I

ATATRK NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS SLAM TARH VE SANATLARI ANABLM DALI

idem DA

HSEYN NHAL ATSIZIN TRK KLTR TARHNDEK YER

YKSEK LSANS TEZ

TEZ YNETCS Prof. Dr. M. Hanefi PALABIYIK

ERZURUM 2010

II

III

NDEKLER ZET ... ABSTRACT ..... NSZ .. GR ATSIZIN HAYATI, ESERLER VE DNEM A. ATSIZIN HAYATI VE ESERLER .. a. Hayat ... b. Eserleri . B. ATSIZ HAKKINDA YAZILANLAR a. Atsz ve Eserleri Hakknda Yazlan Kitaplar .. b. Atsz ve Eserleri Hakknda Yazlan Makaleler, Mlakatlar ve lgili Maddeler 1. Makale, Hatrat ve ncelemeler 2. Mlakatlar ... 3. Edebiyat Tarihleri .. 4. Antolojiler .... 5. Ansiklopedi Maddeleri... c. Atsz ve Eserleri Hakknda Yaplan Tezler d. Baz ada Yazarlar Nazarnda Atsz C. ATSIZIN DNEM VE BAZI OLAYLAR . a. 1944 Milliyetilik Olay .. b. 13 Kasm Darbesi .. c. Kurucu Meclis ve Yeni Anayasa ..... d. Anayasa Referandumu .... BRNC BLM ATSIZIN EDEB KL, LM KL VE FKR RGS 1.1. Edeb Kiilii . 1.2. lm Kiilii 1.3. Fikr rgs .. 1.3.1. Mill Kltr . 1.3.2. Ahlak ve Din .. 42 45 48 48 49 28 28 29 29 29 29 30 30 35 37 39 40 41 1 1 5 27 27 III IV V

IV

1.3.3. Mill Kalknma ... 1.3.4. Byk Adamlar .. 1.3.5. lk, lkclk ve Trk lks ... 1.3.6. Trk Milliyetilii ve Trklk 1.3.7. Turanclk ve Trk Birlii . 1.3.8. Dil 1.3.9. Toplumculuk . 1.3.10. Komnizm, Siyonizm ve Masonluk 1.3.11. Ata Tresi. 1.3.12. Irklk KNC BLM ATSIZIN TARHL 2.1. GR 2.1.1. TARHE BAKII ..... 2.2. TRK TARHNN MESELELER .. 2.2.1. Trk Tarihinin Balangc Meselesi . 2.2.2. Trk Tarihinin Kadrosu Meselesi . 2.2.3. Trk Tarihinin alar Meselesi ... 2.2.4. Adlarn mls Meselesi ..... 2.3. TRKYE TARHNN MESELELER ... 2.3.1. Trkiye Tarihinin Balangc Meselesi . 2.3.2. Trkiye Tarihinde Hegemonyalar Meselesi .. 2.3.3. Osmanl Padiahlarnn Says Meselesi ... 2.3.4. Osmanl Tarihindeki Terimlerle zel Adlarn mls Meselesi 2.4. DEVLETMZN KURULUU, DANDANAKAN VE MALAZGRT SAVAI .. SONU KAYNAKLAR ZGEM ....

50 51 52 53 54 54 55 55 56 57

58 66 78 80 80 82 82 83 84 85 86 88

89 107 109 111

ZET YKSEK LSANS TEZ HSEYN NHAL ATSIZIN TRK KLTR TARHNDEK YER idem DA Danman : Prof. Dr. M. Hanefi PALABIYIK 2010 Sayfa: XI+103 Jri : Prof. Dr. M. Hanefi PALABIYIK Prof. Dr. Mustafa AIRMAN Yrd. Do. Dr. Nesrin FEYZOLU
Yirminci yzyl balarnda ve Trkiye Cumhuriyetinin kurulu yllarnn tm alkantlar arasnda yaam edebiyat romanc ve tarihi kimlii ile eserler vermi olan Hseyin Nihal Atsz ok ynl bir fikir adamdr. ok sayda edebi esere, romana, makaleye ve iire imzasn atm olan yazar, eserlerinde fikirlerinin derin izlerini dili slubu ve anlatlaryla harmanlayarak tarzn oluturmutur. Yurdun eitli yerlerinde verdii konferanslar ve syleilerle halkn mill tarih bilincini kazanmas ve gelitirmesi iin azami gayret sarf etmitir. Hayatnn birok aamasnda eitli skntlarla karlam olmasna ramen fikirlerinden asla taviz vermemi hayata kar duruunu deitirme yoluna gitmemitir. En ok ses getiren eserleri, roman tarznda yazlm olan Bozkurtlarn lm ve Bozkurtlar Diriliyor olmutur. Tarih almalarnda, genel Trk tarihinin ve ayrca Trkiye tarihinin tarih meselelerini detayl bir ekilde ele alm, kendi bak asyla deerlendirmeler yapm ve bir takm iddialarda bulunmutur. Ona gre, Anadolunun kaplar Trklere, 1071 Malazgirt Savayla deil, 1040 Dandanakan Savayla almtr. Atsz, Trk tarihinin genlie nasl retilmesi gerektii zerinde durarak, almalaryla buna rnekler vermitir. Bu hususta Trk Tarih Kongrelerinin yaplmas ve Trk tarihine ait konularn teker teker ele alnp irdelenmesi gerektiinde srar etmitir. Ona gre tarih retiminin, aktarmac deil, eitici olmas gerekmektedir. Atsza gre Trk tarihi ve devletleri bir devamllk arz eder ve birbirlerinin devamdrlar. Bu yzden Trk tarihinde geen hanedanlarn her birini mstakil devletler olarak kabul etmek yanltr. Bu kabul geree aykr olarak, Trklerin gsz, dank ve tekilatsz olduklarn kabul etmek anlamna gelmektedir. Anahtar Kelimeler: Nihal Atsz, Trk Tarihi, Trkler, Tarihilik, Tarih uuru, Milli Tarih.

VI

ABSTRACT

MASTER THESIS

THE PLACE IN TURKISH CULTURE OF HSEYN NHAL ATSIZ

idem DA Supervisor : Prof. Dr. M. Hanefi PALABIYIK 2010 - Pages: XI+103 Jury : Prof. Dr. M. Hanefi PALABIYIK Prof. Dr. Mustafa AIRMAN Assist. Prof. Dr. Nesrin FEYZOLU H. Nihal Atsz who lived in the beginning of twentieth century and in the whole billowing years of construction of the Turkish Republic had written a lot of works as a litterateur, a novelist and a historian and thinker. His works has submitted traces of his ideas. He had given a lot of lectures and interviews in various locations of Turkey to gain awareness and conscious of national history for Turkish society. In spite of various difficulties and troubles of his life, he had not made a concession from his ideas by no means. The most famous of his works are Bozkurtlarn lm (Death of The Graywolfs)' and Bozkurtlar Diriliyor (Resurrection of The Graywolfs) and these works had written in the style of the novel The problems of the general Turkish history and also the history of Turkey had discussed in theirs details and had assessed in own perspective. According to him, the doors of Anatolia to the Turks, not with Malazgirt War, had been opened with Dandanakan War in 1040. Especially insisting how to should be taught the Turkish history to youths and he gave the example of this by his works. About historic questions it should be organized the Turkish Historical Congress to make the historical researches one by one in all themes. And according to him, teaching history should be educator dont narrative. According to Atsiz, Turkish history and Turkish states give the appearance of continuity, and have continued successively. For this reason everyone of historic Turkish dynasties should be not seen as a separate state, and such a view is wrong most certainly and contrary to reality. The accepting this view is having the meaning of that the Turks is weak, scattered and unorganized a national. Key Words: Nihal Atsiz, Turkish History, Turks, Historiography, Conscious of History, National History.

VII

NSZ nsanlk kendi iinde pek ok evre ve aamadan geerek bu gnk medeniyet dzeyine ularken ayn mecrada seyreden milletler de kendi iinde hem bu aamalara tanklk etmi hem de tarih sahnesinde yklendikleri misyonlarla dolayl ya da dolaysz olarak bu deiime katkda bulunmulardr. Savalar, barlar anlamalar ve anlamazlklarla dolu gemi, bir yandan tarih olurken, dier yandan maziye dnmemi bilakis gelecee k tutan bir yol rehberi oluvermitir. Gnmzn modern milletleri gemiin ayak izlerini srerek gelecee yrmekte, atalarnn dostluklar ve dmanlklarn gzeterek ilikilerinin rotasn tayin etmektedirler. Pek ok figran ve aktrn boy gsterdii tarih sahnesinin phe yok ki en etkin barollerinden birini stlenen Trk milleti de, bu gn ayn perspektifle yoluna devam etmenin zlem ve gayretini tm alma alanlarna aksettirerek kendi kendini bir kez daha hatrlamann belki de kefetmenin peine dmtr. nk tarihini bilmeyen bir milletin ykselmesinden ve varln srdrmesinden sz edilmesi bir hayal olmaktan teye gidememekte, yolunu deitirip yeni araylara girenlerin tecrbeleri ise, yollarn kaybederek bilmedikleri labirentlerde kaybolma talihsizliine dmeyi ispat eden bir ibret rnei olmann dnda bir anlam ifade etmemektedir. Tm bu araylar, bulular ve kaybolular iinde gelip geen, nice insanlara tanklk eden tarih, kimilerini sessiz sedasz doup bym ve yok olmu bir glge olarak barnda barndrrken; kimileriyle onlarda kaybettiklerine inat hayat bularak kendini onlarn isimleriyle mhrleyip lmszlklerini tescil etmekten gocunmaz. te Trk tarihinin lmszln tescil eden isimlerinden birisi de Hseyin Nihal Atszdr. Hemen hemen btn edebi alanlarda eserler vcuda getirmi olan Atsz eserleriyle milli uuru ve tarih bilincini genlere alamaya alm; kimilerine gre onlar karabasanlara sevk eden, kimilerine greyse ne demek istedii tam anlalmamakla beraber gerek bir dava adam kimlii ile gemii tozlu raflardan indirerek kim olduumuz, neleri yapabileceimiz ve neleri nasl yaptmzn farkndalklarmz yok eden uykulardan uyanmamz salayarak aalk komplekslerimizi alt etmemiz gerekliliine dolandrmadan vurgu yapan bir uyarc olmutur. Ancak hangi adan baklrsa baklsn o, ismi unutulmayacak bir fikir adam ve tarihi olarak dnce dnyasnda yerini oktan almtr.

VIII

Asker bir aile ocuu olmas fikri anlamda daha keskin ve tavizsiz olmasna neden olmutur. zellikle kiiliinin olumaya balad 6-7 yalarnda aznlk okullarnda okumas ve bu okullarda yabanc dille eitim veriliyor olmas, Trk olduu iin retmenleri ve arkadalar tarafndan dlanmas milliyetini erken yalarda edinmesinin ana sebebidir. Babasnn tayininden dolay deiik okullarda eitim alma ve bir ok farkl eitmenle tanma, onlarn fikirlerinden istifade etme imknn bulmutur. lmi hayatna yaynlad dergilerle imzasn atm, Edebiyat retmenlii, Trke retmenlii yapm, Atsz fikirlerinde salam ve iradeli klan dnemin nemli isimlerinden M. Fuat KPRLnn asistanln yapm, dnemin zellikle Tarih ve Trklk alanndaki nemli isimlerinden Zeki Velidi TOGAN, Ziya GKALP ve Dr. Rza NUR ile grm, yazm ve fikir al veriinde bulunmutur. Atszn fikirleriyle yaants birbirini tamamlar bir nitelik arz ediyor. lmi hayatnda ateli ve keskin bir sluba sahip Atsz, hususi hayatnda olduka sakin, kibar ve akac idi. ki evlilik yapm, ikinci evliliinden yamur ve bura adl iki ocuu olmutur. Atsz Ziya GKALPten sonra Trk Milliyetiliinin en byk ismidir. Atszla ilgili birok eser kaleme alnm ve tez almalar yaplmtr. Bu eserlerin hepsini dorudan temin etme imknm olmad. Ancak amil BUCAK tarafndan anakkale niversitesinde, Atsz hakknda yaplan tezi elde ettim, bu tezden faydalanmamla birlikte, almasn yaparken Atszn ailesi ierisinde kalarak birebir Atsz aratrma imkn bulan amil BUCAK ile grtm fikir al veriinde bulundum. lkokul ve ortaokuldayken ders kitaplarnda geen Hseyin Nihal Atszn iirlerini okurken, Atszn ne kadar idealist ve kararl bir kiilii olduunu dnyordum. Ancak hayatn ve yaadklarn okuduktan sonra az bile dndm grdm. u var ki almama balamadan nce Nihal Atszn adn duyduumda arkasndan hep rk ve kafatas kelimelerini duyardm. Yani ismi ile msemma olmutu. Atszn gerekten rk ve kafatas m olduunu merak ederdim. Irklk ve kafatasln ne olduunu ve Atszn rk ve kafatas olup olmadn aratrma merakm bu konuyu almama neden oldu.

IX

Nihal Atsz toplumda doru tannyor muydu? Yoksa eksik kalan bir eyler var myd? Okuduum ve anladm kadaryla onun rkl ve Trkl Milli bir Mefkre olarak ykselmi ve ebedilemitir. Yaad ve var olma mcadelesi verdii dnem asndan bakldnda bu kanlmaz ve tabii bir durumdu. Acaba uan yaasayd bu kadar keskin konuur muydu? Bunlar dnmek lazm! ok ynl ilim adam ve mtefekkir olan Atsz btn alma alanlarnda Trkl esas eksen olarak alm, ve fikirlerini bunun zerine bina etmitir. slamiyetten nceki Trk tarihi ile incelemelerini Trk Tarihi zerinde Toplamalar adyla kitap haline getirmitir. Edebiyat tarihi ile ilgili almalarn ise Trk Edebiyat Tarihi adyla yaynlamtr. Atsza gre insani alardan Trk soyu dier soylardan stndr. Dier soylarla kartrlmamaldr. Devletin mevkilerine dier soylardan insanlar getirilmemelidir. Zira Osmanl devletinin yklnn nedeni Devirmelerdir. Ona gre tarih bir ilim deildir. Belki mspet ilmin bu kadar ileri dzeyde olmad bir dnemde tarih bir ilim olabilirdi. Ama uan bu kadar ok ilim dal varken tarihin bir ilim olarak dnlmesi imkanszdr. Tarih ilim olsayd, tarih ilminin usulleri olurdu. Tarih ilminin usulleri olsayd, bu usulleri tatbik eden alimlerin hepsinin ayn mesele hakknda ayn eyleri dnmesi gerekirdi. Tarih, ne evvelce yazlm eylerin yeniden kitaba geirilmesi, ne de mphem ve eksik olan eylerin dorusunu bulmak deildir. Tarih bir ilim olmamasna ramen, milli terbiye ve siyaset iin vazgeilmezdir. Tarihin en byk faydas milli terbiye ve siyaset sahasndadr. Tarihini bilen milletler, tarihini bilmeyen milletlerden her zaman daha kuvvetlidir. Ona gre tarih bir milli terbiye vastas olduundan, tarihte kesinlikle yalana yer verilmemelidir. Milli terbiye ve irade iin faydas olmayan tarih manevi bir kokainden baka bir ey deildir. Atsza gre u ana kadar sahip olduumu mevcut tarih bilgimiz yanltr. nk ne millet devlet, ne de devlet vatan tarihini deil, rejim ve slale tarihin kabul ettik. Yani u ana kadar gelmi gemi her Trk slalesini devlet sayarak, ne

kadar ok devlet kurduumuzla vnmeye altk. Aslnda bu bir vn deil, tam tersi bir gszlk ve merkezi birlikten yoksunluk emaresidir. Trk tarihini ikiye ayrmaktadr. Anayurttaki Trk tarihi ve yabanc illerdeki Trk tarihi, daha sonra bunlar byk aa ayryor. slamiyetten nceki Trk tarihi, slam devir Trk tarihi ve bat medeniyeti erevesinde Trk tarihi. Atsza gre Trk tarihin emalatrarak gen nesillere hazmettirmek imknszdr. Yaplmas gereken ey, Trk tarihini metodolojisi ierisinde gerek verilerle dzenleyerek retmektir. Trk tarihinin meselelerini tek tek ele alarak, bunlar izaha alan atsz, bu almasna Trk Tarihinin balangc meselesini ele alarak balamtr. Daha sonra Trk Tarihinin kadrosu meselesi, alar meselesi ve adlarn imlas meselesini eklemitir. Ancak bu meselelerin en nemlisi Trk Tarihi Balangc Meselesidir diyor. Atsz'a gre, Trkiye tarihinin balangc, 1071 Malazgirt Zaferi deil, Turul Bey'in Horasan'da istikll iln ettii 1040 yldr. Ayrca ilk tekilatl Trk ordusu iddia edildii gibi, 1363'te deil, Milattan nce 209'da Tanrkut Mete tarafndan kurulmutur. Devletimiz u ekilde kurulmutur: XI. Yzylda anayurtta, yani Trkistan da Karahanllar sllesi vard. Anayurt dnda ve Karahanllarla snrda olarak da yine Trkler tarafndan kurulmu Gazneliler devleti bulunuyordu. Atalarmz olan Trkmenler, yani Ouzlarla Karluklarn Mslman ounluu bu iki Trk devleti arasnda onlarn hkimiyet ihtiraslarna let olduktan sonra Gazneliler tarafndan kendilerine verilen topraklara girdiler. Fakat askerliklerindeki kuvvet ve iddet dolaysyla tab olduklar devleti rktmekte gecikmediler. Gazneliler, Trkmenlerin kudretini krmak iin bakanlar Arslan Yabgu'yu yakalayarak hapsettilerse de balarn kaybetmek onlarn gcn krmak yle dursun, aksine hnlarn arttrd ve Gaznelilerle yaplan bir sra arpmalardan sonra nihayet 1040 ta kazanlan Dandnakan Meydan Sava ile Horasan'da bamsz bir devlet kuruldu. te Horasan'da kurulan bu devlet, slm mverrihlerinin Seluk Devleti dedii bu yeni teekkl, bizim devletimiz, yani Trkiye'dir. Onu kabullenebilmek kendisini sevenler asndan dahi kolay olmazken; onu eletirenler asndansa imkanszlk boyutunda bir reddedi sz konusudur. Fikirlerinin

XI

zehir zemberek oklarna hedef olanlar ya da onu ar bulanlar zamanla onu anlama gayretinde bulunmak bir tarafa sulamalar ve etiketlemelerle yetinmeyi adet haline getirmilerdir. Nitekim Yaad dnem (1905 1975) dnlmeden onunla ilgili sylenen kafatas tarihisi sz toplumdaki baz kesimlerin onunla ilgili nyarglarn veya hi bir ey bilmediklerini ak bir ekilde ortaya koymaktadr. Atsz yeniden yorumlama adna ktm bu yolculukta onu tahmin ettiimden daha u noktalarda buldum ve baz hayal krklklar yaadm. Onu bilinmeyen ynleriyle tantma ve yanl bilinenleri ortaya koyma niyetine sahip olan beni, aknla ynelttiini ifade etmeliyim. Fakat tarihi olmann ve tarihi deerlendirmenin temel dsturlarnn banda olaylar ve fikirleri var olduklar zaman diliminin artlar iinde deerlendirme kriterini gz nne alnca ona hak verdiim hatta bazen sylediklerinin yaadklarnn yannda az kaldn dndm zamanlar oldu. Asker bir aileye mensup olmas, srekli olarak sosyal evresini deitirmek zorunda olmas, hele deitirdii sosyal evrelerin tamamen yabanc olmas onun kendi kimliini srekli ve stne basarak belirtmesi durumunda kalmas bile fikirleri normal karlamamz iin yeterli bir sebep olabilir. Tabi onun gibi ylmayan bir fikir ve dava adamnn fikirlerini bu kadar kiisel nedenlere balamann ne kadar doru olaca tartlr, ancak benim amadan atszn da enine boyuna tartlr olan baz fikirleri olduu tartlmaz bir gerek olarak ortaya kt. Bu alma ne bir yarglama nede bir aklama kaygsnn hizmetine sunulmak zere yaplmamken, sonu itibariyle onu anlama ve anlatma gayretim beni bir takm sonular karmaya yneltti. Onu yzde yz hakl m buldum? Hayr! zellikle Nurculuk ve Mevlana hakkndaki dncelerini ok banazca buldum. Tpk kendi dneminde karsndaki banaz kiilerin onu fikirlerinden dolay mahkm etmesi, fikirlerine pranga vurmaya almalar gibi, o da insanlar fikirlerinden dolay yarglayp mahkm etme yanlgsna dmtr. almama balamadan hakknda ok az olumlu ey dnyorken onu tandka ok farkl bir insanla karlatm. Bilim adam, Edebiyat, Tarihi en nemlisi de bir fikir iisi. almamn ba ksmn zellikle onun daha iyi tannmas iin hayatna ayrdm. lerleyen blmlerde de ilmi hayat ve tarihiliini irdelemeye altm. Hayatnn her kesitinde Trkl ve lkcl ile kt karma. Trklk adeta bir

XII

din gibi, bir mistisizm gibi hayatnn her tarafn epeevre kuatmt. Ete kemie brnen, Trklk diye grnen bir insan vard karmda. Yaad dnemin Trk Milliyetilii fikrindeki en nemli temsilcisi olan Atsz bu davann kavgasn vermi, inand gibi yaamaya alm nadide bir insan olarak olduka kaliteli eserler meydana getirerek eserleri ile Trklk fikrini ilmi bir metoda kavuturmu ve yeni nesillere eserleri ile hitap etmitir. Yaad dnem tarihin en sancl dnemlerinden biridir ve Trk insan adeta batya teslim olmuken O, Trk insann bu teslimiyetten kurtulmasn ve Trk kalarak ycelmesini istemitir. Atsz kadar ok ynl bir insann tam olarak deerlendirilebilmesinin hi de kolay olmadn kabul etmekle beraber bu acizane almam ile bir nebze olsun bunu baarabilirsem kendimi bahtiyar kabul edeceim. unu zellikle belirtmeliyim ki, bu almay yapmamdaki asl hedefim hasretini ektiimiz dava adamlarnn zelliklerini ahsnda toplayan Atszn bir czaml gibi anlmasndan vazgeilmesini salama adna yeni neslin temsilcilerinden bir birey olarak kk bir adm atmaktr. almam sresince maddi ve manevi desteini esirgemeyen eim Fahreddin DA ve zellikle manevi destekleri ile eitim hayatmn her safhasnda yanmda olan aileme ve tabi ki almamn mihenk ta deerli hocam Prof. Dr. M. Hanefi PALABIYIKa teekkrlerimi sunuyorum. idem DA

Erzurum-2010

GR ATSIZIN HAYATI, ESERLER VE DNEM A. HAYATI VE ESERLER Ortada aratrlacak bir cevher varsa elbette ki nce o cevherin z, araz aratrlr, gerekli bulgular elde edildikten sonra olumlu veya olumsuz karar verilir. Ben de Atsz daha detayl tanmam, aratrmam ve bir netice ortaya koyabilmem iin Atszn hayatn, eserlerini ve yaad alkantl dnemi ve o dnemdeki fikri hareketleri incelemem ve irdelemem gerekiyor. Bu nedenle nce Atszn hayatndan baladm. a. Hayat Trk milliyetilii fikrinin Cumhuriyetten sonraki dneminde mmtaz bir yeri olan Hseyin Nihal Atsz, 12 Ocak 1905 (12 Kanun-i San 1905) tarihinde stanbulda domutur. Atszn kendi el yazsyla kard ecere bu hususta ihtilafa yer vermemektedir. Atsz Beyin babas, Gmhanenin Torul/Dorul kazasnn Midi kynn iftli oullar ailesinden Deniz Makine nyzba Hseyin Efendinin olu Deniz Gverte Binbas Mehmed Nail Bey, annesi Trabzonun tannm Kad oullar ailesinden Deniz Yarbay Osman Fevzi Beyin kz Fatma Zehra Hanmdr. lkokula 6 yanda iken, Kadkydeki Fransz okulunda, Latin harfli retim ile balayan Atszn bu okuldaki retimden memnun olmad ifade edilmektedir. Atszn 6-7 yalar ahsiyetinin belirginlemeye balad dnemdir. Bu devrede anne ve babasn yannda huzurlu bir hayat yaadn syleyebiliriz. Ancak stanbulda zellikle aznlklarn hakim olduu okullarda okumas ve yabanc dille eitim veren bu okullarda aznlk uurunun hakim olmas onun milliyetini erken yalarda hissetmesini salamtr. evrenin yabancl, ailesinin asker kkenli olmas hayat macerasn banda milliyeti ve Trk tavrnn olumasna zemin hazrlamtr. Atszn ocukluunu yaad zaman, ihtiyar dev Osmanlnn son zamanlardr. Pe pee savalarn ve dramlarn yaand bu zamann atszn ocuk ruhuna damgay vurmamas dnlemez

Bir yanda payitaht ehri stanbulda sefalet iinde Trkler, br yanda aznlklar, Levantenler ve lks iinde bir hayat. Sefhat ve sefaletin kucak kucaa yaand stanbul, Atszn ocuk ruhunu ve muhayyilesini sarmalayan d hadiseler zinciridir.1 Bir yandan bunlar yaarken dier yandan da eitim hayatnda ilerleme kaydeden Atsz, Ahmet Naci adl arkada ile birlikte hazrlad "Anadolu`da Trklere ait yer isimleri" adl makalelerinin Trkiyat Mecmuas`nn ikinci cildinde yaynlanmas ile hocas olan M. Fuad Kprl`nn dikkatini ekmi, 1930 ylnda Edirneli Nazm`nn divan zerinde mezuniyet almas yapm ve ayn yl Edebiyat Fakltesi`nden mezun olmutur. Mezuniyetini mteakip, Edebiyat Fakltesi Dekan olan hocas Prof. Dr. M. Fuat Kprl, Maarif Vekaleti nezdinde Atsz iin tavassutta bulunarak, Yksek retmen Okulu`nu bitirdii iin, liselerde yapmas gereken 8 yllk mecburi hizmetini affettirmi ve Atsz` kendisine asistan almtr. (25 Ocak 1931) Atsz, 15 Mays 1931`den 25 Eyll 1932 tarihine kadar Atsz Mecmua`y (toplam 17 say) karmtr. M. Fuad Kprl, Zeki V. Togan, Abdulkadir nan gibi edebiyat ve tarih bilginlerinin de dahil bulunduu bir kadro ile yayn hayatna atlan bu "Trk ve Kyc" dergi, devrinde ilim, fikir ve sanat alannda ok tesir yaratan Trk bir r am, adeta Cumhuriyet devri Trkl`nn ncs olmutur. Atsz, kendisini tantmaya balayan ilk yazlarn (H. Nihal) imzas ile, hikayelerini de (Y.D.) imzas ile, bu dergide nere balamtr.2 19 Eyll 1932`de Dr. Reid Galip Maarif Vekili olmu ve ksa bir sre sonra da Edebiyat Fakltesi Dekanl`na vekaleten bakan Ali Muzaffer Bey asaleten tayin edilmitir. Atsz` niversiteden uzaklatrmak iin frsat arayan Reid Galib, Atsz`n, Atsz Mecmua`nn 17. saysndaki "Darlfnun`n kara, daha doru bir tabirle, yz kzartacak listesi" adl makalesi ile bu frsat yakalam ve Edebiyat Fakltesi Dekan kanuni hi bir sebep yok iken Atsz`n niversite asistanlna son vermitir (13 Mart 1933). niversiteden karlmasndan birka gn sonra Atsz, Edebiyat Fakltesi Dekan`n Tokatlyan`daki bir ayda yakalayp yzlerce kiinin nnde tokatlamtr. Atsz`a bu hadise iin hi bir ekilde tepki gsterilmemitir. niversite asistanlndan karlan Atsz (Mart 1933) Malatya Orta Okulu`na Trke retmeni olarak tayin edilmitir.
1

amil, Bucak, , Hseyin Nihal Atsz Hayat ahsiyeti ve Eserleri, (18 Mart nv. Sos. Bil. Enst. Yaymlanmam Y. L. T.), anakkale, 1997, s.15-18. 2 Hayati, Tek, , Nihal Atsz, Alternatif Yaynlar, Ankara, 2002, s.11.

Malatya`da ksa bir mddet (8 Nisan 1933 - 31 Temmz 1933) Trke retmenlii yapan Atsz, Edirne Lisesi Edebiyat retmenlii`ne tayin edilmitir. Atsz`n Edirne`deki Edebiyat retmenlii de hemen hemen drt ay kadar ksa bir mddet devam etmitir (11 Eyll 1933 - 28 Aralk 1933). Edirne`de iken Atsz Mecmua`nn devam mahiyetindeki Aylk Trk Dergi olan Orhun (5 Kasm 1933 - 16 Temmuz 1934, say 1-9) Dergisi`ni yaynlayan Atsz, dergide Trk Tarih Kurumu tarafndan karlan ve liselerde ders kitab olarak okutulan drt ciltlik tarih kitaplarnn yanllarn ar bir ekilde tenkit ettii iin vekalet emrine alnm, (28 Aralk 1933), 9. saysnda da Orhun, Bakanlar Kurulu karar ile, kapatlmtr. Dokuz ay vekalet emrinde kalan Atsz, Kasmpaa`daki Deniz Gedikli Hazrlama Okulu`na Trke retmeni olarak tayin olmutur (9 Eyll 1934). 1931'de stanbul niversitesi'nin Felsefe blmnden mezun olan ilk ei Mehpare Hanmla evlenen Atszn bu evlilii drt yl srmtr. 27 ubat 1936 tarihinde ikinci ei olan Bedriye Hanm (Atsz) ile evlenen Atsz`n bu evlilikten 4 Kasm 1939 tarihinde Yamur ve 14 Temmuz 1946 tarihinde de Bura adl iki olu olmutur.3 Atsz hi phesiz ki Trk Milliyetilii`nin Ziya Gkalp`ten sonraki en byk ismi olmutur.Fikirleri ile yaayn telif eden bir karaktere ve ahsiyete sahipti. bnlemin Mahmut Kemal nal`n tarifi ile "Atly atndan indirecek derecede iddetli yazlar yazan" Atsz, ateli ve keskin bir sluba sahip olmas yannda, hususi hayatnda sakin, kibar, mlayim, nktedan ve akac idi. Kendisinden ka ya kk olursa olsun herkese "bey" diye hitap ederdi. Vakur davran ve tevazu iinde yaay ile, dimdik ba ve salam karakteri ile Atsz, Trk Tarihinin derinliklerinden kopup gelen bir "Trk Beyi" idi.4

b. Eserleri Byk fikir ve dava adam Hseyin Nihal Atsz, 45 yl aan mcadele hayatnda kaleme ald hikaye ve yazlarnda pek ok "imza" ve "takma isim" kullanmtr. Yazlarna Atsz, H. Nihal (Hseyin Nihal), Nihal Atsz, iftiolu, iftiolu H. Nihal, H. iftiolu (Hseyin iftiolu) gibi imzalar atan Atsz'n kulland "takma
3 4

Hayati, Tek, a.g.e, s.42. Hayati, Tek, a.g.e, s.44

isimleri(mstearlar)" ise Y.D., Selim Pusat, T. Bayndrl, Sururi Ermete, Bozkurt ve Adsz Dergi'dir. 1. Romanlar: iirleri, romanlar, hikayeleri ve eitli trlerdeki ilmi kitaplaryla Atsz, Trk bir edebiyatn domasn salamtr. Milli konulu eserlerin yazlmasnda byk etkisi bulunan ve gnmzn isim yapm milliyeti yazarlarna ilham kayna olan Atsz, Kabakl'nn tabiriyle, "edebiyat ve sanattaki asl szn, hepsi 'tarihi' olan romanlarnda sylemitir. 1.Atsz, Dalkavuklar Gecesi, stanbul, 26 Mays 1941, 56 s. 2. Atsz, Bozkurtlar'n lm, stanbul 1946. Dier basklar: 1951, 1955, 1958, 1962, 1966, 1970. Sekizinci ve dokuzuncu basklar 1973 ve 1974 yllarnda Bozkurtlar Diriliyor ile birlikte Bozkurtlar ad altnda, stanbul'da yaynlanmtr. 3. Atsz, Bozkurtlar Diriliyor, stanbul 1949. Dier basklar: 1950, 1953, 1957, 1962, 1965, 1969, 1971. Dokuzuncu ve Onuncu basklar 1973 ve 1974 yllarnda Bozkurtla'n lm ile birlikte Bozkurtlar ad altnda, stanbul'da yaynlanmtr. 4. Atsz,Deli Kurt, stanbul 1958, 208 s. Dier basklar: 1968, 1974 ve 1975. 5.Selim Pusat, Z Vitamini. (Bu kk roman, 1959 ylnda Byk Dou mecmuasnda, "Selim Pusat" imzas ile tefrika edilmitir.) Byk Dou, sa. 18, s. 10- 11; sa. 19, s. 10-11; sa. 20, s. 10-16. 6. Atsz, Ruh Adam, stanbul 1972. 301 s. kinci bask 1974 2. Hikyeleri: H. Nihal Atszdn hikyeleri ilk nce (Y. D.) imzas ile Atsz Mecmua' da daha sonralar ise (Atsz) imzas ile naralt, Orkun, tken gibi dergilerde yaynlanmtr 1. "Dn" a) Atsz mecmua, sa.2, s. 40-41 (1931)'de (Y.D.) imzas ile. b) Orhun, sa. 10, s. 20-21 (1943)' de (Atsz) imzas ile. 2. "ehitlerin duas" a) Atsz Mecmua, sa. 3, s. 64- 67 (1931)' de (Y.D.) imzas ile.

b) Orhun, sa. 12, s. 19-21 (1943)' de (Atsz) imzas ile. 3. "Erkek kz" a) Atsz Mecmua, sa. 4, s. 85-88 (1931)' de (Y.D.) imzas ile. 4. "ki Onba, Galiya... 1917..." a) Atsz Mecmua, sa. 6, s. 141-143 (1931)'de (Y.D.) imzas ile. b) naralt, sa. 67, s. 11 ve 13 (1942)' de (Atsz) imzas ile. c) tken, sa. 30, s. 17- 18 (1966)'de (Atsz) imzas ile. 5. "Her an masal: Boz olanla San ylan" a) tken, sa. 28, s. 22- 24 (1966)'te imzasz olarak. 3. iirleri "Yollarn Sonu" adl kitabnda toplad 38 iirini bulunan Atsz, sanat kaygs gtmeden vermek istedii mesajlar n plana karan iirler yazmtr. Daha ziyade hece veznini kulland iirlerinde destans bir anlatm tarzn benimseyen Atsz'n ele ald konular, karakteri, mcadelesi ve fikirleriyle tam bir btnlk iindedir. Yazlarnda olduu gibi iirlerinde de Irklk, Turanclk ve Militarizm temalarn ne karan Atsz, msralarnda gzpek millet kavgalarn, sse ve airanelie yer vermeden dile getirmitir Aada bu iirlerin neirleri kronolojik olarak sralanm ve her iirin Yollarn Sonu' nn 4. basksndaki sahifeleri gsterilmitir. 1. Atsz, Yollarn Sonu, iirler, stanbul 1946, 131 s. kinci basm, .Ankara 1952, 63 s. nc basm, Ankara 1963, 76 s. 4. basm, stanbul 1975, 110 s. 2. (Atsz) "Koma", Atsz Mecmua, sa.2, s.33.Bk. Y.S., s. 78. 3. (Atsz) "Asker Kardelerime", Atsz Mecmua, sa. 2, s. 36.Bk. Y.S., s. 72-73. 4. (Atsz) "Trklerin Trks", Atsz Mecmua, sa. 3, s. 50.Bk. Y.S., s. 50. 5. (Atsz) "Topal Asker", Atsz Mecmua, sa. 4, s. 82-83.Bk. Y.S.,.s. 13-18.173 6. (Atsz) "Muallim arkadalarma", Atsz Mecmua, sa. 5, s. 101.Bk. Y.S., s. 68-69. 7. (Atsz) "ehit tayyareci Erknharp Yzba Kmi'nin byk hatrasna", Atsz Mecmua, sa. 6, s. 123. Bk. Y.S., s. 19. 8. (Atsz) "iir" (Balkszdr), Atsz Mecmua, sa. 8, s. 190. k. Y.S.,s.70-71.1932 9. (Atsz) "Varsa" (Balkszdr), Atsz Mecmua, sa. 9, s. 218. Bk. Y.S., s. 8384.

