Betonarme 1 7

KOLONLAR
Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 159
Kolon kesit tipleri:
Dikdörtgen kolon
Fretli kolon (dairesel veya halka kesitli)
Çokgen kolon (L, I, T,C, kutu, … kesitli)
Uygulamada en çok karşılaşılan kesit tipi dikdörtgendir. Diğerleri nadiren kullanılır.

Kolon kesiti örnekleri
Etkiyen kuvvetler:
Normal kuvvet (kolon ekseni yönünde)
Eğilme momenti (x ekseni etrafında)
Eğilme momenti (y ekseni etrafında)
Kesme kuvveti (x yönünde)
Kesme kuvveti (y yönünde)
Burulma momenti (kolon ekseni etrafında)
Bu kuvvetlerin hepsi kesite beraber etkirler. Ancak en etkin olanları normal kuvvet, eğilme
momentleri ve kesme kuvvetleridir. Burulma momenti nadiren etkin olur.
Normal kuvvet genelde basınçtır, çekme olması istenmeyen bir durumdur. Çekme olması
halinde taşıyıcı sistem değiştirilerek, örneğin kolon ekleyerek-kaldırarak, sorun giderilmeğe
çalışılır.
Kolon kuvvetleri
Donatı türleri:
Boyuna donatı: Normal kuvvet ve eğilme momentlerini karşılar.
Fret veya etriye: Kesme kuvvetini ve burulma momentini karşılar. Betonun

şişmesini, boyuna donatının yanal yer değiştirmesini ve burkulmasını önler. Boyuna donatı
Boyuna
donatı
Çiroz : Etriye bombelenme boyunu azaltır, betonun şişmesini, Çiroz
boyuna donatının yanal yer değiştirmesini ve burkulmasını önler. Etriye Fret
Normal kuvvet
z y
z
y
Nd
x x
Tüm kesit üniform basınç

altında
Normal kuvvet Deformasyon Gerilme

Basınç pozitif !
Salt normal kuvvet (basınç) etkisinde tüm lifler eşit miktarda kısalır. Deforme olmamış ve deforme olmuş düzlemler birbirine paraleldir.
Tarafsız eksen sonsuzdadır. Tüm kesit basınç altındadır.
Normal kuvvetin çekme olması istenmeyen bir durumdur! Çekme olması halinde taşıyıcı sistemde değişiklik yapılarak (örneğin: kolon
eklenerek veya çıkarılarak) kolon eksenel kuvvetinin basınç olması sağlanmaya çalışılır.
x etrafında moment
Tek eksenli eğilme Deformasyon Gerilme
Kesitin bir tarafındaki lifler uzar diğer tarafındakiler kısalır. Kesit x etrafında döner. Tarafsız eksen x eksenine paraleldir ve kesit içinde
konumlanır. Basınç alanı dikdörtgen olur. Kolon bir kiriş gibi davranır.
y etrafında moment
Tek eksenli eğilme Deformasyon Gerilme
Kesitin bir tarafındaki lifler uzar diğer tarafındakiler kısalır. Kesit y etrafında döner. Tarafsız eksen y eksenine paraleldir ve kesit içinde
konumlanır. Basınç alanı dikdörtgen olur. Kolon bir kiriş gibi davranır.
Normal kuvvet ve x etrafında moment
z
y
En çok
uzayan lifler Tarafsız eksen
En çok
kısalan lifler
Bileşik eğilme Deformasyon Deformasyon

Tarafsız eksen kesit dışında Tarafsız eksen kesit içinde
Normal kuvvet tüm lifleri kısaltırken moment kesitin bir tarafındaki lifleri uzatır diğer tarafındakileri kısaltır. Normal kuvvet ve
momentin değerlerine bağlı olarak:
•Normal kuvvetin neden olduğu kısalma momentin oluşturduğu uzamadan daha büyükse, tüm liflerde kısalma vardır. Kesit x etrafında
döner. Tarafsız eksen x eksenine paralel ve kesit ile sonsuz arasında konumlanır.
•Normal kuvvetin neden olduğu kısalma momentin oluşturduğu uzamadan daha küçükse, kesitin bir tarafında uzama diğer tarafında
kısalma vardır. Kesit x etrafında döner. Tarafsız eksen kesit içinde ve x eksenine paraleldir.
•Basınç alanı dikdörtgen olur.
Normal kuvvet ve y etrafında moment
Bileşik eğilme Deformasyon Deformasyon

