Yaar Kemal _ Arda Efsanesi www.kitapsevenler.

com Merhabalar Buraya Yklediim e-kitaplar Aada Ad Geen Kanuna stinaden Grme zrller in Hazrlanmtr Ekran Okuyucu, Braille 'n Speak Sayesinde Bu Kitaplar Dinliyoruz Amacm Yayn Evlerine Zarar Vermek Deildir Bu e-kitaplar Normal Kitaplarn Yerini Tutmayacandan Kitaplar Beyenipte Engelli Olmayan Arkadalar Sadece Kitap Hakknda Fikir Sahibi Olduunda Aada Ad Geen Yayn Evi, Sahaflar, Ktphane, ve Kitaplardan Temin Edebilirler Bu Kitaplarda Hi Bir Maddi karm Yoktur Byle Bir eyide Dnmem Bu e-kitaplar Kanunen Hi Bir ekilde Ticari Amal Kullanlamaz Bilgi Paylatka oalr Yaar Mutlu Not: 5846 Sayl Kanunun "altnc Blm-eitli Hkmler " blmnde yeralan "EK MADDE 11. - Ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri 87matlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesinde deneme yaynna geilmitir. T.C.Kltr ve Turizm Bakanl Bilgi lem ve Otomasyon Dairesi Bakanl Ankara Bu kitaplar hazrlanrken verilen emeye harcanan zamana sayd duyarak Ltfen Yukardaki ve Aadaki Aklamalar Silmeyin Tarayan Yaar Mutlu web sitesi www.yasarmutlu.com www.kitapsevenler.com e-posta yasarmutlu@kitapsevenler.com yasarmutlu@yasarmutlu.com mutlukitap@hotmail.com kitapsevenler@gmail.com Yaar Kemal _ Arda Efsanesi Yaar Kemal ARIDAI EFSANES Roman CEM YAYINEV Mahmut Hann * saraynn grndr I\ rdann yamacnda, drt bin iki yz metrede bir gl vardr, adna Kp gl derler. Gl bir harman yeri byklndedir. ok derinlerdedir. Gl deil bir kuyu. Gln drt bir yan, yani kuyunun az, frdolay krmz, keskin, bak az gibi ltl kayalarla evrilidir. Kayalardan gle kadar daralarak inen yumuak bakr rengi bir toprak belli bir antyla yol yoldur. Bakr rengi topran stne yer yer taze bir y" il imen serpilir. Sonra gln mavisi balar. Bu, ban" baka bir mavidir. Hi bir suda, hi bir mavide brY'e bir mavi yoktur. Laciverdi, yumuak, kadife bir rav'-dir. / Her yl karlar eriyip de bahar gzn anca. Ar-dagnda bir ulu tazelik patlaynca, gln kylar1- nce kar izgisinin st, keskin, ksa, kt ieklerle dolar. ieklerin rengi alabildiine parlaktr. En k'Jk iek bile mavi, krmz, sar, mor kendi renginde *ok uzaklardan bir renk prlts olarak balkr. Ve Keskin kokarlar. Gln mavi suyu, bakr rengi topra ba dndrc

keskin kokularla kokar. Ve bu /kokular ok uzaklardan duyulur. 1 Ve her yl Ardanda bahar gzn atnda, ieklerle, keskin kokular, renklerle, bakr rengi toprakla birlikte Ardann gzel, kederli kara gzl, iri yapl, ok uzun, ince parmakl obanlar da kavallarn alp Kp glne gelirler. Krmz kayalklarn dibine, bakr topran, bin yllk baharn stne kepeneklerini atp gln kysna frdolay otururlar. Daha gn domadan Ardann harman olmu yalp yalp yanan yldzlar altnda kavallarn bellerinden karp Ardann fkesini almaa balarlar. Bu, gn doumundan gn batmna kadar srer. Bu arada, tam gn kavuurken gln stnde kar gibi ak kck bir ku dnmee balar. Sivri, uzun, krlangca benzer bir kutur. Gln stnde ok hzl dner. Uzun, ak halkalar izer stste. Ak halkalar tel tel gln som mavisine der, tam gnn batt anda kavalclar almay keserler. Kavallarn bellerine sokup dorulurlar. Gln stnde btn hzyla uan ku tam bu srada gle imek gibi aklrcasna iner, bir kanadn suyun mavisine daldrr kalkar. Bylece kere daldrr, sonra da uup gider, gzden rar, yiter. Ak kutan sonra obanlar da sessiz, birer ikier oradan ayrlr, karanla karr ekilir giderler. Ardanm yamacndaki Kp glnn kysnda obanlarn birikip kaval aldklardr Kr bir at Ahmedin evinin kapsnda dn akamdan beri duruyordu, Boynunu uzatm, geni burun de-likleriyle kapnn yer yer atlam tahtasn koklar gibiydi. Bu at Ahmedin kapsnda ilk nce ok yal, uzun ak sakall Sofi grd. Atn stnde gm savatl bir erke eeri vard. zengisi ileme gmtendi. Sofi ata yaklat bklm beliyle onun az tesinde durdu. Dizginleri srma ilemeliydi ve eerin altn, sedef kakma kana geirilmiti. Eerin altndan da atn sarsna doru, ok iyi piirildii daha uzaktan belli olan bir nakl kee belleme uzanyordu. Kee bellemenin stne eski zamanlardan kalma bir gne sureti ilenmiti. ok turuncu. Gnein ardndan da uzun bir hayat aac yemyeil ykseliyordu., Atn sol yannda da byle bir gne, byle bir aa vard. Sofi bu gnei, bu aac bir yerlerde grmt. Bunu yle hayal meyal ansyordu. Bu suretler bir nl airetin, oyman damgas olmalyd. Sofi bir sre azck rkm, azck arm, azck korkmu atn tesinde sessiz durdu. Ahmedin evine gelen bu nl, bu byk konuk kimdi ola? Damgay kafasnda evirip eviriyor, hangi oyman hangi beyin, 11 Atn Ahmedin kapsnda gelip durduudur nz bu damga ona korku veriyordu. Bylesi damgalar hep uursuzdu. Bir korkuyla gelir, bir korkuyla giderlerdi. Bu yerlerde byle donatlm bir at olabilecek hi kimse yoktu. stelik buradaki her oyman da damgasn bilirdi Sofi. Bahard, Ardann karlar erimee yz tutmutu. Aalarda krmz kayalklarn ular yer yer gzkmee balam, sar kar iekleri u vermiti. ok uzaklardan, arka arkaya katarlanm turnalar salnarak geiyorlar, Van glne doru gidiyorlard. Ahmedin hi bir eyden haberi yoktu. Ala afakta ierden bir kaval sesi geliyordu. Sofi bu gzel kaval sesini ok eskilerden bu yana tanrd. Ahmedin dedesi Sultan Aa da bylesine kaval alard. Babas Resul da... Bu evin erkekleri stne kaval alan bir kii daha gelmemiti Ardana. Belki de u yeryzne. Bunu Sofi sylyorsa doruydu. nk Sofi btn u dounun, Kafkasm, rann Turann en nl kavalcsy-d. Sofi atn yanna biraz daha yanat. Damgay daha yakndan gzden geirdi. At sanki ierden gelen kaval sesini dinliyordu, kulan bir iyice vermi. Ahmet ok eski bir Arda trksn alyordu. Ardann iflah etmez fkesini. Bu trky tekmil Ar kavalclarna Sofi retmiti. At boynunu sese iyice uzatt. Sofi de... Bu destan almayal, dinlemeyeli ok oluyordu. Bir koca da nasl da bir kaval sesinde korkun bir fkeye geliyordu. Sofi byle tuhef, akn eyler dnrken, u insanoluna akl ermez, diyordu. Bir incecik kavaldan koskoca, kkremi bir da karyorlar, diyordu. u insanlar, u dnyada var olduka her eye akl erdire-

13 ,d ;.> 43T' ceKier, Karmn uyuuna, mhhh,uh., 7^u^...~, v7..., gnn douuna, batna, lme, kalma, her eye akl sr erdirecekler. Karanla a, her eye, her eye akl erdirecekler, tek insanoluna gleri yetmeyecek. Onun srrna ulaamayacaklar. Ve da yryordu kaval sesinde. Ve uurumlar, lar, ayaz gece, yldzlar patlyordu. Ay patlyordu. Ve da btn hmyla yryordu. Terlemi, soluklanan... Bir ulu dev gibi gs geiriyordu Ar. Sofi ok derinden Arnn soluklandn duyuyordu. ok uzak, derin bir uultu dnyann ortasna doru soluklanyordu. Ahmet alyor, dan soluu, fkesi by-yordu. Byle zamanlarda Sofi kulan dan uulda-yan toprana dayyordu. Da gittike fkeleniyor, soluu derinleiyor, sklayor, bir iniyor, bir kalkyor, parampara oluyor, btn hm, btn arlyla dnyann stne kyordu. Sonra da dnyay bir sessizlik kaplyordu. Her bir yan pssz. Dnya bombo kalm, Arda ban alm da dnyamzdan ekip gitmi, kurdunu kuunu, insann alm gtrm, yldzn, ayn, gneini, esen yelini, yamurunu karn, ieklerini alm gtrm, u dnyay bombo brakmt. lleri dolduran srmeli ceylan srlerini de alm gtrmt. Kavaln sesinde sszlk, boluk donup kalmt. Sonra birden btn iekleri, yldzlar, kokusu, alabalkl, aydnlk sular, ceylanl golleriyle dnya Sofinin gzlerinin nnde yeniden ald. Gzlerinin nndeki at bakalat. Atn kee bellemesindeki gne canland. Hayat aac yaprak dkt, iek at. 14 peinin tesinden ucunu kpkrmz bir dilim gibi gstermiti. Sofi kendine geldi. Bir ata bakt, bir kapya. At da ban kaldrd, iri, kederli gzleriyle Sofiye bakt. Sofinin yreine belirsiz bir korku girdi: Ahmet, Ahmet, diye bard. Ahmet Sofinin sesini tand, kapya yrd, at: Buyur day, dedi. At grd, nce ard. Sonra bir ata, bir Sofiye bakt. Sofi: Konuun kim Ahmet? diye sordu. Ho geldi safalar getirdi. Ahmet: Konuum yok, diye karlk verdi. kisi de ata baktlar. At kapdan uzaklat, evi bir kere dnd, geldi kapda gene durdu. Uzun, sall bir att. Kulaklar sivri, dikilmi. Ban havaya kaldrd, kiner gibi yapt, ki-nemedi. Ahmedin evi bir kayann dibindeydi. Yontulmam krmz kayalardan rlmt. Kaps geniti ve bir tek penceresi vard. Sofi dnd. Ahmet de dnd. Sofi: Bu at senin ksmetindir, dedi. yledir, dedi Ahmet. Mademki gelmi, kapda durmu. Ama bu at kimin at? Sofi: Keesinde damgas var. Bir yerlerden, ok eski zamanlardan gzm sryor bu damgay. Bir belal, bir korkulu yerin damgas olsa gerek. Ama kimin olursa olsun, bu at senin. Kapna haktan armaan geldi. 15 Ahmedin: Ne yapalm at benim ksmetimdir, dedii yerdir Bir sevin mi, bir bela m? Ahmedin yzne den glge Sofinin gznden kamad. Kimin olursa olsun bu at senindir. Yalnz, u damgay gzm sryor. ok eski gnlerden kalma bir damga. Bir de byle koumlar olan at unun bunun at olamazd. ok dnme, at al, u aa yola brak gel. At bir daha kapna gelirse, al gene gtr. Bunu kere byle yap, dedi Sofi. At gene gelirse bu senin

atndr. Atn sahibi bey de olsa, paa da, Osmanl Padiah, Acem ah da olsa, Krolu da olsa, kelleni verir de bu at veremezsin. Ve hem de veremeyiz. Gn dodu, srmalanm bulutlar ald, karlarn -stne ltl bir k duman kt. Ahmet at tuttu, at uysald, stne bindi aalara srd. At brakt, dnd. Dnd ki ne grsn, at Sofinin yannda duruyor. Bunu kere yeniledi. Baa gelen ekilir, day, dedi Ahmet. Nasl olsa bu atn sahibi bir gn atn arayacaktf. Kim olursa olsun artk Ahmet at ona veremezdi. Kellesini verir de at ona veremezdi. At ahra ekti. Hem sevinli, hem korkuluydu. Kendini bildi bileli byle gzel bir at grmemiti. Sofi: Atn sahibi bir stsz kar da ille de atm isterim derse d olacak. Arnn ba kzarsa dnyayla dr. diye sevinlendi. Ahmet ona katld: Dr, dedi. Ahmedin kapsna bir kheylann gelip durduunu nce btn ky duydu. Gelip at grdler. Sonra yakn kyler, sonra tekmil Ar yresi duydu, gelip at grdler. Az bir zamanda atn n rana Turana ulat. Bu hali, Ahmedin bana gelip konan devlet kuunu trl trl yorumladlar. Kimi hayra yordu, kimi erre... Sonra aadaki ovadan, Karakiliseden, Ghadn-den, Idrdan Krt Beyleri duydular at grmee geldiler. Ahmedin talihine gpta ettiler. Uzun bir sre atn sahibinden haber kmad. Ahmet atna binip, yarenlerini yanna alp ran toprana talana gidiyor, maldan mal, koyundan koyun, attan at srp getiriyordu Ardana. Ama kuku iindeydi. Bu atn sahibi kimse bir gn ortaya kacakt. Bu kii kimdi acaba? Belki gz kanl, dediinden dnmez bir beydi. Belki de psrn birisi. Aradan alt ay geti. Ahmet korkusunu da, kukusunu da, byk sevincini de unuttu. Bir gn, bir sabah vakti, gne gelmi Arda-nn brne kpkrmz donmu oturmuken Sofi deneine basa basa, ak uzun sakal titriyerek Ahmede geldi: Duydun mu Ahmet? diye sordu. Ahmet: Duydum, dedi. Beyazt Paas Mahmut Han atn aryormu. Ahmet: Duydum, dedi. At getirene be at, bir de elli altn verecekmi. Ahmet: Bele, dedi. At kimin evinde, kimin elinde bulursa onun kellesini vurduracakm. 18 Ahmet: Ne yapalm, at benim ksmetimdir, dedi. Ordusunu ekip gelecek stmze. At benim ksmetimdir. Mahmut Han zalim bir paadr. At benim ksmetimdir. Mahmut Hanla baa klmaz. At bana haktan yadigardr. Mahmut Han hakk, yadigar bilemez. O, Osmanl olmutur. At bana yadigardr. Aradan bir ay geti gemedi, Mahmut Hann adamlar Ahmedin evine geldiler: Paa diyor ki, dediler, attan at, maldan mal, paradan para beensin, dedi, dediler. Bes atm versin. Mademki atm kam gitmi onun kapsnda durmu, ne isterse ona veririm. Ahmet:

Han bilmez mi ki at bana yadigardr. Yadigar gelen at kimseye verilmez. Ba verilir, at verilmez, Paa bunu bilmez mi? Paa bunu bilir ama, gene de atn ister. O at da ona yadigardr. Kardei kadar sevdii Zilan Beyinden yadigardr. Ahmet: Paa maldan mal, candan can istesin, ama yadigarm ona veremem, dedi, kesti att. Paann adamlar: Paa dedi ki, arkasndaki ulu daa, bandaki birka ipsize gvenmesin. Dan da, bandakileri de yerle bir ederim, dedi. Hem de eder, dediler. Ahmet bir daha konumad. Sofi de konumad. Paann adamlar eli bo, fkeli, oradan ayrldlar. 19 :-m Krt Beylerinin Ahmedin szlerine kzmayp, fkelenmeyip, Ahmet hakldr, dedikleridir KOmuar, yaKin Koyer, gu^u Kam r\un ucycn Ahmedin bana toplandlar. Kim grm ki, dediler, kim grm ki haktan yadigar gelmi at. Bey de olsa, paa da olsa sahibine geri verile! Ahmet: Kim grm ki, dedi, baka bir ey demedi. Paa sonucu byle ummuyordu. Ahmedin karl gelir gelmez fkeden delirdi. Paa gelenei biliyordu. Osmanl Padiahnn, Acem ahnn at gelse de kendi saraynn kapsnda dursa, lm gze alr da at onlara geri veremezdi. Veremezdi ama, u Ahmet, u dal paras da kim oluyordu? Atn alacakt. Kona velveleye verdi. Adamlarn, kumandanlarn toplad, bir karara varamadlar. Bu at yznden btn Arda ona kar duracakt. Ahmet yalnz deildi. Kendisine dost, bir dediini iki etmeyen Krt beylerini saraya ard. Vann, Patnosun, Sphanda-n, Muun, Bitlisin beyleri gzel atlara binmi geldiler. Mahmut Han byk toyluk eyledi. Konuklarn imdiye kadar grmedikleri bir biimde arlad. Sonra da divan kurdu, onlara olan biteni, bandaki belay anlatt. Bir dal, bir talana, bir ocuk, daha by bitmemi, benim atm ald, bana hakarette bulundu, diyordu. Paaya hi kimse yadigar anlatamad. Btn Arda insanlarnn kellesi gider de, bu at bu saraya bir daha dnemez, diyemediler. Hep sustular. Onlar sustuka Paa fkelendi. Ve szn kesti att: Bu at sizden isterim, dedi. Krt beyleri istemiyerek, Ahmede, Arda insanlarna umucu gnderdiler. Ahmet at onlara da ver21 medi. Bir de zehir zkkm bir sz gnderdi. Onlar bilmiyorlar m ki yadigar gelmi, gelmi de kapda durmu, kere gtrlp braklm, sonra da geri dnm bir at kimseye verilemez? Bu at benim deil, gelmi Ardann bana konmu. Onlar ki bey olmular, nasl dilleri varr da bizim atmz isterler? Onlar bey deil, Paaya kul olmular, dedi. Krt beyleri Ahmedin bu szlerine kzmadlar, fkelenmediler, Ardallar hakl, dediler. Ama aresizdi. Paa at iin her eyi gze alacakt. Paa Krt beylerinden de imdat olmaynca hazrla giriti, asker toplad, Krt beylerini de yanna alp Ardann stne yrd. Gz aylaryd, Arda etekleri yangn yeriydi. Krmz, mor kayalklar, ufak, rk kepir talar atlarnn nallar altnda sular gibi aldayarak akt. Bir ikindi st Ahmedin ky olan Sorik'e geldiler. Ky psszd. Bir can bile yoktu. Kyde mola verildi. Evle-1 re ate verdirdi Paa sonra da. Yanan bir evden ok yal, ak sakallar ise bulanm, uzun kalar gzlerini rtm, yepyeni, mavi ilemeli bir al-apik giymi bir yal kt Paann karsna. Bu kii Sofiydi. Paaya dik dik bakt. Kartal gzleri kvlcmlyd. Btn bunlar bir at iin mi, Paa? dedi. Dnya dnya olal kim kapsna gelen at geriye vermi? Sen bunu bilmez misin Paa? Sen Osmanl olmusun Paa. Yoksa

bir at iin bu ileri bamza amaz, evleri yakmaz ocaklar sndrmezdin. Arnn, laneti, Arnn gazab, Arnn hm senin stne olsun Paa. Baban tanrm. Yiit bir beydi. Sen paa oldun. Sen yoz-latn Paa. Baban yadigar at kimseden istemezdi. At, bir dul kadnn, bir sabi ocuun, bir hrszn, bir dknn kapsna gelse dursa da istemezdi. Baban 22 -M beydi, sen paa olmusun. Arnn laneti Dana o-sun. Paa konumad, yalnz: unun ellerini balayn, boynuna bir lale geirip zindana gtrn, dedi. Arda eteklerinde, yamalarnda ok ky vard. Mahmut Han arkasnda Krt beyleri, beylerin adamlar, kendi askerleri ky ky dolatlar. Hangi kye vardlarsa, o ky bombo buldular. Sanki hi bir kye insan aya dememiti. Kyleri bo bulduka Paa kuduruyor: syan bayra atlar, diyor kpryordu. Paa ok uzun boylu, kartal burunlu, kara gzl, kara kvrck sakallyd. Her halinde, davrannda, elini sallaynda, konumasnda kendine gveni ortaya kyordu. ok az konuuyor, hep dnyordu. Uzun admlarla bir heybet gibi yryordu. Samur krknn iinde terliyordu boyuna. dr ovasndan Bakye geti, AJuri koyana kt, oradan Ahuri yaylasna geti. Hi kimseyle, ne bir oban, ne bir yolcuyla, ne bir ekiyayla karlamadlar. Bir ku, bir ay, bir tilki, bir kaplan, hi bir canlyla da karlamadlar. Dnya ilk kurulduu andaki gibiydi. Siniler sinek yoktu. Paa: Bulacam onlar, dedi. Yer yarlp da yere geseler bulacam. Dnyann teki ucuna kasalar da rana, Hindistana, ine Maine de gitseler bulacam. Yanndaki Krt beyleri azlarn amyorlard. Hepsi dilsiz kesilmiti. K gelip att. Atlar, kendileri, arlkl askerleri yorulmutu. Ary dolanp kk Arnn dibine gelmilerdi. Paa sararm solmu, halden dmt. Hi 23 Sofinin zindandaki halidir bir canlyla karlamamalar onu ae eum. m* hi kimseye bir tek szck bile olsun sylemiyordu. Yanndakiler onun ne istediini hareketlerinden anlamaa alyorlard. Ve durmadan Ar yresinde dolap duruyorlard. Umutsuz. Krt beylerinden Molla Kerim yze gelip Paaya dedi ki: Paam, bu Girid danda biz bundan sonra bin yl adam arasak da bulamayz. Bu dallar saklandklar zaman yle bir saklanrlar ki onlar eytan bile bulamaz. Toprak benim bama, dedi. Paa gzlerindeki sonsuz kederle onun yzne bakt ama, hi bir ey sylemedi. Ardan aramaa devam ettiler. Paa iinden diyordu ki, bir tek adam greyim u dallardan, u koca Sofiden gayri, baka bir ey istemem. En sonunda beyler aralarnda toplandlar. Bu i byle nereye varacakt, dola dola ne olacakt? Paa da hi bir ey anlamyor, kyleri bo grdke deliye dnyordu. Bu byle srp gidemezdi. Daha uzun bir sre de dolaamazlard Arda. Bir bora frtna, bir hepsini toptan yokedebilirdi. Bunu da Paaya sylemiler, Paa duymamt bile. Uzun konutular, Paaya bir teklifte bulunmay uygun buldular. Molla Kerim Paann karsna kp el pene divan durdu ve vardklar sonucu syledi: Paam, dedi, biz toplandk, karar verdik. drt aya varmadan, yaz bahar aylar demeden at da, Ahmedi de bulup sana teslim edeceiz. Paa: Benim derdim Ahmet deil. At da deil. Bu kadar dal nereye ekilip gitti? Sofiden baka kimseyi bulamadk bu kadar da kynde. Bir karnca bile g25 r Paann: Benim derdim Ahmet deil, at deil, diye fkelendiidir remediK. Koyuer ue mmmn uana ycucucn, nuu erimeden, diye konutu. Beyler gene toplandlar, uzun uzun konutular, Molla Kerim gene geldi Paaya:

Olur Beyim, dedi. Bahar daha domadan sana kylleri de gstereceiz. Dnyann neresine kam-larsa bulacaz. Beyazda, saraya dndler. Paa beyleri divana toplad, her birisini teker teker armaanlad. Beyler Paann bu davranndan sonsuz kvan duydular. Ama Ahmedi nasl bulacaklard? Bu dallar isteseler kyamete kadar ele gemezlerdi. Paa ok okumu bir adamd. Osmanlya, Osmanlnn nne anna ok balyd. Onun dedesi, dedesinin dedesi de bu dalardan olurdu. Ne zaman dadan aa indiklerini bilmiyordu. Bildii bir ey varsa o da babasnn Erzurum Medresesinde okuduktan sonra s-tanbula gittii, Saraya kapland oradan da buraya paa olarak gnderildiiydi. Babas yaman, kartal gibi bir adamd. Beyazda, u kayalklarn stne bu koca saray yaptrm, bilim adamlarn dengbejleri, ozanlar, sarayna toplam, Erzurumdan Karsa, Karstan Vana kadar tekmil Krt beylerini dize getirmiti. Babas uzun yaamt. Son gnne kadar da at stnden inmemiti. Yazn Ardandaki yaylasna kar, bu saraydan daha deerli sayd ulu adrn byk bir dzle kurard. Dzlk,dan buzullarnn balad yerdeydL;Ve bu dallar babasn ok sayarlard. Belki de korkularndan... Babas da dallar ok sayard. Onlarn trelerince davranrd. Mahmut Han babasnn krk elli kavalcy bir araya getirip, onlara adrnda hep birden kaval aldrdn ansyordu. Babasnn bir at kasa da gitse byle bir Ahme-din kapsnda dursayd acaba at geri verirler miydi? 27 Vermeseler babas nasl davranrd acaba? te bunu bir trl kestiremiyordu. u beyler nasl bulacaklardr dallar? Ya ekip ok uzaklara, rana, Horasana gitmilerse? Ya da Kafkas dalarna snmlarsa? Nasl bulabilirlerdi beyler onlar? Paa da babas gibi nce Erzurumda okumu, sonra stanbula gitmi, Saraya kaplanm, orada kendini gstermi, Padiahn ordusuyla savalara katlm, yiitlii, gzpekliiyle n salmt. Sam, Hale-bi, Kahireyi biliyordu. Bir sre oralarda yaamt. Sofyay, Deli Orman da biliyordu. Douyu baty bir iyice dolamt. Babas lmeden on iki yl nce de buraya, Beyazda, saraya gelmi, babas lnce de yerine paa olmutu. Onu, oraya babas armt. Yoksa onun stanbulu brakp hi bir yerlere kprdayaca yoktu. nce bu yabanl insanlara, bu dalara alamad. Sarayn stanbulda bile bir ei yoktu ama, bir sarayla i olmuyordu ki... Bir de bu dalarn kadnlar ok gzel oluyordu. Dnyann hi bir yerinde bylesine ince yapl kadnlarla karlaamazdnz. nce bir Ermeni kzyla evlendi. Sonra bir Krt beyinin kzn ald. nc karsn Kafkasyadan getirdi. Drdnc kars Urmiye gl kylarndand. kz, sekiz olu oldu. Be de kardei vard. Akrabalar, aireti dr ovasnda oturuyorlard. Onlarla o kadar ok iliii kalmamt. Biraz hor gryordu onlar. En kk kardei saray brakm, dr ovasna gitmi, airetten bir kzla evlenmi, onlarla birlikte yaamaa balam, bir daha da saraya hi dnmemiti. Kardeine kzyordu. Paann byk bir tutkusu vard, o da geyik avyd. Her bahar yanna en keskin atclarn alr, Van g28 lnn stndeki tsruk dana, bor yana, Sphandana ava kar, yzlerce geyik postuyla geriye dnerdi. Paann kzlarndan birisinin ad Glistan, birisinin ad Glriz, birisinin ad Glbahard. Glistann anas Ermeni kzyd. Byk ela gzl, krmz sal, uzun kirpikli, uzun boyluydu. stanbuldan gelirdi giyitleri... Saraydakiler gibi giyinirdi. Glriz kumrala yakn sar salyd. ok uzun, kuu boyunluydu. Kvrck kirpik-( liydi. Gzleri ok maviydi. O da kzkardei gibi stan-""* bulca giyinirdi. Glriz kzkardeleri arasnda okuma-X a ok meraklyd. Ahmedi Haninin iirlerini ezbere bilir, gelir daha ocukluundan bu yana babasnn divannda iir okurdu. Babas ocuklarnn arasnda en ok Glrizi severdi. GQIbaJiar orta boylu, dolgundu. Duru, ak bir teni vard. Buday benizliydi. O, kzkardelerinden baka trlyd. Arda kadnlar gibi stste dkmeii fistanlar giyer, salarn krk rg yapard. Gerdanl altnd. Ayak

bileklerine Arda kadnlar gibi altn, inci, zmrt halhallar takard. ok zekiydi. Az konuur, hep inceden glerdi. teki kardeleri erkek olsun, kz olsun, saraydan ok az dar kar, ok az halkn arasna katlrlard. Glbahar byle deildi. O, hep halkn arasndayd. Toylardan, dnlerden, derneklerden hi eksik olmazd. Beyazt kasabasnn halk, Ardann kylleri Glbahar ok seviyorlar, ona bir ermi gzyle bakyorlard. Nerde bir hasta, nerde bir yardma muhta kimse, nerde bir yal varsa Glbahar onun yanndayd. Bir usta atdan daha usta ata biniyordu. Ve Paa bu kzn uzaktan uzaa, ona hi karmadan izliyor, iinden, bu kz erkek olsayd Ardan padiah olurdu, diye geiriyordu. 29 Glbaharn, Sofinin kavaln dinlediidir Uumanar, saray n sevmyorau. t\araeenye de hi anlaamyordu. Kyller onun adn hi sylemiyorlar, ona hep Glen Kz diyorlard. Glerken yanaklar ukurlayor-du. Scak, kederli gzleri, uzak bir zlemle yanyordu. Bu yl yirmi ikisine basmt. Sarayda babasnn at meselesiyle en ok ilgilenen Glbahar olmutu. Bu atn bir bildii vard. Atn macerasn Sofiden dinlemiti. Sofiyi de ok sevmiti. Zindandaki Sofiye her gn kendi eliyle yemekler gtryor, durmadan ona sorular soruyordu. Sofi: Valla balam, dorudur, diyordu. At kere ben kendi elimlen aalara gtrdm, yola braktm. At nde de geldi Ahmedin kapsnda durdu. Bu at Ahmede yadigardr. Hak onu Ahmede gndermitir. Ahmt at kimseye veremez. Verirse olmaz. Btn Arda lr, at veremezler. Bir gn Sofi Glbahardan bir kaval istedi. Glbahar hemen ona ok eski, belki yz yllk bir kaval getirdi verdi. Ve Glbahar onun kaval istemesine ok at. Sofi, bu yal haliyle nasl kaval alacakt? Kaval almak bir soluk, bir di iiydi. Kaval ancak genler iyi alabilirlerdi. Glbahar bakt ki bu kocam, beli bklm adamn dileri yle duruyor, yle apak. Kaval eline alr almaz Sofi balad almaa. Glbahar bu kaval sesi karsnda lal- ebkem kald. Orada, zindann kapsna oturdu, belini duvara dayad, Sofi ald o dinledi. Sofi comutu. Durup dinlenmeden alyordu. Kaval bittiinde Glbahar uzun bir uykudan uya-nrcasna uyand. Duyulur duyulmaz bir sesle: Sofi, bu kimin trksdr? diye sordu. Sofi: 31 Bu, dedi, Ardan tkesar. Ar yu* lenmi, sonra da atalar Arnn bu fkesine trk yakmlar. Glbahar her gn, daha gn madan zindann kapsna geliyor, Sofi de ona Ardan fkesini alyordu. Glbahar ne kadar sorarsa sorsun Sofi ona Ardann bu belal fkesinin ne yzden ileri geldiini, fkenin ne olduunu bir trl sylemiyordu. te yle fkelenmi, diyordu. fkelenmi de atalar onun fkesi stne bu destan karmlar. Ben destann yalnz kaval dilincesini biliyorum. nsan dilincesini yalnz dengbejler bilirler. Ben kavalcym, dengbej deilim. Glbahar alt abalad, Sofiden Ardann fkesinin asln renemedi. Sofi: Benim kavalm, diyordu, Sultanm, sana bu fkenin hikayesini anlatamyor mu? Vay bama, toprak benim bama, demek ok kocalmm. Glbahar bu dalarda bu nl trky ok duymutu. Kadnlardan, ocuklardan, dengbejlerden, bi-lurvanlardan duymutu. Ama Sofi gibisini hi dinlememiti. Anlatsa bu fkeyi, kim bilir Sofi nasl anlatrd? Paa da kznn bu zindandaki Sofiyle ilgilendiini, her gn ona yiyecekler gtrdn, kavaln dinlediini izliyordu. Bir gn Sofiyi divanna ard: Sofi, dedi, at gelmeden, Ahmet gelmeden seni zindandan karamam. stersen git at, Ahmedi getir. Sofi dikeldi:

At da, Ahmet de gelemez. At, Ahmede haktan 32 yadigardr. Ahmet geiir belki de, ama at gelemez. Ben de Ahmedi sana getiremem, dedi. Paa ok fkelendi, Sofiyi zindana geri gnderip, Glbahar yanna istedi. Glbahar, dedi, bir daha bu Sofiyle uramayacaksn. Paann sarayda her sz emirdi. Ve birka gn sonra Hayderan aireti beyinden haberci geldi: Paa merak etmesin, Ahmedin, atn, dallarn yerini bulduk, diye. Yaknda at da, Ahmet de elinde olacak. Ahmet tekmil dallar toplam, ta aalara, emdinan Krtlerine, Hakkri dalarna gitmiti. Beyler toplandlar, Milan Beyinin olunu devlen-, dirip emdinana gnderdiler. Milan Beyinin olu Musa Bey, Ahmedi bir da dzlnde yzlerce adrn ortasndaki nakl, mor adrnda buldu. Ahmet onu ok candan karlad. Musa Bey ona olan biteni anlatt: Paa seni grmek istiyor, dedi. Senden baka bir ey istemiyor. At da istemiyor. Paa kylerin Arya dnmesini istiyor. Beyler seni de, kylleri de Paaya balattlar, Paa seni bes merak ediyor. u Ahmet de bir nasl adamm diye. Paa demi ki bizim beylere, bir gzm grsn byle bir yiidi ona on be at daha vereyim. u dnya gzyle yle bir yiidi greyim bir kere. Beyler bana bunlar sylediler, beni sana gnderdiler. emdinan Beyleri, Arllarn ileri gelenleri, beyleri, aalar toplandlar, uzun uzun tarttlar. Kimi diyordu ki bu bir tuzaktr. Kimi diyordu ki, bu kadar kartal gibi beyler byle bir tuzak kuracak kadar klrler mi? Bir koca Osmanl paas, bunca Krt beyleri bir 33 at iin bu kadar klrler miydi? Demek ki Paa Ahmedi grmek istiyordu. Atm varm da kimin kapsnda durmu, diye merak ediyordu. Ahmet, Sofinin zindanda olduunu da Musa Beyden rendi. Sofinin haline ii ok acd. Ardan brakrlarken yalvarm yakarm Sofiyi dadan ayra-mamt. Koca bir kaya gibi Sofi daa yapm kalmt. Paann onu zindana atacan ne bilirdi. Musa Bey: Merak etmeyin. Sofinin ii iyi, dedi. Ve Glba-har Hanmla Sofinin zindandaki dostluklarn anlatt. Buna herkes sevindi. Ahmet: ' Musa Bey, dedi, mademki sen gelmisin, senin hatrn yerde koymam. Arya dnerim. Paaya giderim. Airet de dner. Yalnz Paa at bir daha gremez. Musa Bey: Paa seni istiyor, diye szn tekrarlad. Bes seni grmek istiyor. Ve bir bahar gn dallar Arya dndler. Ahmedi btn Krt Beyleri aldlar Paann sarayna getirdiler. Paa Ahmedi hi kzmadan, biraz alayc, tepedenrikarlad. Gel bakalm Ar Sultan, dedi. At nerede? Ahmet: At evimde, diye karlk verdi. Sen atm aldn, diye gld Paa. Benim atm almann cezas nedir bilir misin? Ahmet hi boyun krmad: Ben atn almadm, dedi. At bana haktan yadigar verildi. At sana geri verilemez. Senin soyun da bizim dadan olur. Sen bu treyi bilmez misin? 34 duyunca Kan Uctc uayd: Bilmem, dedi. Ya atm gelir, ya da ban alrm. Atn unu zindana. Ahmedi getiren beylerin hi sesi kmad. Ahmet zindana giderken:

Paa, Paa, diye bard. Bam gider ama, sen o at bir daha gremezsin. O at bir daha senin sarayna gelmez. Musa Bey bu hali hi beklemiyordu. Kar koydu: Paa, dedi, bu sizin yaptnz insanlk deil. Ben aldm getirdim Ahmedi. Zindana at diye getirme-dim. Yalan sylediniz, kandrdnz bizi. Paa kkredi: Bunu da zindana atn, diye bararak emir verdi. Musa Beyi de zindana gtrdler. Paa Krt beylerine dnd: Bu muydu bana yapacanz? Nerede atm? Ahmet geldi. Atm nerede? Atm isterim. Bu lekeyi soyuma srdremem. Paa atn bir daldan alamad dedirtemem. Beyler: Zor ama, at da getiririz, dediler. Atn, Ahmedin, Sofinin, Musa Beyin .ikayeleri Vandan Malatyaya, Malatyadan Kafkasa, oradan Anadolu ierlerine kadar yayld. At stne, Ahmet stne dengbejler trkler kardlar, gittikleri yerlerde sylemee baladlar. Bu tuzak dallarn ok zoruna gitti. Milan airetinin de ok zoruna gitti. Zindana varr varmaz Musa Bey Ahmedin eline dt: Kusura bakma Ahmet, dedi. Bilmiyordum. Be35 ni bala. Yoksa seni getirmezdim. Benim bam gitmeden senin de ban gitmez. Ahmedin geliine Sofi ok sevindi. Onu kucaklad, pt. Sonra da ekti kavaln, Arnn fkesini almaa balad. ald ald... Ahmedin, Musa Beyin gzlerinden yalar geldi. Uzun uzun aldktan sonra kaval Ahmede verdi. Ahmedin ii yanyordu. Arnn laneti bu Paann bana olsun, beylerin bana olsun, diye balad kaval almaa. Kaval baka bir trl, baka bir sesle dile geldi. Glbahar bu yeni sesi duydu. Bambakayd. Bu da Arnn fkesini sylyordu. Sylyordu ama da ta ayaa kaldran, da ta eriten bir sesle. Glbahar zindana geldi. Babasndan da korkuyordu. Ama ne olursa olsun bu kaval alan adam grmeliydi. Sofiyi bahane ederek kaval alan Ahmedi grd. inden ne olduunu bilmedii scack, dosta bir duygu geti. Babasnn yaptna deli divane olmutu. Duvarn dibine oturup Ahmedin kavaln dinlemee balad. Kendinden geti. Bir ey yapmalyd, bir eyler. Babasnn insaniyetsizliini rtmek iin bir eyler yapmalyd. Musa Beyin de yiitlii houna gitmiti. O gn mutfaa girdi. Kendini seven kadnlarla birlikte zindandakilere ok gzel yemekler yapt, adamlaryla zindana gnderdi. Bunu anas duydu: Paa bu yaptn iitirse, dedi, hepimizin boynunu vurdurur. Glbahar: Bu kadar kldkten sonra ne yaparsa yapsn Paa, diye karlk verdi. Gnler geti. Krt beyleri ne at bulup getirebiliyorlar, ne de bir haber gnderiyorlard. Musa Beyle Ahmet de zindanda yatp duruyorlard. Glbahar ok 36 gizli onlara yemek gnderiyor, arada srada da zindana gidip onlar uzaktan gzlyordu. Bir gn dayanamad, Sofiye: Ben Ahmetle konumalym, dedi. Bir gece zindana geleceim, syle Ahmede. Ahrpdin sarn, kvr kvr, altn sars, prltl , sakal uzundu, dalga dalgayd. Kirpikleri, iri, duru mavi gzlerine bir keder zlemi katyordu. Uzun boyluydu Ahmet. Salar kvr kvr alnna dklyordu. Uzun ince yz'yaral bir karacann acl yzn anstyordu. Btn insanlarn kederi, zlemi, tutkusu gelmi de bu yze birikmi. Bir dte, bir bydeydi Ahmet. Aydnlk bir buu ardndayd yz. Grenin kann kaynatan, uzak, bilinmez bir dnyann ateine alp gtren bir tad vard duruunun, baknn. Glbahar Ah-medi ok eskilerden tanr gibiydi. Sanki birlikte domular, birlikte bymlerdi. ylesine ainalk duyuyordu ona... Belki dnlerde derneklerde, yaylada avda... Belki belki, kim bilir. Dlerinde grmt belki de... ylesine bildik, ylesine yakn. Sofi: Nasl olur, balam? dedi. Zindancba izin verir mi? Paaya syler, Paa da hepimizin ban vurdurur.

Glbaharn iine bir kurt girmi durdurmuyordu. Geceleri gzlerine uyku girmez olmutu. Ahmedin yz gzlerinin nnde bir sar k gibi gelip gidiyordu. Glyor, iri, mavi gzlerinde kederlerin en acsn, en onulmazn tayordu. Byk bir yaras, bir derdi olmalyd Ahmedin. Onulmaz bir yaras... Belki kimi kimsesi, belki anas babas, belki kardeleri, belki bir sevdii yoktu. Dnyann ortasnda tek bana kalm bir hali vard. Yalnz, yapayalnz. Glbahar bunu dndke yreine a gibi bir ac doluyordu. Konu37 Memonun zindann kapsnda durduudur inciliyim, uyt; ujujuuu ,-^,..*,,. ._________ Onunla konumalym, onun yalnzlna, acsna derman olmalym. stoiik de zindanda fkara. Niin hep onu dnyor, niin o geliyordu gzlerinin nne? Uykuda, dte hep o vard. Her nereye baksa onu gryordu. Kime, neye dokunsa, nce ona dokunuyordu. Bir ho olmutu. Her nereye gitse yrei onu zindana zindana ekiyordu. Glbahar birka kere zindan grmt. Kaps ar bir demir kapyd. Zincirli, ar bir kilidi vard. Kapnn kemeri, yan, mavi inke tandand ve ta kaba, prtkl yontulmutu. Zindancba Memoydu. Babasnn en gvendii, ocuklar kadar sevdii bir insand. Memonun babas da sarayn en sadk, en yiit adamlarndan birisiymi. Memo daha iki yandayken bir savata ldrlm. Memo genti. ok yiit, gzn daldan budaktan saknmaz^ Paa iin cann verir bir kiiydi. Zindanc-oalar hep bylesi adamlardan yaparlar. Memo hi_ kimseyle konumaz, birisi ona bir sz_sylese, bi gen"Tciz~ftl kzaCTrdTTTIuTBihar kendisini bildi bileli Mern^"bT7_e7e_-o7sun Qnun yzne, gzlerinin iine bakamamt. Onu grnce hep kzarm, dudaklar mosmor kesilip, kan ekilmi, elleri titremiti. Glbahar btn bunlar hep Memonun utanga huyuna veriyordu. Hep yere bakar, hep utanga bir kz gibi kzarr, hep hi konumaz grmt Memoyu. Sarayn mutfa gizliden gizliye hep zindana alyordu. Memoya da ayrca gzel yemekler gnderiliyordu. Glbahar her seferinde Memoya: Kendi elimle sana yaptm, Memo karde, diyordu. Bylece gnler geti. Glbahar ancak birka kere daha uzaktan Ahmedin yzn grebildi, Memonun sayesinde. Memo baz baz zindann kapsn ak b39 I rakyor, kendisi ortadan yitip gidiyordu. Ve Glbahar zindann ta merdivenlerinde, Sofiyle konumak bahanesiyle, Ahmedi zindann derin kuyusunun dibinde dolar gryordu. Bir ho, bir da gibi, her adm atnda yerinden koparmcana salam yryordu. Ar, heybetli, erkek. Az yukardan, ince uzun birka pencereden zindann dibine el byklnde, el byklnde klar dklyordu. Zindann kuyusu tam uurumun bandayd. Aada Beyazt ovas, ovada ulu yol bir utan bir uca uzayp gidiyordu. Arada srada yoldan geen kervanlarn ngrak sesleri zindana kadar geliyor, zindan kuyusunun asl durduu uurumda yanklanyordu. Dadan gelen, ovadan ykselen btn sesler de bu uuruma gelip yanklanyorlard. Kuyunun dibinde bir el byklnde, bir insan boyu yksekliinde de bir delik vard. Ve bu delii bilmeyen, duymayan yoktu. Sarayn yapc-basn, btn halk bu yzden kutsuyordu. Onu bir ermi sayyorlard. stelik bu yapcba bir Srya-niydi. ok hapiste yatm bir kiiymi. Zindann derdini belasn onun kadar bilen ok az bir kii varm. Ne olursa olsun bu zindana bir gz delii brakacam. Ne olursa olsun, dnyada ilk olarak, benim yaptm zindann karanlna pare pare k decek. Ve hi bir zalim benim yaptm k ocaklarn tkayama-yacak, sndremeyecek... Saray bittikten sonra, yapcba, Paaya bir mektup brakarak ortadan yitip gitti. Mektubunda: Kim ki, diyordu, bu delikleri kapatr, o kii bu saray temelinden ykar. Bu saray ben o deliklerin stne kurdum. Kim ki zindann k ocaklarn kapatr, tekmil belalar onun bana yaacak, hi bir zaman soyu, gelecei iflah olmayacaktr. Kim ki benim bu mektu40