10. (Atsz) "Varsa" (Balkszdr), Atsz Mecmua, sa. 10, s. 238.Bk. Y.S., s. 8586. 11. (Atsz) "Koma" (Balkszdr), Atsz Mecmua, s. 12, s.296.Bk. Y.S., s. 79. 12. (Atsz) "Toprak- Mazi", Atsz Mecmua, s. 14, s. 40-41. Bk. Y.S., s. 20-24 13. (Atsz) "Bugnn genlerine" (Balkszdr), Atsz Mecmua, sa. s. 74. Bk. Y.S., s. 74-75. 15. (Atsz) "Ayrlk", Atsz Mecmua, sa. 17, s. 175. 16. (Atsz) "Yollarn Sonu", Atsz Mecmua, sa. 17, s. 176.Bk. Y.S., s. 11-12. 17. (Atsz) "Dn gece", Orhun, sa. l, s. 3.Bk. Y.S., s. 52-53. 18. (Atsz) " O gece", Orhun, sa. 2, s. 44.Bk. Y.S., s. 56-58. 19. (Atsz) "iir" (Balkszdr), Orhun, sa. 3, s. 54.Bk. Y.S.'nda yok.1938 20. (Boz kurt) "Bugnn genlerine", Ergenekon, sa.l, s. 7. Bk. Y.S.. s. 66-67. 21. (Boz kurt) "Trklerin trks", Ergenekon, sa. 2, s. 19. Bk. Y.S., s. 50. 22. (Boz kurt) "Asker kardelerime", Ergenekon, sa. 3, s. 7. Bk. Y.S., s. 7273.1941 23. (Atsz) "Hatralar", naralt, sa. 2, s. 6. Bk. Y.S., s. 91.175 24. (Atsz) "Yarnn trks", maral , sa. 10, s. 5.Bk. Y.S., s. 33-34.1942 25.(Atsz) "Trk kz", Tanrda, sa. 4, s. 8.Bk. Y.S., s. 35.1943 26. (Atsz) "Toprak-mazi (1932)", Kopuz, sa. 3, s. 50-51.Bk.Y.S., s. 20-24. 27. (Atsz) "Topal Asker", Kopuz, sa. 4, s. 75-76.Bk.Y.S., s. 13-18.1944 28. (Atsz) " Bahtiyarlk", Kopuz, sa. 10, s. 218.Bk. Y.S., s. 48-49. 29.(Atsz) "Geri gelen mektup", Orkun, sa. 44, s. 5.Bk. Y.S., s. 97-98; Ruh Adam, st. 1972, s. 246-247. 30. (Atsz) "Dnden sesler: Yarnn trks", Orkun, sa. 53, s. 5.Bk. Y.S., s. 33-34. 31. (Atsz) " Dnden sesler: Koma", Orkun, sa. 58, s. 9.Bk.Y.S., s. 7071.1964 32. (Atsz) "Kmen", tken, sa. 2, s. 5.Bk. Y.S., s. 36-40.1966176 33. (Atsz) "Kmen", tken, sa. 28, s. 18-19.Bk. Y.S., s. 36-40.1970 34. (Atsz) "Macar ihtillcileri", tken, sa. 79, s. 4.Bk. Y.S., s. 51. 35. (Atsz) "Macar ihtillcileri", tken, s. 82, s. 9.Bk. Y.S., s. 51.1971 36. (Atsz) "Kmen", tken, sa. 95, s. 8-9.Bk. Y.S., s. 36-40.

37. (Atsz) "Trklk bayra", tken, sa. 119-120, s. 3.Bk. Y.S., s. 76. 38. (Atsz) "Nejdet Sancar'a at", tken, sa. 138, s. 3.Y.S. 4. Dier Kitaplar Mcadele dolu hayatna ve ektii ileye bakanlar Atsz' sadece bir "aksiyon adam" olarak grebilirler. Oysa Atsz, romanlar, hikayeleri ve iirlerinin tesinde tarih ve edebiyat aratrmaclnn da en gzel rneklerini vermitir. O'nun roman, hikye ve iirleri dnda kaleme ald eserleri unlardr: 1. Nihal Atsz, Divan- Trk-i Basit, gramer ve lgati, 1930, Mezuniyet Tezi, Trkiyat Enstits no 82, 111 s. 2. H. Nihal (Atsz), "art ba"na Cevap, Yerli doktorlar olmad iin len "merhum " Atsz Mecmua Mdr 'nden, ecnebi doktorlar sayesinde Yaayan Ya Trkistan Mdr'ne, stanbul 1933, 8 s. 3. Atsz, anakkale 'ye Yry, stanbul 1933, 54 s. (9 resim ile). 4. Atsz, X. asr airlerinden Edirneli Nazm'nin eseri ve bu eserin Trk dili ve kltr bakmndan ehemmiyeti, stanbul 1934, 16 s. 5. Atsz, Trk Tarihi zerinde Toplamalar, Birinci blm. En stanbul 1935, X 138 s. (bir harita ile). 6. Atsz, Komnist Don Kiotu Proleter Burjuva Nzm Hikmetof Yoldaa, stanbul 1935, 16 s. (lk 12 sahife Atsz'n, 13- 16. Sahifelerde ise Abdlbaki Glpnarl'nn Nzm aleyhine yazd bir iir var). 7. Atsz, X. asr tarihisi krllah, Dokuz Boy Trkler ve Osmanl Sultanlar Tarihi, Eski Trklerle Fatih Sultan Mehmetin tahta oturuuna kadar olan Osmanl tarihinden bahseder, stanbul 1939, V, 72 s. 8. Nihal Atsz, Mneccimba, eyh Ahmed Dede Efendi, Hayat ve Eserleri, stanbul 1940, 51 s. (Necati Lugal'n "Karatanllar" ve Hasan Fehmi Turgal'n "Anadolu Seluklar" adl tetkikleriyle birlikte). 9. Atsz, 900. Yl Dnm (1040- 1940), stanbul 1940, 32 s., 2. bask 1955. 10. Atsz, imizdeki eytanlar, stanbul 1940, 16 s. 11. Atsz, En sinsi tehlike, 1) Komnist Don Kiotu Proleter eski zamanlardan balayarak Apar slalesinin dmesi tarihi olan mild 552'ye kadar,

Burjuva Nzm Hikmet of Yoldaa, 2) imizdeki eytanlar, 3) rejim, 4) En sinsi tehlike, stanbul l Austos 1943, 53 s. 12. Atsz, Trk Edebiyat Tarihi, En eski alardan balayarak Byk Seluklularn sonuna kadar, Birinci basm, stanbul 1940, 46 s., kinci basm, stanbul 1943, 76 s. 13. Atsz, Hesap Byle Verilir, stanbul 1943, 48 s. (lk 33 sahife Atsz'n, 33-48. Sahifeler aras Hamza Sadi zbek'in Reha Ouz Trkkan'a cevaplandr).178 14. . Sruri Ermete (nc dereceden harp mall piyade subay), Trkiye Asla Boyun Emeyecektir (Trk - Rus savalarnn zeti), stanbul 10 Haziran 1946 skdar, 30 s. 15. Atsz, Ahmed, Dstn ve tevrh-i mlk-i l-i Osman, Trkiye Yaynevinin stanbul'da 1946'da yaynlad Osmanl Tarihleri I, adl eserin 135. sahifelerinde. 16. Atsz, krllah, Beheti't- tevrh, Trkiye Yaynevi'nin stanbul'da 1949'da yaynlad Osmanl Tarihleri, I, adl eserin 37- 76. sahibelerinde. 17. Atsz, Akpaaolu Ahmed k, Tevrh-i l-i Osmanjrteye Yaynevi'nin stanbul'da 1949'da yaynlad Osmanl Tarihleri, I, adl eserin 318.sahibelerinde. 18. Atsz, 900 nc Yldnm- Devletimizin Kuruluu, stanbul, Mays 1955,l-51,51-64 s. 19. Atsz, Trk lks, stanbul 1956, 146 s. kinci basm 1966. nc bask 20. 1973. (Birinci basknn 5- 19. sahibelerinde "Atsz hakknda bir ka sz" balkl bir tetkiki var.) 20. Atsz, Osman (Bayburtlu), Tevrh-i Cedd-i Mr 't-i Cihan, stanbul 1961,84 s. 21. Atsz, Osmanl Tarihine Ait Takvimler I, 824, 835 ve 843 tarihli takvimler, stanbul 1961, 123 s. 22. Atsz, Ordinarys'n Fahi Yanllar (Ali Fuad Bagil'e cevap), stanbul 15 Ekim 1961, 8 s. smet Tmtrk'n 20

23 Atsz, Trk Tarihinde Meseleler, Afin Yaynlar, no 8, Ankara 1966, 158 s.179 24. Atsz, Birgili Mehmed Efendi Bibliyografyas, stanbul 1966. 25. Atsz, Ista 1967,61 s. l,, Tarihi. 1000 Temel Eser no 23, stanbul 1970, 26. Atsz, l Bibliyografyas, stanbul 1968, 121 s. 27. Atsz, Evliya elebi Seyahatnamesi 'nden Semeler I, 1000 Temel Eser, no 60/1, stanbul 1971, XII, 308 s. 28. Atsz, Evliya elebi Seyehatnmesi 'nden Semeler II, Trk Kaynak Eserleri Dizisi, stanbul 1972, 308 s. 29. Atsz, Oru Bey Tarihi, Tercman 1001 Temel Eser, no 5, 98 s. Kltr stanbul 1973, 5. Trk (nn) Ansiklopedisindeki Maddeler: Atsz, yaad dnemde Trk Ansiklopedisine geen baz maddelerin yetkili kalemi olmutur. Aada alfabetik sraya gre bu maddeleri grebiliriz. G Gleni (brahim) H Hafd Efendi Handan Valide Sultan (Mns edilerek yaynlanmtr). Hayreddin Paa (Barbaros) Hzr Bey elebi Ibara Han Ibara Kaan vaz Mehmed Paa brahim nal in Kaan ing Katun lbilge Katun anlalamayacak ekilde redakse

10

lteri Kutlu Kaan lyas shak Hocas Ahmed Rza shak Paa shak Reis skender Reis (mzasz yaynlanmtr). istemi Kaan K Kaan Kapaan Kaan Kara Han Kara Kaan Karaba Veli (mzasz yaynlanmtr). Kay (mzasz yaynlanmtr). Kefeli Hseyin (mzasz yaynlanmtr). Kemalpaaolu (mzasz yaynlanmtr). Kutlam (Yaynlanacak maddeler) Kubilay Kaan Kutlu Bilge Kl Kaan Kl Tein Kl Tein ant ve yazt Kr ad M Mahfrz Hadice Valide Sultan Mete Mustafa l (Gelibolulu) Mneccimba

6. Dergilerdeki Makaleleri: Adsz Trk Siyaset ve Kltr Dergisi (Aylk), Ekim 1972- MartNisan 1973 (7 say). Altn-Ik lm- Edeb- Siyas Dergi, Her ayn onbeinde kar, 15 Ocak 1947- 25 Eyll 1947 (8 say). Atsz Mecmua " Aylk Fikir Mecmuas, 15 Mays 1931- 25 Eyll 1932 (17 say). A Y B Azerbaycan Yurt Bilgisi, (Aylk), Ocak 1932- Kasm

11

Aralk 1934, (36 say). IV. cilt ubat 1954'te tek say olarak (37. say) yaynlanmtr. Byk Dou (Haftalk), 6 Mart 1959- 16 Ekim 1959 (33 say). naralt; Dilde, Fikirde, te Birlik, Haftalk lim ve Sanat Dergisi (Haftalk Trk, Fikir ve Sanat Mecmuas), 9 Austos 1941- Mart 1944, (140. say). Ergenekon Genlik ve Fikir Dergisi, ilm- edeb- itima, -imdilik ayda bir kar-, 10. 11. 1938- 10.1. 1938 say). Gzlem Haftalk Siyas Dergi, 25 Kasm 1968- 24 Nisan 1969 (22 say). H B H : Halk Bilgisi Haberleri, (Aylk), l terini sani 1929. 1 8 3 H T M : Hayat Tarih Mecmuas, (Aylk), stanbul, ubat 1965- Bugn. ED:stanbul Enstits Dergisi, stanbul 1955. Kzl Elma: Cuma gnleri kar. Siyas milliyeti mecmua, 31 Ekim 1947- 23 Nisan 1948 (18 say). K K K T B: Komnizme ve Komnistlere Kar Trk Basn,1965-1966. (10 cilt). Kr ad: Trk Dergi, (imdilik ayda bir kar), 3 Nisan 1947- 3 Ekim 1947, (5 say). Orhun: Aylk Trk Mecmua, 5 Kasm (kinci Terin)1933- 16 Temmuz 1934, Edime, sa. 1-9, (9 say). Orhun : Aylk Trk Dergi, l Ekim 1943-1 Nisan 1944, stanbul, sa. 1016.(7 say). Orkun: Haftalk Trk Dergi, 6 Ekim 1950- 18 Ocak 1952,(68 say). Orkun: Aylk Trk Dergi, 13 Haziran 1962- Ocak 1964,(24 say). tken Her ayn onbeinde kan fikir ve lk dergisi, 15 Ocak 1964Kasm 1975, (143 say). zleyi Bilim- Sanat- lk, (imdilik ayda bir kar), Ekim 1946-Kasm 1947, (7 say). A D Seluklu Aratrmalar Dergisi, Ankara 1966- Bugn, (4 cilt) M: arkiyat Mecmuas, stanbul 1956- Bugn, (7cilt). Tanrda (Haftalk), lm, Edeb, Trk, 8 Mays 1942- 4 Eyll 1942, (18 say).

12

(H. Nihi)- .Ahmet Naci'yle birlikte Anadolu'da (H. Nihi)- Trkler hangi rktandr. Atsz Mecmua, sa. 1. s. 6-7. (H. Nihi)- "zmir'den Sesler" hakknda, Atsz Mecmua, sa. 5, s. (Atsz)Hindenburgun szleri, Atsz Mecmua, sa. 8, s. 211- 212.18-119. (H. Nihi)- Bugnn meseleleri: Ayn tarihi yanlla dyor muyuz(Atsz) Mecmua, sa. 11, s. 279- 281. (H. Nihi)- Bugnn meseleleri: Ayn tarihi yanlla dyoruz, Atsz Mecmua, sa. 12, s. 290- 292. (H. Nihi)- Bugnn meseleleri: "Mill Seciye" buhran: Atsz 14, s. 2728. (H. Nihi)- Trk vatann peke ekenlere, Atsz Mecmua, sa. 15, s. 5657. (H. Nihi)- Sadr Etem Bey'e cevap, Atsz Mecmua, sa. 16, s. 85-88. (H. Nihi)-Bugnn meseleleri: Askerlik aleyhtarl. Atsz sa.17, s 100-104. (H. Nihi)-okayolu Mustafa Bey'e son cevap, Atsz Mecmua, sa. 17, s. 16 (H. Nihi)- Vl Nurettin Beyden bir sual, Atsz Mecmua, sa. 17, s. 175. (ifti- Olu H. Nihi)- Dede Korkut Kitab hakknda, AYB, c. l, s. 6061. Kubak: Orhun, Orhun, s. l, s. 1. (Atsz)- Trk Tarihi zerinde Toplamalar I, Trkeli, II, lk Trkler, Orhun, s. l, s.4-11. (Atsz)- En eski Trk mverrihi: Bilge Tonyukuk, Orhun, sa. l, s. 16-20. Ku bak: Trk Dili, Orhun, s, s.2,s.25-26. (Atsz)- Trk Tarihi zerinde Toplamalar II. Yabanclarn Trkeline saldr, IV. Milttan nceki 5-4 nc asrlarda Trkelinde doudan inlilerin, Batdan Yunanllarn saldr, Orhun, s. 2, s. 28-3 1 . (Atsz)- Haddini bil!, Orhun, sa.3, s. 51-55. (Atsz)- Trk Tarihi zerinde Toplamalar V, Milattan nce 3-2. asrlarda Trkler arasnda dahili savalar, Orhun, sa.3, s. 58-63. (Atsz)- Edirne Mebusu eref Beye cevap, Orhun, sa.4, s. 77-85. Mecmua,

13

(Atsz)- Ahmet Muhip Beye cevap, Orhun, sa. 4, s. 86-88. (Atsz)- arki Trkistan, Orhun, sa. 4, s. 88. (Atsz)- Trk Tarihi zerinde Toplamalar VI, Kun devletinin dahili tekilin, VII. Kun (Ouz) slalesi devrinde Trk birlii. Orhun, sa. 4. s. 90-92. (Atsz)- Komnist, Yahudi ve Dalkavuk, Orhun, sa. 5, s. 93-94. (Atsz)- kinci Trk Mverrihi: Yulg Tigin, Orhun, sa. 5, s. 95-102. (Atsz)- Alayl limler, Orhun, sa. 5, s. 102-105. (Atsz)- Edirne Mebusu eref ve Hakimiyeti Milliye muharriri A. Muhip Beylere Ak IV lektup, Orhun, sa. 5, s. 106-108. (Atsz)- Alayl ilimlerden Sadri Maksudi Beye bir ders, Orhun, sa. 6, s. 109- 110. (Atsz)- Cihan Tarihinin en byk kahraman: Kr ad, Orhun, sa. 6- s. 111-113. (Atsz)- Trk Tarihi zerinde Toplamalar, Orhun, sa. 6, s. 113- 117. (Atsz)- Trk ordusunun iftihar levhas. Orhun, sa. 6, s. 117-122. (Atsz)- Edirne Mebusu eref Beye kinci Mektup. Orhun, sa. 6, s. 124. (Atsz)- Gaza topraklarnn gazi ve ehit ocuklar, Orhun, sa. 7, s. 125. (Atsz)- Trk Tarihi zerinde Toplamalar, Orhun, sa. 7, s. 126-130. (Atsz)- Byk bir Trknn Hatrasnn kutlulanmas, Orhun, sa. 7, s. 136-137. (Atsz)- Edebiyat Fakltesi Talebe Cemiyetinin deerli bir ii, Orhun. sa. 7, s. 137- 138. (Atsz)- Ba makarnacnn srt kanyor, Orhun, sa. 7, s. 138-139. Atsz)- inklap Enstits dersleri, Orhun. sa. 7, s. 139. (Atsz)- Musann Necib(!) ev1at1ar bilsinler ki:, Orhun, sa. 7. s. 139-140. 187 (Atsz)- Tavzih, Orhun, sa. 7. s. 140. (Atsz)- Yirminci asrda Trk meselesi 1. Trk Birlii, Orhun, sa. 8, s. 141- 144. (Atsz)- Trk Tarihi zerinde Toplamalar, Orhun, sa. 8, s. 145-148. (Atsz)- Kanun Ahmet Muhip Efendiyi arpt, Orhun, sa. 8, s. 148-150.

14

(Atsz)- Moyunur kaan abidesi, Orhun, sa.8, s.150-154 ve 156. (Atsz)- Yirminci asrda Trk meselesi II. Trk rk Trk milleti, Orhun, sa. 9, s. 157-160. (Atsz)- Trk Tarihi zerinde Toplamalar, Orhun, sa. 9, s. 161-165. (Atsz)- 16 nc asr iirlerinden Edirneli Nazmi ve bu eserin Trk dili ve kltr bakmndan ehemmiyeti, Orhun, sa. 9, s. 165-172. (Atsz) - (Namk Kemal hakkndaki fikirleri), Namk Kemal, Milli Trk Talebe Birlii neriyatndan, Say 3, 1936, s. 53-54. (Atsz)- Onbeinci asra ait bir trk, H B H, yl 7, sa. 84, (Ekim 1938), son sahife. (Atsz)- Dede Korkut, Ycel, (ubat 1939), c. VIII, sa. 48, s. 306-3 10. (Atsz)- Cihan tarihinin en byk kahraman: Krad, Kopuz. sa. 3, s. 8587. (ifti- olu)- Atalarmzdan kalan eserleri ykmak vatana ihanettir, Kopuz, sa. 5, s. 161-162. (Atsz)- Trk tarihine bakmz nasl olmaldr?, naralt, sa. 1, s. 6-8. (Atsz)- Koca Ragp Paa. Hamet ve Ftnat hanm arasnda akalar. naralt, sa. 3, s.5-6. (Atsz)- Dilimizi Trkeletirmek iin ameli yollar, naralt, sa. 5. s. 8-10. (Atsz)- Trk ahlak, naralt. sa. 7, s. 7. (Atsz)- 10 ilkterin 1944 Varna meydan sava. naralt, sa. 15, s.5-7. (Atsz)- Trklere Birinci Teklif, Orhun, sa. 10, s. 16. (Atsz)- ki byk yl dnm, Orhun, sa. 10, 5. 22. (mzasz)- Trk genlerine dndrc levhalar: 1, Orhun, sa. 10, s. 22. (T. Bayndrl)- Trkiyenin Milli Futbol Malar, Orhun, sa. 10, s. 23-24. (Atsz)- Byk bir yl dnm, Orhun, sa. 11, 5. 8. (Atsz)- Trklere ikinci teklif, Orhun, sa. 11, s. 14. (mzasz)- Trk genlerine dndrc levhalar: 2, 1915 anakkale Savalarnn bilanosu, Orhun sa. 11, s. 23. (T. Bayndrl)- Trkiyenin Milli Atletizm Malar, Orhun, sa. 11, s. 24. (Atsz)- Sava aleyhtarl, Orhun, sa. 12, s. 1. (Atsz)- ki anl yl dnm, Orhun, sa. 12, s. 8. (Atsz)- Trklere kinci Teklif, Orhun, sa. 12, s. 8.

15

(mzasz)- Trk genlerine Dndrc levhalar: 3, Orhun, sa. 12, s. 24. (T. Bayndrl)- Trkiyenin Milli Kl Malar, Orhun, sa. 12, s. 24. (Atsz)- anl bir yl dnm, Orhun, sa. 13, s. 11. (T. Bayndrl)- Trkiyenin Balkanlar aras Milli Gre Malar, Orhun, sa.13,s.14. (Atsz)- Trk kzlar nasl yetitirilmeli, Orhun, sa. 13, s. 15. (Atsz)- Trk genlerine dndrc levhalar: 4, Orhun, sa. 13, s. 15. (Atsz)- Trklere drdnc teklif, Orhun, sa. 13, s. 42. (Atsz)- Trklere beinci teklif, Orhun, sa. 14, s. 9. (Atsz)- Yabanc bayraklar altnda lenlere at, Orhun, sa. 14. s. 2 1-22. (Atsz)- lkler taaruzidir, Orhun, sa. 14. s. 23-25. (Atsz)- Varsa. Orhun, sa. 14. s. 32. (Atsz)- Bavekil Saraolu krye Ak Mektup (20 ubat 1944 Pazar), Orhun, sa. 15, s. 1-4; sa. 16, s. 9-12. (Atsz)-Bavekil Saraolu krye kinci Ak Mektup(21 Mart 1944, Maltepe). Orhun, sa. 16, s. 1-6. (Atsz)- Ik, Altn- Ik, sa. 1, s. 1. (Atsz)- Milli Mukaddesat dmanlar, Altn- k, sa. 2, s. 12-14. (Atsz)- Propaganda, Altn- Ik, sa. 3, s. 3-5. (Atsz)- Hasan idi hesap vermelidir, Altn- Ik, sa. 4, s. 3-5. (Atsz)- Unutmayacaz, Altn-Ik, sa.5, s.3-4. (Atsz) - Milletin ifaat, Altn-Ik, sa.6, s. 3. (Atsz)- Kltr Davasnn ba, Altn-Ik, sa.7, s. 3. (Atsz)- Byk Trk Doktor Rza Nur (1879-1942), (11 Temmuz 1943, Maltepe), Altn-Ik, sa.8, s. 13-16. (Atsz)- Millet ve tarih: Byk Adam, zleyi. sa.6. s.4-5. (Atsz)- En byk Trk kahraman: Kr ad, Kr ad, sa.1, s.3. (Atsz)- 3 Mays 1944, Kr ad, sa.2, s. 3. (Atsz)- Sfra cevap. Kr ad, sa.4-5. s. 5-11. (Atsz)- Kzlelma, Kzlelma, sa.1, s.3-4 ve 13: (Atsz)- Kurtulmam Trkeli, Kzlelma, sa.6, s.4-5. (Atsz)- Mehmet Akif Kzlelma, sa.9, s. 8-9.

16

(Atsz)- Milli uur uyankl, Kzlelma, sa. 10, s. 5-13. Atsz Diyor ki: Trk1k hakkndaki telakkiniz nedir? sorusuna cevaptr, Kzlelma, sa.10, s.9. (Atsz)- Genlik ve ahlak, Kzlelma. sa. 12. s. 4-12. (Atsz)- Trklk. Orkun sa. 1, s.3. (Atsz)- Dardan gelmemi olan tek dnce, Orkun, sa.2, s.3. (Atsz)- Trk tarihinde yabanckanllarn ihanet serisi: Birinci ihanet. Orkun, sa.2, s.13. (Atsz)- Trklere Birinci teklif Orkun, sa.2, s. 16. (Atsz)- Trk Kimdir?, Orkun, sa.3. s.3. (Atsz)- Trklere ikinci teklif, Orkun, sa.3, s.7. (Atsz)- Trk tarihinde yabanckanllarn ihanet serisi; kinci hanet, Orkun, sa.3, s.7. (Atsz)- Trklk deimez bir fikirdir, Orkun, sa.4, s.3. (Atsz)- Trklere nc teklif, Orkun, sa.4, s.11. (Atsz)- Tarihin barmaz dmandan, Orkun, sa.5., s.3-4. (Atsz)- Trk tarihinde yabanckanllarn ihanet serisi: nc ihanet, Orkun, sa.5, 5. D. (Atsz)- Trklere drdnc teklif, Orkun, sa.5, s. 15. (Atsz)- Trk tarihinde yabanckanllarn ihanet serisi:Beinci ihanet, Orkun, sa.7. s.7. (Atsz)- Trkiyenin yeniden kurulmas, Orkun, sa.8, s. 3. (Atsz)- Kurucular meclisi, Orkun, sa.9, s.3-4. (Atsz)- Trkiyenin Trklemesi, Orkun, sa. 10, s.3. (Atsz)- Trk tarihinde yabanckanllarn ihanet serisi: Altnc ihanet, Orkun, sa. 10, s.15. (Atsz)- Trk tarihinde yabanckanllarn ihanet serisi: Yedinci ihanet, Orkun, sa. 11. s.15. (Atsz)- Trk tarihinde yabanckanllarn ihanet serisi: Sekizinci ihanet, Orkun, sa.12, s.5. (mzasz)- 1944-1945 Irklk-Turanclk davas, Orkun, sa.3, s.10; sa.4, s.1 1-13; sa.5, s.12-13; sa.6, s.8-9; sa.8, s.6-7; sa.11. s.10-il. 1951

17

(mzasz)- 1944-1945 lrklk-Turanclk davas, Orkun, sa.20, s.8-12; sa.21, s.11-12; sa.22, s.9-14; sa.23, s.12-14; sa.24, s. 12-14; sa.25, s. 13-15: sa.26, s. 11-12; sa.27, s.13-15; sa.28, s.13-15: sa.30, s.13-15; sa.31, s.13-15: sa.32. s.1315; sa.33, s.13-15; sa.34, s.13-14: sa.36, s.14-16; sa.37, s.13-16: sa.38, s.14-15; sa.39. s.12-15; sa.40, s.15-16: sa.42, s.13-16:sa.43, s.12- 15; sa.44, s. 13-15; sa.45, s. 14-15; sa.46, s. 14-15; sa.47, s. 14-16: sa.48, s.13- 14; sa.50, s.13-14; sa.51, s. 15-16; sa.52, s.14-15; sa.53, s. 14-15: sa.55, s. 13-14; sa.57. s. 10-11: sa.58, s.1 116: sa.59, s. 13-16: sa.61, s. 13-15. (Atsz)- Faruk Nafize bir ihtar, Orkun, sa. 19, s.3-4. (Atsz)- Milli Birlik, Orkun, sa.21, s.3-4. (Atsz)- Tarih uuru, Orkun, sa.29. s.3-5. (Atsz)- Trk destan zerinde incelemeler: 1. Trk destan, Orkun. sa.30, s.10-11. (Atsz)- Trk destan zerinde incelemeler: II. Trk destan zerinde alanlar, Orkun, sa.31, s.10-II. (Atsz)- Trk destan zerinde incelemeler: 3. Trk destann tasnif etmek tecrbesi, Orkun. sa. 32. s. 5-6. (Atsz)- Trk destan zerinde incelemeler: 4. Trk destann nazma ekmek teebbsleri. Orkun. sa. 33. s. 6-7. (Atsz)- Yalan, Orkun, sa. 34, s. 3. (Atsz)- Trk destan zerinde incelemeler: 5. Kopuzlama ve Ouzlama, Orkun, sa. 34,s. 10-11. (Selim Pusat)- Asl mesele, Orkun, sa. 36, s.6-7. (Selim Pusat)- Askeri Dnce- Siyasi Dnce, Orkun, sa. 37, s. 5. (Selim Pusat)- Devlet adndaki Harmi Ocaklar ile siyasi balar muhafaza etmek faydaszdr, Orkun, sa. 42, s. 3. (Atsz)- Trk Ha1k, Orkun, sa. 43, s. 3-4. (Atsz)- Byk Trk doktor Rza Nur, 1879- 1942, Orkun, sa. 49, s. 2-5; sa. 50, s. 4-5. (Atsz)- Rza Nur, Orkun, sa. 50, s. 5-6. (Atsz)- Milli kltr koruma kanunu, Orkun, sa. 55, s. 2-3. 1952

18

(Selim Pusat)- Tarih nnde Baltac Mehmet Paa ve smet Paa. Orkun, sa.67, s.23. (Atsz)- Veda, Orkun, sa. 68, s. 2-7. (Atsz)- Dnden sesler: Yakar 1, Yakar II, Orkun, sa. 68, s. 1 7. 1957 Atsz)- Fatih Sultan Mehmete sunulmu tarihi bir takvim. t E D, III. s. 17- 23. (Atsz)- stanbul Ktphanelerinde Tannm Osmanl Tarihleri, T K D B, c. VI, sa. 1-2, s. 47-81. 1959 (Atsz)- Trkle kar hal seferi ve ektiklerimiz hatrat, Byk Dou, sa.1, s.11; sa.2, s.11; sa. s, s.11; sa.4, s.11; sa.5, s. 1.1; sa.6, s.11; sa.7, s. 11; sa.8, s.11; sa.9, s.11; sa.10, s.11; sa.l 1, s.11; sa.12, s.11; sa.13, s.11; sa.14, s.11; sa.15, s.11; sa.16, s.11; sa.17, s.11; sa.18, s. 11; sa.19, s.11; sa.20, s.11; sa.21, s.11; sa.22, s.11; sa.23, s.11; sa.24, s.11; sa.25, s.11 sa.26, s.11 sa.27. s.11; sa.28, s.11; sa.29, s.11; sa.30, s.1; sa.3 1, s.1 1. sa.32, s.11; sa.33, s.11 (16 Ekim 1959da kan 33. saydan sonra Byk Dou Mecmuas kapatld iin bu tefrika tamamlanamam, yarm kalmtr). (Atsz)- Malazgirt Sava, Trk Yurdu, sa. 6, (Ankara 1959), s.20-21. (Atsz)- Ziya Gk Alp, Orkun, Sa.1, s.14-15. (Atsz)- Trk Milletine ar, Orkun, sa. 1, s.16-18 ve 32. (Atsz)- 3 Mays 1944, Orkun, sa.3-4, s.1. Atszdan seilmi paralar, Orkun, sa.3-4, s. 41-42. (H. ifiiolu)- Orhan Seyfi Orhun, Orkun, sa. 6, s. 14. (Atsz)- Rza Nurun, Trkle en byk hizmeti, Orkun, sa. 8, s. 2. (1963) (Atsz)- ar Bey, Orkun, sa. 9, s. 1-4. (Atsz)- Devletimizin kuruluunu salayan sava, Orkun, sa. 10, s. 2-4. (ifiiolu)- Zeki Sofuolu. Orkun, sa. 10, s. 17-18. (iftiolu)- Dr. Hikmet Tanyu, Orkun, sa. 11, s. 24-25. (Atsz)- Trklk, Orkun, sa. 1 7, s. 1. (Atsz)- Trk kara ordusu ne zaman kuruldu?. Orkun, sa. 18, s. 1. (Atsz)- Byklk lks, Orkun, sa. 21,s. 1. (Atsz)-Bir felsefe retmeninin yanllar (N.Topuya cevap), Orkun. sa.23,s.14-17.