Tarafsız eksen kesit dışında Tarafsız eksen kesit içinde
Normal kuvvet tüm lifleri kısaltırken moment kesitin bir tarafındaki lifleri uzatır diğer tarafındakileri kısaltır. Normal kuvvet ve
momentin değerlerine bağlı olarak:
•Normal kuvvetin neden olduğu kısalma momentin oluşturduğu uzamadan daha büyükse, tüm liflerde kısalma vardır. Kesit y etrafında
döner. Tarafsız eksen y eksenine paralel ve kesit ile sonsuz arasında konumlanır.
•Normal kuvvetin neden olduğu kısalma momentin oluşturduğu uzamadan daha küçükse, kesitin bir tarafında uzama diğer tarafında
kısalma vardır. Kesit x etrafında döner. Tarafsız eksen kesit içinde ve y eksenine paraleldir.
•Basınç alanı dikdörtgen olur.
Normal kuvvet ve iki eksenli eğilme (eğik eğilme)
z
y z
y
Myd
En çok uzayan lif z y Basınç
Nd Tarafsız eksen bloğu
x x x
Mxd
En çok kısalan lif Đndirgenmiş Tarafsız

eksen
Tarafsız eksen
Kuvvetler Deformasyon Gerilme
Normal kuvvet ve momentlerin değerlerine bağlı olarak tarafsız eksen kesit içinde veya dışında olabilir. Genelde x veya y eksenlerine
paralel değildir. Buna bağlı olarak; basınç alanının geometrisi de üçgen, dörtgen, yamuk, çokgen olabilir.
En çok uzayan lif
Tarafsız eksen
z
y
En çok kısalan lif
TE
Normal kuvvetin yüksek olması halinde kesitteki tüm lifler kısalır, tüm kesitte basınç oluşur. Uzama oluşmadığından donatının akarak
uzaması mümkün olmaz. Çatlak oluşmayacağı, aksine kırılma betonun ezilmesi sonucu oluşacağından kırılma gevrektir (Basınç
kırılması). Bazı liflerde uzuma oluşsa bile donatılarda akma olmayabilir. Kirişlerde olduğu gibi, dengeli donatı sınırlaması ile sünek
kırılmayı sağlamak mümkün değildir. Sünekliği sağlamak için, normal kuvveti sınırlamak, kesit boyutlarında elden geldiğince cömert
davranmak, sık sargı kullanmak gerekir.
Normal kuvvet-moment karşılıklı etkileşim eğrileri
z y
Nd Myd
x
Mxd
Normal kuvvetin bu değeri için

moment taşıma gücü en büyük
Kolonun kırılmasına neden olan normal kuvvet-moment değerlerine ait eğriler yukarıda verilmiştir. Bu eğrilere karşılıklı etki eğrileri adı verilir. Eğriler incelenerek
aşağıdaki yorumlar yapılabilir:
•Normal kuvvetin sıfır olması durumunda kolon tamamen bir kiriş gibi davranır ve kırılma kesin olarak sünek olacaktır.
•Normal kuvvet sıfırdan belli bir düzeye kadar artarken moment taşıma gücü de artar. Bu durumda kırılmaya daha çok moment hakim olur. Kırılmanın sünek olması
beklenir.
•Normal kuvvet belli bir düzeyden sonra arttıkça moment taşıma gücü giderek düşer. Bu durumda kırılmaya daha çok normal kuvvet hakim olur. Kırılmanın gevrek
olması muhtemeldir.
•Normal kuvvetin en büyük değerinde moment taşıma gücü sıfırdır ve kırılma kesin olarak gevrek olacaktır.
Bu bilgiler ışığında, kırılma türünü normal kuvvetin belirlediğini söyleyebiliriz. Bu nedenle, gevrek kırılmayı önlemek için, normal kuvvet sınırlandırılmalıdır.
Yönetmelikler bu sınırlamayı aşağıdaki gibi vermektedirler.
Max Nd ≤ 0.9fcdAc (TS 500-2000) Max Nd ≤ 0.5fckAc (Dep. Yön. -2007)
Burada Nd düşey yükler (sabit, hareketli) ve deprem yüklerinin birleşimlerinden hesaplanan tasarım eksenel basınç kuvvetlerinin en büyüğüdür.
Deformasyon, basınç diyagramları ve denge denklemleri-genel durum
Bilinenler: Malzeme, kesit geometrisi, donatıların yeri, Nd, Mxd Myd.
y
Aranan: Toplam donatı alanı Ast.
Myd
TE Tanımlar:
iTE Nd + Mxd Acc : beton basınç alanı
G(xg,yg) G(xg,yg) : kesit ağırlık merkezi
Đ(xi,yi) C(xc,yc) : beton basınç alanı ağırlık merkezi
+ C(xc,yc)
Đ(xi,yi) : i. çelik çubuğun bulunduğu nokta
T(xt,yt) : en çok kısalan beton lifinin bulunduğu nokta
c
Acc z-t
TE a, c: indirgenmiş tarafsız eksenin konumunu belirleyen parametreler.
s
T(xt,yt) si
1
/k
iTE Kesitte ns tane eşit çaplı donatı ve bunların toplam alanı Ast olsun:
t
t-s
z=t
cu
x
Bir donatının alanı: Ast /ns
0 .8 5
fcd i. donatıdaki gerilme: σsi
a i.donatıdaki kuvvet: (Ast / ns ) σsi
i.donatıdaki deformasyon: εsi
Beton basınç ve çelik kuvvetleri şekil üzerinde gösterilmemiştir.