bumu bu sarayda oturacaKiara eimezse, unun suyu kuruyacaktr. Kurulduu gnden bu yana bu k ocaklarna kimse dokunamad. Beyazt Saray zindan ite bundan dolaydr ki dillere destan oldu. Her zindana giren kii, yapmcba Sryani Sleyman Ustaya hayr dua okudu. O delikten baknca k olsun, yaz olsun dnya bir baka dnya oluyordu. Ovann stste, ge doru uzanan, uan yollar, kular, karlar, kervanlar, turnalar, toylar, rdekleri, kazlar, kar yatk tepelerin stne aklm harman harman yldzlar, ve yldzlar geceleri alkanrd, yollar, ge ekilen ince sular ltsnda kvrm kvrm koyaklar, stste, sra, her srann arasnda geni, buulu bir k izgisiyle uan ovas uar gibi olurdu. Dar knca her mahpus, o delikten grnen apayr, byl, iee, kara, a, yeile, baz mora, baz som bakra, baz maviye, baz gnee, sarya, balkyan hlf/ turuncuya durmu, andan ana deien bir dnyaya durmu ovay gnlerce arar, bir daha gremezdi. Mahpus zindandan knca o dnya da, ova da ban (alr baka diyarlara giderdi. Sofi, Ahmet, Musa Bey, srasyla delikten darya, ban alm gitmi bahara bakyorlard. Sabahlar ovadan arkadaki tepeleri belli belirsiz bir tl maviyle incelten bir buu ykseliyordu. Buu gittike pembe-leiyor, sonra ortadan siliniyordu. Glbahar tepeden trnaa muhabbet kesilmiti. liklerine kadar sevgiyle dolmutu. Elinin her dedii ey, canl cansz bir sevgi yalmnda rperiyordu. Glbahar sarayda bir sevgi uuntusu gibi durmadan dnyor, bir an olsun yerinde duramyordu. Bir an byk sevin iinde alkanyor, bir an karanlk bir umutsuz41 lua dyordu. Sevgisi de korkusu da hm gibi vuruyordu. Bir an iin, diyordu kendi kendine. u zindanlk sre iinde. Ahmedi btn mrnde grp grebilecei bu kadard. Baka trls dnlemezdi bile. Hi kimse babas bile, ahlar padiahlar bile, Kervan eyhi bile istese Ahmedi bir daha gremezdi. Dnyada her eyin bir aresi vard, bu zindan bitince Glbaharn Ahmedi yle uzaktan da olsa bir daha grebilmesinin hi bir mmkn aresi yoktu. Glbahar nne geilmez bir cokunlukla dnyordu her eyi. Sevgiyi, umutsuzluu, lm, ayrl, zulm. Her duygusu dizgin tanmaz bir ahlan iindeydi. Birden durgunlat. Btn bedeni yorgundu, her bir yan havanda doulmu gibi. Yar l gibi sarayda oradan oraya vurmaa balad. Grenler ard. Glbahar frtnas durmutu. Byle, hi konumadan, bazan da hi kprdamadan, donmu, uykulu, ayaa kalkm lye benzer gn Glbaharn azn baklar amaz, dolat durdu. Yz sararmt. Donuk bir sar. Salar ltsn, dii akln yitirmiti. ri gzleri sonsuz bir ltda, bir parlayp bir snyordu. Yznde, en tatl yeri olan gamzelerinde derin bir gl, bir mutluluk, bir kvan donmu kalm, bir uzak kedere bomutu onun btn bedenini. Bir akam st birden Glbahar bakalat. indeki sevgi frtnas esmee balad. Glbahar yerinde duramad. Gene tepeden trnaa sevgi kesildi. Gene sevgisi, sevinci taa topraa iledi. Geceyi iple ekiyordu. Gece hi olmayacakm geliyordu ona. Hi hi, hi gelmeyecekmi gibi... Kendini sarayn dna att, bir sre uzaktan demirci dkkannn kvlcmlar42 n seyretti. Demirci Hso bir kvlcm yamuru annda yitiyordu. Sonra Ahmedi Haninin mezarna gitti, ona niyazda bulundu. Dualar etti, yardmn diledi. Dualar da bir alayan gibiydi. Set ekilmez. Ahmedi Haninin mezarndan ayrldnda gn batm, o hi gelmeyecekmi duran gece Ardann stne kmt. nceden de bir yamur iselemee balyordu.' Artk her eyi bilinli, inceden ince biliyordu. Kurtuluu kalmamt. Akibetinin stne yryecekti. Ne olursa olsun, ne pahasna olursa olsun. Odasnda ar, nakl bir ceviz sand vard. Sandnda byk anasnn ona armaan eyledii altn, yakut bir Kafkas gerdanl vard. Sonra bir yzk, birka incili bilezik, altn halhallar, ta Hintten getirmiti days ona, bir hrzma, gene days ona Afga-nistandan getirmiti, nesi var nesi yoksa toplad, bir kadife keseye doldurdu, doru zindana gitti. Memo zindann bitiiindeki

odasndayd. Kapy ald, Memo kapy at. Kocaman klc sa kasnn stnden ayak bileklerine kadar iniyordu. Abas doru bir tay postundand ve Kafkas gm, srmasyla ilenmiti. Kee klah bandayd. Glbahar grnce yznde tarifsiz bir sevin belirdi. Tarifsiz bir mutluluk sard yzn. Bu sevin Glbaharn gznden kamad. Bir anda Memonun yz gene ayn hmda bir umutsuzlua bir karanla dnt. Glbahar da umuttan aknla dt. Memo gene kzard, gzlerini yere dikti. Elleri, dudaklar belli bir titremedeydi. Eli aya da tutmaz olmutu. Glbahar elindeki keseyi Memoya uzatt: Al, dedi. Bunlarn hepsini sana veriyorum. Memo keseyi ald, bakt, elleri ku gibi uuyordu, tit43 Glbaharla Ahmedin bulutuklardr remekten. u zindandaki Ahmedi bana gstereceksin. Kese Memonun elinden talarn stne dt. Gecede sert ngrtlar kard. Glbahar eildi, keseyi yerden ald, yeniden Memoya uzatt. Memo keseyi almad. Yznde bir damla kan kalmam, btn bedeninin kan ekilmiti. Yz kat gibi apakt. Al bunlar Memo. Al bunlar, beni ierdeki adamla grtr. Ondan sonra git babama her eyi syle. Syle ki bam vursun. Memo yle kalakalmt. Neden sonra ban ar ar kaldrd, Glbahara bakt. Gzleri bir lm aci-sndayd. Can ekien bir adamn gzlerinin lm pirltsndayd. Glbahar gzlerini indirmek zorunda kald. Memonun elleri beline gitti, cansz, ar... Belinden zindann anahtarn kard. Glbahara uzatt, oradan uzaklat gitti. Glbahar bir sre elinde zindann anahtar, sevinsin mi alasn m, bocalad durdu. Sonra alamaa balad. Oraya, Memonun odasmn kapsna oturdu, uzun uzun alad. Bir ara zindann anahtarn oraya, zindann kapsna brakp gitmee davrand, bir trl yapamad. Sonra zorla ayaa kalkt, ayaklar ayaklarna dolanarak, yrei gsn yrtar-casna derek zindann kapsna gitti. Koskocaman aky kilide soktu at. Zindan karanlk. ok aada, zindann kuyusunun dibinde grnr grnmez bir k ipiliyordu. Glbahar yordamlyarak eski, bu saray yaplmadan yzlerce yl nce kayaya oyulmu ta merdivenleri indi. Zindann dibinde hi bir kprt gzkmyordu. Her ey dmdz, azck n ipiltisinde dibe km kaln bir tortuydu. Zindanda hi rutubet kokusu yoktu. Aalardan eki bir tavlanm deri, post kokusu geliyordu. 45 Glbahar merdivenin dibinde durup, zindann dibini semee alt. Sofi, Sofi! diye de usuldan seslendi. Glbaharn sesini duyan Sofi, don gmlek, telala merdivenlere atld: Buyur Sultanm, dedi. Sen nasl geldin buraya? Paa hepimizin boynunu koparr. Haydi git. Buraya gelen ilk kadn, bu zindan yapld yaplal sensin. Haydi, haydi haydi k dar. Buraya gelirken seni kimse grmedi ya... Ahmet nerede? Ona haber ver. imdi, imdi, dedi Sofi gitti. Karanlk, ar tortunun iinden bir sre fsltlar geldi, sonra her ey derin bir sessizlie gmld. Glbaharn yrei kt kt atyor, zindann souk kayalnda yanklanr gibi oluyordu. Ya da Glbahara yle geliyordu. Bekliyor, kimse, gelmiyordu. Bekledike cokusu artyor, yrei daha ok, vurulmu bir ku yrei gibi rpnyordu. Glbaharn bu hali aadan, tortudan bir karart upuzun ayaa kalkp yrynceye kadar srd. Kz yryp gelen kararty grnce bir ho oldu. Eli aya zld, ba dnd, duvara tutunmasa decekti. Ahmedin soluunu yznde duyunca birden kendine geldi. kisi de bir sre yle durdular kaldlar. Hi birisi konuamyordu. nce Ahmet: Glbahar, dedi, sen misin? Glbahar: Benim, dedi duyulur duyulmaz. Sanki ok eski zamanlardan beri dosttular, sevgiliydiler, candlar. kisini de bir sevgi bulutu sard. Scak, gzel, dost... Btn zindana dald bu sevgi. 46

Ve zindanda bir sr knal keklik vara. ot nereaen bulmusa bulmutu. Keklikler gece yars, sabaha kar, dal len, ne zaman olursa olsun keyiflenince tyorlard. Aada tortunun iinden bir keklik sesi geldi. Glbahar bu beklemedii ses irkiltti. Elini uzatt, Ahmedin elini tuttu, merdivenlerden yukarya ktlar, zindann kulesinin oraya vardlar. Ovadan yanayd kule. ki adm teleri ucu buca belirsiz, derin uurumdu. Uzaklarda yldzlar, ova, incecik kalm tepelerin stne bir ulu karanlk, Arnn glgesi kmt. Arnn stnde ok eski, bir yan silinip krlenmi, donuk bir ay aslm duruyordu. Az sonra ayn stn kapkara bir bulut rtt. Glbahar Ahmedin elini brakmamt. Gittike elleri yanyordu... Sabahn ilk horozlar terken kulenin dibinden kalktlar. Bir yalm paras ortadan koparcasna elleri biribirinden ayrld. Glbahar hi ayrlmak istemiyor, gn atmcaya kadar burada, bylece susarak, Ahmedin elini tutmann korkun tadn srdrmek istiyordu. Bundan sonra alaca kan varsn topra sulasnd. Ahmedin elini bir daha tuttu. ki yalm yeniden birleti. Ortalk gittike iiyordu. Gene elleri birbirinden ayrld. Ahmet yrd gitti, zindana girdi. Glbahar ar zindan kapsnn Ahmedin ardndan kapanan sesini duydu. Bir sre bombo ne yapacan, nereye gideceini bilemez orada durdu, sonra elindeki Memoya vermesi gerekli anahtar grd. Zindann kapsna yrd, Memonun odasna geldi. Odann kaps ak duruyordu, Memo ierde yoktu. Bir telaa kapld, Memoyu koarak btn sarayda aramaa balad. Memo-yu sarayn i surunun dnda, byk kapnn sana oturmu, belini de duvara dayam buldu. l gibiydi, hi kprdamyordu. Glbaharn ayak sesi de Memoyu kendine getiremedi. 47 Gibahar Memonun kula dibinde anahtarlar akrdatt. Memonun yznde, tutumunda hi deiiklik olmad. Gibahar onun banda bekledi bekledi, tekinde hi bir deiiklik olmad. Aklar kucana brakp: Saol Memo karde, dedi. Bu iyilini lnceye kadar unutmayacam. Memoda gene hi bir kprt olmad. Glbahar ondan uzaklat ve gn dodu. Ahmet zindann dibinde imdi yapayalnz bir ta gibi kalakalmt. Bu gerekleen mucizeye, Glbaha-rn scak bysne, scack kadn kokusuna bir trl inanamyor, bu gece ona bir d grm gibi geliyordu. Bir an ikircikleniyor, d m gerek mi, diye kendi kendine soruyor, iliklerine kadar sevdayla, mutlulukla doluyor, sonra gene boluuna, inanmamazlna yalnzlna dnyordu. Demek at bunun iin geldi de kapsnda durdu. Demek Tanr byle yazm. Bu at, bu kz bana Tanrnn, Arnn armaandr. Buna layk olmak gerek. Gibahar bir Ar iei gibi keskin kokulu, ktr ktr salkl, ba dndrcyd. Sofi kaval ver, dedi. Sofi ona kaval verdi. imdi Sofi, Musa Bey ve zindan, keklikler yepyeni, duyulmam bir hava dinliyorlard kavaldan. Glbahar bu havay iitse sevincinden deli divane olurdu. O gn Glbahar hi durmadan btn gn konan iinde dnd durdu. Dalgn, uyurgezer, hi bir ey yemeden, hi bir eye elini srmeden... Babas Ahmedi 48 brakmayacakt. Braksa da onlar n or zaman Kavuamayacaklard. Bir paa kzn hi bir zaman bir dalya vermezdi. Hem de byle asi bir dalya. Zindandan gelen kaval sesini duyunca kendine geldi. Tepeden trnaa btn bedeni mgt. Ahmet zindandan ksayd, bir gece gelseydi, onu atnn srtna atsayd, srseydi bol ceylanl le... Orada uzun adrl Krt obalar, oymaklar vard. Ve Krtler konuksever olurlard. Bir de Arda insanna bir baka trl bakarlard. Bir baka dnyann yara-tym, kutsal bir eymi gibi. Ama nerede olursa olsun babas onu buldurur, ldrtrd. Osmanlnn eli kolu uzundu, ta dnyann teki ucuna kadar, Ahmedi de ldrrlerdi. i yanyordu. Bu gece de Ahmede gitmeliydi. Her gece. Ama babas duyarsa Ahmedi de ldrrd, onu da. Memo-yu da ldrrd. Memonun hali bir hotu. O kadar altn almamt. Ve aklar ona vermi km gitmiti. Memoyu dndke, onun acl yz gzlerinin nne geldike kahroluyor, elinden geldike Memo dncesini kafasndan kovmaa alyor, onu hi dnmek istemiyordu. ok derinden bir eyler sezmiti, ta eskiden beri Memoda. Memo ona her zaman bir ho davranmt.

Memoya giderken ne pahasna olursa olsun Memonun onun isteini yerine getireceini biliyordu. Her gece, o burda, zindanda kald srece onunla bulumak istiyordu. Ama her gece Memodan ak nasl istenir, onun o acl yzne nasl baklrd. Memo lmden beter bir ikence ekmiti, aky verirken. Bu Glbaharn deil, hi kimsenin gznden kaamazd. Glbaharn iindeki btn duygular bakaldr49 yordu. Her eye, babasna, geleneklere, saraya, An-dana, btn dnyaya bakaldryordu. Divandan babasnn tok, gr sesi geliyordu. Mahmut Han ok yakkl bir adamd. Krte konutuu zamanlar ok daha candan, scak, yakkl oluyordu. Ulu bir kartala benziyordu. Glbahar da imdiye kadar yalnz babasn severdi. Ona hayrand. Babas da kznn onu sevdiini bilirdi. Akam oldu, gn batt. Glbahar sarayn iinde doland durdu. Dolayor, bir trl divann nnden ayrlamyordu. Divandan el ayak ekilmiti. Glbahar bunu seslerin kesilmesinden anlad. Babas imdi yats namazna durmu olmalyd. imdi varsam, diye dnd Glbahar, Mahmut Hann ayana dsem, ben senin kzn deilim Mahmut Han, evine umucu geldim. Dizlerim stnde srnerek umucu geldim. Ahmedi bana bala Hanlar Han Mahmut Han. Soyunu inkar etme Mahmut Han. Senin soyun n byk Ardan olur, dedem sylerdi, hi duymadn m Mahmut Han? Evimizin yannda kartallarn yuvas varm eskiden, desem... Bir seferinde, az kalsn, kapy bir asker atnda ieri girecekti. Kendini zor tuttu. Varp Hann ayana kapanacakt. Yrei azna geldi. Srklenerek divann kapsndan uzaklat. Kendisi iin olsayd, i kolayd. i anlarsa babas Ahmedi ldrtrd. Gece yarsna kadar uyumad. Btn Beyazt kasabas derin bir uykuya varmt. Arada bir zindandan gelen birka zincir akrtsndan baka bir ey duyulmuyordu. Glbahar uzun bir sre yatann iinde dnd durdu. Bu iin sonu yoktu. Bir gn nasl olsa yakalanacak, babas Ahmedi ldrecekti. Bu sarayda imdiye kadar gizli kalm hi bir ey yoktu. Dn bir, bugn 50 iki, kzkardeleri onda bir deiiklik olduunu sezmilerdi. Bulumalarn ya birisi grr, yarn sabah btn saray alkalanrd, ya da zindanc Memo korkusundan babasna haber verir, cann kurtarrd. Memo haber verir miydi?... Btn bu dnceler, korkular onu yatanda daha fazla tutamad, yataktan kt, bir anda da kendini zindann kapsnda buldu. Orada bir sre doland durdu. Memonun kapsna vard. Bir sre de orada durdu kald. Cesaret edip de kapy alamyordu. inde korkuya, utanca, acya benzer duygular birbirleriyle atyordu. erde Memo onun kapda olduunu sezmi, dnyordu. Birden kapy at. Glbahar onu grnce hemen geriye dnd yrmee balad. Memo arkasndan seirtti, ona aklar uzatt, odasn gsterdi. Burada konuun, dedi, ksk, duyulur duyulmaz bir sesle. Glbahar zindann demir kapsn var gcyle at. Ta merdivenlerden aaya indi. Sofi, Sofi, diye seslendi. ' Ahmet soluunu tutmu akamdan beri onu bekliyordu. O gittiinden beri her an bekliyordu. Bir trt duymasn ayaklanveriyordu. Hemen Glbahara kotu. Eller birer yalm gibi biribirine kavutu. Memo neden odasn gsterip burada konuun demiti? Memo bir ermi miydi? Bu kadar cmert, byle bir insan bu yeryzne gelebilir miydi? Glba-harn iine bir eziklik geldi. Ahmedi baka yne, gene zindann stne, zindan kulesinin sana, douyu gren uurumun bana gtrd. Duvarn dibine ktler. Elele hi kprdamadan yle kaldlar, yrek yree. Gecenin sessizliinde biribirlerinin kanlarnn szln bile duyuyorlard. 51 Glbahar, yank, at gibi bir sesle: Doru mu? diye sordu. Ahmet: Ne? diye soruyu kartlad. Glbahar:

Krk gn iinde at getirmezsen babam senin de, Sofinin de, Musa Beyin de ban vurduracakm. Ahmet: Doru, dedi. Glbahar bir inilti gibi konutu, ama ne dedii belli olmad. Ahmet: Beni hatrladn m? diye sordu. Hani yaylada Kp glnn stndeki toyda? Glbahar: Hi aklmdan gitmedin, dedi. Koer ba sendin. Sen de beni? Ahmet: imdiki gibi gzlerimin nndesin. Ayak bileklerinde krmz mercandan halhallar vard. Glbahar, tatl, kendinden gemi, bir d iinde uuyordu. Yaylada, diyordu. Kp glnn stnde, uzun sal bir dengbej gn, gece Siy Ahmede Siliv trksn sylemi de bitirememiti. Daha bandayd trknn. Ahmet: O, o trky krk gn syler, dedi. ok uzundur. Glbahar: At gelmezse, babam nz de ldrr, diye derinden iini ekti. Aaah! Ahmet: Bizim boynumuzu vurduracak, vurdursun. Ama yz yanda Sofinin de boynu vurulur mu? Bu zulm 52 -lmemi, duyulmam bir zulm. Yazk Sofiye. ok kocalm. Ama hi aldrmyor. Boyuna kaval alp glyor oynuyor, iki bklm beliylen. Yazm geliyor Sofiye. ok yazm geliyor. Elimden bir gelir olsa kurtarrdm Sofiyi. Bu yataki bir insann boynu vur-durulamaz. Paa diyormu ki ilk nce Sofinin boynunu vurduracam, onlarn gzlerinin nnde diyormu. Glbahar: Hi kimse ldrlmesin, dedi. Ahmet sustu. Glbahar onu kucaklad. Ahmet: Paa duymasn, seni de ldrr, dedi. Glbahar: ldrsn, diye karlk verdi, doygun, meydan okuyan bir sesle. Varsn ldrsn. (> Ahmet: Musa Beye de yreim yanyor. Benim yzmden. At getirtsem mi? Sofinin, Musa Beyin cann kurtarsam m? Ama at bizimkiler vermezler. Verseler ben zindandan knca onlarn yzne nasl bakarm? Bir canndan korktu da hak armaan atn Paaya geri verdi, derler. Kimsenin yzne bakamam. Ama Sofinin, Musa Beyin can? Glbaharn boazna bir yumruk gelmi tkanmt. Ban Ahmedin omuzuna koydu. Durmadan alyordu. inden hep, at batsn, at batsn, batsn, diyordu. afan horozlar tt. Arnn yamacna yapm gne kpkrmzyd. Gne deil de iri yuvarlak, parl parl yanan billur krmzs bir elmaya benziyordu. Camdan bir elmaya. ^ Elleri bir yalm gibi biribirinden koptu. Ahmet 53 zindana yneldi. Glbahar orada kmldamadan onun ardndan bakt kald. Ayaa kalkacak derman kalmamt dizlerinde. Gn len oluncadr ki ancak yerinden dorulabildi. Bouluyordu. Babas ldrrm demise, ldrecekti. Padiahtan ferman gelse ldrrd. O gn bugndr, hi kimse onun bir sznden dndn grmemiti. Ahmet de ok kt durumdayd. At verip zindandan ksa artk dalarda, dallarn gznde bir l olacakt. Sofinin, Musa Beyin suu? Ahmet onlar kendisiyle birlikte lme nasl srklerdi?. Bunlar bylece hem Ahmet, hem de Glbahar dnyorlard. lmek bile kurtaramyordu Ahmedi. Glbahar iin en kck bir umut yoktu. Ama hi, hi bir trl bir k grnmyordu, hi bir yerden. Umutsuzluk ar bir su gibi drt yanndan

ykseliyordu. Onu boacakt. Bir mrde krk gnlk bir mutluluk... lene kadar btn sevinci bu olacakt. Krk gnlk bir sevin. O da bir lnn elini tutmann sevinci, ba vurulmu bir adam kucaklamann sevinci... Ahmet at getirse, teslim etse, ba vurulmayp kurtulsa bile, Glbahar onu bir daha bir mr gremeyecekti. Ahmet dana ekilip gidecek, o burada sarayda tek bana, kuyunun dibindeki ta gibi kalp kalacakt. Onun iin yaam bitmiti. stelik Ahmet at da vermeyecekti. Glbaharn gznn nnde onun ban vuracaklar, kanl ban sra geirip alay alay kasabada dolatracaklard. Srma sakallar kana bulanacakt. Ben pmeye kyamazdm, bulayacaklar kzl kana, diyor alyordu. 54 Ve Kalenin Uuruuucl oaay aujj au^nu.u. bedenini Ahmedin. Ta uurumun dibine kayalara arpa arpa parampara decekti. Benim pmee kyamadm, diyor, bir at olmu, cann diine takm Ahmedi kurtarma areleri dnyordu. Varsn o yaasn da bir daha lnceye kadar yzn grmeyim. Varsn yaasn da... Varsn yaasn. Dalarda kurt srs kadar ocuklar olsun. Varsn o yaasn da, ben leyim. Belki bir umut vard. Musa Beyin babas olunu byle brakacak myd ki ban kessinler? teki Krt beyleri... Musa Bey onlarn yalanlarna kurban olmutu. Onlar gitseler de Sofinin, Ahmedin, Musa Beyin ba iin u at verin, Arllar, deseler, dallar at onlara vermezler miydi? Dallar sert adamlard. Hi kimseyi dinlemezlerdi ama, umucuyu, yakarcy da kim olursa olsun, niin olursa olsun kolay kolay eli bo evirmezlerdi. Arda her ey gelenekti. Kimse gelenein dna kamazd. Azck bir umut belirdi Glbaharn iinde. Sonra birden aklna dt. Ya ben gidip de dallardan at istesem? Hele bir kadn hi mi hi kr-mazlard. Beyler babamdan korkarlarsa, dallara gitmezlerse, ben gideceim, ben dallara... Ahmedimi kurtaracam. Bir daha da lene kadar yzn grmeyeceim. Bir kurt srs gibi ocuklar... i gvendii birisine amalyd. Belki de dallara kendisi gitmeliydi. Ya da Musa Beyin babasna bir haber uurmalyd. Dallara gitsin diye. kircik iinde sabah etti. Ana bir, baba bir kardei Yusuf onu ok severdi. i Yusufa asa, Yusuf kendisini ldrmez miydi? Yusufa gvenilir miydi? Yusuf at istemee kendisiyle birlikte gelir miydi? 55 Haydi Yusuf her eyi kabu! etti diyelim, dallar onu Ahmedin yerine tutsak almazlar myd? Kendisi tek bana gitse orada alkoymazlar myd? Glbahar, dallara hakszlk ediyorum, diye kendi kendine kt. Onlar babam gibi deiller, konuk gelmi, yakarc gelmi bir insan tutsak klmazlar. Onlar kendilerine umu-cu gelmi bir kadna ne iin olursa olsun dokunmazlar, bir kadn onlara ne yaparsa yapsn ona el srmezler. Yusufun odasna gitti. Yusuf daha uyumam, sedire yan gelmi eski bir klc bileyliyor, parlatyor, naklarn, yazlarn ortaya karmaa alyordu. Glbahar grnce glmsedi: Ne o Glbahar, dedi, bu gece vakti? Glbahar gitti onun yanna oturdu. Yusufun ince., uzun ^soluk_b]r_yz vard. Sanki y^z h[g. memiti. Yusuf ok da uzun boyluydLU-Ri hara bakt. Gzleri soru doluydu. Glbahar kardeinin boynuna sarlp alamaa balad. Byle bir sre aladktan sonra Yusuf souk, buz gibi bir seslg sordu: Ne var, neden alyorsun Glbahar? Glbahar: Derdime areyi bulsan bulsan, sen bulursun Yusuf, dedi. Yusuf byk ela gzlerini kocaman kocaman at: Derdin ne? Glbaharm dudaklar titredi. Bir sre konuamad, sonra: Beni lmden sen kurtaracaksn. Yusuf bir iyice ard, telaland: Ne oluyor sana kz? diye bard. Glbahar: 56

