulation) processor nitesine ya da dorudan ses k devresine gnderilir. Ses sinyalleri analog sinyallere evrilerek hoparlrlerden ses k alnr.

ekil 1.2: Amplifikatr/receiver video kat blok emas

Ev sinema sisteminde video girileri tampon katndan video encoder/decoder nitesine uygulanr. Video encoder/decoder nitesinde video girileri seilip parlaklk senkronizasyon 3

ve renk bilgilerini ayr ayr dijital bilgiye evirir. Video DSP entegresinde video sinyali ilenip ka aktarlmaktadr.

ekil 1.3: Video encoder/dekoder blok emas

1.1. Amplifikatr/Receiver
1.1.1. Ses/Grnt Girileri
Video kameraya kaydedilen grnt RGB (Red-Green-Blue) formatndadr yani RedGreen-Blue (krmz-yeil-mavi). Bu renk, video grntsn oluturan ana komponentlerdir. Bu yzden RGB formatna "komponent video" denir. RGB formatndaki grnt video ortamna (DVD) aktarlmaya msait deildir. nk band genilii fazladr ve ok yer kaplar. Bir video datas renk bilgilerinin (RGB) yan sra parlaklk (Y) ve senkronizasyon bilgilerini de ierir. Bundan dolay kamera tarafndan RGB olarak alglanan grnt, video formatna aktarlrken sktrlarak band genilii azaltlr. Renk bilgileri ile parlaklk ve senkronizasyon bilgileri bir arada deiik kombinasyonlarda harmanlanr (matrikslenme). Bunun sonucunda komponent video (RGB) temelinden kken alan sktrlm deiik komponent video formatlar meydana gelir. Bunlar YUV, YPbPr, YCrCb, S videodur.

Resim 1.1: Amplifikatr/receiver video girileri

Komponent video bilgileri yani RGB, parlaklk ve senkronizasyon bilgilerinin tm bir tek hatla iletilirse buna da "kompozit video" denir. Sar renkli video balants kullanlr. Tm video bilgileri bir tek hat iinde iletildii iin sinyaller arasnda karklk ve bozulma olur. Kompozit video grnt kalitesi komponente gre % 30 kadar daha azdr. Her ses ve grnt giri ve knn ayn kalitede olmad unutulmamaldr. Ev sinema sistemlerinde dijital ses girii, koaksiyel veya optik olabilir. Bu yntem ile kaliteli ses aktarm gerekleir. Optik ve koaksiyel ses aktarmnda iletim direncinin az olmasndan dolay seste kayplar yaanmaz. Ev sinema sistemi kurulurken bu giriler tercih edilmelidir. Bu ses girilerinin olmad cihazlarda oklu kanal (Multi CH) veya RCA soketli analog stereo girileri kullanlabilir.

Resim 1.2: Amplifikatr/receiver audio (ses) girileri

1.1.2. Preamplifikatr

ekil 1.4: Amplifikatr/receiver preamplifikatr devresi

Ev sinema sistemlerinde n ykselte olarak yukarda grld gibi ilemsel ykselteler kullanlmtr. Bu tercihin sebebi ilemsel ykseltelerin sonsuza yakn giri empedans deerine sahip olmalardr. Bu da giri bilgi iaretinde ykleme etkisinden kaynaklanacak kayplar engelleyecektir. n ykseltecin dier bir grevi de bilgi sinyalin dndaki parazit ve grltleri filtrelemektir. Bu sebeple n ykselte devresi birka kattan olumaktadr.

1.1.3. Surround- Sound Dekoder

Ev sinema sistemlerinin genel alma prensibi giri sinyallerinin faz ve genliklerinin deitirilmesi olarak dnlebilir. Ev sinema sistemlerinde kayt yaplan sesler belirli bir dzenleme yaplarak iki hat zerinden gnderilir. L (Sol ses giri), R (sa ses girii), C (merkez ses girii) ve S (evresel ses girii) girileri olan encoderde C ve Sdeki sinyaller 6

zerinde ilem yaplr. k kanallarndan giriin zelliklerini tayan Lt (sol ses toplam) ve Rt (Sa ses toplam) sinyalleri elde edilir.

ekil 1.5: Surround-sound enkoder blok emas

Encoder devresi merkez ses giri seviyesini -3 dB azaltarak L ve R girilerine ekler. Merkez ses girii eklenmi L ve R sinyali, faz deitirilerek ka ynlendirilir. S giriindeki sinyal, bant geiren filtreden (100Hz-7Khz) zayflatlarak geirilip Rden gelen kanal ile dorudan, L,den gelen kanal ile terslenmi ekilde birletirilir. Bu ekilde giriin zelliklerini tayan iki kanal oluur.

ekil 1.6: Surround-sound pro lojik dekoder blok emas

Encoder devresiyle kodlanm olan Rt ve Lt klarndaki sinyal surrond dekoder devresinin girilerine uygulanr. Level control nitesi ile sinyal eletirmesi yaplr. Dekoder devresi balangta zayflatlm eit genlikli merkez ve evresel sinyalleri ayrt eder. Merkez ses sinyali Lt ve Rt kanalna eklenmemi ise dekoder devresinde L ve R ses girilerinden bir merkez ses sinyali retilir. Surround sesler Anti Alias (Alak geiren filtre) filtreden geirilip evresel etki meydana gelmesi iin ses geciktirme (audio delay) devresine uygulanr. Alak geiren (Lowpass filter) filtreden geen sinyal modified decoder devresinde kazanc nceki deerine getirilerek ana ses nitesine uygulanr. Gelimi ev sinema sistemlerinde giri sinyalleri dijital bilgiye dntrlr. Ses kaynann formatna gre birleik ses sinyali DSP1 VE DSP2 ses ilemcileri ile ses girileri ayrt edilir. Elde edilen sinyal DAC (Dijital Analog Convertor) devresi ile analog sinyale evrilip ana ses nitesine gnderilir. 7

ekil 1.7: Surround-sound dekoder blok emas

1.1.4. G Amplifikatr

ekil 1.8: Amplifikatr/receiver g kat blok emas

Ev sinema sistemlerinin g amplifikatr PWM modlatr, k g kat ve filtreden oluur. Dijital ses ilemcisinde klara ayrlan dijital ses bilgileri PWM modlatrde ileme tabi tutularak k g katnda ykseltilip L-C filtreden geirilerek analog ses sinyali elde edilir.

ekil 1.9: Amplifikatr/receiver k g kat blok emas

ekil 1.10: Amplifikatr/receiver 6 kanall ses kat blok emas

1.1.5. Giri-k Balant Noktalar

Ev sinema sistemlerinde ses ve grnt (DVD recorder, DVR vb.) balants ses ve grnt cihaznn zelliine gre deiebilir. Kaynak cihazlarnn bazlarnda yksek kalite ses ve grnt klar olabildii gibi bazlarnn klar kstl olabilir. Kullanlacak kaynak cihazn klar receiverda bulunan yksek kalite iletim yapan klar olmaldr.

Resim 1.3: Amplifikatr/receiver giri- k balant noktalar

Kaliteli grnt iletimi iin komponent giri ve klar tercih edilmelidir. Bu klar en iyi grnt iletimini salar. Kaynak cihaznzn komponent klarn receiverda bulunan krmz, mavi ve yeil RCA soketli komponent girilerine balayp receiver monitr out komponent kndan grntleme cihaznza balant yaplabilir. Bu klar kaynak cihaznda yoksa S video ya da kompozit giri ve klar kullanlabilir. Kaliteli ses iletimi iin optical veya koaksiyel giri kullanlr. letim kayb en az bu ekildeki balantda olur. Multi kanal giri varsa balant bu soketlerden de yaplr. ayet kaynak cihazda bu giri ve klar yoksa RCA soketli audio in k kullanlr. Ev sinema sisteminde ses klar zelliklerine gre ve ynlerine dikkat edilerek hoparlrlere balanr.