Süreklilik ve denge denklemleri:
 s 
ε si = ε cu 1 − k1 (1 − )  σsi = E s ε si ≤ fyd (i. Çelikte birim deformasyon ve gerilme)
 t 
ns
A
0.85fcd A cc + n st
s
∑σ
i =1
si = Nd (Eksenel denge)
ns
A
0.85fcd A cc (yg − y c ) + n st
s
∑σ
i =1
si (yg − y i ) = Mxd (x etrafında moment dengesi)
ns
Α
0.85f cd Α cc (x g − xc ) + st
ns ∑σ i =1
si (xg − x i ) = Myd (y etrafında moment dengesi)
Bu üç bağıntıda üç bilinmeyen vardır: Đndirgenmiş tarafsız eksenin konumunu belirleyen a, c parametreleri ve toplam donatı alanı Ast. Çünkü bağıntılarda görülen
Acc, Xc, Yc, gibi büyüklükler de a ve c ye bağlıdır . Bu nedenle denklem sistemi doğrusal değildir.. Denklem sisteminin çözümü (Ast nin hesabı) sayısal iterasyon
(Newton-Raphson) metodu ile yapılır. Ast, a ve c için bir başlangıç değeri varsayılır ve sol taraf sağ tarafa yeterince yaklaşıncaya kadar iterasyona devam edilir.
Analitik çözüm genelde mümkün değildir. Günümüzde çözüm için bilgisayar kullanılır. El hesaplarında abak veya tablolardan yararlanılır.
Kolon kesit tipleri, donatı planları
Kolon boyutlandırma hesabında, çözümü basitleştirmek için, önce donatı çubuklarının kesite nasıl yerleştirileceğine (donatı planına)
karar verilir. Bunun için; kullanılan bilgisayar yazılımı, abak veya tabloda ön görülmüş olan DONATI PLANLANLARINDAN en
uygun görülen biri seçilir. Donatı alanı, seçilen donatı planına bağımlı hesaplanır, çizimlerde ve kolonun inşasında da bu plana aynen
uyulur. Deprem etkileri nedeniyle simetrik geometrili kesitlerin tümünde donatı çubukları da simetrik yerleştirilir.
Benzerlikler olmasına rağmen, her yazarın abak-tablo ve yazılımda öngördüğü donatı planları farklıdır. Burada, örnek olması açısından,
BetonArme20001 yazılımında kullanılan donatı planları verilmiştir.
1BetonArme2000 yazılımını http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu sayfasından indirebilirsiniz.
BetonArme2000 yazılımı ile hesaplanmış kesit örnekleri
30
700 mm
60
200 mm 200
40
Malzeme: C20/S420a (fcd=13.33 N/mm2, fyd=365.22 N/mm2
Hesaplanan Ast=3316.5 mm2
Seçilen donatı: 10 mm2)
Hesap süresi: 110 ms
Bu örnek U. ERSOY abakları ile de çözülebilir.

150 200 50 40
30
120
150 450 mm 150

1000 mm
NOT:
2 2
Malzeme: C20/S420a (fcd=13.33 N/mm , fyd=365.22 N/mm Malzeme: C20/S420a (fcd=13.33 N/mm2, fyd=365.22 N/mm2
Hesaplanan Ast=2478.7 mm2 Hesaplanan Ast=4863.7 mm2
Seçilen donatı: 18 mm2) Minimum donatı Seçilen donatı: 28 mm2)
Hesap süresi: 110 ms Hesap süresi: 360 ms
NOT:
30
Bu iki kesitte 30
M d = M xd + M yd
2 2
M d = 143048 2 + 143048 2 = 202300 kN ⋅ mm

ve çap 500 mm alınarak, çözüm U. ERSOY
tarafından verilen tek eksenli
eğilme abakları ile de bulunabilir.
500 mm
Malzeme: C20/S420a (fcd=13.33 N/mm2, fyd=365.22 N/mm2 500 mm
Hesaplanan Ast=2028.3 mm2 Malzeme: C20/S420a (fcd=13.33 N/mm2, fyd=365.22 N/mm2
Seçilen donatı: 12 mm2) Hesaplanan Ast=1868.2 mm2
Hesap süresi: 200 ms Seçilen donatı: 16 mm2) Minimum donatı
Hesap süresi: 100 ms
1950 mm
Kolonlarda sınır değerler
La
Kuşatılmamış kolon-kiriş birleşim noktası
(Kolonun en az bir tarafında kiriş yok. Kiriş
sj
olmayan tarafa doğru kolon şişme eğilimindedir.)
La : boyuna donatı ek yerinde bindirme (filiz) boyu

Ln : kolon net yüksekliği
Sarılma
bölgesi
Lc : sarılma bölgesi
sc
Lc
s0 : orta bölgede sargı aralığı
sc : sarılma bölgesinde sargı aralığı
si : kiriş yüksekliğince sargı aralığı(kuşatılmış birleşim bölgelerinde)
sj : kiriş yüksekliğince sargı aralığı (kuşatılmamış birleşim bölgelerinde)
φ : boyuna donatı çapı
ρ : boyuna donatı oranı
D φw : sargı donatısı çapı
Orta bölge
ρw : sargı donatısı oranı
s0
Ln
a0 : boyuna donatı aralığı

at a0 at : yanal hareketi tutulmuş donatı aralığı (etriye bombelenme boyu)
D : fretli kolon çekirdek çapı
Ayrıca bakınız:
Dep. Yön. 2007, Şekil 3.3
ERSOY/ÖZCEBE, S. 199, 393
Sarılma
bölgesi
b
sc
Lc
Kuşatılmış kolon-kiriş birleşim noktası.

