RN KIZLARI Gkben Dervi, Betl Yazc, Didem Glin Erdem, Gonca zmen ve Deniz Durukan'dan birer iir Mustafa

Durak

Giri Kadn airlerin, iir tarihinde grnleri insanlk tarihinin kklerine vardrlabilir. Dilin ve iirin biimlenmesindeki katklar bu alanlarn tarihinde zlmemi, kaynak halde bulunmaktadr. Tarih eelendike, zm biimleri gelitike yeni bulgu ve bilgilere eriilebilir. Tarihin kaotik durumundan, gnmz trk iirine sradmzda kadn air olarak ne kan Glten Akn gryoruz. Kadn airler Glten Akn ncesi ve sonras iirde var oldular. Ama nedense trk alannda daha gl olduunu dndm kadn sesi iir alannda pek gr kmyordu. Bunun deiik nedenleri olabilir. En bata da ekonomik zgrlk ve kltrel gelime dikkate alnabilir. Nitelik ve nicelik olarak kadn airler oktandr dergilerde ve yllklarda fark ediliyor. Yllklar okurken kadn airlerin iirlerinin nitelik bakmndan ne ktklar izlenimini aldm. Bu, beni bu konuda bir inceleme yapmaya ynlendirdi. Bu yln yllklarndaki tm kadn airlerin iirlerini yeniden okudum ve kendime gre semeler yaptm. Bunlardan bir ksmn bu yazda ele alacam. Birer iirini inceleyeceim kadn airler unlar: Gkben Dervi, Betl Yazc, Didem Glin Erdem, Gonca zmen ve Deniz Durukan. Bu yazda sz sanatlarna (retorik) elden geldiince nem vermeye zen gstermek istiyorum. Neden sz sanatlar? Sz sanatlar yzyllarca Avrupa edebiyat eitiminin ba tac edildikten yaklak bir yzyllk dinlenmeden sonra yapsalclkn geliimine kout grubunca yaynlanan Genel Retorik adl kitapla birlikte yeniden gndeme oturdu. Pek ok aratrmacnn ilgi oda oldu, pek ok yeni yaklam denendi. Trkiyede Edebiyat blmlerinde Edebiyat Bilgileri iersinde bir liste ve tanmlar olarak retilen bu alann, iiri tmyle olmasa bile nemli lde anlamaya yardmc (bir ara) olacan dnyorum. Dolaysyla yazacam yaznn da bu alana bir giri niteliinde olmasn diliyorum. *

Bir sanat yapt, bir yaznsal, iirsel btnlk her zaman iin paralarn toplamndan fazla olan bir eyler ierir. Bu u demektir. O btnle ait estetik olan, poetik olan, yalnzca herhangi bir parada aranamaz. Bu btnln herhangi bir adan zmlenii inceleme nesnesinin estetiini, poetiini vermedii gibi ele geen ey amalanan vermekten, yanstmaktan ok uzak olabilir. Burada iki noktay da belirtmeden gemeyeyim. Her ne kadar btnlk kavram mutlak olana yaslandrlsa da biime brnen her ey sonludur, ve her ey grelidir. Bu sonluluktan ve grelilikten hibir ey, hibir biim kendini kurtaramaz. Dikkat edilsin burada sonlu ve sonsuz kavramlarn tartmaktan ok, biimsel bir btnln sonluluundan sz ediyorum. Bu balamda her btnn greliliinin ve bir sreliine'liinin altn izmi oluyorum. Demek ki herhangi bir eyi btnlk olarak grmem, nesnemi idealletirdiim, mutlaklatrdm anlamna gelmez. kinci nokta da u: her yakn bak, bir eyi mekanlatrr, ve kendine gre btnletirir. Ve bir eyi btn olarak ele almaya baladktan sonra o eyin kendisi ve trleri iin sapmalardan, sorunlardan sz etmek olanakl olur. Ve semelerin balamasyla bir eyin dierlerinden farkl olularna dikkat edilmesi kanlmaz olur. Seme sz konusu olduunda da iki tip seme olduu grlr: doal seme, yapay seme. Yapay seme zihinsel semedir. Doal semede, adndan da belli olduu gibi kendiliinden herhangi bir mdahaleden uzak bir seme sz konusudur. Yapay seme de bunun tam kar kutbunda her trl mdahalenin de mbah olduu bir seme trdr. Yapay semelerin tm zihinsel semedir. Yapay olan insan zihniyle yaplm olandr. Zihinsel deyince doal olarak ilk nce znellik akla gelir, ama nesnel olan da zihinseldir. Zira nesnel olan kavrayan da zihindir. Bu durumda her doal nesneldir ama her nesnel olan doal deildir. Nesnellik evrensellie ynelirken, znellik bireysellie ynelir. Bir birey, kim olursa, tm eylem ve edimlerinde nesnel daveanamaz. Nesnellik birey dzeyinde fark etme sonucu ortaya kar, geneli kapsayan ilkelerle desteklenir. Gkben Dervi yalnzlk manifestosu kmaz sokaklarn korkusuna sarl sara krizleriyle satran oynuyor atdaki atlakta kestanenin iinde yumuakl, kollar denizanas dklyle dansn balatyor yatan oturup ayn stne zehirli mantarlarn ayklar insann pten adamlar istila ederken dlerini ademin omurgasndan frlama

adamna gre uzatt ayaklar souk ge eki dzen vermeli el yordamyla ispiyoncu kular vurup takmal gecenin belindeki ylanla gece yamurdan korkarken kirli bir seccadeyle temizler sularn hesab tanrya geirir be vakit sorguda mezar ta soukluunda yayor hzn eski bir lunapark geride kalan rumca bir evin cumbasnda zakkumlara kusuyor anlarn Eleni ak krtarak geiyor yaamn kysndan uzun metrajl bir yalnzlktaym saklamba oynayanlar elime mum diksin, imdi! Gkben Dervi yalnzlk manifestosu Gkben Derviin baka bir iirinin ad da Mutlulua Jbile. Bu iki iir adn birlikte okuduumuzda retorik olarak bir yinelemeden, ruhsal olarak da bir taknaktan sz edilebilir. Manifestonun szck anlamna bakyorum: gemicilikte gmre mal bildirimi, bir kiinin, politik bir grubun, bir ynetimin yazl olarak ve, aka, yksek sesle kendi durumunu dorulayan, programn sunan bildirim, yaznsal, sanatsal bir akmn kuramsal temellerinin bildirimi (Petit Robert). Bu tanmlarn yan sra olguda ihmal edilmemesi gereken bir iki nitelii de belirtmek isterim: kar kma, bakaldr. Yani aslnda manifesto basit bir sunma, durum bildirme deildir. Her manifesto bir dinamizm ierir. Yalnzca yapacaklarn, programn aklamakla kalmaz. Duyulara da seslenir. Hem dinamizmin, hem bakaldrnn yaylmasnn tetikleyicisidir. Byle bakldnda manifestolar yaam alevlendiren, biimleyen ok nemli dnemeler, dnm anlarnn iaretleri olabilir. Gmrkte bildirim olmas da bu bakmdan ilgintir. ki ayr lkenin snrndaki bir durum. Tam bir gei snav. Cennetle cehennem arasndaki mizan. lmle kalm aras gibi. Manifestocular bu yzden gzpektir ya. Adrenalinleri yksektir. Bu erevelemeden sonra yalnzlk manifestosu adnn anlamna ynelebilirim. Tanmlar erevesinde yalnzlkta neler yaplacann bir listesini, bir programn m bekleyeceiz? Yoksa yalnzln ne olduunu mu? Ancak bu iiri Mutlulua Jbile ile bir sz dizime soktuumuzda ayrlk manifestosu,

bize ayrlk durumunun mutsuzluunu anlatacak denebilir. Hem de en arpc manifestonun liste olmasndan, gereksiz sze ynelmemesinden- en zl, en anlalr biimde, duyularmza seslenerek anlatacak. Bakaldrya ynelecek belki. kmaz sokaklarn korkusuna sarl sara krizleriyle satran oynuyor atdaki atlakta kestanenin iinde yumuakl, kollar denizanas dklyle dansn balatyor yatan Bu drt dizede bir kaos, bir cehennem anlatlyor izlenimi alyorum. Ancak bir soruyu iletmek istiyorum: acaba aldm izlenim doru bir anlatmdan m kaynaklanyor? mgelere bakyorum: kmaz sokaklarn korkusu, sara krizleriyle satran oynama, kestanenin iindeki yumuaklk, kollar deniz anas dkl ve yatan dans. Dikkat edilirse imge bombardmanna uruyor iir alcs. nce bu imgeleri zmleyip deerlendireyim. kmaz sokaklarn korkusu. Bu imgeyi eksiltili bir tamlama olarak deerlendirmeliyim: kmaz sokaklarn verdii, artrd korku. Aksi takdirde kmaz sokaklar kiiletirmek zorunda kalrz. Olamaz m olur. O durumda birilerini korku iindeki kmaz sokaklara benzetmi olur air. Yani kiiletirmeye sarl bir benzetme edimi iletilebilir. Anlam olarak da o birileri kmaz sokaklar: tkanktr, kendine kapanktr, alamaz. Bu arada sesel bir yineleme, n yineleme (anaphore) edimi de sar sesini hem iki dize arasnda ylanvari dolandryor hem de sarmak ve sara arasndaki (burada sara ile cinler vb metafizik gler arasnda iliki kuranlarn yorumu olarak ve/ya hastaln hastay sarmas olarak) iliki ar yorumla gndeme getirilebilir. Sara krizi noktasna kadar imge ok alml. Krizin oul kullanm olgunun rastlantsal deil de srekli olduunu anlatyor. Dolaysyla geici bir durum deil, bir hastalk. Bu noktada iirle ilgili sorunlar kavana, dmne geliyorum. Biri(leri?) satran oynuyor. Ama kim? Blmn sonuna dein okuyorum: zneyle ilgili dilsel bir iz yok. Bala yneliyorum. Eer balk yalnzln manifestosu olsayd. Yalnzlk zne olarak alabilirdim. znenin nelii, kimlii iiri alglayann karmna braklm. En uygunu da iiri yazan beni zne kabul etmek. Ancak unutmayalm ne kadar uygun olursa olsun bu bir kabul. Burada bir anlatm sorunu var. Baka bir sorun bu znenin (onun) satran oynamas. Satran oynamaya, oyun olarak bakldnda, bu, bir sava oyunudur, yengi oyunudur. etin bir oyun. Sonu ne olursa olsun kendine gvenli bir oyuncu ister. Dorusu bu, manifesto kavramyla eitli alardan denkleir. Ancak satran oynama, zihni zorlasa da bir yenme umudunu ikindir. Umut ve kendine gven; oyun son bulana kadar srer, oyun oynama zevki de. Bu oyunun atdaki atlakta yaplmas da ayr bir sorun. Anlatm tmden dsele havale ediyor yani gerekstc anlatma. Ama

dsel de yorumlanr. Gerekstc gstergeler de anlamlandrlr. Onlarn da bir mant vardr. atdaki atlak, zihinsel bir yarlmay m anlatyor? yle ya bina insana benzetildiinde at; ban, giderek zihnin yerini alabilir. kmaz sokak, sara krizi ve atlak at; kiide zihinsel, ruhsal, bedensel bir takm amazlar iaret edebilir ve anlamsal bir sapma olmadan btnlenebilir. Kestanenin iinde yumuakl imgesinde soyut bir nelik olarak nesne ya da znenin kestaneyle deneyimi, yaanml arasnda yorumsal bir git gel yaayabilirim. Kestane dikenli kabuuyla iinde yumuak bir meyva saklamaz. Yine serttir i kestane. Kestanenin meyvasyla kabuu arasndaki kartlk gl ile diken gibi koruma ilikisinden doar. Kestane ile elin ilikisi, elin deneyimi, dokunma deneyimi belirler kartl. Zarar veren vermeyen kartldr dokunan elin deneyimi araclyla belirlenen kartlk. Dolaysyla yumuaklk deil, przszlk ve kayganlk duyusudur. Yumuaklk ancak pimi bir kestanenin azda alglanyla olabilir. Kestanenin yumuak olarak nitelenmesinin, bu gereklikle kurulabilecek iliki dnda zihinsel, ruhsal bir sapmay iaret ettii dnlebilir. Zira ardndan yatak kavram gelmektedir. Yatanda zne ile kabuunun iindeki yatanda kestane benzerlii kurulabilir. Ancak zne, yatak gstergesini zihnindeki kiiyle ilikilendirmektedir. Yani yatak dediinde yataktaki kiiye sramaktadr. te yumuaklk ile, eksiklii duyulan birliktelii, giderek cinsel ilikiyi anlamsala szdrmaktadr. Bu blmde znenin iki eylemi var: satran oynuyor ve dans balatyor. znenin zihinseli eylemlerle eylemler dndaki eyler arasnda bir eliki, atma olarak ortaya kyor. Ve bu eylemler manifesto dinamizmiyle buluuyor. Eyleyen, yatan dansn balatyor. Yatan dans da ikili yorum snrnda duruyor: a) yatakta sevgiliyle dans, sevgiliyle birlikteliin mutluluu iinde dans, b) sevgilinin yokluunda sevgili aray iinde yatakta dnp durma mutsuzluu. Elbette yorumsal seeneimiz baln ve kollarn durumunun gstergeliinde belirginleiyor. Sarmalamayan kollar yaamdan uzaklama duygusunun iareti. Ayni blme szdizimsel yaplanma asndan bakaym. Bu blm ikilikler halinde birer tmce. ki devrik tmce. ki beyit mi? lk tmceyi standart anlatma eviriyorum: atdaki atlakta satran oynuyor kmaz sokaklarn korkusuna sarl sara krizleriyle uzamsal + eylem+ birliktelik tmleci Ve ikinci tmceye de ayni ilemi uyguluyorum: yatan dansn balatyor kestanenin iinde yumuakl, kollar denizanas

dklyle nesne + eylem + durumsal tmle Bu ilem iirin yapsn grmemi salyor. iirdeki dizilimi formlletirirsem: tmle + eylem + uzamsal/nesne. Bu evirmeler srasnda baz noktalar dikkate geliyor. kestanenin iinde yumuakl ifadesi zne olarak deerlendirilebilir gibi duruyor. Bir de dansn balatyor yatan ifadesi ayrntda bir devrikleme olarak beliriyor. Bu da bize devrikleme ediminin airde yerleik bir program olduunu dndryor. imdi bu blmdeki grsellerin estetiinden sz edebiliriz. Bu blmdeki bir resim estetii deil film estetiidir, nce bunu vurgulamalym. Bu, iki zeliiyle byle. Eylemlerin grsel kurguya dahil olmas ve grsel imgelerin balanlar asndan. Resim sanatnda kolajn ortaya kmas ile sinema tarihinin koutluu (elbette buna gerekstclk ve ona bal her trl deitirim eklenebilir) bir rastlant olmasa gerek. kmaz sokaklar, sara krizleri, atdaki atlak. Bunlarn tm bir olaya ait olabilecei gibi her biri ayr ayr olaylar iaret edebilen bir btn olabiliyor. Kestanenin iinde yumuakl, denizanas gibi dklen kollar, yatan dans. Bu grsellik dizimi ikili alyor. Yumuaklk ve deniz anas uyuumu ile kestaneyi, her an deniz kestanesine dntrebilir. Yani dizimsel yan yanalk, grseli deiebilir, dnebilir klyor. Farkl dizimde de olsa dans, yumuaklk ve yatak dorudan cinsellie srklyor alttan izlenim olarak. Ama ayni zamanda kollarn deniz anas gibi sarkk, aaya dk olmas ve kestanenin d ile dlayc, yaamdan uzaklatrc. Bylece bu dizim: deniz ve kara, ierisi ve dars ayrlk ve birliktelik, mutluluk ve mutsuzluk gibi kartlklar bir arada duyumsatyor estetik olarak. Poetik olarak basit tmce yapsna karn tmce gelerinden birinin geniletilmesiyle tmce hareketleniyor. Bunda devriklemenin de pay var. Bu adan sesin genilemesinden, uzatlmasndan, birimsel alglamann arttrlmasndan sz edilebilir. zne zmlemesi yapmak iin yeniden baa dnyorum. fadede iki yklem var satran oynuyor ve dansn balatyor. kisi de oyunla ilgili. nc tekil zne olduu iin ben ve senin dna kolayca atlabilir. Korkuya sarl oluu da bir yklem aslnda. Bunu dikkate aldmzda belirsizlik yavaa belirlileiyor. Oynayan ve korkan olarak. Bu genel olarak insan olabilecei gibi, iirin yazan znesi ya da bu znenin temsil ettii kitle olabilir. oturup ayn stne zehirli mantarlarn ayklar insann pten adamlar istila ederken dlerini