Resim 1.4: Amplifikatr/receiver k hoparlr balant ular

10

1.2. Ev Sinema Sistemleri le Kullanlan Grntleme Cihazlar

1.2.1. Projeksiyon Cihaz
1.2.1.1. Yaps

Resim 1.5: Projeksiyon cihaz

Projeksiyon cihazlar bir kaynaktan (bilgisayar, video vb.) ald sinyali byterek perdeye yanstan cihazlardr. Projeksiyon cihazlar yap bakmndan temelde ikiye ayrlr. Bunlar LCD (Liquid Cristal Display - likit kristal grntleme) yapl projeksiyon cihazlar ve DLP (Digital Light Processing - dijital k ileme) yapl projeksiyon cihazlardr. Bunlarn temel yaplar ayn olmakla birlikte grnty oluturma biimleri bakmndan farkllk gsterir. Bir projeksiyon cihaznn temel yaps aadaki blmlerden oluur: Besleme kat Anakart Ik kayna (Ampl) Grnt oluturucu birim Objektif

Resim 1.6: Projeksiyon cihaznn yaps

1.2.1.2. Cihazn Giri ve k Balantlar Projeksiyon cihazna bilgisayar, video, DVD, fotoraf makinesi, kamera, uydu receiver, ses sistemi vb. cihazlar balanabilir. Bu cihazlardaki istenen grntler perdeye bytlm olarak yanstlr. lgili cihazlar kullanlrken bu cihazlara ait kablo ve yardmc malzemelerin mutlaka bulundurulmas gerekir. Balantlar yaplrken dikkat edilmeli ve balant sonrasnda 11

projeksiyon cihaznn ilgili kayna alglamas salanmaldr. Alglama ilemi ounlukla otomatik olur ama bazen ilgili cihazn kullanm klavuzundan yararlanmak gerekir. Gnmzde projeksiyon cihazlar, bilgi kayna olarak sklkla bilgisayarlar kullanmaktadr. Cihazn masast bilgisayarn alglamas otomatik olarak gerekleirken dizst bilgisayar balantlarnda klavyeden Fn + F8 tularna basarak projeksiyon cihaznn bilgisayar grmesi salanmaldr.

ekil 1.11: Projeksiyon cihaz balantlar

1.2.2. Projeksiyon TV
CRT televizyonlarn ekran byklkleri snrldr. Ekran bydke CRT televizyonlarn genilikleri bymekte ve arlklar artmaktadr. Geni ekranl gsterim iin LCD ve plazma TV seildiinde fiyat ykselmektedir. Bu sebeple geni ekran gsterim iin projeksiyon TV tercih edilmektedir. Projeksiyon TVlerde grnty ekran oluturmamakta mercekler tarafndan grnt ekrana yanstlmaktadr. Bu teknikle ekran genilii arttrlp televizyonun arl azaltlm olur. Projeksiyon TVler mercek yapsna gre yanstc (rear projeksiyon TV) veya geirgen(front projeksiyon TV) olarak imal edilir. Yanstc projektrler grnty yanstc ekran zerinden ekranda olutururken geirgen projektrler grnt nlarn ekrana dorudan mercek iinden yanstr.

12

Resim 1.7: Projeksiyon TV

ekil 1.12: Yanstc projeksiyon TV yaps

ekil 1.13: Geirgen projeksiyon TV yaps

Projektr TVler Projektr Ekran Kontrol panel Ses sisteminden oluur. Projektrler projeksiyon TVnin kalbidir. Projektrler tayc veya yanstc olabilir. Optik lenslerin zelliine gre projektrler isim alrlar. Projektrler kk ekranl renkli RG-B tpl ya da LCD olabilir. Oluan resim optik lensler ve yanstclarla ekranda oluturulur. Ekran a duyarl vinly malzemesindendir. Projektrden yansyan n ile ekran zerinde grnt meydana gelir. Ses ve grnt devreleri ise kontrol paneli zerinde bulunur. Ses hoparlrleri projeksiyon TVnin zerinde veya dnda olabilir. 13

Yeni teknoloji projeksiyon TVlerde DMD (Digital Micromirror Devices) teknolojisi kullanlarak ekrana grnt daha iyi yanstlmaktadr.

ekil 1.14: DMD yaps

ekil 1.15: 3 bit DMD ekran grnts

DMD ipi zerinde dijital voltajdan etkilenen aynalar mevcuttur. Bu ipte 500.000 den fazla ok kk ve ince mikro aynalar bulunmaktadr. lemci tarafndan kontrol edilen bu aynalar +10 ve 10 derece dnmektedir. Kontrol sinyali 1 ise grnt ekrana aktarlmakta kontrol sinyali 0 ise o aynann grnts absorbe edilmektedir.

ekil 1.16: Projeksiyon TV yaps

DMD ip teknolojisi ile retilen projeksiyon TV cihazlarnda lamba , younlatrc lense gelir. Daha sonra zerinde krmz, yeil ve mavi renk bulunan dnen bir ark iinden geerek DMD ipte (Digital Micromirror Device - Dijiltal mikro ayna cihaz) oluan renkli grnt objektiften perdeye yansr. 14

1.2.3. Plazma TV

Resim 1.8: Plazma TV

Plazma ekrann temel fikri, bir resim oluturmak zere ok kk florasan lambalarn yaklmasna dayanr. Her piksel adet (Krmz-R, Yeil-G, Mavi-B) florasan ampulckten oluur. Klasik televizyon tplerinde olduu gibi her rengin parlakl deitirilerek tm renkler elde edilir.

ekil 1.17: Plazma TV blok diyagram

1.2.3.1. Plazma TV alma Prensibi Plazma TV alma prensibini ekil 1.17deki genel blok emas aklanarak yaplabilir. Blok emada da grld gibi Plazma TVye bilgi audio / video / graphics In/out boardundan yaplmaktadr. A/V board zerinde ekil 1.18de grld gibi scart girileri, S-Video, DVI soket, D-Sub ve Audio In girileri bulunmaktadr. Harici resim ve ses bilgileri bu girilerin herhangi birisinden alnarak video processor (video ilemcisi) ve audio 15

decoder entegreleri tarafndan ilenir. Ayrca Tuner, devresi kullanlarak resim ve ses sinyalleri de elde edilir. Tuner, anten vastas ile havadan alnan elektromanyetik dalgalardan istenilen kanal seeme ve uygun ara frekans deerine drme ilemini yapar. 1.2.3.2. Plazma TV Giri-k Balant Noktalar

ekil 1.18: Plazma TV giri-k balantlar

1.2.4. LCD TV

Resim 1.9: LCD TV

16

ekil 1.19: LCD TV blok diyagram

1.2.4.1. LCD TV alma Prensibi Katot nl resim tpl (geleneksel televizyonlar) televizyonlarn alma prensibinden farkl olarak video dekoder, video scaler ve A/D evirici devrelerinin bulunmasdr. LCD televizyonlarda resim, satr taramas eklinde yukardan aaya doru oluturulmad iin tarama izgileri bulunmaz. Grnt ekrann her noktasnda ayn tonda ve dzgn bir ekilde yaylr. Geleneksel televizyonlarda resmi medya getirmek iin horizantal ve vertikal katlar kullanlrken LCD televizyonlarda bu katlarn yerine video scaler entegresi ( video ilemci) kullanlr. Geleneksel televizyonlarda ses dedektr devresi ve ses amplifikatr kullanlrken LCD televizyonlarda audio processor (ses ilemci entegresi) ve audio amplifikatr (ses amplifikatr) kullanlr. Ksaca LCD televizyonlarda resim ve ses dijital bilgilere dntrlerek ilenir geleneksel televizyonlarda ise analog olarak ilenir ve kullanlr. Video kontrol nitesi tuner ve dier giri portlarndan (AV1, AV2, S-video ve bunun gibi) video sinyallerini alr. Video kontrol nitesinin ierisinde video dekoder ve video scaler (mikroilemci) entegreleri bulunur. Bu iki entegre birok ilemi yerine getirir. Video kontrol nitesi tunerden gelen RF sinyallerini ileyerek video ve ses sinyallerini elde eder. Video 17

scaler giri sinyallerine gre LCD panelde grnt zelliklerini ayarlar, senkronizasyon zamanlamas yaparak LCD ekran kontrol eder. AD konverter analog RGB sinyalinin LCD ekrana ulamadan nce 4:4:4 formatta dijital sinyallere dntrerek video scaler entegresine gnderir. Kaliteli resim grntsnn elde edilmesi iin video scaler video sinyallerini LVDS sinyaline (Low Voltage Differential Signaling) dntrerek LCD ekrana uygular. Video scaler entegresinin zelliine gre grnt zerinde birok deiiklik yaplarak netlik elde edilir. Burada retici firmalarn kendilerine has gelitirdikleri metotlar bulunmaktadr. Gelen dijital grnty alarak grntdeki gelitirilebilecek kenar bilgilerini arayp bulur ve bunlar keskinletirerek bizlere sunar ve bylece detaylarn artrlmasn salar. Bu ipler, ekran bykl izin verdii lde komu piksellerden ald parlaklk bilgisini kullanarak yeni pikseller de retebilir ve bu yolla znrl de artrabilirler. Philips'in Pixel Plus, Sony'nin DRC-MF ve dier reticilerin de kendilerine has biimde isimlendirdikleri grnt iyiletirme teknolojileri, grntlerde keskinlik ve znrlk art salar. 1.2.4.2. LCD TV Giri-k Balant Noktalar

ekil 1.20: LCD TV giri-k balantlar

ANT IN, Anten girii; AV4, ses ve grnt girii; AV3, ses ve grnt k, VHS, S video girii; PC IN, bilgisayar girii; Scart socket, komponent giriler iindir. LCD TVlerde ses ve grntnn iletimi scart soketler ile yaplabilir. Scart soketler komponent veya kompozit iletim yapabilir.