(Bu noktada kolon dört tarafından kirişler ile kuşatılmıştır.
si
Kirişler kolonun şişmesini zorlaştırır)
Kolonlarda sınır değerler
TS 500-2000 Deprem Yön. 2007 Ek öneri Açıklama
-
Min kenar (b veya h) 25 cm 25 cm 1
2 2
Min Ac Nd /(0.9fcd ) Nd /(0.5fck ) , 750 cm 1250 cm 1
Max Ln / kısa kenar - - 20
Max uzunkenar/ kısa kenar <7 <7 -
Min Lc - Uzun kenar, Ln /6 , 50 cm - 4
Min La - 1.5 lb 60φ 2
Min ρ 0.01 0.01 -
Max ρ 0.04 0.04 0.03 Ac : Beton kesit alanı
Max at 30 cm 25φw 20φw , 20 cm lb : Kenetlenme boyu
Max a0 - - 15 cm φmin : Boyuna donatının en küçük çapı
Min a0 4 cm, 1.5φmax - - φmax : Boyuna donatının en büyük çapı
17 cm (etriye), Nd : Tasarım normal kuvveti
Max s0 12φmin , 20 cm Kısa kenar/2, 20 cm 4
8 cm (fret) Mxd , Myd : Tasarım momentleri
8 cm (etriye), Vxd, Vyd: Tasarım kesme kuvvetleri
Min s0 - - 5 cm (fret)
10 cm, kısa kenar/3 (etriye) 8 cm (etriye),
Max sc - 4
D/ 5 , 8 cm (fret) 5 cm (fret)
Max si - 15 cm 10 cm 4
Max sj - 10 cm - 4 Myd
Min s0 , sc , si , sj - 5 cm -
Min φ 14 mm 14 mm -
Mxd
h
Max φ - - 22 mm Nd
Min φw φmax/3 8 mm 10 mm
Max φw - - 12 mm b
Min ρw - Bak.:S. 49 , Madde 3.3.4.1 -
Min Mxd (15 mm+0.03 h)Nd - - 3
Min Myd (15 mm+0.03 b)Nd - - 3
Max Nd 0.9 fcd Ac 0.5 fck Ac -
Max Vxd , Max Vyd - 0.22 fcd Ac -
6φw ,8 cm (nervürlü etriye)
Min etriye kancası - 10φw ,10 cm
10φw ,10 cm (düz etriye)
6φ14, 4φ16 (dikdörtgen) 6φ14, 4φ16 (dikdörtgen) 6φ14 (dikdörtgen)
Min boyuna donatı sayısı 6φ14 (daire) 6φ14 (daire) 8φ14 (daire)
Min pas payı 2 cm (içte), 2.5 cm (dışta) - 3 cm
Min beton sınıfı C16/20 C20/25 C25/30 5
S220a (etriye)
Min çelik sınıfı S220 S420a 5
S420a, S420b (boyuna)
Max çelik sınıfı - S420a, S420b S420a 5
Kolonlarda sınır değerler - AÇIKLAMALAR
1. Farklı kesitlerde en küçük kenar:
Dikdörtgen Kesit: Betonarme duvar (perde):

h≥20 cm,
h≥kat yüksekliği / 20
b/h≥7
b≥25 cm, h≥25 cm, h/b<7
En küçük kolon kesit alanı Ac=bxh=25x30=750 cm2 h≥25 cm (öneri)
Ac ≥25x50 cm2 (öneri) b/h≥10 (öneri)
Kutu ve halka kesit:

Daire ve sekizgen kesit:
b1≥12 cm
b3≥12 cm
d1≥12 cm
d ≥ 30 cm d3≥12 cm
Ac ≥ 750 cm2 d≥30 cm
Ac≥750 cm2
L, I, T, C, Z, ..., Kesit:
a≥20 cm, b≥20 cm,

c≥20 cm, d≥20 cm,
Ac≥750 cm2
Kolonlarda sınır değerler - AÇIKLAMALAR
Çokgen kesit: Her tür kesitte:

min Ac≥ Nd /(0.5fck ) (Deprem Yön.-2007, Madde 3.3.1.2)
≥Nd /(0.9fcd ) (TS500-2000, S. 23, Madde 7.4.1)
Nd : en büyük tasarım normal kuvveti.

d1≥12 cm
Ac≥750 cm2 Bu sınırlamanın amacı, büyük kolon kesiti kullanımına zorlamak ve
böylece sünek davranış etkisini artırmaktır.
2. Dep. Yön.-2007, Madde 3.3.3 ve TS 500-2000, S. 39, madde 9.1.2 ye bakınız.