Glbaharm kardei Yusufa gidip her eyi anlattdr Babam onlarn boynunu vurduracak. Bunun nne geelim. Gidelim dallara,.at onlardan istiyelim. Biz istersek at dallar bize verirler. Yusuf kardeim, haydi gidelim dallara... Olur mu? diye abuk abuk konutu: Yusuf: Sana ne? dedi. Onlardan sana ne? Babam hakl olarak o hayinlerin ban vurduracak. Sana ne onlardan? Birden szn bak gibi kesti, dik dik Glbahara bakt: Yoksa Glbahar, diye grledi. Yoksa? Glbahar: yle, dedi duyulur duyulmaz bir sesle. Yusuf ayaa frlad: O Ahmet, yle mi? Babam seni ldrr. ldrr! Babam seni ldrr, ldrr... Yusuf odann iinde gidip geliyor, gittike de kendinden geiyor, bir tuhaf, eski bir ate halay ekiyor gibi oluyordu. Durmadan da: Babam seni ldrecek, ldrecek... ldrecek, ldrecek... ldrecek! diye syleniyordu, sayklar gibi... Hi durmuyordu. Korkudan gzleri bymt. Akln oynatm sand Glbahar. Yusuf sen delirdin mi? Yusuf uzun uzun gld: Sen delirmisin, sen! Sen delirmisin, sen... Babam seni ldrecek. Glbahar son bir gayretle: Yusuf, Yusuf, Yusuf, dedi. Benimle at almaa gelecek misin? Sen delirdin mi. sen delirdin mi? 58 Ama onarn, Mumcum uuyuunu vU.Uv,...~. _. gelmezse. Ben de kendimi ldreceim. Sen kendini ldrme Glbahar. Ne olur ldrme. Ben ata gidemem. Babam seni ldrecek. Olur mu Glbahar, kendini hi ldrme. Olur mu Glbahar? Yusuf aknd, korkmutu. Glbahar da onun korkusu, tela akna evirmiti. Senden umut yok, diye onun ellerine sarlarak inledi Glbahar. Yalnz bunu. kimseye syleme Yusuf. Anama bile... Glistanla Glriz duyarlarsa beni ldrrler. Beni para para ederler. Kimseye syleme, olur mu? Hi syler miyim? dedi Yusuf. Sonra babam seni para para eder. Her paran da bir kpee verir. Hi syler miyim? Sen de kimseye syleme Gbahar. Yusuf bir tuhaf olmutu. Bir rknt iindeydi. rkm, kanatlar arasna yumulmu kck, korkmu bir kua dnmt. Glbahar Yusuftan hi byle bir davran beklemiyordu. Yiit, soukkanl, mert grnrd. Nasl da aldanmt. Yusuf gider, babasna olan biteni haber verir miydi? Kim bilir. O, ylesine ok korkmutu ki, korkusu ona her eyi yaptrrd. Yusufu odasnda bir aknlk, yumulmu bir korku olarak brakt kt. Ardann doruuna yakn yerinde, gneybat yamacnda bir gl vardr, adna Kp gl derler. Bir harman yeri byklndedir gl. Som mavi bir sudur. Kuyu gibi. Krmz, keskin, ltl kayalklarn di-.bindedir. Her yl bahar gzn aar amaz Arda59 nn teKm cmaman guun Kysna ycmc, yunoo damgal kepeneklerini bakr topran stne serip gln kysna sralanrlar, kavallarn karp doan gnle birlikte Ardanm fkesini gn batmna kadar alarlar. Ardan obanlar gzel, kara, kederli gzldrler. Uzun, ok gzel parmaklar vardr. Bazsnn gr, altn sakallar dalgalanr. Kck bir ak ku obanlar gln kysnda kaval aldklar srece stlerinde dner durur. Gn kavuunca obanlar karanla karp giderler. Vg tam bu srada jda tepede_dng duran ak ku gln stne szlp iner, kanadm]_SLb.__ yun som mavisine daldrr~sonri"~^~obar|arli likte karanla karr. Kanam~B^gCyerde gl incecikten dalgalanr, ince dalgalar genileyerek gelir, bakr kylara vururlar. Sonra, iri bir atn glgesi gln stne *der, szlr gider. Saray dan gney ucundaki dzlkte, bir kayann "H stne kurulmutu. Ait yan derin bir uurumdu ve / uurumun dibinden ova balyordu. Ovadan byk

) yollar geerdi. Beyazt kasabas saraydan douya, A-j rdann yamacna doru toprak daml evleriyle svanmt. Ulu bir kayann dibinde gr, ak sal Hsonun demirci dkkannn btn gece yanard. Ve sabahlara dek, dkkann kapsndan darya, karanla top top kvlcmlar fkrrd. Bazan kvlcmlar durmadan ulu bir sel gibi btn gece karanla akard. Mahmut Han keyifli olduu geceler penceresinden sabaha kadar Hsonun kapsndan geceye akan kvlcmlara bakard. 60 ffl Demirci Hsonun demir doduudur H Hsonun ya belli deildi. Demirci dkkannda be oluyla birlikte alr, ok gzel, altn ileme, keskin, krlmaz kllar derdi. Kendini bildi bileli paa sarayna, bey konana admn atmamt. Ramazanda oru tutmaz, hi namaz klmaz, hi dua etmezdi. Bazlar Hsonun atee taptn sylyorlard. Baz geceler krn ekiyor ekiyor, dkkann ii, kaps kvlcmlar iinde kalyor, Hso bu atein nnde dize gelip, ellerini atee ayordu. Hso yaz k stne hi bir ey giymiyordu. Bacaklarna yalnz ok kaln bir al doluyor, beline krmz bir kuak balyordu. Glbahar umutsuzluk iinde pencereden bakt. Btn kasaba uykudayd. Hsonun dkkannn kapsndan kvlcmlar akyordu geceye, top top... Ve ierde, zindanda Sofi derinden derine kavaly-la Ardann fkesini alyordu. Uzakta, aada Beyazt ovasnda bir at kiniyordu, delirmicesine. Telal, korkak. Glbahar: Sofi, dedi. Sofi sana kurban, diye kavaln kesti Sofi. Glbahar: Az kald, dedi. Boynunuzu vuracaklar. Bir are yok mu? Yok, dedi Sofi. Sen buradan ksan, alp ati getirsen, boyunlar vurulmasa... Olmaz, dedi Sofi. At gelmez. Sofi senin gzel dillerine kurban. Gecede Sofiyle bir sre kar karya kaldlar. Ne Sofi konutu, ne Glbahar. Ama olmaz, dedi Glbahar. Sesi lm. Hi 62 olmaz. Gnah, zulm, lmaz ki... Bu saray yklsn, dedi, sesi iyice lerek. Sofi: Bu saray yklsn, diye onun l sesine kendi yumuak sesini katt. Bir at iin, ne var, drt cana deer mi? Sofi: Bu saray yklacak, dedi. O bir at deil, bin saray... Glbahar: Hi bir are yok mu? Sofi, ben gideyim mi daa? Varp Ahmedin eline obasna, Ahmet, Sofi at istiyor diyeyim mi? Sofi: Olmaz, dedi. Glbahar: Ben gideyim, babamn ayana deyim mi, attan vazgesin diye? Sofi: Olmaz gzelim, dedi. Olmaz Sultanm. Bir can iin deer mi? Sofi senin dillerine kurban rlsun, gzel konuan, ballar akan... Sofi senin salarna kurban olsun, srma tel... Sofi senin gzlerine kurban olsun, ceren baklm... Sofi senin boylarna kurban olsun, suna boy... Sofi senin yreine kurban olsun, Leyla sevda... Hem de bir ate harman... Her eyin bir aresi var. Bu lmn aresi yok. Her eyin aresi var, bu akn sonu yok. Sofi senin aresizliine kurban olsun. Senin iin bylesi daha iyi... Sofi senin umutsuzluuna kurban olsun. Glbahar: Biliyorum, diye derinden inledi. Bu benim iin daha iyi. Biliyorum, er ge ikimizin de babam boynunu vurduracak. Ama az kald Sofi. Yaknda boyunlarnz 63

vurulacak. Ben de varp sizin mezarlarnz stnde kendimi ldreceim. Ayana dtm Sofi, bize yardm et. Sofi bir daha konumad. Glbahar konutu, ne dediini, ne sylediini bilmeden. Sofi ta kesildi, Sofiden bir daha ses kmad. Glbahar oradan ayrlrken Sofi kavalna yumulmutu. Sofi sabaha kadar kaval ald. Glbahar pencereden geceye bakt. Hsonun dkkanna bir daha bakt. Uzakta, ycelerde Arda derinden gmbrdyor, arada srada da koca da soluklanyor, rperiyordu. Hsonun kapsndan bir top daha kvlcm darya, geceye akt. Dan soluuna, eki sesleri tek tek kart. Glbahar yerinde duramyordu. Btn bedeni, kafas, duygularyla bir are aryordu. Uan kutan, akan ylandan car umuyordu. Doluya koyuyor almyor, boa koyuyor dolmuyordu. Gz hi bir ey grmeden sarayn iinde drt dnyordu. Birden tp diye aklna geldi. Bu Hso atee tapandr. Bir bycdr. Bir de iyi insandr. Belki bu derde bir are bulur, dedi. Hemen darya kt, doru demirci dkkanna yolland. Bir top kvlcmn arasndan ieriye dald. Dkkann ii scakt ve Hsonun bedeninin yukars her zamanki gibi plakt. Glbahar grnce hi a-rmad. Bir eli krndeydi. Krn ekerek yle dnd bir bakt. Sanki Glbahar oktandr bekliyordu. Yznde yle bir hava belirdi. Krn durdurmad. Bir sre ateteki demire bakt. Kor gibi demiri ocaktan ekti, rsn stne koydu, balyozu indirdi, demirden btn dkkan dolduracak kadar kvlcm fkrd. 64 Hso neden sonradr ki glmsedi: Ho geldin Glbahar Hanm, dedi. Glbahar sevindi. Sesi ok salam, dost, yaratcyd. Glbahar, nce at hikayesini olduu gibi anlatt. Hso: Biliyorum, dedi. Sonra aklna geleni, Ahmedi, Sofiyi, Musa beyi anlatt. Hso: Biliyorum, dedi. Sonra Glbahar, Ahmede kar sevdasn anlatt. Hso ne biliyorum dedi, ne de bilmiyorum... Dncelere dald gitti. Gelecek hafta cumartesi gn kalede onlarn ban vurduracak babam. dedi Glbahar. aresi yok mu hi? Hso karlk vermedi. Hep yle dnd kald. Ocaktaki kzler yava yava karard, demir soudu buz gibi oldu. Hso yerinden kprdamad. Horozlar terken ban kaldrd: Yarn gece gel hele bana... Belki bir yolunu buluruz. Belki bir aresini! Glbaharm iine bir k koydu. Gn Arnn yamacna yapm, yle duruyordu. Krmz, souk... nceden, dadan aa bir yel esiyordu, souk, krlr gibi... tr tr eden bir yel. Glbahara akam hi olmayacak gibi geliyordu. Sarayn demirci dkkanna bakan penceresine oturmu, gzlerini krpmadan oraya bakyor, bir bynn gereklemesini bekliyordu. Dkkann kapsndan bir top ak ku frlyor, bir top daha, bir, bir daha. Sarayn g apak kesiliyordu. Birden sarayn btn kaplar alyor, Ahmetle 65 Kervan eyhinin evinin stndeki mavi yldza baktktan sonra dnddr Glbahar kendilerini Ardanda Kp glnn yannda, ulu kartallarn arasnda elele buluyorlard. Gzg-ze gelip glyorlar, gelip glyorlard. Gn akam oluncaya kadar, demirci dkkannda daha ne byler gereklemedi. Glbahar kendisini Arnn f-kesindeki kzn yerine ka kere koyup mutlu olmad. Ve gn batt zaman artk Glbaharn hali kalmam, elden ayaktan kesilmiti. Yerinden kprdaya-mayacak bir durumdayd. Gece yars horozlar tt zaman

bir kle haline gelmiti. Duvarlara tutunarak, yrei bir ku yrei gibi rpnarak Hsoya gitti. Hso kzn yar l hale geldiini anlad, eyvah, dedi kendi kendine, bu kadar olduunu bilmiyordum. Bir gnde oluvermi kz. Hso da dnm tanm, bir yolunu bulamamt. Ama Glbahar onun yzne ylesine bir bakyordu ki... Bir are bulamadm demenin mmkn yoktu. Hso: Kzm, dedi, onlarn ba vurulmadan ben atr getirmenin bir yolunu bulacam. Yalnz sen, u aadaki kyde, kervan yolunun stnde, bir Kervan eyhi var, sen ona da bir git hele. Glbahar: Ben Kervan eyhini biliyorum, dedi. Ama o kimseyi kabul etmez ki... Kervan eyhi ok yalyd. Uzm^^aJ^sakal gn vurmu kar gibi parlard her zaman. Gece gndzb-yk, kaln, ok tyl bir ay postunun stnde otururdu. Klm, bir topak kalmt. Evinin nnde ulu bir mee aac vard. Mee aac da Kervan eyhi kadar kutsald. Belki de ondan daha ok. Aacn, Kervan eyhinin birok kerametlerini anlata anlata bitiremiyorlard. 67 Az ilerden byk kervan yolu geerdi. Arabistan-dan, Trabzondan, btn Anadoludan gelen yollar burada birleir rana Turana, Hindistana, ine Maine buradan giderdi. Bu yoldan geen kervanc- kim olursa olsun, hangi milletten olursa olsun, azdan az, oktan ok bu meenin dibine paralar brakrd. Kervanclarn brakt paraya hi kimse el srmezdi. Paralar meenin kknde yle ylr kalrd. eyh bayramdan bayrama bu paralar fkaralara paylatrrd. Hi bir kervanc eyhin meesinin dibine para brakmadan geemezdi. Para brakmadan geenler stne, onlarn felaketli sonular stne korkun hikayeler anlatyorlard. Her gece de meenin stnde kervankran yldz gn douncaya kadar yalbrdayarak salnr dururdu. Yolunu yitirmi kervanlara yol gsterir, ba skm kervanclarn imdatlarna koard. Hso: Sen ona benim gnderdiimi syle, olur mu? Glbahar oraya gitti, mee aacna, eyhin kapsnn eiine yzn srd, Hsonun selamn eyhe gnderdi, eyh onu kabul etti. eyhin mavi gzleri yldz gibiydi. Pir- pak, aydnlk, hi bulanmam bir kaynaa benziyordu eyh. Glbahar onun nnde niyaza gelip omuzundan kere pt. Ben bir kervancbaym eyhim, dedi. Bir kervancbaym ki dalarda kaldm, sana geldim. Yolumu ardm. Bir kervancbaym ki Arnn tepesinde frtnaya tutuldum, sen imdat eylemezsen hepimiz krlacaz. Bir yar canl kuum ki geldim evinin nndeki meeye kondum. Alc kular yremde dolanp dururlar. Gagalarn bilemi, crnaklarn karmlar, dedi. Yreimi oyarlar. 68 zelliine de hayran kald. Derdini anlat kzm. Glbahar batan sona hikayeyi ona da anlatt. eyh elini sakal arasna sokup derin dncelere dald. Sonra da gzn evinin stnde salnp duran, mavi bir yn ate gibi parlayp snen kervankran yldzna dikti. ok dnd. O kadar ki, nnde diz kp kalm Glbaharn btn bedeni uyutu. Var git kzm, dedi en sonunda. Ahmedin boynu vurulmadan bir eyler olacak. Sofinin, Musa Beyin boyunlar vurulmadan... Yldzn bir yan karard, bir yan k iinde. Var git kzm muradna ermeni dilerim. Git byle syle demirciye. Atn bir aresine baklacak. Var syle ona buraya gelsin. Glbahar oradan ayrld, ba dnyordu. indeki umut azck yalazlamt. Saraya gitti, beklemee balad. Ama ii iine smyordu. eyhe, demirciye, mee aacna, kervankran yldzna gveniyordu, gveniyordu ya, babasnn da fkesi gn getike, boyunlar vurulacaklarn gn yaklatka artyordu. Hi kimse yanna yaklaamyordu. Hi kimseye bir tek szck sylemiyordu. Yalnz, tek bana, bir homurtu, bir fke olarak sarayda kendi kendine kuduruyordu. Sararm solmu, avurdu avurduna gemi, kamburu kmt.

Onu yiyip bitiren, onu bu hale getiren, onuruna dokunan bir eyler vard bu ite ama, ne olduunu kendi de bilmiyordu. Glbahar artk zindana gitmee korkuyordu. Memo ona bir dkne, bir hastaya, bir aresize davranr gibi sonsuz, snrsz bir hogrrlkle davranyor, onun btn onurunu bu haliyle ayaklar altna alyordu. Memonun her halinde bir ermiin, bu dnyadan, cannuan vazgemi bir ermiin tavr vard. Gzlerin69 sanda grmedii, kederli, umutsuz, derin, sevdal bir bak vard. Bak ta, demiri deler, insann ta cierine iler derler ya, yleydi. Dnyann btn kederi, sevgisi gelmi bu ermi yzl adamn gzlerine birikmiti. Glbahar, o geceden beri Memo stnde de ok dnmt. Her dediini, kellesini koltuuna alarak bylenmi gibi yerine getiriyordu. Hem de sonsuz, ulalmaz bir mutluluk sevinciyle. Glbahara yle geliyordu ki cann ver Memo, benim iin cann ver dese, Memo sevinten akln yitirecekti. Memo sevdal myd? Memo yangn myd? yle olsa Ah-metle onu buluturur muydu, hem de en byk bir mutlulukla? Derisinden, gzlerinden dnyann en byk sevinci fkraraktan. En byk kederi... Memo, Memo, akrabamz Memo, senin bu insanln bu dostluunu lene kadar unutmayacam. Bu can bu tenden kana kadar seni unutmayacam. Ve Glbahar, Memoya gzkmeden zindann kapsnda dnp duruyordu. Geceydi, demircinin kapsnda kvlcmlar top top geceye fkryordu. Yldzlar Ardann apaydnlk olmu ayaz gecesinde, gkyzne irili ufakl serpilmilerdi. Hi bir ses yoktu. En ufak bir yel bile esmiyordu. Glbahar uykusuz, sabah pencerenin nnde etti. Gn rken, yrei sevincinden azna geldi. Demirci dkkannn nnde eerlenmi bir at duruyordu. Az sonra demirci dkkandan kp ata atlad ve daa doru doludizgin srd. Glbahar onun nereye gittiini biliyordu. Ve mutlaka at da getirecekti. 70 Demirci Hsonun at Ardadan alp getirdii, saraynn kapsna baladdr mek iin dallara gittii btn blgede duyuldu. Tekmil Anda sevin iinde kald. Kervan eyhinin mhrn Hso gibi adam dallara gtrsn de, eli bo dnsn, byle bir ey olamazd. Kervan eyhinin mhrne kar koyacak, ona yz srmeyecek, buralarda bir tek insan bulunamazd. Haberi duyan Krt beyleri, Musa Beyin babas, arkalarnda srtlarna kei postu geirmi, balarna kee klah giyinmi atlla-ryla Beyazt kasabasna doldular. Hepsi sevin iindeydi. Yalnz hi kimse bu iin sebebini anlayamyor-du. Koskocaman Kervan eyhi bu ie nasl karmt? Nereden duymutu bir at yznden kiinin boynunun vurulacan? Kervan eyhinin bu dnyayla, bu dnyann ileriyle hi bir ilikisi yoktu ki... Onlarn balarnn vurulmasna gn kalmt. Ya o gne kadar demirci Hso dalardan dnemezse? Sevinlerini kursaklarnda koyan, yreklerini karartan buydu ite. Haberi Mahmut Han da duydu. fkesinden deliye dnd. Kervan eyhinin ardndan azna geleni syledi. Cumartesine urada ne kalmt. Sonra dallar at gene vermeyeceklerdi. O yabanl kurtlar Kervan eyhini tanmazlard bile. Deil mhr, Kervan eyhinin kendisi gitse at gene vermezlerdi. Verseler bile... Verseler bile... Mahmut Han renk renk mermer direkli saraynn byk salonunda drt dnerken baryordu: Verseler bile, verseler bile... At getirip kapma balasalar bile Cumartesi gn onlarn boynunu kalenin burcunda vurduracam. Lelerini de kpeklere atacam... Onlar Osmanlya bir at iin bakaldr-m kiilerdir. Ala afakta kanlar akacak onlarn. O mendebur, o asi, o bin yandaki Sofinin bile... 72 hmetfe Glbahar sarlm yatarlarken Memonun galip klcn! bir damla su gibi stlerinde tuttuudur t Sarayn byk kapsna balad. Kasabada bir bayram havas esti. Herkes en gzel giyitlerini giyindi. Kadnlar alvala baladlar. Glbahar sevincinden deli divane oldu. Memonun halini bile aklna getirmeden hemen Ahmede kotu. Memodaki deiikliin, kntnn hi farkna varmad. Kara,

gzel gzleri onulmaz bir kederle ukura gmlmt. Bir yalnzla batmt. Ipssz dnyada tek bana yzer gibiydi. Belinden zorla, halsizce kard aky Glbahara verirken, sanki elleri yoktu. Ak kendi kendine gitti, kzn ellerine dt. Memo ayaklar birbirine dolana dolana sarayn kapsna yrd. Sarayn kapsnda at grncedir ki azck kendine geldi. At orada yle bal duruyor, ban havaya dikmi geceyi kokluyordu. Geldi geleli hi kimse ona dokunmamt. Takmlar gecede donuk donuk parlyordu. Ata korkun bir dmanlkla bakt. Kendisini tutmasa bir klta atn ban gvdesinden ayracakt. Bu dnceyi bir trl kafasndan atamyor, eli klcnn kabzasnda atn yresinde, fke iinde, dayanlmaz bir ldrme tutkusunda dolanp duruyordu. Btn bedeni terden suya batp km gibi pslak olmutu. Ve zindann stnde, uurumun tam stndeki eski, bo nbeti odasnda Glbaharla Ahmet kucaklamlar, bir altn sevgi bulutuyla gece onlar rtmt. Bir ulu sevgi seline kaplmlar, kendilerinden gemilerdi. lrken, son sevgiyi, btn bir mrlk sevgiyi bir ana, bir geceye sdrmlard. Kanlar biribirleri-nin damarlarnda akyordu. Korkun bir ate, plak bedenlerini birletirmiti. lmn eiinde olmasalar bylesine bir olamazlar, bir sevda yangnnda bylesine birleemezlerdi. 74 eski nbeti yerinde buldu. Ahmedin byk, geyik derisi abasna sarnmlar, bir kii olmulard. ylesine can cana. stlerine yar karanlk afak klar dklyordu. Memo yaln klt ve hrsndan dudaklarm yemi, byklarn yolmu, yz kan iinde kalmt. Glbaharn yz afak nda bir ocuk mutlu-luundayd. Memo bu yz, karda durup hayranlkla seyretti. fkesi gittike yatt, uzun klcn gerisin geri knna soktu, oradan ayrld. Gene atn yanna vard. Gene fkesi ahland. Atn drt yann bir uuntuda dolat, dolat, ter iinde kald, yeniden klcn ekti. Klc elinde bir deli uuntuda sarayn dibindeki uuruma koarak indi, geri kt. Btn kaplar ap, btn saraydakileri kltan geirmek... Btn canllar... Ayaklar onu zindana ekti gtrd. Elinde kl eski nbeti kulbesinin kapsnda gene durdu. Glbaharn yz imdi daha aydnlkt. Usuldan dudaklar aralanm apak, ocuk dileri gibi dileri gzkyordu. Yanaklarndaki gamzeler daha da gzellemiti ve salar Ahmedin yzn rtmt. Ve Memo bu yze hayran bakt kald. Byle durur, Glbaharn yzne bir mr, bin yl bkmadan usanmadan bakard. Ama sabah oluyordu. imdi uyanacaklard. Btn gece dndklerinden imdi, Glbahara hayran bakarken utanmt. Baktka bakyor, onu bir daha gremiyecekmi gibi, btn suretini, bir daha k-mamacasna gzbebeklerine nakediyordu. Memo yumam, utanm gene onlardan ayrld, gene ata gitti, gene uundu. Sonra birka kere gene kulbeye geldi, Glbaharn gittike aydnlanan, gzel-leen uykuda yzne hayran kald. Glbahar en sonunda uyand, ala afakta stlerine gelen yaln kl adam grd, bunun Memo olduunu, 75 kuldu. Bu iin byle bitmesi daha iyiydi. Ahmet de yaln kl adam grm, hi bir devinmede bulunmam, o da Glbahara sokulmutu. O da bylesi daha iyi, dedi. Bunun sonu yoktu zaten. Soluk bile almyorlar, afan iinde aydnlk bir su damlas gibi duran, stlerine inecek klc bekliyorlard. Memo kere var gcyle klcn sevgililerin stne kaldrd, geri ekti. Bir trl eli varp da klc oniarn stne indiremedi. Onlarn kendisini grdn ve biraz daha biribirlerine sarlp kenetlendiklerini, bylece lm beklediklerini gryordu. Gene sarayn kapsna, ata gitti, gene klcn ekti. Nbetiler nbet deiiyorlard. Memo delicene bir hzla yalnkl, gzleri dnm, bir attan zindana, bir zindandan ata uunarak gidip geliyor, iri klcndan imek prltlar savruluyordu. Sonunda klc zindann mavi inke tana vurdu, kltan kan nlamay btn saray, btn Beyazt duydu. Kl tuz buz olup her paras bir yana sald. Eski nbeti kulbesine geldi. Biraz daha hayran bakt onlara. imdi iyice yumam, eski ermi haline ulamt.