18

ekil 1.21: LCD TV giri-k balantlar

1.3. Kullanlan Hoparlrler

Resim 1.10: Ev sinema sistemi hoparlrleri

Ev sinema sisteminde merkez, n ve surround hoparlr bulunur. Ev sinema sisteminin yeni teknolojilerinde ise subwoofer vardr. Merkez n veya merkez n-arka hoparlrler konuma sesleri, yan hoparlrler akustik sesleri, sorround hoparlrler ise efektler iin kullanlr. Subwoofer ile de derin ve etkin bir bas elde edilir. Sesleri etkin ve ok iyi bir ses kalitesinde duymak iin tek bir hoparlr yeterli olmaz. Merkez, n, arka ve surround hoparlrler iki ya da yollu olabilir. Hoparlrlerdeki yol saysnn artmas duyulan sesin kalitesini arttrr. Ev sinema sisteminde surround sinyalleri 100Hz-7KHz bant geniliine sahiptir. Yeni ses formatlar sayesinde evresel sesler Dolby dijital ve DTS sistemlerde bu 19

bant genilii 100 Hz-20 KHztir. Bant geniliinin artmas ile beraber ev sinema sistemlerinde merkez, n, arka, surround hoparlrler 100 Hz-22 KHz bant geniliinde ok yollu olarak dizayn edilir.

1.3.1. Subwoofer
20-100 Hz arasndaki frekans bandndaki sesler, bas sesler olarak tanmlanr. Bu frekans bandndaki sesleri veren hoparlre subwoofer ad verilir. Subwoofer mziin iinde olan alt baslar verir. Mziin iindeki kontrabas, bas gitar duyabilmek iin subwoofera ihtiya vardr. Subwoofer hoparlrlerin konlar ileri hareket ettiinde havay sktrr. Uzaa gidemeyen alak frekanslar hoparlrn arkasnda oluan ters fazda havayla birlemek ister. Bu duruma akustik ksa devre denir. Akustik ksa devreyi nlemek iin subwooferlar kabin iine yerletirilmedir.

1.3.2. Woofer
100 Hz ile 400 Hz arasndaki sesleri verebilen hoparlrlere mid bas hoparlrler denir. Subwoofer hoparlrlerin bir alt snfdr. Bu hoparlrler st baslar verir. Bu hoparlrler doru yaylml deildir. Bundan dolay sesin kayna dinleyici tarafndan hissedilmez. Dier hoparlrler gibi kaynak noktas tespit edilemediinden yerletirme noktas nemli deildir.

1.3.3. Tweeter
Yaklak 5 KHz ve stndeki sesleri veren hoparlrlere tweeter denir. Tweeter hoparlrler sesi direkt olarak datr. Bu tip hoparlrler yerletirilirken dinleyici kulann duyum alannn hizasna yerletirilmelidir. Bu hoparlrler dinleyicinin n tarafna yerletirilebilir.

1.3.4. Midrange
400 Hz ile yaklak 5 KHz arasndaki sesleri veren hoparlrlere midrange hoparlrler denir. Bu tr hoparlrler insan kulann duyabilecei en iyi sesi retir. Bu hoparlrden retilen sese kar insanlar daha duyarldr. Bu tr hoparlrler sesi direkt verdiinden dinleyici sesin geldii noktay hisseder.

1.4. leri Ses Sistemleri

1.4.1. Dolby Surround Sound
Dolby surround sistem geleneksel stereo sistemin gelimii olup mono bir kanaln ilave edilmesiyle oluturulmutur. Dolby stereo ve Dolby MP olarak adlandrlan ses sistemi nde iki ve arkada bir bant genilii 100 Hzden 7 KHze kadar deien ayr kanaldan olumaktadr. lk defa Star Warsda kullanlan bu ses sisteminde sol, sa ve mono surround sound kanal vardr. 20

1.4.2. Dolby Pro Logic

ekil 1.22: Dolby pro lojic sistemin hoparlr yerleimi

Dolby Pro Logic: Bu sistem, Dolby Surround ses sisteminin drt kanall olacak biimde gelitirilmi hlidir. Ek olarak bir merkez kanal ieriyor ve arka kanal iki ses nitesi tarafndan paylalyor.

1.4.3. Dolby Dijital

ekil 1.23: Dolby dijital 5.1 sistemin hoparlr yerleimi

Bu dijital veri sktrma sistemi, Dolby laboratuvarlar tarafndan yaplmtr. Bu sistem sayesinde ok kanall sesler DVD soundtrack olarak ifrelenebilmektedir. Dolby 21

dijital eitleri ondalk noktal saylarla ifade edilmektedir. lk say bandwith saylarn, ikinci say ise subwoofer kanaln belirtmektedir. Bylece 1.0 mono, 2.0 stereo ve 5.1 de 5 kanal ile subwoofer anlamna gelir. Dolby digital 5.1 ( Ayn zamanda AC-3 (Audio Code-3) olarak da bilinir.), alt kanall bir ses sistemidir(iki n, iki arka, bir merkez ve bir subwoofer). Bu formata uygun olan filmler genellikle en az 5 mikrofonun yardmyla ekilir (tepeden bir mikrofon ana sesler iin ve drt mikrofon da arka plan seslerini kaydetmek iin). Dolby surround ve pro logic'ten farkl olarak bu sistemdeki bant genilii 20 Hz ile 20 KHz arasndadr. Buradaki AC-3 terimi de dinleyicinin duyamayaca sesleri ortamdan ayran ve alt kanall Dolby Digital ses kaydn gerekletiren kodlama teknolojisinden gelir. Dolby digital 5.1 ses sunan ilk film 1992 ylnda gsterime giren Batman Returns adl filmdir. O gnden beri, neredeyse tm DVD'ler bu standarda uygun dijital seslerle donatlmlardr.

1.4.4. Dolby Digital EX

ekil 1.24: Dolby digital EX sistemin hoparlr yerleimi

Dolby digital EX ise Dolby digital 5.1'in dinleyicinin arkasna yerletirilen iki ekstra hoparlr de desteklemesini salayan gelitirilmi bir srmdr. Bu sayede, kenar hoparlrler uygun yerlere yerletirerek ses efektleri ve filme kendinizi kaptrmanz salayacak sesler arkadan dinlenebilir. Ancak unutulmamal ki dolby digital EX gerek bir 6.1 veya 7.1 ses standard deildir nk surround kanal klasik 5.1 surround ses kanallarndan matris kodlama yntemiyle elde edilir. Bunun iin ses Dolby digital olarak kaydedilir ve i bittiinde altnc kanal eklenir. Ses mhendisleri, filmi izleyerek hangi seslerin arkaya gemesi gerektiine karar verirler ve bylece EX sisteminin sese yapaca katk kesin olarak belirlenir. Bu durumda 6.1 veya 7.1 sistemlerinin hangisinin buna daha uygun olacan tartmann herhangi bir nemi yoktur nk 6.1 sistemde arkadaki merkez 22

hoparlr tek bana mono ses verir. 7.1'de ise iki arka merkez hoparlrn her ikisi de ayn mono sesi verirler ve deien bir ey olmaz.

ekil 1.25: Dolby digital TX sistem

1.4.5. Dijital Theater Sound (DTS)

Dijital Theatre Systemin ksaltmasdr. Dolby dijitale benzeyen rakip sistemdir. DTS 1993 ylnda Steven SPELBERG'N Jurassic Park filmiyle tantld. O gnden beri bu dijital ses sistemi, ev sistemlerinden te sinema salonlarnda kendine daha geni yer bulmaktadr. DTS sisteminde dolby dijital sisteme gre daha az sktrma ilemi uygulanr. Daha dk bas k vardr. Dolays ile teoride daha iyi ses verir. DTS 5.1: Daha az sktrma oran kullanlan ses format dolby dijitaldeki gibi 5 kanal art subwoofer k vardr.