3. Minimum dışmerkezlik (=eksantrisite) ve minimum momentler:
Üstteki ile alttaki kolonun aksları çakışmadığında veya kirişlerin kolon eksenine oturmadığı durumda eksenel kuvvet kolon merkezinden
ex ve ey kadar kaçık (dışmerkezlik, eksantrisite) olur. Kaçıklık nedeniyle ek momentler oluşur. Statik hesaplar eksenlerde yapıldığından
dikkate alınamayan bu ek momentler yönetmeliğin bu maddesi ile düzeltilmeğe çalışılır.
Min dışmerkezlik (kaçıklık):

ex ≥ 15+0.03b
≡ ey ≥ 15+0.03h
(b, h, ex ve ey mm cinsinden)
Min Moment:
Mxd ≥ Nd ey
Myd ≥ Nd ex
Bakınız: TS 500-2000, S. 20, Madde 6.3.10)
4. Bakınız: Dep. Yön.-2007, Madde 3.3.4 ve şekil 3.3

5. Bakınız: Dep. Yön.-2007, Madde 3.2.5
Tablo veya abak ile kolon kesit hesabı
Yönetmelikler kolonların tek eksenli eğilme problemi olarak boyutlandırılmasına izin vermez. Minimum dışmerkezlik (eksantrisite)
mutlaka dikkate alınmalıdır.
Normal kuvvet ve iki eksenli eğilme etkisindeki dikdörtgen kesitli kolonların el çözümü için
M.R. AYDIN/Ö.R. AKGÜN/A. TOPÇU veya E. BAKIR/ A.R. BAKIR
Normal kuvvet ve iki eksenli eğilme etkisindeki dairesel ve halka kesitli kolonların el çözümü için
U. ERSOY
tablo ve abakları veya benzerleri öğrenim amacıyla yada şantiyede kullanılabilir.
Günümüzde çözüm bilgisayar yazılımları ile yapılmaktadır. Đzleyen örneklerde dikdörtgen kolonlar için M.R. AYDIN/Ö.R. AKGÜN/A.
TOPÇU tabloları ve dairesel kolonlar için U. ERSOY abakları kullanılacaktır. Tablo ve abaklar için EKLER bölümüne bakınız.
15 kN.m ÖRNEK:
Solda kesiti ve tasarım kuvvetleri verilen kolonun boyuna donatılarını belirleyiniz., kesiti çiziniz. φ10
konstrüktif sargı kullanınız.. Malzeme: C20/25/S420 a, Pas payı: 3 cm, Şantiye denetimi: iyi.
Nd=200 kN 600 kN.m Bu örnek farklı donatı planları kullanılarak çözülecek, sonuçlar karşılaştırılarak tartışılacak ve donatı
planı seçiminin önemi vurgulanmaya çalışılacaktır.
35 cm
El hesabı için Örnek (AYDIN/AKGÜN/TOPÇU tabloları ile çözüm)
1. ÇÖZÜM: Toplam donatının ¼ ünün köşelere yerleştirildiği donatı planını seçerek çözüm yapalım.
15 kN.m Nd=200<0.9 . 13.33 . 350 . 700 =2939 kN

Nd=200<0.5 . 20 . 350 . 700 =2450 kN
3 cm
Mxd=600.106>(15+0.03 . 700) .200 .103=7.2 .106 N. mm
Myd=15.106>(15+0.03 . 350) .200 .103= 5.1.106 N. mm
600 kN.m 200 ⋅ 10 3

Nd=200 kN n= = 0 . 06
350 ⋅ 700 ⋅ 13 . 33
100 ⋅ 600 ⋅ 10 6
mx = = 26 . 2
350 ⋅ 700 2 ⋅ 13 . 33
35 cm
100 ⋅ 15 ⋅ 10 6
Donatı planı ve kuvvetler my = = 1 .3
350 2 ⋅ 700 ⋅ 13 . 33
w= 63
54 }
= 58
58 13 . 33
As = 350 ⋅ 700 = 5186 mm 2
100 365 . 22
5186/4 = 1297 mm2

Seç.: 3φ24(1357 mm2)
0.01 < ρ = 4.1357/350/700 = 0.022 < 0.04 Etr. φ10/17

φ10/8
2. ÇÖZÜM: Toplam donatının ½ sinin kısa kenarlara yerleştirildiği donatı planını seçerek çözüm yapalım.
15 kN.m Nd=200<0.9 . 13.33 . 350 . 700 =2939 kN

Nd=200<0.5 . 20 . 350 . 700 =2450 kN
3 cm
Mxd=600.106>(15+0.03 . 700) .200 .103=7.2 .106 N. mm
Myd=15.106>(15+0.03 . 350) .200 .103= 5.1.106 N. mm
200 ⋅ 10 3
n= = 0 . 06
Nd=200 kN 600 kN.m 350 ⋅ 700 ⋅ 13 . 33
100 ⋅ 600 ⋅ 10 6
mx = = 26 . 2
350 ⋅ 700 2 ⋅ 13 . 33
35 cm
100 ⋅ 15 ⋅ 10 6
Donatı planı ve kuvvetler my = = 1 .3
350 2 ⋅ 700 ⋅ 13 . 33
w = 63
54 } = 59
59 13 . 33
As = 350 ⋅ 700 = 5276 mm 2
100 365 . 22
5276/2 = 2638 mm2

