Betonarme 1 4

Kesitte moment ≡ kuvvet çifti Çekme ve basınç kuvveti Deformasyon Kesitte dönme
As : Kesitteki toplam çekme donatısı

Fs : Çelikteki toplam çekme kuvveti
Fc : Betondaki basınç kuvveti
z : Moment kolu
a
εs : Çelik birim uzaması
εc : Betonun en çok zorlanan lifindeki birim kısalma
Yatay denge:
Fs= Fc (kuvvet çifti)
a
Moment :
Md = Fs z = Fc z
Betonda
a
a
a
birim kısalma
z
Çelikte birim
uzama
a
a
a
Kirişe etkiyen Md momenti Fc ve Fs den oluşan kuvvet çiftine eşdeğerdir, Fc=Fs dir ve z moment koludur. Kirişin üst lifleri Fc basınç
kuvvetinin, alt lifleri Fs çekme kuvvetinin etkisindedir. Betonun basınç dayanımı yüksek olduğundan Fc kuvvetini taşıyabilir. Çekme
kuvvetini beton taşıyamaz, çatlar. Fs çekme kuvvetinin tamamını toplam alanı As olan donatı karşılamak zorundadır. Betonun üst lifleri εc
birim kısalmasına, çelik çubuklar εs birim uzamasına uğrar, kesit döner. Kesitin döndükten sonra da düzlem kaldığı varsayılır
(BERNOILLI/NAVIER hipotezi). Bu varsayım, deformasyon diyagramının kesit yüksekliğince doğrusal (lineer) değiştiği anlamındadır.
Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 89

Kesitte deformasyon-gerilme dağılımı aşamaları ERSOY/ÖZCEBE, S. 94
Max gerilme ≡ dayanım

gerilme
εc1 < εc0 , εc < εct εc2 = εc0

σc1 < fc 1 σ c2 = fc 2
Max gerilmeye ulaşılmamış, beton çatlamamış ve Max gerilmeye ulaşılmış, beton çatlamış fakat
ezilmemiş. Fs1 Beton ve çelikte oluşan kuvvettir. ezilmemiş. Beton çatladığından çekme kuvveti
alamaz, Fs2 çelikte oluşan kuvvettir.
Beton gerilme - birim kısalma eğrisi
Kiriş kesitindeki moment

Md1 < Md2 < Md3 < Md4 olacak şekilde,
beton ezilinceye kadar, yavaş yavaş
artırılırsa kesitteki deformasyon ve iç
kuvvetler 1, 2, 3 ve 4 nolu şekillerde
gösterildiği gibi olur. εc4 = εcu
εc0 < εc3 < εcu
3 σc4 = fcu << fc 4
GÖÇME ANI
σc3 < fc
Deformasyon artmış, dış lifte gerilme azalmış. Max gerilme daha da aşağıdaki liflere kaymış. Dış
Deformasyon diyagramında Max gerilme alt komşu liflere kaymış (betonarmede lif ezilme (kırılma) deformasyonuna ulaşmış. Kesit
kısalmalar sağa uzamalar sola doğru uyum). Çatlak genişlemiş ve yükselmiş, ancak beton taşıma gücüne erişmiş.
çizilmiştir. ezilmemiş. Daha fazla moment taşıyamaz. Gerilme dağılımı
kırılma anındaki nihai dağılımı göstermektedir.

Teorik gerilme dağılımının basitleştirilmiş eşdeğer modelleri
Teorik gerilme dağılımı Eşdeğer parabol-dikdörtgen Eşdeğer dikdörtgen gerilme dağılımı

gerilme dağılımı (CEB modeli) (ACI ve TS 500/2000 modeli)
Teorik gerilme dağılımı, kırılma anındaki dağılımdır. Betonun yaşına, yükleme hızına, sargı donatısına, kesit geometrisine ve diğer bir çok nedene bağlı olarak az
yada çok değişir. Her bir durum için farklı bir gerilme dağılımı vermek imkansızdır. Bu nedenle, doğruluğu deneysel olarak kanıtlanmış, eşdeğer gerilme dağılımı
kullanılır. Hesaplar açısından dağılımın şeklinden çok, gerilmenin bileşke kuvvetinin değeri ve etkidiği yer önemlidir. Çünkü, momentin değeri bu kuvvetin değerine
ve yerine bağlıdır. Hesapları basitleştirmek açısından, yaklaşık olarak aynı momenti veren (eşdeğer kuvveti ve bu kuvvetin etkime noktası yaklaşık aynı olan), daha
basit bir gerilme dağılımı kullanılabilir.
Yukarıdaki şekillerde teorik gerilme dağılımı ve yaygın olarak kullanılan basitleştirilmiş eşdeğer modelleri (sanal gerilme dağılımı) hem perspektif hem de düzlem
olarak verilmiştir. CEB modelinin bir kısmı parabolik bir kısmı da dikdörtgendir, eşdeğer parabol-dikdörtgen gerilme dağılımı olarak adlandırılır ve Avrupa Birliği
ülkelerinde kullanılmaktadır. Amerikan yönetmeliklerinde yer alan ACI modeli daha basit ve dikdörtgendir, gerilmenin değeri her noktada aynıdır. Bu iki farklı
modelin sonuçları arasındaki fark önemsenmeyecek kadar azdır (%4 civarında).
TS 500/2000 doğruluğu kanıtlanmış herhangi bir eşdeğer gerilme dağılımı ile hesap yapılmasına izin vermektedir. Bu nedenle her iki model ile de hesap yapılabilir.
Daha basit olan eşdeğer dikdörtgen gerilme dağılımı modeli çoğunlukla tercih edilmektedir.

Deformasyon diyagramı ve teorik gerilme bloğu ERSOY/ÖZCEBE, S. 107(benzeri)
Eşdeğer dikdörtgen gerilme bloğu (TS 500 /2000) TS500-200, S. 21, madde 7.1
Sanal gerilme
dağılımı
iTE
TE
Kiriş
Çelik çekme
kuvveti
•Deformasyon diyagramı kesit yüksekliğince doğrusal (lineer) dir.

•Beton basınç kuvveti Fc gerilme bloğunun hacmine eşittir.
•Fc kuvveti gerilmenin yayıldığı Acc basınç alanının ağırlık merkezi olan G1 noktasına etkir.
•Teorik gerilme dağılımını kullanarak Fc kuvvetini ve etkidiği noktayı belirlemek zorluk yaratır.
•Hesapları basitleştirmek için teorik gerilme dağılımı yerine eşdeğer dikdörtgen gerilme dağılımı kullanılabilir (TS 500 /2000).
•Eşdeğer dikdörtgen gerilme dağılımında gerilmenin şiddeti sabit ve k3fcd dir. Gerilme bloğunun derinliği k1c dir.
•Fc ve etkidiği nokta G1 yaklaşık olarak aynı kalacak şekilde k1 ve k3 sabitleri deneysel araştırmalar ile belirlenmiştir.
•k1 ve k3 sabitleri beton kalitesine bağlıdır ve değerleri birden küçüktür. Bu değerler TS 500 / 2000 de verilmiştir.
•Önemli olan gerilme bloğunun şekli değil; Fc kuvvetinin ve etkidiği G1 noktasının yaklaşık olarak aynı kalmasıdır. Eşdeğer dikdörtgen gerilme dağılımı yerine,
geçerliliği kanıtlanmış, başka bir dağılım da (örnek: Parabol-dikdörtgen dağılım) kullanılabilir.

TS 500/2000, S. 21, madde 7.1
Taşıma Gücü Varsayımları (TS 500 /2000) ERSOY/ÖZCEBE, S. 101-107
1. Birim şekil değiştirme dağılımı doğrusaldır (şekil değiştirmeden önce düzlem olan kesit şekil değiştirmeden sonra da düzlem kalır
(BERNOULLI/NAVIER hipotezi).
2. Betonun çekme dayanımı ihmal edilir (≈0).
3. Beton ve donatı tam kaynaşır, tam kenetlenme (aderans) vardır. Bu koşulu mühendis sağlamak zorundadır.
4. Donatı çeliğinin gerilme-birim deformasyon (σs-εs ) eğrisi elasto-plastiktir. Eğrinin akma dayanımı üstünde kalan kısmı ihmal edilebilir:
Eğrinin ihmal edilen

kısmı •Çelik akmamış ise HOOKE kanunu geçerlidir:
KOPMA σs=Es εs (εs< εsd , çelik akmamış, HOOKE geçerlidir)
fyd
Tasarım
dayanımı •Akmış çeliğin gerilmesi sabittir:
σs=fyd (εs ≥ εsd , çelik akmış, HOOKE geçersizdir)
s
Akma anında birim Birim
sd deformasyon
su
uzama
Anlamı: σs=Es εs ≤ fyd
Kopma anında birim
deformasyon
Çelik modeli
Çelik tasarım dayanımları ve akma anındaki deformasyonlar:
Çelik fyk γms Es fyd = fyk/ γms

sınıfı εsd= fyd/ Es
N/mm2 N/mm2 N/mm2
S220a 220 1.15 2x105 191.30 0.000957

S420a 420 1.15 2x105 365.22 0.001826
S420b 420 1.15 2x105 365.22 0.001826
S500a 500 1.15 2x105 434.78 0.002174

5. Taşıma gücüne erişildiğinde (beton kırıldığında) basınç bölgesinin 6. Taşıma gücüne erişildiğinde basınç
en çok zorlanan lifindeki birim kısalma εc = εcu= 0.003 tür. bölgesindeki teorik beton gerilme dağılımı
beton σc - εc eğrisi gibidir.
gerilme
Betonda birim
kısalma
7. Çekme bölgesinin geometrisi önemli değildir. Bu bölgedeki beton çatlayacağından hiçbir çekme kuvvet alamaz. Buradaki betonun
görevi çelik ile kenetlenmeyi (aderans) sağlamak ve kesme-burulma etkilerini karşılamaktır. Çekme kuvvetinin tamamını donatı alır.
Çekme bölgesinin geometrisi farklı olan ve aşağıda görülen her beş kesit, hesap açısından, özdeştir. Önemli olan, momentin aynı
kalmasıdır. Basınç bölgesinin toplam alanı, bu alanın ağırlık merkezi, faydalı yükseklik d ve donatı alanı As aynı olan kesitler, çekme
bölgesinin geometrisi nasıl olursa olsun, moment kuvveti açısından özdeştir. Bunun anlamı şudur: Özdeş kesitlerde deformasyon
diyagramı, çelik çekme kuvveti, beton basınç kuvveti ve moment aynıdır. Bu özellikten ilerideki konularda yararlanılacaktır.
c
d
d
d