23

ekil 1.26: DTS 5.1 surround sound sistem

DTS ES 6.1 Matrix: DD EX'in DTS versiyonudur. Ayn mantkla almaktadr. Arka kanallardan bir arka merkez yaratlmaktadr DTS ES 6.1 Discrete: Discrete'in anlam ayrk demektir. Yani bu formatta arka merkez ayr bir kanaldr.

ekil 1.27: DTS ES surround sound sistemin hoparlr yerleimi

DTS'in dolby dijital'e oranla kalite olarak biraz daha ne kmasnn ardnda yatan faktr, sktrma esnasnda ses kalitesini disk alanndan elde edecei kazancn nnde tutmasdr. ncelikle DTS altnda sesler 20 bit olarak kaydedilir. (Dolby standartlarnda bu deer 16, 18 veya 20 bit olabilirken DTS'te bu deer 16, 18, 20 ve 24 bit olabilir.) Ayrca sesin sktrlmas esnasnda sabit bir sktrma oran yerine, sesin anlk karakterine uygun 24

olacak biimde 40:1'den 1:1'e uzanacak biimde dinamik olarak deien sktrma oranlar uygulanr. Sonuta harcanan yaklak 1.5 Mbps'lik bir bant genilii karlnda daha kaliteli sesler elde edilmi olur. Bu iin balca dezavantaj, DTS ses verilerinin disk zerinde dolby dijitalden yaklak kat daha fazla yer kaplyor olmasdr. Bu durumda DTS ses sistemine sahip DVD'lerde ou zaman tek bir dil seenei vardr.

1.4.6. THX('Tomlinson Holman eXperiment)

THX: Yksek kalite ev sinema sistemlerinde kullanlan gvence iaretidir. Lucasfilm tarafndan gelitirilmi ve retilmitir. Bu rn yeni bir ses ifrelemesi sunmamaktadr. THX sertifikas, sesin, THX ses sisteminizden geerken, ev ortam iin uygun ekilde ileneceini garantilemektedir. THX'le ilgili bilmeniz gereken iki temel ey var. Birincisi, ev sinemas tipik bir sinema salonuna gre byk farkllklar gsterir. Temel fark, mekn zelliklerinden kaynaklanmaktadr. Byk bir sinema salonundaki ar perdeler, kaplamal duvarlar, kuma kapl koltuklar ve kalabalk, sesin belli bir dzeyde emilmesine sebep olur. Bu yzden, filmlerin ses kaytlar, bu emilme gz nne alnarak dzenlenir. Oysa ayn kayd evin bir odasna kurulmu olan ev sinemas sistemiyle oynatmaya/dinlemeye alldnda, fazlasyla ''parlak'' seslerle karlalr. Ksacas, duyulan sesler, ynetmenin duyulmasn istedii sesten ok farkl, kimi zaman da film izlemenin tadn karacak denli parlaktr. kincisi de film ses kaytlaryla mzik kaytlarnn ses sistemlerinden farkl farkl zellikler beklemesidir. Sinemalarda surround sesleri vermek iin salonun kysnda birok hoparlr bulunur; oysa ev sinema sistemlerinde, bu hoparlr says genellikle ikidir. (Son sistemlerde, arkaya eklenen iki surround hoparlrle birlikte bu say drde subwoofer ve arka center ile altya kt.) Bu farklln yarataca performans sorununu gidermek iin n ve surround hoparlrler arasnda bir ''ses rengi elemesi'' ilemini stlenir. Bu sebeple sistemin patlama seslerinin zel efektler, konumalarnn ve mziin gerektirdii farkl performanslar gsterebilmesi gerekir. THX, DVD'de ya da film seslerinin kaynanda sinema salonuna gre kodlanm olan sesleri ileyerek ev sinemasna uygun hle getirir. THX, yksek frekansl seslerin yeniden eitlenmesiyle ev iinde dengeli bir ses salar.

1.5. Sistemin Kurulumu

1.5.1. Amplifikatr-A/V Receiverin Yerletirilmesi
A/V receiveri yerletirirken dz, rutubete ve toza maruz kalmayaca bir yere yerletirilmelidir. A/V receiverin evresindeki scaklk oda scaklnda olmal cihazn havalandrmas iyi yaplmaldr. Yetersiz havalandrma cihazn ar snmasna ve hasar grmesine sebep olur. Cihazn havalandrlmasnn iyi olabilmesi iin receiverin nnde bir engel olmamaldr. Yanlarda, stte ve arkada 10-15 cm veya daha fazla boluk bulunmal, A/V receiver dz bir stand zerine yerletirilmelidir. A/V receiver stand zerine yerletirilerek yangn riski de azaltlm olur.

25

ekil 1.28: Amplifikatr/receiverin yerletirilmesi

Elektronik cihazlar manyetik alan ve yksek frekanstan etkilendikleri iin cihazn evresinde manyetik alan yaratan cihazlarn bulunmamas gerekir.

1.5.2. Hoparlrlerin Yerletirilmesi

ekil 1. 29: Ev sinema sisteminde hoparlrlerin yerletirilmesi

Ev sinema sisteminde grntlenen an hissedebilmek iin hoparlrlerin yeri ve ykseklii nemlidir. Bir hoparlrn rastgele konumu, seyredilecek filmin atmosferini hissettirmeyecektir. Hoparlrleri yerletirirken merkez, sa ve sol n hoparlr ayn hizada ve kulak seviyesi yksekliinde olmaldr. Sa ve sol n hoparlrler hafif dinleyiciye dnk olabilir. Merkez hoparlr ise dinleyicinin karsnda ve kulak mesafesinde bulunmaldr. evresel seslerin dinlendii surround hoparlrler yanlara konarak kulak mesafesinden 60-90 cm ykseklie yerletirilip ynleri dinleme merkezine veya dinleyicinin yanana bakacak ekilde yneltilebilir. Subwoofer hoparlrlerin bas sesi ok ynl olduundan n sa-sola yerletirilebilir.

26

Ev sinema sisteminde hoparlrler yerletirilirken hoparlrlerin dinleyiciye olan uzakl ve as nemlidir. evresel sesi elde edebilmek iin hoparlrler belirli alarda dinleyici etrafna yerletirilir. deal evresel sesi oluturmak iin ITU (International Telecommunication Union - Uluslararas Telekomnikasyon Birlii) geometrik ekil zerinde belirli alarla hoparlrlerin yerleimini tavsiye etmitir. ITU: Kamu ve zel kurulularn iletiim gelitirdii devletleraras bir organizasyondur. ITU 1865'te kuruldu ve 1947'de Birlemi Milletler organ hline geldi. Grevi telekomnikasyonla ilgili uluslararas anlamalar, dzenlemeleri ve standartlar yrtmektir.

ekil 1.30: ITU Hoparlr yerletirme plan

Ev sinema sistemlerinin hoparlr kurulumu ayn deildir. Her ses sistemindeki hoparlr yerleimi farkldr. Hoparlrleri yerletirirken ses sisteminin zellikleri bilip buna gre hoparlr yerleimi yaplmaldr.

27

ekil 1.31: Dolby dijital ve pro lojik II hoparlr yerletirme plan

ekil 1.32: Dolby dijital EX hoparlr yerletirme plan

28

ekil 1.33: Dolby dijital EX 6.1 ve 7.1 hoparlr yerletirme plan

ekil 1.34: Dolby pro lojik IIx yerletirme plan

29

ekil 1.35: Standart DTS ve DTS-ES hoparlr yerletirme plan

1.5.3. Kablolar
Ses ve grnt sinyallerin aktarmnda iletken direnci kk OFC (Oxygen Free Copper - oksijenden ar bakr) iletken kullanlmaktadr. Ses ve grnt sinyallerinin veri kaybn azaltmak iin sarmal yapl, gm veya kalay kapl, alminyum ya da bakr ekranl, tek ya da ift bakr rgl yapda kablolar mevcuttur. yi bir kablonun seimini yaparken u noktalara dikkat edilmelidir: letken direncinin kk olmas Yaltm direncinin yksek olmas Kapasitansnn dk olmas Frekans deerlerine gre sinyal zayflamasnn az olmas Geri dnn olmamas