Seç.: 5φ26(2655 mm2)
0.01 < ρ = 2.2655/350/700 = 0.022 < 0.04

Etr. φ10/17
φ10/8
3. ÇÖZÜM: Toplam donatının ½ sinin uzun kenarlara yerleştirildiği donatı planını seçerek çözüm yapalım.
Nd=200<0.9 . 13.33 . 350 . 700 =2939 kN

Nd=200<0.5 . 20 . 350 . 700 =2450 kN
Mxd=600.106>(15+0.03 . 700) .200 .103=7.2 .106 Nmm
Myd=15.106>(15+0.03 . 350) .200 .103= 5.1.106 Nmm
70 cm
200 ⋅103
n= = 0.06
700 ⋅ 350 ⋅13.33
100 ⋅15 ⋅106
mx = = 1.3
700 ⋅ 350 2 ⋅13.33
3
100 ⋅ 600 ⋅106

my = = 26.2
Donatı planı ve kuvvetler 700 2 ⋅ 350 ⋅13.33
w = 89 }
84 = 87
87 13.33
As = 700 ⋅ 350 = 7780 mm 2
100 365.22
7780/2 = 3890 mm2

Seç.: 8φ26(4247 mm2)
0.01 < ρ = 2.4247/350/700 = 0.035 < 0.04

Etr. 2φ10/17
2φ10/8
4. ÇÖZÜM: Toplam donatının ¼ ünün kenarlara yerleştirildiği donatı planını seçerek çözüm yapalım.
Nd=200<0.9 . 13.33 . 350 . 700 =2939 kN

Nd=200<0.5.20 . 350 . 700 =2450 kN
Mxd=600.106>(15+0.03 . 700) .200 .103=7.2 .106 N. mm
Myd=15.106>(15+0.03 . 350) . 200 .103= 5.1.106 N. mm
200 ⋅ 10 3
n = = 0 . 06
350 ⋅ 700 ⋅ 13 . 33
70 cm
100 ⋅ 600 ⋅ 10 6
mx = = 26 . 2
350 ⋅ 700 2 ⋅ 13 . 33
3
100 ⋅ 15 ⋅ 10 6
my = = 1 .3
Donatı planı ve kuvvetler 350 2 ⋅ 700 ⋅ 13 . 33
w = 67
61 } = 64
64 13 . 33
As = 350 ⋅ 700 = 5723 mm 2
100 365 . 22
1φ24 (452 mm2) her bir köşeye
5723 - 4.452 =3915 mm2
3915/4=979 mm2
Seç.: 4φ18 (1018 mm2) her kenara
0.01 < ρ = 4.(452+1018)/350/700=0.024 < 0.04 Etr. 2φ10/17

2φ10/8
5. ÇÖZÜM: Toplam donatının 3/8 inin kısa kenarlara, 1/8 inin uzun kenarların ortasına yerleştirildiği donatı planını seçerek çözüm
yapalım.
15 kN.m
Nd=200<0.9 . 13.33 . 350 . 700 =2939 kN
3 cm Nd=200<0.5 . 20 . 350 . 700 =2450 kN 3 cm
Mxd=600.106>(15+0.03 . 700) .200 .103=7.2 .106 N. mm
Myd=15.106>(15+0.03 . 350) .200 .103= 5.1.106 N. mm
200 ⋅ 10 3
n= = 0 .06
700 ⋅ 350 ⋅ 13 .33
Nd=200 kN 600 kN.m
100 ⋅ 600 ⋅ 10 6
mx = = 26 .2
350 ⋅ 700 2 ⋅ 13 .33
100 ⋅ 15 ⋅ 10 6
35 cm my = = 1 .3 35 cm
350 2 ⋅ 700 ⋅ 13 .33
Donatı planı ve kuvvetler
w= 65
59 }= 61
61 13 .33
As = 700 ⋅ 350 = 5455 mm 2
100 365 .22
5455.1/8=682 mm2
Seç.: 2φ22(760 mm2)
5455.3/8=2046 mm2
Seç.: 6φ22(2281 mm2)
Etr. 2φ10/17
.
0.01<ρ=2 (760+2281)/350/700=0.025<0.04 2φ10/8
6. ÇÖZÜM: Toplam donatının 3/8 inin uzun kenarlara, 1/8 inin kısa kenarların ortasına yerleştirildiği donatı planını seçerek çözüm
yapalım.
Nd=200<0.9 . 13.33 . 350 . 700 =2939 kN 3 cm