8. Teorik gerilme dağılımı yerine TS500-2000 de tanımlanan eşdeğer dikdörtgen basınç bloğu modeli
kullanılabilir.
Basınç bölgesi
Acc c= Cu=0.003 fcd k3 fcd TE : Tarafsız eksen
iTE : Đndirgenmiş Tarafsız Eksen
c : Tarafsız eksenin derinliği
G1 Fc Fc = k3 fcd Acc
εc : Beton birim kısalması
iTE εcu : Betonun ezilme anındaki birim kısalması =0.003
TE
εs : Çelik birim uzaması
G a=k1c : Eşdeğer basınç bloğu derinliği
Md fcd : Beton tasarım dayanımı
k3fcd: Beton eşdeğer gerilmesinin şiddeti
Çekme bölgesi Fs : Çelik çekme kuvveti
(Buradaki beton As Fc : Beton basınç kuvveti
s
çatlayacağından, Fs=As s Fs=As s As : Toplam donatı alanı
bu bölgenin Acc : Basınç alanı
geometrisi önemli Kesit Teorik ve TS 500 Teorik gerilme TS 500 gerilme G : Kesit ağırlık merkezi
değildir) deformasyon dağılımı dağılımı G1 : Fc kuvvetinin etkidiği nokta ≡ basınç
dağılımı alanı ağırlık merkezi
x : G1 noktasının derinliği
d : Faydalı yükseklik
k1 : Eşdeğer basınç bloğu derinliği katsayısı

k3 : Eşdeğer basınç bloğu gerilme katsayısı
k1 Katsayısı değişimi
Beton k1
σs= Es εs ≤ fyd
k3 = 0.85 (tüm beton sınıflarında) C16-C25 0.85
C30 0.82
0.70 ≤ k1 ≤ 0.85
k1=0.85 (C16-C25 betonlarında) C35 0.79
k1=1- 0.006 fck (C30-C50 betonlarında) C40 0.76
C45 0.73
fck nın birimi N/mm2 dir, fck yerine fcd kullanılmaz!
C50 0.70

Farklı geometrili kesitlerde eşdeğer dikdörtgen gerilme bloğu
0.85 fcd
0.85 fcd
k 1c Fc
Fc
c
k 1c
c
iTE
TE iTE
TE
Kiriş Kiriş
As
As
Fs=As s
Fs=As s
0.85 fcd
k1c
c
k1c
Fc
c
iTE
TE
Kiriş
As
Fs=As s
Kırılma aşamasına gelmiş bir kesitte:

Eşdeğer basınç bloğu her zaman dikdörtgenler prizması değildir, basınç alanının geometrisine bağlıdır. Basınç alanı üzerine kurulmuş bir prizmadır:
•Gerilmenin şiddeti her lifte 0.85fcd dir.
•Blok derinliği k1c dir.
•Beton basınç kuvveti Fc gerilme bloğunun hacmine eşittir (basınç alanı ile 0.85 fcd nin çarpımı).
•Beton basınç kuvveti Fc basınç alanının ağırlık merkezine etkir.
•Çelik toplam çekme kuvveti Fs=Asσs dir.
•Çelik akmışsa σs=fyd ,akmamışsa σs=Esεs dir.
Kırılma Türleri ERSOY/ÖZCEBE, S. 93
Betonda birim kısalma
Çelikte birim uzama
Betonarme elemanların iflas etmesi (yükünü taşıyamaması, kırılması, taşıma gücüne erişmesi) daima betonun ezilmesi sonucu olur.
Fakat, ezilmenin nedeni farklı olabilir:
1.Çelik yoktur veya çok yetersizdir: Çelik uzar, kopar beton ezilir.
2.Çelik aşırı çoktur çok az uzar, çelik kuvveti ve beton basınç kuvveti betonun dayanamayacağı kadar yüksektir, beton ezilir.
3.Çelik kopmaz fakat aşırı uzar, beton lifleri çok kısalır, beton ezilir.
Betonun en çok zorlanan lifi εc= εcu=0.003 birim kısalmasına ulaştığında eleman moment taşıma kapasitesine erişir, beton ezilir. Bu
konumda donatının akıp akmadığına bağlı olarak üç değişik kırılma türü tanımlanır:
1. Sünek kırılma (çekme kırılması)

2. Gevrek kırılma (basınç kırılması)
3. Dengeli kırılma (gevrek)

1. Sünek Kırılma ≡ Çekme kırılması
Betonda ezilme (sonra

sonra !)
!
Sünek kırılma (Çekme kırılması):
Betondaki birim kısalma εc= εcu=0.003 değerine ulaşmadan
önce çelik akmışsa, yani εs> εsd olmuşsa, çekme kırılması
c
Çelikte akma (öönce !)
! olur. Çünkü önce çelik akmakta, uzamaya devam etmekte ve
betondaki birim kısalma da giderek artarak εc= εcu=0.003
d
sınır birim kısalmasına erişerek ezilme olmaktadır. Kırılma

HOOKE geçersiz! sünektir.
2. Gevrek Kırılma ≡ Basınç kırılması

Beton ezilmiş
y
c= cu=0.003 Gevrek kırılma (Basınç kırılması):
Md Çelik akmamış! εs< εsd iken, yani çelik akmadan, beton εc= εcu=0.003 birim
c
kısalmasına ulaşırsa basınç kırılması olur. Çünkü beton ezilir

d
G x
Md fakat çelik akmaz. Kırılma gevrektir.
TE s< sd
As As HOOKE geçerli
s=Es s
Kesit Deformasyon
Gevrek kırılma (basınç kırılması)
3. Dengeli Kırılma ≡ Gevrek Kırılma

Beton ezilmiş
y Dengeli kırılma(gevrek kırılma):
c= cu=0.003
Çekme kırılması ile basınç kırılması arasında bir kırılma
anda
Aynı
Md türüdür. Çelikteki uzama εs= εsd olduğu an (çelik aktığı an),

G x betondaki birim kısalma da εc= εcu=0.003 olmaktadır. Çelik
Md TE
s= sd daha fazla uzama imkanı bulamamaktadır. Betonun ezilmesi
As As Çelik akmış
s=fyd ve çeliğin akması aynı anda olmaktadır. Kırılma gevrektir.
Kesit Deformasyon
Dengeli kırılma (gevrek kırılma)

Sünek kırılma ani olmaz. Çökme oluşmadan önce bir süre aşırı çatlaklar, deplasmanlar oluşur, sıva ve beton parçacıkları dökülür. Çelik
uzuyor, beton çatlıyor ve eziliyordur. Gece sessizliğinde cık-cık sesler duyulur. Yapı çökeceğini haber verir. Önlem almak ve yapıyı
boşaltmak için zaman tanır.
Gevrek kırılma hemen hiçbir belirti vermeden, genelde patlama sesi ile birlikte, ani olur. Yapı yıkılmadan önce hemen hiçbir belirti
vermediğinden önlem alma veya boşaltma şansı kalmaz. Gevrek kırılma tehlikelidir!
Hiçbir yapı elemanı kırılacak şekilde boyutlandırılmaz. Ancak, öngörülemeyen herhangi bir nedenle kırılacaksa, kırılmanın haberli, yani
sünek olması arzu edilir.
Sünek davranışı sağlamak için:

• Yönetmelik koşulları mutlaka yerine getirilmeli.
• Bilhassa kolon boyutlarında cömert davranılmalı, eksenel yük düzeyi düşük tutulmalı.
•Sık sargı (etriye,fret) kullanılmalı, özenli düzenlenmeli
•Boyuna donatılar nervürlü olmalı.
•L, Z, T gibi kesitlerden olabildiğince kaçınılmalı.

Kirişler
Kirişler genelde duvarların altına yapılan, duvar, döşeme ve kendi yüklerini taşıyan çoğunlukla yatay betonarme elemanlardır.
Üzerindeki yükleri oturduğu düşey elemanlara (kolonlara) aktarır. Kirişlerin bir diğer önemli işlevi de deprem veya rüzgâr gibi yatay
yükleri, döşeme ile bir bütün davranarak, kolonlara aktarmaktır.
Uygulamada yatay elemanlara KĐRĐŞ, düşey elemanlara da KOLON denilmektedir. Ne yatay ne de düşey olan, EĞĐK elemanlara ne
denilecektir? Yapı statiği derslerinden bilindiği gibi, çubuk eleman ister yatay ister düşey ister eğik olsun, kolon kiriş ayırımı yapılmaz.
Elemanın konumu nasıl olursa olsun, en genel halde, çubuk elemanda altı adet iç kuvvet oluşur: Bir eksenel kuvvet, iki eğilme momenti,
iki kesme kuvveti ve bir burulma momenti. Yatay elemanlarda sadece bir eğilme momenti ve bir kesme kuvveti etkin olurken diğer iç
kuvvetler çoğu kez önemsenmeyecek düzeyde kalırlar. Düşey elemanlarda altı adet iç kuvvetin genelde hepsi de etkin olmakla birlikte
eksenel kuvvet önem arz eder. Bu nedenle yatay elemanlar ile düşey elemanların davranışları da çok farklıdır. Đç kuvvet açısından eğik
elemanlar, eğimin büyüklüğüne-küçüklüğüne bağlı olarak, bu iki durum arasındadırlar.
?
Konsol kiriş TS 500-2000 ve Deprem Yönetmeliği-2007 bir elemanın
kiriş olarak boyutlandırılabilmesi için Nd eksenel tasarım
kuvvetinin
Nd ≤ 0.1 fckAc
koşulunu sağlaması gerektiğini yazmaktadırlar. Bu koşulu