Ses ve grnt sinyallerin aktarmnda balant iletkenlerinin iyi olmas yannda izolasyon maddesi de kablonun kalitesini etkilemekte, evrede bulunan grlt sinyallerini azaltmaktadr. En sk kullanlan izolasyon ve d klf malzemelerinin genel zellikleri unlardr: PVC: -55C+105 C aralnda alabilen formlasyonlarda retilir. Suya, yaa ve kimyasal malzemelere kar dayankll kt; buna kar alev iletmemesi, oksitlenmeye kar direnci ve ucuz olmas sebebiyle en sk kullanlan izolasyondur. Dielektrik sabit deerleri 3.5 ve 6.5 arasnda deimektedir. Polietilen (Solid ve kpkl): -60 C+80 C aralnda alabilen dk scaklklarda, rutubetli, slak ortamlarda yer alt uygulamalarnda ve gnein etkisi altnda kalnan noktalarda kullanlmas gereken izolasyon maddesidir. Elektriksel zellikleri mkemmel bir malzemedir. Dielektirii dktr. Her frekansta kararldr ve yksek izolasyon direncine sahiptir. Dielektirik sabiti kat 30

izolasyonlar iin 2.3, kpkl dizaynlar iinde 1.7dir. Dk younluklu polietilenler dk molekler arlkl yumuak malzemelerdir. Yksek younluklu polietilenler ise yksek molekler arlkl sert malzemelerdir. Poliretan: -40 C+90 C aralnda alabilen ncelikle kablo d klf malzemesi olarak kullanlrlar. Hava koullarna solventlere yaa ve petrol trevlerine kar yksek direnli bir malzemedir. Yanmaya kar direnli deildir. Alev geciktirici katk malzemeleri ilave edilerek yanmaya kar direnli hle getirilir. Hologen free: -30 C+ 70 C aralnda alabilen kablo izolasyon ve d klfnda kullanlan holojensiz kompaunddr. Ge tutuur ve byk lde kendiliinden sner. Yanma srasnda zehirli, andrc gaz ve siyah duman karmaz, dielektrik sabiti 3.4-5tir. Teflon: -100 C+205 C aralnda alabilen bu malzeme ok stn elektriksel, ssal ve kimyasal diren zelliklerine sahiptir. Teflonlar PVC ve polietilen gibi uzun boylarda kablo retiminde kullanlabilir. Teflonlarn dielektirik sabiti 2.1dir.

1.5.3.1. Analog Ses Kablolar Ses sinyallerinin kaynak deerlerini koruyabilmesi iin iletim yapacak kablolarn zayflatma deerleri azaltlm, iletken direnci kltlm, kapasitans deerinin dk olmas gerekir. Analog ses kablolarnda OFC iletken kullanlmakta en az kesitleri 0,75 mm2 olmaldr. ok telli olan analog ses kablolar PVC effaf ya da PVC renkli izolatr ile kaplanmtr. Alminyum ekranl bakr rgl olabilen analog ses kablolar gm ya da altn kaplamal RCA soketler ile balanr. Analog ses kablolarnn kalite ltlerini artrmak iin farkl yapda kablolar mevcuttur.

Resim 1.11: RCA jakl analog ses kablosu

31

Resim 1.12: Analog ses kablosu kesiti

1.5.3.2. Dijital Ses Kablolar Dijital ses iletiminde rnekleme frekanslarnn yksek olmas sebebiyle kullanlan kablonun bant geniliinin yksek olmas gerekmektedir. Analog ses dijitale dntrlrken saniyede 44.1-48-96-192 KHz frekansnda saniyede 16, 20, 24 bit rneklemeler alnmaktadr. Analog ses kablolar dijital sistemlerde kullanldnda kare dalga sinyal ile gnderilen bilgilerde bozulma ve kayplar yaanmaktadr. Dijital audio zellikleri Avrupa Yayn Birlii (AES/EBU) tarafndan gelitirilmitir. Bu zelliklerin kabloya ilikin iki anahtar elektrik parametresi, rnekleme hzna dayanan (ekil 1.14) veri hz ve twisted pair modellerde 110 Ohm %20, koaksiyel modellerde 75 Ohm empedansldr.

Resim 1.13: Koaksiyel dijital ses kablosu

ekil 1.36: Twisted pair dijital ses kablosu

32

Kullanm DSR CD/DVD DAT DVD DVD

1.5.3.3. Video Kablolar

rnekleme Hz 32 kHz 44.1 kHz 48 kHz 96 kHz 192 kHz

Bant Genilii 4.096 MHz 5.6448 MHz 6.144 MHz 12.228 MHz 24.576 MHz

Tablo 1.1: Dijital kaynaklarn rnekleme hz ve bant genilii

Grnt iletiminde 75 Ohm empedansl koaksiyel kablolar kullanlmaktadr. Grnt iletimi kompozit, komponent ve S video grnt aktarm ile yaplabilir. Kompozit iletimde standart koaksiyel kablo kullanlabilir. S video iletimde grnt iletiminde dual koaksiyel kablo, komponent iletimde multi koaksiyel kablo kullanlmaldr. Koaksiyel kablo dielektrik materyal tarafndan ayrlan iki iletkenden oluur. Esas olarak elektrik sinyallerini bir noktadan dier bir noktaya tamak amacyla kullanlr. Merkez iletken ve konsantrik sarlm d iletken ortak bir eksen oluturur. Merkezi iletken eitli malzemelerden yaplabilir. En ok kullanlan tek damarl (solid) ya da ok damarl iletkendir. Tek damarl iletken sabit kullanmlarda, seyrek olarak aslarak ya da dk esneklik gereken yerlerde kullanlr. ok damarl iletken ise esnek kablo kullanlmas gereken yerlerde kullanlr. Merkez iletken, bakr, kalay ya da gm kapl bakr, bakr kapl elik, bakr kapl alminyum olabilir. Kalay ya da gm kapl iletken rahat lehimlenebilir ve korozyona kar direnlidir. Bakr kapl elik telden iletken 50 MHz'den daha yksek frekanslarda kullanlr ve kabloya dayankllk kazandrr. Koaksiyel kablolarda empedansn, kapasitesinin, zayflamasnn ve geri dn kaybnn dk olmas yaylma hznn yksek olmas istenir.

Resim 1.15: Komponent kablo

33

Resim 1.16: S-Video kablo

Resim 1.17: Kompozit kablo

1.5.3.4. Hoparlr Kablolar Ev sinema sistemlerinde kullanlan hoparlr kablolar dk kaybn olduu, esnek kablolar olmaldr. Kablo iletkeninin OFC (oksijenden ar bakr) olmas sesin az kaypla hoparlrlere iletimini salar. zolasyon maddesi olarak genelde renkli veya effaf PVC kullanlr. Ses iletiminde yksek performans almak iin iletken kesitinin 1.5 mm2 ve st olmaldr.

Resim 1.18: Hoparlr kablolar

34

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Ev sinema sisteminin kurulumunu yapnz. neriler lem Basamaklar Receiver/Amplifikatr yerletiriniz.

Hoparlrleri yerletiriniz.

Hoparlr kablolarn taknz. Receiver/amplifikatr cihazn havalandrma olacak ekilde yerletirmelisiniz. Cihazn scak kaynaklardan (kalorifer petei) uzak kurmalsnz. Ses sisteminin zelliine gre hoparlrleri yerletirmelisiniz. Cihaznzn giri ve klarn yksek iletim balantlarna balayp kontrol ettikten sonra sistemi altrmalsnz. Grntleme cihaznzn balantsn yaparken komponent girileri tercih etmelisiniz.

Amplifikatr/receiver klarna hoparlrleri balaynz.

Grntleme cihazn balaynz.

Sistemi altrarak test ediniz.

35

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1. Receiver/amplifikatrnn yerletirilmesi iin ara gere ve ekipman ihtiyacn belirlediniz mi? 2. Receiver/amplifikatrn teknik verilerini topladnz m? 3. Hoparlrlerin yer ve yksekliini tespit ettiniz mi? 4. Sisteminize uygun giri ve k balantlarn seebildiniz mi? 5. Sisteminize uygun grntleme cihaznzn giriini seebildiniz mi? 6. Meslee uygun kyafet giydiniz mi? 7. alma alann ve aletleri tertipli dzenli kullandnz m? 8. Zaman iyi kullandnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

36

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Aadakilerden hangisi komponent video formatdr? A) S/PDIF B) MDR C) YUV D) DVD Parlaklk ve senkronizasyon bilgilerinin tmnn bir tek hatla iletildii video format hangisidir? A) CD B) Kompozit C) S-Video D) SACD Aadakilerden hangisi surround sound dekoderin grevidir? A) Ses sinyallerini kodlar. B) Ses sinyallerine efekt yaptrr. C) Kayt seslerini birletirir. D) Merkez ve evresel ses sinyalleri ayrt eder. Aadakilerden hangisi A/V receiver video girii deildir? A) S-video B) YPbPr C) Kompozit D) Multi audio

2.