Geri zamansal bir ba atlm ama bir balam d izlenimi veriyor ilk bakta. Ayklar yklemi yukardaki satran oynuyor, dansn balatyor yklemlerine balanyor. zne: nc tekil kii. Ve ikinci dize, yap bakmndan birinci bein son dizesiyle ayni: dansna balyor yatan // mantarlarn ayklar insann. Bir (s)imgesel daha. nsann zehirli mantarlar? Kesin kural deil ama zehirli mantarlarn ounun renkli ve parlak olduu bilinir. Zehirli mantarlarn albenisi fazladr genelde. Bu ifade birka trl okumaya uygundur: (a) tpk mantarlar gibi insanlarn da zehirlisi vardr zehirsizi vardr. zne de zehirlileri ayklamaktadr (kendine zehirsizlerini semek iin titiz davranmaktadr), (b) her hangi bir insan, kendi zehirli, zararl niteliklerini ayklamaktadr (?), (c) insan, konuan iaret eder. Kendi dnda birine gndermez. Ayn stne oturmak, ay ile oyun oynayabilecek bir gc m iaret ediyor? Yoksa ayn stne oturup onun parltsn m engelliyor? Yoksa ay; ak, mutluluu mu temsil ediyor? Bir yere oturup bir eyler ayklamak ile badatrlabilir mi acaba? pten adamlarla zehirli mantarlar birbirine yakn. kisi de gerekli olmayan paydasnda buluuyor. pten adamlarn, istenmeyenlerin, deersiz olanlarn 'ben'in dlerini igal etmesi, dleri ipotek altna almas benin kendi dn yaayamamas demek. Dolaysyla igalcilerle, ldrmeye hazr olanlarla arasnda bir atma var. kinci blm, manifestonun ikinci maddesi olarak m okumalyz? Bu durumda yalnzlk, belki ayn, akn, mutluluun stne oturuyor, onu engelliyor ama kendisine iyi gelecek bir ilemin yaplmasna yaryor. pten adamlar bir nefret ifadesi de barndran pislik heriflerin biraz iyiletirilmi biimi (euphmisme) ve, yalnzlk; mantar gibi biten kt dncelerden, kendisine zarar verecek yaramaz adamlardan 'ben'i arndrmaya yaryor. Byle baktmzda metnin ballakl (cohsion) kurulmu oluyor. pten adamlar ile zehirli mantarlar, uzaklalmas gereken erkekler (insanlar) oluyor. Birinci blmdeki imdiki zaman ile ikinci blmdeki geni zaman farkna dikkat. zne konusunda yeni bilgi var ama znenin kimlii konusunda deil bu bilgi. Zaman farkn; gzlemci, konuan zneden bilen zneye gei olarak deerlendiriyorum. ademin omurgasndan frlama adamna gre uzatt ayaklar souk iirin dize says ve bekleniine baktmzda belirli bir dzen grnmyor. 4+3+2+3+3+5+2. Bu bee kadar azalan bir dzen izlerken ve bundan sonraki

iki bekte bir ortalama dengeleme gzetilmi izlenimi verirken son iki bekte k ve ini greli keskin. Bu ikilide yklem yok, kadnn nitelenmesi var yalnzca. Yine biim asndan bir nyineleme (adem-adam) edimi (anaphore) dikkatimizi ekiyor nyineleme terimi, dorusu anaphore kavramn tam olarak uyandrmyor, buna burgalama demek daha m uygun olacak?-. Bir de yaratl efsanesine bir telmih ile iiri syleyenin cinsel kimlii, yerinel bir kullanmla aktarlm oluyor. Dolaysyla ayni yerde burgalama, telmih, yerine ve alay (ironi) kullanlm. Ve burada yalnzlk manifestosuna yol aan bir nedene iaret ediyor gibi. Ayaklar, uzatt el arm ile dnlrse bir ters evirme. Ayaklarn uzatmak, yukardaki yatak dans ile dnlrse cinsellik, sevime olarak bir yer deitirme edimi diye yorumlanabilir. Adamna gre, at sahibine gre kiner szne bir telmih (gnderme, andrma) da saylabilir. Ama bu sz airin ideolojisine ve eylemine uygun deil. Anlam dzeyinde konuursak, ben, herkese ayni davranmamakta, herkeste ayni etkiyi brakmamakta. ge eki dzen vermeli el yordamyla ispiyoncu kular vurup takmal gecenin belindeki ylanla Gereklilik kipi anlatmda bir deiimin balangcn iaret ediyor. Buraya kadar bildirme kipine bal olarak imdiki zaman kullanlmt. Ge verilecek eki dzen el yordamyla olduuna gre bilinli, organize bir eki dzen deil. Kendince, elinden geldiince. Peki nedir bu ge verilecek eki dzen? ok tanrl dinlerin yeniden canlandrlmas m? Kadnn erkein kaburga kemiinden yaratlm olduunu ileri sren tek tanrl dinlere bir bakaldr m? Ya da bu dinlerin var ettii erkek egemen topluma verilecek bir ders mi? Simgesel anlatm sryor. spiyoncu kular kim? Erkek egemen topluma hizmet eden hemcinsleri mi? Gecenin belindeki ylan neyin nesi? Simgesel dzeyde bakldnda ku, zgrln simgesi iken kendine yakmayan, bakalarna, dolaysyla da kendi varoluuna zarar veren bir eylemle buluuyor. Yani zgrlk anlayna ve bu yolda btnlemeye ihanetten dolay vurulmas gerekiyor. spiyon olduuna gre iten, kendinden biri ona kar alyor. spiyoncu kular, erkek egemen toplum iinde kadn varlna, zgrlne ihanet eden kadnlar olabilir. Ylan, elbette Eski Msrdaki grkemli gnlerini yitirmi, eytana, batan karcla dnmtr hatta yine bu kavrama bal olarak erkek cinsel organ simgesidir. Demek ki bel, ylan ve gece cinsellik ortamdr. Bu simgesel imgede ylan, hem erkeklik organ, hem de erkein ta kendisidir. Batan karclk kavram iletildiinde zehirli mantarlara rtk bir

dnn iledii sylenebilir. Takmal ile erkekle, erkek egemen toplumla bir atma gndeme alnyor. Bu da manifestoyu anlaml klyor. gece yamurdan korkarken kirli bir seccadeyle temizler sularn hesab tanrya geirir be vakit sorguda Evet atma balad. Burada bir ey daha netleti: gece, karanlk gler ve/ya erkek egemen gler. Szdizimsel yap nedeniyle geceyi zne olarak deerlendiriyorum. Bu zne tekil olarak kullanlm olsa da iinde oul kiiyi, onlar barndryor. Onlar, yamurdan, slanmaktan, bedenin zarar grmesinden belki de lmden korkarken lmn sularndan, korkularndan kirli bir seccade ile, tapnma ile kurtulmaya almaktadrlar. Ve tapnma srasnda dile gelen inanlaryla, ifadeleriyle her eyin sorumlusu olarak Tanry gsterirler: Tanrdan baka fail yoktur. nsanlarn kendi yaptklar; inanla, tapnma ideolojisiyle Tanrya aktarlr. Asl yapan o olunca suu asl ileyenler kenara ekilip boynunu bkerler ama tilkice, yapp ettiklerinin sorumlusu olarak Tanry iaret ederek. Bu blmde sularn kirlenmesi, hesabn tanrya geirilmesi ve sorgu kavramlar zerinde durulmal. Sularn kirlenmesi yerine kirletilmesi demeliyim. Zira su burada, sularn kirletilmesinde. Tertemiz dnyay kirleten insanda. Susuz dnyay su mekanna eviren insanda. Kirlettii sular artmak iin yalvarmaya, gnah karmaya alan yine insan. Sulu, yapt eylemlerden ceza greceine, sularn Tanrya ykleyip susuz kar sorgudan. Burada hesap kavram ikili iletilebilir. Bir yeme ime (elenme) sonras hesap. Bir de tek tanrl dinlerin ne srd br dnyada hesap (terazi, lme, mizan: gnahlarn ve sevaplarn llmesi). Bu blmde benin erkeklemesi grmezden gelinmemeli: Hesab geirmek deyii cinselliiyle, gcyle, aklyla vnen erkek diline ait bir deyitir. Bu, savat kiinin silahyla vurmak mdr yoksa savaana dnrken biim deitirmeye, onlarlamaya balamak m. Bence insann asl sorunu burada. mezar ta soukluunda yayor hzn eski bir lunapark geride kalan rumca bir evin cumbasnda zakkumlara kusuyor anlarn Eleni ak krtarak geiyor yaamn kysndan iirleyen ben, bu blmde kendi dndan bir rnek veriyor. Ancak bu yaam kesiti tekil bir rnei deil, kitleyi temsil ediyor. Bunu yabanc bir adn (Eleni) seilmi olmasndan karyorum. Bylece oalyor. Bu kendi kitlesini

oaltma, bilinlenme sreciyle birliktedir. Bu blmde bir yandan toplumsal olanla ideal olan, dolaysyla beklenenin, umulann krkl, yaanan d krklklar dile gelmi oluyor. Yukarda yamurun yamas, diyalektik gereklik ile baklrsa maddenin anmasna, biim deimesine yol aan ey olarak, lmden, yok olmaktan korkmaya, teye ynlendirici olarak kavramlaabilirken burada hzn yayor. Ama metafizik bir anlay yok yine de. Bak metafizikten fizik olana ekiliyor. Yamak eylemi yaanan ve yaanmayana, gereklik ve de iaret ediyor. Gece, beklentisini korkulara teslim ederek teyle ilgilenirken, beni, kadn mutsuz ediyor. Yaamdan geriye kalan ocuklukta duyumsanan mutluluklar, bymeye dair istekler, daha da mutlu olma beklentileri duvara tosluyor. Ve arzunun iddeti orannda zarar gryor bu toslamadan. Zira hzn yayor, hzn kalyor kadna. Hem de mezar ta soukluunda. Burada benzetme iinde simgeletirmeden sz etmeliyim. Zira genel kullanm l(m) soukluu, lmn souk yz biiminde iken l(m) yerine mezar ta kullanlmtr. stelik hzn yayor eretilemeli kullanmyla ve yamurla balantlandrlm. Bu balantlamada yaanan gereklik ve umulan gereklik iletilerek. Ve bu iki kart kavramn eyleyenleri yer deitirmeli kullanlabiliyor. Gecenin temsil ettii eyleyenler umulan gerekliin peinde iken yaatmayan, yaanmayan yaam iinde bir yaanan gereklie sahipler. Ben ve Eleni gibi olanlar ise yine umulan gerekliin peinde iken hzne gark oluyorlar. Her ikisinde de umulan bir gereklik var ama biri Zeusun gcnn zleminde bencil bir g sevdasnda, tekini belindeki ylana sokturma derdinde. Sadist bir ruhla tekine dnyay dar ediyor. Dieri ak beklentisinde kalyor. Ve ak, Eros kendini gstererek ama kendisine dokundurmadan, arzu uyandrarak geip gidiyor. Dolanyor dnyada bir d olarak. Eleni zakkumlara kusuyor, her halde zehirli mantarlar. Aldatlmlklarn, d krklklarn. rumca bir evin cumbasn da yle aklyorum. Rumca bir ev, rumca bir dnya, hristiyan dnyas. Bylece ben, hem kendi toplumunun inancn hem de farkl bir toplumun inancn, dnyasn erkek egemen dnya anlay olarak birletirmitir. Estetik olarak bu blmde yine kolajdan sz edebiliriz. Mezar ta, bir lunapark, cumbal bir rum evi, zakkumlara kusan Eleni ve krtarak geen ak (Eros). lm/yaam, yaam/lm ve yaamn kysndaki Eros. Bir yznden, bir tersinden lm ve yaam ve Araftaki, bir bakma yaarken lm demek olan dsel yaam, dzenli bir (s)imge dizimiyle anlatlm. Poetik olarak da bataki ses dolatrmas, iki dizeye yaylmalar yerini tek dizelik ifadelere brakm. mge dizimi kartlklara dayal. Simgesel dil youn ve tutarl. Bir de unu belirtmeliyim bu blmle ilgili olarak. Bu blmde zne var: hzn, Eleni, ak. Eleni, ak ve hznn ortasnda. Dengesinde (biim olarak) ve denksizliinde (anlam olarak). Ve Eleni bir yandan her iki kavrama uzanarak kendi zelini sunuyor. Bir yandan da baka bir bak asyla ak ve