sağlamayan, yani eksenel kuvvet düzeyi yüksek olan
Kolon elemanlar, ister yatay, ister düşey veya eğik olsunlar, kolon
olarak boyutlandırılmak zorundadırlar. Bu bağıntıda fck
Döşeme betonun karakteristik dayanımı ve Ac elemanın kesit
alanıdır.
Kiriş
O halde; elemanın eğimine bakılmaksızın, Nd ≤ 0.1 fckAc
koşulunu sağlayan elemanlara “Kiriş”, sağlamayanlara
“Kolon” denilecektir.
Kesit tipleri
Kiriş kesitleri çoğunlukla dikdörtgen ve tablalı; nadiren trapez, kutu ve üçgen olur.
dikdörtgen tablalı trapez kutu üçgen
Kirişler öncelikle moment ve kesme kuvveti etkisindedir. Normal kuvvet etkisi genelde düşüktür. Burulma momenti nadiren dikkate
alınacak düzeye varır. Moment (kuvvet çifti) kirişin bir tarafına çekme, diğer tarafına da basınç kuvveti uygular. Çekme kuvveti kirişte
dik çatlaklar oluşturur. Bu kuvveti karşılamak ve oluşturacağı çatlakları sınırlamak için kirişin çekme bölgelerine boyuna donatı konur.
Kesme kuvveti mesnet bölgelerinde eğik çekme kuvvetleri oluşturur ve eğik çatlaklara ( ≈ 450) neden olur. Kesme kuvvetini karşılamak
ve oluşturacağı çatlakları sınırlamak amacıyla, açıklıklarda seyrek mesnet bölgelerinde daha sık etriye ile sarılır.
Dikdörtgen Kesit
Boyuna donatının kesitteki yerine göre farklı kesit tipi vardır:
etriye
Montaj basınç
Tek donatılı kesit: Momenti karşılayacak ve hesapla belirlenen donatı donatısı donatısı
kesitin çekme tarafına konur. Basınç bölgesine hesap dışı (konstrüktif)
h
montaj donatısı konur. çekme donatısı
Çift donatılı kesit: Bazen mevcut kesit momenti taşımaz. Bu durumda ya

kesit büyütülür yada hem çekme hem de basınç bölgesine hesapla belirlenen
donatı konur. Montaj donatısına gerek kalmaz. Basınç bölgesine konan
donatı çekme değil, basınç etkisindedir. Basınç donatısı kesitin dayanımını
ve sünekliğini artırır.
Çift sıra donatılı kesit: Momenti karşılayacak ve hesapla belirlenen donatı
genişliği az kirişlere sığmayabilir. Bu durumda ya kesit genişletilir yada
donatı çift sıara yerleştirilir.
h
bw :genişlik
h : yükseklik
Çift sıra donatı
As : çekme donatısının toplam alanı
A’s :montaj veya basınç donatısının toplam alanı
TS 500/2000, S. 19-20
Tablalı Kesit ERSOY/ÖZCEBE, S. 247
Kalıp kiriş gövdesinin bir veya iki tarafında kulaklar oluşacak şekilde hazırlanır ve beton
dökülürse tablalı kesit oluşur. Köprü kirişleri genelde bu yöntemle hazırlanır. Tabla
betonu basınç alanının büyümesine katkı sağlar.
Döşeme ve kiriş betonu bir bütün dökülmüş ise ve döşeme betonu kirişin basınç
bölgesinde ise, döşemenin b genişliğindeki bir parçası hesaplarda kirişin basınca
h
çalışan tablası olarak dikkate alınır. b ye etkili tabla genişliği veya çalışan tabla
genişliği denir. Tablası dikkate alınan kirişler T, L ve I kesitli olabilirler. Tabla beton
basınç alanının büyümesine neden olur. Döşeme plağının büyük olması durumunda
tablanın tamamı basınca çalışmaz. Tabladaki basınç gerilmeleri kiriş gövdesinden
uzaklaştıkça hızla azalır. Yapılan araştırmalar sonucunda b çalışan tabla genişliği
sınırlandırılmış ve yönetmeliklerde verilmiştir.
Çalışan tabla genişliğinin sınırlandırılması:
t
b 1 ≤ 6 t , b 1≤ 12 a 1 , b 1≤ 12 a 2
d
h
Tabla kulağı b1 döşeme kalınlığının 6 katını ve komşu kiriş yüzüne
olan net uzaklığın yarısını aşamaz. Kirişin, balkon veya saçak
döşemeli kenar kiriş, iç kiriş ve kenar kiriş olma durumuna ait b ≤ b2 + bw + 6t b ≤ bw + 12t b ≤ bw + 6t
sınırlamalar şekil üzerinde gösterilmiştir. Lh kirişin hesap açıklığıdır.
b ≤ b2 + bw + 0.1α L h b ≤ bw + 0.2 α Lh b ≤ bw + 0.1α L h
α sayıları: Basit kiriş
Simetrik olmayan, Simetrik tablalı kesit Simetrik olmayan
balkon veya saçak tablalı kesit
döşemeli tablalı kesit
konsol
Her açıklıkta hesaplanan b değerlerinden en küçüğü o açıklığın tabla genişliğinin üst

sınırıdır. Hesaplarda daha da küçük alınabilir. Dikkat edilirse, Kiriş boyunca her açıklıkta
tabla genişliği farklı olmaktadır. Đstenirse, bunlardan en küçüğü kullanılarak, her açıklığın
tabla genişliği eşit alınabilir. Hatta tabla tamamen ihmal edilerek dikdörtgen kesit (bw.h)
olarak hesap yapılabilir. Ancak bu, gerçekte var olan, basınç bölgesinin bir kısmının veya
tamamının ihmal edilmesi anlamına gelir ve kirişe daha fazla donatı koymak zorunda
kalınır. Büyük açıklıklı kirişlerde, dişli döşeme dişlerinde, köprü kirişlerinde ve prefabrik
kenar açıklık orta açıklık konsol yapılarda tablanın ihmali, ekonomik açıdan, doğru olmaz.
Tablalı Kesit – Eşdeğer kesit
Soldaki her iki kesit için tabla dikkate alınır. Çünkü

tabla basınç bölgesindedir, basınç gerilmeleri alır. Her
iki kesit de tablalı olarak hesaplanır.
Soldaki kesitin tablası çekme bölgesindedir. Fiziksel olarak

eşdeğeri var olmasına rağmen, hesaplarda tabla dikkate alınmaz.
Çünkü çekme bölgesinde olan tabla çatlayacaktır. Kiriş
sağdaki dikdörtgen kesit olarak hesaplanır.
Soldaki kesitin tablası çekme bölgesindedir.

eşdeğeri Hesaplarda tabla dikkate alınmaz. Kiriş sağdaki
dikdörtgen kesit olarak hesaplanır.
•Tabla basınç bölgesinde ise hesaplarda dikkate alınır.

•Çekme bölgesindeki tabla hesaplarda dikkate alınmaz. Çünkü; çekme bölgesindeki tabla betonu çatlar, çekme bölgesinin geometrisi
önemli değildir. Bu durumda kesit, bw. h boyutlu eşdeğer dikdörtgen kesit imiş gibi düşünülür.
•Eşdeğer dikdörtgen kesit sadece hesapları basitleştirir, gerçek değil sanal bir kesittir. Hesap sonucu bulunan donatılar gerçek olan tablalı
kesite yerleştirilir.
Kutu Kesit, I Kesit
t1
h
Eşdeğeri Eşdeğeri
t2
Kutu kesit I kesit
T kesit (tablalı)
b≤2b1+12t1
b’≤2b1+12t2
Eşdeğeri Eşdeğeri
b≤2b1+0.2αLh
b’≤2b1+0.2αLh
I kesit
Kutu kesit T kesit (tablalı)
Daha çok sanayi yapılarında ve köprü kirişlerinde karşılaşılan kutu kesitler eşdeğer tablalı kesit gibi hesaplanabilirler. Çünkü basınç bölgesi
alanı ve ağırlık merkezi değişmemektedir. Ancak b ve b’ çalışan tabla genişliği yukarıda verilen şartları sağlamalıdır. Momentin etkime
durumuna bağlı olarak, çekme tarafında kalan tabla dikkate alınmayacaktır. Bu nedenle, hesaplanacak kesit T veya ⊥ olmaktadır. Eşdeğer
kesit hesapları basitleştirmektedir.
Tanımlar
YÜKSEKLĐK: Kiriş alt yüzünden üst yüzüne olan mesafedir. Şekilde h ile gösterilmiştir.
GENĐŞLĐK: Kirişin, kulaklar hariç, gövde genişliğidir. bw ile gösterilir.
TABLA KALINLIĞI: Tablanın et kalınlığıdır, şekilde t ile gösterilmiştir.
TABLA GENĐŞLĐĞĐ: Basınca çalışan tabla genişliğidir, şekilde b ile gösterilmiştir. Fiziksel olarak tabla daha geniş olsa bile
hesaplarda yönetmelikte verilen b kadarı dikkate alınır.
FAYDALI YÜKSEKLĐK: Çekme donatısının ağırlık merkezinin en dış basınç lifine uzaklığıdır, şekillerde d ile
gösterilmiştir.
BETON ÖRTÜSÜ: Kiriş yüzüne en yakın olan boyuna donatının merkezinin kiriş yüzüne mesafesidir. Beton örtüsüne
uygulamada pas payı da denilmektedir. Şekilde c ile gösterilmiştir.
NET BETON ÖRTÜSÜ: En dıştaki donatının (çoğunlukla etriyenin) dış yüzünün beton yüzüne olan mesafesidir.
b Kenetlenmeyi sağlamak, paslanmayı önlemek ve yangına dayanımı artırmak gibi amaçları vardır. Şekilde cc ile gösterilmiştir.
DONATI NET ARALIĞI: Donatı çubuklarının yüzleri arasındaki mesafedir. Şekilde c’c ile gösterilmiştir. Agreganın
A’s
t
geçebilmesi, betonun sıkıştırılabilmesi ve kenetlenmenin sağlanabilmesi için yeterli net aralık bırakılmalıdır.
ÇEKME DONATISI: Çekme kuvvetini karşılamak amacıyla kirişin çekme tarafına konulan donatıdır. Donatı çubuklarının
d
h
kiriş genişliğine sığmaması durumunda çift sıra olarak da yerleştirilebilir. Şekilde çekme donatısının toplam alanı As ile
Çekme donatısı
ağırlık merkezi gösterilmiştir.
c’c
As
MONTAJ DONATISI: Kirişin basınç tarafına konulan fakat basınç kuvveti almadığı varsayılan donatıdır. En az iki çubuk
c
konur. Donatı çubuklarının kiriş gövde genişliğine sığmaması durumunda çift sıra veya tabla (varsa) içine de yerleştirilebilir.
cc
c’c Montaj donatısının toplam alanı A’s ile gösterilmiştir.