Bitkin bir sesle: Sabah oldu, daha ne uyuyorsunuz? diye onlar uyard. Onlar biribirlerine sokulmular, daha gelecek felaketi bekliyorlard. Sabah oldu, haydin kalkn, birisi grecek... abuk olun, dedi, kt gitti. Sevgililer de altn sevgi bulutunun altndan ktlar. Glbahar sarayn kapsna kotu. At orada, yle-cene rahat duruyordu. Gnn ilk klaryla takmlarnn gm, srmas, altn bir parlt cmbnde yanyordu. 76 Gibahar doan gne kar olanca mutluluuyla uzun uzun gerindi. Bu at geldi, artk Ahmet gidecekti. Bir daha hi hi Ahmedi gremeyecek, btn bir mrn mutluluu bu kadar az sren bir sevgide kalacakt. Btn bir mr dnp dnp bu gecenin tadn yaayacakt. Glbahar: ok kr u doan gne, ok kr u parlayan daa, ok kr yaratana, dedi. Bu da yeter. ok kr... Gn domu, bir minare boyu kalkmt. Krt Beyleri sevinli, ar, dik, bellerinde uzun, kaba kllar saraya birer ikier geliyorlard. Her gelen sarayn kapsndaki atn evresinde yle bir dolanyor, at inceden inceye gzden geiriyor, ok saygl, attan ayrlp saraya giriyordu. Sarayn byk, ok direkli divanndan bartlar geliyordu. Mahmut Han sapsar kesilmi, fkeden titriyor: O at benim deildir, diyordu. eyhin nnde boynumuz kldan incedir ama, o at benim deildir. Cumartesi ala afakta onlarn boynu vurulacaktr. Zilan aireti beyi Mustafa Bey : Ben tanyorum Paa, o at senin attr diyecek oldu, bu sz bile Paay ileden karmaa yetti. Bey, Bey sana, sana diyorum. Yoksa sen de onlarn arasnda msn? Yoksa sen de mi? teki Beyler: Paa, dediler, O baka bir ey sylemek istiyordu. Sen yanl anladn. Ben mi, ben mi yanl anladm? Ne demek istiyorsunuz? Ben mi yanl anladm? Estafurullah Paa, dediler. Biz yanl anlattk. Sen hi yanl anlar msn? 77 Sonra Beyler susup, bir daha da azlarn amadlar. Sevinleri kursaklarnda kald. Evet Beyler, Cumartesi sabah ala afakta atm alp da getirmeyen hrszlarn balar kalenin burcunda btn Osmanl tebalarnn gzleri nnde vurulacaktr. imdi mnadileri arya karyorum. lan etsinler. Krt beyleri el pene divan, yreklerinde sonsuz bir bakaldrma istemi, saraydan yklm, darya ktlar. Gene atn evresini dolanp uzun uzun at gzden geirdiler: Bu onun at, dediler. Vallah billah, bu onun at. Bu damga onun damgas. Ne sebepten Paa bu adama kzm? Ne sebepten balarn vurduracak? Sonra da: Vurdursun, dediler. Ksas kyamete kalmaz. Kalmaz, diye grlediler hep birden. Sonra ii btn kasaba duydu. Sonra mnadiler arya kp, ba vurulacak kiileri adlaryla sularyla ilan ettiler. Demirci Hso fkeden ldrd, elinde ekici, bir fke gibi sarayn kapsna geldi, bard ard: Bu zulmdr Paa, bu zulmdr. Bu zulm srp gitmeyecek. Srp gitmeyecek. At senindir Paa. Sen bu ata layk deilsin ama, at senindir. Ben yalan sylemem, at ben getirdim Paa, at senindir, dedi. Sonra vard, at sarayn kapsnda bal olduu halkadan zd, brakt: Sen bu ata layk deilsin Paa. Sen insanla layk deilsin Paa... Sen, sen, sen layk deilsin... At, babo Beyazdn ortasna dt ev ev, dkkan dkkan btn Beyazd dolat. Sonra meydana geldi, ban yukar dikip havay, burun deliklerini aa78

rak uzun koklad, sonra da btn gcyle, yeri g inleten bir kinemeyle kinedi. Arda yankland. At kuyruunu dikip bir iki kere uacakm gibi ahland. Sonra da daa, doludizgin ald yatrd bir yldz gibi dan yamacna szld. Atn kinemesini duyanlar: Bu Paann sonu yok, dediler. Cellatlar byk, ar palalarn biliyorlar, yarn sabaha hazrlklarn yapyorlard. Glbahar deli divane olmu, yerinde duramyor-du. Sarayn iinde bir l gibi dolaarak akam etti. Akam olur olmaz, gece ker kmez doru demirci dkkanna akt. Hso: Ne yapalm kzm, diye onu karlad. Elimizden hi bir ey gelmedi. Bundan sonra da hi gelmez. eyh de bir ey yapamaz. Ben de yapamadm. Kader byle imi, ne yapalm, dedi. Glbahar sessiz, siyim siyim alyor, iinden: A vereceim ona... Andann boz ylannn asn... Gz ap kapayncaya kadar gnden glgeye gtrmeyecek bir a vereceim ona. Yaatmayacam onu, diye geiriyordu. Saraya dnd. Yusufu arad buldu. Yusuf bir ey yapamaz myd? Yusuf onunla konumad bile. Bir de yle sert, yle dmanca bakt ki Glbahar dondu kald. Sarayn kahyasna kotu. Babas smail Kahyay ok sever, dediinden kmazd. smail Aay da ate k-prr grd. Anasna yakarmaa karar verdi. Anasnn da yanna yaklaamad. Sarayda her ey, herkes, duvarlar, mermer direkler, yerdeki kurt hallar, ak, kocaman, ok sevdii bir gz mavi, bir gz altn sars Van kedileri bile ona dmand. Dmanca bakyorlard. Kucanda, yatanda bytt, altn, ma79 I , ^il \ ,'~wv,, , -' -. ' Memoyla Glbaharn babaa konutuklardr layarak konutu: Kedim, diyordu, ak kedim, altn gzlm. Sana sylyorum, derdimi sen anla... Bir bulup da bir yitirdiim Ahmedi ldrecekler. Yce dan kartal, gnlmn sevdasyd. Byle ok, uzun konutu. Kedi kucanda bir top mrlt olmutu. Gittike karanla gmlyor, bir umutsuzluk duvarna ban dayam, debeleniyor, rpmyordu. Yarn sabah ban vuracaklar Ahmedin, kedim. ldrecekler onu, duyuyor musun? Yreim yanyor. Ben de kendimi ldreceim, kedim. Kedisi kucanda, uyurgezer halde zindann kapsna gitti. Kedi scakt ve mrltsn gittike oaltyordu. Zindann kaps souktu. Zindanc Memo kocaman klcna dayanm, geyik derisinden, dizine kadar gelen abasna sarnmt. Uzun, gzel yz, kara gzleri, kvrck abanoz sakal kedere batmt. Ben de yarn afakta onun boynu vurulurken, kendimi uurumdan aa onun ls stne atacam. Kendinden gemiti. Bu szlerini Memonun duyduunu anlayamad. Memo, Memo, bana ok iyilik ettin. Bir daha grtr beni onunla... Sonra kesik, boulur gibi, ne dediinden habersiz konutu. Memo, brak onu. Koyver gitsin. Memo benim hi hatrm yok mu yannda? Kediyi yere atp Memonun ellerine sarld. Memo bylenmi gibi oldu. Memo kocaman klcn var elinde. Yalm gibi ka. '<; yuyu r\uu uluh boyun var Memo, akrabam Memo... Bunlar zindan beklemekten baka, Paa memnun etmekten baka neye yarad, Memo? nsan kellesi kesmekten baka? Memo, Memo, Memo! Brak Ahmedi, sana ne istersen veririm. Memo derinden yle bir inledi ki Glbahar sarsld, uyurgezerliinden silkinip kendine geldi.

Ne istersem verir misin? Ne istersen veririm Memo. Yiidim Memo. Akrabam Memo... Memo bir daha sordu: Ne istersem verir misin? Canm iste, canm veririm Memo, dedi Glbahar, sesinde yenemedii korkusu, merakyla. Tekrarlad: Ne istersen veririm Memo. Ne istersen... Yeter ki Ahmet kurtulsun. Memo sustu konumad. Dald, dondu kald. Yz l kandilin nda, mutlulukta parldad. Sonra Memo glmsedi. Elini uzatt, Glbaharn san okad, dokunmaa kyamayarak. Glbahar ne isteyecek, diye merak ediyor, gerilmi, btn bedeni, dncesiyle Memonun isteini bekliyordu. Memo sesi deimi, glen, mutlu, mutlu, mutluluktan taarak, yeryznde btn isteklerine kavumu bir insann durgunluu, sevinci, rahatlyla: Ne istersem verir misin? dedi. Veririm, dedi Glbahar, tok, inanm, gvenli bir sesle. Veririm. Sandan birka tel isterim, dedi Memo. Glbahar hi dnmeden hemen, bir beliini tutup uzatt: 82 "<j#c;\ 1M111.11I ivco vcu ucu. UUIDdMcir Salla kurban. Memo klcn ekti, beliin ucundan bir paray kesti, ald, yreinin stne koydu. Bir de baka bir ey isterim, dedi. Glbahar hemen: Syle, Glbahar sana kurban olsun. Glbaharn bunu, bu geceyi, beni lnceye kadar unutmamasn isterim. Glbahsr onun ellerine sarld. Memo ondan kurtulup zindana yneldi. Ahmet, Musa Bey, Sofi uyann. Uyulmamlard. Ayaa kalktlar. Memo onlarn zincirlerini at. u aadaki kapdan kacaksnz. Gn yn-caya kadar vaktiniz var. O zamana kadar kap kurtulun. Ahmet kapda Glbahar grd. Onu kucaklad. Glbahar: Acele, acele, acele edin. Gnn masna az kald. Asesler yakalarlar sizi. Ahmet onu brakt, zindann aasndaki kapdan dar ktlar. Ve onlar gider gitmez Memo ortadan yitiverdi. Glbahar onu arad arad bulamad. Sabah oldu, gn klar Arnn yamacndan Beyazt ehri, Beyazt Saray stne uzand, soluk, kederli, yenmi utkulu. Cellatlar zindana vardlar, Memoya: A kapy Memo, dediler. Balar vurulacak olanlar hazrla. Memo hi bir ey olmam gibi, durgun, gle: Bu gece onlar ben braktm, dedi. Cellatlar inanmadlar, zindana girdiler ki ne grI 83 snler, zindanda Daar vuruacaKiaraan mu uns yok. Hemen Paaya kotular, olan biteni anlattlar. Paa klcna el vurdu, doru zindana kotu. Yanndaki smail Aa, adamlar, binbalar da kllarna el vurdular, Paa nde onlar arkada zindann yolunu tuttular. Memo tek bana onlar yaln kl karlad: Onlar bu gece ben braktm Paa, dedi Memo glerek. yi yapmadm m? Houna gider sanyordum. Paa: Kpek, diye grledi. Ekmeim gzne dizine dursun. Ve Memonun stne saldrd. Arkasnda duran adamlar da Memoya saldrdlar. Sert, yaman bir d- oldu. Hi birisi Memoya yaklaamad bile. Memonun drt bir yan gittike kalabalklayor, kl sallayanlar kalabal durmadan byyordu. Memo de de kalenin burcuna kadar, bu sabah, bu saatte adamlarn balar vurulaca yere kadar geldi. Paa, Paa, dedi, burada sizinle gn, gece drdm ama, ne fayda... Ben yeryznden alacam aldm. Dnyaya doymu gidiyorum. Birka insan

ldrmm ne kar. Senin birka kulunu ldrmm, deil mi? Hepiniz salcakla kaln. Kalanlara, dostlara, bizi sevenlere, sevmeyenlere selam olsun. Kendisini kalenin burcundan aa frlatt. Uurum ok derindi. Yukardan baknca Memonun ls aada kanadnn birisini am bir ku lsne benziyordu. Memonun ls bana nce demirci Hso geldi, sonra oullar, sonra kadnlar, kzlar... Beyazt kasabasna bir figan dt. Hso ar ar Memoya yaklat, onu alnndan 84 I'M Memonun lsnn bir kartal ls gibi uurumun dibinde yattdr opiu. o en yumulmutu ve yreinin stndeydi. Hso eli ald, gl elleriyle zorla at. Memonun avu-cundaki bir tutam sa kapkara bir yalm, bir k gibi balkd, incecikten yeillenmi topran stne akt. Yusuf btn olaylar korkuyla, yrei daralarak izliyordu. Yeil imene karan kan grd. At aha" kalkmt. Herkes biliyordu ki at, babasnn atyd. Babas neden kabul etmedi at? Acaba babasnn her eyden haberi var myd? Glbaharn evirdiklerinden? Onun iin mi? O her eyi biliyordu. Bilmez olur mu o? Kaln duvarlarn arkasn grr, uzak yerlerde konuulan tm szleri duyar o... yle deil mi? Glbaharn btn yaptklarn da biliyor. Memo neden kendini ldrd? Korkusundan. Memo kaamaz myd? Nereye kaacakt? Kap daa, kap Hoap kalesine sna-maz myd? Nereye kaarsa kasn Paa onu yakalatr, derisini yzdrrd. Bir keresinde ocuktu Yusuf, kasabann alannda bir eee ters bindirilmi, rlplak, yalnz avret mahali kapal bir adam. Eein ban gzleri blganl, kirpikleri dklm biri ekiyor. Kirpikleri dklp yerinde kpkrmz bir et paras kalm, apaklar yanana bulam. Eein her iki yannda, ok iri iki adam. Adamn birisinin elinde koca bir satr, kanl. tekinin elinde parlayan kk bir haner... imdiki gibi gzlerinin nnde. Hanerli adam uzand eee ters binili, yumulmu, kollar kl rmelerle balanm adamn sol kulan tuttu, sonra kula kknden kesti. Arkasndan da bir kulaa, bir kalabala bakp gld. Adam korkun bir acyla bard, kvrand, kl ip kollarna oturdu. Kulan yerinden kanlar fkr86 yuuu. occl Kuiciy uiciya ra, Kdiauagm usuden. Kulak vard, bir dkkann iine dt. Dkkanc iri, geni, top kara sakall, kartal burunlu birisiydi. Dkkannn iine den kanl kulaa yle bakt kald. Gzlerini, bylenmi gibi, daha kanayan kulaa dikmi, kprdamyor, gzlerini de hi krpmyordu. Eek kan iinde kald. Byk palal adam keskin palasyla plak adamn derisini soyuyordu. Koyun derisi yzer gibi. Adamn sesi barmaktan kmaz olmutu. Hrldyordu yalnz. ok kalabalk toplanmt. nsanlarn yz hi de yle korkulu deildi. Adam ikindiye doru getirdiler sarayn kapsndaki tala attlar. Kan akyordu hep. Btn kasaba, evleri, dkkanlar, yollaryla kana bulanmt. Topraktan kan f-kryordu. Yusuf o gece sabaha kadar kustu. Kasabann btn ocuklar da kusuyordu. Kan kpkleniyor-du. Anas baucuna oturmu alyordu. Babas diyordu ki: Alr, alsn. Bu dnyada baka trl yaamasnn hi bir aresi yok... Anas durmadan alyordu. Yusuf bayldn ansyor. te bundan sonra byle eee ters bindirilmi ok insan grd Yusuf. Ty bile kprdamad. Yusu-fun gzlerinin nnde ok ba vurdular Beyazt kalesinde... Zincirlerle ok insan ddler Beyazdn ar alannda. Btn bu iler olurken babas kendisinden geiyor, heybetleniyor, yz geriliyor, gzleri parlyor, boyu uzuyor, omuzlar geniliyor, bambaka bir insan oluyordu. Babas sanki bu anlarda yaratand, yo-kedendi. Babas bu anlarda Ardandan binbir gmbrtyle, yldrmla, imekle inmi bir korku tanrisy-d. Yusuf ondan ok korkuyordu. Babas onun iin bir baba deil, bir korkuydu. 87 O gece sabaha kadar uyumad. Uyuyamadka korkusu artyordu. Mutlak babas Glbaharn at getirme iini ona atn biliyor, zamann bekliyordu. Babas sevgisini, dmanln, fkesini, korkusunu, o hi kimseden korkmazd, hi belli etmezdi.

Kasam buradan, gitsem Hoap kalesine, Hoap Beyinin ayana dsem, beni babama verme, beni saklayamazsan, u aa kara gzl cerenlerin kotuu le gnder. Araplarn arasna. Bey de korkar, diye dnd, babamdan... Babamdan herkes korkar. ran ah, Osmanl Padiah, herkes herkes korkar. Bir o mendebur Glbahar korkmaz. Bir de demirci Hso, bir de Kervan eyhi. Kervan eyhi bile korkar. Bes, ikisi korkmaz. Yusuf sabah zor etti. Babas bir duyarsa, byle byle iler oluyor da, olum olumken, bana asi olup haber vermiyor, ben lmeliyim artk, ya bu oulun aleme ibret iin arnn ortasnda gzlerini oydurup, derisini yzdrmeliyim ki... Ya da lmeliyim, derse... Yusuf gn dounca daha bir iyice korktu. Ha imdi, ha imdi cellatlar gelecekler, kollarm zincire vuracaklar. Ha imdi, diye... Kilerin yannda kk bir oda vard. adam dik durunca sacak kadar. Hemen onun iine girdi. Kula kirite... imdi onu aryorlard btn sarayda. Sarayda arayacak arayacak, bulamayacaklar, ondan sonra da yollara atllar karacaklard. Paann olu kam diye, btn dnya alkalana-cakt. Trl dedikodular, rivayetler... rpererek, orada kald. Kapnn yarndan bir damla k szyordu ieriye. Ik soldu, azald, sonra da karanla kart. Yusuf bir ah ekti. Bugn de yakay kurtarmt. Odadan parmaklarnn ucuna basa basa kt. nnden ona bakmadan, sayglca selama durarak sarayn adamlar getiler. Yusuf, bu bir tuzak, 83 aea enen Kenane. babamn tuza. imdi yakalatacak. imdi... Kula yreinin ktrtsnde, alktan karn guruldayarak kendini mutfaa att. Ortalk bahar akam kokuyordu. Uzak keskin bir iek kokusu duydu. Sonra genzini kzarm etin ar kokusu yakt. Mutfaktakiler onu grnce hep birden ayaa frladlar. Yusuf bir sre orada gezindi, fakat onlardan yemek istemee, orada yemek yemee utand. Babasnn divandan tok, grltl, fkeli sesi kulana kadar geldi. Ve ses birden yitti, bakla kesilir gibi kesiliverdi. Yusuf hemen mutfaktan kt, sarayn avlusuna geldi. Nbeti yarinde nbeti fkeli byklaryla ylece dikilmi hi kprdamyordu. Yusuf oradan kendisini sarayn camisine att. Kovalanan yabanl bir hayvan gibi bir sre caminin iinde soludu, sonra hareme gitti. Her eyi anasna anlatmalyd. Alktan da lecekti, bir de yemek yemeliydi. Anas onu grnce korktu: Ne oldu sana Yusuf? diye bard. Hasta msn? Yusuf: Hastaym, diye inledi, kendisini yataa att. Ateler iinde yanyordu. Yusuf kendinden geti ve gn gece sayklad durdu. Hekimler ardlar. Hekimler ona ilalar verdiler. Avular yumulmu almyordu. nc gnn sonunda Yusuf gzlerini at, bu arada elleri de gevedi, parmaklar ald. Sonra ayaa kalkt. Bir rkek ceren gibiydi. Akama kadar sarayn iinde dnd durdu. Baka aresi yoktu, gidip her eyi olduu gibi babasna anlatmalyd. Zaten babas her eyi biliyordu. Birden Glbahar aklna geldi. O ok yamand. O da biliyordu babasnn her eyi bildiini. Belki bir kurtulu yolu hazrlamt kendisine. Hemen hareme, Glbaharn odasna kotu. 89 vjuucjiictr uuru ktk tsyryuruu. vlKrlKlan '"" ce, uzun iniltiler geliyordu. krk Yusufu ileden kard: Glbahar, diye bard. Sesi can ekiir gibiydi. Korkuydu. Glbahar: Ne var Yusuf diye sordu, durgun. Yusuf: Babam bizim gzlerimizi oyacak, derimizi yzecek. Babam her eyi biliyor. Sen mi syledin? Ben sylemedim ama biliyor. Gzlerimizi oyacak. Oyacak Glbahar! Oyacak! Glbahar: Kim sylemi? Biliyor o, kaalm. Kaalm olur mu? Glbahara sarlm bacaklarn germi, enesi titriyor, kazk gibi kalm:

Biliyor Glbahar, kaalm! Nereye kaalm? Nereye olursa. Biliyor. Glbahar onu sedire oturttu: Dur bakalm, dedi. Kaalm .m? Nereye? Dur bakalm. Yusuf: Babam sana tuzak hazrlyor. Sana her eyi bildiini, at senin getirdiini, demirci dkkanna gittiini, bildiini bildirmek istemiyor. Ben de seni demirci dkkanna girerken grdm. Babam bunu da biliyor. Ahmedi de biliyor, her eyi de biliyor. imdi burada, byle konutuumuzu da biliyor. Her eyi grd, her eyi biliyor. Kamazsak gzlerimizi oyacak babam. smail Aaya sylerken kulaklarmla duydum. Ne diyordu? 90 Paann kafasnda birden bir imein aktdr uyorau ki o kz aa, u uyai ua uuureueym. Bekliyorum, bakalm Yusuf bana her eyi syleyecek mi? Glbahar gelip ayaklarma decek mi? Bugn de bekleyeceim... Yarn onlar yakalayacam... Glbahar her eyi anlad. Babasna kar kendisinin iinde de uzun yllar byle duygular vard. Babas her insanda, her eyi grd, her eyi bildii duygusunu uyandryordu. Ve bu duygudan kurtulmak zordu. Ne kadar akln kullanrsan kullan bu duyguya bir kere derinliine dmsen bir daha kurtulamazdn. Yusuf bugn deilse, yarn her eyi, ne biliyorsa hepsini babasna aacakt. Ya da korkudan byle kaskat kesilerek lecekti. Yusufun imdi buraya gelmesi kendinde olmayndand. Bir de imdiye kadar babasna gidemeyii korkusundand. Glbahar her eyi bir bir dnd. Yusuf varp at meselesini, demirciyi babasna sylerse her ey anlalacakt. Ve babas mahpuslar onun kardn bilecekti. Hem de Memoyu lme gnderenin kim olduunu anlayacakt. Memo bunu ne iin yapard, Memo ne iin cann bylesine verirdi? Bunu babas dnmez miydi? Yusuf birden sapsar, kaskat kesildi: Ben gidiyorum, dedi, kapy vurdu kt, koarak divann kapsna geldi, deli gibi babasnn ellerine sarld. Divanda iki Krt beyi, smail Aa, suba, iki ases vard. Birka da ok uzaklardan gelmi dervi. Baba beni bala, beni ldrme, gzlerimi oyma, nolursun! Sen her eyi grdn, biliyorsun. Beni bala. Ben sana hayinlik etmedim. Bala beni... dedi. Durmadan, soluk solua, Glbaharn kendisine geliini, teklifini, demirciye, Kervan eyhine gidiini, nasl, nereden ne duymusa, anlatt. 92 ou uf, ytum uuuanar Kayor, aye eKie-di. Glbahar kat. Birden Paann kafasnda bir imek akt, her ey aydnland. Memonun ona hayinlik etmesinin sebebini bir trl bulamyordu. Bulamyor, fkesinden, kederinden, acsndan, Memoyu olu gibi seviyordu, deliye dnyordu. ki kollar kartal kanad gibi yanlarna alarak ayaa kalkt, sarard. Salland, bir iki achm att, duvara dayanmasa decekti. Yz apak olmu, dudaklar kurumu, atlamt. Sakal titredi. Sonra gerisin geri sedire kt. Elleri koynuna gitti. smail Aann dnda odadakiler darya ktlar. Yusuf bitmiti. Sedirin dibine ylm kalmt. Paa: smail, dedi, smail, bu bamza gelen nedir? Bu namus belas da m gelecekti bama? Bu kz bunu da m getirecekti bama? Demek Memo ha? Demek Memoyu byledi bu sihirbaz. Demek soyumu lekeledi bu kz. Be paralk etti onurumuzu. Bu evin bana her bir bel gelmiti de, ite bu gelmemiti smail! Gafil avlandk. smail, kimseler duymasn bu bamza geleni. Koca Osmanl lkesine rezil olurum. Demek yle smail! Ama anlamyorum smail. Kime vurgun bu kz? Ahmede mi? Peki Memo? Memo? Memo? Mahmut Han aklna gelen teki ihtimali bir trl kendisine, krzna yaktramyordu. smail, diye ayaa kalkt. Bu ii hi kimse duymamal. imdi, u anda kz da ortadan kaldramayz.

Olmaz, dedi smail, hemen Memoya balarlar. Ne yapalm bu km smail? Bir are. 93 zindann grndr ION 1C4I I Bir are? dedi. Uzun bir sessizlik oldu. Mahmut Han: Hi duymam bilmemi olalm. Olur mu? Olmaz, dedi smail Aa. Onu hi bir surette sarayda tutamayz, kaar. Ya ldrelim, gizliden. Ya da zindana atalm. O, Ali Beyi attmz kuyuya... Paa: Olur, dedi. Yalnz, kapya salam bir adam dik. Yoksa... Dikerim Paam. Paa yava yava kendine geliyor, soukkanllna kavuuyordu. At ii, Sofi trks, her ey, her ey anlalmt artk. Btn olanlar bitenler apakt. Ahmetle Glbaharn ilikisi ok eski olmalyd. smail Aa yelyepelek dar kt. ki adamla Glbaharn odasna girdi. Glbahar, Yusuf gittikten sonra smail Aay, cellatlar beklemee balamt. Her eye hazrd. smail Aa ayakta dimdik duran Gl-bahar gsterdi. Adamlar yakaladlar. smail Aa nde, tekiler arkada zindan kuyusunun yanna vardlar. erde kimse yoktu. smail Aa: ndirin aa Hanm, dedi. Saygda hi kusur etmiyordu. Glbahar kendisi indi. Kapy smail Aa kendi eliyle kilitledi ve anahtar yanna ald. kiniz de bu kapda bekleyeceksiniz. Banz gi decek, bu kz buradan kamayacak. Paa karsn arm ona olan biteni anlatyordu. Sonra yerde ylm kalm Yusufu gsterdi: ocuk bitmi, dedi. Hali hi iyi deil. Ona iyi bak. O kzn nerde olduunu senden baka kimse bil96 n sk tutsun. Sonra Yusufu yerden kaldrp yanna oturttu, salarn okamaa balad. Yusuf ar ar kendine geliyordu. Paa: Sen, diyordu, benim yiit olumsun. te soyuna layk olan yiit byle yapar. Namusuna, onuruna leke kondurmaz. Yusuf: Beni ldrmeyecek misin? Gzlerimi oymayacak msn? diye aknlktan kocaman kocaman alm korkulu gzlerle sordu. Paa onu alnndan pt: Ne diyorsun sen, bu yaptn insanlktan, yiitlikten dolay sana beendiin en gzel bir silah, bir at armaan edeceim. Ne diyorsun sen? Seni neden ldreyim? Yusuf boanm alyordu. Paa karsna: Hatun, gtr ocuu, dedi. Kendisinde deil. ok korkmu. Kadn Yusufun koluna girdi, divandan ktlar. smail onlar dar karlarken huzura girdi. Tamam Paam, dedi. Kimse bilmeyecek. Kimse duymayacak smail Aa. Bastne Paam. imdi rahatladm smail Aa. Bir trl ii anla-yamyordum. Karmakar olmutum. Aradan az bir zaman gesin. Kzn bir aresine bakarz smail. Bakarz Paam. Oras kolay. Hele azck zaman gesin, her ey unutulsun. Btn saklamalara, gizlemelere karn Glbaharn znaanaaKi Kuyuya axuaigi Diraz sunra auyumu. n-kin kimse bu ie inanmad. Demirci Hso da duydu. Kervan eyhi de duydu. Onlar bu sonucu bekliyorlard. Sonra btn Ardana yayld haber, sonra Van gol kylarna ulat, Erzuruma, Karsa, Erzincana vard. Glbaharla Ahmedin sevdalar dillere destan oldu. Zindann kuyusundaki kzn stne dengbejler trkler kardlar, obanlar, bilurvanlar sesler yaptlar. Btn Arda yasa batt.

Delikanllar, yiitler, sevdaya doymu kadnlar: O orda kuyuda kaldka biz burada nasl birbirimizin yzne bakabileceiz, dediler. Ahmedi, Kervan eyhini, Hsoyu, tekmil Arda-n, eteklerini, Erzurum yaylasn gecelerce uyku tutmad. Yreklerinde bir vicdan ars... fke, utan her geen gn bir yara gibi yreklerinde azdka azyordu. Arda dnyann stne oturmu ayr bir dnya gibidir, ar, heybetli. ok zaman Arnn ba dumanldr. Baz da bulutlarn yerini savrulan yldzlar alr. Top top, dnen, bir boranda esen yldzlar. Gne uzun gecelerden sonra Arnn brnden bir kpkzl ate harman gibi kar. Arda gecelerde daha byr, arlar, dnya yalnz Ardaym gibi gelir insana. Ulu sessizliini korkun gmbrtler paralar. Bir utan bir uca... Arda sszlkta kaynar. Karanlk gecelerde Ar silinmez, geceye karmaz, daha karanlk, ssz bir gece gibi evrenin stne yrr. Ayiinda bir ince prltdr, salnr. Gecede korkuludur. Karanl duvar 98 yut. ruzsz, sme KaraniK geceierae, ok derinlerde, bin yl telerden gelircene Ardandan koygun, bouk uultular gelir. Ta gibi ar, duvar gibiydi karanlk... Arda yryor gibiydi. Ortalk ok sszd. Kyametten bir an ncesinin sszl gibi... Ve gece, karanlk yrmee balad. Ardann kaln derisi gecede rper-di. Gecenin etekleri fkeli, kararl kaynamaa balad. Gkte hi yldz yoktu. nde, atn stnde Ahmet, yanda Arda insanlar... Evler, kyler boald. Bastka, aa doru kayan talarla birlikte, insanlar dadan, Beyazt stne bir sel gibi aktlar. Ayn anda Van kys da uyand, ova kyleri de... Onlar da Beyazda aktlar. Gkten der, yerden biter gibi bir kalabalk, gecele, Ardayla birlikte Mahmut Hann saraynn ujpune yrd. Gne Arnn bir kanadnn stne yapm, bir batp bir karken, Mahmut Han saraynn penceresinden kalabal hayal meyal seer gibi oldu. Atllar, yayalar, kei, koyun, geyik, tay postuna sarnmlar, ok uzun boylu, karayazlar, altn sal, duru mavi gzller, gzel bilekli, uzun boyunlu, iri gzller... Gn aldka kalabalklar, kalabalklar, dalan bir sisin altndan usul usul kar gibi, etekleri dalgalanan gecenin iinden ktlar. Mahmut Han kalabal grnce gzlerini yumdu, sonra at. Ahmet atn stndeydi. Mahmut Han birden fkeye kapld, yanana ynne baknd, bir emir vermek istedi, az kurudu, sonra dnd. u Beyazt kasabas tayla toprayla asker olsa neylerdi ki bu kalabala? Bir ucu Beyazt ovasnda, bir ucu Ardann doruuna yakn yerlerde... Kalabalk ar ar saraya yrd. Karncalar gibi... Hi t kmyordu, hi kimseden... Bir an koca 99 Yer gtrmez bir kalabaln sarayn stne yrddr riye akt. Gene sessiz, ar, zindana vardlar. smail Aa Glbahar zindandan karm, titreyerek kapda duruyordu. Glbahar doan gne kar gzlerini kirpitiriyor, kamam gzlerle ne olup bittiini gremiyor, yalnz zindann kuyusundan karldn biliyordu. Kalabalk gene ar, sessiz, Glbahar arasna ald, sarayn kapsndan ktlar. Orada, tede Ahmedi Haninin mezarnn yanna byk bir ate yaklmt. Derviler, sofiler bir harman yeri kadar serilmi kzn stnde yryorlar, kzn kysna dizilmi, halkalanm mritler de atete yryenlere ilahiler sylyor, zikrediyor, kaval alyorlard. Kalabalk gene sessiz, ate harmannn yresini ald. Ardann yamac silme insand. ok uzaklardan atete yryenler gzkyordu. Atete yryen dervilerin terli plak bedenleri, parlayan kzler arasndan bir su gibi fkryordu. Mahmut Han: Ben korkam, diyordu ve yalnkl, tek bana kalabaln stne atlmak iin abalyordu. smail Aa, tekiler onu zor tutuyorlard. Bundan sonra yaamm ki, neye yarar? diyor, inliyordu. Koca Osmanlnn adn be paralk ettim... Dnyaya kar rezil rsvay oldum. Bunu Saray bir duyarsa ne olur? Bundan byle yaamm ki, neye yarar?

Ama ne kalabalk! Bu kalabala g yetmez ki... Bu kalabalkla ordular baa kamaz ki... u at da amma ba belasym, diye iinden geiriyordu Mahmut Han. Acaba bu belay, at iini hep Allah m yapyordu? Kalabalk gn batana kadar orada, Ahmedi Haninin trbesinin yannda elendi. Davullar ald. Derviler yar plak, emsiye gibi alm salaryla ate10i in stnde, ayaKiar uaraK, eneri ayaKiarna Kararak oyunlar oynadlar. Ve delikanllar, kzlar, kadnlar, insan soyunun grd en gzel incelikte gvend tuttular. Bir kadn bir erkek dizilmi gvendin uzunluu gelip saraya kadar dayanyor, yedi davulcu, yedi zurnac ayn havay alarak bu uzun gvendi ancak idare edebiliyorlard. Kadnlar nakl ipek nlklydler. Kofileri gn gibi layp akyordu ve gvend gelip Ardann eteinde dalgalanan bir deniz gibiydi. Dalga baz byyor, azyor, baz klyor, inceliyor, kpryordu. Glbahar demircinin evine gtrdler, ykadlar, iahuri kumatan, eski, gzel, sanki diki grmemi, bir masal giyitiyle giydirdiler. Sonra da onu babasnn atna bindirip Kervan eyhinin evine gtrdler. Ahmede baka bir at bulmulard. Glbahar, Ahmet, niyaz edip Kervan eyhini omuzlarndan ptler. eyh de onlar pp kutsad. Btn olanlarn bitenlerin Mahmut Han grebildii kadarn grd, gremediklerini de an anna ona ilettiler. eyh dedi ki: Mahmut Han bir Osmanl, bir kafirdir. Bunlar insandan ayr yaratklardr. Bunu bizim yanmza brakmaz. Ardann bana i aar. Bir ey deil oluk ocuu ldrr. Bir de grenei biz bozmu olmayalm. Ahmet, sen imdi Glbahar al, doru Hoap Kalesine, Beye git. Yanna da Halifem brahimi vereceim. Hoap Kalesi Beyi brahimi tanr. Varn gidin, iinizi Hoap Kalesi Beyi grsn. Benim mridimdir, dedi. Kadim bir gelenek vard. Bir delikanl bir kz karp da bir eve sndnda, kzn babas kim olursa olsun, snlan evin sahibi kz ona veremezdi. Baba102 vou et 11 a u y 1 verir, dnn yapard. Byle karlm kzlar yznden ok kan dklmt. imdi Glbaharla Ahmet Hoap Kalesi Beyine gidiyorlard. Hoap Kalesi Beyi Osmanlya yar baml bir beydi. Bu karlan kz Mahmut Hann kz deil de, Osmanl Hnkarnn kz olsayd, Hoap Beyi onu gene kapsndan eviremezdi. Beylik gelenei buna izin vermezdi. Dr, ban verir, beyliinden olurdu ama, kzla olan hi kimseye veremezdi. Yoksa halk iinde rsvay olur, yzne kimse bakmazd. Hoap Kalesi Van glnn dousunda bir ovadan ykselen, byk kervan yolunun stnde, yksek, duvar gibi inen sarp kayalara kurulmu iice muhkem surla evrilmi, gzel bir kaleydi. Dibinden aydnlk Hoap suyu akard. Kalenin ne zaman yapldn kimse bilmiyordu. Bu kaleye yzyllardan bu yana, her ada bir para eklenmiti. Eklenmiti ama, hi de bu kalenin btnl bozulmamt. Hoap Beyi dnya kalelerinin en gzelinde oturuyordu. Glbaharla Ahmet kalenin kayal dibinde atlarndan indiler. Atlar, aada, ovada, kydeki Beyin askerlerinin ahrna ekildi. Nbeti brahimi grnce niyazda bulundu ve onlar kaleye gtrd. Bey olan biteni brahimin azndan dinledikten sonra: Bu Mahmut Han gelenek, grenek bilmez. O bey deildir, paadr, Osmanldr. Duydu ki ocuklar buraya gelmi, asker eker stmze yrr. Ne yapalm, dorulukla kz isteriz. Btn malmz mlkmz veririz, kz Ahmede alrz. eyhimizin emri bamz stnde, canmz bile veririz, dedi. Ve el rpt adamlar geldi: 103 Konuklara yemek karn, yer gsterin. uzak yerlerden at srmler, diye emir verdi. Glbaharla Ahmet ktktan sonra Hoap Beyinin gen yz kederlendi, gzleri bulutland. Sar salar buuland. Silkindi, ayaa kalkt, ok uzun boyluydu: Halife, dedi, eyhin emri bastne ama, bu iin altndan nasl kalkacaz? Baka, herhangi bir adam olsa biner atma giderdim, benim hatrm iin kzn

Glbahar olum Ahmede ver, derdim. Mahmut Han bu dilden anlamaz. Derhal insan zindana atar. Onurlu, yiit, dediim dedik bir insandr. Ben onu s-tanbuldan tanrm. Babam da babasn tanrd. Bu i neymi, bu Ahmet bu kz saraydan nasl kard, sen anlat bakalm da ona gre bir ey dnelim. brahim nce attan balad, olduu gibi syledi. Sonra btn olan biteni bir bir anlatt. Bey: Zor Halifem, zor, dedi. Mkl. Kudurmutur Mahmut Han. Bunun cn btn Ardandan, Van denizinden, sonra da benden almaa kalkar. Van paasna oktan haber gelmitir ama, ne yapalm. O gn btn gece dnd. Sabahleyin brahimi ard: Bak Halifem, dedi. imdi ne dndm. Bundan on be, yirmi gn sonra Mahmut Hana gzel dilli Molla Muhammedi gndereceim, barmak iin Mahmut Han ne isterse yapacam. eyhime syle, eer Mahmut Han kznn karlnda Hoap Kalesini de istese vereceim. eyhime syle, stme Osmanl ordu da ekse, kz canm vermeden kimseye vermeyeceim. eyhime selam syle bana itimat ettiinden dolay, en deerli emanetini bana yolladndan dolay ona minnettarm. Ellerinden perim. 104 Glbaharla Ahmedin aralarnda yaln kl hi konumadan yattklardr \j ycoc i\chguc, c ucyc isuuuwaia vcc yuivsek tavanl, mermer tabanl, krmz kee deli, duvarlarna esiz Krt kilimleri, hallar aslm oday verdiler onlara. Yorgann yzn atlasla kaplamlard. Dek geni bir dekti. Glbahar Ahmedin yataa girmesini saygyla bekledi. Duvarda gm bir kandil yanyor, i yana ho bir koku kartrlm, oda badndrc tatl bir kokuyla kokuyordu. Ahmet yataa girmeden nce klcn ekti, yaln klc dei iki paraya blercesine dein stne yatrd. Klcn kabzas yasta dayand. Altn kabza yastn dibinde dondu kald. Ve Ahmet yastn bu yanna uzand. Glbahar bu ie at. Yollarda, Erciteki handa da, Vanda da byle yapmt Ahmet. Bu demekti ki, biz seninle ayn yataktayz ama bac kardeiz. Aralarnda bac kardelik kalm myd? Sarayda, zindann stndeki odada Glbahar hi bir zaman bir daha onunla karlaamayacaz diye, kendini Ahmede vermemi, onun kadn olmam myd? imdi bu neyin nesi oluyor, klc aralarna koymakla Ahmet ne demek istiyordu? Glbahar da geldi yataa girdi, Ahmet onu ne pt, ne de ona dokundu... Klc ortaya koymak zaten bu demekti. Bu gece hi de konumadlar. Glbaharn yreini ate alm yanyordu. Neydi, ne oluyordu? Ahmede bir ey mi yapmt? Onun bilmedii bir gelenekleri mi vard Ardallarn? Sabaha kadar uyuyamad. Trl sebepler geldi aklna. Kt ya da iyi. Glbahar gerilmi yay gibiydi ve sevdadan l-dryordu. Bir ey gerekse o da ortada inkar edilemez bir deiikliin olduuydu ve Ahmet kendisine eskisi gibi, ilk karlatklar gnk gibi davranmyor106 Ahmetle Hoap Beyinin ava gittikleridir cindi, bu Ahmetteki deiiklik? Sabaha kar Glbahar dayanamad, onu uyandrd. Uyan, dedi, sert. Senden soracak bir tek sorum var. Doru, dosdoru, yreindeki gibi karlk ver. Ahmet konumad. Doudaki dalarn ba aar-yor, koyu klar yataklarnn stne pare pare dyordu. Bu klc neden aramza koydun? Bunun sebebini renmek isterim. Sarayda ben senin kadnn olmadm m? Bundan sonra araya kl konduu grlm mdr? Ya da benim bilmediim bir grenekleri, gelenekleri mi var dallarn? Bana bunun karln syleyeceksin, beni seviyorsan. Ahmet sustu. Bunu bana syleyeceksin. Ahmet karlk veremiyor, Glbahar durmadan karlk istiyordu. Ahmet utancndan yerin dibine batyor, aklna en dnceyi kafasndan kovmaa alyordu ama, bir trl bu korkun dnceyle ba-edemiyordu. ini yakan, kendi

kendinden utandran dnceyi Ahmet kendisine bile syleyemiyordu ki Glbahara sylesin. Sonunda Glbahara yalan sylemek zorunda kald: Bizim geleneimizde yok ama, bu kalenin, bu gl kylarnn, bu ovalarn geleneinde var... Onun iin koydum klc aramza. Baban seni bana verinceye kadar sana el sremem. Glbahar kanmad ama sustu. Ahmedin kendine dokunmadnn sebebini o da yle, kopuk kopuk sezinliyordu ama, o da kendisine bile syleyemiyordu. 108 vo vjuiu v^yLi. r-l! 111 ICUM I 11.1111 Uil 1\UII U fci l M O e n derine kemiriyor, bu kemirilii Glbahar her #n gryordu. Ahmedin gzleri ukura kam, tm n, ferini yitirmiti. Glbahar gnden gne bu ar ykn altnda bitkindi. Dnyas bir karanlk drt duvar olmutu. Kendini hakaretlerin en byne uram sayyordu. Koca kalenin hareminde yasl, uyurgezer, azna bir lokma yemek koymadan dolap duruyordu. Haftada birka kere Ahmet Hoap Beyiyle birlikte atlara binip ava gidiyor, akamlar yaban keileri, tuhaf, grlmemi byk kularla, geyiklerle dnyorlard. Glbahar bu gnlerde azck soluk alabiliyor, hi olmazsa karsnda can ekien Ahmedi grmyordu. Artk Ahmet onun yzne bile bakmyordu. Kaledeki herkes Ahmedin bu halinin farkndayd. Bey ikide birde Ahmedi yakalyor: zlme olum Ahmet, diyordu, btn Osmanl ordusu stme gelse, siz muradnza erieceksiniz. Benim evime gelen kiinin, eyhin himmeti, grkl nazar stnde olan kiinin hi bir eyden korkusu, rknts olabilir mi? Bu kii umutsuzlua kaplabilir mi? Ahmet hi bir sze varmyor, sadece Beye g-lmsyordu. Onun yreini yakan derdi hi kimse bil-miyecekti. Glbahar bile. Sezecek ama, bilmeyecekti. On be gn nce Beyazda giden Molla Muham-med bu sabah dnd. Beyle Ahmet ava gitmek iin hazrlanyorlard. Bey Molla Muhammedi divanna ekip sordu: 109 ,>* ->< Halkn bir araya gelip stne yrmesinin Osmanly dndrddr m? Kt, dedi Muhammed. Ak sakal bir su gibi yznden aa aydnlanarak akyordu. ok kt. Paa beni ok kt karlad. Az daha klcn ekip paralayacakt. Bana dedi ki, herkesten beklerdim bu dmanl, alakl, bes ondan beklemezdim. Git ona syle, dedi bana... Kzla Ahmedi biribirine balasn, hemen bana yollasn. Bir blk askerle... Gidiinden sonra on be gn bunu Beyden bekleyeceim. Eer kzla Ahmet gelmezse, stne asker ekeceim, dedi. Senin iin, eyh iin azna geleni syledi. eyh iin de mi syledi? eyh iin de mi? eyh iin de. Bu adam kudurmu, akln oynatm. Beyi dnceler aidi, dar kt, Ahmet onu kapda bekliyordu. Bey ona hi bir ey sylemeden kaleden aa, kprye indiler. Ahmet soru dolu gzlerle onun konumasn bekliyordu. Sonunda kprde durup, Bey dedi ki: Bu adam kudurmu, dedi. eyhe de kfretmi. Bana belalar gelecek. Bizim stmze de ordu ekecekmi on be gn iinde. Ahmet: Biz gidelim Bey, dedi. Bizim iin kan dklmesin. Yazktr. Bey: Hi bir yere gidemezsiniz, diye kabard. Ho-ap kalesinin kapsn kurulduu gnden bu yana kimse aamamtr. Gelecei varsa Mahmut Hann grecei de var. Sen bu evin olusun, hi bir yere gidemezsin. Bu benim onurumdur. Artk ortada ben varm. Sen yoksun. Otur kalede keyfine bak. 111 Ava kyorlar, Mahmut Hann askerlerini bekliyorlar, bir savaa hazrlanyorlard. Ve Hoap kalesine aa lden, Ardan, Mu ovasndan,