hzn kavramlar insan Eleniyi saryor. Yani bu zel ve genel ayni yerde anlatlm oluyor. uzun metrajl bir yalnzlktaym saklamba oynayanlar elime mum diksin, imdi! Son imge dzenlemesi sinema deil de resim kolaj izlenimi veriyor. Ama benim balangta edindiim sinema izleniminin ben tarafndan dnyay alglay biimi olarak sunulmas ilgin. iirleyen bene yalnzlk filmi ona karn izlettiriliyor. Ve o ocukluuna dnmek istiyor, ama ocuka deil, bakaldrarak, kendisine kar olanlara, kendisinin kar olduklarna bir bildiri sunarak ve kendisi gibi dilin arafna brnmek zorunda kalm olanlar etrafnda toplanmaya ararak. iir dilinde bir eylem koyarak. Saklamba oyunu, bir yandan eski lunaparklara, eski mutlu gnlere balanyor. Bir yandan da saklamba oynayanlarla ayni duyumlar paylama noktas, baka bir balanma noktas oluturuyor. -ocuk oyunlarnda takm kurucular oyunda kendisiyle birlikte olmak isteyenleri eline mum dikmeye arrlar. ocuklar da kimin yannda oyuna katlmak isterse gidip parman onun eline alttan yaptrr. Bylece onun eline mum dikmi olur. Yani yanda olur. te iirleyen ben ocuk dilinde ocuksu mutluluun peinde olanlara; erkek egemenliine kar, toplumu tek yanl diledikleri dorultuda tekinin grn almadan ynlendirmek isteyenlere kar bir aryla son buluyor. Ksa ksa notlar: Nesnellik ile znelliin srat gibi kldan ince kltan keskin olduunu bu iiri deerlendirmeye alrken anlyorum. zlenimler ve kendi yaptm yorumlar beni ekillendiriyor, armlar beni ynlendiriyor. Bu iiri incelerken ayrt ettiim bir durum var. Sz sanatlarnn belirlenmesi ancak iirin, iirsel ifadenin anlamlandrlmasndan sonra yaplabilir. Anlamadmz bir eyin anlam zmlemesi olamayaca gibi sanatsal anlamn, retorik gelerinin zmlenmesi de olanakl grnmyor. Yani sz sanatlarnn saptanmas (biimsel olanlar dnda) yorumlara bal greli belirlemeler, zmlemelerdir. Gkben Dervi, bireysel yksn, ele almak istedii sorunu imge kolaj ile yerine geirmelerle sislendiriyor. mge ve sanatsal kullanmdan ok iirde kulland szcklerin anlatm ve arm gcne brakm oluyor anlalmay. Bu da anlamlandrmadan ok, izlenime yaslanmak demektir. Sanat, insan ruhsalndan bamsz bir ey olmad iin gizli olan, insanda hep bir merak uyandrm, kendisine ekmitir. Ancak unutmamak gerek yeterince anlayacak, savunacak kii bulunmazsa kral rl plak kalabilir. Karanl, soyutlamay iyi ayarlama konusunda zellikle resim sanatndan ders alnabilir.

iir, terk edilmilik ya da uyumsuzluk sonras yaanan yalnzln acsyla, bir eyleme ynelme, giderek bunu toplumsal bir soruna dntrme isteinin anlatm. Gkben Derviin bu iiri bir bakaldr iiridir. Manifesto yazar olarak, ar olarak liderlie oynamakta, en azndan bunu gcl olarak dilemektedir. Konu: iirin balna bakarak bu iirin konusunun yalnzlk olduu sylenebilir. Konuyu, ifadenin nesnesi, anlatmak istedii ey olarak tanmlarsak, ve iiri genel olarak bir ifade ve ayrca her blm ayrca ifade birlikleri olarak deerlendirirsek, paralarn nasl btnlendiini konularn ve konuyla ilgili yardmc gelerin nasl eklemlendiini ve/ya ayrldn, kompozisyon biimini gzleyebiliriz. Ele aldm iir balk dahil sekiz paradan, blmden, ifadeden oluuyor. Bunlarda saptayabildiim konulamalar yle yazabilirim: 1. 2. 3. 4.
5.

6. 7. 8.

balkta konu: yalnzlk, kinci ifadede: ak, mutluluk dolaysyla yaam eksiklii (olumsuzluu), nc ifadede: yaamn zaptedilmilii (dolaysyla honutsuzluk), drdnc ifadede: (mevcut yaamla) uyumsuzluk, beinci ifadede: edilginlikten kma, g ve atma isteki, altnc ifadede: kar g ve yanl yaam, yedinci ifadede: yanl yaam kipinin kurban, ve arzulanan yaam kipi: ak, sekizinci ifadede: yalnzlk, bakaldrya ar.

Soyut dzeyde iirin konusunu, eksiklik durumundan eksikliin giderilmesine gei abas olarak belirleyebiliriz. Somutlatrrsak, bu eksiklii yaratan mevcut yaam kipinden kp arzulanan yaam kipine geme arzusu, diyebiliriz. Bu zmleme bize yalnzlkn iirin konusu olmadn gsteriyor. Yalnzlk anlam dzeyinde, kar klan yaam kipinin kanlmaz bir sonucu. Konu iinde ilevsel bir para. Ama konu deil. zlek ya da konuyu oluturucu, konunun kendisi olarak deil temsilcisi olarak kullanlabilecek bir motif. zlekle motif arasndaki ayrm yle yapyorum: izlek, airin zihinsel evrenini anlamaya ynelik oluturucu para. Adndan da anlalaca gibi bir airin iirlerinde izlenebilen bir ge. Motif ise tek iirin konusunu belirlemede oluturucu para. Bylece motif bir iire zg kalabilirken, izlek, bir airin baka iirlerinde de karlaabileceimiz, karlatmz bir gedir. Bir motif ayni zamanda izlek de olabilir ama motif; izlek demek deildir. iirin yaps: iirin anlatm yaps ve anlam iiri iki paraya blyor. Her iki kesit de drder ifade (szce). Burada bir dengeden sz edilebilir. Ama beklenmeler ve beklerdeki dize saylar bu yap ve anlamla koutluk

sunmuyor. Bir geliinelik egemen. Baln dndaki ilk bek dize says olarak 4+3+2. Yani dzenli bir azalma var. Oysa bu bekte de olumsuzluklar anlatlyor. Bu olumsuzluklarda bir azalma olmuyor. Bu dikkate alnarak en azndan her de ayni dize saysnda dzenlenebilirdi. Ya da olumsuzluun giderek arttn imlemek iin artan bir sra izlenebilirdi. kinci kesite baktmzda beklerin dizelenii yle: 3+3+5+2. iir bir dilekle aryla bittiine gre bir ifadenin brnsel zellii dikkate alnarak yine artan bir sra izlenebilirdi (soru ve nlem brnsel olarak havada kalan bakaca ykselen bir tonlama erisi verir. Nokta ile biten ifadelerde ise bu tonlama erisi dendir. Zira szce sylenmi, tketilmitir). Bu ayni zamanda seslenilenlerin oalmasn gsterebilirdi. airin uyaklamaya yz vermediini gzlyoruz. Adem/adam n yinelemesi ve burgasal (anaphorique) sokaklarn/yatan/insann/ gecenin/ evin/ yaamn dnda nemli ses yinelemesi yok. Yklemsel biimlenie de bakabiliriz: oynuyor/balatyor ayklar vermeli/takmal temizler/geirir yayor/kusuyor/geiyor yalnzlktaym mum diksin! ayr kip kullanlm. Bildirme (haber) kipi, gereklilik kipi ve buyruk (istek) kipi. Birinci kesitte bildirme kipi kullanlmken ikinci kesitte her kip birden kullanlm. Bu yklemlerin yaplanndaki uyumlu dalma deinmeliyim: bildirme kipindeki imdiki zaman ben ve Eleni iin kullanlm. Bildirme kipindeki geni zaman iki kart kme iin kullanlm. kinci kesitin banda gereklilik kipi, kararllk gstergesi olarak yinelenmi. Son dizenin istek kipiyle ve ncesindeki dizede ben in durumunun anlatlmas srekli imdiki zamanla ifade edilmi olmas ilevsel. Kltrel, ideolojik yaplanma: Dini kltr: iirde gnderme ve kaydrmalarla beliriyor. Bu kltr anlatmak iin kullanlan dil, rtk dildir. Bu rtk dil bir yandan ok anlamllk, ok dzgllk olarak iir diline srt veriyor bir yandan anlayan-okur evresini daraltyor. Bu da bir lde saknm anlamna gelebilir. Bu kltr ile ilgili gnderme ve antrmalar kar kmay, daha keskin bir deerlendirmeyle, alay ikin. Bu kltr ayni zamanda erkek egemen kltr demek oluyor. Dil: eitli biimlerde grlyor. Keskin bir dil ideolojisi yok: istila, ispiyoncu, kriz, dans gibi yabanc szckleri kullanyor. Genel ve zel simgesel bir dil kullanyor (gk, gece, ylan vb). Sokak dilini kullanarak erkeklemeye balyor ve/ya erkek egemen toplumun diliyle szel dzeyde gc ele geirmeye alyor ve/ya sylemle erkek olunamayacan ima ederek alay ediyor (geirmek). Manifesto terimiyle birlikte bakaldr dili iliyor ama bu erkek dili

kapsamna alnabilir. Oyun dilinden yararlanyor, sinema dili de oyun dili kavram iinde deerlendirilebilir (uzun metraj). Feminizm: iirde, yine rtk biimde feminizmden sz edilebilir. Yanl zmlemesi: Kolaj, resim sanatnda nasl sanatsnn alt yapsna, sanatsal tarihine bal olarak sanat deeri edinirse iirde imge kolajnn da kantlanm iir ustalklarndan gemi olmas gerekir. Aksi takdirde ok ksa srede tkanma tehlikesi ba gsterir, yinelemeler ba gsterebilir. Burada l olarak unu syleyeceim: Shakespearein, oyun srasnda seyircilerin tepkilerini gzledii ve onlarn tepkilerine gre oyunda deiiklie gittii bilinir. Yani her sanat eseri almlaycsyla ba halinde bir deere sahiptir. Almlaycya ramen eser, hele iletiim anda hzla deien gereksinimler ve yaratm biimleriyle gnmzde olanakl deildir. Bugn deeri olmayann, yarn deerleneceini beklememek gerek. zellikle antik bir deeri olmayan iir iin byledir bu. Diyeceim air, okurun alglama kapasitesini gz ard etmemeli. Bir sesin alglanabilirlik snr olduu gibi, iirin de alglanabilirlik snr vardr. Bu iirde bu snr almtr. Betl Yazc Kentte Sakl birlikte rendik ehrin kara deliklerini konuulmas ve susulmas gereken yerleri vard dumanlar iinde kmbetler, at katlar konutuk, kimse duymad dikenlerini karm kirpiler gibi yayordu bazlar kedi olsak srtmz kamburlatrrdk gerekli olduundan deil, ylesine birbirimize baktk ve glmsedik kurtarlm bir yer aradk tek banalklar her eyi bilenler ve hep hakl olanlar olmasn iinde

komik birka laf sadece saf yenilgi bam stne tek kiilik kuralsz bir oyunken hayat yoktan var edebiliyordu inanmak nasl bir oyunsa bu; gzlerimiz sadece birer pencere hurufat bakyor ardndan Ay atmay deil gkyznden yerli yerine koymay saklyor ellerinin karasnda sabahn sisi iindeydik hurafe deil sadece bizdik kurunsuz bir gece borlandk hayata bulun bizi bakasna sylemeyin sadece pencereden giren gn na Betl Yazc Balk, bir kent(t)e sakl bir gizin yksnn habercisi. Kentte sakl olan ey baln gerisindeki iir olmal. Bu adan balkla iir arasndaki iliki: giz ve aklama: iinde bir bilgi saklayan denize atlm bir ie ve tpas vb. birlikte rendik ehrin kara deliklerini konuulmas ve susulmas gereken yerleri vard iirin znesi biz. Kara delik; bilinmeyen, yutulmu, gizli dnyalar demek olduuna gre kentin bakalarndan soyutlanm alanlar olabilir. iirin znesi, ehrin kara deliklerini birlikte rendiine gre ikili bir iliki, gizlilik kavramyla bulutu. pek kozasna brnr gibi kapanm, d dnyadan soyutlanarak ayr bir dnyada srdrm varln diye dnebiliriz. Burada hemen kent ve ehir kullanm dikkati ekiyor. Bu, biz znesi adna konuan benin dil konusunda geliineliinden yanalnn iareti olabilir. Kara delikler ile bunlarn dnda kalan yerler (in absentia), konuulmas ve susulmas gereken yerler olarak ayrmland ve koutland (paralllisme). kara delikler konuulmas gereken yerler ------------------------------------ = --------------------------------karadeliklerin dndaki yerler susulmas gereken yerler Ancak u olaslk, denklemi deitirebilir: biz eer cep telefonuyla konuurken, kentte telefonun ekmedii yerleri kara delik olarak deerlendirmise susulan ve konuulan yerlerin mekan yukardaki gsterimin

tersi olacaktr. Ve bu durumda kara delik kullanm eretileme olacaktr. Yine de her iki durumda bir sevda olgusuna varacaz. dumanlar iinde kmbetler, at katlar konutuk, kimse duymad Kmbetler ve at katlar kentsel mekann paralar. Bunlarn bulunduu mekanlar; kara delikler, bizin konutuu yerler olabilir. Ya da bizin gezdii mekanlardan aklda kalan grseller, yani dekoratif. konutuk, kimse duymad; bir yandan koutluk kuruyor, bir yandan da konumay burgalyor (anaphore). Susulmas gereken yerler, in absentia olarak bakalarn dndryor. Bakalar bu ifadede kimse biiminde belirsiz bir adl olarak belirdi. u belirtilmeli: kiiler belirsiz. dikenlerini karm kirpiler gibi yayordu bazlar kedi olsak srtmz kamburlatrrdk gerekli olduundan deil, ylesine Kimse genelinden bazlarna geilmesi, biz karsnda onlar kmesinde blnme yaratt. Burada sorun u: bazlar, szdizimsel olarak ne karlmam ama brnsel vurgulamayla (accentuation) yani okumayla ne karlabilir. Bunun nemi urada: bu bazlar zel birileri mi yoksa tank olunmu dikenlerini karm kirpiler gibi savunmaya gemi, ie kapanm, olan biteni, bakaca yaam grmeyen, ak yaayamayanlar m? Benzetmenin altn izerek devam edeyim. Biz, bir yknmeyle benzetme ve koutlamay gelitiriyor: Bazlar kirpiler dikenlerini karyor --------- = -------- ---------------------------- savunma iin Biz kedi srtn kamburlatryor Bu benzetmede iki noktay iaret etmek gerek. Birincisi kirpiler, yalnzca savunma durumunda dikenlerini karrken, kedi yalnzca savunma durumunda srtn kamburlatrrken bazlar savunmay ie kapank yaamay, yaam biimine dntrm. Hayvanlardaki gibi geici bir durum deil, srekli. kinci olarak yukardaki emada gzden kaabilecek durum u: biz, gerekli olduu iin, yani savunma durumunda kaldklar iin deil, ylesine, bir oyun olarak dnyor savunma durumunda ne yapabileceklerini. Yani bu blmde bazlarnn yaama biimleriyle alay sz konusu. Ayni zamanda kendi yaama biimlerinden honutluk. birbirimize baktk ve glmsedik