Nd=200<0.5 . 20 . 350 . 700 =2450 kN
Mxd=600.106>(15+0.03 . 700) .200 .103=7.2 .106 N. mm
Myd=15.106>(15+0.03 . 350) .200 .103= 5.1.106 N. mm
200 ⋅ 10 3
n= = 0 . 06
70 cm
700 ⋅ 350 ⋅ 13 . 33
100 ⋅ 15 ⋅ 10 6
mx = = 1 .3
700 ⋅ 350 2 ⋅ 13 . 33
3
100 ⋅ 600 ⋅ 10 6 35 cm
my = = 26 . 2
Donatı planı ve kuvvetler 700 2 ⋅ 350 ⋅ 13 . 33
w= 73
68 } = 71
71 13 . 33
As = 700 ⋅ 350 = 6349 mm 2
100 365 . 22
6349.1/8=794 mm2
Seç.: 2φ22(760 mm2)
6349.3/8=2381 mm2
Seç.: 7φ22(2661 mm2)
Etr. 2φ10/17
. 2φ10/8
0.01<ρ=2 (760+2661)/350/700=0.028<0.04
Karşılaştırma, yorum, sorular
1. ÇÖZÜM 2. ÇÖZÜM 3. ÇÖZÜM 4. ÇÖZÜM 5. ÇÖZÜM 6. ÇÖZÜM
3 cm 3 cm
70 cm
3
35 cm 35 cm
•As=5186 mm2 •As=5276 mm2 •As=7780 mm2 •As=5723 mm2 •As=5455 mm2 •As=6349 mm2
•En ekonomik •Ekonomik •Ekonomik değil •Đnşa edilebilir •Đnşa edilemez. •Đnşa edilebilir.
•Etriye bombelenme •Etriye bombelenme •Đnşa edilebilir
boyu çok fazla boyu çok fazla
•Đnşa edilemez. •Đnşa edilemez
Yorum:
Deprem Yönetmeliği 2007 yanal hareketi önlenmiş donatılar arasını en fazla 25φw ile sınırlamaktadır. φw etriye çapıdır. Örneklerdeki etriye ve çirozlar bu kısıtlama
dikkate alınarak düzenlenmiş, ancak 1., 2. ve 5. çözümde bu koşul, boyuna donatıların zorunlu konumu nedeniyle, sağlanamamıştır..
Çözümlerin tümü teorik olarak doğrudur, yani kolon kuvvetlerini taşırlar. 1., 2. ve 5. çözümlerde etriye bombelenme boyu çok fazla olduğu için uygulanamazlar.
Diğer çözümler uygulanabilir, inşa edilebilirler. 3. çözüm ekonomik değildir. Uygulanabilirlik ve ekonomi dikkate alındığında en uygun çözümün 4. çözüm olduğu
anlaşılır. Yapılan yorumlar sadece bu örnek için geçerlidir, genelleştirilmemelidir. Başka kesit ve kuvvetler için durum çok farlı olabilir.
Sorular:
•1.Çözüm neden en az donatı gerektirmiştir?
•3. çözüm neden en çok donatı gerektirmiştir?
•1., 2. ve 5. çözümleri uygulanabilir kılmak için ne yapılabilir?
Dairesel ve halka kesitli kolonların boyutlandırılması
U. ERSOY abakları1
Eşdeğeri
M d = M xd + M yd
2 2
Đki eksenli moment etkisindeki dairesel veya halka kolonlar Md eşdeğer momenti dikkate alınarak U. ERSOY abakları ile tek eksenli
olarak çözülebilir. Abaklar için EKLER bölümüne bakınız.
1 ERSOY, U., Taşıma gücü El Kitabı, ODTÜ, Ankara, 1980
ÖRNEK
Aşağıdaki kolonun boyuna donatı hesabını yapınız. Malzeme C20/S420a, Pas payı 4 cm, iyi denetimli şantiye.
ERSOY abakları ile çözüm:
A c = π 500 2 / 4 = 196350 mm 2
Nd=1700<0.9 . 13.33 . 196350 = 2356 kN
Nd=1700<0.5 . 20 . 196350 = 1963.5 kN
Mxd=150.106>(15+0.03 . 500) .1700 .103=51.106 N. mm
Myd=215.106>(15+0.03 . 500) .1700 .103=51.106 N. mm
M d = 150 2 + 215 2 = 262 kN ⋅ m

d '' / h = 42 / 50 = 0 .84
1700 ⋅ 10 3
= 0 .65
196350 ⋅ 13 .33
9φ24
262 ⋅ 10 6
= 0 .2
196350 ⋅ 500 ⋅ 13 .33
ρ t m = 0 .55
Kesit ve kuvvetler 365 .22
ρt = 0 .55 → ρ t = 0 .02
13 .33
A s = 0 .02 ⋅ 196350 = 3927 mm 2
Seç.: 9φ24 (4072 mm2)

0.01< ρ =. 4072/196350 = 0.02 < 0.04
Đnşaat mühendisliğinde kesin çözüm yoktur. Hesap yaparken bir sürü varsayım yaparız . Đyi mühendis, yaptığı
varsayımların ve bunların mertebesinin bilincindedir.
Kötü mühendis, çoğu kez hesapların, yaptığı varsayımlar nedeni ile kesin olmadığının farkında değildir. Bu nedenle
de oluşabilecek hata oranı hakkında da hiçbir fikri yoktur.
R.C. REESE
(ABD’nin saygın bir mühendisi)
Yukarıdaki ifade “ERSOY U., Ustalarımdan Öğrendiklerim, Đnşaat Mühendisleri Odası, ANKARA, 1999” dan alınmıştır.
Özetle: Betonarmede iki kere iki, üç aşağı beş yukarı dört eder
ĐYĐ MÜHENDĐS OLMANIZ DĐLEĞĐ ĐLE…
Boş bir çuvalın dik durması zordur.