3.

4.

5.

Aadakilerden hangisi bir projeksiyon cihaznn temel yapsnda bulunmaz?

A) B) C) D) CMT Ik kayna Objektif Besleme kat

6.

Aadakilerden hangisi bir projeksiyon TV cihaznn temel yapsnda bulunmaz?

A) B) C) D) Projektr Kontrol panel Ekran Radyo tuner

7.

Aadakilerden hangisi ileri ses sistemi deildir?

A) B) C) D) Dolby pro logic Mono sound DTS Dolby dijital 37

8.

Aadakilerden hangisi dinleyicinin karsna yerletirilir? A) n hoparlr B) Arka hoparlr C) Merkez hoparlr D) evresel hoparlr Dinleyicinin nnde olmayan hoparlr hangisidir? A) n sa hoparlr B) Merkez hoparlr C) n sol hoparlr D) evresel hoparlr Aadakilerden hangisi iyi kablo zellii deildir? A) letken direnci kk olmal B) Kapasitansnn dk olmas C) Yaltm direnci yksek olmal D) Esnek olmas Aadakilerden hangisi kablolarda kullanlan izalasyon ve d klf malzemesi deildir? A) PVC B) Polietilen C) Koaksiyel D) Hologen free

9.

10.

11.

12.

Aadaki hangisi komponent video iletiminde kullanlr?

A) B) C) D) Tekli koaksiyel kili koaksiyel l koaksiyel Drtl koaksiyel

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. ( ) A/V receiverin tm ses girileri ayn kalitededir. ( ) A/V receiverin en iyi grnt girii komponent video girilerdir. ( ) A/V receiverde grnt kalitesi dk giri S-videodur. ( ) A/V receiver dz, rutubete ve toza maruz kalmayaca bir yere yerletirilmelidir. ( ) Yetersiz havalandrma A/V receiver cihazn ar snmasna ve hasar grmesine sebep olmaz. ( ) Ev sinema sisteminde grntlenen an hissedebilmek iin hoparlrlerin yeri ve ykseklii nemlidir. ( ) Merkez hoparlr ise dinleyicinin yan tarafnda ve kulak mesafesinde bulunmaldr. ( ) Subwoofer hoparlrlerin bas sesi ok ynldr.

38

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

39

RENME FAALYET2 RENME FAALYET-2

AMA
Ev sinema sisteminin arzalarn tespit edebileceksiniz.

ARATIRMA
SMPS (Switch Mode Power Suply) g kaynaklarnn almasn aratrnz.

2. EV SNEMA SSTEM ARIZASININ TESPT EDLMES

Elektronik cihazlar almadnda, arza her zaman cihazdan kaynaklanmaz. Elektronik cihazn baland prizdeki hasar cihaznzn almamasna sebep olur. Cihaznza elektrik salayan kablo bklmelerden dolay cihaznza elektrik gitmesini nler. almayan elektronik cihaz olduunda, sorun ilk olarak cihaznzn iinde deil, cihazn beslenmesini salayan d g balantsnda aranmaldr. Cihazn d g balantsnn salam olduundan emin olduktan sonra cihazn iinde arza aranabilir. Ev sinema sisteminde kullanlan receiver izlemek istenilen film kaynan altrmayabilir. Bu cihazn bozuk olduu anlamna gelmez. Farkl ses ve grnt formatlar olduu iin kullanlan film kayna ile receiverin ayn zellikte olup olmadna dikkat etmek gerekir. Film kayna DVD ile receiver elemiyorsa grnt kaynandan filim izlenemez. Kullanlan receiverin zellikleri (Dolby ve DTS) ile film kayna DVDnin ayn zellikte olup olmad kontrol edilmelidir. Yaplan tetkikler sonucunda d g kayna salamsa ve film kayna ile receiver ayn zellikleri tayorsa cihaznz hl almyorsa sorun cihazdan kaynaklanmaktadr. Amplifikatr/receiver cihaz besleme, ses nitesi ve grnt nitesinden oluur. Her katn arza zellikleri farkldr. Amplifikatr/receiver cihaznn her nitesinin almasn salayan besleme katdr. G kablosu transformatr ve dorultucu devre kontrol yaplarak amplifikatr/receiver cihazna enerji gelip gelmedii kontrol edilmelidir. Devrenin enerjisini salayan transformatrdr. Amplifikatr/receiver cihaznda olabilecek l alc arzalarnn kaynanda muhtemel arza g kayna arzasdr. G kaynann kontrolne enerji kablosundan balanmaldr. Enerji kablosu ohmmetre ile salamlk kontrol yaplabilir. Kabloda kopukluk varsa bu yolla tespit edilebilir. Dier yol ise enerji altnda kablo knda AC 220 Volt ebeke gerilimi lmdr. Bu yntem arplma riski olduundan emniyet tedbirlerine gerekli zen gsterilmelidir. l aleti AC Volt kademesinde gerekli nlemler alndktan sonra bu ilem yaplabilir. 40

Enerji kablosu salamsa bir sonraki eleman sigortalardr. Elektrik ebekesindeki dalgalanmalar veya yksek akm ekimlerinden dolay cihaznzn g sigortas yanm olabilir. Cihazn gvenlii salayan g sigortas salaml kontrol edilmelidir. Sigortalarn arzas tespiti gzle ya da enerji yokken l aleti ohmmetre ya da ksa devre kontrol kademesinde yaplabilir.

Resim 2.1: Besleme sigorta kontrol

Sigortalarn ardndan transformatrn kontrol yaplmaldr. Transformatr primer ve sekonder sarglarnda olutuundan her iki sargda ohmmetre ile llmelidir. Sekonder empedans primere nazaran ok kk llmelidir. Yine transformatr kontrol enerji altndayken de yaplabilir. Sekonder knda alternatif gerilim lmyle bu ilem yaplabilir. Transformatr knda diyot ve kondansatrden oluan dorultma ve filtre devresi mevcuttur. Diyotlar tek ynde akm geiren yar iletken elemanlardr, bu elemanlar bir bacan skp ohmmetre ile doru ve ters yn lmleri yaplarak arza tespiti yaplabilir ya da skmeden l aletinin diyot kademesinde diyot doru yn eik gerilimi olan (0,5V0,7V), ters yn ak devre gerilimleri llerek de yaplabilir.

Resim 2.2: Besleme kat kpr diyodu

Resim 2.3: Besleme kat transistrleri

Dorultma nitesi knda regle ilemi yaplr. Bu ilemler de entegre devreler sklkla kullanldndan arza tespitinde DC gerilim lm en etkin yntemdir. 41

Buraya kadar anlatlan g kayna dnda amplifikatr/receiver cihaznda anahtarlamal tip g kaynaklarnda kullanlmaktadr. Bu tip g kaynaklarnda ebeke gerilimi nce dorultulup sonra MOSFET transistrlerce kesilerek transformatrlere uygulanr. Transformatr kndan geri besleme yaplarak MOSFET transistr sren entegre devre osilatre kontrol girii yaplr. G kontrol bu entegre kontrolnde MOSFETin DC ebekeyi kesme zamanlamasyla yaplr. Yine bu tip g kaynandaki arza tespitinde bir nceki g kaynanda anlatlan yntemler kullanlr. Transformatr ve dorultucu devre arasnda kablo kullanlmsa salaml kontrol edilip diyotlar ve dorultucu kondansatrler kontrol edilmelidir. Besleme katnda yksek enerji olduundan souk lehim kontrol de yaplmaldr. Mzik setinde hoparlr klarnn ksa devre edilmesi, uygun olmayan omajl hoparlrn kullanlmas, s havalandrma klarnn kapatlmas mzik setinin g kat entegresini bozar. Dier bir arza sebebi rutubetli, tozlu ortamlar ve cihaz ierisine drlen yabanc maddelerdir. Cihaz iine havalandrma aralklarndan drlen metal bir yabanc madde ksa devrelere sebep olup cihazn arzasna sebep olabilir. Bu yzden gzle yaplacak bir kontrol arza tespitinde ve arzann giderilmesinde izlenecek yol iin nemlidir. Cihaznzn g sigortalar salam ise sorun cihazn iindeki devrelerden kaynaklanmaktadr. Bunun iin cihazn kapan amanz gerekmektedir. Kapak gvdeye gemeli veya vidal ekilde monte edilmi olabilir. Kapan balant noktalar tespit edilerek ama ilemi gerekletirilmelidir. Kapak almyorsa zorlamamaldr. Yaplan mdahale sonucu kapak almyorsa kapan balant noktalar tekrar gzden geirilmelidir. Amplifikatr/receiver cihaz, DVD player veya uydu receiver cihazlar ile ayn kutu iinde olabilir. Cihazn kapa aldnda sistemi oluturan niteler incelenmeli arza aramas sonra yaplmaldr.