Urmiye glnden, Vandan, Bitlisten, Diyarbakrdan yardm teklifleri geliyor, her yerden bir dost eli uzanyordu. Bu durum da Beyin ok houna gidiyordu. Osmanlyla bir daha bir boy lecekti, Hoap kalesi dzlnde. Bir kadim beylik geleneinin selameti iin. Yklendii bor iin. Gn douyordu ki uzaktan bir top atl grnd. Doludizgin geliyorlard. Hepsinin altndaki at da kr donluydu. Atllar Hoap kalesinin altndaki kprde atlarnn balarn ektiler. Onlar Hoap Beyinin adamlar saygyla karlayp atlarnn ban tuttular. Hoap Beyi gelenleri kalenin i surunun kapsnda karlad. Gelenlerin hepsini yakndan tanyordu. Bu yrelerin airet beyleriydi. Niin geldiklerini de biliyordu. Demek ki Mahmut Han sava gze alamamt. Zilan Beyi gen, yakkl, atak, cokun bir kiiydi. O konutu. Eri, kvrk, kartal gagas gibi bir burnu vard. Sesi derindi: Bey, dedi, bu yzden bir sava olmasn. Bir yolunu bulmaa geldik. Mahmut Han asker ekiyordu. nne getik. Sz senin. Hoap Beyi konutu: Her eyi siz benden iyi biliyorsunuz. Ben Ah-metle Glbahar Paaya gnderemem. arem yok. Bunun dnda Paa benden ne istiyorsa bam st112 ne. Olanla kz ona gnderirsem, benim yzme, soyumun yzne kyamete kadar kpekler hjle bakmaz. Bu kadar beysiniz, bir yolunu bulun, boynum kldan ince. Paaya sayglarm syleyin. sterse tm varm, canm vereyim. Ne isterse yapaym. Kzna yeryznde grlmedik bir toy dn yaptraym, damadna kyler balaym, kendi de ne isterse bam stne... Ama evime gelmi bir konuu, bir can iin ona gnderemem. Zilan Beyi: Doru sylyor Bey, dedi. Biz boa geldik. Boa geldik, ayp ettik, dediler tekiler de. Bizde azck adamlk kalm olsayd, byle ayp bir teklifle Beyin karsna kmazdk, Ayp ettik. kinci gn atlarna bindiler srdler. Mahmut Han beylerin Ahmetle ^Glbahar Hoap kalesinden alp geleceklerini sanyor, onlara ikencelerden ikence, lmlerden lm kuruyordu. Ve bir kere olsun Hoap Beyinin kzla olan vermeyecei aklndan gemiyordu. nk sk bir tehdit gndermiti Hoap Beyine. stne Osmanl askerini ekeceini bildirmiti. Hoap Beyi de eskiden olduu kadar gl deildi. Ne pahasna olursa olsun kzla olan verecekti. Giden koskocaman, soylu beyler de bo yere gitmiyorlard ya... Beylerin eli bo dnmesi onu lgna evirdi. Hi beklemiyordu. Bir eyler oluyordu. Artk Osmanly kimsecikler dinlemiyordu. Bir Hoap Beyine bile gc yetmiyordu. Erzurumdaki Rstem Paaya ahvali olduu gibi bildirmeli, onun yardmn salamal, ondan sonra Hoap kalesini yerle bir etmeliydi. Beylere fkesini hi belli etmedi. Zilan Beyi: Hoap Beyinin hakk var, dedi. Konuk gelmi 113 sevdallar bir can iin geriye gnderilemez. Paa bir aresini bulalm unun. Mahmut Han sustu. O gn byk bir len ekti beylere. Divan ok kalabalkt. Sabahleyin Paa olay batan sona anlatan bir name yazd Erzurum Paasna. Erzurum Paas Padiahn gzdelerindendi. Yllarca Sarayda kalm, byk vezirler arasna girmiti. Eer Erzurum Paas kendisini tutarsa, her ey kolayd ve Hoabn o mark Beyinin kellesini almak da ok kolayd. Yazd name ok acklyd. Dalardan bir gece yabanl kurt gibi yzbinlerce insann indiini, saray bastklarn ve kzn kardklarn en ackl szcklerle yazyordu. Kalabalk karsnda askerleriyle birlikte eli kolu bal kalakalm, bu karnca rnei kalabala hi bir ey yapamamt. Uzun bir sre sonra gnderdii ulak Erzurumdan geldi. Rstem Paa onun namesini okumu okumu glmt. Karnn tuta tuta, bayla bayla, ulaa gecenin kalabaln anlattra anlattra glmt. Benden selam syle Mahmut Hana, kz hemen o delikanlya versin. Kz hak etmi o delikanl. At hak ettii gibi. Ben de yazacam ona ya... demiti

ulaa. Mahmut Han gzel bir el yazsyla yazlm Rstem Paann mektubunu okuyor, ona: Alak, diyordu. Alak olu alak, benimle alay ediyor. Kendi bana gelsin bakalm. Kzn bir dal kpei karsn bakalm, glebilir mi, alay edebilir mi? Bir kz iin btn dnyaya sava m aacaksn diye tepeden konuabilir mi? Ben de bu kpei dost bildim, evimde padiah arlar gibi arladm. Saraym kskand. im di onun cn alyor bu mektupla benden. 114 veKtuDu eviriyor eviriyor, Dr Kez aana, bir kez daha okuyordu. Hoabn stne asker ekecekti. Ya Hoap Beyine, bu yrtc, yabanl kurda yenilirse... imdiye kadar Hoap kalesinin yenildii grlm deildi. Mahmut Han gittike bunalyor, bunaldka dengesini yitiriyor, her gn smail Aayla konuuyor, gvendii beyleri aryor, onlara danyor, bir are bulamyordu. Bu arada Hoap Beyinin elisi, irin dilli Molla Muhammed saraya gidip geliyor: Paam, diyordu, sana canmz kurban. Beyimiz diyor ki bir kz iin beni ele aleme rsvay klmasn. Ellerinden perim. Konuklarm Paam elimden alrsa, burada benim yzme kpekler bile bakmaz. Soyumun da yzne bakmazlar. Kzn baln, ne derse vereceim. Canm bile istese Paa, yoluna, Mahmut Han yoluna kurban ederim. Ahmet de l dedii yerde lecek. Hoap Beyi Mahmut Hann tutumunu gn gn izliyordu. Erzurum Paasna, Van Paasna, irili ufakl beylere, dahas stanbula, Padiaha bavurduunu biliyordu. Erinde geinde bu aklsz, inat adam stne asker ekecek, belki yllarca srecek bir sava balayacakt. Fakir fkara gene alktan krlacakt. Bir karlm kz yznden. Bu gelenei de kim, hangi aklsz bey, hangi aklsz halk kurmutu? Paa da korkuyordu. Bu ie son vermeliydi. Atn gelip Ahmedin kapsnda durmas, sonunun bylesine byk bir sevdaya varmas, bu sevdaya saygdan Me-monun kendini feda etmesi, Ahmede, Glbahara kutsal bir kiilik kazandryordu. Gene bir gece yukarda-ki dan, aadaki ovann insanlar ayaa kalkacak115 lar, bu sefer de ta stnde ta koymamasya saray ykacaklar, sarayda bir tek canl brakmayacaklard. Mahmut Han her gn getike bunu kuruyordu. Geceleri uyuyamaz olmutu. Kula kirite, en kk bir trtda hemen frlyor, yaln klc elinde saray, uyurgezer dolanyordu. Skmt. Bu ie bir are bulamyordu. Onuru, koca Al-Osman lkesinin onuru kendi yznden be paralk olmutu. Kck Hoap Beyine yenilmiti. Ve de Osmanl yenilmiti. Gn getike eriyor, bitiyordu. Ne yapacan bilemiyor, artk hi kimseyle konumuyordu. Gn getike bir lanet emberiyle sarldn ta yreinin banda duyuyordu. Her yl, bahar Ardamn stne yrrken, dan yamacndaki Kp glnn kysna o yrenin tekmil obanlar gelirler, kepeneklerini gln bakr rengi toprann, krmz akmakta kayalklarnn stne serip halka olup otururlar. obanlarn her yl says deiir. Tan yerleri rken bellerindeki kavallarn karp Ardamn fkesini hep birden almaa balarlar. Tam gn batar batmaz da usulca, hep birden kavallarn bellerine sokar, dorulurlar. Bu srada da kk bir ak ku gelir kanadnn birisini gln som mavisine batrr, uar gider. Uzakta, yukarda bir gemi gibi karlar lkesinde yzen kayaln dibinde ok iri bir at belirir, alacakaranlkta koumlar ldar. Bir hayal olur gln stne kayar, pare pare solarak ovada erir, ekilir, yokolur. Sonra obanlar ekilip gidince de, bir dengbej 116 Kup aegnegn exer, oaar turKusunu sylemee. Bir kavalc da ona elik eder. Lanetli Ahuri toprana diz ktm.^in yllk sevda toprana, bin yllk bahar toprana diz ktm. kere seslendim. kere ulu da sesime karlk verdi. Som krmz, som mavi, som sar am ieklerin, som yeilin stne, balkyan, dan doruun-daki yldz harmannn altna diz ktm. Dan srtna, karl yreine diz ktm... Byk sevdalara yreini am dan aydnlna, na diz ktm. Ulalmaz fkenin trksn syledim. Karanlk bulutun altna,

bam dndren kokunun iine diz ktm. Usuz bucaksz, dadan akan bir ulu yalm selinin stne diz ktm. kere seslendim daa, kere seslendim bin yllk bahar toprann yreine, kere seslendim bin yllk sevda toprann kulana. oban dedim, oban nerdesin? oban geldi karma dikildi. Ve oban Beyin kzna akt. Kz da obana akt. Bey bunu duydu. Beyin on be ky vard. On be ky ite bu Ahuri koyandayd. Bey dedi ki, u oban yakalayn. u benim kzma sevdalanmaya cesaret eden oban. l ya da diri isterim. Sevda kuu bir ate oldu. Yalmdan bir yuva yapt, yalmdan bir kavak aacnda. Sevda kuu o yuvada yatt. yavrusu oldu. Sevda kuu yalm yavruyla utu. Utuu yerler, konduu yerler yalma kesti. Da yalma kesti, ta yalma, toprak yalma kesti. Gkyz, yldzlar bir yalmda alkand. nsanlar yalma kesti. Yalmdan sevda kuu dalarn, denizlerin tesine utu. Denizlerin tesi yalma kesti. Dalarn tssi... iekler yal;m at. Som mavi yalm at, sarlar, yeiller yalm at. 117 Sevdal obann Ardama snp lmden kurtulduktan sonra kaval alddr mek iin obann ardna dtler. Delik delik Arnn her yerini oradlar. Da oban saklad. ob^an yalma kesti. Kz da bir gn yreindeki sevdaya dayanamad, o da kendini vurdu Ardama. oluk ocuk, gen yal, kadn erkek, on be kyn insan bu sefer de kzn ardna dtler. Ar kz da saklad. Kz yalma kesti. Bir gn oban duramaz oldu, Ardan destur isteyip sakland yerden kt. Sevgilimi bir daha greyim de beni ldrrlerse ldrsnler, dedi. Kyn stne yrd. gn gece kyn yresinde doland. lm geciktirmek istiyordu, lm zor. Sonra gzn kapayp kye yrd. Bakt ki kyn yerinde yeller esiyor. teki, teki kye vard, kyler ortada yok. Bakt ki az tede, kendi evlerinin bulunduu kayann yannda sevgilisi dolanr durur, iki sevgili kavutular. Arda zulme, ktle fkelenmi, kaldrm bir parasn bunlarn stne yollam. On be ky tekmil canlsyla dan altnda kalm. Da yutmu onlar... Arnn fkesi budur. Ak kuu bir yalmdr. Dokunduu yrei yalm eder. Sevda yuvas yalmdr. Arnn fkesidir bu. Arnn belasdr. Arya kar klmaz. Arnn lanetidir bu. Ve her bahar Kp gl ieklenirken btn A-rdann obanlar gln kysna gelirler, bin yllk bahar toprann stne kepeneklerini atarlar... Ve yalmdan sevda kuu... Kanadn gln som mavisine batrr. 119 r Demirci Hsonun huzura gelip azna geleni Paaya sylediidir mi olanca sesiyle baryordu: Paa, paa diyordu. Duydun mu baharn kavalcsn? Anladn m Paa? Arnn fkesi stne olsun... Arnn belas stne olsun. Brak yakasn sevdallarn. Mahmut Han adamlarna: Varn da u demirciyi buraya getirin bakalm ne diyormu anlayalm. Hso yar plakt. Gl bedeni insanst bir insann bedenine benziyordu. Mahmut Han onu byle grnce rperdi. Demirci: Sana gnderdiim trkcy dinledin mi? diye sordu. Han: Dinledim, dedi. Peki, ne diyorsun? Hi korkmuyor musun? Paa sustu. Hso azna geleni syledi ve dan bir paras gibi ayaa kalkt, yrd. Divan kapsndan karken de: Sen bilirsin Paa, sen bilirsin, dedi. O ktktan sonra smail Aa: Paam, dedi, sana birka sualim var.

Sor, dedi Paa. Bu Ardann bana hi bir insan km mdr? Yok, dedi Paa. kabilir mi oraya insan olan? Belki kar, dedi Paa. kar ama geriye dnemez. Ar yakalar onu brakmaz. Arnn tepesine kma ok kii denemitir. 121 nememitir. Arnn tam tepesinde bir ate harman vardr. Doruun tam ortasndan bir kuyu dnyann ortasna iner. lk ate bu kuyudan alnmtr. nsanolunun grd ilk ate Ardann yreindeki atetir. nsanlar bu atei almak istemiler, almlar da... Atei karanlardan bir tanesi dan gafletinden faydalanm, ate glnden bir tutam ate koparm, balam dadan aa komaa, ta aalara inmi. Tam bu srada Ar uyanm, bakm ki atei koparan ban alm gidiyor. Hemen eli ateli adam orada, olduu yerde yakalam, durdurmu. Adam da, elindeki atei de o anda, orada dondurmu. Ardann yamalar byle ta olmu adamlarla dolu. Ar, doruuna kan, oray greni, ateini alsn almasn, hi bir zaman balamamtr. smail Aa: yleyse Paa, sana bir teklifim var. / Syle smail. imdi haber gnderelim Hoaba... Glbaharla Ahmet buraya gelsinler. stersen ben giderim Hoaba, onlar alr getiririm. Ahmet Ardann bana kabilirse, ktn da bize ispat edebilirse kz ona elimizlen vereceiz. Dnn de biz yapacaz. Bylelikle Ahmedin elinden kurtuluruz. Halkn dilinden, zulmnden kurtuluruz. Kimsenin bir diyecei kalmaz. Paa: Kalmaz, dedi. yi akl smail. Yanna iki bey al, sen git Hoaba. Ahmet gelsin. Glbahar da gelsin. Eer teklifimi kabul etmezse Ahmet, Hoap Beyine syle kz gndersin. 122 atlandlar, Hoaba doru yola dtler. Hoap kalesine vardlar. Bey onlar her zamankinden daha dosta karlad. Onlar byto bir toyla onurlad. smail Aa ii Beye o gece at. Nasl olur smail Aa, bu lmdr! dedi Bey. Paa Ahmedi lme gnderiyor. Ardann doruuna km da hi geriye dnm bir kii var mdr? Grlm, duyulmu mudur? smail Aa: Ben bilmem, dedi. Ne isterseniz yaparz diyen sizdiniz. te biz de istiyoruz. Bey: Bir de Ahmede syleyelim bakalm, o ne der? dedi umutsuzca. Ahmet teklifi kabul etmezse, Hoap Beyi onu kalede korumak zorunda deildi. Bunu da hem Ahmet, hem de herkes bilirdi. Ve Paa da savamaa hak kazanrd. Bey Ahmedi artp smail Aann, tekilerin nnde sordu. Ahmet hi ikirciklenmeden, sevinli bir yzle: Olur, dedi. Arnn doruuna karm. Orada, gece ulu bir ate yakarm. Paa da grr. Hazrla ba layalm. Hoap Beyi, Glbahar daha bakalar Ahmedi Ardann doruuna, bu lm yolculuuna kmaktan vazgeiremediler. kinci gn helallatlar. Atlanp, ver elini Beyazt dediler... Ahmetle Glbahar Kervan eyhinin evine indiler. Onlarn geldiini btn Beyazt, Arda yreleri de duydu. Demirci, eyhin evine geldi. eyhle birlikte Ahmede ok dil dktler. 123 Ahmedi vazgeiremediler. Dallar da gelip Ah-mede yalvardlar. Ahmet hi kimseyi dinlemedi. Bir sabah eyhin elini pt, ata atlad, sarayn yolunu tuttu, Paann huzuruna geldi:

Arnn doruuna kyorum Paam, dedi. Sen saolasn ki beni byle zor bir ie kotun. Hakkn var. Paa ona uurlar diledi. gece Arnn doruuna bakacaksnz. Doruun ba bulutsuz bir gecede parlayacak, yanacak. Gene atna bindi. At onu ald, Arnn doruuna doru gtrd. Kalabalk yava yava Beyazdn alann, ary, sarayn nn dolduruyordu. nsanlar dadan ar, sessiz bir sel gibi iniyorlar, Beyazt kasabasnn iine birikiyorlard. Ovadan da yukar doru, insanlar yamalara yapmlar, Beyazda geliyorlard. Geliyor, birikiyorlar, kasabann arsn, sokaklarn, camilerini dolduruyorlar, susuyorlard. smail Aa leye doru Paaya geldi, Paa ona sordu: Daha geliyorlar m, arkalar kesilmedi mi? Daha geliyorlar, dedi smail Aa, umutsuzca ellerini aarak. oalarak, kabararak geliyorlar. Bir insan selidir akyor, akyor bitmiyor. Ne de ok insan varm meer bizim u dada, u ovada. ok insan var, dedi Paa. ok insan var u dnyada. Ama hayrl bir i iin olsa byle bir araya gelmezler. Bu kadar abuk nereden duydular onun da124 uuyuuar aa geyorarr Mm haber verdi acaba? Daha gelecekler mi? Sarayn uzun, ok direkli, mermer salonunda ayaklar hallara gmlerek yryordu. >ftiz uzam, sararmt. Fldr fldr dnen gzlerinin kysndaki krklar derinlemiti. Sklarak: smail Aa, dedi, teki, bizimki nerede? smaii Aa pencereden kalabal gsterdi: Orada, kalabaln ucunda, Ahmedi Hani trbesinin yaknnda, kadnlarn arasnda. Bak Paam orada. Sarlar giyinmi. Paa elini sallad, geriye dnd. Bir ey syleyecekti. Kendine yediremedi, vazgeti. Ve smail Aaya bakmadan, yeniden yrmee koyuldu. smail Aa duruyor, Paann bir eyler demesini bekliyordu. Uzun bir sre getikten sonra Paa birden durdu, ban kaldrd, kor gibi yanan gzlerle smail Aaya bakt: Bu kalabala hi bir ey yapamayz, onlar da-tamayz, deil mi smail Aa? diye sordu. smail Aa: Hi bir ey yapamayz. Askerlerimiz, kla oktan kalabaln iinde kald. Parmaklarn bile kprda-tamazlar. Sarayda yz elli, iki yz asker ancak var. Bu kalabalkla ordular bile baa kamaz. Paa iini ekti: kamaz, dedi. Haydi sen git, bak bakalm kalabala, daha geliyorlar m? O gn akama doru kalabalk oald, byd, kasabay tat, kasabann alt yanndaki koya, koyan gneyindeki dzl doldurdu, Ahmedi Haninin trbesinin tesindeki yamaca svandlar. Kalabalk hi kesilmemi, dadan ve ovadan boyuna durmadan, eksilmeden geliyorlard. Sonra akama doru adr125 Gkteki yldzdan daha ok bir kalabaln Paa sarayn sarddr kulan, kurumu ot, kurumu iek kokularna kart. Ama bu koskoca kalabalk cansz gibiydi, cansz ve kprtsz. Sessiz, bir k gibi hi belirtikiz, oraya buraya dalgalanyordu. Karanlk kavuurken Mahmut Han smail Aaya sordu: Daha geliyorlar m? Yeri g insan alm. Gkteki yldzdan oklar. Yer gtrmez bir kalabalk... Hi konumuyorlar m? t karmyorlar. Hi bir yere, Ardana da bakmyorlar, yle mi? Bakmyorlar, yle ilerine kapanmlar. Koskoca bir kalabalk uyuyor gibi. stlerine lm topra serpilmi, yle cansz. Hi birisinin yznde kk bir kprt yok... Gece karanlkt, gkyz bulutsuzdu. Yldzlar Arnn yamalarna, doruuna ivilenmi gibiydiler Yldzlar gkyzn alm sikirdim gibiydiler, sts-te. Kasabann stn bir l sessizlii rtmt. nsanlar, soluk bile almyorlard.