Ezberleme yeteneğim yok. Çünkü Mühendisim.
Benjamin Franklin
Çoğu şeyi yaşayarak öğreniriz. Ancak sadece yaşayarak öğrenmek, bedeli en
Duyuyorum ve unutuyorum. Görüyorum ve ağır olan öğrenme yöntemidir.
hatırlıyorum. Yapıyorum ve anlıyorum.
Konfüçyüs

Betonarme 1 7

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Betonarme 1 7

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KOLONLAR

Uygulamada en çok karşılaşılan kesit tipi dikdörtgendir. Diğerleri nadiren kullanılır.

Fret veya etriye: Kesme kuvvetini ve burulma momentini karşılar. Betonun

Tüm kesit üniform basınç

Normal kuvvet Deformasyon Gerilme

Tek eksenli eğilme Deformasyon Gerilme

Tek eksenli eğilme Deformasyon Gerilme

Bileşik eğilme Deformasyon Deformasyon

•Basınç alanı dikdörtgen olur.

Bileşik eğilme Deformasyon Deformasyon

•Basınç alanı dikdörtgen olur.

En çok kısalan lif Đndirgenmiş Tarafsız

Kuvvetler Deformasyon Gerilme

En çok kısalan lif

Normal kuvvetin bu değeri için

Max Nd ≤ 0.9fcdAc (TS 500-2000) Max Nd ≤ 0.5fckAc (Dep. Yön. -2007)

Beton basınç ve çelik kuvvetleri şekil üzerinde gösterilmemiştir.

1BetonArme2000 yazılımını http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu sayfasından indirebilirsiniz.

Bu örnek U. ERSOY abakları ile de çözülebilir.

150 450 mm 150

M d = 143048 2 + 143048 2 = 202300 kN ⋅ mm

La : boyuna donatı ek yerinde bindirme (filiz) boyu

a0 : boyuna donatı aralığı

Kuşatılmış kolon-kiriş birleşim noktası.

Kirişler kolonun şişmesini zorlaştırır)

1. Farklı kesitlerde en küçük kenar:

Dikdörtgen Kesit: Betonarme duvar (perde):

Kutu ve halka kesit:

a≥20 cm, b≥20 cm,

Çokgen kesit: Her tür kesitte:

Nd : en büyük tasarım normal kuvveti.

2. Dep. Yön.-2007, Madde 3.3.3 ve TS 500-2000, S. 39, madde 9.1.2 ye bakınız.

Min dışmerkezlik (kaçıklık):

Bakınız: TS 500-2000, S. 20, Madde 6.3.10)

4. Bakınız: Dep. Yön.-2007, Madde 3.3.4 ve şekil 3.3

M.R. AYDIN/Ö.R. AKGÜN/A. TOPÇU veya E. BAKIR/ A.R. BAKIR

tablo ve abakları veya benzerleri öğrenim amacıyla yada şantiyede kullanılabilir.

15 kN.m Nd=200<0.9 . 13.33 . 350 . 700 =2939 kN

600 kN.m 200 ⋅ 10 3

5186/4 = 1297 mm2

0.01 < ρ = 4.1357/350/700 = 0.022 < 0.04 Etr. φ10/17

15 kN.m Nd=200<0.9 . 13.33 . 350 . 700 =2939 kN

5276/2 = 2638 mm2

0.01 < ρ = 2.2655/350/700 = 0.022 < 0.04

Nd=200<0.9 . 13.33 . 350 . 700 =2939 kN

100 ⋅ 600 ⋅106

7780/2 = 3890 mm2

0.01 < ρ = 2.4247/350/700 = 0.035 < 0.04

Nd=200<0.9 . 13.33 . 350 . 700 =2939 kN

0.01 < ρ = 4.(452+1018)/350/700=0.024 < 0.04 Etr. 2φ10/17

Nd=200<0.9 . 13.33 . 350 . 700 =2939 kN 3 cm

1 ERSOY, U., Taşıma gücü El Kitabı, ODTÜ, Ankara, 1980

ERSOY abakları ile çözüm:

M d = 150 2 + 215 2 = 262 kN ⋅ m

A s = 0 .02 ⋅ 196350 = 3927 mm 2

Seç.: 9φ24 (4072 mm2)

ĐYĐ MÜHENDĐS OLMANIZ DĐLEĞĐ ĐLE…

Boş bir çuvalın dik durması zordur.

You might also like