Resim 2.4: Uydu receiver+DVD+amplifikatr/receiver i grn

42

Resim 2.5: DVD+amplifikatr/receiver i grn

A/V receiverin giri ve k balant noktalarnda arza var ise bu durum cihazn almasn engelleyecektir. Cihaznzn giri ve k balantlar kontrol edilerek soketlerin giri ve k niteleriyle irtibatl olduundan emin olunmaldr. Ev sinema sisteminizin hoparlrlerinden ses gelmiyorsa cihaznzn ses kat arzaldr. Ses kat arzalar ses katna enerji gelmediinden, ses ilemcisinin veya ses k entegrelerinin yanmasndan kaynaklanr. Ses kat enerji girileri kontrol edilmelidir. Ses kat girilerine enerji geliyorsa ses ilemcisi bozulmu veya tmleik ya da her k iin ayr olan ses k entegreleri yanm olabilir.

Resim 2.6: k kat transistrleri

43

Resim 2.7: k kat transistrleri

Ev sinema sisteminizde ekranda grnt yoksa A/V receiver cihaznzn grnt (video) kat bozulmutur. Video katna enerji gelmiyorsa ekranda grnt izlenemez. Video enerji girii kontrol edilmelidir.

Resim 2.8: Video kat besleme girii

Video katna enerji gelip ekranda grnt yoksa cihaznzn video srcs bozulmu olabilir.

44

ekil 2.9: Video src entegresi

Ev sinema sisteminde ayn konumdaki hoparlrlerden ses gelmiyorsa ses k katndaki ses entegresi bozulmu olabilir. Tek bir hoparlrden ses gelmiyorsa balant kablosu kontrol edilmelidir. Balant kablosu salam ise hoparlrn salaml kontrol edilmelidir. Hoparlrlerin zerinde yazan omik direntir. AVO metrenin ohm kademesinde hoparlr ularndaki llen deer ile hoparlr zerindeki deer ayn deilse hoparlr bozuktur.

Resim 2.10: Kabin iindeki hoparlr

Resim 2.11: Kabin iindeki hoparlrn kontrol

45

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Ev sinema sisteminin arzalarn tespit ediniz. lem Basamaklar Cihaznzn enerjisini kesiniz. neriler

Cihaznzn kapak vidalarn sknz.

Cihaznzn amplifikatr besleme giriini tespit ediniz. Cihaznn arzasn tehis etmek iin ara, gere ve ekipman ihtiyacn belirlemelisiniz. Cihaznzn devre emasn temin etmelisiniz. Cihazn balant noktalarn ema zerinden tespit etmelisiniz Cihaznzda lme yapmadan nce gvenlik tedbirlerini almalsnz. lm yaparken l aletinizin doru konumda olduuna dikkat etmelisiniz.

Amplifikatr besleme gerilimleri kontrol ediniz.

k kat gerilim noktasn tespit ediniz.

k kat gerilimlerini kontrol ediniz.

k balant noktalarn kontrol ediniz.

46

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri 1. Amplifikatr/receiver cihaznn arzasn tehis etmek iin ara gere ve ekipman ihtiyacn belirlediniz mi? 2. Cihaznzn teknik verileri topladnz m? 3. Priz ve g kablosunu kontrol ettiniz mi? 4. Cihazn kapak balant vidalarn belirlediniz mi? 5. Cihaznz oluturan niteleri belirlediniz mi? 6. Amplifikatr besleme gerilimleri kontrol ettiniz mi? 7. k kat gerilimlerini kontrol ettiniz mi? 8. k balant noktalarn kontrol ettiniz mi? 9. Besleme gerilimlerini kontrol ettiniz mi? 10.Hoparlrleri kontrol ettiniz mi? 11.Zaman iyi kullandnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

47

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. ( ) Elektronik cihazlar almadnda, arza her zaman cihazdan kaynaklanr. ( ) Amplifikatr / receiver cihaznn her nitesinin almasn salayan besleme katdr. 3. 4. 5. 6. ( ) Besleme nitesinin kontrol, besleme klar llerek yaplabilir. ( ) Besleme dorultucu diyotu yanm ise besleme kat almaz. ( ) Besleme sigortas her cihazda bulunur. ( ) Diyotlarn arzas diyotun bir bacann sklp ohmmetre ile doru ve ters yn lmleri yaplarak arzas tespit edilebilir. 7. 8. 9. 10. ( ) Ses ilemcisi bozulmu ise hoparlrlerden ses duyulur. ( ) Grnt yoksa video srcs bozulmu olabilir. ( ) Ses kat almadnda grnt kat almaz. ( ) Hoparlrlerin zerinde yazan omik diren deeridir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

48

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA

Ev sinema sisteminin arzalarn giderebileceksiniz.

ARATIRMA
Scak hava flemeli s havyasnn kullanm klavuzlarn inceleyiniz.

3. EV SNEMA SSTEM ARIZALARININ GDERLMES

Amplifikatr/receiver cihazlarnda arzal elemanlar elektronik karta zarar verilmeden yerinden kartlmaldr. Elektronik elemanlarn elektronik karttan sklebilmeleri iin yntem uygulanr: Blendajl kablo teknii, lehim pompas teknii, s havyas ile lehim skme

3.1. Blendajl Kablo Teknii

Resim 3.1: Blendajl kablo

Kablolarn evresindeki sarmal sarglara blendaj denir. Bir para blendajl kablo alnarak i ksm boaltlr. Blendajn u ksm pasta ya da reine ile kaplanarak sklecek balant noktasna yerletirilir. Yeterli scakla ulam havya blendajn stne yerletirilerek balant noktasndaki lehimin blendaj stne gemesi salanr blendaj balant noktasndan ayrlarak havya ile stlp artk lehimlerden temizlenir. Balant noktasndaki lehim yeterince temizlenmemise bu ilemler tekrar edilir. mknlar msait deilse bu lehim skme nerilir. artlar msaitse dier lehim skme metotlar tavsiye edilir.

3.2. Lehim Pompas Teknii

Resim 3.2: Lehim pompas ile lehim sklmesi

49

Arzasndan phelenilen ve salamlk kontrol yaplmak istenen ya da bozuk olan eleman kart zerinden skmek iin lehim pompas kullanlr. Lehim pompasnn itme kolu ileriye srlerek baparmak ekme dmesinde hazr bekletilir. Havya ile lehim pompas ular sklecek olan balant noktasna yaklatrlr. Havya ucu elektronik malzemenin sklecek ayana dedirilir. Elektronik malzemenin balant noktasndaki lehim, havya ile eritilmeye balandnda pompann ekme dmesine baslarak erimi olan lehim pompa tarafndan emilir. Sklecek noktada lehim kalmsa bu ilem birka defa tekrarlanr.

3.3. Is Havyas le Lehim Skme

Resim 3.3: Is havyas

Is havyalar genellikle iki ksmdan oluur: Rezistansl s havyas, scak hava flemeli s havyas Cihaz kontrol panelinin solunda scak hava flemeli s havyasnn kontrol dmeleri, sanda ise rezistansl s havyasnn kontrol dmeleri bulunmaktadr. Scak hava flemeli s havyas HOR AIR dmesiyle aktif olur. AR dmesi min-maks. yaplarak flenen havann miktarn arttrp azaltabiliriz. HEATER dmesi ile min-maks. yaplarak flenen havann scakl ayarlanr.

Resim 3.4: Is havyas ile lehim sklmesi

Bozuk ya da sklecek malzemenin ayana uygun aparat seilerek havya ucunu yaklatrp balant lehimlerini eriterek bir cmbz ya da karga burun ile malzeme yerinden sklebilir. Lehimlerin akmamas iin bu ilemler dz bir zemin zerinde yaplmaldr.