19

(Atsz)- Trklk, tken, sa. 1, s. 1 (Atsz)- Ordu ve Dernek, tken, sa. 1, s. 3. (Atsz)- Trk milletinin asl meseleleri, tken, sa. 2, s. 1. (Atsz)- Uydurma milliyetilik, tken, sa. 2, s. 6-7. (mzasz)- Anlacak gnler. tken, sa. 2, s. 8; sa. 3, s. 8; sa. 4, s. 10; sa. 5, s. 8. (Atsz)- Nurculuk denen sayklama. tken, sa. 3, s. 1-4. (Atsz)- 800 Kazan Trk, tken, sa. 3, s. 4-5; sa. 4, s. 11. (mzasz)- 18 Mart 1915, tken, sa. 3, s. 5. (mzasz)- Trk genlerine dndrc levhalar, tken, sa. 3, s. 7. (Atsz)- slam birlii kuruntusu, tken, sa. 4, s. 7-9. (mzasz)- Trk milletinin byk yas gn, tken, sa. 4, s. 9. (mzasz)- Yeni bir Trk tarihi, tken, sa. 4, s. 9. (mzasz)- Trk milletinin yalnzl, tken, sa. 4. s. il. (mzasz)- Dumlupnar ve Sakarya zaferinden daha tesirli bir darbe. tken, sa. 4, s. 12. (Atsz)- Birlemi Milletler ideali, tken, sa. 5, s. 1-2. (Atsz)- Sosyalizm maskaral, tken, sa. 5, s. 5-6. (mzasz)- 3 Mays, tken, sa. 5, s. 7. (mzasz)- Trkln byk gn, tken, sa. 5, s. 7. (mzasz)- 28 Mays 1918, tken, sa. 5. s. 7. (mzasz)- Dumlupnar ve Sakarya zaferinden daha tesirli bir darbe. tken, sa. 5, s.12. (Atsz)- Yorulanlar, tken. sa. 6, s. 1. (Atsz)- te sosyalizm, tken, sa. 6. s. 6. (Atsz)- Eseri olmayan esiz profesrler, tken, sa. 7, s. 1-4. (mzasz)- Enteresan haberler, tken, sa. 7, s. 12. (Atsz)- Milliyetilik taslayan ihtiyar kozmopolit, tken, sa. 8, s. 1-2. (mzasz)- Trkiye tarihi, tken, sa. 8, s. 6. (mzasz)- Falih Rfknn tarih kltr, tken, sa. 8. s. 7-8. (Atsz)- Mendebur Amerikal, tken, sa. 9, s. 1-2.

20

(Atsz)- Hatrams bir yaz serisinde karanlk noktalar, tken, sa. 9, s. 1011 (Atsz)- Devletin yksek kademelerinde ve gizli tekilat iinde hainler ve casuslar m var?, tken, sa. 10, s. 1-4. (mzasz)- Albay- Onba. tken, sa. 10, s. 4. (mzasz)- ki trl Kafatas, tken, sa. 107 s. 6. (Atsz)- Sosyal yzszlk, tken, sa. 11, s. 1-2. (Atsz)- lericiler, tken, sa. 12, s. 1. (mzasz)- Said-i Krdiciye, tken, sa. 12, s. 7. (mzasz)- Trkiye tarihi, tken, sa. 12, s. 12. (Atsz)- Antika Komnistler, tken, sa. 13, s. 9-10. (Atsz)- Churchill masal, tken, sa. 14, s. 3-4. (Atsz Milliyeti genlik, tken, sa. 15, s. 1-2. (Atsz)- Dmanlara koz veriliyor, tken, sa. 15, s. 9-10. (mzasz)- Ellinci yl dnm, tken, sa. 15, s. 10. (mzasz)-Dnyann ats Turan ve Rus kafas, tken, sa. 15, s. 10. (mzasz)- Trkiye Tarihi, tken, sa. 15, s. 11. (mzasz)- Trk milletinin byk yas gn, tken, sa. 167 s. 3. (Atsz)- Bizim gnmz, tken, sa. 175 s. 1. (mzasz)- Trkiyenin konulduu gn, tken, sa. 17, s. 9. (Atsz)- Mantk aheserleri, tken, sa. 17, s. 5-6. (Atsz)- Kbrstan sonra Kerkk, tken, sa. 19, s. 1-2. (Atsz)- Yok olmaya mahkum olanlar, tken, sa. 19, s. 16. (Nihal Atsz)- Atszn Salk Bakanna Dilekesi, tken, sa. 19. s. 17. (Atsz)- Tarihin ak deitirilemiyor, tken, sa. 21, s. 2-3. (Atsz)- Byk bir yanllk, tken, sa. 21, s. 14- 15. (Atsz)- Komnistler, tken, sa. 22, s. 1-3. (Atsz)- Ahlaki Adalet: 1500 Harbiyelinin Maceras, tken, sa. 23. s. 1-2. (Atsz)- Milli Savunma Gcnn Yok Edilmesi, tken, sa. 23, s. 15-16. (Atsz)- Komnizmin ahmak kardei: Sosyalizm, tken, sa. 24, s. 1-2. (Atsz)- Milli Benlik, tken, sa.24, s. 3. (Atsz)- Dmana taviz verilmez, tken, sa. 24, s.3.

21

(Atsz)- ngiltere Kraliesi II. Elisabethe dileke, tken, sa. 24, s. 7. (Atsz)- Sosyal yzszlk, K K K T B, sa. 3, s. 113-115. (Atsz)- lericiler, K K K T B, sa. 3, s. 116-117. (Atsz)- Biz ne istediimizi biliyoruz, tken, sa. 26, s. 1-3. (Atsz)- Krtler ve Komnistler, tken, s. 28, s. 2-3. (Atsz)- Senin seviyen bu mu?, tken. sa. 28, s. 20-2 1. (Atsz)- Milli Bayram, tken, sa. 29, s.2. (Atsz)- Kzlay grevini yapmad, tken, s. 30, s. 2. (Atsz)- Votka fabrikas, tken, s. 30, s.11. (Atsz)- 72 Kazak ailesinin bitmeyen ilesi, tken, sa. 30, s.14. (Atsz)- Turancyz!... Ne olacak?, tken, sa. 30, s. 17-18. (Atsz)- engiz Han ve Aksak Temir Bek hakknda, tken, sa.31-32, s.4-5. (Atsz)- Komnizmin ahmak kardei: Sosyalizm, K K K T B, sa. 5, s. 4952. (Atsz)- Komnistler, K K K T B, sa. 6, s. 100-105. (Atsz)- Kemalpaaolunun eserle, M, c. 6, s. 7 1-112. (Atsz)- Konumalar, 1, tken, sa. 40, s. 2-10 II, sa. 41, s. 2-4 111, sa. 43, s. 2-5. (Atsz)- Kzl Krtlerin Yaygaras, tken, sa. 42, s. 2-4. (Atsz)- Bamsz Krt Devleti propagandas, tken, sa. 45. s. 3-5. (Atsz)- Dou mitinglerinde perde arkas, tken. sa. 47, s. 8-11. (Atsz)- Satlmlar- Moskof uaklar, tken sa.48, s.3. Atsz)- Sac kimdir?, tken, sa. 50, s.3-4. (Atsz)- Turanclk romantik bir hayal deildir, tken, sa. 5 1. s. 3-4. (Atsz)- Hrriyetin snrlan. tken, sa. 52, s. 3-5. (mzasz)- Azerbaycan Cumhuriyetinin 50. Yldnm, tken, sa. 54, s 3. (Atsz)- Turanclk ve Faruk Gventrk, tken, sa. 54, s.3-5. (Atsz)- Trkiyede sosyalist ve komnist faaliyetler, tken, sa. 55, s. 35. (Atsz)- Solun 94 Yl, tken, sa. 56, s. 3-7.

22

(Atsz)- Bozulan Trke, tken, sa. 59, s. 3-4. (Atsz)- Edebi dil, tken, sa. 60, s. 3-4. (Atsz)- Atszn yazs: ran Trkleri, Gzlem, sa. 1, s. 14; 11, sa. 2, s. 1415. (Atsz)- Atszn yazs: Eitim ve genlik, Gzlem, sa.2, s.14-16. (Atsz)- Atszn yazs: Partiler ve Tutumlar, Gzlem, sa.3, s. 6-7. (Atsz)- Atszn yazs: Milli siyaset, Gzlem, sa.5, s.14-15. (Atsz)- Trk halk deiliz, Trk milletiyiz, tken, sa.61, s.3-4. (Atsz)- retmen kym, tken, sa.62, s.3-4. (mzasz)- Gen Trklere teklifler: 1, tken, sa.62, s.7. (Atsz)- Malazgirt zaferinin 900 nc yldnm, tken, sa.63, s.3-4. (Atsz)- Sessiz hizmet, tken, sa.63, s.8. (Atsz)- Dindar ve mutaassp Hac bayramn Trkl hakaretleri, tken, sa.64, s. 3-5. (Atsz)- 16 devlet masal ve uydurma bayraklar, tken, sa.65, s. 3-5. (Atsz)- Yasak kitap, tken, sa.66, s.3-4. (Atsz)- Solcu foyas, tken. sa.67, s.3-7 ve 16. (mzasz)- ok mhim bir eser, tken, sa.67, s.9. (Atsz)- Amerikallar Aya giderken, tken, sa.68, s.3-5. (Atsz)- Otorite, tken, sa.71, s.3-4. (Atsz)- 68. vilayete seyahat, tken, sa.72. s.3-16. (Atsz)- Atszn yazs: Mecburi gurbette yaayanlar, Gzlem, sa.6, s.1214. (Atsz)- Atszn yazs: Yunanistan Trkleri, Gzlem, sa.7, s.9-10. (Atsz)- Atszn yazs: Siyaset teraneleri, Gzlem, sa.8. s.16-17. (Atsz)- Atszn yazs: Ak yrekli olmak..., Gzlem, sa.9, s. 13-14. (Atsz)- Atszn yazs: Trkiye ve Kbrs. Gzlem, sa. 10, s. 15-17. (Atsz)- Atszn yazs: Moda yalnz klk kyafette deildir, Gzlem, sa. 11, s. 14- 15. (Atsz)- Atszn Yazs: Grev ve lokavt, Gzlem, sa. 12, s. 15-16. (Atsz)- Atszn yazs: Yoktan mesele karmak..., Gzlem, sa.13, s.1415.

23

(Atsz)- Atszn yazs: Altnc filo!?, Gzlem. sa.15. s.12-13. (Atsz)- Atszn yazs: Vazife snr..., Gzlem, sa.16, s.17-18. (Atsz)- Atszn yazs: Komnizm yklmaya mahkumdur, Gzlem, sa.17, s.18-19 ve 31. (Atsz)- Atszn yazs: Anadolu kimin?, Gzlem, sa. 18, s.16-17. (Atsz)- Atszn yazs: Telkin ve Propaganda, Gzlem, sa. 19, s.16-17. (Atsz)- Atszn yazs: Halk Partisinin tek yanl(?), Gzlem, sa.2 1, s.16-17. (Atsz)- Atszn yazs: Artk bir snr izmek gerek, Gzlem, sa.22. s.1819. (Atsz)- ran Trkleri, tken, sa. 73, s. 3-5. (Atsz)- Bizim Radyo ve Hoparlrleri, tken, sa. 73, s. 10. (Atsz)- Milli Siyaset, tken, sa. 74, s. 3-6. (Atsz)- Trkle kar yobazlk, tken. sa. 75, s. 3-6. (Atsz)- Yunanistan Trkleri, tken, s. 76, s. 3-4. (Atsz)- Araplar kurtarmak iin bir teklif, tken, sa. 77, s. 3-4. (Atsz)- Dr. Hasan Ferit Cansever, tken, sa. 78, s. 3. (Atsz)- Moda yalnz klk kyafette deildir, tken, sa. 78. s. 11 ve 16. (Atsz)- Mecburi gurbette yaayanlar, tken, sa. 81, s. 3-4. (Atsz)- Zade deil Oul, tken. sa. 82, s. 3-5. (Atsz)- Yobazlk bir fikir mstehsesidir, tken, sa. 83, s. 3-7 ve 14, (Atsz)- amzn masal, tken, sa. 84, s. 3. (Atsz)- Kazakistanda bulunan mezar, tken, sa. 84. s. 5-6. (Atsz)- Trkiye ve Kbrs, tken, sa. 85, s. 3-4. (Atsz)- Ne zaman savalr?, tken, sa. 86, s. 3-4. (Atsz)- Sessiz hizmet edenler, tken, sa. 86, s. 7-12. (Atsz)- Kiralk subaylar, tken, sa. 87, s. 3. (Atsz)- Bir millet nasl kertilir?, tken. sa. 88, s. 3-4. (Atsz)- Trk ordusuna kar don kiotlar, tken, sa. 89, s. 3-4. (Atsz)- Bu yurdun kutsal yerleri, tken, sa. 90, s. 3-4. (Atsz)- Zeki Velidi Togann tarihilii, tken, sa. 91, s. 3-4.

24

(Atsz)- Malazgirtin 900. yl dnm ile Milli kltr, tken, sa. 92, s. 35. (Atsz)- Mehmet Sadk Aran- Tahsin Demiray, tken, sa. 92, s. 12-14. (Atsz)- Hrriyet Sarholuu, tken, sa. 93, 5. 3-5. (Atsz)- Milletleri ruhlandrmak, tken, sa. 94, s. 3-4. (Atsz)- Kltr Bakann resmi yazsna ak cevap, tken, sa. 96, s. 3-II. (Atsz)- Arslan Yabgunun olunun ad, S AD, 111, s.183-189. (Atsz)- Eski Trk tarihini altst eden bir kesit H T M. ubat 1971, sa. 1, s. 35- 36. (Atsz)- Milli deerler ve milli ruh, tken, sa. 97. s. 3-4. (Atsz)- Bozkurt korkusu, tken, sa. 98, s. 3. (Atsz)- in ba, tken, sa. 99, s. 3-4. (Atsz)- Trkiyenin yeniden kuruluu, tken, sa. 100, s. 3-6. (Atsz)- Mustafa smet ve Kzllar, tken, sa. 101, s. 3. (Atsz)- Turan, tken, sa. 102, s. 3 ve 13. (Atsz)- Milli erefi koruyanlar unutulmamal, tken, sa. 103, s. 3. (Atsz)- Trklk ve siyaset, tken, sa. 104, s. 3. (Atsz)- Trk byklerine sayg, tken, sa. 105, s. 3-4. (Atsz)- Milli efin bergzan. tken, sa. 106. s. 3-5. (Atsz)- Korkular, tken, sa. 108, s.3. (Atsz)- Evliya elebiden semeler: 1. Konyadan Adanaya, H T M Mays 1972. sa. 4, s. 9-15. (Atsz)- Evliya elebiden semeler: 2. Adanadan le doru, H T M. Haziran 1972, sa. 5, s. 22-23. (Atsz)- Evliya elebiden semeler: 3. Ankara, H T M, Temmuz 1972. sa. 6, s. 10-17, (Atsz)- Evliya elebiden semeler: 4. stanbula dn ve am yolculuu, H T M, Austos 1972, sa.7, s. 59-67. (Atsz)- Evliya elebiden semeler: 5. Sivas ve evresi. H T M, Eyll 1972, sa. 8, s.23-31. (Atsz)- Kemalpaa- olunun eserleri, M, c. 7, s. 83-135. (Atsz)- Trklere Birinci Teklif, Adsz, sa. 1, s. 11.

25

(Atsz)- Sac kimdir?, Adsz, sa. 2, s. 15-17. (Adsz Dergi)- Trklere kinci Teklif, Adsz, sa. 2, s. 46. (mzasz)- Trklere nc Teklif, Adsz, sa. 3-4, s. 56. (mzasz)- Trklere Drdnc Teklif, Adsz, sa. 5. s. 46. (Atsz)- Trk genlerine dndrc levhalar 1, Adsz, sa. 6-7, s. 30. (Atsz)- Nurculuk denen sayklama, tken, sa. 109, s. 3-6. (Atsz)- Unutmayacaz. tken, sa. 110, s. 3. (Atsz)- Ders, tken, sa. 111, s. 3.. (Atsz)- Trk ordusunun kuruluu meselesi, tken, sa. 112, s. 3. (Atsz)- 3 Mays 1944, tken, sa. 113, s. 3-4. (Atsz)- Turanclk, tken, sa. 114. s. 3-4. (Atsz)- Altn Elbiseli Adam hakknda yeni bilgiler, tken. sa. 114. s. 8. (Atsz)- Ne yaptn bilmeyenler, tken, sa. 115, s. 3. (Atsz)- Byk gnler, tken, sa. 116, s. 3. (Atsz)- Trk korkusu, tken, sa. 117, s. 3-4. (Atsz)- Zaman hkmn veriyor, tken, sa. 118, s. 3-4 ve 13. (Atsz)- Ala, tken, sa. 118, s.8. (Atsz)- Makale. tken, sa. 119-120, s. 3. (Atsz)- Gurbetteki mazlumlar, tken, sa. 121, s. 3. (Atsz)- Atszn teekkr, tken, sa. 121, s. 16. (Atsz)- Sol milliyeti olamaz, tken, sa. 122, s. 3. (Atsz)- Kim Milli kahramandr?, tken, sa. 123, s. 3. (Atsz)- Faist, tken, sa. 124, s. 3. (Atsz)- 3 Mays, tken. sa. 125, s. 2. (Atsz)- Atsz- Sabahattin Ali davasnda Atszn savunmas (mdafaann bandan ve sonundan alnmtr), tken, sa. 125, s. 5-6. (Atsz)-Irklk- Turanclk davasnda Atszn savunmas, tken, sa. 125, s. 7-8. (Atsz)- Milli semboller, tken, sa. 125, s. 17. (Atsz)- erden kertme, tken, sa. 126, s. 3. (Atsz)- Hukuk her ey deildir, tken, sa. 127, s. 3.

26

(Atsz)- Trk ve Rum, tken, sa. 128, s. 3. (Atsz)- Dn ve yarn, tken, sa. 129, s. 2. (Atsz)- Kbrs konusu, tken, sa. 129, s. 3. (Atsz)- Milli uur harekete geiyor, tken, sa. 129, s. 24. (Atsz)- Milli mefahire sayg, tken, sa. 130, s. 3-4. (Atsz)- Ky enstitleri almal m, almamal m?, -Anket cevab-, tken, sa. 131,s. 12. (Atsz)- Prof Fndkolu Ziyaeddin Fahri, tken, sa. 132, s. 4. (Atsz)- Fanteziler, tken, sa. 133, s. 3-4. (Atsz)- Profesr Caferolu Ahmet, tken, sa. 134, s. 3. (Atsz)- Necdet Sanar (1910-1975), tken, sa. 135, s. 3. (Atsz)- 27 Nisan 1920, tken, sa. 136, s. 2. (Atsz)- Bir ansiklopedinin byk yanllar, tken, sa. 136, s. 3-5. (Atsz)- 23 Mays (1010) ve 3 Mays (1944), tken, sa. 137, s.3. (Atsz)- Trk budun, kn!, tken, sa. 138, s.3. (Atsz)- Kurtanimam Trkler, tken, sa. 138, s. 3-4. (Atsz)- Dmana taviz verilmez, tken, sa. 140, s. 2. (Atsz)- Mendebur amerikal, tken, sa. 140, s. 3-5. (Atsz)- Navarin baskn (20 Ekim 1827), tken, sa. 142, s.3. (Atsz)- Trk halk deiliz. Trk milletiyiz.. tken, sa. 143, s. 3-4. (Atsz)- Hicri 858 ylna ait takvim, S A D, c. IV, s. 223-283. (Atsz)- Byk gnler. Turan, sa. 1. s. 15 ve 16. AML BUCAK Hayat bu kadar alkantl geen ahsla ilgili elbette bir ok ey yazlm, izilmitir. imdi de Hseyin Nihal Atsz hakknda yazlanlar.

B. ATSIZ HAKKINDA YAZILANLAR Hseyin Nihal Atsz hakknda yazlanlarn daha rahat anlalmas iin yaplan almalar yle gruplandrabiliriz. a. Atsz ve Eserleri Hakknda Yazlan Kitaplar 1. Atsz Armaan, tken Yaynevi, stanbul 1976

27

2. Deliorman Atlan, Tandm Atsz Hatra, Boazii Yaynlar st. 1978 3. Darendeliolu, lhan Egemen, Trkiyede Milliyetilik Hareketleri, Toker Yaynlar, stanbul 1975 4.Ercilasun, A.Bican, Atszn iirlerinde lk , Atsz Armaan, tken Yaynlar stanbul 1976 5.Erer, Tekin, Basnda Kavgalar Yeni Matbaa stanbul 1965 6. Ilgar, Hayrani, Szde Ve Gerek Milliyetilik, zmir 1964 7.Mete, Cengiz, Atsz Ve Trk lks, Kamer Yaynlar , stanbul 1994 8.Mftolu , Mustafa, ankayada Kbus, Yamur Yaynlar, stanbul 1973 9. cal,Cemal Ouz, Olan Oldu Bizlere stanbul 1962 10. ner Sakin, Nihal Atsz, Toker Yaynlar, stanbul 1977 11.Sertkaya, Osman F. Hseyin Nihal Atsz- Hayat Ve Eserleri, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara, 1976 12.Suver, Akkan, Nihal Atsz Su Yaynlar, stanbul 1978 13. Tural, Sadk K. Tarihi Roman Ve Atszn Tarihi Romanlar zerine Dnceler , Atsz Armaan, tken Yaynlar stanbul 1976 14.Trke,Alparslan, 1944 Milliyetilik Olay, Kamer Yaynlar, stanbul 1992 15. Trkkan, Reha Ouz, Tabutluktan Gurbete, Trkkan Yaynlar, stanbul 1988 b. Atsz Ve Eserleri Hakknda Yazlan Makaleler, Gazete ve lgili Maddeler 1. Makale, Hatrat ve ncelemeler 1. Atsz, Ocak Dergisi , Yl 1,Say:10,4 Mays 1956 2.Grbz,Ylmaz,Atsz Kahramanlar Muhtacz, Ortadou Gzt.21 ubat 1975 3. Hergn Gzt. 12-13-14 Aralk 1975

28

4 Kafal,Sevgi,Mtefekkir Ve Alim Atsz Be,Ortadou Gzt. 20-21 Ocak 1975 5. Millet Gzt. 12-13-14 Aralk 1975 Ve 11 Aralk 1976 Tarihli Nshalar 6. Ortadou Gzt. 12-13-14 Aralk 1975 Ve 11 Aralk 1976 7.Orkun Dergisi,1944-1945 Irklk-Turanclk Davas Yl:1,Say:1,ubat 1962 8. Orkun Dergisi, Irklk-Turanclk Meselesi 23 Mart 1951 25. Say 9. Orkun Dergisi, Orkundan Sesler, 3 Kasm 1950, 5. Say 10. Orkun Dergisi, Yaayan Trkler Atsz, Yl: 1,Say:1, 6 Ekim 1950 11. ncler Dergisi, Say 1, Ocak 1976 12. ztuan Ylmaz, Byk Bir Dil Ve Tarih Bilgini Atszn Ardndan, Hayat Tarih Mecmuas, 1 Mart 1976, Yl:12,Cilt:1 Say:3,S:42-47 13. Toprak Dergisi, Yl 19, Say 24, Aralk 1975 14. Turan Dergisi, Say : 6, Ocak 1977 2. Mlakatlar 1. Byk Dou Dergisi,Trkle Kar Hal Seferleri Ve ektiklerimiz Yl:1959 Say:1-33 Mlakat 2.Yolda, Atsza Bir Bayrak Altnda stanbul, 1936

3. Edebiyat Tarihleri 1: Banarl, Nihat Sami, Resimli Trk Edebiyat Tarihi, stanbul 1948 2:nal, bnlemin Mahmut Kemal, Son Asr Trk airleri, stanbul. 3. Kabakl, Ahmet, Trk Edebiyat, Trkiye Yaynevi, stanbul 1969 4. Meram , Ali Kemal, Trklk Ve Trklk Mcadeleleri Tarihi,stanbul 1969 5. Mutluay, Rauf, Elli Yln Trk Edebiyat, stanbul 1973 6. Necatigil, Behet, Edebiyatmzda simler Szl, stanbul, Eyll 1968

4. Antolojiler 1. Ersava, Fahri, Hamsi Trk iiri Antolojisi, stanbul 1961

29

2.

Geer lhan, Cumhuriyet Dnemi Trk iiri, Kltr Ve Turizm ner Sakin, lkc Hareketin iirleri Antolojisi, stanbul 1976 Mays Trkler Gn Antolojisi, Trkiye Milliyetiler Birlii

Bakanl Yaynlar: 785, Ankara 1987 3. 4.

Ankara Oca Yaynlar 1, Ankara 1967

5. Ansiklopedi Maddeleri 1.Meydan- Larousse Ansiklopedisi, Atsz Maddesi 2.Yeni Trk Ansiklopedisi, tken Yaynevi , stanbul 1985 3.Yeni Trk Edebiyat Ansiklopedisi, tken Yaynevi , stanbul 1985 c.Atsz Ve Hakknda Yaplan Tezler Atsz hakknda yaplan tezlerin ekserisi konumuzla ilgili olmadndan, konumuzla alakal olan, elde edebildiim amil BUCAKn Hseyin Nihal Atszn Hayat, ahsiyeti ve Eserleri adl almasndan ok fazla istifade ettim. Konumuzla ilgili olan Yurtbilirin Turanclk isimli almasna ulaamadm. Atszla ilgili yaplan dier tezlerin isimlerini vermekle iktif ettim. 1. Roman Hacmusalar, Hatice Kbra, Hseyin Nihal Atszn Deli Kurt Adl zerinde Cmle Bilgisinin ncelenmesi (Y. Lisans Tezi,), Trakya Bucak, . amil. Hseyin Nihal Atsz Hayat ahsiyeti Eserleri (18 Ayn, Faruk, Cumhuriyet Dneminde Trklk Hareketleri (1931-

niversitesi , 1996, Danman Y. Do. Dr.Cevdet anl 2. Mart nv., Doktara Tezi) 3. 1945), (Doktora Tezi) Hacattepe niversitesi, 1998, Danman: Y.Do.Dr. Yusuf Sarnay 4. Kat, Murat, Hseyin Nihal Atszn Eserlerinde Eski Trk Dini nanlarnn Tespiti Ve Deerlendirilmesi, (Y.Lisans Tezi) Frat niversitesi, 2000, Danman: Yrd. Do. Dr. Sami Kl 5. zdemir, Cihan, Hseyin Nihal Atszn Hayat Ve Edebi Eserleri Yurtbilir, Mustafa Murat, Turanclk Ve Nihal Atsz (stanbul zerine Bir nceleme (Gazi nv., Doktora Tezi), 2002 6. niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Y.Lisans Tezi), 2002

30

d. Baz ada Yazarlar Nazarnda Atsz Hayatn bu kadar frtnal yaam bir insan hakknda elbet sz syleyecek ok insan ve sylenecek ok sz vardr. Nitekim Atsz hakknda da ok kimseler ok sz sylemitir. Bu szlerin bir ksm ve sahiplerini iktibas etmekle yetindim. Prof. Dr. Abdlhaluk ay: Trkl ak derecesinde sevmeyi ondan rendik. Trkl ve Turancl onun metodolojisi ile kavradk Nuri Grgr: Trk milliyetilii tarihi ierisinde Atsz'n mstesna bir yeri vardr. Merutiyetten sonra cemiyetimize messir olan eitli fikir akmlar arasnda Trk milliyetilii birinci yeri alr. En buhranl gnlerimizin evk ve heyecan kayna olan, insanmza k tutan, mit veren milliyetilik fikri, artarda gelen byk darbeler altnda tamamyla dalmamza ve corafyadan silinmemize engel olmutur. Bulunduumuz topraklan ekonomik ve sosyal sebeplerle ve emperyalist anlaylarn tabii neticesi olarak paylaan hakim gler lm fermanmz oktan imzalamlard. Cihan harbine katlp katlmamak hususunda tercih imkanmz yoktu. Bu byk kavgay iki harp gemisinin davranyla ve iktidarn hamakatyla katldmz yolundaki iddialar tarihi ve sosyal gerekleri aksettirmekten uzak, kolay yol basit izahlardr. Biz harbe girmeye mecburduk ve gcmz bundan kurtulmaya msait deildi. Bu artlar altnda itildiimiz byk harpte, btn ceplerde drt yl boyunca Trk milliyetilii lksnn azim ve heyecanyla coan gen nesillerin yiitlik destanlar aldad. Batda anakkale boazn elikleen saflar halinde koruyan et ve kemik yn halinde abideleen onbinlerce ehidimiz... Douda "Turan gzel lke sana yol nerede" diyerek, Kafkaslarda, Sarkam'ta. Irak ve ran ilerinde lm tebessml kucaklad. Byk yorgunluun molas bile alnmadan yeni cephelere son vatan parasn savunulmas maksadyla ayn iman ve heyecanla koanlar bu nesilden artakalan gazilerdir ki onlar yakn tarihimizin henz aydnlanmam erefli sayfalarnda ou isimsiz birer kahraman olarak sakl kaldlar. Galip Erdem

31

Nihal Atsz Bey; Trk milliyetiliini, belli bir dnemin, zellikle 1938 sonrasnn ezilmiliinden kurtaran; "Yeniden Dou"un ncln yapan yiit bir lkc. Byk heyecanlarn, "etin Yollar"n, Trk tarihini paralanmaz bir btn olarak grmeyi retmenin temsilcisi ve Trk birliinin "dev" inanl bekleyicisi. Kimse inkar edemez: Yaayan Trk Milliyetileri'nin hemen hepsinde emei ve yetimelerinde, unutulmaz pay var. Ahmet Bican Ercilasun Her cmlesi keskin bir klt. Anlatmak istedii hibir fikri kelimelerin ardnda gizlemiyordu. Trke'nin en aydnlk ve en engelsiz yolunu bulmutu Necmeddin Haceminolu Atsz, insanlarla mnasebetlerinde, bunlar kendisi ile dost olmasalar da ok zarif, nazik ve samimiydi. Doru ve ak szl olduu iin slubundaki sertlik tabii kabul edilirdi. Karsndakini kzdrsa bile, krp ezmezdi. Koparp karmazd. Bktrp bezdirmezdi. Bizce Hoca'nn en mhim hususiyeti, ahsiyetinin tam bir btnlk arz etmesiydi. Ruh, kafa ve fikir yapsnda herhangi bir boluk, eksiklik, yahut eliki yoktu Fethi Tevetolu Soyumuzun doduu ve dnyya yayld Ortaasya'daki, Uzakdou'daki Anayurt da bugn de ykselen Orkun Abideleri'nin yazld gnlerden zamanmza ulam, nesillerimize erimi Trk Milliyetiliini, Trkl, ahslarn oyunca, kurulularn propaganda arac olmaktan kurtararak bir "milli mefkure" hlinde ykselten ve ebedletiren, Byk Trk Atsz olmutur.5 Altan Deliorman Atsz, Trklk tarihinin Ziya Gkalp'tan sonra ikinci byk ahsiyetidir. Byk bir samimiyetle inand Trklk lksn, gen yalarndan son nefesine kadar srarla savunmu, bu lknn glenip yaygnlamas iin var gcyle almtr. Bu erefli yolda strap ekmi; hakszlklara, iftiralara, hcumlara uram; zindana atlm ve ikence grmtr. Btn bunlara ramen eilip bklmemi, hayatn bir ahlak ve karakter abidesi olarak tamamlamtr.

Hayati, Tek, a.g.e., s.152-179.

32

Trklk lksnn Cumhuriyet dnemindeki en tannm temsilcisi ve nderi Atsz'dr. Atsz, ayn zamanda ok ynl bir ilim ve fikir adamdr. Tarihi, edebiyat aratrcs, edip ve airdir. Ancak, btn bu alma alanlarnda, Trkl eksen olarak alr. Tarihi olarak, slam'dan nceki Trk tarihi zerindeki incelemelerini "Trk Tarihi zerinde Toplamalar" ad ile kitap haline getirmitir. Edebiyat tarihi hakkndaki almalar ise "Trk Edebiyat Tarihi" adyla yaymlamtr. Atsz, bu ilmi faaliyetinde dahi Trkle hizmet fikriyle hareket etmitir. Atsz'm Trklk grne gre, Trk soyu dier soylardan stndr. Onun iin Trk soyu baka soylarla karmamaldr. Devletin nemli mevkilerine, yabanc soydan olduu bilinenler getirilmemelidir. Atsz, Trk milletini bir btn olarak grr. eitli Trk boylarnn, zel isimleriyle tanmlanarak ayr milletler gibi gsterilmesi yanltr. lerde, btn Trkler siyasi bir birlik iinde toplanacaklardr. Tarihte bu birlik gerekletii iin, gelecekte de gereklemesi mmkndr. Tarihte Trk'e ait olan topraklarn yine Trk yurdu olmas ise tabiidir. Bu gre gre "Turanclk" ad verilmektedir. Atsz, yksek ahlak ilkelerini de nemle savunmutur. Atsz'a gre milletin temelinde ahlak vardr. Ahlakn sarslmas, tarih uurunun zedelenmesi, drt yan dmanlarla evrili Trk milletinin savunma gcn azaltacaktr. Milli niteliklerden uzaklama ve kozmopolitik denilen eilim, Atsz'n balca mcadele alanlarndan biri olmutur. Trk kltrn yozlatracak hareketler, Atsz'n kaleminde en iddetli muhalifini bulmutur. Atsz, yaymlad Atsz Mecmua, Orhun, Orkun ve tken dergileriyle, eitli bror ve eserleriyle Komnizmin karsndaki en etin kalelerden biri olmutur. Siyasi hayatta dalkavukluk, mevki ve makam hrs, yeteneksiz ve korkak kimselerin devlet idarecisi olmalar da Atsz'n tahamml edemedii aksaklklardr. Atsz, zel hayatnda yumuak huylu, zarif ve nazik bir insan olmasna ramen, lkyle ilgili konularda son derece sert ve tavizsiz davranmtr. Grlerini; savunurken bir edebiyat tarihisinin deyimiyle "Atly atn-1 dan

33

indirecek kadar" sert yazlar kaleme almtr. Bu sebeple eitli defalar takibata uram, mesleini yapmaktan men edilmi, zindanlara srklenmitir. Fakat, sonunda, Atsz'n btn grlerinde hakl olduu meydana kmtr. Daha 1960'larda tehis ettii blcle dair uyar yazlar sebebiyle hapse mahkum olmu, fakat Trkiye 1980'lerden itibaren blcln kanl ehresiyle kar karya kalmtr. Trk illerinin bamszlna olan inanc 1990'larn banda gerek haline dnmtr. Yine ayn dnemde, Atsz'n insanlk d bir rejim olarak nitelendirdii Komnizm yklp gitmitir. Btn bunlar, Atsz'n hayal peinde komadn, grlerinin gereklere dayal bulunduunu ispat etmektedir.6 Sakin ner Atsz'n Trk dnce hayatna yapt en byk tesir, btn meselelere Trk bir gzle nasl baklabilecei metodunu vermi olmasdr. Yabanc kltrlerin yozlatrd bulank zihinlerin kozmopolit dnyasnda deil, tarihin derinliklerinden szlerek gelen Trk bir gzn berrak erevesinden meseleleri deerlendirmeyi baaran Byk Trk, bilhassa Trk tarihinin karanlk ve yanl bilinen noktalarn bu metotla aydnlatm ve Trk dmanlarnn Trk nesillerini tarihinden soutma yolundaki oyunlarn bozmutur.7 Yamur Atsz Btn mr boyunca uzak diyarlardaki tutsak Trklerin bir gn zgrlklerine kavuacaklarn hayal etmiti. Bu hayalin mutlaka gerekleeceine inanmyor, ancak epeyi ileri bir tarihte olacan tahmin ediyordu. Ayrca bunun ok kanl biimde olacam ve sonunda, btn Trklerin tek bir bayrak altnda toplanacan ngryordu Yani Turancyd. Sovyet-Rus imparatorluu iin ok iri, ok gl yumruu olan, ama kalp hastas bir boksr benzetmesini yapard. Bu boksrn gnn birinde kalp sektesinden olduu yere ylp kalmadan nce evresinde byk tahribat meydana getireceini sylerdi. Bugn, gazetecilik ve televizyonculuk gerei Azerbaycanda, Trkmenistanda dolarken hep aklma Atsz geliyor ve, Yaasayd, diye dnyorum, o da imdi buralar dolaacak ve mr boyunca tabir caizse ezbere tasvir ettii
6 7

Hayati, Tek, a.g.e., s.152-179. Sakin, ner, Nihal Atsz, Toker Yaynlar, stanbul, 1977, s.52.