Bu ifade sz konusu honutluun dile getirilmi biimi. Yani zaten nceki ifadenin iinde gml olarak var olan honutluk, bardakta birann tamas gibi tarlm. Birbirinden honut, bizin iindeki iki kiinin mutluluklar her hcrelerinden szyor, ileri dlarna smyor. kurtarlm bir yer aradk tek banalklar her eyi bilenler ve hep hakl olanlar olmasn iinde Kurtarlm bir yer aradklarna gre kara deliklerini bulamamlar henz. Bir mekan sorunu var. Ancak bu mekan, mutlak bir mekan deil, soyut bir mekan, kavramsal. Zira bu mekan, kutu gibi bir yer ya da kk gibi manzaral bir mekan deil. Sralama olarak verilen dilek/koul tmcesinin maddelerine bakalm. Bu arzulanan mekanda tek banalklar olmayacak. Yani yalnzlklar olmayacak. Burada bizin iindeki benin yalnzlk korkusundan ya da bizin birlikte ok mutlu olmalarndan sz edilebilir. kinci madde: orada her eyi bildiini dnenler olmayacak. Bu karlkl sayg ilkesidir. Ve son madde: hep hakl olduunu, kendi egemenliini, kendi kurallarn dayatanlar olmayacak. Bu maddeler, bakalarn olduu kadar bizin iindeki seni de ilgilendirmektedir. 'Sen' iin bir aynalamadr, ayna atmadr. Her ne kadar byle bir yeri, ortam birlikte arasalar da. Sonunda iiri syleyen ben olduuna gre asl onun koullardr bunlar ve sevgiden, sevgiliden beklentileridir: Yalnz brakmayacaksn (terk edip gitmeyeceksin), her eyi bilen olmayacaksn, yanlglarn olgunlukla karlayacaksn, bilgime sayg duyacaksn, hep hakl olmayacaksn, hatan kabulleneceksin. Yani ilikisel ve/ya toplumsal bir szlemedir bu kurtarlm yer. Sevgi szlemesidir. Kadn erkek ilikilerinde bar szlemesidir. komik birka laf sadece saf yenilgi bam stne Bu iki dize yukardaki blmde yer alabilirmi. Zira kurtarlm yer, ideal bar, sevgi ortamnn tanm sryor. Tasarlanan bu ortamda elenmeye, neelenmek iin gldrc szcklere, szlere yer var. Bir de hangi konuda olursa olsun fark kabul edilebilirdir. Saf yenilgi, yani katksz, hilesiz olmal yenilgi; saymaca, n kabullere dayal farkllklara, dayatlm egemenliklere yer olmamal. Yani kediye aslan bodurtulmamal. Bu madde kendine ar gvenli bir ben getiriyor karmza. Dikkat edilirse buraya kadar bizle ileyen iirin znesi benleti . Ben bizden soyundu ('bam stne', diyerek). tek kiilik kuralsz bir oyunken hayat yoktan var edebiliyordu inanmak

nasl bir oyunsa bu; gzlerimiz sadece birer pencere hurufat bakyor ardndan Ay atmay deil gkyznden yerli yerine koymay saklyor ellerinin karasnda Bu blmde yaamn nelii konusunda bilgi veriyor ben. 'Biz' durumunu anlatmaktan yaam felsefesine sryor. Onun iin aslnda yaam tek kiilik bir oyun. Yani herkes kendi yaamn oynuyor. te tam da bu bu noktada 'biz' olma durumunu sorgulamak gerekiyor. Bu konuyu askya alyorum. 'Ben', kurallar kendi koyuyor. Kurallarn kendi koymak istiyor. 'Ben'in bu anlay 'biz'den syrldktan sonra sylemesi ilgin. Sonraki dizede ayr bir sorun ele alnyor. nanmak. Burada iletilen inanmann olumsuz almlar. Kaynak olarak somut bir varla, somut gereklie dayanmayan, gereklikte olmayan eylerin korku ve/ya ikna araclyla inanca dnm, dntrlm biimini sorun ediyor. Byle bir durum bak amz, dnya grmz kapsayabiliyor. Yani olmayan eyi kendi var ediyor insan. Bu yarglarndan sonra aryor. Nasl bir oyun olduunu bilmediini sylyor. Oysa yargda bulunmas iin bilmesi, hem de bilgece bilmesi gerekiyordu. Hemen ardndan bilmezlendi. Daha dorusu bilmez gibi yapt. Aslnda anlamad ey bunun bir oyun olduunu bakalarnn anlamamasdr. Buna aryor. Buna arm grnyor. Eski deyile tecahl arif yapyor. Gzlerimiz derken var edilen biz, iirin bandan beri izlediimiz biz mi, yoksa insanlar olarak biz mi? Zira bu blmde yaamla ilgili verilen deerlendirmeler genel insan kavram iin uygun. Bundan sonraki bakyor ve saklyor yklemlerinin znesini deerlendirme konusunda sorun yayorum. zne gzlerimiz mi, hurufat m? Gzlerimiz olamaz zira gzler pencere, bu pencerenin ardndan bakan baka bir kii ya da kiiletirilmi ey devreye girecek. Hurufatta karar klyorum. (Hurufat, harfler demek. Eskiden dizgiyle alan matbaalarda dizgicilerin nnde metal harflerin bulunduu kutucuklar olurdu. Her kutuda ayni harflerden yzlerce. Hurufat on parmak daktilo yazanlarn hzna benzer bir hzla kendisine verilen yazya bakarak bu harfleri bir kalp levha zerine dizer ve balard). Hurufat bakmak her eyi harf grmek anlamnda olsa gerek. Yani her eye dzenlemek iin bakyor bu kii(ler). Yaz olarak bakyor. Hurufat ve dzenlemek, dizmek iin ellerinin kararmas imgesi. Her dzenlemenin bir bulam, karm gerektirdiini mi aktaryor? Hurufatnn elleri, metalle (kurun) ilikiye gemesi sonucu kirleniyor. Yani metal ve insan birbirine bulayor, karyor. Belki hurufat yerine hurufat denmesi daha doru olacakt. Ya da ben bakm deitireceim: hurufat hurufat(lar) yerine kullanlm bir dzdeimece olarak deerlendireceim.

Ve bu hurufatnn mekan gkyz, yani tanrlarn mekan. Ve o ykc deil yapc. Her eyi yerli yerine koyan, yerli yerinde deerlendiren biri. Her bir harfin deerini bilen, o harfi yazya katmak iin aba harcayan biri. Giderek evrendeki en kk varln evrende kendince bir deeri olduuna varlabilir, lekeleyici, kirletici olsa da. Yani buradaki o, hurufatn temsil ettii hurufat gksel bir varlk, her eyi dzenleyen varlk, yazglar belirleyen. Bizlerle oynayan. Bu yorumla hurufat belirli bir g olarak ortaya kmaktadr. Tam bu noktada bakmz atallanyor. Metafizik bak ile fizik bak olarak. air metafizik bir varl m hissetmektedir? Yoksa fizik bak asyla da zaten zayf bir varlk olan insann metafizik varl yaratmasnn nedeni olan korkuyu, bakaca fiziki anlamda gl olan, kendi zayfln m hissetmektedir? Yoksa inanmaya dayal her trl belirsizlie kar bir tavr olarak m bu imgeyi kurmutur? Evrenseli dzenleyen metafizik bir varlk ya da maddenin, hurufatn ele kir olarak bulamas, birbiriyle ilikilenmesi gibi her eyin bir bileimle, bileimler zinciriyle aklanabilecei gr. Yani yzyllardr atan iki kart bak. Bu noktada airin inanmakla her eyin nasl deitiini nasl bir oyuna dntn anlayamadn belirtmitim. Bu yzden hurufatn (hurufat) olarak bir verili, alamayan dzen ve bu dzenin arkasnda metafizik varln var olduuna inanarak inandrarak bilinli ya da bilin d o varl oynamaktadrlar. air de asl bu oyuna amaktadr. Artk nasl bir oyunsa bu oyun olmaktan km oyun: gzlerimiz (burada siz derken ayn toplum iindeki btn kiiler sz konusu; iir kiisi ve sevgilisi de onlarn iinde mecburen) pencere ilevi gryor, gzlerimizin arkasnda bu kurallar/ yaz/ simgesel alan ve bunun temsilcileri harfler var. Onlar bakyor gzlerimizden yani artk biz diye bir ey, bizim bakmz diye saf bir ey yok. Bize dayatlan eyleri gryoruz, kalplar, dogmalar vs. onlar gryoruz simgesel alanda var olmakla (burada simgesel alan temsil eden szck hurufat; o yzden hurufat deil de hurufat) yani harfler simgesel alan bedenleiyor; kiileiyor. Bu yzden A y gkyznden atmay deil de onu yerli yerine koymay saklyor simgesel alan, statkocu, yer deitirmelere tahammlsz ('ben'in kar kt, iinde olmaktan holanmad ve bu nedenle kendine baka bir yaam alan arad alan, zaten yukarda yine kurallardan sz etmiti; konuulmas ve susulmas gereken yerler var: buralarn nereler olduunu, nerede susup nerede konumalar gerektiini de szn ettii simgesel alan belirliyor). Harfleri belirlenmi yerlere koymaktan elleri kararm olan bu kiilemi simgesel alan (hurufatlk yapan), ite orda verili harfleri yerli yerine koyuyor, sylemek veya yazmak istediini deil, ondan sylemesi ve yazmas istenen eyleri yazp iziyor veya sylyor. Sonuta herkes birbirinin benzeri, kalp retim, kalp davranlar, sonuta tek bir kii var: simgesel alan. Herkes onun iinde biribirinden farksz ve verili bir alan iinden konuuyor.

sabahn sisi iindeydik hurafe deil sadece bizdik kurunsuz bir gece borlandk hayata bulun bizi bakasna sylemeyin sadece pencereden giren gn na Genel varlk felsefesinden sonra yeniden bize dnlyor. Sabahn sisi iinde iki varlk, sylencelerden, sylentilerden uzak yaln iki varlk. Neyse onlar olan. Hurufat ile hurafe arasnda n yineleme art fa/fe ses benzerlii var (anaphore). Kurunsuz bir gece imgesi nicelik olarak ok anlaml. Kurundan yaplm hurufat ile balant kuruyor. Yani bu gece hurufata gnderme yapyor, zellikle de hurufatnn ellerinin karasna. Zira kara, bir yandan hurufat ile balantlanrken bir yandan da geceyle balantl. Gecenin kurunsuz olmas kirlenmeksizin tertemiz, belki gnah (hurafe) kavramndan uzak yaanm mutlu bir gece. Ayni zamanda kurundan (hurufattan, yazg kavramndan), yerleik inanlardan uzak bir gece. Elbette bir de u olasl iletebiliriz. Yine gnah, 'yasak bir ilikiye deer grlen kuruna dizilmek'sizin bir gecedir, lmsz bir gecedir yaanan. lmsz iki anlamda kullandmn altn izmeliyim. Hayata bir gece borlanmak deyii ise felekten bir gece almak anlay ile balantl. Bu, yaam bir tutsaklk olarak yaayan, bu yzden gn yz grmeye alanlarn sylemine bir yknme, gnderme olsa gerek. Bir ekilde felein elinden kurtulup kendi bildiklerini okuyanlarn sylemi. Bu deyite hayat, felek kavramndaki belirsizlikten kyor ama yine de borlanlan olarak kiileiyor. Ama borlanlmas gerekeni, yaanmas gerekeni iaret ediyor. Yaanmas gereken ihlali ve bu ihlalin gizli szlemesini anlatyor iir. Bata gizden sz etmitim, Bir bulmaca yani saklamba oyunu izlenimi veriyor: bulun bizi bakasna sylemeyin deyii. Bunu da yle anlamlandryorum: bizi birbirini anlayanlar, bu iiri anlayp szlemeye katlanlar bulabilir, bulsunlar. Anlamayanlara, anlamayacaklara bir ey sylemesinler. Anlatacaklarn doaya, doala anlatsnlar. iir konusunda, iiri yapan, ok nemli bir olgu iirin farkl okumalara, yorumlara ak olmasdr. Zira iir, dorudan bir bildiri iin yazlmaz. Bildiri iin yazlanlar, dorudan amallar manzum olur. Bu nedenle airlerin iirlerini aklamalarnn iiri kurulatrdn dndm bu alma srasnda. Konu: iririn geneline yaylm 'biz'li anlatmn aktard, ad verilmemi, hamamlaryla ('dumanlar iinde kmbetler) bilinen bir kentte yaanm gizli bir ak. iirin yaps:

iirin bekleniinde bir dzensizlik gze arpyor: 2+2+3+1+4+2+7+5= 26 dize. Eer istenseydi blmleme, saysal belirli bir dzene uydurulabilirdi. Acaba bu dankln iirin yapsnda bir ilevi var m? Bir dzensiz yaamay m aktaryor? Yani amal, dzensiz bir yaplandrma m bekler? Yoksa rastgele kesmeler mi? lk iki blm, beinci ve altnc blmler birletirilebilirmi. Bu durumda dizelerin blnmesi yle olurdu: 4+3+1 + 6+ 7 +5. Bu deiiklikler yeterli mi? Bence, hayr. iirin konusuna gre blmlemeler yeni bir dzenlemeyle 4+3+1+5+6+7 biiminde ayarlanabilirdi. Bu neye yarard? Kurunsuz bir gecenin ykselen oluunun, bitimsiz, lmsz oluunun biim dzeyinde gsterilmesine. airin uyaklama ve yinelemelere pek scak bakmadn gryorum. indeydik/bizdik dnda bir rnek yok. Kltrel, ideolojik yaplanma: Gzlem ve yaanmln bir de felsefe yapma abasnn ne kt bir iir. 'Yaamn tek kiilik kuralsz bir oyun' olmas konusunu biraz deeleyebilirim. Yaamn bir oyun, oyalanma olduu tek tanrl dinler tarafndan ileri srlr. Bu anlay her trl metafizik bakn da aklamasdr. Bu dnya asl olan deildir. Asl olann, BR'in taklididir. Elbette yaamn oyun olmas, yaamn nemsiz, deersiz, bouna (absurde) bir ey olduu Albert Camus'nn yaam felsefesine de uygundur. Yani metafizik bakn dnda da yaam, 'ciddiye alnmamas gereken ey' olarak deerlendirilmitir. Yukarda andm aklamalar da dikkate alnrsa airin, yaam ciddiye almayan biri olduu sylenebilir. Yaayp geen, arkasna bakmayan biri. Belki tek kiilik oyun olmasn da bu adan ele almak gerek. Kendi kuraln kendi koyan, koymak isteyen, bir aykr. Yoksa iirde toplum iinde ne ncesinde ne sonrasnda herkesin kendi kuraln kendi koyduu bir oyun deil yaam. Ne bakalar ne de doa insana tek bana kendi kuralna gre, kendi arzusuna gre bir yaam hakk tanmaz, tanmyor. Belki o ifade yle dzeltilebilir: herkes gc orannda yaamn kuraln kendi koyuyor, kendi koyabilir. Ve dzdeimeceli olarak ksmi gce sahip olan kii, belirli snrlar iinde bildiince yaamas sonucu kendini en gl, tm kurallar koyan sanabilir. Bunu salayan retorik baktr, sanal baktr, inanmaktr. Yani inanmak yalnzca belirli ideojilere zg bir kavram deildir. Ve inanmak yaam iin yalnzca olumsuz yan olan bir kavram deildir. Yanl zmlemesi: *'Biz'in anlatm erevesinde bazlarna ve 'ben'e gei eletirilebilir. *Gerek kedi olsak srtmz kamburlatrrdk ve gerekli olduundan deil, ylesine dizelerin st dizelerle ilikisi ok zayf. Bu noktada iir ile dz yaz

arasnda ballaklk asndan bir kartlk kurulabilir. Ve denebilir ki iirde zayf ballaklk kabul edilebilirdir. Genel olarak bakldnda buna kimsenin itiraz olmaz. Ancak burada gerekstclkte olduu gibi bir d evreni, farkl zgr simgesel bir anlatmdan ok geliine bir konumadan, iir dilini rastgele zgr sze dntrmeden sz edilebilir. Bunun iire sokulmas, ne derece dorudur. Dnlebilir. Benim dikkat ekmeye altm nokta, iirin, yaam anlayndaki gibi oyuna dntrlmesi tehlikesidir. Bu byk lde pop ark szlerinde, zellikle rap'te karlalan bir tutumdur. Ama iirin ark sz demek olmadn olmamas gerektiini dnyorum. Sonuta iirin varl, ciddilii, ne ie yarad tartlabilir. Kendi payma iiri, sanat ciddi bir eitim ve retim sreci olarak gryorum. Alkol, uyuturucu aldktan sonra da iir ve sanat retilebilir. Belki zellikle sanatn bohem ortamlara yaknlndan sz edilebilir. Ancak kendi i tutarl olmayan, aklanabilirlii olmayanlarn kendiliinden bir elemeye urad da ayr bir gerekliktir. iir de kendi disiplinini ister. Dalgasn geenle o da dalgasn geer. *komik birka laf sadece/ saf yenilgi bam stne dizeleri arasnda bir uurum var. Bu iki dize arasnda ne szdizimsel ne de anlamsal bir balant kuramyorum. *Sondan ikinci bek, iir btnnden kopuktur. Ayr bir iir gibi, yama gibi durmaktadr. *hurufat saklyor ellerinin karasnda Bu ifadeyi anlaml klmak iin 'hurufat' kiiletirmek gerekiyor. Bu durumda ellerinden sz edebiliyoruz. Bu ekilde bir kiiletirme olanakl m? Bu ekilde derken hem 'hurufat' hem ellerinin karasn ayni ifadede kullanabilir miyiz? Didem Glin Erdem El Yazmas sonra sen geldin ellerim balad skdara frsat vermeden parmaklarm adndan ne ok ey yapmak istiyordum dere boyu baaklar hi deilse ben bir yerin el yazmasydm da nerenin hayr, bundan ldrmedim azn hi iyi deilimin kaldrmcasyd iir yzn Rumcayd sen ne dersen de hl el yazmasym desem tozlanr mydn

o kadar yakna koymasaydn oul halini yoku ukabilirdim durduk yere bir avludan da geerdim salarm belimde virgln mrn senden sonra uzattm utanmadan, renkl camlarla kesilse adnn yars, ayn d hali kalrd iki yarndan birinde, istasyonlara hep biraz nce, bahelere tam vaktinde giren zmirden dn gelen yars adnn beni aranda kurut drdnc sayfandan beincine evirme parmaklarn yakn tutma burnuna, aranda kurut sa iki parmann arasnda evrileceksem stelik ilk ikisinin, altma bir izgili kat koy nce biri kp bu acya benimdir diyene kadar mhr sorulsa da, solsa da, ac yine ac Didem Glin Erdem El yazmas. Eskil, deerli bir ey olmal diye dnyorum. El yazmasnn baskya (matbaaya) dayal bir kitaptan fark, insan emei olmasnda mdr, sanmyorum. Balk beni alp antikaclara gtryor. El yazmalar kutsalla da ilikilenebilir ama eskil bir deer edindikten sonra zaten kayna, ne yazd pek nemli deil. Deeri kendi varlnn kopmaz glgesi oluyor. sonra sen geldin ellerim balad skdara frsat vermeden parmaklarm adndan ne ok ey yapmak istiyordum dere boyu baaklar hi deilse ben bir yerin el yazmasydm da nerenin hayr, bundan ldrmedim azn Balktan iire geince baka evrenle, baka bir olguyla karlayorum. Antik eyalarn arasndan birden yatak odasna eviriyorum gzlerimi. Deerbilirlikten, sayg bilirlikten rntgencilie geiyorum. Ama benin szleri bir yerlerden tandk geliyor. Hemen, Cemal Sreyay ap nceleyin iirini okuyorum. NCELEYN nce bir ellerin vard yalnzlmla benim aramda Sonra birden kaplar alverdi ardna kadar

Sonra yzn onun ardndan gzlerin dudaklarn Sonra her ey kp geldi Bir korkusuzluk ald yrd evremizde Sen kardn utancn duvara astn Ben masann stne kodum kurallar Her ey ite byle oldu nce (1954) Yok, hayr, alld gibi bir armadan sz etmeyeceim. Hatta bir gndermeden de. Cemal Sreyaya bir selam deil bu. ki iirin birbirine eklenii, balan benim grdm. Belki de bu adan iirin ad Ve sonra olabilirdi. Zira her iki iir birbirine nce/sonra kartlyla balanyor. Sonralarda arm yolu alyor: Cemal Sreyay artrma yolu. Ama gelin grn ki Cemal Sreyann soyutlamacl Didem Glinin syleyiindeki soyutluk yannda dz yaz bir anlatm gibi kalr. ncesinde ne olduunu bilmediimiz olaylar iinde buluruz kendimizi. Senin gelmesiyle benin elleri balar. Yani sen, benin ellerini hareketlendirir. Ne iin hareketlenir, neye balar? Ardndan parmaklar balar. Ama balamann nesnesi bilinmez. Sizin bir yorumunuz var m? Peki skdara frsat vermeden ne demek? Parmaklarla yaran bir skdar ya da tersi. skdar neyi temsil ediyor? Bir addan neler yaplabilir? ok mu safm? Ad, zaten genelde bir kiiyi temsil etmiyor mu? Niye anlamyorum sen gibi ad da bir soyutlama. Byk bir olaslkla sevgiliyi temsil ediyor ite. Ya yapmak istedii eye ne denir: dere boyu baaklar? Bu bir trky artryor: Dere boyu kavaklar (deitirim ilemi). Yoksa skdar ve bu dere boyu kavaklar bir trknn, bir sevincin, ak sevincinin temsilcileri mi? Ya bir yerin el yazmasna ne diyorsunuz? Birinin nikahls m? Birinin kendisi iin imza att. Biri: bir yer; el yazmas da atlm imza. Ya da birinin sevgilisi. Yine biri: bir yer; el yazmas da deerli bir ey: birinin deerlisi. ok mu zorluyorum? ocuk gzyle mi bakmalym? Bir yere ait el yazmas ite. O yerle ilgili yazlm, sonradan kymete binmi bir kitap. Nereye ait olduunu kitabn kendisi bilebilir mi? O da bilmiyor ite konusu ne, kendisini yazan kim, sahibi kim? Ama hemen ardndan gelen yant tmcesine ne diyeceksiniz? Buraya kadar soru var myd ki! Azn ldrmek, o kiiyi susturmak m? pleriyle tketmek mi? Gene mi yanl yoldaym? Buraya kadar sorularla geldim. Baka bir yolum var myd? Tm sorularm silip yeni bir soru sorabilirim. Zaten bu iir anlamlandrlmaya m kar? Biliyorum bu iirle ilgili yazdklarm bitene kadar sorularm bitmeyecek? Sorularm iiri amacna m ulatryor? Yoksa diyorum, air yllarca anlama kar kanlarn yazdklar anlamllklara inat, byle bir amac somutlamak m istiyor? Yoksa iirin sezdirme sanat olduu savn ileri srenlerin dnd gibi ne anlattn elden geldiince gerilere ekerek yalnzca bir izlenim vermeyi mi amalyor? Nasl anlarsan, nasl hissedersen yleye mi varmak istiyor?

Postmoderniste, anlamn egemenliine bir isyan m? natla anlamn da iirin de izini sryorum. hi iyi deilimin kaldrmcasyd iir yzn Rumcayd sen ne dersen de hl el yazmasym desem tozlanr mydn o kadar yakna koymasaydn oul halini yoku kabilirdim durduk yere bir avludan da geerdim salarm belimde Bu blmdeki ilk dizeyi okur okumaz acaba sen dedii iir miydi diyorum. Bir an, iir alannda bir deerlendirmeye mi gidiyor diye heyecanlanyorum. Ama hemen ardndaki dizede sen ayrca var oluyor. Bu ayrklk (distinction) yalnzca biimsel deil. Bunlar kii zamirleri dzeyinde de ayrk, farkl. iir, niye hi iyi deilimin kaldrmcas? Buna iirin tanm olarak, bir poetik anlay olarak bakmay denedim nce. Ama bu yol tkank. Her ne kadar blm iinde rumcann da kullanlmasyla dil, doal dil boyas iire srlm olsa da, dil ile ilgili izlenim, izlekleme devreye girebilse de dikkatle anlamlandrma abasna girildiinde bunun ne birebir dil (langue) olarak, ne de dilce (langage) olarak deil, sz (parole) olarak, bir anlatm arac olarak gndemde olduu anlalyor. iirin yazl nedeni benin kendini iyi hissetmemesi. Kaldrmcann gizi ise onun bir yantnda gizli. soka, belki hepsinden nce soka seviyorum iirimde.. iinde bulunduum zamana ve mekna bakaldrya gtryor beni (Kurun Kalem say: 5 iinde). Buradan una geliyorum: kurulan bir imge yok, kurulan bir sz var. Yani sz ebelii. yzn Rumcayd sen ne dersen de Bu dizede, retorik olarak berkitme (insistance): (sen ne dersen de) ve yerine koyma (substitution) olgusu var : (Rumca). Rumca yerine geen, yerine geirilen de bana gre yabanc. Bu durumda rumca, belki yabanc yan sra rastgele baka bir dile gre 'dman' anlam birimini de iletebilen bir dil olmas bakmndan iyi seilmi. hl el yazmasym desem tozlanr mydn Daha nce nerenin olduunu bilmedii bir el yazmasyd. Yukarda el yazmasna bal olarak yazma (rt) kavramn iletmedim, aslnda bir yere ait olula, bir yrenin yazmas ok uygun ama iin iine el girince ister

istemez eski, yazl eserleri dndryor. Ve bu tr eserlere yklenebilecek anlam birimlerinden yola karak ilinti kurmaya alyorum. Nikahl, sevgili kavramlarn iletmitim. Belki de sevgiliye szl olu da eklenebilir. Bu olaslklar kesinlemeden devam etmek en iyisi, tozlanmaya gelince, 'sen'in kirlenmesi, temizliine halel gelmesi. Ben'in bir serzenii. Yalnz kalmasnn sevensiz kalmasnn acsn dile dkmesi. iir; yazann kendisini hi iyi hissetmediinin anlatm? o kadar yakna koymasaydn oul halini Evet serzeni geldi. Demek ki sen ana kuzusu imi, diyorum. Demek ismin halleri dizisi gibi oul hali de, kz hali, karde hali, kar hali, koca hali, sevgili hali, arkada hali vb dizisi iinde bir hal olarak kullanlm. Aslnda dilbilgisel dizge dnda da hal szc kullanlyor ama asl bu dilbilgisel dizgeyle balantl dnlm. Sen; oul olmay, bakaca annesini sevgilisiyle arasna koymu. Annesine bamlln ne karm. yoku kabilirdim durduk yere bir avludan da geerdim salarm belimde Eer sevgilisiyle arasna kimseyi koymayacak bir kimlie sahip olsayd, kendine gveni olan bamsz biri olsayd diyecektim, o kadar da deil denebilecektir, iin iinde ak varsa, sevgiliye baml olacaksn. te sen benin istedii gibi olsayd, ben, Sabahattin linin Hasan Bouldu yksnde, Hasann Emine akna krk hokka ykle Edremitten drt kilometre uzaklktaki bir da kyne kma giriimi gibi, ama onun gibi kouldan dolay deil durduk yerde, sevincinden, ak sevincinden yoku kabilirdi. Ve salar belinde, olduu gibi, kendini gizleme gerei duymadan avludan da geebilirdi. avludan geme imgesi armsal olarak Kprden geti geline balanabilecei gibi, komu oluna kamaya, konumak ya da sevimek, bir kaamak iin avlu amaya balanabilir. Yeniden baa dnyorum: ben bir yerin el yazmasydm da nerenin hayr, bundan ldrmedim azn 'Ben', kimin sevgilisiydi? yle ya zaman gelir, insan sevgilisini sevip sevmediini sorar kendine. Ak dardan bakalar kolayca okur da sevgili bir trl emin olamaz. Zira kendisi de genel iinde birtakm nemsiz boluklar yaamaktadr. Zira hibir ey mutlak deildir. Ben kendi payma ben bir yerin el yazmasydm da nerenin dizesini; sevgilisinin, onun bakasn sevdiini dnmesine balyorum. 'Ben' de, 'seni bu yzden, bakasn sevdiim iin brakmadm, azn ldrmedim (seni bana kar susturmadm)', diyor, olabilir.