bw
BASINÇ DONATISI: Dikdörtgen kesitli kirişlerin basınç tarafına bazen konulan ve basınç kuvveti alan donatıdır. Ayrıca
montaj donatısı konulmaz. Donatı çubuklarının kiriş genişliğine sığmaması durumunda çift sıra olarak da yerleştirilebilir.
Basınç donatısının toplam alanı A’s ile gösterilmiştir.
b
GÖVDE DONATISI: Yüksekliği fazla olan kirişlerin yan yüzlerine konulan donatıdır. Şekilde gövde donatısınının toplam
A’s alanı Asgövde olarak gösterilmiştir.
t
BOYUNA DONATI: Kiriş eksenine paralel olan çekme, montaj (veya basınç) donatılarına verilen addır. Bu donatılar kiriş
genişliğine sığmalı ve aralarında, kenetlenmeyi sağlamak için, yeterli mesafe olmalıdır. Donatıların kiriş gövde genişliğine
d
h
Asgövde sığmaması durumunda; 1) kiriş genişliğini artırmak 2) aynı As alanınını sağlayan daha kalın fakat daha az sayıda çubuk
koymak 3) çubukların bazılarını tabla içine yerleştirmek 4) çift sıra donatı düzenlemek gibi tedbirler alınır.
As
ENĐNE DONATI: Boyuna donatılara dik olarak yerleştirilen ve boyuna donatıları saran donatıya verilen addır. Sargı donatısı
c
veya etriye de denir. Açıklıklarda seyrek, mesnet bölgelerinde ve konsollarda sık yerleştirilir. Kesme, burulma kuvvetlerini
cc
bw
karşılamak ve betonun şişmesini önlemek gibi çok önemli görevleri vardır.
Tanımlar-Donatı oranları
DONATI ORANI: Donatı kesit alanının brüt beton alanına oranıdır. Brüt beton alanı hesabında yükseklik
olarak h değil d alınır. Donatı alanı beton alanından düşülmez. Kesitin sadece gövde alanı dikkate alınır, tabla
kulakları gibi çıkıntılar dikkate alınmaz. Çekme donatısı, montaj (veya basınç) donatısı, gövde donatısı ve
etriye için ayrı ayrı donatı oranı tanımlanır. Donatı oranını simgesi için ρ karakteri kullanılır:
ÇEKME DONATISININ ORANI: Çekme bölgesine konulmuş olan çubukların toplam alanının brüt beton
alanına oranıdır:
As
ρ=
bwd
MONTAJ veya BASINÇ DONATISININ ORANI: Montaj veya basınç kuvveti almak amacıyla
basınç bölgesine konulmuş olan çubukların toplam alanının brüt beton alanına oranıdır:
t
As'
ρ' =
bwd
d
h
GÖVDE DONATISININ ORANI: Yüksekliği fazla olan kirişlerin yan yüzlerine konulmuş olan
çubukların toplam alanının brüt beton alanına oranıdır:
Agövde
ρgövde =
bwd
ETRĐYE DONATISININ ORANI:
Asw
ρw =
s bw
ile tanımlanır. Burada s etriye adımı (aralığı), Asw etriye düşey kollarının toplam kesit alanıdır. Kirişler
genellikle iki düşey kolu olan bir etriye ile sarılırlar. Ancak, bazı durumlarda (örneğin geniş kirişlerde) dört,
altı veya daha fazla kollu da olabilir. Şekildeki dikdörtgen ve tablalı kesitte bir etriye (iki kollu), kutu
kesitte ise üç etriye (altı kollu) vardır. Asw etriye alanı, bir kolun kesit alanı ile düşey kol sayısının
çarpımıdır. Kesme kuvvetini sadece düşey kollar karşılar. Bu nedenle yatay kolların alanı hesaba katılmaz.
Dengeli donatı oranı tanımı ERSOY/ÖZCEBE, S. 231
Dengeli kırılan kesitin donatı oranına dengeli donatı oranı adı verilir ve ρb ile gösterilir. Dengeli kırılmada donatının akması ve betonun
ezilmesi aynı anda olur. Donatıdaki deformasyon εsd akma deformasyonuna ulaştığı an betonun deformasyonu da εcu=0.003 e ulaşır,
beton ezilir ve ani göçme olur. Çelik aktığı için σs=fyd olacaktır.
Dengeli kırılma donatı oranı, sünek kırılma ile gevrek kırılma arasındaki bir sınır değer olduğundan, önemlidir. ρb sünek kırılma donatı
oranının üst sınırı, gevrek kırılma oranının alt sınırıdır. b indisi dengeli (balanced) anlamındadır. Bu oran bilindiği taktirde kiriş bu oranın
altında donatılarak gevrek kırılma önlenir.
Dengeli kırılma anındaki

tarafsız eksen derinliği Betonda ezilme
anda
Aynı
cb
d
h
Çelikte akma
Asb
ρb =
Asb :dengeli kırılmaya neden olan toplam donatı alanı
bw d ρb :dengeli kırılmaya neden olan donatı oranı
Dengeli, denge üstü ve denge altı donatılı kesit tanımı ERSOY/ÖZCEBE, S. 231
Dengeli donatılı kesit: Donatı oranı dengeli kırılmaya neden olacak kadar olan kesite denir: ρ = ρb.
Denge üstü donatılı kesit: Donatı oranı dengeli donatı oranından fazla olan kesite denir: ρ > ρb.
Denge altı donatılı kesit: Donatı oranı dengeli donatı oranından az olan kesite denir: ρ < ρb.
Kırılma türleri donatı oranlarına göre de sınıflandırılabilir:
1.Dengeli donatılı kesit (ρ = ρb) gevrek kırılır. Tehlikeli !
2.Denge üstü donatılı kesit (ρ > ρb) gevrek kırılır. Tehlikeli !

3.Denge altı donatılı kesit (ρ < ρb) sünek kırılır.
•Sünek kırılma arzu edilen kırılma şeklidir!

•Gevrek kırılma tehlikelidir!
•Dengeli kırılma (gevrek) tehlikelidir!
•Dengeli donatı oranı ρb sünek kırılma donatı oranının üst sınırıdır.
•Kirişler denge altı donatılmalı, yani daima ρ < ρb olmalıdır. Bu bakımdan, ρb dengeli donatı oranının
bilinmesi önemlidir.
Tek donatılı ve dikdörtgen kesitli bir kirişin dengeli kırılmasına neden olan donatı alanı, donatı oranı ve bu
kirişin moment taşıma gücünün hesabı ERSOY/ÖZCEBE, S. 232-233
Acc= bwk1cb
0.85fcd
c = cu = 0.003
iTE
G1
TE Fc=0.85fcdbwk1cb
Mb=?
iTE iTE
TE
Asb=? Asb=? Asb=?

Fs=Asbfyd
bw bw bw
s= sd
s=fyd
Tek donatılı dikdörtgen kesit Deformasyon Kuvvetler
Dengeli kırılma (gevrek kırılma)
Kesit boyutları (bw , h, d) ve malzeme (beton/çelik sınıfı) bilinmektedir.

Dengeli kırılmaya neden olacak toplam çekme donatısı alanı Asb ve donatı oranı ρb nedir?
Kesitin moment kapasitesi Mb (moment taşıma gücü) ne kadardır?
ÇÖZÜM:
Dengeli kırılmaya ait deformasyon diyagramı ve iç kuvvet durumu şekildeki gibi olacaktır. Donatı εsd akma birim uzamasına ulaştığı an beton
da εcu =0.003 kırılma birim kısalmasına ulaşacak ve beton ezilecektir. Çelik aktığı için gerilmesi fyd olacaktır. Kırılma anına ait iç kuvvet
durumu şekilde görülmektedir. Kesit boyutları ile beton ve çelik sınıfı bilindiğinden d, bw, εsd , fyd, fcd, k1 bellidir. Tarafsız eksenin derinliği cb
deformasyon diyagramından orantı ile bulunabilir. Bu değer Fc beton basınç kuvvetinde yerine yazılarak ve Fc=Fs kullanılarak Asb
belirlenebilir.
k1cb/2
a=k1cb
a=k1cb
cb
d-k1cb/2
h
d
d-cb
Dengeli donatı oranı (tanım):
Asb
ρb =
bw d
Çelik akma deformasyonları

Uygunluk (süreklilik) koşulu (deformasyon diyagramından orantı ile):
Çelik sınıfı εsd= fyd/ Es
0.003 c S220a 0.000957

= b
ε sd d − cb S420a 0.001826
S420b 0.001826
0 .003
cb = d S500a 0.002174
0 .003 + ε sd
Tarafsız eksenin yeri (derinliği) bulunur. Burada εsd=fyd/Es dir ve çelik sınıfına bağlı değerler tabloda verilmiştir.
Eksenel denge koşulu :
f cd
Fc-Fs= 0 0.85fcd bw k1 cb-Asb fyd= 0 Asb = 0.85 bw k1cb
f yd
Her iki taraf bwd ye bölünür ve cb yerine konursa:
Asb f c
= 0 .85 cd k1 b
bw d f yd d
f cd c
ρ b = 0 . 85 k1 b
f yd d
Daha önce belirlenen cbdeğeri yerine yazılarak
fcd 0 . 003
ρ b = 0 . 85 k1
fyd 0 . 003 +ε sd
Dengeli donatı oranı bulunur. Bu oran sadece malzemeye bağlıdır (fcd, k1 betona; fyd, εsd çeliğe ait sabit değerler).
Değişik malzeme için ρb değeri hesaplanabilir.
Moment kapasitesi (moment taşıma gücü):