34

soydalarm bizzat tanma frsat bulacakt. Artk bundan haz m duyard, yoksa hayal krldna m urard, orasn bir yana brakyorum. Fakat herhalde, btn mr boyunca urunda kiisel ve mesleki her trl fedakarla katland bir fikrin, byle, adeta kendiliinden gerekletiini grmek, onu adederdi. Atszn, kendimi bildim bileli asla kabul edemediini, yaradlma kknden ters gelen inanc rklyd. Acaba bu dnya gr, ok iyi hakim olduu tarih metodolojisi bakmndan bilimsel tahlillerini ksmen zayflatm mdr, bilemiyorum. Belki bu yzden,vard sonularn bir blm yeterince shhatli olamamtr.Bunun deerlendirmesini gnmzn ve gelecein tarihilerine brakmak yerinde olur. Her eye ramen hala deerinden bir ey kaybetmemi bavuru eserleri hazrlam olduuna inanyorum. Romantik bir milliyetiliin renklerini ve havasn tayan romanlar ise ayr bir bahistir. Bunlardan bazlarnn neredeyse 20.basma merdiven dayam bulunmalar, kelimenin tam anlamyla nesilden nesile ilgi grmelerinin. kantdr. Bunlara, pek kt saylmayacak bir air olduunu da eklemeliyiz. Neticede Atsz, hatalar, sevaplar, kinleri, sevgileri, polemikleri, bilimsel aratrmalar ve edebi almalaryla bir devre tek bana deilse bile kendi apnda damgasn basm olan birka imzadan biridir.8 Yrd.Do. Dr. Ahmet Toksoy Atsz'n hayat incelendii zaman yklmam, boyun ememi ve malp olmam, frtnalarla, kasrgalarla, aclarla, srgnlerle, straplarla dolu 70 yl yaam bir Trk ile karlalr. Ancak o, Trkle kar olanlar malp etmi, her seferinde de malp olanlarn yerine yenileri gelmitir. Trkln ncln yapan Atsz, Trk dilini, Trk tarihini ok iyi bilirdi. Yazm olduu "Trk Tarihinin Meseleleri" adl eseri ile gen tarihilere ve Trk milletine, mill tarihimize mill bir gzle nasl baklmas gerektiini gstermitir. (Bu satrlarn yazarnn Trk tarihisi olmasnda bu eser ile, Bozkurtlarn lm ve Bozkurtlar Diriliyor adl eserin pay byktr). Bozkurtlarn lm ve Bozkurtlar Diriliyor adl eserleri ile de Trk genliine yeni ufuklar amtr. O, Trk tarihini bir btn

amil, Bucak, a.g.e., s.351.

35

olarak grm ve Trk devletlerinin kendi aralarnda yaptklar mcadeleleri tarafsz bir gzle incelemitir.9 Bunlarn dnda daha bir sr bilim adam ve dnr Atszla ilgili gr bildirmilerdir. Ancak Atsz hakknda genel bir bak as vermesi asndan bu ahslar iktibas etmekle yetindim. C. ATSIZIN DNEM VE BAZI OLAYLAR Daha nce de deindiimiz gibi, Atsz'n hayat, Trk Milletinin en buhranl zamanlarndan birine rastlar. Ondokuzuncu yzyln ikinci yarsyla, yirminci yzyln ilk yans Trk toplumunun siyasal ve toplumsal yapsnda ok nemli deiikliklerin yaand hareketli bir dnemdir. Bu dnemde cihanmul bir imparatorluk km, yerine milli bir devlet olan gen Trkiye Cumhuriyeti kurulmutur. Bu yeni devlet her adan Bat'yla btnlemeyi kendine ana hedef semitir. Osmanl, Nizam- Alemi gerekletirmek misyonuna sahip siyasi bir devletti. Avrupa'ya ynelik fetihlerin tek amac: slam yaymakt. Alt asr dnya siyasetine yn veren Osmanl artk duraan bir dneme girmiti. Bu dnemde yaayan aydnlarn bir ksm, Batnn btn kurum ve kurulularyla ithali sayesinde kurtulabileceimiz dncesine kapld. Tipik Tanzimat aydnlarnn ortak gr u idi: Avrupa'y kalkndran g ne ise bizi de o kalkndrr. Vakit kaybetmeden bat dairesine girmeliyiz. Batl devletlerin askeri alanda stnlnn grlmesi zerine Osmanl Ordusu'nda da birtakm yenilikler yapld. Ancak bu hazr elbiseler bedene uymad. Ondokuzuncu Yzyla gelindiinde Avrupa Devletleriyle ara daha da ald ve k hzland. Bunun zerine siyasal ve kltrel alanda sistemli deiiklikler yaplarak Trkiye Avrupa'yla uyum srecine girmeye balad. mparatorluktan milli devlete gei sakin olmamtr. Trk Milleti bamsz yaama arzusu ile zor bir snav daha vererek devletini kurmutur. 1923 ylndan sonra pe pee balayan inklap hareketleri ile yeni bir dneme balamtr. Bu hareketlerle bat ile entegrasyon amalanm ksmen de olsa baarya ulalmtr. Atatrk'n salnda milli devletin harc milliyetilik zerine
9

amil, Bucak, a..g.e., s.352-353.

36

kurulmu, Trk Tarihi zerinde almalar younlamtr. Atsz'n meslek hayat bu zaman dilimine rastlamtr. Atsz, gnmzde yaasayd ve eserlerini verseydi. Tepkiler bu kadar sert olur muydu? Hemen hemen zlf yare dokunan her yazsnn ardndan dergileri kapanan, soruturmalar geiren Atsz, tm bu basklara ramen sert slubunu deitirmemitir. Gnmzn demokratik atmosferinde her dnceye ve hr dnceye verilen hrriyet, Atsz'n yaad devirlerde gsterilmemitir. Eer Atsz, dncelerinden dolay mahkum edilmese ve serbeste dncelerini aklayabilse idi dnce dnyamza deiik bir soluk, farkl bir ufuk olarak telakki edilecek, ok renklilik ve ok sesliliin gerei olarak tasvip edeni de reddedeni de olacakt. Atszn o dnemde yok saylmas ve horlanmas, dnce dnyamzn donuklamasna vesile olmutur. Bunu bir devrin kayb olarak kabul etmek gerekmektedir. Netice olarak; Atsz, namsait artlarn, tek parti zihniyetinin ve tesamuhun olmad bir zaman diliminde yaamtr. Keskinliini kamlayan bu artlardr. Atszn bahtszl yaad dnemdir. Ezilmitir, horlanmtr, aalanmtr, mahkum edilmitir. Atsz, ok hzl deiimlerin yaand bir zamanda deil de meselelerini ksmen halletmi bir cemiyette dnyaya gelseydi, karmza belki de bylesine ateli bir Trk olarak kmayacakt.10 Yaad dnemin genel ehresinden bahsettiimiz Atszn yaad dneme damgasn vuran, Atszn fikri arka plann olumasnda etkin rol oynayan ve Atszn daha iyi anlalmas iin deinilmeden geilemeyecek ok nemli olaylar olmutur. imdi bunlardan bir ksmn ksaca izah etmeye alacam. a. 1944 Milliyetilik Olay phesiz Atsz'n hayatnda 1944 Milliyetilik olaylarnn ok mhim bir yeri vardr. 3 Mays Trkln tarihinde bir dnm noktasdr. Yakn tarihe k tutmas asndan 1944 olaylarnn ve gelimelerini aktarmakta fayda mlahaza etmekteyiz. imdi 3 Mays 1944 hadiselerine zemin hazrlayan olaylar gzden geirelim. temel sebeplerini

10

amil, Bucak, a.g.e., s.101-105.

37

3 Mays 1944 hadiselerinde ynetimin sert tedbirler almasnn temelinde dnya konjktrnn ve sava rzgarlarnn yn deitirmesi yatmaktadr. kinci Dnya Savann ilk yllarnda bariz stnl grlen Almanya bu durumunu muhafaza edemedi. 2 ubat 1943'te Almanlarn Stalingrad nlerinde bozguna uramas sonucu Sovyetler Birlii Dou cephesinde inisiyatifi eline geirmiti. Bundan sonra Sovyetler ilerlemeye, Almanlar gerilemeye balad. Bu ani gelime tm sava dengelerini alt st etti. zellikle Trkiye bu durumdan etkilendi. Bu ana kadar Sovyet aleyhtarl yapan Trk yayn organlarna ses karmayan ynetim, Sovyetlerin gelecekteki stnlne hazrlkl olmak iin sol kesime yanamaya balad. siyasetteki bu scak Sovyet rzgarlar zellikle Milli Eitimi etkiledi. kinci Dnya Sava yllarnda stanbul ve Ankara arlkl sol hareketler kendini gstermeye balad. stanbul evresinde, Sertellerin kard "Tan" gazetesi savan bandan beri Sovyetler Birlii'ne sempati beslemekte, onu yazlaryla desteklemektedir. Sava srasnda "sac akm" gelimeye balaynca 1943 ylndan sonra Tan gazetesinde "sac akmn" aleyhine yazlar kmaya balad. Trkiye'deki sol hareketlerin Ankara kanadn ise, "Yurt ve Dnya" dergisi etrafnda toplanan "Dil ve Tarih Corafya Fakltesi" retim yelerinin bazlar oluturmutur.11 Sovyet sempatizanl beraberinde fikir ihracn da getirmitir. Dneminin ynetim anlay ise, stiklal Savamzda bize yardm ve destei olan Sovyetler Birlii ile iyi geinmektir.likilerimizi ne kadar canl ve scak tutarsak o denli faydalanrz. D ilikilerde Sovyetlerle estirilen bu scak rzgarlar ieride de aksi seda bulmu olup, i politika da Sovyetlere sempati ile bakan yerli sol hareketlerin gelimesine neden olmutur. Hadiselerin seyrini "1944 Milliyetilik Olay" kitabnn yazar Alparslan Trke'in hatralarndan aktarmak daha doru olur herhalde. "Bu sralarda Hasan Ali Ycel Milli Eitim Bakan bulunuyordu. Memlekette ise terre ve baskya dayanan bir dikta rejimi btn iddetiyle hkm srmekteydi. Bayramlarda btn ehirlerimizin sokaklarna "tek parti, tek ef, tek millet" gibi vecizeler tayan dvizler aslyordu. te bu hava iinde bir
11

amil, Bucak, a.g.e., s.115-116.

38

ok komnistler ve solcular yksek makam sahiplerinin eitli zaaflarn kullanarak niversitelere, okullara ve nemli messeselere szmlard. Tannm Trk dnr air ve yazar Nihal Atsz bu sralarda Boazii Lisesinde edebiyat retmeni bulunuyordu ve Orhun Dergisini yaynlamaktayd. Ve Nihal Atsz, kr Saracoluna hitap eden iki ak mektup yaynlad. Pek dikkate deer olan ve bir devre, tarihi notunu veren bu ilk mektup, hi unutulmamas icap eden iki nemli vesikadr.12 Orhun dergisinin Mart 1944teki 15.saysnda, hem Trk, hem de bavekil olduunuz iin size bu ak mektubu yazyorum" diyerek Babakan kr Saraolu'na seslenmekte olan Atsz, mektubunda smail Hakk Baltacolu'nun Eminn Halkevi'nde verdii konferansn bir grup renci tarafndan engellenmek istenmesi gibi, son zamanlarda artan gizli solcu yayn ve faali yetlerden ikayet bildirmitir.13 Orhun dergisinin Nisan 1944'teki 16.saysnda ikinci mektubu yaynlayan Atsz, Milli Eitim bnyesinde bulunan Sabahattin Ali, Ahmed Cevad Emre, Pertev Naili Boratav ve Sadrettin Celal Antel gibi solcularn faaliyetlerinden sz ederek, Milli Eitim Bakan olan Hasan Ali Ycel'i istifaya armtr. 7 Nisan 1944 tarihinde grevinden alnan Atsz iin yeni bir dnem ve yeni zdraplar balyordu. Bu iki ak mektubun sonucunda oluan gelimeler elbet ki fikrinde salam olan Atsz daha da etkilemi ve Trk milliyetiliine daha sk sarlmasna neden olmutur. Fikirlerini daha da olgunlatrm ve kendisini destekleyen kitleyi gn yzne karmtr. zellikle Ankaraya mahkemeye vardnda bu sevgi seli belirginlemitir. b. 13 Kasm Darbesi CHP iktidar yolunda ciddi bir engelin kaldrlmas olarak grlen 13 Kasm 1944 darbesi Atsz ve arkadalarn ciddi manada etkilemi, hatta Trk Milliyetiliinin temelli ldn dnmlerdir. Bir ksm arkadalar ayrlsa da etmektedir. Orhun'un kapatlmamas halinde, bu an hareketlerin belgeleri ile birlikte rneklerini vereceini

12 13

Alparslan, Trke, 1944 Milliyetilik Olay, Kamer Yaynlar, stanbul 1992, s.35-36. amil, Bucak, a.g.e., s.120.

39

Atsz mcadelesinde dimdik durmu ve mcadelesine devam etmitir. Ona gre imdi yeni bir dnem balyordu, ona bakmak lzmd. c. Kurucu Meclis ve Yeni Anayasa 1960-1961 yllar askeri ihtilalin olduu yeni bir dneme girildii yllarda, Kurucu Meclis toplanm, yeni anayasay hazrlyordu. Yassada durumalar devam etmekteydi. Mill Birlik Komitesi, itibarn ve otoritesini hayli kaybetmiti. Asl iktidarn, silhl kuvvetler iinde teekkl eden yeni bir cuntann elinde bulunduu syleniyordu. Gerek Kurucu Meclisin almalar, gerek Yassada'daki durumalar, tarafsz ve memleketi kimseleri tedirgin etmekteydi. Zira yeni anayasay meydana getirmek zere toplanan Kurucu Meclis, bir CHP meclisi halinde teekkl etmiti. Parti kontenjanlarnn yansra il temsilcileri, meslek kurulular, odalar, barolar vb. delegeleri de bu Meclise katlyorlard ama, sonuta yzde 80 ounluun CHP'Ii olduu gzden kamyordu. Bu temayldeki Meclisten kacak bir anayasann da partizan damga tamasndan endie ediliyordu. Yassada'da, Demokrat Parti ileri gelenlerinin, yani tam bir iktidar kadrosunun tbi tutulduu yarglama tarz, insaf ve adalet duygularn her geen gn biraz daha zedelemekteydi. Durumalar idare eden hkimin sert, hain, zaman zaman kaba tutumu, bu zatn pein hkml ve zellikle, seilmi olduu intiban veriyordu. Salona zel davetiye ile alnan dinleyicilerin, eski iktidar sorumlularn veya onlarn avukatlarn protesto ederek konuturmamalar, yuhalamalar, glmeleri, Yassada Mahkemesinin ciddiyetini iyice zedelemekteydi. Bunlara gz yumulmas, hkimler heyetinin tarafsz olmad ve olamayaca yolundaki kukular dorular gibiydi.14 ktidardaki Demokrat Parti'nin bir ksm icraatn Atszn unutmasna da imkn yoktu. Baz evrelerin tesiri altnda kalarak, Atsz' retmenlikten ktphane memurluuna tayin eden, yani bir bakma cezalandran, ayn Demokrat Parti'ydi. Trk Milliyetiler Dernei'ni kapatarak, yurt apnda tekiltlanmaya balam olan milliyetiliin ayana pranga vurmas, bu partinin bir baka hatas olmutu. Milliyetilik 1960'a kadar manev bir bask altnda tutulmu; ldrlmemi ama oldurulmamt da... DP, yine de CHP ile kyaslanmayacak lde, milliyetilie
14

Altan, Deliorman, , Tandm Atsz, Boazii Yaynlar, stanbul, 1978, s.211.

40

yakn saylabilirdi. Atsz'n Demokrat Parti'ye bak, aa yukar bu ereve iindeydi. Fakat imdi Demokrat Partililerin maruz kaldklar akbeti haksz ve yakksz buluyordu. Bu akbetin hazrlanmasnda CHP ve nn parmann bulunmasna insan duygular da eklenince, Yassada durumalarnn hukuk dna kaym ve politik gsteri halini alm olmasn ac ac tenkit ediyordu.15 Tek parti zulmnn gerekleri karsnda susmam belki de zamann da zararn grd DPyi desteklemek zorunda kalmtr. d. Anayasa Referandumu Anayasann halk oyuna sunuluu heyecanl oldu. Yaz ortasyd (9 Temmuz 1961). Buna ramen oylamaya katlma nispeti yksekti. Kabul iin yaplan btn resm zorlamalara ramen, semenlerin yzde 40' 1961 Anayasasna hayr oyu vermiti. Hele baz illerde hayr oylarnn says olduka yksekti. Katlma orannn yzde 80 olduu dikkate alnrsa u sonu ortaya kyordu: Vatandalarn yzde 20'si ekimser kalmlar veya oylarnn rengini belli etmekten kanmlard. Yzde 32'si yeni anayasaya aka hayr demilerdi. evet diyenlerin nispeti ise ancak yzde 48, yani semen saysnn yarsndan daha azd. Bu kadar zorlamadan sonra, hele anayasa metni kabul edilmezse asker rejimin uzayaca veya yeni cuntalarn ibana gelebilecei ihtimali de dikkate alndna gre, bu sonu pek yle baar saylacak gibi deildi. Hukuken, anayasa yrrle giriyordu ama, kamu vicdannn geni tasvibine mazhar olduunu sylemek hayli zordu. Atsz, referandumda yolsuzluklar yapld inancndayd. 1946 seimlerinin ayyuka kan hilelerini yaptran CHP'nin desteinde ve hatt nezaretinde bir halk oylamasnn da ondan farkl olmas beklenemezdi.16 Hayatn inand idealler dorultusunda yaamaya adam olan Atsz bu bask ve zorba altnda yaplan bir seimin de doru olmad kanaatine varmtr. Kendisini halk yannda gren Atsz bu zorba seim de etkilemitir.

15 16

Altan, Deliorman, a.g.e., s. 212-213. Altan, Deliorman, a.g.e., s. 224-226.

41

BRNC BLM ATSIZIN EDEB KL, LM HAYATI VE FKR RGS 1.1. Edebi kiilii Atsz eitli ynleri bulunan bir ahsiyet, fikir adam, yazar, ari, romanc, bilgine ve retmen olarak yaad aa kuvvetli tesirler vermitir.17 Nihal Atsz, Trk mill fikrinin cumhuriyet dneminde yetimi en gl temsilcisidir. Trk milliyetisi olarak Trk Edebiyat ve Trk Tarihi alanlarnda deerli eserler vermi, mill duygularn genlik arasnda yaamasna gayret gstermi bir gnl adamdr. "Trk bir vazife iin yaratlmtr, o vazife kinat gzelletii zaman biter" diyen Atsz,18 milletimizin yetitirdii en hudut tanmaz idealist bir mtefekkirdi. Atsz ok ynl bir kiiydi. lk adamyd. Duygulu kuvvetli bir airdi. Kuvvetli dil bilginiydi. ok kuvvetli tarihiydi. Ama bunlarn hepsinin stnde lk adamyd. Atsz'n edebi kiilik zellikleri arasnda romanc ve air olarak edeb yn kmaktadr. H. Nihal Atsz, baarl bir aratrc, roman tekniine yenilik katm, tarihi ve psikolojik roman dallarnda kilometre ta niteliinde eserler yaratm, Trk bir dnr ve sanat adamdr. Trkeye hakimiyeti ve kendine has slubu bal bana bir aratrma konusudur. Dnyada hi bir dnrn, dnce sistemi ve eserleri btnyle gerek hayat ve devlet siyasetiyle st ste gelmemitir. Ancak baarl siyasetiler bu dnrlerden ve eserlerinden ilham alarak yeni siyaset kltrleri retmi, devlet ve millet hayatn anlaml klmlardr. H. Nihal Atsz, Ziya Gkalp'in sistemletirdii, Atatrk'le siyasi baarya ulatrlan Trklk akmnn edebi eserler ve kltr aratrmalaryla srdren ve sanat yaradl ile bu birikimi iir ve romana tayan deerli bir dnce ve sanat adamdr. Pek ok sanat ve fikir adam gibi, kendi bilgi, tercih ve alglamalarnn dndaki yaklamlara kar sert ve kapaldr. Ayrca Cumhuriyetin ilk aydnlarnda hakim olan dncelerini ak, kesin ve yksek sesle dile getirmek hem ahsi slubu, hem de tercihidir. Trk Edebiyat Tarihi asndan alanlarnda tek olan Bozkurtlarn lm, Bozkurtlarn Dirilii, Deli
17 18

Altan, Deliorman, a.g.e., s. 1. Nihal, Atsz, Makale, Atsz Mecmua, yl: 1931, say: 8, s. 212.

42

Kurt ve Ruh Adam romanlar edebi adan hala gerektii gibi tahlil edilmemi ve deerlendirmemitir. Trk edebiyatnn dlanarak unutulmulua terkedilen eserleri arasnda objektif eletirileri beklemekteler. Trk Hseyin Nihal Atsz, komnizm, blgecilik ve mezhepilik gibi Trk devletinin varlna ynelmi zararl akmlara kar verdii byk Trk mcadele, Trk - lks ve tarihi zerinde yapt ilmi almalar, Kzlelma ve Turan ideallerinin mealesini gen gnllerde tututurmak iin yazd roman ve iirlerle hakl bir hrete ve lmsz bir isme sahip olduu gibi, Cumhuriyet dneminin btn nesilleri zerinde ok derin tesirler brakm mhim bir ahsiyettir.19 Trk mcadelesini balatt ilk gnden itibaren evresinde milliyeti bir halka meydana getirmeye muvaffak olan Atsz, kard dergiler ve yapt Trk neriyat vastasyla milliyeti bir toplum uurunun domasn gerekletirmitir. Bu arada bir taraftan yerli komnistlerin artan faaliyetlerini sergileyerek devletin mesul kiilerini uyarmaya alrken, dier taraftan da bu faaliyetlerin artmasn nlemeye byk gayret sarfetmitir. Atszn bu almalar, ksa zamanda Trk dmanlarna kar uymak, Trklk uuruyla dolu, Trk milletinin deerlerine bal, Trk bir kadronun yetimesini salamtr. iir, roman, hikaye ve makale trlerinde yaynlad eserlerle, Trk bir edebiyatn domasn da salayan Atszn, 1930 ylndan itibaren yurdumuzda meydana getirilen milli konulu eserlerin byk ounluunda giderek artan bir tesiri mevcuttur. Gnmzde isim yapm veya istikbal vadeden milliyeti air ve yazarlarn en byk ilham kayna, Atsz klliyatdr. Atszn Trk dnce hayatna yapt en byk tesir, btn meselelere Trk bir gzle nasl baklabilecei metodunu vermi olmasdr. Yabanc kltrlerin yozlatrd bulank zihinlerin kozmopolit dnyasnda deil, tarihin derinliklerinden szlerek gelen Trk bir gzn berrak erevesinden meseleleri deerlendirmeyi baaran byk Trk, bilhassa Trk tarihinin karanlk ve yanl bilinen noktalarn bu metotla aydnlatmtr ve Trk

19

amil, Bucak, a.g.e., s.334.

43

dmanlarnn Trk nesillerini tarihinden soutma yolundaki oyunlarn bozmutur.20 Trklk davasnn kavgasn yalnz fikir ve aksiyon plannda deil, ayn zamanda edebiyat sahasnda da yapan Nihal Atsz, nazm ve nesir halinde bir ok eser vermitir. Trk Dili, edebiyat ve tarihini son derece vakf olan o, verdii eserlerle bilhassa yetien gen nesiller zerinde son derece messir olmutur. Arnm ve gelitirilmi Trke ye taraflar olan Atsz, eserlerinde bu dncesine uygun bir dil kullanmtr. Trk Dil Kurumunun ve tam ehliyeti bulunmayan ahslarn ortaya att uydurma kelimelere itibar etmemi ve uydurmaclk akmyla sonuna kadar mcadele etmitir. Ayn zamanda koyu Osmanlcay da benimsememi ve Trkede karl bulunan yabanc kelimenin yerine mutlaka Trkesinin kullanlmasn savunmutur Bu grlerinin sonucu olarak, herkesin anlayabilecei bir dil kullanmtr. Trk dilinin kurallarn ve sz dizinini ok iyi bildiinden, ok salam cmleler kurmutur. Eserlerinde konunun getii tarihi dneme uygun deyim, terim ve kelimeleri kullanmaya byk dikkat gstermitir. Cmleleri arasnda kuvvetli bir mantk rgs vardr. Atsz, slub ynnden kuvvetli bir sanatkrdr. iirlerinde akc, berrak ve link bir slub kullanr. Cokun bir heyecann ereveledii kuvvetli bir romantizm, onun iir, roman ve hikayelerindeki slubun karakteristik izgileridir. lmi eserleri ve incelemelerinde ise sfattan ok, fiile arlk veren ve salam belgelerle desteklenen bir ilim slubu grlr. slubunun dier bir zellii de ssten ve zentiden uzak, tabi ve canl olmasdr. Nihal Atsz, 1931 ylndan lmne kadar, iir trnn az miktarda da olsa baarl rneklerini vermitir. ok temiz bir Trke ile meydana getirilen bu iirlerde, milli veznimiz olan hece vezninin 7, 8, 11, 13 ve 14l kalplar kullanlmtr. Bu arada az sayda aruz vezni kullanlarak yazlan iirleri de mevcuttur. Aruz ile yazlan iirler daha ok gazel ve kaside tarznda dzenlenmitir. Hece vezni ile dzenlenen iirler ise, umumiyetle beyit esasna gre ve mesnevi tarznda kafiyelenmitir. Ayrca ok msral bentlerden meydana gelen karma ekiller de hece vezni ile yazlmlardr. Koma ve varsa gibi halk iirinin klasik nazm ekilleri uygulanarak yazlan iirleride Atsz.. ili ruhu ve karakteristik halk syleyii ile ak tarznn en baarl
20

amil, Bucak, a.g.e., s.335.

44

rneklerini vcuda getirmitir. Tarihi bir romantizm ve destanlar devrinin esrarl dnyasndan szlen byleyici havasn cokun ruh dnyas ile btnletiren Atsz, daha ok vatan, Trklk, Trklk, Turanclk, lk ve kahramanlk temalarn ilemitir. Ayrca lm, gurbet ve ak da onun iirlerinde iledii konular arasndadr.21 Nihal Atszn nesir yazarl yn, airlik ynnden daha ar basar. O, kendi kard Atsz Mecmua, Orhun, Orkun ve tken dergileri ile dier dergilerde yaynlanan makaleleri, eitli ansiklopedilerdeki maddeleri, roman, hikaye, tarih, edebiyat tarihi, tenkit, tetkik, biyografi ve bibliyografya trlerinde yazd eserlerle nesir sahasndaki gcn ortaya koymutur. Trkenin dil kurallarna ve cmle yapma yollarna vakf olmann verdii rahatlkla zengin, deiik ve salam cmleler kurmay baaran Atszn nesir halindeki eserlerinde kuvvetli bir mantk rgs vardr. onun cmlelerindeki ifade kuvveti ve salaml, biraz da, bol belge ve vesikaya dayanmasndan gelir. Ayn zamanda mizac, ilmi birikimi, iiri ve airlii onun slubunu zenginletiren unsurlardr.22 1.2. lmi Kiilii Kiilerin lmi ve edebi ahsiyetlerini ve kimlerden etkilendiklerini zerek ilmi kiiliine ulamak iin eserlerine bakmak lazm bu balamda eserleri yoluyla konuan Atszdan bahsederken, Sadk Tural, eser ile messir arasndaki mnasebetin lim hayatna yansmas bakmndan nemini yle ifade etmektedir. ahsiyet (kiilik) kavramn, terim seviyesine kararak edebiyat aratrmalarnda edebi ahsiyet terimini kullanyoruz. Bir edebiyat metnini eserini kavramamza ve de deerlendirmemize yardmc olan bilgilerimizin bir ksm, yazarn hayatna ve kiiliine aittir.23 Atsz, ilim adamdr. Bu ynyle hadiselere ilmi titizlikle yaklaabilecek ilmi birikimi mevcuttur. lmi aratrmaranda son derece objektif ve tarafszdr. lmi birikiini de Trklk sahasnda kullanr. Kl ker yaran bir hassasiyeti ile tarih aratrmalarnda bir hayli mesafe almtr.24

21 22

amil, Bucak, a.g.e., s.332. amil ,Bucak, a.g.e.,s. 333. 23 Sadk, Tural, , ahsiyetler ve Eserler, Ecdad Yaynlar, Ankara 1973, s.10. 24 amil, Bucak, a.g.e., s.106

45

Ancak Her ilim adam gibi Atsz da belli kaynaklardan beslenmi, baz ilim adamlarndan etkilenmitir. Bu etkilenme zellikle tarihilik alannda olmutur. Atsz tarihilik alannda etkileyen ahsiyetlerin banda: Prof. Dr. Zeki Velid Togan gelmektedir. Zeki Velid, Bakurdistanda domu, zamanna gre aydn bir evre iinde bym, ilk renimini babasnn ve daysnn medreselerinde grmtr. Gen yanda Arapa, Farsa, Rusa, bunlar ilveten Almanca, hatt Latince renmitir. Zeki Velidiye Ankarada bir greve getirilmi, ksa sre sonra da stanbul Darlfnnu Tarih zmresi mderris muavinliine (doentlie) tayin edilmitir. Atsz, yksek tahsiline, o zaman stanbulda bulunan Asker Tbbiyede balamt. nc snfta iken disiplinsizlik sulamasyla okuldan karlm, o da zaten Trkolojiye meyli olduu iin stanbul Darlfnnu Edebiyat Fakltesine girmiti. Zeki Veled ile Atszn kader izgileri burada kesimitir. Atsz, adnn henz Hseyin Nihl olduu dnemde Zeki Velidnin rencisi olmutur. rencilik hayat baarl gemi, kabiliyeti dolaysyla hocas Fuat Kprl tarafndan takdir edilerek onun asistanlna getirilmitir. Atsz, Zeki Velidye mrnn sonuna kadar sayg ile bal kalmtr. Zeki Velid, ilim hayatnn bandan sonuna kadar Cengiz Hann ve kurduu devletin Trk olduunu ileri srmt. Atsz da, onun bu tutumunu benimsemi.25 Ziya Gkalptan sonra Atsz zerinde etkili olan ahsiyet Dr. Rza Nurdur. Rza Nur, asker tabip olarak baarl bir meslek hayat geirirken, Osmanl aydnlar iin dnemin moda cereyan olan Jn Trkle intisap etmi, 11 ciltlik Trk Tarihi adl eserini kaleme alm ve Bakanlk neriyat arasnda yaynlanmasn salamtr. Atsz; Dr. Rza Nur'la Ouznme vesilesiyle tanmt. Rza Nur, Ouznme'yi skenderiye'de yaynlamt. Atsz bu neirden bir tane edinmek istiyordu. Caferolu'na sormutu. O da: Kendisine yaz kardam, iyi adamdr, gnderir, demiti. Bunun zerine skenderiye'ye bir mektup yazm, Ouznme'den bir nsha gndermesini rica etmiti. Dr. Rza Nur da gndermiti. kisi arasndaki tanklk byle balam ve yllarca, ecel onlar ayrana kadar srp gitmiti. Biribirlerini
25

www.atsiz.org.

46

ancak resimlerinden tanyorlard. Fakat, uzaktan dahi Atsz, Rza Nur'un byk itimadn ve sevgisini kazanmt. Dr. Rza Nur, srgnde iken, yurda dnnde jlm ve edeb bir cemiyet kurmay tasarlyordu. Altnda adn tayacak bu cemiyetin bir organ olacakt. Cemiyet toplantlar haftada bir yaplacak, kitaplar yaynlanacakt. Cemiyete za olacaklarn Trk cinsi, namuslu, lim, edip ve Trk olmalar art aranacakt. Rza Nur bir de liste hazrlamt. Kendileri kabul ederlerse, Cemiyete za yazlacaklarn arasnda Zeki Velid, Mkrimin Halil, Dr. Sheyl (nver), Peyami Safa, Read Nuri gibi zevat yard. Bunlarn arasna Nihal ad ile Atsz' da katmt. Atsz, Dr. Rza Nur'u ilk defa, Msr'dan geldii gn grmt. Bedriye Atsz'la birlikte onu karlamaya gitmilerdi. Vapur rhtma yanat zaman nce Rza Nur, Atsz' tanm ve Nihi diye seslenmiti. Aslnda Atsz, Dr. Rza Nur'u daha 20 yandayken uzaktan tanmt. Trk Tarihi adl eserini okuduu zaman ok heyecanlanmt. Kardei Nejdet Sanar da on be yalarndayd. Atsz, kardei ile bahse girdi. Eer okuyabilirse, her cildi iin, okuduktan sonra ona be kuru verecekti. Eser 12 ciltti. Nejdet Sanar, 12 cildi o kadar heyecanla ve beenerek okumutu ki, bahsi kazanmas iten bile olmamt. Fakat aabeyisinin verdii altm kuruu da almamt Rza Nur Trkiye'ye dndkten sonra Tanrda dergisini karmaya balamt. Bu derginin yaynlanmasnda Atsz'n da yardm oluyordu. Lkin, hibir hastal ve ikyeti olmayan Rza Nur, bir gece Taksim'deki apartman dairesinde aniden lmt. lm haberini Atsz'a, o zaman tp talebesi olan Dr. Kihlolu vermiti. Donup kalmlard. Sonra hazrlanm ve Rza Nur'un Tolunay dedii Bedriye Hanmla birlikte son ziyaretine gitmilerdi. Atsz, Dr. Rza Nur'un manev evld idi. Doktorun ocuu olmamt. Baka mirass da bulunsun istemiyordu. Bellibal ve en ziyade ehemmiyet verdii serveti de Sinop'taki ktphanesiydi. Atsz, manev evld olarak onun bu miras ile megul olmay vazife bilmiti. ld zaman kabrini yaptrm, zerine de Trklk iin yaad, ld diye yazdrmt.