virgln mrn senden sonra uzattm utanmadan, renki camlarla kesilse adnn yars, ayn d hali kalrd iki yarndan birinde, istasyonlara hep biraz nce, bahelere tam vaktinde giren zmirden dn gelen yars adnn imdi de virgln nelii sorunumuz var. Virgl, ok zayf olaslk olarak iki sevgili arasnda bir eye taklan ad olabilir. Ya da bir kavram: ayrlk, suskunluk, sevgi, iir (sevgi sz) vb. Burada virgl iki sevgilinin ad arasnda olan ey olarak dnyorum. Ayrlk ve suskunluk, virgln yazl dilde ayrma ve szl dilde brnsel olarak susma ile balantlandryorum. Sevgi olmasn ise somut dzeyde ikisi arasnda olabilecek ilk akla gelen ey belki sevgililerin daa taa, aalara izdikleri bir kalp resmi iine adlarnn ba harflerini yazdklar biimle dnebiliriz. iir ve/ya sz oluuna gelince ikisinin arasnda var edilen, yaam srdrlen ey deil midir? Hemen arkadan, krlm dizenin banda beliren utanmadan son yorum olasln glendiriyor. Sevgisini sze dkyor ve utanmyor. Tpk salar belinde avluyu gemek istemesi gibi. Korkusuz, istediinde kararl bir ben. Demek ki senin oul halini aralarna koymasna, ayrlmaya karn sevgi gcl halde szle, szde srmekte. Bu blmde kukuya dmeksizin virgllerle blmeye dikkat ederek krk dizelerden sz ediyorum. Aslnda virgl yerine nokta olabilirdi. Bir de bu adan bakabilirim virgl nokta yerine kullanarak virgln mrn, soluunu uzatm oluyor (brnsel olarak noktann gerektirdii susma ile virgln gerektirdii susma sresi dikkate alnsn). Ve u dikkatimi ekiyor. Bu blm dizeleme yaplmadan dz yaz biiminde yazlabilirdi. Dier blmler de mi yle? Yine de dizelemeyi yelemesi doru geliyor bana. Dizeleme onda eski iir biimlerini deil anlatmndaki sramalar grselletiriyor sanki. Belki seksek oyunudur iir onun iin. Araya u saptamay sktraym: ilk dize iinde iki ifade, ardndan dize iinde bir ifade. Yani l olarak: iki ksa bir uzun. Szdizimsel bir ritim mi gzetiyor bu yaplandrmayla? kinci ksa ifade: / renkli camlarla kesilse/adnn yars, ayn d hali kalrd/. Senin adnn kesilmesi. nce renkli camlar zerinde duraym. Renkli camlar hemen vitray ile balanyor zihnimde. Vitrayl bir kapnn ardnda kalyor sen (ad). Ya da renkli camlar ben iin ve/ya sen iin renkli yaamlar olabilir. Bu renkli yaamlar seni(n adn) parampara edebilir, unutturabilir. Ama adnn yars yine kalyor bende. Ve kalan ksm: ayn d hali. Bunu da yle yorumluyorum: -de hali, yer bildirir (locatiftir). Yani senin adnn bendeki

hali kalyor. Ve ay, senin adnn ilk hecesi olabilecei gibi, simgesel deeriyle romantizm, ak olabilir. Bu durumda akn bendeki hali kalr bene. Ve senin adnn ikiye ayrlmas senin yaln haliyle bendeki hali olarak deerlendirilebilir. Birinde neyse oluk, ikincisinde benin sevgisinin ykledikleri sz konusudur. lk durumda zmirden dn gelmi aradan bir gn gemi hi haber vermemi umursamaz hali. kincisinde ise tam vaktinde, hatta vaktinden nce hazr olan, ivecen ve sevecen hal. Akn kendi bana brakmad hep sene doru ittii heyecan dolu hal. beni aranda kurut drdnc sayfandan beincine evirme parmaklarn yakn tutma burnuna, aranda kurut sa iki parmann arasnda evrileceksem stelik ilk ikisinin, altma bir izgili kat koy nce biri kp bu acya benimdir diyene kadar mhr sorulsa da, solsa da, ac yine ac Sen; olumsuzluuna, oul haline karn benin yazmaya doyamad bir iir ve ayni zamanda okumaya doyamad bir kitap. Bu yzden senin iinde belki yreiyle bedeni arasna yerlemek istiyor ben. Bir iek gibi ksa mrl olmak, solunca atlmak istemiyor. Sevgiyle, itinayla korunmak, saklanmak istiyor. Kalc biimde sevilmek istiyor. Senin parmaklarnn drdnc sayfada kalmasn istemesini de mana (uzatma iaretisiz) kavramyla (drt drtlk, en mkemmel kavramyla buluturuyorum. En sevgili, taplan olmak istiyor. Dorusu ikinci dizeden sonrasn fazladan, gereksiz buluyorum. Dili dolanmaya balyor bu dizelerde. Anlatm da anlam da tkezliyor: stelik ilk ikisinin, altma bir izgili kat koy nce. Kendi taknak izleklerine sryor sanki: parmak, mhr, ac. (Drdnc sayfadan beinci sayfaya evirme) sayfalar yerine parmaklarn diyor. Bir kaydrma (hypallage) yapyor. Bu deitirim, benin dikkati parmaklarda toplad eklinde yorumlanabilir. Konu: Didem Glin, bu iirinin her blmnde, sapmakszn ak krgnln konu ediniyor. lk blmde bir durum bildirme, ikinci ve nc blmlerde yaknma, son blmde ise aknn srdn belirterek 'sen'den isteklerini dile getiriyor. iirin yaps: iir drt blmden oluturulmu. lk blm alt dize. Son blm yedi dize. iir hece lsyle yazlmam ama sondan nc dize dnda yaklak bir dzen var gibi. ok ksa ve ok uzun dizeler yok. Kendi iinde greli bir kalplamadan sz edilebilir. Uyak kaygs ya da uyaklama izleri yok. skdar zel ad dnda dizeler kk harfle balatlm.

iirin zaman yaps uyumlu. Birinci blmde: gemi zaman (balad, yazmasydm, ldrmedim) ve gemite imdiki zaman (istiyordum), koul (deilse)- bu aslnda biimsel olarak koul gibi grnse de anlam bakmndan bir btnn parasnn (partitif) ifadesi: 'en azndan'. kinci blmde: gemi zaman (kaldrmcasyd, Rumcayd), gemite geni zaman (geerdim, tozlanr mydn, kabilirdim) Bu zaman, biim asndan gemite geni zaman olarak adlandrlabilir ama anlatm olarak bir koul ifadesinin ikinci paras (koulun tmleyicisi) olduu iin gemite koul denkleme zaman olarak deerlendirilebilir. Bu iki para koullayan ve koullanan tmcecik olarak adlandrlabilir. 'Eer' szc ve/ya -sA eki ieren tmce yaplar koullayan, bu koullayan tmceciin tmleyicisi de koullanan tmceciktir-. kinci blmde koullayan sz birimleri unlardr: dersen, desem, koymasaydn. nc blmde: gemi zaman (uzattm), koul kipi (kesilse), gemite geni zaman (kalrd). Drdnc blmde: buyruk kipi (kurut, yakn tutma, kurut, kat koy) koul kipi (evrileceksem, sorulsa, solsa), kesinleme bildiren ikinci yklemsel ek (benimdir). Bu zaman ve kiplerle ilgili yaplanma ilgin bir sonuca gtryor. biri kp bu acya benimdir diyene kadar dizesindeki zaman bir sapma olarak ortaya karken gizlenmi bir anlatm ortaya koyuyor. 'Ben', rtk olarak unu sylyor: ac benimdir. Ac dzdeimeceli olarak ak', 'sen'i iaret ediyor olmal: bu ak benimdir, sen benimsin. Son blmn zaman yan sra dize says olarak da sapma gstermesi, bir dizelik fazlalln nokta gibi bir bitmemilik duygusu verme ilevinden sz edilebilir mi? Kltrel, ideolojik yaplanma: iirde, ideolojik bir kltr izi yok. Kent ve ky (/kasaba) kltrne ait gstergeler var. skdar, zmir. Avludan gemek, dere boyu baaklar. Oyuna ve romantik (ocuksu) edimlere gndermeler var. Yaanm deneyimlerin dorudan deil, kurgulanarak iirlenmesine tank oluyoruz Yanl zmlemesi: *dere boyu baaklar hi deilse Bu ifade bir trkye arm olarak, gnderme olarak balanabilir. Bu durumda trk syleme edimi, iinde yaad sevinci dile dkme edimi olarak deerlendirilebilir. Bu durumda dolayl bir anlatmdan sz edilebilir. Hatta baaklar'n rn olmas nedeniyle, akn rn (ocuk) kavram 'yapmak' ile buluturulunca 'dere boyu baaklar', dizi dizi ocuklar olarak anlamlandrlabilir. 'Baaklar', gnderimsel ve/ya dzdeimeceli okunmadnda gereksiz, yanl bir kullanm gibi durmaktadr. *ben bir el yazmasydm da nerenin

Onun el yazmas olmas konusunda, yazma, el yazmas olaslklarn ilettim iirde. Ancak iirin sonuna geldiimizde bu el yazmasnn el yazs olduunu gryorum: altna izgili kat koy nce. Demek ki 'ben', bom bo, bembeyaz, tertemiz bir kat. Baka adan el dememi: bakire. Ama eer 'el yazmas'n el yazs olarak anlamlandrrsak bu kez yle bir anlam kacak: Bu bo kada daha nce yazlm. Ve o bir yerin, birinin el yazs. Diyeceim, el yazs, el yazmas konusunda bir netlik oluamyor. stelik 'ben', nerenin el yazmas olduunu bilmiyor. *hl el yazmasym desem tozlanr mydn Bu ifade sz dizimsel yap olarak doru ile yanln rfnda. En bataki hl ifadeyi imdiki zamana yerletiriyor. Dolaysyla tozlanr mydn yerine tozlanr msn demek daha doru olurdu. Burada hemen bir itiraz: ama kibarca ifadelerde imdiki zaman yerine koullanan tmcecikler iin de kullanlan bu zamansal geerli. Yani imdiki zaman yerine bu, kullanlabiliyor. Ancak unu unutmamak gerek bu ifade btn olarak dnldnde, bu zaman trkede gemi geni zaman da ifade etmektedir. Ayni ifade franszca olarak sylenseydi koullanan ve koullayan ilikisinde bir sorun olmazd. Ama trke ifadede sorun yaratyor. Anlatm gemie tayor. *hayr bundan ldrmedim azn Bu ifadeyle ilikiyi bitiren 'ben' oluyor. Hatta bu bitirme iinin bir gerekesi de sonraki dizelerden birinde beliriyor: o kadar yakna sokmasaydn oul halini. Oysa yukardaki dizede, hl senin el yazmanm desem kirlenir misin ifadesi 'sen'in yanlndan dolay kirlenmeyi, pimanl, vicdan azabn gndeme tayor. Ve ektii acnn kendisine ait olduunu sylyor. Sahipleniyor acy . Elbette ac, altmz anlamyla ac deil yalnzca. Bu da ayrln sulusu konusunda belirsizlie yol ayor. *nc blmde 'sen'in ikiye blnmesi adnn yars ve sonras anlatm amazl. *son blmde drdnc sayfandan/beincine evirme yap olarak doru ancak standart dile yabanc. *koklamak yerine, yakn tutma burnuna kullanlm. Dorusu bu tam bir yerine geirme olarak kabul edilebilir mi? *stelik ilk ikisinin kullanm gereksiz, dolgu anlatm. *Ayni ey, hem elyazmas/el yazs terimi ile hem de mhr ve de ac terimiyle, virgl terimiyle, ay'n d haliyle aktarlm. Dolaysyla 'sen', 'sen'den kalanlar

biimiyle oka yinelenmi. Bu, adndan ok ey yapmak istiyordumun iirde gerekletirilmesi mi? *'ben' de farkl terimlerle kyor karmza: birinin el yazmas, defter arasnda kurutulacak iek, bo, izgisiz yaprak(l bir defter?). *son iki dizenin anlatm oturmam. Gonca zmen SZ Size benzeyen yerlerim yok Siz benim gzelliimi ok bozdunuz Detiniz, derin, yordunuz Uzanversem biliyorum Uzanversem umdunuz Yaar yaamaz bir adam Bir kukla kadn Sizin sesleriniz ok kark Barbarlnza birini daha buldunuz Size ne oysa dmn bahesi iimin aklndan Taze srtmdan size ne Souk emeler zlediimden Dilimden, dirliimden, diriliimden size ne Hem siz ltfen beni unutur musunuz? (Akatalpa, Mart 2009) Gonca zmen, nlemsel kurguyu seviyor. iir, siz ve ben kartlnda kurulmu. Szcn tam anlamyla kartlnda. Zira ben, sizin kendinden ok farkl ve kendine kar olduunu hatta kendisinden beslendiini dnyor: Siz benim gzelliimi ok bozdunuz Detiniz, derin, yordunuz