50

3.4. Kart Temizleme

Amplifikatr/receiver cihazlarda oluan arzalar sadece elektronik elemanlarn bozulmasndan meydana gelmeyebilir. Kartta oluan hasarlarda cihazn almamasna neden olur. Cihazn kartna yaplan gzle inceleme ve bakm amplifikatr/receiver cihaznzn ksa zamanda tamir edilmesini salayabilir. Bu yntem hem zamandan tasarruf salarken hem de cihaz zerinde yaplacak lmeleri daha doru yapmanz salar. Amplifikatr/receiver cihazn kartnda inceleme yaplabilir: Souk lehim, atlak kontrol, elektronik kartn temizlenmesi

3.5. Souk Lehimler

Amplifikatr/Receiver cihazlarnn kartlarnn yapm srasnda elektronik elemanlarn ayak terminalleri karta iyi lehimlenmemi olabilir. Cihazn almas srasnda elemanlarn snmasndan veya sarsntdan dolay malzemelerin balant terminalleri lehim noktalarndan ayrlr. Yaps bozulmu veya ayak terminalleriyle irtibat olmayan lehimlere souk lehim denir. Souk lehimler mat grnmldr. Souk lehim olan yerlerin lehimleri tazelenmelidir.

3.6. atlak Kontrol

Amplifikatr/receiver cihazlarnn uygun tanmamasndan dolay cihazn kartlarnda atlak meydana gelebilir. Bu da amplifikatr/receiver cihazlarnn almamasna sebep olur. Montaj esnasnda veya usta olmayan kiilerin mdahaleleri sonucunda da kart zerinde atlaklar meydana gelir. Pratik olarak kart esnetme ya da byk mercekler yoluyla atlak kontrol yaplabilir.

Resim 3.5: Byte ile kontrol

3.7. Temizleyici Svlar

Amplifikatr/receiver cihazlarnn iindeki tozlarn nemlenmesiyle elektronik malzemeler arasnda istenmeyen ksa devreler meydana gelir. Bunu nlemek iin elektronik kartn temizlenmesi gerekmektedir. Pratik olarak kart temizlemek iin tiner kullanlr. Kl bir 51

boya fras ile tinerin karta tatbik edilerek kurutulmas beklenir. Elektronik malzeme satan dkknlardan alnacak board cleaner temizleyici svlarla da amplifikatr/receiver cihaznn kartlar temizlenebilir.

Resim 3.6: Temizleme spreyi ile temizleme

52

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Ev sinema sisteminin arzalarn gideriniz. neriler lem Basamaklar Mzik seti kabininin vidalarn sknz. Koruyucu kapa kartnz. Arzal elektronik devreyi kontrol ediniz.

Cihazn enerjisinin kesilmi olduundan emin olmalsnz. alma alann temizleyerek hazr hle Arzal eleman belirleyiniz. getirmelisiniz. Arzal elektronik kart gvdeden sknz. Deiik llerde el ve g aletleri temin etmelisiniz. Sktnz paralar koymak iin kk bir kap hazrlamalsnz. alma srasnda paralar zorlayarak karmamaya zen gstermelisiniz. Besleme kartndan arzal eleman (mesela alrken dier devre kartlarna zarar diyotu) havya ve lehimleme pompas vermemeye zen gstermelisiniz. kullanarak sknz. Lehimleme ileminde uygun g ve uca sahip havya kullanmalsnz. Lehimleri temizleme pompas ile skmelisiniz. Yzeyleri havya ile gerektii kadar stmalsnz. Deitireceiniz elemanlarn kutup ularna dikkat etmeyi unutmaynz. Salam eleman (diyotu) karta takp lehimleyiniz. Devre kartn amplifikatr/receiver cihaznda yerine taknz. Cihaza enerji verip test ediniz. Cihaznzn kapaklarn kapatnz. Arzal hoparlrleri deitiriniz.

53

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1. Cihazn enerjisini kestiniz mi? 2. Amplifikatr/receiver cihaznn arzann giderilmesi iin ara gere ve ekipman ihtiyacn belirlediniz mi? 3. Arzal kart yerinden karttnz m? 4. Lehimleme ileminde uygun g ve uca sahip havya setiniz mi? 5. Havya ucunu uygun scakla getirdiniz mi? 6. Lehim pompas ile diyot balant ularndaki lehimleri kardnz m? 7. Salam diyodu yerine taktnz m? 8. Salam diyot terminallerini gvdeye lehimlediniz mi? 9. Kart yerine monte ettiniz mi? 10.Fii takp cihaz test ettiniz mi? 11.Zaman iyi kullandnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

54

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. ( ) Elektronik elemanlarn, elektronik karttan sklebilmeleri iin yntem uygulanr: Blendajl kablo teknii, lehim pompas teknii, s havyas ile lehim skme ( ) Cihazn almas srasnda elemanlarn snmasndan veya sarsntdan dolay malzemelerin balant terminalleri lehim noktalarndan ayrlmaz. ( ) Cihazlarnn iindeki tozlarn nemlenmesiyle elektronik malzemeler arasnda istenmeyen ksa devreler meydana gelir. ( ) Kart temizlemek iin su kullanlr. ( ) Elektronik elemanlar skerken cihazn enerjisi kesik olmaldr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

55

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1. Amplifikatr/receiverin yerleim yerini tespit edebildiniz mi? 2. Cihazn zelliine gre hoparlr yerleimini yapabildiniz mi? 3. Cihazn zelliine gre kablo balantlarn yapabildiniz mi? 4. Grnt cihazn balayabildiniz mi? 5. Amplifikatr/receiver besleme gerilimlerini kontrol edebildiniz mi? 6. Amplifikatr/receiver besleme k gerilimlerini kontrol edebildiniz mi? 7. Hoparlrleri kontrol edebildiniz mi? 8. Arzal devre elemann deitirebildiniz mi? 9. Arzal hoparlrleri deitirebildiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz. Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1.

Aadakilerden hangisi grnty ekrana yanstr?

A) B) C) D) PlazmaTV CRT Projeksiyon TV LCD TV

2.

Aadakilerden hangisi A/V girii deildir? A) Komponent B) Kompozit C) Audio dijital koaksiyel D) YCrCb Aadakilerden hangisi surround sound dekoder knda bulunmaz? A) Sol kanal B) Yzeysel kanal C) evresel kanal D) Sa kanal

3.

56

4.

Aadakilerden hangisi A/V receiver video kdr? A) Multi B) DVD C) CD D) YPbPr Aadakilerden hangisi projeksiyon giriidir? A) AVG B) CRT C) LCD D) S-Video Aadakilerden hangisinin noktalar florasan ampulcklerden yaplmtr? A) B) C) D) LCD TV Plazma TV CRT Projeksiyon TV

5.

6.

7.

Aadakilerden hangisi tiz sesleri veren hoparlrdr? A) Twoway B) Woofer C) Tweeter D) Midrange

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. ( ) Projeksiyon cihazna bilgisayar, video, DVD, fotoraf makinesi, kamera, uydu receiver, ses sistemi vb. cihazlar balanabilir. ( ) Projeksiyon TVlerde grnt ekranda olumaktadr. ( ) Projektrler optik lenslerin zelliine gre isim alr. ( ) Dolby dijital ve DTS sistemlerde surround sound bant genilii 100Hz-7KHztir. ( ) DTS dolby dijitale benzeyen rakip sistemdir. ( ) THX: Yksek kalite ev sinema sistemlerinde kullanlan gvence iaretidir. ( ) Ev sinema sisteminde hoparlrler yerletirilirken hoparlrlerin dinleyiciye olan uzakl ve as nemlidir. ( ) Hoparlrleri yerletirirken merkez, sa ve sol n hoparlr ayn hizada ve kulak seviyesi yksekliinde olmaldr. ( ) Her ses sistemindeki hoparlr yerleimi ayndr. ( ) Dijital ses iletiminde rnekleme frekanslarnn yksek olmas sebebiyle kullanlan kablonun bant geniliinin yksek olmas gerekir. ( ) Grnt iletiminde 25 Ohm empedansl koaksiyel kablolar kullanlmaktadr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyetlere geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz. 57

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 C B D D A D B C D D C C Yanl Doru Yanl Doru Yanl Doru Yanl Doru

RENME FAALYET2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Yanl Doru Doru Doru Doru Doru Yanl Doru Yanl Doru

58

RENME FAALYET3N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 Doru Yanl Doru Yanl Doru

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 C C B D D B C Doru Yanl Doru Yanl Doru Doru Doru Doru Yanl Doru Yanl

59

KAYNAKA KAYNAKA
eitli firmalarn kullanma klavuzlar

60