Kırılma anındaki moment çelik kuvveti ile moment kolunun çarpımına eşittir. Beton basınç kuvveti ile moment kolunun
çarpımı da aynı sonucu verir. Çelik kuvvetinden hesaplamak daha basittir.
k1cb
M b = Asb f yd (d − )
2
Görüldüğü gibi dengeli donatı oranını ρb kesit boyutlarından bağımsızdır. Bu oranın bilinmesi çok önemlidir, çünkü:
•Bir kiriş dengeli veya denge üstü donatılmışsa gevrek kırılır (TEHLĐKELĐ !).
•Bir kiriş denge altı donatılmışsa sünek kırılır (ĐSTENEN KIRILMA TÜRÜ!).
Dikdörtgen kesitli kirişlerde dengeli donatı oranları ERSOY/ÖZCEBE, S. 235 (benzeri)
Çelik Beton γ mc=1.4 γ mc=1.5 γ mc=1.7

C16/20 0.0327 0.0305 0.0270
fcd 0 . 003
S220 C18/22 0.0368 0.0382 0.0303
ρ b = 0 . 85 k1
C20/25 0.0409 0.0378 0.0337 fyd 0 . 003 +ε sd
C25/30 0.0511 0.0477 0.0421
C16/20 0.0141 0.0131 0.0116 S220/C16/20 , γmc=1.5 için örnek:
C18/22 0.0158 0.0148 0.0130
fcd = 16/1.5=10.67 N/mm2
C20/25 0.0176 0.0164 0.0145
fyd = 220/1.15=191.30 N/mm2
C25/30 0.0220 0.0205 0.0181
k1 = 0.85
S420 C30/37 0.0254 0.0237 0.0209
Es = 2.105 N/mm2
C35/45 0.0286 0.0267 0.0235
C40/50 0.0314 0.0293 0.0259 εsd = 191.30/ 2.105 = 0.000957
C45/55 0.0339 0.0317 0.0280 10.67 0.003
ρ b = 0.85 0.85
C50/60 0.0362 0.0338 0.0298 191.30 0.003 + 0.000957
C16/20 0.0110 0.0103 0.0091
C18/22 0.0124 0.0116 0.0102 ρ b = 0.0305
C20/25 0.0138 0.0128 0.0113
C25/30 0.0172 0.0161 0.0142 Not:
S500 C30/37 0.0199 0.0186 0.0164
0.0186(1.5/1.7) = 0.0164
C35/45 0.0224 0.0209 0.0184
C40/50 0.0246 0.0230 0.0203
0.0186(1.5/1.4) = 0.0199
C45/55 0.0266 0.0248 0.0219
C50/60 0.0283 0.0264 0.0233
NOT: Dep. Yön. 2007 S220 ve S500 çeliklerinin kiriş, kolonlarda ve perdelerde
boyuna donatı olarak kullanımını yasaklamıştır.
TS500-2000, S. 23
Donatı oranı üst ve alt sınırları Deprem Yönetmeliği-2007, Madde 3.4.2.1
ERSOY/ÖZCEBE, S. 261
Dengeli donatı oranı ρb teorik üst sınır değerdir. Güvenlik nedeniyle, uygulamada kirişin donatı oranı bu üst sınırdan bir miktar daha uzak
(küçük) kalmalıdır. Donatı oranı sıfır olamaz. O halde donatı oranının alt sınırı da olmalıdır.
TS500-2000 ve Deprem yönetmeliği-2007 donatı oranını aşağıdaki gibi sınırlandırmıştır. Mühendis kesite koyduğu donatının oranını
kontrol etmek, yönetmelik sınırlarına uymak zorundadır.
Tek donatılı kirişlerde donatı oranının üst sınırı:

ρ ≤ 0.85ρ b
ρ ≤ 0.02
Tek donatılı kirişlerde donatı oranının alt sınırı:
f ctd
ρ ≥ 0.8
f yd
Çift donatılı kirişlerde donatı oranının üst sınırı:
ρ − ρ ′ ≤ 0.85ρ b
ρ ≤ 0.02
Çift donatılı kirişlerde donatı oranının alt sınırı:
f ctd
ρ ≥ 0.8
f yd
ρ: Çekme donatısının oranı

ρ’ : basınç donatısının oranı
ÖRNEK
Verilenler:
Đyi denetimli bir şantiyede yapılmış bir kirişin açıklık kesiti.
Malzeme: C20/25/S420a.
4
Đstenen:
250
Kesit dengeli mi, denge altı mı, denge üstü mü donatılmıştır?
Kırılma nasıl olur? Belirleyiniz. Kesit
Mevcut donatı yönetmeliklere uygun mu? Kontrol ediniz.
ÇÖZÜM: As
ρ =
Mevcut donatı alanı ve oranı: As = 1018 mm , ρ = 1018/(250 470) = 0.0087
2 .
bw d
Malzeme katsayıları: γmc = 1.5, γms= 1.15 f cd =
f ck
Malzeme tasarım dayanımları: fcd = 20/1.5 = 13.33 N/mm2 γ mc
fctd = 1.6/1.5 = 1.07 N/mm2, fyd = 420/1.15 = 365.22 N/mm2 f yk
f yd =
. 5
Diğer: k1 = 0.85 , Es = 2 10 N/mm 2 γ ms
f
εsd = 365.22/ 2 10 = 0.001826 (akma anında çelik deformasyonu)
. 5 ε sd = yd
Es
Dengeli kırılma halinde tarafsız eksenin derinliği: cb = 0.003.470/(0.003+0.001826) = 292 mm

0 .003
Dengeli kırılmaya neden olan donatı oranı: cb = d
ρb = 0.85.13.33. 0.85.292/(365.22.470) = 0.0164 (bu değer doğrudan tablodan da alınabilirdi). 0 .003 + ε sd
f cd c
Kiriş denge altı mı? Kontrol: ρ b = 0 . 85 k1 b
f yd d
ρ = 0.0087< 0.85 ρb = 0.85 . 0.0164 = 0.0139
olduğundan kiriş denge altı donatılmıştır, kırılma sünek olur.
Donatı sınırları kontrolü:
ρ = 0.0087 < 0.85 ρb = 0.0139 f

ρ ≥ 0.8 ctd
ρ = 0.0087 < 0.02 f yd
ρ = 0.0087 > 0.8 1.07/365.22 = 0.0023
.
olduğundan donatı oranı yönetmeliklere uygundur.
Tek donatılı, dikdörtgen kesitli, denge altı donatılmış kirişin taşıma gücü ERSOY/ÖZCEBE, S. 234
k1c/2
Acc= bwk1c
0.85fcd
k1c/2
c= cu=0.003
iTE
a=k1c
G1 Fc=0.85fcdbwk1c
k1c
TE
c
Mr=?
iTE iTE
d-k1c/2
TE
d
d-c
h
As As As
Fs=Asfyd
bw bw bw
s> sd
s=fyd
Tek donatılı dikdörtgen kesit Deformasyon Kuvvetler
Çekme kırılması (sünek kırılma)
Kesit boyutları (bw, d, h), donatı alanı (As ) ve malzeme (beton/çelik sınıfı) bilinmektedir. Denge altı donatılı olduğu varsayılan
kesitin moment taşıma gücü ( Mr ) ne kadardır?
Denge altı donatılı kesitlerde önce çelik akar, εs > εsd, σs = fyd olur. Çelik uzamaya devam ederken betondaki birim kısalma da giderek
artar, εc = εcu = 0.003 olur ve beton ezilir. Kırılma sünektir (çekme kırılması). Yönetmelikler sadece denge altı donatılı kesitlere izin
verirler:
ρ = As / (bw d) ≤ 0.85 ρb.
olmak zorundadır.
k1c/2
a=k1c
a=k1c
d-k1c/2
h
d
d-c
Eksenel kuvvet dengesi:
Fc = F s → 0 . 85 f cd b w k 1 c = A s f yd
Tarafsız eksenin yeri:

d f yd
c = ρ
0 . 85 k 1 f cd
Kirişin moment taşıma gücü:
Fs=Fc kuvvet çiftinin momenti kirişin kırılma anındaki momentini, yani moment taşıma gücünü verir.
Mr = Fs (d-k1c/2) = Fc (d-k1c/2) olur. Mr yi çelik kuvvetinden hesaplamak daha basittir:
k1c
M r = As f yd (d − )
2
Tek donatılı, dikdörtgen kesitli, denge altı donatılı kirişin taşıma gücü- ÖRNEK ERSOY/ÖZCEBE, S. 236(benzeri)
Verilenler:
Đyi denetimli bir şantiyede yapılmış kirişin boyutları, donatısı, g (sabit) ve q (hareketli) karakteristik yükleri , malzemesi: C20/25/S420a.
Đstenen:
Kiriş verilen yükleri güvenle taşıyabilir mi?
ÇÖZÜM:
Kirişin güvenli olması için,
1) Gevrek kırılma önlenmiş, yani kiriş denge altı donatılı olmalı, donatı oranı aşağıdaki koşulları sağlamalı:
ρ≤0.85 ρb , ρ≤0.02 (max donatı oranı)

ρ≥0.8 fctd /fyd (min donatı oranı)
2) Kirişin taşıma gücü, yüklerden oluşan tasarım momentinden büyük veya eşit olmalı:
Mr ≥ Md
C20/25/S420a malzemesi için:

γmc =1.5, γms=1.15
fck=20 N/mm2, fctk=1.6 N/mm2 , fyk=420 N/mm2
k1=0.85, Es=2.05 N/mm2
fcd=20/1.5=13.33 N/mm2, fctd=1.6/1.5=1.07 N/mm2
fyd=420/1.15=365.22 N/mm2
ρb=0.0164 (tablodan. ERSOY/ÖZCEBE, S. 235 den de ρb=0.0160 alınabilir)
Donatı oranı kontrolü:
As=1018 mm2, ρ = 1018/(250.470) = 0.0087
ρ = 0.0087 < 0.85ρb = 0.85. 0.0164 = 0.0139 (denge altı donatılı)
ρ = 0.0087 < 0.02
ρ = 0.0087 > 0.8 . 1.07 /365.22 = 0.0023
Tasarım momenti:
Karakteristik
Mg = 20.52/8 = 62.5 kN.m (sabit yükten)
yük etkileri
Mq=10.52/8 = 31.3 kN.m (hareketli yükten)
Md = 1.4.62.5+1.6.31.3 = 137.6 kN.m (tasarım momenti)
Tarafsız eksenin yeri ve moment kapasitesi: d f yd

c = ρ
0 . 85 k 1 f cd
c = 0.0087.470.365.22/(0.85. 0.85.13.33) = 155 mm.
Mr = 1018.365.22(470-0.85.155/2) = 150251234 N.mm k1c
M r = As Fyd (d − )
2
Mr=150.3 kN.m (moment taşıma gücü)
Mr = 150.3 kN.m > Md = 137.6 kN.m
olduğundan kiriş verilen yükleri güvenle taşır.
ERSOY/ÖZCEBE, S.
Tek donatılı, dikdörtgen kesitli, denge altı donatılı kirişin taşıma gücü- ÖRNEK 238(benzeri)
Verilenler:
Đyi denetimli bir şantiyede yapılmış kirişin boyutları, donatısı, g karakteristik sabit yükü,
malzemesi: C20/25/S420a.
500 mm
Đstenen:
30
Kirişin güvenle taşıyabileceği maksimum
q karakteristik hareketli yükü ne kadardır?
ÇÖZÜM:
Kirişin güvenli olması için,

1) Gevrek kırılma önlenmiş, yani kiriş denge altı donatılı olmalı, donatı oranı aşağıdaki koşulları sağlamalı:
ρ ≤ 0.85 ρb , ρ ≤ 0.02 (max donatı oranı)
ρ ≥ 0.8 fctd / fyd (min donatı oranı)
2) Kirişin taşıma gücü, yüklerden oluşan tasarım momentinden büyük veya eşit olmalı:
Mr ≥ Md

γmc = 1.5, γms= 1.15
fck = 20 N/mm2, fctk = 1.6 N/mm2 , fyk = 420 N/mm2
k1 = 0.85, Es = 2.05 N/mm2
fcd = 20/1.5 = 13.33 N/mm2, fctd = 1.6/1.5 = 1.07 N/mm2
fyd = 420/1.15 = 365.22 N/mm2
ρb = 0.0164 (tablodan. ERSOY/ÖZCEBE, Sayfa 235 den de ρb = 0.0160 alınabilir)
As = 1018 mm2, ρ = 1018/(250.470) = 0.0087
ρ = 0.0087 < 0.85ρb=0.85. 0.0164=0.0139 (denge altı donatılı)
ρ = 0.0087 < 0.02
ρ = 0.0087 > 0.8. 1.07 /365.22=0.0023
d f yd
Tarafsız eksenin yeri ve moment kapasitesi: c = ρ
0 . 85 k 1 f cd
c = 0.0087.470.365.22/(0.85. 0.85.13.33) = 155 mm
Mr = 1018.365.22(470-0.85.155/2) = 150251234 N.mm k1c
M r = As Fyd (d − )
2
Mr = 150.25 kN.m (moment taşıma gücü)
Tasarım momenti:
Mg = 20.52/8 = 62.5 kN.m (sabit yükten)
Mq = q . 52/8 = 3.125q kN.m (hareketli yükten)
Md = 1.4.62.5+1.6 .3.125q = 87.5+5.0q (tasarım momenti)
Kirişin güvenle taşıyabileceği maksimum q karakteristik yükü:

Md ≤ Mr olmalı.
87.5+5.0q ≤ 150.25
q = 12.55 kN/m bulunur.
Çift donatılı, dikdörtgen kesitli, denge altı donatılı kirişin taşıma gücü ERSOY/ÖZCEBE, S. 238-243
Basınç donatısı
k1c/2
d’
a=k1c
a=k1c
a=k1c
c-d’
c
d-k1c/2
d-d’
h
d
d-c
Çekme donatısı
As
ρ = (çekme donatısı oranı)
bwd
A s'
ρ '
= (basınç donatısı oranı)
bwd
Tek donatılı kirişin moment kapasitesi yetersiz kaldığında, kapasiteyi artırmak için ya kiriş kesiti (bw . d) büyütülür yada basınç bölgesine
de donatı konur. Şekilde basınç donatısı A’s ile çekme donatısı da As ile gösterilmiştir. Montaj donatısı basınç donatısı olarak algılanmaz!
Đç kuvvetler 1.modelin ve 2.modelin toplamı olarak düşünülebilir. As = As1+ As2 dir. Dengeli donatı durumunda A’s akar, öyleyse σ’s
=fyd , F’s=Fs2 , A’s=As2, As1=As-A’s olur. Dengeli kırılma As1 donatısının akması, uzaması ve daha sonra da betonun ezilmesi ile olur.
Çünkü, ikinci modelde beton kuvveti yoktur, sadece çelik çubuklarda kuvvetler vardır. As2 ve A’s sünek malzemelerdir; aksalar dahi,
beton olmadığı için, ikinci modelde gevrek kırılma olmaz. O halde kırılmanın türünü tek donatılı olan birinci model belirleyecektir. Bu
nedenle, As1 donatısının oranı, tek donatılı kesite ait ρb den küçük olmalıdır.
1. Modeldeki As1 donatısının oranı:
A s1 A − A s' A A'
≤ ρb ⇒ s = s − s ⇒ ρ − ρ ' ≤ ρb
bwd bwd bwd bwd
TS500-2000, güvenlik ve süneklik nedeniyle, ρ - ρ’ ve ρ oranlarını aşağıdaki gibi sınırlamaktadır:

ρ − ρ ' ≤ 0.85 ρ b TS500-2000, S. 23
Deprem Yönetmeliği-2007, Madde 3.4.2.1
ρ ≤ 0.02 ERSOY/ÖZCEBE, S. 261
Eksenel denge : Fc+ F’s - Fs= 0

Moment taşıma gücü: Mr = Fc (d-k1c/2)+F’s (d-d’)
Beton bileşke kuvveti : Fc = 0.85fcd bw k1c

Basınç donatısı kuvveti : F’s = A’sσ ’s (σ ’s = Esε’s ≤ fyd)
Çekme donatısı kuvveti : Fs = Asfyd
Eksenel denge : 0 .85 f cd bw k1c + As' σ s' − As f yd = 0 (1)
Moment taşıma gücü : M r = 0 .85 f cd bw k1c ( d − k1c ) + As' σ s' ( d − d ' ) (2)
2
(1) Ve (2) bağıntılarında sadece c ve σ’s bilinmiyor!
ε s' c − d' c − d'

Uygunluk koşulu : = ⇒ ε s' = 0 .003 (3)
0 .003 c c
c − d'
Basınç donatısı gerilmesi : σ s' = E s ε s' ≤ f yd ⇒ σ s' = E s ⋅ 0 .003 ≤ f yd (4)
c
Çözüm, basınç donatısının akıp akmadığına bağlıdır! Akmışsa σ’s=fyd alınacaktır , akmamışsa σ’s = Esεs den hesaplanacaktır. Basınç
donatısı, en çok zorlanan beton lifine yakın olduğundan, uygulamada genellikle akar. Moment kapasitesinin hesabı için aşağıdaki yol izlenir.
Hesap için algoritma
Hesap sırası:
1. Kesit denge altı mı? bak; ρ - ρ’ ≤ 0.85 ρb olmalı! ρ nun alt ve üst sınırlarını kontrol et.
2. A’s basınç donatısının aktığını varsay, σ’s = fyd al, (1) de yerine koy c yi hesapla:
( A s − A s' ) f yd
c =
0 . 85 f cd b w k 1
3. σ’s değerini hesapla:
c− d'
σ s' = 0 . 003 E s
c
a) σ’s ≥ fyd ise A’s basınç donatısı akmıştır, yani varsayım ve hesaplanan c doğrudur. Bu c ve σ’s = fyd
değerini (2) ifadesinde yerine koy Mr yi bul, hesabı bitir.
b) σ’s< fyd ise, basınç donatısı akmamıştır, yani varsayım ve hesaplanan c doğru değildir. ( 4) ifadesinin (1)
de yerine konmasıyla bulunan
0 . 85 f cd b w k1c 2 + ( 0 . 003 E s As' − As f yd ) c − 0 . 003 E s As' d ' = 0
c − d'
bağıntısından c nin yeni değerini ve σ s = E s ⋅ 0 . 003 değerini hesapla, bu c ve σ’s son değerlerini
'
c
(2) de yerine yaz, Mr yi bul, hesabı bitir.
Çift donatılı dikdörtgen kesit-ÖRNEK ERSOY/ÖZCEBE, S. 243
30
Verilenler:
Đyi denetimli bir şantiyede yapılmış kirişin açıklığına ait kesit
480 mm
boyutları. Donatı: As=1580 mm2 , A’s=520 mm2. Malzeme: C16/20/S420a
Đstenen:
30
Kirişin taşıma gücü ne kadardır?
ÇÖZÜM:
γmc =1.5, γms=1.15
k1=0.85, Es=2 . 105 N/mm2
fcd=16/1.5=10.67 N/mm2, fctd=1.4/1.5=0.93 N/mm2
fyd=420/1.15=365.22 N/mm2
1. Donatı oranı kontrolü:

As=1580 mm2, ρ =1580/(300.450)=0.0117
A’s=520 mm2, ρ’ =520/(300.450)=0.0039
ρ b =0.0135 (ERSOY/ÖZCEBE, S. 235, çizelge 5.1)
0.0117-0.0039= 0.0078 <0.85.0.0135=0.0115 (kiriş denge altıdır).
ρ = 0.0117<0.02 (max kontrolü)
ρ =0.0117>0.8. 0.93/365.22=0.0020 (min kontrolü)
2. A’s basınç donatısı akmış varsayalım: σ’s =fyd= 365.22 N/mm2 ( As − As' ) f yd
c=
c=(1580-520)365.22/(0.85.10.67.300.0.85)= 167.4 mm 0 . 85 f cd b w k1
c − d'
167.4 − 30 σ s' = 0.003Es
3. σ s = 0.003 ⋅ 2 ⋅10 = 492.47 N/mm 2 > f yd = 365.22 N/mm 2 c
' 5
167.4
a) σ s>fyd , yani A s donatısı akmıştır. Varsayım, dolayısıyla hesaplanan c doğrudur:
’ ’
M r = 0.85 ⋅10 .67 ⋅ 300 ⋅ 0.85 ⋅167 .4( 450 − 0.85 ⋅167 .4 / 2) + 520 ⋅ 365 .22 ( 450 − 30 )
M r = 226437665N ⋅ mm ≈ 226.4 kN ⋅ m M r = 0 .85 f cd bw k1c ( d −

k1 c
) + As' σ s' ( d − d ' )
2
Çift donatılı dikdörtgen kesit-ÖRNEK ERSOY/ÖZCEBE, S. 244
30
Verilenler:
Đyi denetimli bir şantiyede yapılmış kirişin açıklığına ait kesit
480 mm
boyutları. Donatı: As=1580 mm2 , A’s=1200 mm2. Malzeme: C16/20/S420a
Đstenen:
30
Kirişin taşıma gücü ne kadardır?
ÇÖZÜM:
C16/20/S420a malzemesi için
γmc =1.5, γms=1.15
k1=0.85, Es=2 . 105 N/mm2
fcd=16/1.5=10.67 N/mm2, fctd=1.4/1.5=0.93 N/mm2
fyd=420/1.15=365.22 N/mm2
1. Donatı oranı kontrolü:
As=1580 mm2, ρ =1580/(300.450)=0.0117
A’s=1200 mm2, ρ’ =1200/(300.450)=0.0089
ρ b =0.0135 (ERSOY/ÖZCEBE, S. 235, çizelge 5.1)
0.0117-0.0089= 0.0028 <0.85.0.0135=0.0115 (kiriş denge altıdır).
ρ = 0.0117<0.02 (max kontrolü)
ρ =0.0117>0.8. 0.93/365.22=0.0020 (min kontrolü)
2. A’s basınç donatısı akmış varsayalım: σ’s =fyd=365.22 N/mm2 ( As − As' ) f yd

c=
c=(1580-1200)365.22/(0.85.10.67.300.0.85)=60 mm 0 . 85 f cd b w k1
60 − 30 c−d '
σ s' = 0.003E s
3. σ = 0.003 ⋅ 2 ⋅10 = 300 N/mm 2 < f yd = 365.22 N/mm 2
' 5
s c
60
b) σ’s <fyd, yani A s donatısı akmamıştır. Varsayım, dolayısıyla hesaplanan c doğru değildir!
’
0.85.10.67.300.0.85 c2+(0.003.2.105.1200-1580.365.22) c-0.003.2.105.1200.30=0

2313 c2+142952 c-21600000=0
0.85 f cd bw k1c 2 + (0.003 Es As' − As f yd )c − 0.003 Es As' d ' = 0
c2+62 c-9339=0 c= 70 mm
70 − 30 c − d'
σ = 0.003 ⋅ 2 ⋅10
' 5
= 342.86 N/mm 2 < f yd = 365.22 N/mm 2 σ s' = 0.003E s
s
70 c
M r = 0.85 ⋅10 .67 ⋅ 300 ⋅ 0.85 ⋅ 70 ( 450 − 0.85 ⋅ 70 / 2) + 1200 ⋅ 342 .86 ( 450 − 30 )
M r = 240835954 N ⋅ mm ≈ 240.8 kN ⋅ m
k1 c
M r = 0 .85 f cd bw k1c ( d − ) + As' σ s' ( d − d ' )
2
Tablalı kesitin taşıma gücü
Tablalı kesitlerde, eşdeğer dikdörtgen basınç bloğunun tabla içinde kalması veya tabla altına sarkmasına bağlı olarak, iki farklı durum
vardır. Basınç bloğu derinliği a ≤ t durumunda basınç bloğu tabla içindedir ve Acc basınç alanı dikdörtgen şeklindedir. a>t durumunda
basınç bloğu tabla altına sarkmaktadır ve Acc basınç alanı T şeklinde olur. Bu iki farklı durum aşağıda gösterilmiştir.
basınç alanı dikdörtgen basınç bloğu dikdörtgen
a/2
a/2
a=k1c
t
a a ≤ t durumu (basınç
c
alanı ve basınç bloğu
dikdörtgen)
d-a/2
d
h
d-c
basınç alanı T şeklinde basınç bloğu T şeklinde

0.85fcd
b
Acc c= cu=0.003
t
x
x
G1
a=k1c
Fc=0.85fcdAcc
a >t durumu (basınç
a
iTE
alanı ve basınç bloğu T
iTE
d-x
TE
şeklinde)
h
TE
d
Mr=? TE
d-c
Tablalı kiriş
As As As
Fs=As fyd
s> sd
bw bw bw
s=fyd
Tek donatılı tablalı kesit Deformasyon Kuvvetler
Basınç bloğu derinliği a nın irdelenmesi:
Basınç bloğu tabla içinde midir? Yoksa tablanın altına sarkıyor mu? Aşağıdaki gibi belirlenebilir. Eksenel denge nedeniyle Fc=Fs dir.
Basınç alanını dikdörtgen varsayarak:
a ≤ t ise basınç alanı tabla içinde kalmaktadır.

Basınç alanı ve basınç bloğu dikdörtgendir.
0.85fcd a b=AsFyd a= AsFyd / (0.85fcd b)
a>t ise basınç alanı tabla altına sarkmaktadır.
Basınç alanı ve basınç bloğu T şeklindedir.
Tablalı kesitlerde donatı oranı ve dengeli donatı oranı:

Tablalı kesitlerde donatı oranı dikdörtgen kesitlerdeki gibidir. Dengeli donatı oranı ise farklıdır.
A
Donatı oranı: ρ= s ρb bağıntısı için bakınız :
bw d ERSOY/ÖZCEBE, S. 251-253
0.85 f cd 0.003 b t
Dengeli donatı oranı: ρ b = [k1 + ( − 1) ]
f yd 0.003 + ε sd bw d
ile hesaplanır, burada εsd = fyd/Es dir.
Normal yapıların birdöküm kirişlerinde b tabla genişliği büyük, b>bw dir. Basınç gerilmeleri büyük bir alana yayılır. Bu nedenle denge
altı koşulu ρ≤ 0.85ρb genelde kendiliğinden sağlanır, kontrole gerek yoktur. Öndöküm (prefabrik) kirişler için aynı şeyi söylemek
mümkün değildir. Dikdörtgen kesitlerde b/bw=1 dir. Bundan hareketle, genelleme yapılırsa, b/bw oranı 1 e yakın tablalı kirişlerde ρ≤
0.85ρb denge altı koşulunun kontrol edilmesi gerekir.
Tablalı kesitin taşıma gücü-Basınç alanının dikdörtgen olması durumu ERSOY/ÖZCEBE, S. 247-253
a ≤ t durumu (Acc basınç alanı ve basınç bloğu dikdörtgen):

Basınç alanı dikdörtgen olduğundan, tablalı kesitin moment taşıma gücü tek donatılı dikdörtgen kesitin taşıma gücü gibi hesaplanır.
Hesapta izlenecek yol aşağıda özetlenmiştir.
Basınç alanı dikdörtgen olan tablalı kesitlerde :
Basınç alanı : Acc = ab ρ=

As
bw d
Eksenel denge : 0 . 85 f cd a b − A s f yd = 0 ρb =
0.85 f cd
[k1
0.003
]
f yd 0.003 + ε sd
f yd
ε sd =
Gerilme bloğu derinliği ve A s f yd Esd
a = , c = a/ k 1
tarafsız eksenin derinliği: 0 . 85 f cd b
Basınç alanı dikdörtgen olduğundan
Dikdörtgen kesitler için verilen ρb
değeri geçerlidir
a
Moment taşıma gücü : M r = As f yd (d − )
2
Tablalı kesitin taşıma gücü-Basınç alanının T şeklinde olması durumu ERSOY/ÖZCEBE, S. 247-253
a>t durumu (Acc basınç alanı ve basınç bloğu T şeklinde) :

Bu durumdaki tek zorluk T şeklindeki basınç alanının ve bu alanın ağırlık merkezinin (Fc kuvvetinin etkime
noktası) hesaplanmasıdır. Bu bağıntılar aşağıda özetlenmiştir.
b − bw Basınç bölgesi tabla altına sarkan

Basınç alanı : A cc = k 1 cb w + 2 t
2 tablalı kesitlerde :
b − bw
Eksenel denge : 0.85 f cd ( k1cb w + 2t ) − As f yd = 0 As
2 ρ=
bw d
A s f yd − 0 . 85 f cd t ( b − b w ) 0.85 f cd 0.003 b t
Tarafsız eksenin derinliği : c = ρb = [k1 + ( − 1) ]
0 . 85 f cd k 1 b w f yd 0.003 + ε sd bw d
f yd
Basınç bloğu derinliği : a = k1 c ε sd =
Esd
(b − bw )t + bw a
2 2
Basınç alanının ağırlık merkezi: x= 1
2 (b − bw )t + bw a ρb bilgi olarak verilmiştir. Denge altı
kontrolüne gerek yoktur.
Moment taşıma gücü : M r = As f yd (d − x) ρb bağıntısı için bakınız

Kutu kesitin taşıma gücü
Kutu kesitler gövde genişliği kutu kesitin düşey kollarının toplamı olan eşdeğer tablalı kesit olarak çözülebilir, bw=2b1. Alttaki tabla
çekme bölgesinde kalacağından dikkate alınması gerekmez. Bu nedenle, basınç bloğu derinliğinin üst başlığın içinde kalması ve altına
sarkması olmak üzere iki farklı durum vardır.
a ≤ t durumu (Acc basınç alanı dikdörtgen):
a=k1c
Acc=b k1c
k1c/2
a=k1c
b
b1 b1 b c= cu=0.003 0.85fcd
Mr=? Fc=0.85fcd b k1c
c
t
iTE
Acc TE
d-k1c/2
h
d
Mr=?
d-c
Mr=?
s> sd
As As As
s=fyd Fs=As fyd
t
bw=2b1
Tek donatılı kutu Eşdeğer tablalı Deformasyon Kuvvetler

kesit kesit
Kutu kesitlerde :
Basınç alanı : Acc = k1cb ρ=
As
bw d
Eksenel denge : 0 . 85 f cd k 1 c b − A s f yd = 0 ρb =
0.85 f cd
[k1
0.003 b t
+ ( − 1) ]
f yd
A s f yd ε sd =
Tarafsız eksenin derinliği: c = Esd
0 . 85 f cd k 1b
ρb bilgi olarak verilmiştir. Denge altı
kontrolüne gerek yoktur.
Moment taşıma gücü : M r = A s f yd ( d − k1c )
2 ρb bağıntısı için bakınız
Kutu kesitin taşıma gücü
a>t durumu (Acc basınç alanı T):
a=k1c
a=k1c
x
x
t
c
h
d
d-x
d-c
t
Basınç alanı : Acc = 2k1cb1 + (b − 2b1 )t Kutu kesitlerde :