Siz ile ben arasnda bir benzeim olmadna gre ortak noktalar yok. Ve ben, sizin kendine kar olduunu, kendisinden yana olmadn dnyor. Siz, benin gzelliini ok bozmu, beni derin demi. Ve yormu. Bu iki dizede iki sz birime dikkat etmeliyiz. Biri gzelliimi dieri derin. Gzelliimi sz birimi yklemin de nesnesi gibi kullanlm. Zira detiniz ve yordunuzun sz dizim iinde bakaca grnen nesnesi yok. Oysa demek ve yormak gzellie pek uygun dmyor. derin sz birimi ise virgllerle araya alnm. Dolaysyla iki yklemden de ayrlm. Bu durumda farkl okumalara ak braklm. Derin sz birimi, mantk olarak detinize uygun dyor ama virglle ayrlm olmas en azndan deme eyleminin derin olduunu, derin sz biriminin; altn izme, ne karma (mise en relief) amacna ynelik olduunu dndryor. Ama byle olsayd nokta ya da noktal virglle ayrrd, virglle devam ettiine gre bu sz birim, yordunuza da abanyor. Bu szdizim anlamsal yaplanla birebir rtmyor, anlamsal kaymalara uygun bir dizim. Bu uurda szdizimsel yanl gze alnm. Bu iki dizedeki sralama geleri arasnda bir mantk ilikisi yok. Bu dizimde yalnzca bozdunuz/yordunuz iindeki ses yinelemeleri dikkate alnm. ki dize aslnda tek bir ifade. Gerek gzelliimi gerek ok sz birimi alt dizeye de balanabiliyor (gzelliimi ok detiniz). Yani bir btnlk ama bu btnlk iinde hem ayr bir dize oluuyla hem de derin szbirimin ortada iki uca da tutunan varlyla ayr bir btn, ayr bir ey olarak deerlendirilebilir. ie iki ynl yaplan(dr)madan sz edilebilir. Bir de derin ile ok ilikisine bakmak gerek. Her ikisi de niceliksel bir artrmay dile getiriyor. Belki burada hemen derin ile nicelik arasnda nasl bir balant kurduum sorulabilir. Derin, her ne kadar bir mekansal anlatsa da llebilirlie bal bir llemezlii ifade ediiyle nicelikseldir. Demek eylemi ile birlikte kullanldnda bir iddeti ve dolaysyla lsz bir iddeti ifade etmektedir. Derin ile okun ilikiye sokulmas, yormak eylemine yaknlatrlmas bu nicelii ve iddeti bu eylem zerine de yklyor. Bylece esnetilmi, poetik klnm sz dizim geleri plastik bir malzeme gibi kullanlm oluyor. Grsel estetik deil. Plastikle(tir)meyle poetikle(tir)me. Burada daha nceki yazlarm da dikkate alnrsa poetik ile estetik arasnda temel bir farkllatrma yaptm gzlenebilir. iirsel (poetik) olanla estetik olann snrlarn elden geldiince ayrma, birbirine kartrmama abas benimki. Ayrntlarn deerini bilme, ayrntlarn neliini doru kavrama abas. Bu ikili dize ile ilgili sylenmesi gereken u: dil kipi farkl. Allm retorik terimleriyle ifade edilemeyecek bir anlatm sz konusu. ncelikle dil kipinin, diil bir sesle, diil bir brnselle rtl olduunu belirteyim. bozdunuz ile hem oyunu bozmak, hem de kzln, el dememiliini, tertemizliini bozmak arm olarak iirin glgesinde hazr durmaktadr. Bu iki arm birbirinden ayr deil aslnda, birbiriyle i ie. ocukluktan,

cennetten kopmu (koparlm) bir dii. Kadn ocuk. Baka bir deyile imgesel de olsa Meryem kadar ansl olmayan dourmu bir bakire ya da ocuk kalmak isteyen bir yetikin sz konusu. Yaknma edimi olarak deerlendirilebilecek bu ifadenin retorik alanndaki grnn belki armsaldan yararlanma, dengeleme, devrikleme, i ie geirme (balantllatrma) olarak adlandrabilirim. Bu ayni zamanda ifadenin sanatsal anlam demektir. Szn ettiim balantllatrma eitli balant terimleriyle ve bunlarn kavramsallaryla karlatrlabilir elbette: (rection (geleneksel dilbilgisi), valence (Peter Paul) (dilbilim alan), relation (mantk alan), cohsion, cohrence (anlambilim alan), isotopie (Greimas), collocation (Firth), relevance (Sperber & Wilson) (metin dilbilgisi alan)). Uzanversem biliyorum Uzanversem umdunuz Yaar yaamaz bir adam Bir kukla kadn Bir yargyla (deerlendirmeyle) alan iir yaknmaya dntkten sonra yeniden yargyla sryor. Baka bir bakla yetikin, yetikin ocuk, yetikin olarak kiiletirilebilir anlatm. lk iki dizeyi farkl biimlerde okuyabilirim. ki uzanversem basit bir yineleme. Bir vurgu, altn izme edimi. Biliyorum: bir ara tmce. Bu birinci okuma. kinci okuma: uzanversem yinelemesi sadece ses dzeyinde kalyor. ki uzanversem, szdizimsel ve anlambilimsel olarak ayr iliyor. lkinde benin yaln bir uzanma istei dile geliyor. Siz de onun uzanmasn istemi ona gre. nc okuma: biliyorum yine yukarda derin sz birimiyle yaplm dengeleme edimi gibi bir ara gvde olarak iliyor. ki uzanversem uzanmak szlk anlamyla balyor. Szlklerde sralanan anlamlarn dna kyor: teslim olmak, klelemek anlamna geliyor. Retorik olarak yinelemeyle atallanan bir ok anlamllk (diaphore) iliyor. Peki anlamlandrma abalarm yeterli mi? Hayr. Buradaki oyunbaz beni gremezsem hayr. lk uzanversemde teslim olmu izlenimi veren bir syleyiten sonra, bir uyan bir dirilme algs da yakalamam gerek. Yani dalgal, gelgitli bir kiilikle, bir anlatmla kar karyayz. Ve sonra siz ilk kez somutlanyor: bir adam. Ve ben de ekil buluyor: kukla kadn. Ancak bu biimlemede adam, kadna (bene) gre: yaar yaamaz. Yaadn sanan ama aslnda ne yaad ne yaamad belli olan biri. Baka bir deyile canl cenaze. Bu canl cenaze, istedii gibi oynatabilecei, her dediini yaptrabilecei bir kukla kadn istiyor demek ki.

Anlatm biimlerine bakarsak, uzanversemli iki dize aklanandr, ardndan gelen iki dize de onun aklamasdr (paraphrase), erhidir. Sizin sesleriniz ok kark Barbarlnza birini daha buldunuz sizin birimi, sesleriniz ile beliren kiiyi adl olarak da vererek sizi vurgulam oluyor. Bu siz, vurgulama edimi ve yineleme edimi (iirde balkla birlikte yedi kez yinelenmi) yan sra bir ritim gesi. ki sizli ifadeden sonra iki eslik bir ara. Sonra sizli iki ifade, bir eslik ara. Ardndan yine sizli bir ifade. Ritim bakmndan son iki sizin ifade sonunda kullanlm olmasna dikkat edilmeli. Bylece greli ikilikler ve i balantlar (iki ulu yineleme ve sonda kullanlm olanlarn koutluu) fark edilebilir. Daha nce belirtmi olduum dalgalanma ritmik yaplanta da grlm oldu. Bu iiri genelde lunaparkta inip kan oyun-elence aralarndan birinin gelgitine, doal armonik bir ses yaplanmasna benzetebiliriz. sesleriniz sz birimi yukardan beri yinelenen sizi bir kme olarak da dnmemize uygun. Sizin sesiniz deil de Sizin sesleriniz. Demek ki nleme yalnzca tek bir kiiye deil, ayni kmeden, adamlar kmesinden pek ok kiiye yaplyor. Dolaysyla ben bir kmeye kar. seslerinizin, dzdeimeceli bir anlam olmal. rnein konuma. Ya da zihin, ya da kadna, dnyaya bak as. Bunun ok kark olmas da ben asndan anlalmaz, kabul edilemez olmas olabilir. Hemen ardndan gelen barbarlnz, aklayc bir ge. Barbarlk, szlk anlamyla uygar olmayan, cahil, kaba, vahi, sert. Bylece benin umduu, zledii erkek kmesinin znitelikleri yle srlanabilir: uygar, kltrl, kibar, medeni, yumuak. Ve iinde bulunduu ya da iliki iinde olup da yaknd kme iin kendini bir kurban olarak gryor: kurt karsnda kuzu. Size ne oysa dmn bahesi iimin aklndan Taze srtmdan size ne D ve i karl, bahe ve akl ile koutlanm. Bahe bir gzellii, ideal olarak cenneti temsil edebilir. akl ise her ne kadar bir bahede dekoratif olarak uyumlu grnse de yrmeyi engelleyici dolaysyla bir irkinlii, abartyla cehennemi temsil edebilir. Ve yine bir dzdeimece kullanlm srt, bedenin bir blmn ifade ediyor ama amalanan anlatmn, bedenin btnn ifade ettiini dnyorum: ten, beden. Zira srtn tazeliinden deil de, tenin, bedenin tazeliinden sz edilir standart dilde. Bylece buradaki sralamada d grn iin bahe, i grn iin akl. Ten, beden iin taze nitelemeleri, bahe ve akl benzetmeleri belki de adam(lar) tarafndan yaplm deerlendirmelerdir. Bu durumda onu gen ve gzel bulanlar davranlarndan, huyundan dolay eletirmi, eletiriyor olabilirler. Onun bun(lar)a yant olabilir ifade.

Bu ifadede genel yineleme iinde yer alan bir yineleme biimi var: size ne, hem bata hem sonda kullanlm yani. iki ulu yineleme (epanalepsis panastrophe, epanadiplose: bunlar ayni yineleme biimi iin kullanlan yabanc terimler). Retorik konusunda bir de oysaya deinebilirim. Bu sz birim bu ifadede fazladan (expltif) bir kullanm gibi duruyor. Ama oysann ruhsal bir ynelii var. Oysay dta braktmzda salt bir dlama ediminden sz edebiliriz. Ve bu stteki ifadeyle uyum iinde olur. Halbuki bu oysa yukarya deil de aaya balanyor. Dlamay mutlak olmaktan karyor, ksmiletiriyor. Bylece hemen bir red (dlama) deil onunki. Yaanarak, deneyimlenerek yaplm bir deerlendirme. Souk emeler zlediimden Dilimden, dirliimden, diriliimden size ne Oysa, bu ifadeye daha uygun dyor. Ancak bata kullanlm olmas daha nceden verilerek, ruhsaldaki dankl, ayni andaki gelgiti ifade bakmndan nemli. Ve bu ifadede beliren sralama ile zledii ey, dili (anlatm gc, anlatma biimi ve/ya ok dillilik- polyglote oluu (?)), dirlii (sal), dirilii (gen ve dinamik oluu) belirtiliyor. Bunlar da kendi aralarnda, umulan ile kendinde olanlar yani kendi ve beklentisi olarak deerlendirilebilir. Ancak burada retorik bir zellik n yinelemeli (anaphorique) bir sralama sz konusu. Bu, airin ritim konusunu, mzikaliteyi ne karma abas olarak deerlendirilmeli. Bir de benin ruhsalyla ilgili bir durumu belirtmek gerek: Ben, kendine hayran. Narcisse. Benci. Zira kendi, gzelliiyle, diriliiyle ve diliyle grnd. Bu anlamsal bir yinelemedir. Ve bir takna iaret etmektedir. Bir de una deineyim. Souk emeler zlediine gre susuz ve yank. Bylece sralamadaki mzikalite, dil ve dier geler cinsellii yerdeletiriyor (isotopie). Hem siz ltfen beni unutur musunuz? Burada hem balac anlam ynlendirici. Bu tr kullanmyla szlk anlam: zaten, bir de, stelik. air yaln biimde anlatyor izlenimi verirken dili iirselletiriyor. Hem (=zaten)den sonra balam unu gerektiriyor: Ben zaten sizi sevmiyorum. Ancak o, bu ifadeyi ayni anlam verecek biimde sylyor. Ancak her biimsel farkllk (genel olarak), anlamsal farkll da beraberinde getirir ya, burada da yle oluyor. Bildirme ifadesinin rica ifadesi biiminde sunulmas, bir yandan yukarda barbarlkla, kabalkla sulad 'siz'e bir nezaket dersi olarak alglanabilir, sizin, kendisine ('ben'e) ynelik duygularna szde kaytsz olduunu, nazlanarak dile getirmi olur. Zira kapy arparak kapatmyor. Hem yava kapatmaya alyor ve elbette bir yandan da kapdan ayrlamyor. Yaknmas, reddi; arya dnyor. Konu: Balk dorudan konuyu veriyor: siz.

iirin yaps: iir iki tek dize arasna alnm alt tane ikili dizeden oluuyor. Dorusu baa ve sona alm tek dizeler de birletirilebilirmi. Bu dizeler arasndaki ballaklk derecesi neyse son ikili ile son tek tek dize arasndaki ballaklk derecesi de o. Bu yzden iki tek dize arasnda kullanlm ikiliklerin tm ilk dizenin alm. Her ikili 'siz' ve 'ben'i ieriyor. kili dizeler ile tekli dizeler arasndaki fark burada m yoksa? bozdunuz/yordunuz/umdunuz/buldunuz uyaklamas yklemsel ve nitekli uyaklamalar dikkate alndnda ok sradan. Manilerdeki kolayc uyaklamaya yakn. Bu iir, hece lsyle yazlmad iin manilemeden sz edemez miyim yoksa? Kltrel, ideolojik yaplanma: 'siz ' olarak erkein, 'ben'e kar olumsuzluklarnn ele alnd , 'ben'in kendini yere ge koyamad bir benciliin ne kt narcisse ruhsal. Bu ruhsal onun tm yaamn etkiledii iin ayni zamanda onun kltrnn temel oluturucu gesidir. (Elbette kltr kavramnn snrlarn toplumlara zglkle snrlarsanz byle bir kltrden sz edilemez) Narcisse olan kii kimyasna, tekiyle ilikisine gre gururlu ve sert ya da gururlu ve hoppa olabilir. Yanl zmlemesi: 'Hem', ilk bakta aykr, yanl gibi duruyor ama 'ben'in ruhsal, zihinseli konusunda bir ileve sahip, diyorum. Tam bu noktada kendimde bir tartmaya alyorum: her yanl zihinsel deil midir? Alt planda ruhsal, zihinseli, bilgiseli iaret etmez mi? Doru. Bu birim 'ben'in ruhsaln aktaryor dorudan. Deniz Durukan mi demek insan yalnzlktan da lrm yalnzlk bel arsna benzemez ki bar taburesinde karlkl bakmaya da siz hi yalnz kaldnz m baym mithat kald mithat ld baym tepede, rzgrl bayrda kurtlanarak kurtuldu imdi ben antalyada, sahilde duvarlar ac yeil, koltuklar krmz barda

saksafon alan adamla kesiiyorum (saksafoncu kaana benziyor, aydamlya, oysa kaan kzl, bu adam beyaz solistse detone) mithat ld diyorum sessizce nce enesini baladlar sonra teneirde pakladlar mutlaka uzayan tylerini de kesmilerdir uzun, ince telli salarn taramlar mdr acaba ya da morarm ayaklarn parmaklarn, zihnini toplarcasna bir keye saklamlar mdr? imdi anlyorum schuberti peki u yan masadaki iki kart pezevenk uzun aalkl bir yolda yapraklarn titretmiler midir belli ki hi sevmemiler schuberti kvrlarak, bklerek saksafoncuya kayyor gzm azna yan flt yerletiriyor buz gibi souyorum ondan mithat da oktan soumutur balamtr bcekler kemirmeye onu ldren bizi de ldrecek baym levent bir balang diyor mithat iin altay kprnn ortasnda sktk diyor mithat atlyor o kprden ne ileri, ne geri saat durdu on ikide klkedisi hi olamad prenses sahne kk, dnya da kaana benzeyen saksafoncu yan flt dryor azndan saksafon yine elinde tekrardan snyorum ona uzaklar adl barda dier masada iki adam neredeyse kucak kucaa bir duda yerde, bir duda gkte

botokslu kadn kolumu okuyor mithat ld diyorum gitmeden okasaydn ruhunu kadn uh, kadn hafiften orospu hi sevmemi schuberti hi grmemi mithat son kez bakyoruz saksafoncuyla schubertin serenad diyor oysa bluesla uurlamak isterdim mithat mesela debbie davisle atlak bir ses gibi kyorum bardan mithat sahiden ld. Deniz Durukan iirin bal iirin ad: mi. Bu sz birimin ne olduunu kesinlemek kolay grnmyor. lk bakta soru szbirimi geliyor aklma. Ardndan Durukann mzikle balantsn dikkate alarak mi sesi olasln dnyorum. Ama bir de unu dikkate almalym: iir, Mithat adl bir kiiye at gibi. Belki benin bu kiiye sesleni biimi. Belki ama iirin iinde on kez Mithat adnn kullanlm olmasna karn miyi yalnzca balkta gryoruz. Mi, Mithattan kalan bir ses midir, yoksa varlksal (ontik) bir soru, sorgulama m? Belki de olaslklarn tm birden, iire yakan anlamsal bir ok ballk. demek insan yalnzlktan da lrm yalnzlk bel arsna benzemez ki bar taburesinde karlkl bakmaya da siz hi yalnz kaldnz m baym mithat kald mithat ld baym tepede, rzgrl bayrda kurtlanarak kurtuldu iirin diline egemen olan zemin: iirin, birine seslenerek yazlm tek yanl bir konuma olmasdr. Bu, iirde bir anlatm biimi. Ancak Durukan bu anlatm biimini kendi bieminin bir paras yapyor. iir dizeler halinde sunulmu ama pekala dz yaz iir de olabilirdi. Dizeletirmede tonlamaya bal d erileri dikkate alnm. Bir tek u dizede tepede, rzgrl bayrda dize ii ara verilmi. Belki -bunu da iki dize olarak yazmalyd, diyeceim -ama yok, hayr. Dize snrlar ile virgl duralamalar ayni deildir. Dize sonlarndaki duralama,

virgln gerektirdii duralamadan farkl, daha fazla bir duralama gerektiriyor. Ama yine de bu duralamalara, dize snrlarna karn her bek, sanki bir solukta sylenmi, bir solukta okunmas gerekirmi izlenimi veriyor. Konumann scakl, akcl var sylemde. Ancak bu konuma geveze birinin geliine konumas gibi. Altmz mantk balar yok. demek insan yalnzlktan da lrm ifadesinden sonra yalnzlk bel arsna benzemez ki deyii bir sapma, srama. lk ifade bir ama edimi iken ikinci ve ardndan gelen bar taburesinde karlkl bakmaya da ifadesi bir abuklama olarak deerlendirilebilir. lk ifadeden sonra dierlerini baka biri syleyebilir, diyor insan. Yani o deerlendirmeye bir yant ifadesi gibi duruyor ikinci ve nc ifadeler. Burada yant ifadesini soruya kar yant snrnn dnda baka birinin konumas, nermesi anlamnda kullanyorum. Ya da bunu iirdeki 'benin ok hzl dnmesiyle, dnsel srama yeteneiyle aklayabiliriz. Ama yine de abuklayan gevezelikte direniyorum. Yalnzlk lmle sonulandna gre onun bel arsna benzememesi, bel arsndan fazla bir ey olmas kabul edilebilirdir. Ama bu sylendikten sonra bar taburesinde karlkl bakmaya benzememesinin sylenmesi rastgele, ncekiyle bir ba olmayan, gereksiz bir benzetmedir. Konumada tek kiinin sesi duyulsa da anlatmda bir sahneleme olduu, tek kiinin konutuu bir tiyatro ya da sinema olduu sylenebilir. iir, anlatmc ama oyunlatrarak anlatan bir iir. siz hi yalnz kaldnz m baym, dizesinde, dorudan muhataba yneldii aka anlalyor. Bu konuma ifadesinden geriye baktmda dier dizeler, farkl konuucularn ifadeleri olarak da alglanabilir, diyorum. Ancak burada ifadeler her ne kadar yalnzlk konusunda birlese de farkl yaklamlar ve farkl edimler kyor ortaya. lkinde yalnzln lm nedeni olduunu yeni kavram olma ve ama edimi. kincisinde zaten yalnzln acsn bilen birinin karlatrma ve deerlendirme edimi. ncsnde yine bilen birinin ilgisiz karlatrma ve deerlendirme edimi. lgisiz diyorum zira ikincisinde karlatrma konusu ar, acdr. Ama nc ifadedeki karlkl bakma ile lm nedeni olarak yalnzlk arasnda ilgi kuramyorum. Drdncsnde Mithatn yalnzlk acsn bilen birinin soru edimi var. Ancak bu soru edimi ayni zamanda, muhatabn (bu, okur da olabilir) yalnzln ne olduunu bilmedii nkabuln ikin. Yani benin aalama edimi soru edimiyle birlikte. Bu aamada iki noktaya deinmek istiyorum. Birincisi muhatap okur ilikisi. Muhatap siz baym ile somutlanyor. Bu, iirde tanmlanmam, herhangi bir niteliiyle belirtilmemi bir kii. iiri okuyan bu seslenmeye muhatap olaca iin okur kolayca baymlaabilir. Okurun baymlamasnda atallanan bir durum sz konusu. ben, en azndan erkeklerin ounun, yalnzln ne olduunu bilmediini ima ediyor. Dolaysyla erkekler konusunda olumsuz nyarglar olan bir bene varabiliriz. kinci u; tm okurlar bay olarak grmek istemesiyle kadnlar, belki kadnl hileyen, kadnlktan kamak isteyen bir ben karsndayz.

kincisi burgalama edimi. iirde yalnzlk kez, baym kez, mithat on kez, saksafon(cu) alt kez, kaan/aydaml drt kez, bakma/kesime kez, schubert drt kez kullanlm. Yinelemeler yaln yineleme edimi deil. Biim olarak iirin ritmini oluturan birimler bunlar. Ama bu biimlerin ritmik deerleri arasnda anlamlandrma yaplabilir gibi duruyor. Yalnzlk ( kez) = bakma ( kez) = baym ( kez. Yalnzlk, bakmayla giderilmeye allyor bir yandan da baymla (yani biriyle konuarak ya da birilerine yazarak). Mithata kar saksafoncu ve kaan: 10 eit 6 + 4. Mithatszlk, aralarnda benzetme ilikisi kurulan kaan ve saksafoncu ile mi gideriliyor? Elbette iirde tm burgalama bu kadar deil. Bunlar ritmik deere sahip olanlar. Bunlarn dnda mithatn lm ile ilgili anlatlanlar da burga (anaphore) oluturuyor: mithat ld baym/tepede, rzgrl bayrda/kurtlanarak kurtuldu//mithat ld diyorum sessizce / nce enesini baladlar/sonra teneirde pakladlar/mutlaka uzayan tylerini de kesmilerdir/uzun, ince telli salarn taramlar mdr acaba/ya da morarm ayaklarn/parmaklarn, zihnini toplarcasna/bir keye saklamlar mdr?//mithat da oktan soumutur/balamtr bcekler kemirmeye/onu ldren bizi de ldrecek baym//mithat ld diyorum// mithat sahiden ld. Bu genel burga iinde n-yineleme (kurtlanarak kurtuldu) olarak da ses dolatrm yaplm. Her trl ses yinelemesi ve burgalama bizi iirin mzikle ilikisine getiriyor. Mzik konusunda klasik mzik ve modern mzik daha dorusu postmodern mzik ayrm yaplabilir, diyorum nce, ama iirde drt kez yinelenen schubertin nemi klasik mzik balamnda deil. Dolaysyla schubertten yola kp bir kartlk kurmak yersiz olabilir. Zira schubert, serenadyla ayr bir neme sahip. Schubert onun iin ak artran, bu yzden yinelenen ritme dahil edilen bir ge. Ancak mithatn kllerini savuramayan, ona cenaze treni yapamayan ben (elbette bu andklarm iir d deerlendirmeler ama 'in absentia' olarak benin anlamlandrlmasna dahil edilebilecek kltrel geler)- onu mzikle uurlamak istiyor. Belki barda bulunmas, belki saksafoncu ile bakmas da gizli ama olarak buna ynelik. Ama uurlama bir balangca dnyor sanki. O kendisinin beendii belki mithatn da beendii debbie davies ile uurlamay yeleyecekken, saksafoncunun kendisine serenad olarak sunduu schubertin serenadyla uurlam oluyor. Konu: Yalnzca balktan konuyu karabilmemiz olanaksz. Bu iirde de blm blm konular belirlemeye alaym. Birinci blmde: yalnzlk ve mithat'n lm kinci blmde: barda saksafoncu ile kesimek ve mithatn lm

nc blmde: bardakiler, mithat ve yalnzlk Drdnc blmde: mithat zerine sylemler ve mithatn lm Beinci blmde: saksafoncu Altnc blmde: bardakiler ve mithat Yedinci blmde: saksafoncu ve mithat Sekizinci blmde: bardan ayrl Dokuzuncu blmde: mithat Konulamalara baktmzda anlatlann zeti, mithat lyor, 'ben', mithat' kendi diliyle uurlamak iin bara giriyor. Biriyle (szde) konuuyor, dier kiileri gzlyor, saksafoncu ile bakyor. Ve aklnda mithat ve arkadalar. Bylece mithat ne kyor temel konu oluyor. Tm dier kiiler anlat iin ikincil. Bu durum balkta belki mithat'n beden olarak yok oluundan sonra dil dzeyinde, zihinsel dzeyde de yok olmaya baladn gstermek iin mithat, miye dntrlm olabilir. Bylece mithatn varlk dnyasndan ekiliine tanklktr iirin konusu. Mithatn 'ben'in varlnda brakt (son) izlerdir. Ama yalnzlk olarak ileyen, kahredici izler. Ksaca konu: mithatn lm ve hissedilen yalnzlktr. iirin yaps: iir, balk dnda dokuz blm. Her blmdeki dizeleme yle: 8+14+12+6+6+9+4+1+1. Bir danklk izlenimi veriyor. Bu da iirin konusuna uygun dyor gibi. Son iki blmn birer dize olmas yadrganabilir. Belki yalnzca son blm tek dize braklabilirdi. Zira tm dier blmler iinde kalabalk var. Bir tek son dizede 'ben' tek bana. iirin dize yaps da uzunluk bakmndan gelgitli. iir, karlkl konuuluyor gibi yazlm. Ama bu, yalnzca baym ile 'ben' arasndaki bir konuma deil. 'Ben', bazen sunucu edasyla konuuyor, betimliyor. Bazen i konumaya dnyor (parantezli anlatm). Bazen de kendi kendine konuuyor. Bylece teatral bir anlatm ortaya kyor. Ksaca bir rap anlatmna benziyor. Kltrel, ideolojik yaplanma: 'Ben', mithat ile kendi arasndaki ilikiyle ilgili bir aklama yapmam. Ancak mithat adnn fazla yinelenmi olmasna karn kimi arkada adlarnn da anlmas mithat'n, 'ben'in bir arkada olabileceini dndryor. Bu iirde ilgin olan, mithatn yalnzlktan ldnn sylenmesine karn arkada(lar) ile birlikte iken ldnn ifade edilmesidir. Onun ne tr bir yalnzlktan ld karanlkta braklyor. Bakaca mithat'n yaamndan kesitler yok. Onun yaam biimini bilmiyoruz. Bu, air iin nemli deil. nemli olan, bir eyleri paylat birinin lmdr. Yakn evresinden birinin lm 'ben'de derin bir

yalnzlk duygusu yaratyor. Yani diyorum ki 'ben' kendi yalnzln mithat zerinden aktaryor. Yalnzln unutmak iin kalabala, kalabalk bir mekana dalyor. Balant kurabildii tek kii saksafoncu. Ancak saksafoncu ile kesime dzeyinde kurulan iliki cinsel. Dolaysyla cinsellik, yalnzlk giderici gibi alglanyor. Bu, belki de paylama gereksiniminin somutland kltrel bir biim. Zaten iinde yaad toplumun kltrnde bir ly mzikle uurlamak da yok. Dolaysyla o, bu kltre yabanc, bu yzden de yalnz. Bu, bir bakma Sartre'c, Camus'c bir varlk anlayna (existentialisme) iletiyor. 'Ben', felsefi balamda varlk yokluk (lm) sorununa bal olarak yalnzln aresizliini ve insann debeleniini gsteriyor. Durukan, dil olarak genelde dorudan bir anlatm yeliyor. Erkek diline ok yakn. Yanl zmlemesi (?): air, anlatm tercihi olarak zaten sramalar biemletirdii iin ayr ayr notlamayacam. Bir rnek vermekle yetineyim: peki u yan masadaki iki kart pezevenk uzun aalkl bir yolda yapraklarn titretmiler midir dikkat edilirse aalkl bir yoldan sz ederken aa kavramna bal olarak yapraklara sryor, 'kuyruu titretmek' deyiiyle balant kurarak 'kuyrukIar' yerine 'yapraklarn' geirmi. Sonu: Be iir incelemesinde, elden geldiince airlerin nerelerde birletikleri nerelerde ayrtklar belirdi. Kadn airlerimizin en azndan ele aldm iirlerinde yalnzlk konusuna odaklandklarn grdm. Bu durumun sanayileme, kentleme srecinde sermayenin farkedilen ve/ya bazlarnca farkedilmeyen biriktirmeciliinden kaynaklandn sylemek gerek. Avrupann yirminci yzylda, onlarca yl nce yaad ve yaamakta olduu varlksal sorunlarn bizde de youn bir biimde yaanmaya baladnn kant diyebilirm. iirlerin tmnde ak ve sorunlar ele alnm, Deniz Durukan' bu deerlendirmemin dnda tutabilirdim, ama saksafoncuyu kesime(cinsellik) erevesinde ele almas onu da dahil etmemi gerektiriyor. Gonca zmen ve Deniz Durukan dnda br airler olduka rtk bir anlatm yelemiler. Ama bir rnek dnda Durukan daha dorudan ve erkek diline daha yakn grnyor.

Yanl zmlemelerinde saydklarmn tm yanl m? Doru mu? Yantn siz vereceksiniz. Ben Molla Kasm olmak istemem, yle grnsem de. Ama yine de ciddi olarak airlere, Yunus'a kulak verin, derim. Dervi Yunus bu sz /Eri br syleme Seni sygaya eker/Bir Molla Kasm gelir