Mahmut Han o gece sabaha kadar uyuyamad, saraynn iinde dnd durdu ve dnd. lm ve hayat dnyordu. nsanlar, u dalardan, ovalardan kopup gelen kalabal dnyordu. Bunlar bir erkek ve bir kadnn mutluluu iin buraya toplanmlard. Dardan baknca yle grnyordu. Ama bunun altnda ok ey vard. nanlmaz bir fke vard. Yz bin yllarn bakaldrma duygusu vard. u konumayan, kprdamayan fke... Bir delikanlyla bir kzn sevdasn bahane eden fke... Gittike zaman bozuluyor ve halk aztyor. Bugn benim saray127 mn kapsn tutarlar kz Dananesye, yam khuhuu, ehrini doldurur Padiahn saraynn kapsn tutarlar baka bir bahaneyle. Vakteriti gibime gelir. u halka bir are bulamazsak hepimizin kellesi gider. Yarn zulm bahane ederler, brs gn vergiyi, brs gn saraymz, brs gn ekmei... Ve birikirler birikirler... Yz bin yln fkesi ve de acsyla... imdiki gibi sessiz birikirler. Ve bu kalabala g yetmez. Onlarla ordular, bir dnya kadar ordu olsa baa kamaz. Bunlar bir araya gelmeye grsnler, nne geilemez. Bir are, bunlar bir araya getirmemek iin bir are... Gne prl prl, aydnlk, bulutsuz, yunmu arnm bir ge, bir daa dodu. Gne bir ara Arnn yamacna yapt, sonra ayrld. Sonra gene yapt, sonra da bir iyice ayrlp kalkt yekindi, dan karsnda durdu. Mahmut Han gnein bu halini hi grmemiti. Gne bile halini deitirdi, diye sylendi. Alametler belirdi. Kyamet alametleri... Arlar oul verdikten sonra, bir sre havada salnr top top gkte savrulurlar, sonra da bir dal bulur dala tepeden trnaa svanrlar. Bu sabah Beyazt kasabas yleydi ite. Sabah gneiyle birlikte, kee klahl, renk renk kei, geyik, tay postlarna brnm, uzun bykl, uzun boylu erkekler, ve stste giydikleri fistanlar, binbir renkle donanm altn, gm halkal kofileriy-le ve iri, kara, ceren gzleri ve ince bilekleriyle kadnlar kaynat. Gene hi ses karmyorlard. Kaynaan kalabalkta kulua doru bir deiiklik oldu, kalabalk toptan yzn Arya dnp, gzlerini krpmamacasna dan doruuna diktiler. Ve hep inatla yle kaldlar. 128 korktu: Hi konumuyorlar yle mi smail Aa? Hi konumuyorlar Paam. yle* durmular, gzlerini krpmadan daa bakyorlar. Bir ara da ellerini havaya ap, sessiz sessiz dua ettiler. Bunlar byle gn bekleyecekler, Arnn doruunda gremeyince dnecekler saraya, ykacaklar, yerle bir edecekler, ta stnde ta brakmayacaklar. Yoksa kendi kendime korkuya m kaplyorum, temelsiz korkulara, diye dnd Mahmut Han. Daha geliyorlar m smail Aa? Gittike oalarak... Nereden geliyor bu kadar insan? Kim getiriyor? O mendebur, o Allahsz Kervan eyhi, diye bard Mahmut Han. Onlar, o eyhler her zaman bize dmandrlar. Bunlar yanmza almazsak batarz, batarz smail Aa. Batarz. Kk salm gleri var smail Aa... Derinlere kk salm, yz bin yllk kkleri var halk iinde smail Aa. Bunlarla birlemez-sek... Pencereden kalabal gsterdi. te byle olur, smail Aa... Onlarla her zaman birleebiliriz, Paam, dedi smail Aa. Bu gece oluumu ocuumu, adamlarm toplayp saray bombo brakp gitsem mi, diye dnd Mahmut Han. Korkaklk olmaz m, bu hali stanbul duymaz m, diye dnd sonra da... Sonra, sarayn her yan sarlm, nasl kalr? Derek mi?... Birden parlad: Surdan, bu halden bir kurtaraym kendimi, o Kervan eyhinin, o Hoap kalesi Beyinin ban vur129 duracam . Vurduracam balarn. Onlar olmasa du kadar kalabalk saramazd saraym. Vurduracam, vurduracam! Vurduracam smail Aa. Grsn onlar, grsn onlar.

Avaz kt kadar baryordu. Boynunun damarlar imi, kendinden gemiti. Syledi syledi, sonra yava yava yatt. Usulca, sessizce: Vurduracam, vurduracam, vurduracam boyunlarn, u beladan bir kurtulaym. smail Aa orada, kapnn yannda, bir pembe mermer diree srtn dayam Mahmut Hann fkesinin dinmesini bekliyordu. Dengbejler, kavalclar da geldiler mi smail Aa? Yzlerce... Yzlerce de davulcu var. Dn bekliyorlar. nallah dan banda k yanar smail Aa. Yoksa... Birden bylesine iini, korkusunu en yakn smail Aaya bile atna utand. Aznda bir eyler geveledi, szn deitirmee kalkt, beceremedi. Ban nne edi. smail Aa onun pimanln anlad. z sz bir, bir adamd Aa: Paa, dedi, ak konutu. Paam bu kaynayp gelen kalabalk bu gece de dorukta gremezse, sabr tkenir, gelir saray yerle bir eder, hepimizi ldrr. Neden biribirimizden saklyoruz bunu? Neden kendimize bile sylemee korkuyoruz? Bu kader gibi bir ey, nne geelim. Nasl? diye can atarcasna sordu Mahmut Han. Nasl bir are smail? Vazgeersin Paa. steinden vazgeersin. karsn sarayn kapsna, mademki bu kadar kalabalk 130 teimden. Kzm sizin hatrnz iin Ahmede verdim, dersin, Ahmedi aln getirin de dn kuralm... Sizin hatrnz iin, gnlnz ho olsun diye dn de ben kuracam, dersin. Bundan sonra bu halk seni balar stnde tar. Onlar iin Allahtan sonra sen gelirsin. Baka hi bir are yok. Yapamam smail Aa. Korktuumuzu anlarlar. Akllarna bile gelmez korktuumuz. Kalabalk hi fitne fcur dnmez. yi niyetlidir. Gelir smail. Kalabalk kadar zekisi dnyaya gelmemitir. Yanlyorsun Paa. lerine gelmez saray ykmak. Ama mecburlar ykmaa. Sonradan balarna gelecei bile bile ykmaa mecburlar. Bizi ldrmee mecburlar. Belki imdiye Ahmet lmtr bile. Ar onu aim yutmutur bile... Belki... Dorusun, haklsn, haklsn ama, yapamam smail Aa. Szmden dnemem. Onlar da korkuyorlar. Senin kararndan vazgetiine sevinirler. Bundan dolay da korktuumuz akllarna gelmez. Tam tersi seni kutsarlar, iyilikseverliini gklere karrlar. Hakknda destanlar kar. Yapamam, elimden gelmez smail Aa. ldrsnler beni. Hem, hem, hem... Belki kar dan bana. Belki atei bu gece grrz... Olamaz, diye bard smail Aa. Ar, doruuna varan hi bir adam brakmaz, tutar taa evirir... Kervan eyhinin kerameti var. Belki bir keramet... Ar keramet dinlemez. Ar doruunun bekaretini bozma frsatn kimseye vermez. 131 Korkusundan Mahmut Henin Ahmedi baladn ilan etmesidir tei. ismail Aa sakaln svazlad, glmsedi, ellerini ovalad;: ? -Ahmet yiittir, dedi. leceini bile bile gitti. Dorua varacaktr. Ben de dediimden dnemem smail Aa. D-e de lrm. Var git askerlere, hazrlansnar. Kladaki askerleri de saraya aln. De de leceiz. Dmeye frsat kalmaz Paa, dedi smail Aa. Ben bylesi kalabal bilirim. Gz ap kapayncaya kadar yok ederler bizi, hepimizi. Yok etsinler! diye grledi Paa. Gz ap kapayncaya kadarki srede drz. Var git syle, hazrlansnlar. Kadakiler de gelsinler. smail Aa artk konumad. Konumasnn para etmeyeceini biliyordu. Onun dediini yerine getirmekten baka are yoktu.

Akam oldu, karanlk kavutu. Aadaki ova insandan kapkara kesilmiti. Ovaya boyuna insanlar geliyor, habire adrlar kuruluyordu. adrlarn nnde yldz yldz ateler yanmaa balad. Kalabalk karanlk kavuur kavumaz ayakland. Gzlerini dorua diktiler. Bu kadar insan bir yrek olmu bekliyordu. gndr, doacak bir gn gibi Arnn doruunda patlayacak atei bekliyorlard. Gz-leyi gzleyi gzleri drt olmutu. Mahmut Han da saraynda ayn atei bekliyordu. Bir yanda kalabalk, bir yanca Mahmut Han, yrekleri azlarna gelmi Arnn doruundan doacak mucizeyi bekliyorlar. Gsce yars horozlan tt. Arnm doruuna yapm harman olmu yldzlardan baka en kk bir 133 ipilti bile yOK. lan yenen u, ^jnun,,u.<.. }~.r j<*,w kvlcmlanarak mavi, kendi yresinde harmanlad. Baka trl, acaip bir aya benziyordu kuyrukyldz, tan yerine yakn. smail Aa yelyepelek geldi. Ter iinde kalmt. imdi homurdanmaa baladlar, ynlerini de ar ar saraya dndler. Hepsi deil, bir ksm, dedi. Mahmut Hann gzleri kan anana dnmt. Eli bir klcna, bir belindeki altn kaplama, fildii sapl akmakl tabancasna gidiyordu. Btn gece eli bylecene ilemi durmutu. Gz de dorukta. Baka are yok Paam. Baka kurtulu aresi... Paa zld. Ar, sallanarak, bitmi, var gcyle kendini toparlamaa alarak sarayn kapsna doru yrd. Caminin kapsndan geti, avluda birka kere ayaklar gerisin geriye gitti, dnmek istedi dnemedi. Byk kemerli, harikulade Seluk nakl avlu kapsna geldi. Kalabalk onu grnce homurtuyu kesti, sessiz, ta kesildi. Soluk bile almadlar. Mahmut Han iri gzlerini kalabaln stnde uzun uzun gezdirdi. Kalabalk usuldan, gelgitten sonraki bir deniz gibi sallanyordu. Paa sarayn nndeki tmsee yrd, tepeye trmand: Ahmedi sizin hatrnz iin baladm, dedi. Dnn de ben yapacam. Mademki bu kadar kimse, bu kadar halk geldiniz. imdi adam gnderip Ahmedi geri getirteceim. Aranzda ayana abuk, iyi at sren kimse varsa, yetisin Ahmede, Paa vazgeti desin. : Kalabalk derinden uuldad. Birka kere bir u134 Grnte kendine gvenli, iinden yrei titri-yerek tepeden indi, ar admlarla saraya girdi. Adamlar onu adm arkadan izliyorlard. Paa ieri girer girmez bir sr atl, bir sr yaya delikanl Ardann yoluna atldlar. Bir kalabalk Ardana uar gibi szld. O gn- kalabalk zld, konumaa baladlar. Beyazt, dev bir ar kovan gibi uulduyordu. nsanlar ellerini yanlarna drmler, tembel, gnein alnnda ylece ne yaptklarn, nereye gittiklerini bilmeden dolap duruyorlard. Demirci, kalabaln arasna katlm, sevinle: mana geldi kafir, diyordu. Korku onu imana getirdi. O, altn saraynn, mermer, gm saraynn yerle bir edileceini anlad. Anlad da dize geldi kafir, diyordu. Herkes hayranlkla demirci Hsoya bakyordu. Biz hep byle, her eyde birlik olsak, kimse bize di geiremez. Bize dalar, ahlar dayanamaz. Hi kimse... Yeter ki byle birlik olalm. Arkasndan, baz kimseler, sarayn yaknlar: Ateperest, diyorlard. Din dman! Sana ne? Birlik olsak olmasak. Sen bir atee tapansn. Ve demirci bu arkasndan sylenenleri duymuyordu. Ovadaki insanlar bir kasabaya kyorlar, bir aaya iniyorlar, Ardan gelecek haberi bekliyorlard. Daha imdiden birka kii beklemekten bkm ekip kyne gitmiti. Vakit getike usanp kylerine gidenler, gitmee davrananlar oalyordu. O beklemeden, o fkeden ok az bir ey kalmt. Gene akam oldu, gn kavutu. Kalabaln yl135 micesine byd. Yalnz bazlar, baz merakl kiiler arada srada balarn kaldrp Arnn tepesine bakyorlard. Mahmut Han da yarm saatte, bir saatte

bir pencereye gidip dan doruuna bakyordu. Bir tek kii vard gzlerini hi doruktan ayrmayan, o da demirciydi. Ben ona el verdim, diyordu. Ar onu tutmayacak, geriye gnderecek. Yalmlarn, pirlerin yz suyu hrmetine Ahmedi Ar bize gnderecek. Ve bugn drdnc gnn gecesiydi. Ve birden demircinin l geceyi yrtt. Sonra top patlar gibi bir uultu Ardanda yankland. Da sarsld, titredi. Top patlar gibi uultular geldi koyaklardan. Herkes Arnn doruuna bakt. Dorukta ince bir ate ipileyip duruyordu. Yitiyor, az sonra yeniden ortaya kyor, gene yitiyordu. Uultu bir sevin oldu. Sevin sesleri doldurdu geceyi. Davullar, meyler almaa balad. Gen kzlar, erkekler gvende durdular. Byk bir toy dn balad. Mahmut Han: Ar Ahmedi yakalamad, dedi. Ne oldu? smail Aa: Ahmed Ardandr, dedi. Ar onlara bir ey yapmaz. Mahmut Han: Yalan, diye bard. Bunda bir ey var. Ve sabahleyin, kan tere batm atn stnde, dimdik Ahmet geldi, sarayn kapsnda durdu. Kalabalk onun drt bir yann sard. Saraya girmesine izin vermediler. Onu alp Hsonun demirci dkkanna gtrdler. Ahmet Hsonun elini pt. Hso: 136 ler seninle olsun, dedi, stne kvlcmlar saarak-tan onu kutsad. Glbahar gelmi bir kede duruyordu. Ahmet ona bakmad bile. Glbahar onun bu tutumundan dolay zld. Konumad. Byle mi olacakt? yleyse bu adam neden cann gze alm da dorukta atei yakmt? Glbahar her eyi anlyor, iindeki sevgi ayn lde hsma dnyordu. Ahmedin arkasndan darya kt: Gidelim, dedi. Ahmet: Gidelim. Saraya gitmediler kalabala bakmadlar. Onlar iin kurulmu dn grmediler. Kervan eyhinin elini pmediler, atlarna bindiler, yeniden daa srdler. Ardann yamacnda bir gl vardr. Bir harman yeri byklndedir. Sular som mavidir. Her yl, bahar dnyaya yrdnde, bir sabah, daha gn domadan Ardann tekmil obanlar bu gle gelirler. Gln krmz kayalklarna, bakr toprana kepeneklerini atar, bin yllk sevda toprana otururlar ve Ardann fkesini kavallaryla, hep bir azdan alarlar. Akam olurken de bir ak ku gelir, kcktr, s kanadnn birisini som maviye batrr, uar gider, Ar- ' kada, az tede de byk bir at glgesi gle doru gelir. Gelir gelmez de ortadan kaybolur gider. Gn kavuur kavumaz da obanlar kavallarn hep birden 137 Glbaharla Ahmedin btn belalardan kurtulup Ardana dndkleridir ranla karrlar. Atlarnn ban Kp glnn stbandaki maarann nnde ektiler. Maarann yukarsndaki dzle, aalarndaki yamaca adrlar kurulmutu. adrlarn snk klar Arya serpilmi ipileiyorlar-d. Keskin, ac, badndrc bir kokuyla kokuyordu drt bir yan. Sonbaharn, btn kokular keskinleti-ren kokusuyla kokuyordu. Bir rk, bir eski da elmas kokusuna benziyordu her koku. Yank otlar, kavrulmu gl iekler, ksa, kt, salam hrdayorlard. Atlar bir alya baladlar. Ahmet akmayla ala ala bir ate yakt, Glbahar, drt yandan kurumu bol al rp toplad. Atein kysna kar karya oturdular. Ahmet heybeden ekmek, kokulu, yeil peynir kard. Karlkl yediler. Hi konumuyorlar, biribirlerinin gzlerine bakamyorlard. Yalnz ate snmee yz tuttuka Glbahar darya gidiyor, bir byk kucak al rp alp getiriyordu. Duman genizlerini yakyordu ama ikisi de bunun farknda deildi.

Uzaktaki koyaktan, da sarsan gmbrtler geliyordu. Sanki yzlerce birden patlyordu. Bu, doruklardan kopan byk buz paralarnn derken kard sesin byyerek gelen yanksyd. Ve Ardan her mevsimde byle byk, her birisi birer kk da gibi buzlar der, koyaklarda sesi byyerek yanklanr. Glbahar bir korku, bir znt iinde enesini dizlerinin stne koymu bzldke bzlyordu. Bir topak kalmt. Darda bir frtna balad, geldi 139 Gece yary geti, yle kar karya oturmular, gzlerini yanan atee dikmiler, yle duruyorlard. Ne o, konumaa balayabiliyor, ne de o. Glbaharn iindeki fke gittike kabaryordu. Sevdas ne kadar kkl, derindeyse fkesi de ylesine tayordu. Birden patlad: Syle Ahmet, dedi. Senin iinde bir ey var, onu syle. Ahmet iri gzlerini aknlkla at ve Glbaharn farkna vard. Sanki yllardr Glbahan yeni gryordu. Sanki ok eski bir tandyd da ansmaa alyordu. Yznde yle bir hava belirdi. Ahmet konuamyor, ne diyeceini bilemiyordu. Glbaharn sesi bir yangn gibiydi. Karl verilmeliydi. Ahmet gzlerini Glbaharn yzne dikti ylecene kald. Sonra ar, lm gibi zor: Beni nasl kurtardn Glbahar? Ne verdin Me-moya da benim canm satn aldn? Merao neyin karl kendi cann verdi de benim canm kurtard? Memo beni brakt zaman, kendisinin leceini bilmez miydi? Bunu bana syle. Bilir miydi, bilmez miydi? Durdu, gzlerini Glbaharn gzlerine dikti, bekledi. Glbahar: Bilirdi, dedi. Zindann kapsn aan zindanc dnyann hi bir yerinde yaayamaz. Hi bir lkeye s-mamaz, onu Memo bilirdi. Onun iin de savaa savaa gitti, kalenin burcundan kendini aa att. Altn m verdin de cann verdi? Yok. Saraylar m baladn da cann verdi? Yok. 140 una ki, Karlnda cann aldn? Cann benim canmla deiti? Hi bir ey vermedim Ahmet, dedi. Hi bir ey istemedi. ' Beni kurtarmak iin? Glbahar onun szn kesti. Syledim ona, dedi. Ne isterse verir, senin cann alrdm. Hi bir ey istemedi. Sen ne isterse vereceini syledin ona, yle mi? Ne isterse vereceimi syledim. O hi bir ey istemedi. Ve sustular. Ate yava yava snyordu. Glbahar iin artk her ey bitmiti. Ahmedin ne demek istediini iyice anlamt. Ahmet kalkt, atn stndeki yamy ald, yere ot dedi. Keskin kokulu Arda preninden yastk yapt, klcn knndan syrp ortaya yatrd. Kl ipi-liyen atein l nda donuk donuk parlad. Uzand, yamy stne ekti. Glbahar dar kt, bir kucak kuru ot, al rp daha tad. Ate harland. Ahmedin yzne hayran, hasretli, doymam bakt. Baktka bakas geliyor, doyamyor, baktka sevdas artyordu. aresizlik iinde kvranyordu. Her ey, her ey bitmiti. Her ey. Bu korkun acy ta yreinde duydu. Dayanamazd. imdi ne yapacakt? Nereye gidecek, kime snacakt? liklerine kadar sevdayla dolmutu. Gerekten Ahme-di sevmemi miydi? Sevseydi lmne raz olur da... Memoyu... Dar kt, sendeliyordu. Yldzlar kaynatlar. Bir inip bir ktlar Arya. Ar indi, kalkt, yldzlarla karman orman oldu. Grledi, sarsld, uuldad, y141

Her yl bahar iee durduunda ak kuun Kp glne gelip kanadn som maviye batrddr uuuaa oaaa a\ m \uoa\ yaya ^oyc dnd. Ate parlad. Ahmedin yz gittike gzelleiyor, sevdalanyordu. Ahmet uykudj myd, sevdada myd, l gibi yorgun muydu? Glbahar boulur gibi oldu... Bakta Ahmedin yz gzelleiyordu. Ate harlyor, aydnlanyor, byyordu, Glbahar kvrand. Dnya dnyor, maarann kayalar korkun lklarla atrdyor, darda yldzlar uuuyor, kaynayor, ortalk kuduruyordu. Kyamet kopuyordu. Glbahar birdenbire karanla batt. Karanlkta yalnz Ahmedin yz... Glbaharn eli hanerine gitti. Durmadan haner rd bir yerlere, kolu yorulup dnceye kadar. Gzn atnda gn yava yava iiyordu. Ilk bir hava, keskin kokular drt bir yana datyordu. Glbahar bir top k iinde, ilerdeki kayann stnde, yar karanla batm Ahmedi grd. Ahmede doru atld: Ahmet, Ahmet, Ahmet, gel gitme... Ahmet, Ahmet, Ahmet! Btn Arda sesinden yankland. Koyaklara lar indi sesinden, da derinden sarsld. Glbahar stne gittike Ahmet ondan uzakla-yordu. Glbahar durduka duruyor, yrdke uzakla-yordu. Byle byle Kp glne geldiler. Glbahar Ahmedi Kp glnde yitirdi. Yzn elleri arasna ald. Kp glnn bakr toprana oturdu. Gzlerini som mavi suya dikti. O gn bugndr, (<p glnn oralardan geenler, gln kysna oturmu, kara, k gibi akan uzun salarn srtna sermi, ba iki elleri arasnda gzlerini som mavi suya dikmi Glbahar grrler. Arada srada Ahmet gln sularnda Glbaharn gzne gzkr ve Glbahar kollarn ap Ahmede yrr, 143 -n.....l/l, n/i:" \J I jr o uoyilll. UCOI UUIUII UCiyUCl yell Iklanr. Ahmet, Ahmet! Sen de benim yerimde olsan benim yaptm yapardn. Yeter artk, gel Ahmet, Ahmet, Ahmet! Gl kaynar, Ahmnt silinir. Glbahar silinir ve kv cck ak bir ku gelip kanadn suyun som mavisin batrr. Ve sonra da bir atn kapkara glgesi gln stnden gelir geer. Her yl, bahar iee durduunda, dnya nenni-lendiinde Ardan obanlar drt yandan gelirler, kepeneklerini gln bakr toprana atp stne otururlar. Bin yllk sevda toprann stne otururlar. Tan yerleri rken kavallarn bellerinden ekip Ar-dann fkesini, sevdasn alarlar. Ve gn kavuurken bir ak ku gelir......... Yaar Kemal _ Arda Efsanesi www.kitapsevenler.com Merhabalar Buraya Yklediim e-kitaplar Aada Ad Geen Kanuna stinaden Grme zrller in Hazrlanmtr Ekran Okuyucu, Braille 'n Speak Sayesinde Bu Kitaplar Dinliyoruz Amacm Yayn Evlerine Zarar Vermek Deildir Bu e-kitaplar Normal Kitaplarn Yerini Tutmayacandan Kitaplar Beyenipte Engelli Olmayan Arkadalar Sadece Kitap Hakknda Fikir Sahibi Olduunda Aada Ad Geen Yayn Evi, Sahaflar, Ktphane, ve Kitaplardan Temin Edebilirler Bu Kitaplarda Hi Bir Maddi karm Yoktur Byle Bir eyide Dnmem Bu e-kitaplar Kanunen Hi Bir ekilde Ticari Amal Kullanlamaz Bilgi Paylatka oalr Yaar Mutlu Not: 5846 Sayl Kanunun "altnc Blm-eitli Hkmler " blmnde yeralan "EK MADDE 11. - Ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill

alfabesi ve benzeri 87matlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesinde deneme yaynna geilmitir. T.C.Kltr ve Turizm Bakanl Bilgi lem ve Otomasyon Dairesi Bakanl Ankara Bu kitaplar hazrlanrken verilen emeye harcanan zamana sayd duyarak Ltfen Yukardaki ve Aadaki Aklamalar Silmeyin Tarayan Yaar Mutlu web sitesi www.yasarmutlu.com www.kitapsevenler.com e-posta yasarmutlu@kitapsevenler.com yasarmutlu@yasarmutlu.com mutlukitap@hotmail.com kitapsevenler@gmail.com Yaar Kemal _ Arda Efsanesi