47

Rza Nur'un, Atsz'n ahsiyeti zerinde deilse. bile, fikirlerinin gelimesi zerinde tesiri olmutur. O'nun. htrasna balln u bir-iki cmle gsterir: Son derece uurlu, uyank ve engin bir sevgiyle Trkle bal idi. Her konuda fikri, hem de derin ve kendisine mahsus fikri olan bir mtefekkirdi. Btn mr boyunca Trklk iin yaam ve lm de o uurda olmutur. 26 1.3. Fikri rgs Atszn ilmi kimlii kendisinin fikri rgsn oluturmu olup, bu fikirlerinden de taviz vermeden hayatn srdrmtr. Bu balamda ilim adam kimliinden ve fikirlerinden bahsettiimiz Atsz, bir Trkolog ve tarihi olarak fikir rgsn oluturan belli kavramlar sistemletirmi, bu kavramlar metodolojik bir platformda sunmu, ve bu kavramlar zerinden fikri kavgasn vermitir. zellikle Atsz denilince insanlarn aklna gelen belli kavramlar vardr. Atszn fikir rgsn ortaya koyan bu kavramlar tanmaya alalm. 1.3.1. Milli Kltr Birinci vasf lkcl olan, Trklk lksn savunan, Turann gereklemesini dileyen ve bu balamda Trk tarihini bir btn halinde gren Atsz, milli benliini koruyamayanlarn yok olacaklarna dikkat eker. zelikle 20. Asrda Trkiye'de Avrupa milletlerine bir hayranlk olutuunu ve milli benlik hissinin sarsldn belirten Atsz, sulunun Trk'n tresi ve kltr olmadn kaydederek u tespiti yapar: "Eer, Trk milleti Garptaki milletlerden sefil, perian, yoksul ve geri ise bu kabahat ne onda ve ne de bizdedir. Ancak gemi zamanlarda bu milleti zincirleyen ve srndren haric ve dahil siyasetlerde, fenalklarda ve nihayet muahedelerde ve mnevverlerdedir. yiliklere ve gzelliklere hayran kalarak, zavalllar ve mustaripleri unutan ve hie sayanlar, ancak clz enerjili ve ksr ruhlu insanlardr. nsanlmzda kuvvetli, soy ve cins isek, mill benliimizi kaybetmeden, cizlere ve miskinlere

26

Altan, Deliorman, a.g.e., s.,125-128.

48

yakan hsranlara ve inkisarlara dmeden, bu yksek grdmz milletlere ve memleketlere doru hamle yapmak mecburiyetindeyiz.27 Trk milletinin, Avrupa ve Amerika'da bulunmayan birok cevher, fazilet ve asalete sahip olduunu belirten Atsz, "Irk asaletimiz, enerjimiz ve insanlk meziyetlerimize dnya milletleri ve bykleri hayran kalrken, bizim kendi milletimizi hie saymamz ve kendi kabiliyetlerimizden mit kesmemiz eer fena bir kasta makrunsa alaklk, byle bir niyete matuf olmadan inanlm ise kr gzl bir budalalktr."Mill benlie inanmak, Trk milletinin mukaddes, haklarna, faziletlerine, kabiliyetlerine, cevherine ve asaletlerine inanmak demektir" diyen Atsz, buna iman edenlerin, lkenin ilmini ve tekniini ykseltecek byk baarlar iin alacan ve insanlklarn gsterebileceini belirtir. Milletine kabiliyetsizlik ve iptidalik izafe ederek kt kabuu beenmeyen ve yabanclarn reklmn yapmakla geinenleri "soysuz dejenereler ve hibir millete intisab olmayan vatanszlar" olarak nitelendiren Atsz, "Milletimiz, ne fedakrlkta, ne millet severlikte, ne yaratclkta ve ne de mminlikte hibir milletten geri deil ve hatta ileridir demektedir.28

1.3.2. Ahlak ve Din Dini, millet hayatn ykselten, ycelten bir deer olarak gren Atsz, dinin ahs karlar adna istismarna, yozlatrlmasna ve yobazlatrlmasna kardr. Hurafelerden arnm, saf bir slmiyet'ten tarafadr. slmiyet adna "Araplk" propagandasnn yaplmasnn iddetle karsna kar ve yle der: "Yirminci yzylda mspet ilmin ve Bat medeniyetinin altnda medeni milletlerin ve toplumlarn dine btn varlklaryla sarlm olduklarn gryoruz. nk Tanr inanc ve dolaysyla din, fert olarak da, millet olarak da vazgeilmez manevi ve ahlaki byk bir dayanaktr. Bu sebeple, bugnk Trk dnyasnn dayand iki esasl temelden birisini tekil eden, slam dininin, milli varlmzn ayrlmaz bir paras olduuna inanyoruz.29 Her inancn ahlkla yryeceine gre, Trklkte de salam bir ahlakn bulunmasn birinci art koan Atsz, ahlk konusunda unlar syler:
27 28

Nihal, Atsz, Milli Benlik, Makaleler III, rfan Yaynlar, stanbul, 1997, s.193-195. Nihal, Nihal Atsz, Milli Benlik, Makaleler III, s.193-195. 29 Nihal, Atsz, Trk Milletine ar, Trk lks, rfan Yaynlar, stanbul, 1997, s.115.

49

"Ahlk millet yapsnn temelidir. O olmadan hi bir ey olmaz. Ordu, bilgi, tekilat gibi eyler ahlaktan sonra gelir. Biz Trk ahlakna tam olarak sahip bulunduumuz srece ykseldik. Yabanclarn ahlkn alarak bozulduumuz zaman ise geriledik."30 "Bir milletin zellikle genliinin ahlk nemlidir. Genlik, kendini saran madd ve manev evrede ahlk disiplini, ahlk rnekleri grrse, ahlkszln daima ezileceinden emin olursa, o zaman kendisi de salam ahlakl olarak yetiir."31 "Szn ksas: Kendimize dnelim. Ahlk, edebiyat, musiki, giyim, zevk, yemek, elence, hukuk, aile, grenek, gelenek ve her eyde mill olalm." "Gemiin deerlerine sayg... te milliyetiliin ve ahlkn ba art..."32 1.3.3. Milli Kalknma Hayat boyunca savunduu Trklk lksyle Trk milletini ykseltmeyi, yceltmeyi ve kalkndrmay hedefleyen Atsz, kafasndaki ve yreindeki fikir rgsn "Trk lks. isimli eserinde sunduu dokuz maddelik "milli kalknma" programnda cem etmitir: 1. Trkyz. 2. Arnm Trkeciyiz. 3. Yasacyz. 4. Toplumcuyuz. 5. Milli gelenekiyiz. 6. uurlu demokrasiye taraftarz. 7. Ahlakyz. 8. Bilimciyiz. 9. Teknikiyiz.33 1.3.4. Byk Adamlar

30 31

Nihal ,Atsz, Trk Ahlak, Makaleler III, s.165 Nihal, Atsz, Genlik ve Ahlak, Makaleler III, s.157 32 Nihal ,Atsz, Genlik ve Ahlak Trk lks, s.83. 33 Nihal, Atsz, Trk Milletine ar, Trk lks, s.121.

50

Byk hedeflere ulamak iin insanlarn kendi soyunu sevmesi, diline sahip kmas, atalarndan tevars ettii trelere (yasalara) sayg gstermesi, kendinden ziyade mensubu bulunduu toplumu dnmesi, geleneklerine sahip kmas, salam bir ahlaka sahip olmas, her trl teknik gelimeyi yakndan takip etmesi, yeni teknolojiler gelitirecek bilgilere sahip olmas ve adalet lleri ierisinde uurlu bir demokrasiden yana olmas gerektiini "milli kalknma programnda dile getiren Atsz'n zerinde nemle durduu bir dier konu da "milli kahramanlar / byk adamlar"dr. Millete ve vatana ballk bakmndan birka trl vatanda bulunduunu ve bunlarn banda "kahramanlar" ve "byk adamlar" geldiini belirten Atsz, byk adamlarda bulunmas gereken vasflar da yle maddeletirmitir: "1. Byk adam her eyden nce iyi niyet sahibi adamdr. craatndaki amiller cemiyetin ykselmesidir. Kendisinin hibir menfaat kaygs yoktur. 2. Byk adam her devirde fazilet ve meziyet diye tannan vasflarn birouna birden malik olan adamdr. 3. Byk adam hususi hayatnda da yksek ve temiz olan adamdr. Bir takm meziyetleri bulunan bir rezil hibir zaman byk deildir. 4. Mevkii iin milleti feda eden deil, bilakis gerektii zaman millet uruna mevkiini, hatta hayatn verebilen adam byk adamdr. 5. Hakikatleri grebilen, ac hakikatlere cesaretle bakabilen, hakszlk bilmeyen adam, byk adamdr. 6. Sz ile ii arasnda tezat bulunmayan, riya ve hileden pay bulunmayan adam byk adamdr. 7. Bykln artlarndan biri de zekadr. Ahmaklardan byk adam ktn tarih kaydetmemitir. 8. Adam semesini, her iin ehlini bulmasn bilen adam byk adamdr. 9. Byk adam olmak iin ailevi artlar da vardr. Her aileden byk adam yetimez. Soysuzlam, rm, morfinman veya alkolik ailelerden byk adam kmaz. 10. Byk adam eref hususunda ok titizdir. Verdii szden asla dnmez. 11. Byk adam sorumluluktan kamaz34."
34

Nihal, Atsz, Byk Adamlar, Makaleler II, rfan Yaynlar, stanbul, 1997, s.11-16.

51

Byk adamlarn pek seyrek yetitiini; bir millet iin byk adam yetitirmek ne kadar byk bir bahtiyarlksa, yetitirmemenin de o kadar byk bir felaket olduunu belirten Atsz, Trk tarihinin (hatta tm dnyann) en byk kahraman olarak Kr ad' grr. 1.3.5. lk, lkclk ve Trk lks Atsz'n fikirlerinin merkezinde lkleri vardr. onun belirleyici en nemli zellii lkcldr. lky, bir milletin motor gc olarak kabul eden Atsz, lksz bir milletin, gayesiz bir yndan ibaret olacan dnmektedir. "lk denen nazl gelin erde an ister / Byk devlet kurmak iin byk han ister" diyen Atsz, byk devlet olabilmenin artnn, peinden gidilen lk iin mcadele vermek ve gerektiinde kann seve seve aktabilmek olduunun altn izmektedir. Tarihi, milletler mcadelesinden ibaret gren ve milletleri canl birer organizmaya benzeten Atsz'a gre, bu mcadele srasnda zayflar ezilip azalr ve hatta kimi durumlarda tamamen ortadan kalkarken; gller oalr ve ayakta kalr. Milletler mcadelesindeki azmettirici saikin "milli lkler" olduunu belirten Atsz, milletlerin bilin altnda bulunan "yaylp hakim olma" igdsnn lkc byk.adamlar tarafndan sistemli hale getirildiini syler. Bamsz olmayan milletlerin istikllini kazanmak iin kendisine hkim olan milleti yenmeye mecbur olduunu, birliini tamamlam olanlarnsa fetihler yaparak genilemeye alacan kaydeden Atsz'a gre mevcut snrlar korumak ve zengin olmak dncesinin hibir zaman lk olamayacan ifade eder.35 Atsza gre lk bir milletin hamle gcdr. lks olmayan milletler yerinde sayar. lkl topluluklar yryen bir yndr. Szlk anlam and ve uzak hedef demek olan lk, topluluu ayn yolda yrten bir kuvvettir ki, bu uurda insanlar birbirine kar iten szlemi gibidirler. lkler gerekle hayalin karmndan domu olan, dne bakarak yarn arayan, milletlere hz veren ve urunda lnen byk dileklerdir.36 1.3.6. Trk Milliyetilii ve Trklk

35 36

Nihal ,Atsz, lkler Taaruzidir, Makaleler III, s:83 Nihal, Atsz, Trk lks, Trk lks, s.7-9.

52

Trkln,

baz maksatl evrelerce iddia edildii gibi bir hayal

olmayp, gemite birka kere gerek olduu iin salam bir mesnede dayandn belirten Atsz, Trkln tekiltlanmas mecburiyeti zerinde durarak, bunun iin de her zaman en gl milliyeti teekkln ats altnda toplanlmasn, bu tekilatta geimsizlik gsterilmemesini, benlik davas gdlmemesini tavsiye eder. Trklk lksn, Turan corafyasna (byk Trkeline) hakim olan Trklerin dier btn milletlerden ileri ve stn olmas eklinde tarif eden Atsz, Trklerin vasflarn ise yle sralar: "Trk, soyunun stnlne inanm olan kimsedir. Trk, milli karlar ahslarn stnde tutan, milli mukaddesata ve gemie sayg gsteren, grev ahlak yksek olan, hakszlklarla savata korkusuz bir insandr. Trk, gnn gn eden veya dalkavuk bir insan olamaz. Sert yaamaktan holanr ve en byk sertlii de nefsine kar gsterir. Trk, alakgnll olmaya mecburdur. Trk, ykselmek iin deil, ykseltmek iindir. Trklk, bir fikir olduu kadar da bir inantr. nan olduu iin de tartmasz, tenkitsiz kabul olunur. Trkler, dayanmal, yaamaya mecburdur. Trk, lkdalar ile olacak bir geimsizliin lkye zarar getireceini bilir. Trk, hi phesiz, Trk'ten olur. Trknn en byk grevi Trkle hizmettir. Ksacas, Trkler 20. yzylda Trk milletinin fedakarlardr.37 Kk darda olmayan tek dnce olarak nitelendirdii Trkln dmanlarn Komnistler, Yahudiler ve dalkavuklar olarak belirleyen Atsz, b konuda unlar syler: "Trk milletinin dardaki dmanlar btn dnyadr. Bunu tarih bize ebedi bir t halinde hikaye eder. erdeki dmanlar ise tanedir: Komnist, Yahudi ve dalkavuklar.38

37 38

Nihal, Atsz, Trklk, Makaleler III, s.11. Nihal ,Atsz, Trklk s. 11

53

1.3.7. Turanclk ve Trk Birlii "Bizim iin en kutlu hedef Turanclktr" diyen Atsz, btn Trkleri birletirmek lksnn btn Trklerin en nemli hakk ve grevi olduunu syler. Yeryzndeki btn Trklerin birlemesi lksn "asil bir dnce" olarak nitelendiren Atsz, bu birliin sadece kltrel alanda kurulmas isteinin bo ve yanl olduunun altn izer. Kltr birliinin ancak siyasi birlik sonunda doacana iaret eden Atsz, Turan fikrine muhalif olanlarn sulamalarn kendi dnceleriyle rtr: "Siyasi snrlar dndaki Trklerle uramak macera ise Trk uaklar Kbrs'a neden saldrd? Bat Trakya Trkleriyle, Kerkk Trkleriyle neden bu kadar ilgileniliyor? Dn Hatay'd. Bugn Kbrs, yarn Bat Trakya ve Kerkk. br gn Azerbaycan ve daha tesi... Bu, budur. Kimse ban kuma sokmasn.39 Atsz, Turancl, "tarih miraslar da dahil olduu halde btn Trkleri bir devlet halinde birletirmek lksdr ve her lk gibi nesillere bakan, kan ve can vergisi isteyen, gnllere heyecan katan bir inantr" eklinde tarif eder. Trklerin vaktiyle birka kere birletiklerini ve mutlu olduklarn belirterek "Mill lkmzn ilk maddesini "Btn Trkler Birleecektir" diye ifade edebiliriz." diyen Atsz, Trk birlii ve Turanclk lksne kar olanlar hakkndaki tehisini u ekilde ortaya koyar: "Turanclk lks gibi milleti hzlandrc, ahlka dayal ve fazilete dayal kutlu bir lky yermek iin, ya damarlarndaki kan yabanc hissetmek, ya komnist, yni vatan haini, yahut da mill tarihi Malazgirt 'ten balatacak kadar cahil olmak lazmdr"40

1.3.8. Dil Tarihi ve ilmi kiiliinin yan sra yukarda anlattmz gibi edebi bir kiilii de olan Atsz'n dil konusundaki fikirlerini u ekilde zetleyebiliriz. "Byk devlet olmann artlarndan biri de, zengin ve kudretli bir dile sahip olmaktr. Mill ihmaller dolaysyla gelimemi olan kolcu kuvvetli dilimizi, byk bir bilim ve sanat dili haline getirmek ihmal olunamayacak bir davamzdr. Ne melezletirilmi eski dil, ne de ztrke denilen uydurma dil,
39 40

Nihal, Atsz, Turanclk, s.33. Nihal, Atsz, Trk Milletine ar, Trk lks, s.119.

54

byk bilim ve edebiyat dili olamaz. Terimleri Trke kklerinden retme, konuma dilinde Trkeyi veya Trkelemii seme esnasnda olan bir "Arnm Trke" ye taraftarz. nsann yrei ne ise, milletin dili de odur. Bu deerli varlk, gerek deerlerden meydana gelecek bir akademi ve mill uura malik uzmanlar ve sanatlar eli ile korunmaldr."41

1.3.9. Toplumculuk Atsz, ekonomik meselelere toplumcu bir gzle bakar. O'nun toplumculuk anlaynn esaslar yle tespit edilebilir: " Mill gelirin adaletle letirilmesi, Trk toplumu iin de elbette mill bir gayedir. Ferd ihtiyalarn rahata karlanabildii, refahn yaygn bulunduu bir lkede, toplumsal adalet davas gereklemi olur ve byle bir davadan bahsetmeye de lzum kalmaz. Bu sebeple, bir yandan toplumsal adalet tedbirleri alr ve onlar salam kanuni esaslara balarken, dier taraftan da eitim ve retimi yayarak ve ayrca memleketimizi iktisad alanda hzla kalkndrarak, toplumsal adaletin ortamn hazrlamamz gerekir. Aksi takdirde toplumsal adalet davasnn zellikle geri ve yoksul lkelerde, komnizm silah haline gelecei asla unutulmamaldr. nk komnizm; yoksulluk, gerilik ve bilgisizlik bataklklarnda aan bir iektir." 42 1.3.10. Komnizm, Siyonizm ve Masonluk Bir milletin belki birok dman olabilir ancak bunlar iinde nem srasn iyi bellemeli ve onlara dman olmal, ite Atsz, btn Trk dmanlarna ve bunlarn en banda da komnizm, Siyonizm ve masonlua dmandr. "Komnizm, artk btn dnya ve bilhassa bizim iin iktisad bir fikir veya toplumsal bir dzen olmaktan kmtr. Komnizm bugn, yalnz Moskofuluk demektir" diyen ve komnizmi, ruh ve seciye bakmndan soysuzlam binlerce casusu bulunan bir Moskof emperyalizmi olarak vasflandran Atsz, moskofun bizim soy dmanmz olduunu, ona taraftarlk

41 42

Nihal, Atsz, Trk Milletine ar, s.119. Nihal, Atsz, Trk Milletine ar, s.119-120.

55

edenin vatan haini olacan belirterek, Trklk bakmndan en alak vatan hainleri olan komnistlerin yok edilmesi gerektiini syler. Masonluk konusunda ise: " Masonluu da dman sayyoruz. Masonluk, kk darda olan gizli bir cemiyettir ve milliyetilikle badamayanlarn bavurduu Trklk dman bir teekkldr. Balangta, Yahudilerin mill karlarn gizli olarak korumak iin kurulmu, zamanla milletleraras bir hale gelmitir"43 diyen Atsz, onlarn gizlice her yere el atp oray ele geirmeye almakta ve bunu baarmakta olduklar belirtilir. Trkiye'de sacayak halinde Trk dmanl yapan akmlardan birisi de Siyonizmdir. Atsz, Siyonizm, Yahudi soyunun rahatn ve mutluluunu, dnya milletlerinin huzursuzluunda arayan tekilatl ve insanlk dman bir fikir olarak tarif eder. O'na gre, Siyonizmin kendisini, bir devletin mill lks .gstermek yolundaki gayreti, emperyalist isteklerini gizlemek iindir. Birinci Dnya Sava'nda, her trl kla girerek Filistin cephesindeki ordumuzu arkadan vuran ve dmana casusluk eden Siyonistlerin ortaya koyduu korkun gerek, Trkleri bu akma kar da her zaman uyank ve tedbirli bulunmaya zorlamtr.44 1.3.11. Ata Tresi Herkese bilinen bir gerektir ki, det ve geleneklerimizin z, kylerimizde daha saf kalm ve el'an da yaar hldedir. Buralarda, hi istisnasz, g bir iin stesinden gelemeyen bir evld; baba, sende Trk kan yok mu diye paylar. Ana da bunu, sana stm hell etmem diyerek pekitirir. Bu sz; kyl, bilgisi dolaysyla deil, ama tabiaten atalarndan kalm bir tre olarak syler. Fakat; o evldn fizik yaps, buna dayand iin de, bir gerein ifadesidir. Aleyhimize sonulanm birok vak'alarn, ata tresi uyumazlndan ileri geldiini grmt. Bu da kendini, ok defa bir "ihanet" olarak gsteriyordu. Trkn kuvvetli olduu zamanlarda pek o kadar belirmiyor ise de, zayf olduu zamanlarda aka meydana kyordu. Yakn tarihimiz bunun ac rnekleriyle dolu idi.

43 44

Nihal ,Atsz, Tarihin Barmaz Dmanlar, Makaleler III, s.301. Nihal, Atsz, Trkln nemli Meseleleri, Trk lks, s.106-107.

56

Balkan Sava'nda; 40.000 kiilik Trk Ordusu'nun Selnik Cephesinde Yunanllara teslimi olay ile, Edirne'yi 9 ay Balkanllara kar kahramanca savunarak, tarihimize, ikinci bir Plevne rnei kazandran olayn karlatrlmasnda; elbette ki, her ikisi arasnda bir sebep fark olacakt. Her ikisinde de dven Mehmetik ayn idi. Fakat birincinin bandaki kumandan Tahsin Paa Arnavuttu. kincisinin bandaki kumandan kr Paa, alperenler yadigr Erzurumlu bir Trkt. O kr Paa ki; Bulgar ordularnn Edirne zazkuatmasna kahramanca direnip, onlarn orlu-Lleburgaz arasndaki Kartran Savan kazanarak atalcaya kadar ilerlemelerine ramen; ehri teslim etmemitir. Bu dayanma gcdr ki; Trk ordusuna yeni bir mcadele gc kazandrm, kaybettiimiz yerlerin yamalanmasnda birbirlerine den dmanlarmza tekrar yklenen ordumuz, Edirne'yi kurtard gibi, onlar bugnk snrlarmzn ok daha tesine srmtr. Alnacak ders o ki; ken Vardar-Selnik cephesindeki "hanet" ile Edirne Mdafaa'sndaki "Celdet" Trk ata tresini ispatlamt!.. Yllarca, hibir rk, dil, din ve renk fark gzetmeksizin sahip olduumuz topraklarda uyguladmz dilne idareye kar beliren ihanetler ile bizden ayrlp kopmalar, Trkn kendine dnmesini ve zn kaybetmeyerek, ona dayanmas ve sahip kmas gereini; bir daha gn na karmtr. Ne hazindir ki; Trkler, Mekke-Medine Mdafaas'nda bile kendi dindalarnn "hanet"ine maruz kalmlardr... Demek ki; Trk kylsnn ata yadigr kan ve ana st tresi doru idi!..45 1.3.12. Irklk Atszda dorudan doruya bir rk ayrmcl yoktur. Fakat; bakalarnn, kendilerini bizden ayr saymalar karsnda, Trk'n de kendine dnme gr hkimdir. Onda, ne Almanya'nn Nazi rkl, ne de Amerika ve Gney Afrika gibi siyah-beyaz rkl vardr. Bugn medeniyete ok ileri bir dzeyde olan Amerika'nn birok eyaletlerinde siyah-beyaz ayrm vardr. "Bu yere renkli
45

Mehmet, Orhun, , Atsz Bey ve Trk Tarihi Sistematii Orkun, Nisan 1999, say:14.

57

ahslar giremez" veya "buras sadece beyazlara mahsustur" gibi, ihtar ve ikaz yazlar karnza kar. te asl rklk budur!..46

46

Mehmet, Orhun, a.g.m., a.y.

58

KNC BLM ATSIZIN TARHL 2.1. GR Atszn tarih anlayn daha iyi anlamamz iin nce Cumhuriyete kadar olan tarihiliimize ksa bir gz atmalyz; Devlet numunesini hey eyin stnde grerek onu din ile eit sayan eski tarih yazarlar, umumiyetle yazdklar tarihleri bahsettikleri memleketlerin veya milletlerin ismine izafe etmemilerdir. Onlar (devlet)i makam- iktidarda bulunan hanedann ismine izafe ederler, memleketi o yksek ahsiyetin ismi ile isimlendirirlerdi. Devleti tekil eden veya devlete tabi olan insanlar da o slalenin ad ile yad ederlerdi. ktidar makamnda bulunan hanedann dmesini en byk hadise zannederlerdi, hatta devletin ykldn zannederlerdi. ktidar makamna gelen slalenin bir ismi ile bir devletin kurulduunu yazarlar ve tarihlerine bir fasl aarlard. Slalenin ve hkmetin deimesini inkraz ve devletin tesisi mahiyetinde grrlerdi. Artk bundan sonra devletin ismi, milletin ismi ordunun ismi tamamyla deiir, bir hanedann ismi ile anlrd. Mesela: Trklerde bir ube olan Trkmenlerin rana ve Bat Asyaya hicretlerini mteakip kurduklar develi hanedann ismi ile(Seluklu Devleti) anld. Seluklu ailesinin hkmran olduu memliki Memleket-i Selukiye Trkmenler de Seluklu Trkleri adn vermilerdi. Seluklu ailesi bir asrdan ziyade Asyada yaadktan sonra blnd. Valiler istiklallerini ilan ve isyan ettiler. Bu defa devletin ve milletin ismi her valinin mensup bulunduu hanedann ismine gre deimeye balad. randa Harzem ah ailesi hkmferm olduu iin oradaki devletin ismi de Memleket-i Harzemiye evrildi. Suriye Ve Azerbaycanda Atabekiye Devleti unvan yaamaa balad. Anadoluda yine Seluklu ailesi iktidar mevkiinde olduu iin Seluklu Devleti unvan baki kald. Hanedanlar deiince mtemadiyen devletin, milletin, memleketin ismi deimiyordu onun iin her mverrih mensup olduu memleketin ve milletin tarihine balang olarak, zamann da iktidar makamnda

59

bulunan hanedannn saltanatn esas kabul ederdi. ki hanedan kendinden addetmez, eski hkmeti ayr bir devlet telakki ederlerdi. Bizim tarihilerimiz de ayn zihniyetle hareket ederek milli tarihimiz bir kl halinde derlememiler, devlete mterek isim vermemilerdi. Yalnz eskiden Anadolu manasna gelen Rum unvann arada srada kullanarak padiahlara Rum Sultanlar, memleket klim-i Rum veya sadece Rum ordumuza Rum ordusu demilerse de devletin ismini yine hanedanlara nispet ederek Devlet-i Selukiye, Devleti Karamaniye, Devlet-i Osmaniye tabirlerini kullanmlard. (Rum) unvan devaml olarak, arada srada bu suretle kullanl ise de hanedan isimleri ondan kuvvetli olarak yaam, devlet ismi gibi memleket ve millet ismi de ona izafe edilmi . Bilhassa tarihimizin ismi hanedanlara nispet edilmitir.47 Yinann Osmanl ve Seluklu Devletlerinin tarih kitaplarna yansmas ile ilgili verdii rneklerin tm slm devletleri iin benzerlerini, gerek kronolojik gerek sadece belli bir blgeye ve dneme hasredilmi tm tarih kitaplarmzda grmemiz mmkndr. Hatta tarih kitaplarnn ifadeleriyle dile getirecek olursak, mesela ibn Haldun, tarih kitabnn Gaznelilerle ilgili blmn, Gazne Melikleri Sebktegin Oullarnn Devleti Hakkndaki Haberler eklinde aarken, yaklak krk sayfa sonrasnda Gurlularn Lahoru stilas, Hsrev-ahn ldrlmesi ve Sebktegin Oullarnn Devletinin Ykl eklinde kapatr. Hemen bu bahsin peine Karahanllarla ilgili bahis aarken, ondan sonra ise Gurlular hakknda bilgi verir. Bu bilgiler ve peine doruda kurulan dier devletler hakknda bilgi veren bn Haldun, bu arada, yine Karahanl ve Gaznelilerin burada yer alan devletlerle olan mnasebetlerinden bu devletle alakal olarak da yer yer bahseder ve daha sonra Trk Seluklu Devleti Hakknda ki Haberlere geerse Ayn vaziyeti kronolojik slm tarihi olarak yazlan ibnul Esirden rneklendirecek olursak unlar grrz: Sebktegin Oullar Devletinin Kuruluu, eklinde att bala ilaveten gerek devletin ykl gerekse daha sonra kurulan dier devletler hakknda zel glmler amadan,her yl hangi blgede hangi olaylar olmusa, Seluklular ve dier devletlerden de srasyla bahsederek konular srdrr.

47

M. Halil, Ynan, , Milli Tarihimizin Ad, stanbul, 1969, s.11-13 (Palabyk, a.g.e., s.56-58).

60

Seluklular zamanndaki tarih yazcl, tm slm dnyasn ieren, blgesel ve hanedanlara ait olmak zere trde grnmektedir. Ve her ne ait bolca rnekler bulmak mmkndr. Osmanl devri tarih yazcl ise, genel anlamda dnya ortaa tarihilinden tamamen farkl deildir. Bazen bu dnem vakanvislerinin az da olsa ynetimi ve yneticileri ktledii grlmekle beraber, bu dnemde de efsanelerle gerek olaylar arasnda pek ayrma gidilmez. Olaylar rivayetlere dayandrlarak gerekmi gibi anlatlr. Bir Osmanl vakanvisi, yaad yzyln iinde ele alndnda ilgin boyutlar olan, Farsa tarih yazma ii, bu dnemde adal da olsa, genelde Trke olarak devam etmitir. Bu devirde tarihiler akidelerinin tesirleriyle kalem oynatmaktadr ki, burada rol alan akide, devlet ve nizam- alem ideolojisidir. Osmanl tarih yazclnn Yavuz zamanna kadar ran tesirinde, Msrn fethinden sora da Arap tesirinde olduunu sylemek mmkn olmakla beraber, Tanzimat dnemi tarihilii hakknda unlar zikredilebilir: Osmanl Devletinin brakmaya balamt. Baka kuruluundan Tanzimata kadar geen srede bir deyimle o zamana kadar olaylarn egemen olan dinsel tarih anlay yerini yava yava hanedan tarihi anlayna aklanmasnda ve yorumlanmasnda slm tarihi temel olarak alnd halde bu dnemde Osmanl hanedan erevesinde biimlenen bir tarih gr ortaya kmaya balad. Bu tarih anlaynn balca amac, E.Z. Karaln da belirttii gibi, Osmanl hanedan etrafnda, cins ve mezhep ayrnts gstermeksizin, eitli halklar birletirmek ve bylece Osmanl mparatorluunun btnln salayarak ykln nlemekti. Tabii bu tarih ve yazm anlaylarnn dneme hakim olan bilim anlay erevesinde gelitii de gz ard edilmemelidir. O dnemde hakim olan bilim anlayna da temas edilecek olursa unlar sylenebilir: Osmanllarn gelime alarnda Avrupann en g devleti olmalar, askeri ve ekonomik stnle sahip olmalar, zengin maden yataklarn ve ticaret yollarn ellerinde bulundurmalar en son ve en doru dinin kendilerinde olduuna inanmalar, Ortaa slm medeniyetinin tesiriyle, kendilerini maddeten ve manen Avrupallardan stn grmelerine yol amt. lk dnemlerde Avrupay

61

ve oradaki gelimeleri yakndan izleme imkanna sahip olan Osmanl mparatorluu, zamanla bu idman ve durumunu kaybederek zellikle teknik sahalarda bilgi ithaline balamtr. Bu dnemde Osmanl, zafer kazanabilmesi iin, orduyu modern tekniklerle tehiz etmeyi ve mtefennin zabit yetitirmeyi hedef almtr. Dier bir ifadeyle Bat modern bilimleri, askeri ve sivil baz pratik ihtiyalar karlama asndan nemli grlmtr. Bu anlay ierisinde kurulan yeni messeseler ve yaplan tercmelerde, batnn gelimesinin asl kayna olan temel bilimleri alma yoluna gidilmeyip, kendine has bilimin retilmesinin gereklememi olduu sylenebilir. Tanzimat dneminde, Osmanl devlet ve bilim adamlarnn byk bir ksm Avrupa biliminin zn kavrayamamlardr. Bat bilimini tam olarak kavrayabilen devlet ve bilim adamlar ise bu anlayn gerektirdii messeseleri kuramamtr Dnce dnyalar asndan dine dayal klasik bir metafizik anlaytan kaan Osmanl aydnlar mspet ve benzeri tarifleri tam yaplmam slogan kelimelerle batdaki karklklardan ok uzak sathi ve belirsiz anlaylara sahip olmulardr. Merutiyet ve cumhuriyet dnemlerine sarkan bu bat biliminin pozitivist anlay ile oluan mspet dnce, Trkiyede mahede ve tecrbe unsurlarndan mahrum olarak tezahr etmitir. hsanoluna gre, yukarda ifade edilen stnlk psikolojisi Tanzimat dneminde ortadan kalkm ve hatta bu durum yerini, batya teslimiyete brakmtr. dnemde Batl gzlemcileri dahi hayrete drecek ekilde yaylan materyalistik fikirlerin, o neslin, daha nceki nesilde mevcut benlik bilincinin yok olmasna ve bat karsnda yenik dmesine yol at sylenebilir. Osmanl dnce hayatnn genel karakteristikleri hakknda A.Yaar Ocakn kanaatleri yledir. 1. Osmanl dnce hayat, (siyasi, felsefi, dini ve tasavvufi) btn boyutlaryla, XII. Yzyldan beri durgunlamaya balam bulunan klasik slm dncesinin bir devamdr. Bu dnce birikiminin btn gelenekleri Osmanllardan nce teekkl etmi olup aynyla Osmanl yansm grnmektedir. 2. Osmanl Devletinin, merkeziyeti yaps zellikle siyasi ve dini dnce alannda, geni lde hkimiyetini hissettirmi ve bu alanlar slm dncesine de

62

tarihinin belki hibir devrinde olmad kadar devletin bu yapsn takviye etmeye ve gelitirmeye yarayacak ekilde kullanlmtr.. Bu ise belirtilen alanlardaki yaratcl nemli lde engelleyen bir faktr oluturmutur. Ayrca dini dnce alannda zaman zaman bir tepki oluturarak alternatif yorumlarn domasna sebebiyet vermitir. 3. Osmanl dnce tarihi, gerek anlamda bir felsefi dnce hareketine de ahit olmam grnmekte, belirli bir dnemde var gibi grnen felsefi almalar ise bizatihi felsefi dnceye ynelik olmaktan ok, felsefi dnceyi ve metotlarn tenkit etmeye matuf kelam ilmi erevesinde faaliyetler olmaktan teye gememitir. Bu itibarla felsefe ancak dini bilimlere yardmc olabildii lde itibar grmtr denilebilir. 4. Temelde Osmanl merkeziyeti devlet anlaynn bir sonucu olan bu durumdan belli bir lde tasavvufi dnceyi istisna etmek kabildir. Tasavvufi dnce ay heterodoks kalplar iinde daha serbest bir erevede, yahut da grnrde Ehl-i Snnet erevesinde kalmakla beraber, bu ereveyi olabildiince zorlayarak Vahdet-i Vucudu eksende kendine bir lde kurtarabilmitir, Zaman zaman ar yorumlara ulaan bu Vahdet-i Vcudu dncenin, bir anlamda Osmanl slm anlayna paralele mistik bir slm tarz oluturduunu grebilmek mmkndr, ki Osmanl tarihi bu ikisinin zaman zaman atmalarna sahne olmutur. Bununla birlikte ilk merutiyet hareketlerine bal olarak tarih tenkit fikirlerinin yaylmas Ahmet Vefik Paann Hikmet-i Tarih ve Gelenbevizade Ahmet Tevfik Beyin Hamidetl Usul ismiyle kk bir risalesinde kendisini gsterdi. Arapa gibi Franszcay da iyi bilen bu iki zat, eserlerinde bn Haldundan baka Franszlarn tarih felsefesine ve usulne dair nerettikleri eserlerden de istifade etmilerdir. Ahmet Vefik Paaya gre tarih ilmi, gemi hadiselerin sebep ve hikmeti zuhurunu, milletlerin ykseliinin, iniinin ve inkraznn sebeplerini aydnlatarak istikbali dnmeye yol atndan btn ilimlerin en by ve en faydalsdr. Hikmet-i tarihten haberdar olanlar akl mizanna mracaat ettiklerinden efsane ve safsataya aldanmaktan kurtulurlar ve har devrin fikir cereyanlarnda tenkidi nazarla nfuz edebilirler. Tarih siyasi vukuat ve esmi zaptna mnhasr deildir, o milletlerin kaynamalarn, vukuat-

63

azimenin hakiki ine manalarn meydana vuran ve akl ayarna dayanan bir fendir. Gelenbevizade, bn Haldunun etvr ve gebelerin asabiyeti nazariyesini kabul ettii gibi tarihi kaynaklarn tenkidinde esas olarak da bu mtefekkirin istidll nazariyesini geniletmekte iktifa emitir. O yunanl Tukydides, Polybios ve Tacitus ve Franois Voltaire, Montesqiuieu, ve Gibbons gibilerden haberdardr. Her hadisenin sebebi tespit edilmeli. Ona gre usul-i tarihin bir ilim olarak talim ve tedrisi muktazidir. Osmanl ilim adamlar 19. asrn nc eyreinde tarihte usul hakknda dnmlerdir. Mir Sleyman Paa da (1836- 1892) 1871de Harbiye Mektebi talebeleri iin ders kitab olarak nerettii mebani-i n kitabnda Franszca eserlerden istifade ettii gibi, kendi itihatlaryla da bulduu baz fikirleri hlasa etmitir. Ona gre tarih: 1. Siyasi ve medeni tarih, 2. Ulum ve edebiyat tarihi, 3. Tarihi tabi olmak zere e taksim olunur. Siyasi tarih de: 1. Cihan tarihi 2. Ayr devletlerin ve milletlerin tarihi ve 3. Husus tarih olmak zere tekrar e ayrlr. Cihan tarihi, ayr devletlerin ve milletlerin tarihi ve husus tarihe rnekler vererek byle bir tarih yazmannn nasl olmas gerektiinden bahseder. Sleyman paa tercme-i hallerin nasl yazlacan, ilmi bir tercme- hl ile sergzeti birbirinden ayrmak icap ettiini anlatmtr. lim ve edebiyat tarihi, muhtelif ilimlerin ve sanatn, keza gzel yazlarn zuhur ve inkiaflarndan, keza tedenni ve inhitatndan, tereddt ve tevesslnden, onlarn muhtelif alarda yaptklar tesirlerden bahseder. Yine bu dnemde zikredilmesi gereken isimler arasnda phesiz Tarih-i Osman Encmeni ve yeleri de (kurucu yeler: Abdurrahman eref (son Osmanl vakanvisi), ahmed Tevhd, Ahmet Refik, Ahmed Midhat, skender Hoca, Efdaleddin, Diran Kilikyan, Zhdi, Ali Seyd, Karolidi, Mehmed Arif, Necib Asm; muavin yeler: Ali Emir Efendi, Tevfik Paa, Halil Edhem, Safvet, Sleyman Nazif, Arifi Paa Osman Ferid, Faik Read, Mehmed Galib, Musa Kzm, Mistadikidis) gelmektedir. Abdurrahman eref bakanlnda,- 27 Kasm 1909 ylnda kurulan Encmen, Osmanl tarihine ait risale, evrak ve kaytlar basmak ve yaynlamakla grevlidir. Bu vesileyle yelerden Necip Asm ve Mehmet Arif 1919 ylnda Encmenin yayn olarak Osmanl Tarihinin ilk cildini karmlar fakat arkas gelmemitir. Fakat nalcka uyarak modern

64

Tarihiliin ncs saylabilecek isimlerden birka zerinde durmay yeterli grmekteyiz. Burada ismi anlmas gereken tarihelerden biri Ahmet Refik (Altnay)dr. (1882-1937). Ahmet Refiki Tarih Yazclmzda nemli klan, tarihi, dar bir okur evresinin inhisarndan kurtararak, geni bir Osmanl kitlesine sevdirmesidir. Gen yata hret yapm, mverrih unvanyla anlmaya balam, bilimsel almalar yan sra halk iin yazd kitaplarla, II. Merutiyetin srekli sava ortamnda tarihe, ulusan bilin gtrc bir ilev kazandrmtr. Ahmet refiki geleneksel Osmanl tarihiliinden ayran en nemli zelliklerden biri bat tarihilerini yakndan izlemesi ve 19. yy romantik Fransz ve Alman tarihiliini uluslamadaki ilevini Osmanl gereine uygulamasdr.o, biyografi yazclnda ustadr (Alimler ve sanatkrlar,Tarihi Simalar, Sokulu vb.). 1917de Yeni Mecmuada Gkalple birlikte yaynlad yazlar nemlidir. 1928 de hayat Mecmuasnda yer alan yunan Mverrihleri ve Latin Mverrileri yazlar, 1932 ylnda kan Alman Mverrihleri: Ranke, Mommsen, Treitschke, ve Fransz Mverrihler: Michelet , Lavisse, Vandal balkl eserleri, Ahmed Refikin Batdaki tarih yazcln nedenli yakndan izlediinin kantlardr. Ahmed Refiki geleneksel Osmanl tarih yazclndan ayran baka bir zellik sosyal tarihe olan eilimidir. II.Merutiyetle birlikte Osmanl , reayas halka dnm, Trklkle birlikte doan Anadoluculuk hareketiyle halka doru gidilmitir. Bundan byle, Vakanvis geleneinin saray yrngeli tarih yazcl alarak , gnlk yaam ya da toplumun yapsna ynelik almalar, tarihin ura alanna girmitir. ttihatlarn deyimleriyle tarih yazclnda havastan avama gei izlenmitir. A.Refik retken zamannda Trk Tarih Kurumuna alnmam, Darlfnundaki derslerine son verilmitir. nalck onun eserlerini yedi kategoriye ayrr: Belgelere dayanan aratrma ve belge yazlar (stanbul Hayat, Trk Airetleri), kaynaklara dayal edebi dille aydn halk iin yazlm olanlar (Lale devri), siyasi yazlar (iki komite,iki kta), Hatra (Kafkas Yollarnda), Mektep ve halk iin yazlm eserleri, eviriler (Byk Tarih-i Umumi), edebi esereler (Gnl- iir kitab)Hicri X1. , XII. Ve XIII. Asrda stanbul Hayat balkl

65

eserlerinde stanbulun sosyal,iktisadi yaamyla, Evkaf, belediye, ie ve gmrk ilerine dair hazine-i evrkn deerli belgelerini sergilemitir. Ayrca tarih-i Osmani Encmeni Mecmuas, Trk Tarih Encmeni Mecmuas ve Darlfnun Edebiyat Fakltesi mecmuas yan sra, birok gazete ve dergide sosyal ve entelektel tarih kapsamna giren saysz yazs yer almtr. Bu dnemin bir baka deerli alimi Halil Edhem (Eldem) (1861-1938), Arkeoloji, sanat tarihi, nmizmatik, Epigrafi ve tarih alanlarnda batl tarzda eser veren bilim adamlarndandr. Mze-i Hmayun (Arkeoloji Mzesi)un kurucusu kardei Osman Hamdi Beyden sonra bu mzenin mdrlne atanmtr. (19101931) Gazi Mustafa Kemal , Trk Tarih Kurumunu kurarken Fuad Kprl ile beraber Halil Edhem de Kurucular arasnda yer alm, 1931 de stanbuldan millet vekili seilmi ve 1938 de bu greve iken vefat etmitir.48 Atszn tarihi bakn ve tarihiliinin arka plnn oluturan dnemi ve cumhuriyete kadar tarihiliimizi ksaca izah ettikten sonra esas konumuz olan Atszn tarihiliine dnebiliriz. 2.1.1. TARHE BAKII Atsz tarihi bir ilim, ilmin ubesi veya gemii kitaba aktarmak olarak grmyor, ona gre tarihin ana gayesi eskiden olanlar bugnklere anlatmaktr. "Tarih uuru"nu ayr olarak ele alan Atsz Be, bu konuya ok nem vermitir. "Tarih uuru" milletlerin hafzasdr, eklinde tarif eder ve ancak millet olan topluluklarn buna sahip olabileceklerini belirten49 Atsz bu konuda unlar syler. Tarih ilim deildir. Mspet ilmin bu kadar ileri olmad, ilim ubelerinin bugnk gibi ok bulunmad alarda, ilme susam insan beyni iin, tarih de bir ilim olabilirdi. Fakat bugn tarih bir ilim deildir. Tarih, ilim usulleriyle yryen bir marifet ubesi de deildir. Tarihin ilm usulleri olsayd, bu ilm usulleri tatbik eden limlerin ayn mesele hakknda ayn neticelere varmalar icap ederdi.
48

M.Hanefi, Palabyk, Mehmet Fuat Kprlnn limi Hayat ve Tarihilii, Aka Yaynlar, Ankara, 2005, s.56. 49 Cengiz, Mete, , Atsz ve Trk lks, Kamer Yaynlar, stanbul, 1994, s.48.

66

Tarih, evvelce yazlm veya zapt olunmu eyleri yeniden kitaba geirmekse basit bir hikyecilik; mphem veya eksik olarak yazlm veya bize mphem yahut eksik olarak intikal etmi hdiselerin dorusunu bulmaksa mantk bir falclktr. Tarihin ana vazifesi eskiden olanlar bugnklere anlatmaktr. Hdiselerin sebepleri hakknda fikir yrtmek meselesi ikinci plnda kalr. Fakat tarihte kargaal douran ey de bu ikinci plnda kalan meseledir.50 Burada Atszn biraz aktarmac tarih anlayna sahip olduunu dnebiliriz. Ancak byle bir tarihi bak as yeterli midir, tartlr. Trk tarihi zerinde yaplan almalarda dlen hatalar Atsz Be'e gre yle sralyabiliriz: A - Deien hanedanlar ayr birer devletmi gibi alnarak "Trk devlet birlik ve btnl" yanl olarak bozulmutur. B - Smer, Elam Akad, Hatti vs. gibi eski ve meden milletler Trk kabul edilerek byk bir hataya dlmtr. C - Verilen malumat ounlukla hataldr. Bugn dahi tarihilerimiz almalarnda yanl yoldadrlar. nk sistemleri taklittir. Taklit bir sistem ise Trk tarihi iin hataldr. Hata, esasta tarihi ele al tarzlarndadr. Bu hususu belirten Atsz Bey, Trk tarihi iin Trk ilim adamlarnca, bir sistem konmas gerektiini savunur. Bu yeni sistemle ilenecek olan Trk tarihi "yalnz maziyi en parlak ekilde gstermekle kalmayarak, ilerisi iin de bir yol izmelidir." diyerek tarih grn ve tarihin metodu yerine nasl bir yol izlenmesi gerektiini ortaya koymu oluyor. 51 Tarihin bir metodu olmadn, tarih metodunun tarihilerin bir hayal rn olduunu dnen Atsz, tarihin metodunun tarihin karanlklarndaki bir hdisenin dorusunu karacak mantkl bir mnevver olmak yeterlidir. Bu durum da kiilere gre deiir. Tarihin bir metodu olmad fikrine katlmak mmkn deildir.

50

Nihal ,Atsz, Trk Tarihine Bakmz Nasl Olmaldr, Trk Tarihinde Meseleler, Yaynlar, stanbul, 1997, s. 8-12 51 Cengiz, Mete, s. 48-49.

fan

67

nk hibir ilim ya da bilim metotsuz olamaz. Metodunun varln kabul etmemesi bekli de tarihi bir ilim olarak grmemesinden kaynaklanmaktadr. Tarih metodu denilen eyi tarihilerin muhayyilesi uydurmutur. Tarihinin salam bir insan mantndan baka metodu olamaz. Tarihin karanlklar arasnda kalan bir hdisenin dorusunu karmak iin veya doruya yakn bir ihtimali ileri srmek iin mantkl bir mnevver olmak kfidir. Bu ii yapabilmek iin tarih metotlarn ezberlemee lzum yoktur. Tarih metodu denilen ey tarih yazmann teknii ise bu da yalnz millete, zamana gre deil, her ahsa gre bile deiir. Tarihin bir metodu olmamasna, ilim olmamasna ramen, tarihin milli terbiye ve siyaset sahas iin gerekli olduunu dnen Atsz yle demektedir: Bununla beraber tarih lzmdr. Tarihin en byk faydas mill terbiye ve siyaset sahasndadr. Tarihi olan veya tarihini bilen milletler, tarihi olmayan veya tarihini bilmeyen milletlerden daha kuvvetlidir. Tarihi bilmek mill kudret ve mill kusurlar da bilmek demektir. Bundan dolay bilhassa milleti idare edenlere lzmdr. Fakat tarih suiistimale ok elverilidir. Milletin millete, dinin dine, frkann frkaya, ailenin aileye, ferdin ferde kar olan baknda tarih daima tahrif olunarak suiistimal olunmu ve tarihte daima byk yalanlar sylenmitir. Bu bakmdan tarih ilimden ok felsefeye yakndr. Hakikatte ilim olmayan tarihe ilim enisi vermek iin tarihiler tarafndan trl trl usuller takip olunmutur. Tarih zerinde mnakaalar olmu, tarihin en ok nelerden bahsetmesi icap ettii hakknda birbirine aykr fikirler ileri srlmtr. Fakat en doru olmas lzm gelen udur ki, tarihin temeli veya iskeleti siyas ve asker vukuattr. Siyas ve asker vukuat en arka plna atp ta cemiyetlerin meden ve iktisad hayatn tetkik etmek iddiasnda bulunan son nazariyeler ve iddialar kendileriyle birlikte okuyucular da aldatyorlar demektir. nk iktisad ve meden hdiselerin bugnk kadar mhim olmad veya hi olmazsa ehemmiyetinin bugnk kadar takdir olunmad eski zamanlardan kalan eksik ve bazen ok eksik, kaytlara bakarak bunlardan mhim neticeler karmak davas tarih aleyhtarlarnn eline kuvvetli bir silh vermekten baka bir ey deildir. Bundan baka tarihi iktisad ve maddeci bir gzle grmek cereyan da son yllarn umum Yahudileme cereyannn bu sahadaki tecellsidir.

68

Tarih dorudan doruya bir terbiye vastas olduu iin her milletin kendisine gre bir tarih tarz bulunmal, fakat bu tarzda yalana yer vermemelidir. Yalan sylemeyi tarihleri erefli olmayan kk milletlere brakmaldr. Trk milletine gelince bu tarz, en baa asker hdiseleri, byk meydan savalarn ve kahramanlarn hayatn koymaktan baka bir ey olamaz. Bu tarz Trk milletinin gemii iin olduu kadar gelecei iin de lzmdr. Yoksa mill terbiye ve irade iin faydal olmayan tarih, ilm bir sefahatten, manev bir kokainden baka bir ey deildir.52 Bura da una dikkat ekmekte fayda vardr: Atszn tarih yazcl anlayndan sadece dikkate ayan olaylarn aktarlmas gerektii fikri karlabilir. Tarihin metodu olmasa da Trk Tarihini, dier milletlerin tarihi gibi basit bir tarih deildir. yleyse Trk tarihini nasl mtalaa ederiz? sorusunun cevabn Atsz yle izaha almaktadr. Trk tarihi ngiliz, Alman, Fransz milletlerinin tarihleri gibi mtalaa olunamaz. Zira Trk tarihi onlarn tarihi kadar basit deildir. Biz bugn dnyadaki belli bal milletlerin nasl teekkl ettiini biliyoruz. Bunlarn teekklleri tarihin gz nnde olmutur. Hlbuki Trk milleti tarih balad zaman teekkl etmi bulunuyordu. Bundan baka bu milletlerin tarihi hemen hemen hep ayn dar bir sahada getii iin onlarn tarihini sraya koymak kolaydr. Fakat Trk tarihi iin bu kabil midir? Bazen inde, bazen Msrda, bazen Avrupann ortasnda grdmz Trklerin tarihini bir ereveye sdrmak g bir i gibi gzkr. Bundan dolaydr ki, imdiye kadar Trkler krk yerde krk devlet kuran bir millet gibi saylm ve Trk tarihini kronolojik ve coraf bir tertibe sokmak teebbs grlmemitir. Burada da Trkln izleri rahata grlebiliyor. Eskiden, tarihin destanla kark olduu zamanlarda, Trklerin kafasnda daha sistemli bir Trk tarihi telkkisi vard. Bugn birok gizli hakikatler meydana kt iin o eski telkki ile kanmann imkn kalmamtr. Bundan dolay da biz yeni bir tarih sistemi icat etmek mecburiyetindeyiz. Bugn milliyeti olduumuz ve byk Trk birliine gittiimiz iin de tarihimize vereceimiz sistem dileklerimize uygun olmal, bize yalnz maziyi en parlak ekilde gstermekle kalmayarak ilerisi iin de bir yol izmelidir.
52

Nihal, Atsz, Trk Tarihine Bakmz Nasl Olmaldr, s.8-12.

69

Birok milletler iin tarih bir vatan tarihidir. Mesel Franszlar iin vatan tarihinden baka bir tarih usul gtmenin imkn yoktur. Bundan dolay da Franszlar iin millet, o vatan iinde oturan ve birbirine karan insanlarn topluluundan doan varlk demektir. nk Franszlar ne Gol, ne Latin, ne de Cermen olduklarn iddia edemezler. Bu unsurlarn hepsinin ayn vatanda karmasndan doan bir millet olduklar iin vatan tarihini esas olarak almaa mecburdurlar. Araplar iin tarih bir millet tarihidir. nk vatanlarnn snrlar deiik kalmakla beraber bu millet uzun asrlar devletini kaybetmi, fakat mill varln saklamtr. ngilizler iin ise bir devlet tarihidir. nk vatan dna knca harsen ngiliz kalmakla beraber ngilizden baka bir isim tayan ngilizler esas varlklarn ana devletlerinde korumulardr. Bununla beraber bu taksim kat deildir. Franszlar iin vatan - devlet, ngilizler iin devlet - vatan esasnn mevcut olduu da sylenebilir. Kat olan udur ki: Tarih kurulular baka olan milletler iin tarih sistemi de baka bakadr. Bize gelince: bizim imdiye kadar olan tarihi grmz yanltr. nk bizim iin millet - devlet esasn kabul etmek mill menfaatlerimiz iin daha uygun olduu halde biz millet tarihi yle dursun, devlet ve vatan tarihini bile bir yana brakarak yalnz slle ve rejim tarihini esas olarak kabul ettik. Her slleyi bir devlet sayarak imdiye kadar bu kadar devlet kurduumuzu ileri srdk. Gzel! Fakat bu kadar devlet kurduksa bunlarn hi birisini yaatamadk. Elimizde daima bir Trk devleti vard. nk hakikatte bu kadar devlet kurmu deil, bu kadar slle deitirmi bulunuyorduk. Tarih hayatlar uzun olan btn milletlerde olduu gibi bizde de bir takm hkmdar slleleri geldi. Baka milletler onlar yalnz hkmdar sllesi diye saydklar halde biz ayr devlet telkki ettik. Hlbuki muhtelif Trk hkmdar sllelerinin zamanlarn ayr devletlermi gibi mtalaa etmek yanltr. Bilkis muhtelif devlet telkki olunan eyleri slle olarak almaldr. Almanya da, ngiltere de, Fransa da slleler nasl birbirini takip etmise ve Fransa da Kapet, Burbon, Orlean, Napolyon; Almanya da Saksonya, Frankonya, Baviyera, Habsburg; ngiltere de Anju, Todor, Stuard devletleri yoksa Trkelinde de Kun, Gk Trk, Uygur, Seluk, Osmanl devletleri

70

yoktur. Ancak Kun, Gk Trk, Uygur, Seluk, Osmanl slleleri vardr. Bazen iki veya daha ok slle idaresinde iki veya daha ok Trk siyas zmrelerinin bulunmas ve bunlarn birbiriyle arpmas bu kaideyi bozmaz. Nasl ki Almanyada dne kadar, ayn zamanda hkim olan birok slleler bazen birbirleriyle arptklar, hatt bunlardan bazlarnn Franszlarla birleerek teki Almanlar aleyhine yrdkleri halde Alman devleti bir devlet saylyor idiyse, bizde de ayn ekilde bir devlet olmak iktiza eder. Eer btn milletler tarihlerini bizim gibi mtalaa etselerdi o zaman, mesel ngilterede iki gl muharebesinde iki devlet bulunmas icap ederdi. Keza Fransada kontluklarn kuvvetlenip kral nfuzunun zayflad zamanlarda birka devlet birden bulunmas lzm gelirdi. Hele 18 19 uncu asr Almanyas iinden klmaz bir manzara gsterir, belki de Almanya dediimiz varln inkr edilmesi lzumu ba gsterirdi.53 Bizim tarihlerimizin byle aykr bir ekilde yazlmasnda hnedanclk zihniyeti byk bir mil olmutur. Hanedann kutsi bir mahiyette telkki olunmas, hanedann dmesiyle devletin de dt zehabn dourmutur. Hlbuki hakikatte ortada deien ey gnmzdeki kabine deimeleriyle kyas olunacak kadar basittir. Mesel Trkistan da Gk Trk hanedannn dmesini tarihler Gk Trk devletinin dmesi ve Dokuz Ouz hanedannn kurulmasn yeni bir devlet kurulmas gibi sayarlar. Hakikatte ise ayn devlette hanedan deimitir. Ahalisi, snrlar, topra, tekilt, dili, ananesi bir olan iki devre arasndaki ayrlk yalnz balarndaki hanedann ayr bulunmasdr. O halde buna nasl ayr devlet diye bakabiliriz? Dnmeli ki Dokuz Ouz devresi Gk Trk devresinin tekmlnden ibarettir. Eer bizdeki hanedan deimeleri baka milletlerdeki hanedan deimeleriyle ayn artlar iinde olmuyorsa bunun sebeplerini milletlerin psikoloji farklarnda aramaldr. u halde hanedanlar ayr devlet saymak hnedanclk zihniyetiyle hareket etmek deil midir? Bir de gnmzn tarihinden rnek alalm: Bizde hkim olan yanl tarih telkkisine gre Osmanl devleti yklm, onun yerine Trkiye Cumhuriyeti gelmitir. Bu dn de yanltr. nk esasen bir Osmanl devleti yoktu ki yklsn. Meydanda bir Osmanl hanedan vard. Yklan odur. Yani devlette rejim deimitir, ite o kadar! Eer biz her yklan slleyi bir devlet gibi gsterirsek
53

Nihal, Atsz, Trk Tarihine Bakmz Nasl Olmaldr, s.8-12.

71

bundan biz Trklerin siyas hayatta istikrara malik olmadmz, devletlerimizi uzun zaman yaatamadmz neticesi kar. Milletlerin ruhiyat asrlar iinde deimediine veya pek az deitiine gre de Trkiye Cumhuriyetini dahi uzun mddet yaatamayacamz hakknda bir dnceye de yol aar. Bundan kazanacak olan dmanlarmzdr. Milletlerin tarihinde dhil harpler ve tefrikalar grlr. Fakat bundan o devletlerin ikiye ayrld mns kmaz. Eer byle olursa demi merkeziyeti olan eski Trk idare ekline gre Trklerin pek dank bir hayat yaadklar, birleip devlet kuramadklar gibi bir mn da kar. Keza bazen dhil fetret ve ayrln uzun srd de olur: Anadoludaki beylikler devri gibi. Fakat bu beyliklerin hepsini birer ayr devlet saymak byk bir yanllktr. nk hakikatte olan ey Bat Trklerinin basz kalmasndan ibarettir. Nitekim 1806 1871 arasnda Almanya da basz kalm, fakat kimse Prusya, Baviyera, Saksonya, Vortemberg vesaireyi ayr birer devlet saymamtr. Tarih yine Almanya tarihi olarak okutulmutur. Hlbuki biz hl her slleyi ayr devlet sayyor ve tek tek Trkiye tarihi diyince Osmanl hanedan ve cumhuriyet devirlerini anlyoruz.54 Atszn tarihi bak perspektifi "Trklk" penceresindendir. Bundan dolay tarihi, bir anlamda, Trk tarihi olarak alglayp bunun zerinde durmutur. Ona gre tarih bir milletler mcadelesi ve "dnya bir arpma alandr. Yaratc kuvvet dnyay bir arpma dzeni iinde yaratm; yaratlanlar arpma dzeni iinde bu gnlere erimilerdir. Bu mcadele zemininde milletler varlklarn koruyabilmek ve geliebilmek iin bir itici kuvvete dayanr. Bu mcadele ierisinde Atsz, Trk tarihini ilk nce ikiye ayrmaktadr: 1- Anayurttaki Trk tarihi, 2- Yabanc illerdeki Trk tarihi.55 Bu ayrm, milletlerin mcadelesi, zellikle Trk milletinin kendi iindeki mcadelesine binaen yapyor. Beylikleri yani basz kalm aslnda devlet olamam Trk milletlerini dikkate almadmzda Trk tarihini byk aa ayryor: 1- Trklerin slamiyeti kabul olan X. Asra kadar sren uzak dou medeniyeti erevesinde (slmiyetten nceki) Trk tarihi;
54 55

Nihal, Atsz, Trk Tarihine Bakmz Nasl Olmaldr, s.8-12. Nihal ,Atsz, Trk Tarihine Bakmz Nasl Olmaldr, s.12.

72

2- X. Asrdan Tanzimata kadar yani 1839dan sonraki dnem olan yakn dou medeniyeti erevesinde (slmi devirde) Trk tarihi; 3- Bat medeniyeti erevesinde Trk tarihi56. Bu devirler Atszn bak asyla daha sonra detayl olarak aklanacaktr. Trk Tarihini Alman Fransz gibi milletlerin tarihi gibi ele alamayacamz, Trk Tarihi dier milletlerin tarihi kadar basit deil, kesintisiz bir btnden olutuundan en eski devirlere indirerek incelenmesi gerektiini dile getiren Atsz yle demektedir: XV. Yzylda, bizde, belirli bir tarih gr vard: Trk tarihinin en eski alar olarak Ouz Han destanndan bahsolunur, sonra pek ksa bir Seluk tarihi anlatlarak Osmanllara geilirdi. Bylece eski tarihiler, Osmanllar daha mhim ve stn tutmakla beraber, Trk tarihini bir btn hlinde gzden geirirlerdi. Fakat bu tarih gr kklenmeden baltaland. Hele, Hoca Sdeddin gibi bir mverrihin, eserine dorudan doruya Osmanllarla balamasndan sonra, bizim iin Trk tarihi sdece "Osmanl Tarihi" olarak kald. Ve daha nceki Trklerden, az veya ok, yabanc milletler gibi bahsedilmeye baland. XIX. Yzylda Mir Sleyman Paa ile balayan tepki, bu yanl gr sarsmaya balad. Varlk ve balangcmzn Osmanllardan daha ilerde olduu anlald. Eski Trklerden bahseden blmler okul kitaplarna kadar girmekle beraber, Trk tarihi, sralanm bir btn hline konulmad. nk eitli hkmdar sllelerinin zamanlar ayr ayr devletlermi gibi ele alnyor ve Trkler birok yerlerde birok devletler kurup bunlardan hi birisini uzun mddet yaatamam bir millet gibi gsteriliyordu. Hlbuki gerek hi de byle deildir. nk Trk tarihi aralksz bir btndr.57 Mesele, onun sistemletirmekten ibarettir. te asl mesele sistemleememek. Belki de Trk Tarihini Osmanldan balatanlarn esas kaygs da sistemsizliktir. Gebe bir milletten devlete gei srecinde sistemleememek gayet doaldr. Tarihin destanlarla kark olduu destanms tarih anlaynda Trklerin beyninde sistemli bir tarih anlay vard. Yeni bilgilerin ortaya kmas, Trk Milleti Tarih balad zaman teekkl etmesi, Trklerin dnyann deiik

56 57

Nihal, Atsz, Trk Edebiyat Tarihi, rfan Yaynlar, stanbul, 1997, s.11-12 Nihal, Atsz, Trk Tarihine Bakmz Nasl Olmaldr, s.7-8.

73

yerlerinde devletler kurmas Trk tarihinin kronolojik bir sraya konulmasn zorlatrmtr. Bu konuda Atsz yle demektedir: Trk milleti tarih balad zaman teekkl etmi bulunuyordu. Halbuki baka milletlerin tarihi, hemen hemen, hep ayn dar bir alanda getii iin, onlarn tarihlerini sraya koymak kolaydr. Fakat Trk tarihi iin bu, mmkn mdr? Bazen in'de, bazen Msr'da, bazen Avrupa'da grdmz Trklerin tarihini bir ereveye sdrmak g bir i gibi gzkr. Bundan dolaydr ki, imdiye kadar Trkler, krk yerde krk devlet kuran bir millet saylm ve Trk tarihini kronolojik bir dzene sokmak teebbs grlmemitir.58 Bu dnceye katlmak mmkn deildir. Slale ya da hanedan olmann kendine ait bir takm zellikleri vardr. Bunlar bura da sralamak gereksizdir. u halde, hanedanlar ayr devlet saymak, hnednclk zihniyeti ile hareket etmek deil midir? Bir de gnmzn tarihinden rnek alalm: Bizde hkim olan yanl tarih telkkisine gre Osmanl devleti yklm, onun yerine Trkiye Cumhuriyeti gelmitir. Bu dn de yanltr. nk bir Osmanl devleti yoktu ki, yklm olsun. Sadece Osmanl hanedan vard. Yklan odur. Yni devlette rejim deimitir. te o kadar... Sonra unu da unutmamak gerek ki, eer biz, yklan slleleri devletler gibi gsterirsek, bundan, Trklerin siys hayatta istikrara sahip olamadklar, devletlerini uzun zaman yaatamadklar sonucu da kar. Milletlerin ruhiyat yzyllar iinde deimediine veya pek az deitiine gre, bu, Trkiye Cumhuriyetini de uzun mddet yaatamayacamz gibi bir dnceye yol aabilir. Bundan kazanacak olan da, elbette, biz olamayz.59 Bu dnce Atszn tarihi bak asn en gzel ekilde ortaya koymaktadr. Bir eyleri kaybetme korkusu Atsz o eyleri yok sayma sonucuna gtrmtr. u var ki siyasi tekmln tamamlam bir hanedanlk yklmaya mahkumdur. Yani onlara hanedan olarak bakmak da bir eyleri kurtarmyor. Milletlerin hayatnda i savalar ve karklklar grlr. Fakat bundan, hibir zaman o devletin ikiye ayrld mns kmaz. Eer, byle olursa,

58 59

Nihal, Atsz, Trk Tarihine Bakmz Nasl Olmaldr, s.7-8. Nihal, Atsz, Trk Tarihine Bakmz Nasl Olmaldr, s.11-12.

74

merkeziyeti olmayan eski Trk idare ekline gre, milletimizin, pek dank bir hayat yaad, birleip devlet kuramad gibi bir mn da kabilir.60 XI. Yzylda batda, ikinci bir anayurt daha kurulmutur: Trkiye. Bu da Anadolu, ran, Azerbaycan, Irak ve Kuzey Suriye'den meydana gelen yurttur. Dou Trkeli ve Trkiye tarihleri, aralksz bir btn hlinde Trklerin tarihidir. Hem de bu iki vatann bazen birlemeleri haliyle. Yabanc illerdeki Trk tarihi ise, hkim Trk sllelerinin yabanc milletlere dayanarak kurduklar devletlerin tarihidir. Bunlar srekli olmam, bir Trk sllesiyle o sllenin buyruundaki bir Trk ordusunun baka milletlere hkmetmesiyle balayarak, sonunda, bu Trklerin yabanc ounluklar arasnda dillerini ve milliyetlerin kaybetmeleri eklinde devam etmitir. Bu devletleri, btn hayatlar boyunca Trk devleti saymaya imkn yoktur. Mesel bugnk Msr devleti, Trk askerlerine dayanan bir Trk hanedan tarafndan kurulduu hlde, bugn Msr tamamyla bir Arap devleti olmutur. Bunun iin, in, Hindistan, ran, Dou Avrupa ve Msr'da kurulan Trk devletlerini, hanedan ve ordu Trk karakterini tad mddete Trk tarihi kadrosuna sokabiliriz. Hanedan ve ordu Trkln kaybettikten sonra, onlar Trk tarihi iinde grmeye imkn yoktur.61 Trk tarihini ilk nce anayurt ve yabanclar iinde olmak zere ikiye ayran Atsz, aadaki emay oluturmakta ve eksikliklerinin yanllarnn olaca dncesiyle tarihiler arasnda tartlarak eksiklilerin dzeltilmesinde ak kap brakmaktadr. Atsz, Dou Trkeli ve Trkiye tarihlerini yle emalatrmtr: Dou Trkeli'nde: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
60 61

u M. . XII. -M.. VII. Sakalar a M. . VII.-M.. III. Kunlar a M. . III. - M.S. 216 Siyenpiler a 216394 Aparlar a 394-552 Gk Trkler a 552- 745 Dokuz Ouzlar-On Uygurlar a 745840 Uygurlar a 840940

Nihal, Atsz, Trk Tarihine Bakmz Nasl Olmaldr, s.12. Nihal, Atsz, Trk Tarihine Bakmz Nasl Olmaldr, s.13.

75

9. 10. 11. 12. 13. 14.

Karahanllar a 9401123 Karahtaylar a 11231207 Sekizler a 1207218 ingizliler a 12181370 Aksak Temirliler a 13701501 zbekler a 15011920 Trkiyede: Seluklular a 10401249 lhanllar a 12491336 Byk belikler a 13361515 Osmanllar a 15151922 Cumhuriyet a 1923ten itibaren.

1. 2. 3. 4. 5.

Cidd ilim adamlarndan meydana gelecek kk bir tarihiler grubu, bu emay tartp eksik ve yanl taraflarn bulup dzelttikten sonra, Trk tarihi bu esaslar zerinde yeniden ele alnmaldr. Bu yaplmadka, okullarda tarihimizi Trk ocuklarna hazmettirmek imknsz olmaya devam edecei gibi, millete gemiimize saygszlk gstermi olmaktan da kurtulamayz.62 Trk tarihini emalatrarak Trk ocuklarna hazmettirmek mmkn deildir. Asl yaplmas gereken Trk tarihini tarihi metodoloji ierisinde gerek verilerle yeniden dzenleyerek okullarda retilmesidir. Aktarmac deil, didaktik bir tarih uuru oluturulmasdr. 2.2. TRK TARHNN MESELELER Atsz hem Trk tarihinin hem de Trkiye tarihinin bir ksm meseleleri olduunu ve meseleler zlmedike milli bir tarih ve milli bir tarih uuru oluturulamayacan syleyerek Trk ve Trkiye tarihi meselelerini ayr ayr izah etmektedir. Meselelerin kayna olarak da Merutiyet ve Trk Tarih Kurumunu gstermektedir. Btn meden milletler kendi tarihleri hakknda son ve kesin karar vermilerdir. Yni, tarihlerinin nereden baladn, hangi alara blndn, kimlerin kendi tarihlerine mal edilmi olduunu bilirler ve tarihlerini dolduran
62

Nihal, Atsz, Trk Tarihine Bakmz Nasl Olmaldr, s.13-14

76

insanlarn adlarnn hangi iml ile yazlaca hususunda deimez kanaatlere mliktirler. Bize gelince, her hususta olduu gibi, tarihimizi anlay konusunda da ackl bir kargaalk iinde bulunuyoruz. Tarihimizin nereden balad hakknda ortak bir fikrimiz yoktur. Tarihimizin blnd devirler, herkesin keyfine gre deimektedir. Bazlarnn mill kahraman sayd ahsiyetler, dierleri tarafndan mill dman saylyor: ingiz Han gibi... Tarihe mal olmu kahramanlarn ve ahsiyetlerin adlarn yazmak hususunda da aramzda birlik bulunmuyor. Mertiyetten sonra karmaya balayan tarih sistemi, cumhuriyetten sonra tamamen bozuldu ve Tarih Kurumu'nun ilk almalar ile de bugnk ackl hlini ald. Hlbuki eskiden tarih anlaymz olduka dzgn ve istikrarl idi: Eski tarihimiz, efsnev Ouz Han ile balatlr, Seluklular ve ingiz ile bitirilirdi. ingiz, Mslman olmad, iin bazen lnetlense bile ok defa kendisinden ve hele ocuklarndan sayg ile bahsolunurdu. Trkiye tarihi ise Anadolu Seluklular hakkndaki ksa bir balangtan sonra hemen Osmanllara gemekle devam ettirilir, Anadolu'nun teki beyliklerinden ve zellikle bunlarn byk olanlarndan Trkiye'nin bir blmnn meru hkmetleri olarak bahsedilir, Beyleri sayg ile anlrd. Anadolu Beyliklerinin gayrimeru saylmas hakkndaki telkki Ftih'ten sonra balamtr. Hi phesiz, bu tarih telkkisi ilm deildi. Fakat umum tarafndan kabul olunmutu. Yni tarihi anlaymzda bir knun vard. Knun, ne de olsa, kanunsuzluktan iyi olduu iin, o zamanki kt bilgilerle kabul edilen tarih sistemi, bugnk gelimi bilgilerimiz arasndaki uursuz kargaalktan daha doru idi. Trk tarihinin, bugnk, halli hemen gerekli ve pek de g olmayan meselelerinden bir ksm unlardr.63 diyen Atsz Trk Tarihinin ilk meselesini Trk tarihinin balang meselesi olarak ele almakta ve bu balangc milattan nceye kadar gtrmektedir. Niyeti ortak tarih bilinci oluturmaktr. Zira ortak tarih bilinci olmayan milletlerin bir arada yaamasnn rahatszlk douraca ve bylece o milletin arasna fesat tohumu ekileceini ifade etmektedir. Bu nedenle ncelikle Trk tarihinin ilk ncesine inmek gerektiini dnmektedir. Bu
63

Nihal, Atsz, Trk Tarihinin Meseleleri, Trk Tarihinde Meseleler, s.15-16.

77

dnceden hareketle Trk tarihinin meselelerini makalelerinde yle dile getirmektedir. 2.2.1. Trk Tarihinin Balangc Meselesi Bugnk tarih kitaplarnda Trk tarihi umumiyetle Hunlardan, yani Orta Asya Hunlarndan balatlmaktadr. Fakat bu balangc tanmayan tarihiler de vardr. Bazlar, Trk tarihinin VI. yzylda Gk Trklerden balamas gerektiini syledikleri gibi, dier bazlar da Hunlardan daha nceki zamanlarda, Sakalar anda balamas fikrini gtmektedir. Hatta son zamanlarda deerli tarih bilgini Prof. Zeki Velidi Togan, Trkistan'da Sakalardan nce yaayan ve milttan nce 1200300 aralarndaki varlklar tespit olunan u veya u adndaki kavmin ilk Trkler olduunu iddia etmektedir. u veya u'lardan daha nceki Smer'lerin de Trk olduu veya aralarnda Trkler bulunduu hakkndaki baz cidd ilim adamlarnn fikir, nazariye ve iddialar vardr. Btn bu kar fikirlerin bir sonuca balanmas, ancak ilm bir tarih kurultaynn cidd ve uzun tartmalar sonundaki karar ile mmkn olabilir. Belki baz meselelerin zlmesi iin, bugnk tarih bilgisi yetmez. Fakat ne de olsa iler bir prensibe balanr ve nne gelenin Trk tarihine ayr bir balang izmesi gibi korkun bir olayn nne geilir. Bu yaplmazsa, Trk dnyasnda birbirine aykr nazariyeler ve fikirler doacak ve aralarnda gittike byyen ve soysuzlaan tartmalarla belki de milletin aydnlar birbirine dman iki veya takma blnecektir. Millet, birok unsurlarla birlikte, ortak tarihin de mahsl ve sonucu olduuna gre, ortak tarih telkkisi olmayan insanlarn bir millet hlinde toplu yaamalar manev bir rahatszlk douracak ve uzak gelecek iin fesat tohumlar atlm olacaktr.64 Trk Tarihi balangcnda bir anlamazlk varsa doal olarak Trk tarihi kadrosunda da bir anlamazln olduunu dnen Atsz bu konuyu yle aydnlatmaya almaktadr. 2.2.2. Trk Tarihinin Kadrosu Meselesi Trk tarihinin balangcndaki anlamazlk, Trk tarihinin kadrosu hakknda da anlamazlk demek olmakla beraber, daha sonraki alarda kimlerin Trk tarihine sokulaca meselesi btn aprakl ile karmzda durmaktadr.
64

Nihal, Atsz, Trk Tarihinin Meseleleri, s.16-17.

78

Mesel, Karahtaylar'n Trkistan'da hkimiyeti zamann Trk tarihinin bir devri gibi kabul etmek doru mudur? Yoksa Karahtaylar Mool olduklar iin bu devir bir yabanc hkimiyeti devri midir? Yahut Gazneliler devleti Trk tarihi kadrosuna girer mi, yoksa yabanc halkn oturduu yerlerde hkim olduklar iin bunlarn mill kadrodan karlmas m gerekir? Hangi Trklerin tarihi ana vatan tarihidir ve hangilerininki smrge veya sdece hanedan tarihi olarak gz nne alnmaldr? Bunlar Trk tarihinin cidd meseleleridir ve henz hallolunup kesin bir sonuca varlm deildir. Trk tarihinin kadrosu konuulurken akla gelecek en mhim meselelerden biri ingiz ve Temir'in mill tarihin kahramanlar m, yoksa rkmzn dmanlar m olduunun tespitidir. nk bu iki mhim ahsiyet hakknda bizim tarihilerimiz ortak kanaat sahibi deildir. Bir ksm tarihiler bu iki ahs Trk sayyorlar ve onlarn yaratt vakalar ve kurduklar devletleri Trk tarihi kadrosuna sokuyorlar. Baz tarihiler ise tamamyla aksini savunuyorlar. Onlara gre ingiz ve Temir Trk deildir; Mool veya Tatardr. kisi de rk dmanlarmzdr. Tarihilerimizden birisi ise ingiz'i yabanc, Temir'i Trk sayyor. Ayn milletin tarihileri arasndaki bu byk fikir ayrl ve gr fark, hibir millette ei gsterilemeyecek bir mill anaridir. nk mesele belirli ahslarn iyi mi, kt m, byk m, kk m olduu meselesi deil, dorudan doruya mill tarihe mal edilip edilemeyecei meselesidir. Bu anlamazlklar Trk tarihinin balangcna, mitoloji ile kark alarna ait olsayd, bir dereceye kadar ho karlanabilirdi. Fakat XIII. ve XIV. yzyllarda yaam olan ahslar zerindeki bu fikir kargaal, mill uurun henz gereince uyanmam olduunu gsterir. Bu zt kanaatlerden, hi phesiz bir tanesi doru, dierleri yanltr. Yakn gemiteki en byk ana meseleler zerinde doruyu bulup karamamak ise tarih belgelerinin eksikliini deil, tarih ve mill uurun azln veya yokluunu gsterir.65 Bu dncelere katlmamak hakszlk olur. Gerekten de ortak bir tarih uurunun oluturulmas tarihin aydnlatlmas noktasnda kanlmazdr. Atsz Tarihi alarn ayrl meselsini de indi bir yaklam olarak benimsemi olup, Trk Tarihinin alara ayrln yle aklamtr.
65

Nihal Atsz, Trk Tarihinin Meseleleri, s.17-18.

79

2.2.3. Trk Tarihinin alar Meselesi Tarihin ilka, ortaa gibi devirlere ayrlmasnn pek ind olduu artk anlalmtr. nk bu ayrllar btn insanla gre deil, bir kta veya bir ksm milletlere gre yaplmtr. Ta devri, maden devri nasl btn kavimlerde ayn zamanlarda balamyorsa; ortaa, yenia gibi zamanlar da (eer fikir hayatndaki tekml merhalelerini gstermek iin kullanlyorsa) btn milletlerde ayn devri gsteremez. Eski Trk tarihini, ilkada Trk tarihi, ortaada Trk tarihi diye blmlere ayrmak ilm deildir. Bat Avrupa'nn kendisine gre yapt bir snflandrmaya kr krne uymak elbette doru olmaz. Tarihimizi mill gre gre snflandrma teebbs imdiye kadar yalnz Dr. Rza Nur ile Prof. Zeki Velidi Togan tarafndan yaplmtr. Rza Nur, Trk tarihini "Eski Trk Tarihi" (= Tre ve Yasa Devri = Mill Devir), "Yeni Trk Tarihi" (= Mslmanlk Devri = Din Devir) ve "Taze Trk Tarihi" (= Yeniden Dou ve Uyanma = kinci Mill Devir) olarak balca aa ayrd gibi Zeki Velidi Togan da XVI. Yzyl ortasna kadar ilerleme ve ykselme a, Birinci Cihan Sava sonuna kadar gerileme ve kme a ve birinci Cihan Savandan sonra da nc bir a olmak zere ana aa blmektedir. Fakat bu iki snflandrma kimse tarafndan dikkate alnmamtr.66 Tarihi kiilii yan sra edebi bir kiilie de sahip olan Atsz bir takm zel adlarn yazlnda belli bir imlya malik olunamamasn milli bir ayp olarak nitelemektedir. 2.2.4. Adlarn mls Meselesi Trk tarihindeki birtakm zel adlarn belli bir imlya mlik olmay da mill ayplarmzdan biridir. XIII. Yzyl kahramannn ad ingiz mi Cengiz mi? Sonra Temir mi, Temr m, Timur mu? Tpk bunlar gibi prens unvn olan kelime "tigin" mi, "tegin" mi? Karahanl kahramannn ad Bura m, Bora m yazlmak gerek? Bu fikr kararszlklar birok yanllara yol ayor. Bir yanln nasl kkletiine en gzel rnek, Gk Trklerin ilk kaan Bumun veya Bumin'in adnda grlmektedir. Eski harflerle yazld zaman "" ve "i" fark belli olmad
66

Nihal, Atsz, Trk Tarihinin Meseleleri, s.18-19.

80

iin yeni harflerden sonra bu kaann ad Bumin eklinde yazlm ve tarih kitaplarna, piyeslere, soyadlarna kadar bu yanl ekliyle girip yerlemitir. Grlyor ki, tarihimizi anlay ve ele al tarzmz karklk iindedir. Bu karkln iinden ne ahslar, ne de zel teekkller kamaz. Bu karkl nlemek iin resm bir teekkl lzmdr. Byle resm bir teekkl, Trk tarihinin meselelerini karara balamak iin bir kurultay toplamal ve kurultayda meseleler ilm adan ele alnarak deerlendirilmeli ve tartlmal, karlkl iddialar baslarak umum efkra sunulmaldr. Ancak, mill ve ilm fikrin hkim olaca byle bir kurultaydr ki, Trk tarihinin meselelerine bir zm yolu bulabilir.67 Trk Tarihinde bir ksm sorunlarn olduunu ifade eden atsz bu durum sonucunda Trkiye Tarihine yansyan bir ksm meselelerin doduunu dnmekte ve bu meseleleri de yle izaha almaktadr. 2.3. TRKYE TARHNN MESELELER Trkiye tarihi hem kendi iinde hem de gemiiyle balantlar noktasnda eitli alardan tartlmaya ak bir zellik gsterir. Umum Trk tarihinin olduu gibi Trkiye tarihinin de zlmemi meseleleri vardr ki, bunlar, bir sonuca balanmadan ne okullarda mill menfaat hesabna tarih retilebilir, ne de Trkiye Trklerinde mill tarih uuru yaratlabilir. Bugn, umum Trk tarihinin olduu gibi Trkiye tarihinin balangc da belli deildir. Hatt daha ackl olarak, tarih bir ada kurulmu olan Trkiye'nin balangc hususunda, bugn, aramzda ikilik vardr. Bir millet, kendi tarihinin balangcn, tarih bilgilerin azl yznden bilmezse, bu, o kadar mhim bir eksiklik saylamaz. Fakat tarihin ok iyi bilinen alar iinde gelimi bir devletin kurulduu zaman zerinde fikir ayrl varsa, bu, ancak bir fikir kargaalnn ifadesidir. Devletlerinin kurulu ylnda anlamazla dmek, dedelerinin kim olduu hakknda anlamazla den torunlara benzemek demektir.68

67 68

Nihal, Atsz, Trk Tarihinin Meseleleri, s.19-20. Nihal, Atsz, Trk Tarihinin Meseleleri, s.21.

81

Trkiye Tarihi balang meselesini zetlerken Dedelerinin kim olduu hakknda anlamazla den torunlar benzetmesini yapan atsz Trkiye tarihinin ana meselelerini yle sralamaktadr. Bir devletin balangcn tespit etmek gerektiini, balangc bilinmeyen bir devletin medeniyet tekil etmeyeceini savunan atsz Trkiye tarihi balangc hakknda u tezini ileri srmtr. 2.3.1. Trkiye Tarihinin Balangc Meselesi Trkiye tarihi Fransa, ngiltere ve Almanya'ya nispetle yenidir. Eski veya yeni olmak byk bir mn ifade etmez. Byle olduu hlde, nedense, insanlarda ve milletlerde, devletlerinin eski olmas ruh istei vardr. Ancak, bu ruh hl, tarihi deitirmeye kadar varmamaldr. Bir zamanlar, Anadolu'daki varlmz milttan 2.000 yl nceye gtrmek dncesiyle Hititlerin Trk olduu iddia edilmiti. Hlbuki bir memleketin tapusuna mlik olmak iin mutlaka ilk ahlisi olmak lzmdr diye dnmek de botur. Byle olunca, bugn var olan milletlerin hemen hepsinin, yaadklar topraklarda yabanc saylmalar gerekir, hele Amerikallarn durumu bsbtn gleirdi. Sonra, Hititler Trk bile olsa, onlar ortadan kalktktan iki bin yl sonra ayn topraklarda kurulan yeni Trk devleti eskisinin devam saylamaz. Trkiye tarihinin Seluklularla balad, bugn, btn cidd tarihiler tarafndan kabul edilmitir. Bunu ilk defa ortaya atan merhum Dr. Rza Nur'dur. lm ve tarih gerek de bundan ibarettir. Ancak, kesin bir tarih sylemek gerekince, bunda birlie rastlanamyor. Biroklarnn fikrine gre, tarihimiz, 1071 Malazgirt Sava ile balamaktadr. Fakat bu fikirde kesin bir isabet olduu sylenemez. nk Malazgirt Sava, kurulmu bir devletin, yni Seluklularn, komular Bizans ile yaptklar bir savatr ve bu arpmadan sonra yeni bir devlet kurulmu deil, zaten var olan bir devlete Kk Asya'nn kaplar almtr. 1940 ylnda "Dokuz Yznc Yl Dnm" ad ile yaynladm bir brorde, devletimizin kurulu yl olarak, Horasan'da Turul Beyin istikll iln ettii 1040 yln alm ve 1940 ylnda bu devletin 900 yln tamamladn, fakat resm teekkller tarafndan bir anma treni yaplmad iin o kk brorn bu grevi yerine getirmek zere yazldn bildirmitim. O zaman savunduum fikir uydu: Bu devlet 1040 ylnda Horasan'da Seluklu Turul Beyin padiahl ile

82

kurulmu, sonra byyerek dier birok topraklarla birlikte Anadolu'yu da kendisine eklemitir. Fakat tarihin garip bir cilvesi olarak bu devlet, zerinde kurulmu olduu topraklar kaybetmi, kuruluundan sonra fethettii yerlerde tutunmutur. Bu garip tarih gidi, baka devletlerin tarihinde yoktur. Almanya, Fransa, ngiltere ilk kurulduklar topraklar sonra elden karmamlardr. Tarihilerimizi artann bu olduunu sanyorum. Trkiye tarihini Malazgirt'ten balatmak isteyen tarihilerimiz, bu tarihten sonra Anadolu'da ayr sultanlar bulunduunu, bundan dolay da bunun yeni ve ayr bir devlet demek olduunu ileri sryorlar. Anadolu'da ayr sultanlar bulunmas bu lkenin tamamen ayr ve bamsz bir devlet olduunu gstermez. Eski Trk devlet sisteminin merkeziyeti olmadn hatrlamak, Anadolu sultanlnn ayr bir devlet demek saylamayacan belirtmeye yeter. Gk Trklerde de iki, hatta bazen drt kaan bulunuyordu. Kaanlar, i ilerinde bamszdlar. Fakat bu ayr ayr iki veya drt devlet demek deildi. Bunun gibi, Seluk devletinde de drt sultan bulunuyor, fakat bunlarn Horasan'daki byk sultana tab olarak yayordu. O halde, Trkiye'nin balangc olarak hangi tarihi kabul edeceiz? 1040 yln m, yoksa 1071i mi? Bana gre doru olan birincisidir. Fakat benim bu fikirde bulunmam, hatta ounluun bana taraftar olmas hibir mn tamaz. Aramzda tek fikir hkim olmadka, evvelce de sylediim gibi, uzak gelecek iin fesat tohumlar atlm olur. Bu anlamazl ve fikir kargaaln da ancak bir tarih kurultay nleyebilir. Kesin bir sonuca varldktan sonra, btn tarih kitaplar artk o balang ylna gre kaleme alnr. Bir devletin hangi tarihte baladn tespit etmek pek mhimdir. Balang yl belli olmayan devlet, meden bir teekkl saylamaz.69 Atsz Trkiye tarihini ana alara ayrabilmek iin hegemonyalar meselesi zerinde durmutur. Ana alarn belirlenebilmesi iin gc elinde bulunduran padiahlarn bilinmesi gerekir diyen atsz bu balamda Osmanl padiahlar saysn ve hkmdar slalesini mesele haline getirerek konuyu yle izah etmektedir: 2.3.2. Trkiye Tarihinde Hegemonyalar Meselesi
69

Nihal, Atsz, Trk Tarihinin Meseleleri, s.21-24.

83

Bu mesele, Trkiye tarihinin ana alara blnmesi meselesidir. Trkiye tarihinin yalnz Osmanllardan ibaret olmayp Seluklulardan baladn Osmanl Meb'usan Meclisi'nde bir nutukta syleyen ve bu fikri ilk defa ortaya atan merhum Rza Nur Bey, Kurtulu Sava'ndan sonra yaynlad 12 ciltlik Trk Tarihi'nde, Trkiye tarihini Seluklular, Beylikler, Osmanllar diye ana blme ayrmaktadr ki, onun bu snflandrmas biroklar tarafndan kabul olunmutur. Baka bir tarihi ise, Trkiye'de srasyla, Dnimendli, Seluklu, Karamanl, Osmanl hegemonyalarnn bulunduunu sylemektedir. Bu fikre gre Anadolu'daki Trklerin Horasan'daki byk Seluk devletine balants yoktur. Ben ise, bu hususta ancak Seluklu, lhanl, Beylikler ve Osmanl hkimiyetlerinin bahis konusu olabileceini ileri sryorum. lhanllar yabanc ve hatt dman sayan Anadolucu zihniyete gre, bu snflandrmann byk itirazlara urayaca muhakkaktr. Fakat bu eitli fikirlerden hangisinin doru ve ilm olduu ise, ancak bir tarih kurultaynda anlalabilir. Burada konuacak bilginler fikirlerini savunmak iin byk almalara koyulacaklarndan, belki yeni tarihi belgeler ve gerekler de ortaya kar. Meden milletler kendi tarihlerindeki hkmdar sllelerini kesin ekilde bilirler. Bilmedikleri ey, ok defa, ilk hanedann ilk hkmdarlarna ait tahta k ve lm tarihleridir. Biz ise, Trkiye'de hangi hanedanlarn yksek hkimiyeti elinde tutmu olduunu bile bilmiyoruz.70 2.3.3. Osmanl Padiahlarnn Says Meselesi imdiye kadar ka Osmanl pdih geldii hakknda dah ortak kanaatimiz yoktur. Klasik telkkiye gre Osman Gazi ile balayan ve VI. Mehmed ile biten Osmanl pdihlar VI. Mehmed, V. Murad, IV. Mustafa, III. Osman, III. Ahmed, III. Selim, II. Bayazd, II. Sleyman, II. Mahmud, II. Abdlhamit, I. Orhan, I. brahim, I. Abdlmecit, I. Abdlaziz olmak zere 36 kiidir. Fakat acaba bu telakki doru mudur? Yldrm Bayazd'n oullar olan Sleyman, Ms ve Mustafa elebiler ile Ftih'in olu Sultan Cem de Osmanl pdihlar arasnda deil midir? imdiye kadarki Osmanl tarih, saltanat ele geiren pdihlarn meru olduunu belirtmek dncesiyle yazldndan, baz tarih gerekler kasten rtbas edilmi olamaz m? Bizce Osmanl pdihlar klasik 36 kiiden ibaret deildir. Nitekim XIV. Yzylda yaayp bugnk bilgimize gre ilk Osmanl
70

Nihal, Atsz, Trk Tarihinin Meseleleri, s.24-25.

84

tarihini yazan mehur ir Ahmed, Yldrm Bayazd'dan sonraki Osmanl pdih olarak Sleyman elebi'yi tand gibi, II. Murad ve Ftih devirlerinde yaayp Behett-Tevrih adl umum tarihi yazan krullah da Yldrm'dan sonra Sleyman elebi'nin hkmdarlk ettiini kabul etmektedir. krullah, Sleyman elebiden sonra Anadolu'da elebi Sultan Mehmed, Rumeli'de de Ms elebi olmak zere iki pdihn birden tahta ktn yazmaktadr. krullah'tan biraz daha sonraki mverrih k Paaolu'nda da Sleyman elebinin Osmanl pdih sayldna dair baz imlar vardr. Daha sonraki Osmanl mverrihleri tarafndan Sleyman elebi ile Ms elebi'nin pdih saylmaynn sebebi, i kavgalardan sonra dierlerinin ldrlecek elebi Sultan Mehmed neslinin hkimiyete gemi olmas ve ihtiml ki, o zaman meru saylmayan bir saltanatn meru gsterilmek istenmesidir. Son devir tarihilerinin ou ve bu arada "Osmanl Tarihi Kronolojisi" ad ile bir eser yaynlayan smail Hami Dnimend, Sleyman ve Musa elebileri Osmanl pdihlar arasnda saymamakta, sebep olarak da bunlarn btn Osmanl lkesine sahip olamadklarn ileri srmektedir. Hlbuki eski Tarih Encmeni yelerinden merhum Ali Seydi Bey, 1329 da yaynlad Osmanl Tarihi'nde Yldrm Bayazd'dan sonra elebi Sleyman' beinci pdih olarak, ondan sonra da Ms elebi'yi altnc pdih olarak kabul etmektedir. O zaman devletin bakenti Edirne olduundan bakente hkim olan ehzadenin meru hkmdar saylmas da bir dereceye kadar dorudur. Yine Yldrm Bayazd'n oullarndan Mustafa elebinin Rumeli'de, Ftih'in olu Sultan Cemin de Anadoluda padiahlklarn tanttrm olmalar ve aylarca, hatt yllarca hkmdarlk etmi bulunmalar dolaysyla, bunlarn da bir kalem de hkmdarlar silsilesinden atlmalar doru deildir. Birok Beylere ve vezirlere hkmdarlklarn kabul ettiren para bastran, ordusu olan ve memleketin byk bir ksmnda uzun zaman padiahlk eden bir prensin pdih saylp saylmayaca, ancak, ilm bir kurultayda karar altna alnabilir. Fakat mesele bu kadar da deildir. Son yllarda Osman Gazi ile Orhan Gazi arasnda baka bir pdihn da hkmdarlk ettii iddia olunmutur. Amasya Tarihi mverrihi merhum Hseyin Hsmeddin Efendi, Tarih Encmeni Mecmuasndaki bir etd ile Osman Gaziden sonra Osmanl tahtna olu Ali Erden Beyin getiini, drt yl padiahlktan sonra dier

85

Anadolu Beylerinden yardm gren kardei Orhan Gazi tarafndan tahttan indirildiini iddia etmitir. Bizans kaynaklarnda da buna benzer bir vaka kaytl olduu iin Hseyin Hsmeddin Efendinin iddias ciddiyetle tartlmaya deer mhiyettedir.71 Tm eserlerinde tarihi kimliine ilaveten filoloji bilgisini de konuturan Atsz Umumi Trk Tarihinde olmakla birlikte zellikle Osmanl Tarihindeki Terimler ve zel Adlarn mls zerinde durarak bu konuyu yle izaha almaktadr: 2.3.4. Osmanl Tarihindeki Terimlerle zel Adlarn mls Meselesi Umum Trk tarihinde de bulunan bu mesele, Osmanl tarihinde belki daha iddetle kendini gstermektedir. Okul kitaplarnda olsun, ilm eserlerde olsun zel adlardaki "d-t" meselesi keyf imlya tbi olmakta devam etmektedir. Tarihteki Ahmed, Mehmed, Mahmud adlarnn sonu "d" ile mi, "t" ile mi yazlacaktr? Bu hususta ortak bir kanaat yoktur. Yeni harflerin kabulnden sonra azalacana, bsbtn artan iml anarisi, tarih adlara da sirayet etmitir. Ben, tarihi ahsiyetlerin adlarnn asllarndaki ekilleriyle, yani Ahmed, Mahmud eklinde yazlmasna taraftarm. Bugn yaayanlar ise kendi adlarn istedikleri iml ile yazmakta serbesttirler. Bakalar da onlarn bu hakkna uymaya mecburdur. Tarihi terimlerin imls da ayr bir meseledir. Osmanl devrinin babakanlar olan ahslarn unvn hangi iml ile yazlacaktr? Bazlar bunun da aslndaki iml ile "sadr- zam" eklinde yazlmasn uygun buluyor. Ben ise Trkeleip halka mal olmu bulunan bu kelimeyi umumun syleyii zere "sadrazam" eklinde yazmay doru sayyorum. Bunun gibi, diyanet ileri bakan olan ztn unvan, eski okuyua gre "eyhlislm" m, yoksa halk sylei eklinde "ehislm" m yazlmaldr? Trl trl prensiplere gre yazlan ve manev bir gszln belirtisi olan bu hle de ancak ilm bir kongre son verebilir.72 Atszn istedii ey tarih sorunlarnn zlmesi iin bir Tarih Kurultay, mla hatalarnn zlmesi iin de lmi bir Kongrenin yaplmasdr.

71 72

Nihal, Atsz, Trk Tarihinin Meseleleri, s.25-27. Nihal, Atsz, Trk Tarihinin Meseleleri, s.27-28.

86

Trk ve Trkiye tarihinde bir ksm meselelerin olduunu savunan Atsz 4 Mays 1952 de Ankara'da verdii konferansta devletin kuruluunu aklarken Trklerin ok devlet kurmad, ok devlet kurmann bir meziyet deil bir baarszlk olduunu vurgulam ve devletimizin kuruluunu u iki savala detayl olarak izah etmitir. 2.4.DEVLETMZN KURULUU, DANDANAKAN VE MALAZGRT SAVAI Tarih boyunca eitli beylikler ve devletler kuran milletimiz Orta Asya dan Anadoluya doru hareket ettii zamandan itibaren dnya corafyasn ve dnya tarihini ynlendirecek etkileimler yaratmtr.Atsz bu etkileimleri yle izah etmitir: Mensp olmakla vndmz Trk rk, imdiye kadar birok devlet kuran bir topluluk gibi gsterilmi ve bu netice, bir gerek diye herkes tarafndan kabul edilmitir. "ok devlet kurmak", ilk bakta bir meziyet gibi gzkmekle beraber, dikkatle mtala olununca byle olmad anlalr. nk "ok devlet kurmak" iddias kabul edilince bunun tabi neticesi olarak bu devletlerin gayet ksa mrl birer messese olduu da benimsenmi olur ki, bundan da Trklerin devaml devlet kurmak kabiliyetinden yoksun, istikrarsz bir millet olduklar sonucu kar. Acaba gerek bu mudur? Trkler hakikaten ok, fakat mrsz devletler kuran bir millet midir? Bu fikir, Trk milliyetilerinin de fikri olabilir mi? Trklk bir dnya grne mlik olmal ve onun kyafetten takvime, soyadndan aile telkkisine kadar her eyi kendi asndan mtala eden fikirleri bulunmaldr. Bu mtalalar mill ahsiyet yaratacak ve mill ahsiyetin deeri nispetinde bize kymet kazandracaktr. Ben, imdi devletimiz hakkndaki fikirlerimi aklayacak ve mesele zerinde Trkleri dnmeye aracam: Otuz yllk tarihimizde biz iki devlet kurduk. Birincisi, tarihin karanlklarndan itibaren balayarak son aa kadar gelen ve kaybedilen devlet, yani Trkistandaki, asl anayurttaki devlet; ikincisi de XI. Yzylda kurulup gnmze kadar gelen nasyadaki devlet, yani bizim devletimiz. Anayurt dnda kurulan devletler bu hesabn dndadr. "ok devlet" iddias hkmdar

87

hanedanlarn devlet sayan ark tarihilerinin bize alayp kabul ettirdikleri yanl telkkiden douyor. Trkler, tarih yapan, fakat yazamayan bir millet olarak tannmlardr. Kendilerinden bahsettikleri Orkun yaztlarnda bile: 'Yukarda mavi gk, aada kara toprak yaratldktan sonra ikisi arasnda insanoullar yaratlm, insanoullar zerine atalarm Bumun Kaan, stemi Kaan hkim olmu" eklinde gayet kaytsz ve ksa bir ifde kullanmlar ve dikkate ayandr ki, insanoullar olarak da yalnz Trkleri saymlardr. Mslman olduktan sonra ise, Arap, Acem tarihilerinin telkkilerini tamamyla benimsemiler, her hanedan ayr bir devlet ve hanedanlar arasndaki arpmalar mill savalar saymak gibi yanllklara dmlerdir. Trk gr bu telkkiyi reddeder. Bizim telakkimiz tarihin gereklerini kendi amzdan gren bir telkkidir. Tarihi, olduundan byk veya deiik gstermeye lzum kalmadan kendi grmz ortaya srmeye ve bakalarnn, hakkmzdaki grlerini kabul etmek gibi bir aalk duygusundan uzak bulunmaya mecburuz; kendimizi halklarnn gz ile tanyacak deiliz. Size bir rnek vereceim: Baz corafya kitaplarnda "falan yzylda dnyann bilinen ksmlar" diye haritalar vardr ve bu haritalarda z yurdumuz mehul blmler arasnda gsterilmitir. Atalarmzn oturduu yerleri herhangi bir yzylda, herhangi bir millet bilmeyip de kendisince mehul yerlerden sayar ve biz de bunu aynen kabul edersek bu, objektif bir gr m, yoksa gaflet mi olur?Eskiden okul kitaplarnda mill tarihimiz Hicr 699'daki "stikll-i Osmn" ile balard. imdi yle balanmyor ama ok ok 1071 Malazgirt Sava'na kadar gidiliyor ve Anadoluyu dolduran Karamanoullar, Aydnoullar gibi Beylikler ayr birer devlet olarak saylyor. Bu telkki hl hanedanlar milletten stn tutmak zihniyetinin neticesidir. Devletimiz u ekilde kurulmutur: XI. Yzylda anayurtta, yni Trkistan da Karahanllar sllesi vard. Anayurt dnda ve Karahanllarla snrda olarak da yine Trkler tarafndan kurulmu Gazneliler devleti bulunuyordu. Atalarmz olan Trkmenler, yni Ouzlarla Karluklarn Mslman ounluu bu iki Trk devleti arasnda onlarn hkimiyet ihtiraslarna let olduktan sonra Gazneliler tarafndan kendilerine verilen topraklara girdiler. Fakat askerliklerindeki kuvvet ve iddet dolaysyla tab olduklar devleti rktmekte gecikmediler. Gazneliler, Trkmenlerin kudretini krmak iin bakanlar Arslan Yabgu'yu yakalayarak

88

hapsettilerse de balarn kaybetmek onlarn gcn krmak yle dursun, aksine hnlarn arttrd ve Gaznelilerle yaplan bir sra arpmalardan sonra nihayet 1040 ta kazanlan Dandnakan Meydan Sava ile Horasan'da bamsz bir devlet kuruldu. te Horasan'da kurulan bu devlet, slm mverrihlerinin Seluk Devleti dedii bu yeni teekkl, bizim devletimiz, yni Trkiye'dir.73 Trklerin bir ok devlet kurmadn syleyen atsz, Trkiye Tarihinin 1040 Dandanakan sava ile baladn, 1071 Malazgirt sava ile de Anadolu kaplarnn aldna inanmaktadr. Horasan'da kurulan bu devlet Azerbaycan, Irak, Suriye ve Anadolu'yu sonradan fethetmi ve en son ald Anadolu'nun kaplan 1071 Malazgirt Sava ile almtr. Seluklarn Trkiyesi slmiyetten nceki ve sonraki btn zamanlarda olduu gibi, birka hkmdarla birden idare olunurdu. Devletin genilii ve Trk hkimiyet telkkisi bunu gerektiriyordu. Seluk Trkiyesi'nde drt sultan bulunuyor, fakat bunlardan Horasan'daki byk sultan ba tanyordu. "Rum" yni Anadolu'daki sultan bu tab hkmdarlardan birisiydi. Btn eski tarihimizde olduu gibi tb hkmdarlar byk sultana danmadan yabanc komularyla ve hatt bazen birbirleriyle de arpyorlar, fakat bu hl, Avrupa milletlerinde de grdmz gibi devletin birliini bozmuyordu. Trkiye'nin tarihindeki garip bir tecelli ile devletimiz, btn dier devletlerden farkl olarak kurulduu topraklar kaybedip sonradan ald topraklar zerinde tutunan tek devlet rnei olarak kalmtr. Almanya, ngiltere, Fransa hl kurulduklar topraklar zerindedir ve normal olan da budur. Fransa Galya'y kaybedip de nfusunun yars Kuzey Afrika'ya yerlese veya ngiltere Britanya adasnn gney blgesinden karlp skoya'ya snsa bu durum tabi saylabilir mi? Saylamaz. Onun gibi bizim de kurulduumuz topraklar, hl Trk'le dolu ve bu devleti kuranlarn mezarlar ile ssl topraklar unutamayp hissen oraya bal kalmamz kadar tabi bir netice olamaz.74 Erdemle kurulan devletlerin bekasnn daha salam olacana, temelinde rezillik bulunan devletlerin ise abuk keceine inanan Atsz, kurulan Trkiye Devletinin ilk bakannn kim olduunu ve niin Trkiye Devletinin bana Turul Beyin geirildiini yle izaha almtr.
73 74

Nihal, Atsz, Devletimizin Kuruluu, Trk Tarihinde Meseleler, s.29-32. Nihal, Atsz, Devletimizin Kuruluu, s.32.

89

Aile, toplum veya devlet, herhangisi olursa olsun bir topluluk erdemle kurulursa salam olur. Temelinde rezillik bulunursa abuk ker. Devletimiz erdemle kurulan bir topluluktur. Tarihe yiitlik ve feragatle girmitir. Devlet kurulduu zaman bakanla aday vard. Fakat bu mevkide en bykleri olan Ms Yabgu veya en kahramanlar olan ar Bey deil, en kkleri Turul Bey geirildi. Bunda, sava meydanlarndaki elik kll demir bileklilerin, bartaki insan kalplerinden taan bir efkat duygusunun izlerini de gryoruz. nk Turul Beyin ocuu olmuyordu. Amcas ve kardei onun bu byk strabn devlet bakanl ile gidermek yolunu tuttular. te devletimizin ilk bakan, byk Sultan Gazi Turul Beydir.75 Trklerin bir ok devlet kurmadn, Beylerin merkezi otoriteye bal olduklarn, Trklerin kendi aralarnda yapt savalarn karde kavgas olduunu savunan Atsz bunu rneklerle aklamtr. Seluk hanedanndan sonra bu devletin banda engiz hanedan bulunmu, byk engiz imparatorluunun bat kolu olan ilhanllar, arlk merkezleri Azerbaycan olduu halde Trkiye'yi yrtmlerdir. imdiye kadar engiz ocuklar, bizim tarihlerimizde Mool veya Tatar diye anlarak yabanc bir devlet ve hanedan gibi gsterilmitir. Geree uymayan bu fikri kabul edince Trklerin uzun bir zaman yabanc hkimiyeti altnda yaadn da kabul etmek gerekir ki, bu da imdiye kadar hibir zaman bamszln kaybetmemi bir millet olduumuz hakkndaki vncmz ortadan kaldrr. Eski Gk Trklerden indii, ada mverrihler tarafndan kabul edilen engiz Han kltr ve lk bakmndan da Trk't. Onun yabanc gsteren ey, XIII. yzylda artk Mslman bir millet olan Trkler arasnda eski dine bal kalan bir aznla mensup oluu, bir de Moollar zerinde hkim bir ailenin ferdi olarak Arap ve Acemler tarafndan Mool diye iln ediliidir. kinci hanedanmz olan lhanllarn en byk hizmeti Anadolu ve Azerbaycan kesin suretle Trkletirmeleridir. nk XI. Yzyl balarnda en iyimser hesapla bir buuk milyon tahmin edilen Trkmenlerin Anadolu'ya yerleenleri yarm milyondan fazla deildi ve bu nfus yzyl kadar da Ltin ve Cermen Avrupas'na kar amansz savunma savalar yapmak mecburiyetinde
75

Nihal, Atsz, Devletimizin Kuruluu, s.32-33.

90

kalmt. 1. Kl Arslan'n hal srlerine kar toplayabildii Trk kuvveti elli bin kiiyi ancak buluyordu. te bu kadar az olan Anadolu Trklerinin tarihte Hindistan, in ve Msr'daki hkim Trklerin bana gelen "erime" felketine uramamalar, lhanllarn Anadolu'ya getirdikleri yeni Trk unsurlar ve Anadolu ile Azerbaycandaki yabanclar byk lde srmeleriyle kabil olmutur. Bunu vahet sayan Avrupallarn Trkistan'da byk krgnlar yapan ve teslim olan baz ehirlerin ahlisini topyekun ldrten Makedonyal skender'e "byk" sfatn vermeleri mantkszln ve biraz da bize kar kinin mahsuldr. Avrupallar btn Asya milletlerini yenebildikleri halde Trklerin tek balarna btn bat dnyasna kar yzyllarca sren erefli mcdele ve savunmasn unutamyorlar. Onun iin kendilerinde ve bakalarnda normal grdklerini bizde kusur olarak ileri sryorlar. lhanllarn Azerbaycan kesin olarak Trkletirmeleri Acemleri de garip iddialara sevk ediyor: Onlarn fikrince "Moollar" Azerbaycan alp Acem olan ahlisinin diline ineler sokmak suretiyle halk "Trke" konumaya zorlamlardr. Bir milletin, diline ine sokulduu iin yabanc bir dili topyekun renerek konumaya balanmasnn gerekle badatrlmasndaki glnlk meydandadr. lhanllar anda bu devlet Tebriz ve Meraga civarndan idare olunmutur. Nasl znik, Konya, Kayseri, Bursa, Edirne, stanbul, Ankara ehirleri bakentlik yapmsa Azerbaycan'n ehirleri de bir zamanlar ayn vazifeyi grmtr. Bu, hareketliliin, enerjinin ve genliin almetidir. Nitekim milletimiz XX. Yzyln meden milletleri iinde gebe halka mlik tek milletse bu onun geriliinden ok yaama kabiliyetini ve genliini gsterir. Anadolu'da bizden nceki Hitit vesaire milletleri mahveden stma gibi hastalklar Trkleri yok edemedi, edemeyecek. Ky ve kasabada stmadan krlanlarn yerini derhal yayla ve dadaki gebeler igal ederek siperde len askerlerin yerini tutan yeni kuvvetler gibi tarih ve zaman iindeki vazifelerini almaktadrlar. Yz yl sren lhanl hanedan srasnda yanl tarih telkkisinin mstakil hkmdarlar sayd Osman Gazi ve onun olu Orhan Gazi birer anl u bezinden baka bir ey deildir. Yine ayn yanl tarih telkkisi Temir'in yabanc, Tatar ve dman saylmas sonucunu dourmutur. Temir veya Trkistanllarn syleyi ekline

91

gre Aksak Temir Bek, Kunlar, Gk Trkler ve engiz gibi mefkrev Trk devletini gerekletirmek isteyen bir hkmdardr. Onu bizim, yani Trkiye Trklerinin mill dmanmz saymak yanltr, gnahtr. Milliyeti bir tarih gr Ankara Savan bir karde kavgas saymak mecburiyetindedir. Ankara Sava'nda Aksak Temir ordusundaki Trkmenlerin says belki de Yldrm ordusundakilerden daha oktu. Bu kadar insan vatan hini miydi? Bu kadar ok vatan hininin bir araya gelmesine imkn var m? Onlar bu kavgay bir hanedan ve otorite kavgas sayyorlard. Aksak Temir Bek umum Trklk bakmndan su ilemi midir? Bunu tartmay bir yana brakyorum. nk her insanda kusur bulunacan kabul ediyoruz. Tarihimizin en byk fertleri olarak dnebileceimiz Ftih, Yavuz, Knn hatta Alp Arslan'da kusur yok muydu? Gene en byk fertler sayacamz Mete'de, Kr ad'da, Tonyukuk'ta, Kl Tegin'de birtakm kusurlar bulunmaz m? Elbette Aksak Temir de byk Trklk bakmndan birtakm hatal hareketler yapmtr. Fakat o ilerisini grebilen bir insand, slav tehlikesini grm ve Yldrm'a Rus-Leh-Litvan srsn mtereken imha etmek teklifini yapmtr. Avrupa valye ordularn tepeleyen en byk valye Yldrm, maalesef bunu reddetmitir. Aksak Temir, yalnz byk Trk iri Abdlhak Hamid tarafndan baka bir grle mtala edilmi ve kendisine hak verilmitir. Hamidin "Kambur" ad altnda birletirdii bir eseri vardr: lhan, Tarhan, Tayflar Geidi, Ruhlar, Arziler. lk ikisi dnyada, nc ve drdncs uhreviyet leminde, sonuncusu yine dnyada geen ve birbirinin zeyli olan bu eserlerin ncsnde Aksak Temir'in ruhu da konumaktadr. Eserlerin ba kahraman olan Kambur, Hamidin kendisidir. ir btn fikirlerini, felsefesini, her eyini ona syletmektedir. Kamburun kendisi olduunu bizzat tasrih ediyor. Her halde byk adamlardaki altnc duygunun, sezginin tesiri ile Hamid, onun lksn kavram, takdir etmiti, Hamid, Tayflar Geidinde Temirin ruhuna yle dedirtiyor: Temiri Anadolu'yu yenip dattktan sonra brakp gitmekle sulandrmak da yanltr. elebi Sultan Mehmed ve olu II. Murad, Trkistandaki Temir ile olu hrh'a tb birer hkmdardlar. Bu suretle de bir Trk birlii bilfiil tahakkuk etmiti. Btn Trkiye'deki Osmanl hanedannn hkimiyeti ancak

92

Ftih devrinde balam ve Cumhuriyete kadar devam etmitir. imdi Trk olarak dnelim: Seluk, lhanl, Temir, Osmanl hanedanlar ile Cumhuriyet devri hep birden bir tek devletin hayatn tekil etmiyor mu? Bunlar ayr devletler gibi grmek kendi kendimizi paralamak olmaz m? Temir ile Yldrm iki dman ordusunun kumandanlar olunca birbirlerine kar ok sert davranan Karamanoullar ile Osmanoullarn veya Osmanllarla Karakoyunlular da ayr devletler ve mill dmanlar saymak mecburiyeti domaz m? Tarihimize bakarken u veya bu hanedann tarafn tutarak kendimizi onun milletinden saymaya hakkmz yoktur. Buna hakkmz olmad gibi devletimizin kurulduu topraklar da bugn yabanc lke saymaya mezun deiliz. Trkiye, Rumeli'yi fethedip de -Allah gstermesin- Anadoluyu kaybetse, Anadolu topraklar da bizim iin yabanc m olur? Mill durum yalnz bir ann, bir zamann durumu deildir. nk millet de yalnz bir zamanda yaayan insanlar deildir. Dn yaam olanlarla yarn yaayacaklar da Trk milletini tekil ediyor. Dnklerin hakkn feda edemeyiz. Bu devleti kuranlarn ve bize bugn burada yaamak imknn verenlerin mezarlar ile dolu yerleri dnp sevmek hakkmz ve vazifemizdir. Karde kavgas her yerde olur. Napoleon, Almanya'y istil ederken Cermanya mparatorluunu tekil eden devletlerden bazlar Napoleon'la birlikte asl Almanya'ya kar savamlardr. Fakat Almanlar, Prusya ve Baviyera'y ayr devlet ve millet saymadklar gibi, Baviyerahlar da hin telkki etmemiler, ocuklarna tarih okuturken yine tek Almanya'dan bahsetmiler, ancak bu karde kavgalarndan baz ibretler karmaya almlardr. Nazi Almanyas, ekoslovakyay istil edip dnya basnnn hcumlarna uraynca Hitler cihana kar u gerekeyi ileri srmt: "Alman imparatorlarnn Prag'da yaam olduunu unutuyorlar". Grlyor ki, baka milletler istil emelleri iin bile eski birlik hakkna dayanyorlar. Bizim ilk padihmz Horasanda yaayp lm, fazla olarak da o blgeye ebedi Trklk damgasn vurmutur. Szn ksas, yine bir mays aynda, 1040 ylnn 23 Maysnda kazanlan Dandnkan Meydan Savann sonunda kurulan devletimiz bugne kadar aralksz gelen bir devlettir.76
76

Nihal, Atsz, Devletimizin Kuruluu, s.33-38.

93

Trk Devletinin gemiten bugne aralksz geldiini, fazilet temelleri zerine kurulan devletin birka karagn geirmesi ara ara sekteye uramas bu devletin devamllna halel getirmez diyen Atsz durumu yle izah etmektedir. Fazilet temelleri zerine kurulan devletimizin birka kara gn geirmesi onu asla sarsp deviremez. En gzel iirlerdeki birka vezin veya kafiye aksamas nasl o iirin gzelliine engel deilse, bir iki elme de bu devleti mazideki ve ilerdeki ululuundan alkoyamaz. Bu devlet ve vatan byyecektir. nk urunda lmeye hazr olanlar var.77 Devletin Kurulu tarihini 1040 Dandanakan sava olarak kabul eden Atsz, Devletin kurulduu bu sava zerinde zellikle durmakla beraber Mays ayna da ayr bir nem vererek bu sava ve mays ayn yle anlatmaktadr: Mays aynn Trk tarihinde byk bir yeri vardr: Trkiye'nin kurulmasn salayan tarih ve destan hareketler bu ayda yaplm, bu destanlarn can alc noktas olan Dandnakan Meydan Sava 23 Maysta olmutur. Okul kitaplarnda devletimizin ne zaman kurulduuna dir bir iaret yoktur. Bazlar Malazgirt Sava'nn yapld 26 Austos 1071 tarihini devletimizin balangc sayyorlar. Bu dnce tamamyla yanltr. nk Malazgirt Sava oktan kurulmu kuvvetli bir devletin dier bir kuvvetli devleti yenmesinden baka bir eyi deildir. Dendnakan Sava ise Seluk Hanedannn idaresindeki Trklerin, Gazneliler mparatorluunu yenerek Horasan lkesini onlardan koparmasn, burada bamsz olarak tekilatlanmasn ve fetihlere balamasn salam, yani Trkiye'yi kurmu ve bizi bugne getirmi olan bir arpmadr. Mill hayatmzdaki iyi, kt btn dnm noktalarn bilmek, btn fertlerin ortaklaa sevinecei, zlecei tarihlere mlik olmak, manev yaps kuvvetli bir millet olmann ilk artlarndan biridir. skender'i, Sezar', Arslan Yrekli Riar', Deli Petroyu, Napoleon'u ezberleyen Trk genlerinin bu devletin nasl kahramanlklarla kurulduunu, ar Bey adndaki destan kahramann neler yaptn, Dou Roma mparatorluu ile gs gse yaplan korkun savalarn Trk babular olan Kutalm, brahim nal, Yakutu Resul Tegin, Buka, Anasolu, Hasan Artuk, Afin ve bakalar gibi lmezleri
77

Nihal, Atsz, Devletimizin Kuruluu, s.39.

94

bilmemesi hazn olduu kadar da ayptr. Bunlar lise ve ortaokulda deil, daha ilkokulda bellenecek eylerdir. Bunlar renelim ve hatrlayalm. Yalnz midimizin zayflad anlarda deil, her zaman aklmzda tutalm, gnlmzde saklayalm. Gs gse yaplan arpmalardan sonra artk Horasan kendilerinin olmutu. Birka gn sonra zaferlerini kutlayarak devletlerini iln ettiler. Devletin bakanlna ar Beyin kardei Turul Bey getirildi. Kahraman ar Bey, lnceye kadar Horasan vilyetinin beyi olarak kald. Bylelikle, 1040 Maysnda Trkiye kuruldu. Bu Trkiye, sonra ran, Irak, Azerbaycan, Anadolu ve Suriye'yi alarak Ortaan en mhim devletlerinden biri oldu. Hallarla arparak varln korudu ve tarihin garip ve baka milletlerde rnei grlmemi bir tecellisiyle, kurulmu olan topraklar kaybederek sonradan ald yerlerde tutundu. Tarihler boyunca dima batya ilerleyen Trkler, Osmanllar zamannda da Almanya ve Fas'a kadar uzandlarsa da sonra geri ekilmeye mecbur kalarak Anadolu'da tutundular.78 Yukarda grld gibi Atsz Edebi kiiliini de konuturarak, hikayeci bir tarih anlayyla 1040 Dandanakan savan sanki canl tanym gibi anlamtr. Ancak yaknd ey tarihin okullarda doru ve tam retilmediidir. Ve gen nesillere u tavsiyede bulunmutur. anl ve destana benzeyen gemiimizi silinmez izgilerle beynimize ve gnlmze izelim. Onu dima hatrlayalm. nk kuvvetimizin kaynadr. Hatrlayalm ve mit edelim.79 1040 Dandanakan savan ok nemseyip ancak yeni bir bak asyla yanl yorumlandn aklayan Atsz, Trk Tarihinin en anl zaferlerinden bir kabul ettii 1071 Malazgirt savan da nemsemekle birlikte bunun da yanl anlald, retildiini ve dzeltilmesi gerektiini vurgulayarak bu sava hakknda unlar kaydetmektedir. Trk tarihinin en anl zaferlerinden biri olan Malazgirt Meydan Sava iin, aydnlarmz arasnda iki yanl telkki yerleip kabul edilmi gibidir. Bu iki yanl telkki udur: Malazgirt zaferi Anadolu'yu bize tamamyla at. Malazgirt zaferiyle Anadolu'da yeni bir Trk devleti balad.
78 79

Nihal, Atsz, Devletimizin Kuruluu, s. 41-48. Nihal, Atsz, Devletimizin Kuruluu, s. 49.

95

Bu iki dnce de iyice incelenmeye deer mhiyettedir, incelendikten sonra da yanl olduklar kendiliinden ortaya kar. Bu kadar zamandan beri aydn bir zmre tarafndan "gerek" olarak kabul edilmi bir fikrin yanl olmasnda alacak bir ey yoktur. Tarihte halk veya aydnlar tarafndan gerek diye kabullenilmi nice yanl fikirler gsterilebilir. Mesel Seluklu Alaaddin Keykubad'n "byk hkmdar" Tevfk Fikret'in "byk vatansever" saylmas bize ait yanllardan olduu gibi sa'nn hem Allah, hem de Allah'n olu olduu hakknda milyonlarca aydn Hristiyan tarafndan benimsenen telkki de bu kabildendir. imdi, bu ksa balangtan sonra geirelim: Malazgirt zaferi asker bakmdan byk bir imha savadr ve iki bakmdan ok mhimdir. Hem say bakmndan iyice stn dman kuvvetlerine kar kazanlm, hem de dman ordusundaki Trk birlikleri bizim tarafa geerek zaferde mil olmulardr. Demek ki Malazgirt Sava Trk sava taktiinin, Trk kahramanlnn ve Trk mill uurunun byk bir zaferidir. Bunlarn her de vnmeye deer nesneler olduundan Malazgirt Meydan Sava, tarihimizin altn yapraklarndan birini tekil eder. Fakat byle olmakla beraber Anadolu'daki Rum dayanmas tamamyla krlp bu lke bize alm deildir. Bu zafer, Anadolu'da Rumlar'a kar kazanlan byk meydan savalarnn ne ilki, ne de sonuncusudur. 1048'de kazanlan Pasin Meydan Sava, dman ordusunun yok ve kumandannn tutsak edilmesi bakmndan tamamyla Malazgirt'e benzedii gibi, Malazgirt'ten sonra kazanlan 1072 Kayseri, 1073 Paflagonya, 1074 Antakya meydan savalar da tam zaferle bitmi ve bunlarn hepsinde de Rum ordularnn bakumandanlar tutsak edilmitir. Byle olduu halde Bizans'n bel kemii krlamam, Bizans, Anadolu'nun btnn yine ele geirmek azminden ve dncesinden vazgememitir. ddia olunduu gibi 1071 Malazgirt zaferi kesin sonulu ve Anadolu'yu bize aan bir sava olsayd Bizans devleti, sonraki ylda byk meydan sava daha verebilir miydi? Zaten gayet byk topraklara sahip, zengin ve kalabalk nfuslu Dou Roma mparatorluu'nun bir tek bozgunla Anadolu gibi mhim ve geni bir lkesinden vazgeeceini dnmek de tarih gereklere asla uymaz. unu da unutmamak lzmdr ki, koca bir Bat Anadolu ancak Seluklulardan sonraki beylikler anda Trkle mal edilebilmitir. Demek ki Malazgirt iddiasn gzden

96

Malazgirt'le Anadolu'nun ald ve Bizans kar koymasnn krld hakkndaki szler hibir temele dayanmyor. Bu arada Bizans yalnz savunmakla kalmayarak zaman zaman saldrc da olmu ve Anadolu'yu Trklerden almak iin frsat bulduka teebbsler yapmaktan asla caymamtr. mparator Manuel Komnenos 1161 tarihinde, Anadolu'daki Ermeni Beylii, Suriye Ltin prenslikleri ve Trk Dnimendli Beylii ile ittifak ederek II. Kl Arslan yenip bir hayli toprak ald gibi 1176'da da Seluklu devletini bsbtn ortadan kaldrmak amac ile mehur Miryakefalon veya Dzbel savan vermitir. Yardmc Macar, Srp ve ngiliz askerlerinin de katld Miryakefalon Sava, Bizans'n, artk Anadolu'yu Trklerden geri almas iin btn mitleri kran son teebbs olmu, tabir caizse Bizans bu savala manen de yenilmitir. Grlyor ki 1071 Malazgirt Sava ile 1176 Miryakefalon Sava arasnda 105 yl vardr ve ancak bu savatan sonradr ki, Anadolu, bats dnda olarak, kesin surette Trklerin olmutur. Bundan kan sonu udur: Malazgirt Sava, iddia olunduu gibi, siys bakmdan kesin sonulu bir sava olsayd Bizans 1072'de Kayseri, 1073'te Paflagonya ve 10-74'te Antakya meydan savalarn veremez, 1161 de II. Kl Arslan'dan toprak alamaz ve 1176'da Trkl silip sprmek zere, Miryakefalon'da bo kan byk asker hamleyi yapamazd. Fakat bununla Malazgirt Savann bykl asla klmez. Yukarda da sylediim gibi o bir fedakrlk ve mill uur ant olarak mill tarihimizin esiz sayfalarndan biri hlinde kalacaktr. Bununla beraber tarihte gerek prensibine sadk kalacaksak Malazgirt'in Anadolu'yu bize aan sava olduunu syleyemeyiz. Bunu, Anadolu fetihlerine yol aan byk sava anlamnda kullanyorsak o takdirde tarihi biraz nceye getirmek ve 1048 Pasin Sava'n balang olarak kabul etmek daha doru olur. Malazgirt Sava Trkler tarafndan kaybedilseydi bundan da aleyhimizde kesin bir sonu doamazd. nk ar Bey'le, Turul Bey tarafndan Horasan'da temelleri atlan devlet o kadar salam ve kuvvetli idi ki, Malazgirt'i kaybetmekle Anadolu'yu almak emelinden asla vazgemez, her biri birer sava Tanrs olan o byk babular idaresindeki Trkler bir bozgunla byk lklerinden caymazlard.80
80

Nihal, Atsz, Malazgirt Sava, Trk Tarihinde Meseleler, s.59-62.

97

Atszn uzunca aklad, 1071 Malazgirt sava Trklerin Anadoluya kesin yerlemesini ifade etmedii gibi bu savatan sonra Anadoluda yeni bir devletin kurulduu tezine de destek olmaz. Atsz bunu yle ifade eder: imdi ikinci yanl telkkiye geliyorum: Birok aydnlar, hatt tarihilere gre 1071 Malazgirt Sava ile Anadolu'da yeni bir devlet kurulmutur. Yahut bu tarih, Anadolu Trkleri tarihinin balang noktasdr. Bu da tamamyla yanl ve hiss bir iddiadr. nk: a) Malazgirt zaferini, 1040 ta Horasan'da kurulup ksa zamanda ran, Irak ve Azerbaycan' alm bulunan Seluk devleti kazanmtr. b)Malazgirt zaferiyle kurulmu hibir bamsz devlet yoktur. c)Anadolu Seluklular denilen devlet 1077 de kurulmutur. ) Bu Anadolu Seluklular da bamsz olmayp ortaa Trk devlet sistemine gre Horasan'daki Byk Seluklu Devleti'ne balyd. d) Anadolu Seluk Devleti ancak 1157 de, byk devlet daldktan sonra bamsz olmu, lkenin teki btn dou blmleri ise Harzemahlar elinde kalmtr. Tarihin bu itiraz kabul etmez gerekleri ortada iken onu zoraki yorumlamalarla baka taraflara yneltmek hibir fayda salamaz. Tarih, bilim deilse de her yne ekmeye elverili bir masal da deildir. Tarih, nce bir gerektir. Sonra da bir terbiye vastasdr. Malazgirt'in yeni bir devlete balang kabul edilmesi, Trk tarihinin zelliini anlamamaktan, Trk tarihini de tpk ve mutlaka Fransz tarihindeki ereveye gre mtala etmek isteinden douyor. Fransa'nn anavatan tarihi aa yukar hep ayn topraklarda gemitir. Fakat Fransa'nn ve hatt ngiltere ve Almanya'nn tarihi byledir diye Trkiye tarihinin de byle olmas gerekmez. Byle bir mecburiyet yoktur. Trkiye tarihinin bakal uradadr ki, bu devlet, zerinde kurulduu Horasan' sonradan kaybederek, kurulduktan sonra alm olduu Anadolu'da tutunmutur. Tarihin gerei budur. Bunu reddetmekten bir ey kmaz. Bunu kabul etmemek tarihimizi ve tarihteki mill birliimizi paralamak demektir. Bunun zararl olduunu aklamaya lzum yoktur.

98

yleyse, Malazgirt hakkndaki, tarih gereklere uygun hkmmz ne olmaldr? Verilecek hkm udur: Malazgirt Meydan Sava, imha meydan savalarnn en gzel rneklerinden biri olup Bizansllara kar kazanlan zaferlerin en anslsdr. Savaa katlan askerlerin says bakmndan Trk kahramanlnn, ynetme bakmndan Trk askerliinin, Rum ordusundaki Hristiyan Trklerin Alp Arslan tarafna gemesi bakmndan Trk mill uurunun en yksek rneklerinden birisidir. slm ve Hristiyan dnyalarnn savaa verdii deer bakmndan da byk bir prestij davasnn lehimize hallolunmasdr.81 Tarihi bir bilim olarak grmeyen ama her tarafa da ekilecek bir masal olmadn syleyen Atsz bilinen tarihe muhalif olarak ve delillendirerek Malazgirt savann bir imha sava olduunu ifade etmektedir. Ayn gr 10 Kasm 1444 Varna sava iin de ifade ederek yle demektedir. Varna Meydan Sava, imha savalarnn en gzel rneklerinden birisidir. Batan sona kadar iyi idare edilen bir savatr. Hareketlerini gizleyerek dman gafil avlayan Trk ordusu, bu savala, tarihimize ok anl bir yaprak yazmtr. Jan Hunyad'n kumandanlktaki ustal ve Macar atllarnn zrhl olduu dnlrse, bu zaferin deeri daha iyi anlalr. XV. Yzyldaki zrhl svariler, bugnn tanklar gibi nne geleni spren yaman bir kuvvetti. Trkler byle bir kuvveti yok etmilerdir. O korkun kuvveti yenip yok eden II. Murad ve Trk ordusu kutlanmaya lyktr.82 Bu savata dier tm nemli savalar gibi kendinden sonraki srecin ortamn ekillendirmesi bakmndan nemlidir.

81 82

Nihal, Atsz, Malazgirt Sava, s. 62-64. Nihal, Atsz, Varna Meydan Sava, Trk Tarihinde Meseleler, s. 80.

99

SONU Hseyin Nihal Atsz yaad dnem itibaryla Trk milletinin en buhranl dnemlerine denk gelmitir. phesiz Trk Milliyetilii fikrinin Ziya Gkalptan sonraki en byk ismi olmutur. zellikle byk bir davaya aidiyet prensibini sistematize etmi ve bu ynyle gnmz nesillerine rnek tekil etmitir. Hr dncenin ksmen hakim olduu, ok sesliliin ve farklln birer renk cmb oluturduu gnmzde yayor olsayd acaba ne olurdu? Bence yaadklarnn ounu yaamazd. Belki talihsizlik olarak grlen bu durumu ancak gizli bir g ve motive eden zelliiyle artlar ve o dnemde yaamas onun mcadeleci, Trk ve tarihi bir kiilie sahip olmasn salamtr.. Yaad dnemin baskc ve kavgac tutumu onun yeteri kadar anlalmamasna hatta yanl anlalmasna sebep olmutur. Hayat ilelerle gemi olan Atszn hayatn okununca gerekten ok etkilendim. Yaam boyunca verdii mcadele sonunda maddi anlamda hibir ey kazanamamtr. Ancak Trk dnce hayatna ok nemli bir katk getirmi, Trklk fikrini kazandrm, metodolojik bir boyut getirmitir. 1944 yl Atszn fikri planda iyice keskinlemesine ve bilenmesine sebep olmutur. Bu yl da Atsz Trk dnyasnda yank uyandrm, bu yank ona mal mlk deil, mahkmiyet getirmitir. ocukluundan genliine, hatta lmne kadar sren bu serencam zellikle onun yaad sosyal evrenin ocuk ruhunda at yaralarn bir sonucudur. Aznlklarn, rklna bizzat ahit olmu bu da onun milliyetilik duygusunu derinden hissetmesine hatta sert bir slupla savunmasna neden olmutur. Edebi yn ve ilim adam kiilii olan Atsz, hikayeci tarih anlayyla karmza kmaktadr. Mhim olann gemiin gelecek nesillere doru aktarlmasdr. Tarihin birok konusunu kendine mesele edinen Atsz, bu meselelerin bana Trk Tarihi balangc konusunu, adlarn imlasn, Trkiye tarihine ait hegemonyalar meselesi, Osmanl padiahlarnn says meselesini almtr. 1040 Dandanakan savan Trk Devletinin kuruluu olarak saym, 1071 Malazgirt Zaferini ise Trk Devletinin ykseli, yayl ve Anadolunun kaplarnn Trklere al olarak grmtr.

100

Trk Tarihinde bir ok devletin kurulmadn, var olduunu saydmz devletlerin birbirinin devam olduunu, birok devlet kurmann baarszlk olarak grlmesi gerektii kanaatindedir. Tarih fikir iilerini her zaman aklamtr.

101

KAYNAKA Atsz, Hseyin Nihal, Trk Edebiyat Tarihi, rfan Yaynlar, stanbul 1997 --------------------, Makaleler I-IV, rfan Yaynlar, stanbul 1997 --------------------, Trk Tarihine Bakmz Nasl Olmaldr, Trk Tarihinde Meseleler, rfan Yaynlar, stanbul 1997 --------------------, Milli Benlik, Makaleler III, rfan Yaynlar, stanbul 1997 --------------------, Trk Milletine ar, Trk lks, rfan Yaynlar, stanbul, 1997 --------------------, Trk Ahlak, Makaleler III, rfan Yaynlar, stanbul 1997. --------------------, Genlik ve Ahlak, Makaleler III, rfan Yaynlar, stanbul 1997 --------------------, Byk Adamlar, Makaleler II, rfan Yaynlar, stanbul, 1997 --------------------, lkler Taaruzidir, Makaleler III, rfan Yaynlar, stanbul, 1997 --------------------, Trk lks, Trk lks, rfan Yaynlar, stanbul 1997 --------------------,Trklk, Makaleler III, rfan Yaynlar, stanbul 1997 --------------------,Turanclk, Makaleler III, rfan Yaynlar, stanbul 1997 --------------------,Tarihin Barmaz Dmanlar, Makaleler III, rfan Yaynlar, stanbul 1997 --------------------,Trkln nemli Meseleleri, Trk lks, rfan Yaynlar, stanbul 1997 --------------------, Trk Tarihinin Meseleleri, Trk Tarihinde Meseleler, rfan Yaynlar, stanbul, 1997 --------------------,Devletimizin Kuruluu, Trk Tarihinde Meseleler, rfan Yaynlar, stanbul 1997 --------------------,Malazgirt Sava, Trk Tarihinde Meseleler, rfan Yaynlar, stanbul 1997 --------------------,Varna Meydan Sava, Trk Tarihinde Meseleler, rfan Yaynlar, stanbul 1997 Bucak, amil, Hseyin Nihal Atsz Hayat ahsiyeti ve Eserleri, (18 Mart niv. Sos. Bil. Enst., (Yaymlanmam Y. Lis. Tezi), anakkale, 1997

102

Darendeliolu, lhan; Trkiye'de Milliyetilik Hareketleri, Toker Yaynlan, stanbul 1977 Deliorman, Altan; "Atsz'a Sayg Duruu", Orkun, Say: 34, Aralk 2000 -------------------- Tandm Atsz, Boazii Yaynlar, stanbul, 1978 --------------------"Unutulmaz Trkler: Atsz", Orkun, Say: 3, Mays 1998 Ercilasun, Ahmet Bican; "Atsz'n iirlerinde lk", Atsz Armaan, tken Yaynevi, stanbul 1976 --------------------,"Ruh Adam", Trk'e ar, Aralk 1980, Say: 8 Haceminolu, Necmeddin, "Bir Yiit Adam", Trk'e ar, Aralk 1980, Say: 8 Kabakl, Ahmet, Trk Edebiyat, 3. Cilt, Trk Edebiyat Vakf Yaynlar, stanbul 1990 Orhun, Mehmet, Atsz Bey ve Trk Tarihi Sistematii Orkun, Nisan 1999 ner, Sakin, Nihal Atsz, Toker Yaynlar, stanbul, 1977 znur, Hakk, lkc Hareket, 6. Cilt, Alternatif Yaynlan, Ankara 1999. Palabyk, M. Hanefi, Mehmet Fuat Kprlnn limi Hayat ve Tarihilii, Aka Yaynlar, Ankara, 2005 Tek, Hayati, Nihal Atsz, Alternatif Yaynlar, Ankara, 2002 Tural, Sadk, ahsiyetler ve Eserler, Ecdad Yaynlar, Ankara 1973 Trke, Alparslan, 1944 Milliyetilik Olay, Kamer Yaynlar, stanbul 1992 www.atsiz.org www.turkyurdu.virtualaye.net

103

ZGEM 1980 ylnda Erzurum dodu. lkokuldan sonra orta renim ve lise tahsilini Erzurum mam-hatip lisesinde tamamlayarak 1997 ylnda mezun oldu. 1998 ylnda Atatrk niversitesi lahiyat Fakltesini kazanarak yksek renime balad. 2002 ylnda buradan da mezun oldu. 2003 ylnda Atatrk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits slam tarihi Anabilim Dalnda Yksek lisans eitimine balad. 2003-2007 yllar arasnda ngilizce retmeni olarak deiik okullarda grev yapt. 2008 ylndan itibaren de kendi bran olan Din Kltr veAhlak Bilgisi retmeni olarak grev yapmaktadr. Evli ve bir ocuk annesidir.