As
ρ=
Eksenel denge : 0 .85 f cd [ 2 k 1 cb1 + ( b − 2 b1 )t ] − A s f yd = 0 bw d
0.85 f cd 0.003 b t
ρb = [k1 + ( − 1) ]
As f yd − 0 .85 f cd ( b − 2 b1 ) t
Tarafsız eksenin derinliği : c= f yd
1 .7 f cd k1b1 ε sd =
Esd
Basınç bloğu derinliği : a = k1 c

ρb bilgi olarak verilmiştir. Denge
altı kontrolüne gerek yoktur.
( b − 2 b1 ) t 2 + 2 b1 a 2
Basınç alanının ağırlık merkezi: x= 1 ρb bağıntısı için bakınız
2 (b − 2 b )t + 2 b a
1 1 ERSOY/ÖZCEBE, S. 251
Moment taşıma gücü : M r = As f yd (d − x)
Tablalı kesit - ÖRNEK ERSOY/ÖZCEBE, S. 249 (benzeri)
Verilenler:
Đyi denetimli bir şantiyede yapılmış kirişin açıklığına ait kesit boyutları, donatısı.
Malzeme: C20/25/S420a.
Đstenen:
Kirişin moment taşıma gücü ne kadardır?

ÇÖZÜM
ρ= 1884/(300.500) = 0.0126,
C20/25/S420a malzemesi için: ρb=0.0164 (basınç alanı dikdörtgen olduğundan tablodan alındı),
Bu kontrol
γmc =1.5, γms=1.15 ρ = 0.0126<0.85.0.0164=0.0139 (denge altı kontrolü) yapılmayabilirdi
fcd=20/1.5=13.33 N/mm2 <0.02 (max kontrolü)
fctd=1.6/1.5=1.07 N/mm2 >0.8.1.07/365.22 = 0.0023 (min kontrolü)
fyd=420/1.15=365.22 N/mm2 As f yd
Tarafsız eksenin derinliği: c=
k1=0.85 0.85 f cd k1b
c = 1884 . 365.22/(0.85 . 13.33 . 0.85 . 1000) = 71.4 mm
Basınç alanı tabla içinde mi? Đrdeleyelim: a=0.85 . 71.4=60.7 mm a = k1c
As f yd k1c
M r = As f yd (d −
As=1884 mm2. a= Moment taşıma gücü: 2
)
0 .85 f cd b
Mr=1884.365.22(500-0.85.71.4/2)=323.2 kN.m
a=1884.365.22 /(0.85.13.33.1000)=60.7 mm.
a < t=120 mm olduğundan basınç bloğu tabla
içindedir. Basınç alanı ve bloğu
dikdörtgendir. Bu nedenle hesabın devamı
a≤t durumu için yapılmalıdır.
Đç kuvvet durumu
Kutu kesit - ÖRNEK ERSOY/ÖZCEBE, S. 250
150 300 150

Verilenler:
120
Đyi denetimli bir şantiyede yapılmış kirişin açıklığına ait kesit boyutları, donatısı.
Malzeme: C20//25/S420a.
320 mm
60 mm
Mr=?
Đstenen:
120
6
Kirişin moment taşıma gücü ne kadardır?
ÇÖZÜM

γmc =1.5, γms=1.15
fcd=20/1.5=13.33 N/mm2 , fctd=1.6/1.5=1.07 N/mm2
fyd=420/1.15=365.22 N/mm2, k1=0.85
Basınç alanı tabla içinde mi? Đrdeleyelim:

As=2714 mm2. As f yd
a=
0 .85 f cd b
a=2714.365.22 /(0.85.13.33.600)=145.8 mm.
a > t=120 mm olduğundan basınç bloğu tabla
altına sarkmaktadır. Basınç alanı ve bloğu T
şeklindedir. Bu nedenle hesabın devamı a>t
durumu için yapılmalıdır.
0.85 f cd 0.003 b t
Donatı oranı kontrolü: ρb = [k1 + ( − 1) ]
ρ =2714/(2.150.500)= 0.0181
εsd= 365.22 /(2.105)=0.001826
ρ b=0.85.13.33/365.22[0.85.0.003/(0.003+0.001826)+(1000/(2.150)-1)120/500)] Bu kontrol
ρ b =0.0338 yapılmayabilirdi
ρ =0.0181<0.85.0.0338=0.029 (denge altı kontrolü)

<0.02 (max kontrolü)
>0.8 . 10.67/3652.17= 0.0023 (min kontrolü)
Tarafsız eksenin derinliği: As f yd − 0.85 fcd (b − 2b1 )t

c=
1.7 fcd k1b1
2714 ⋅ 365.22 − 0.85 ⋅13.33(600 − 2 ⋅150)120
c= = 202.0 mm
1.7 ⋅13.33 ⋅ 0.85 ⋅150
a=171.7 mm
X=75.2 mm
c=202 mm
75.2 mm
Basınç bloğu derinliği: a = 0.85 .202= 171.7 mm 11.33 N/mm2
171.7 mm
(b − 2b1 )t 2 + 2b1a 2
Basınç alanının ağırlık merkezi: x=1 G1 Fc=991.5 kN Fs
2 (b − 2b )t + 2b a iTE
1 1
TE
424.8 mm
(600 − 2 ⋅150)120 + 2 ⋅150 ⋅171.7
2 2
x = 0.5 = 75.2 mm Mr=421.1 kN.m
(600 − 2 ⋅150)120 + 2 ⋅150 ⋅171.7
6
M r = As f yd (d − x)
Fs=2714.365.22=991.2 kN
Moment taşıma gücü: Đç kuvvet durumu
M r = 2714 ⋅ 365.22(500 − 75.2) = 421.1 kN ⋅ m

Betonarme 1 4

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Betonarme 1 4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kesitte moment ≡ kuvvet çifti Çekme ve basınç kuvveti Deformasyon Kesitte dönme

As : Kesitteki toplam çekme donatısı

Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 89

Max gerilme ≡ dayanım

εc1 < εc0 , εc < εct εc2 = εc0

Beton gerilme - birim kısalma eğrisi

Kiriş kesitindeki moment

Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 90

Teorik gerilme dağılımı Eşdeğer parabol-dikdörtgen Eşdeğer dikdörtgen gerilme dağılımı

Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 91

•Deformasyon diyagramı kesit yüksekliğince doğrusal (lineer) dir.

Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 92

Eğrinin ihmal edilen

Çelik tasarım dayanımları ve akma anındaki deformasyonlar:

Çelik fyk γms Es fyd = fyk/ γms

S220a 220 1.15 2x105 191.30 0.000957

Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 93

Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 94

k1 : Eşdeğer basınç bloğu derinliği katsayısı

Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 95

Kırılma aşamasına gelmiş bir kesitte:

Betonda birim kısalma

Çelikte birim uzama

1. Sünek kırılma (çekme kırılması)

Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 97

Betonda ezilme (sonra

sınır birim kısalmasına erişerek ezilme olmaktadır. Kırılma

2. Gevrek Kırılma ≡ Basınç kırılması

kısalmasına ulaşırsa basınç kırılması olur. Çünkü beton ezilir

3. Dengeli Kırılma ≡ Gevrek Kırılma

Md türüdür. Çelikteki uzama εs= εsd olduğu an (çelik aktığı an),

Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 98

Sünek davranışı sağlamak için:

Prof. Dr. Ahmet TOPÇU, Betonarme I, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu 99

koşulunu sağlaması gerektiğini yazmaktadırlar. Bu koşulu

dikdörtgen tablalı trapez kutu üçgen

Çift donatılı kesit: Bazen mevcut kesit momenti taşımaz. Bu durumda ya

Çalışan tabla genişliğinin sınırlandırılması:

Her açıklıkta hesaplanan b değerlerinden en küçüğü o açıklığın tabla genişliğinin üst

Soldaki her iki kesit için tabla dikkate alınır. Çünkü

Soldaki kesitin tablası çekme bölgesindedir. Fiziksel olarak

Soldaki kesitin tablası çekme bölgesindedir.

•Tabla basınç bölgesinde ise hesaplarda dikkate alınır.

c’c Montaj donatısının toplam alanı A’s ile gösterilmiştir.

ETRĐYE DONATISININ ORANI:

Dengeli kırılma anındaki

Kırılma türleri donatı oranlarına göre de sınıflandırılabilir:

1.Dengeli donatılı kesit (ρ = ρb) gevrek kırılır. Tehlikeli !

2.Denge üstü donatılı kesit (ρ > ρb) gevrek kırılır. Tehlikeli !

•Sünek kırılma arzu edilen kırılma şeklidir!

Asb=? Asb=? Asb=?

Tek donatılı dikdörtgen kesit Deformasyon Kuvvetler

Dengeli kırılma (gevrek kırılma)

Kesit boyutları (bw , h, d) ve malzeme (beton/çelik sınıfı) bilinmektedir.

Çelik akma deformasyonları

0.003 c S220a 0.000957

Daha önce belirlenen cbdeğeri yerine yazılarak

Moment kapasitesi (moment taşıma gücü):

Çelik Beton γ mc=1.4 γ mc=1.5 γ mc=1.7

Tek donatılı kirişlerde donatı oranının üst sınırı:

Tek donatılı kirişlerde donatı oranının alt sınırı:

Çift donatılı kirişlerde donatı oranının üst sınırı:

Çift donatılı kirişlerde donatı oranının alt sınırı: