1.BLM AMER KANIN KOTLANI I Kltrel bir rn olan kot pantolonun poplerli i olduka yksektir.

Bu poplerlik sadece renciler aras nda de il, renimi olmayan farkl ya gruplar , erkek-kad n aras nda da poplerdir. Kot pantolon rahat, kolay y pranmayan, kimisi ucuz ve fazla bak m gerektirmeyen, olduka i levsel bir elbisedir. Daha ok da askeri giysilerdir. Kot pantolonlar n i levselli i onlar n poplerli inin nko uludur. Kot pantolonlar belli gruplara, rklara, ya a, ulusa atfedemeyiz. Kot pantolonlar n ba l ca iki toplumsal oda oldu u ileri srlebilir. Genler ve mavi yakal lar ya da i i s n f . Ama bu odaklar n sosyolojiden ok gstergebilimsel, yani birer toplumsal kategoriden ok birer anlam merkezi olarak grlmeleri gerekir. yle ki orta ya taki bir ynetici Pazar gn stnde kot pantolonuyla kentin banliysndeki evinin imlerini keserken ba ka eylerin yan s ra ( orta ya taki masa ba memurun aksine) genlik enerjisi ve canl l ile eme in sayg nl n kayna t r r. Emek sarf etmeksizin para kazananlar aras nda yayg n olmas ilgintir (Fiske, 1999: 11,12). Kot pantolonlar gayri resmi, s n fs z, cinsiyetsiz, kent ya da ta raya uygun grlyorlard ; kot pantolon giymek toplumsal kategorilerin dayatt davran ve kimlik s n rlamalar ndan kurtulman n gstergesiydi. Kot pantolondaki toplumsal farks zl k ki iye kendisi olma zgrl n sa lar. Kendisi olma arzusu ki iye herkesle ayn k yafetleri giymesine yol amak gibi nemli bir paradoksa i aret etmektedir. Asl nda bu Amerikan ideolojisindeki En ok benimsenen toplumsal de er bireyciliktir. Paradoksunun da somut bir rne idir. Ki inin kendi olma arzusu de il, bireysel farkl l klar n toplumsal dayan ma iinde ortaya koymay ifade eder. Yine toplumsal farkl l klar reddeden anlamlar vard r. Fiziksel emek, fiziksel dayan kl l k, fiziksel etkinlik ve fiziksellik. Kot pantolonlar n a r t rd fiziksel dayan kl l k, orta s n ftan rencilerin kendilerini fiziksel eme in ve verimlili iyle kayna t rmalar na ikincilli i ve smrlebilirli iyle de il de sayg nl olanak tan yordu (Fiske, 1999: 13). Kot pantolonlar n fizikselli i ve dayan kl l giysilerin resmili ine kar yaln zca al ma ya am iinde ele

al nm yor, ayn zamanda do all k ve cinsellik anlamlar da ta yorlar. Do all k, di er kot pantolonlar gayri resmi do a ile kltr, do al ile yapay, ta ra n evresinde bir ile kent aras nda dn mn somut bir rne idir. Beden en do al oldu umuz yer olmas nedeniyle kot pantolonlar n fizikselli i, gen beden enerjisi ve do all araya gelmi tir. Bu anlamlar erkekler iin gllk, fiziksel emek ve spor performans
1

do rultusunda, kad nlar iin ise cinsellik do rultusunda de i ikli e u rat labilir. Kimileri kot pantolona di il anlamlar yklerken kimileri de eril anlamlar yklemektedir (Fiske, 1999: 13,14). Kot pantolona verilen bu anlamalar n as l z Amerikal l kt r. Nas l ki vah i Bat ya giden yolun a lmas Amerikan tarihinin e siz geri dnlemez bir an olu turduysa, Amerikan n uluslar aras moda endstrisine tek katk s kot pantolonlar da e siz, tam anlam yla bir Amerikan giysisi olarak grldler. Btn lkelerin popler kltrlerince benimsendiler. Yerel anlamlar ne olursa olsun kot pantolonlar, Amerikal l klar n izlerini daima ta rlar. rne in; kot pantolonlar Moskovada yneticiler taraf ndan Bat n n k nn ta y c lar diye grlrken, genler taraf ndan da meydan okuma hareketi olarak, toplumsal dzene kar t olmalar n n bir gstergesi olarak giyilebilmektedir (Fiske, 1999: 14, 15). Btn kot pantolonlar gnmz Amerikas n n de erlerini a r t r yorsa, bu demektedir ki onlar n biimini bozmak da ki inin kendisini bu de erlerden uzla t rmas n n bir yolu haline gelmektedir. (Fiske, 1999: 15). Popler kltr, toplumsal farkl l klar m z anlaml k ld m z, s n f, toplumsal cinsiyet,

rk ve di er kategorilerin eksenleri boyunca iktidar n e it bir biimde da t lmad toplumlarda olduka eli kilidir. Popler kltr tabiler ile gszlerin kltrdr, bu yzden de ierisinde daima toplumsal sistemimizin merkezinde yer alan egemenlik alt na alma ve tabi k lma glerinin izlerini, iktidar ili kilerinin gstergelerini ta r. Popler kltr ayn zamanda bu glere direnmenin, onlarda s yr lman n belirtilerini gsterir: popler kltr kendi iinde eli kilidir. Birinci olarak; hem egemenlik alt na alman n hem de tabi k lman n, hem iktidar n hem de direni in bir arada ifade edilmesini gerektirebilir. Yani y rt k kot pantolon hem Amerika egemenli ini hem de onlara direnmeyi ifade eder. gstergebilimsel zenginli i; ok anlaml l karlar n kinci olarak bu eli ki, gerekli k lar. Yani kot pantolon giyenlerin hem

onlar n glerine kat lmalar n hem de kendilerini bu gler oyununda kendi kltrel bir konuma yerle tirmelerini olanak tan r. Bylece kot pantolonlar hem toplumculuk ve bireycilik hem de cinsiyetsizlik, evlilik ya da di ilik anlamlar n ta yabilir. Yani kot pantolonun tek bir anlam yoktur. Bunu retenler ise bunun fark ndad rlar ve reklamlarda bunu ok gzel kullanmaktad r. rne in; Levisin 501 TV reklam , kentin sala bir arka soka nda, yoksul oldu u a ka belli olan bir alt s n ftan veya rktan genci gsterir. Bu reklamda verilen izlenim, ya am n zorlu u ve dayan kl olman n payla m d r. Bu reklam zor ko ullarda bile ki i ba ar l olabilir, kendi kimli ini olu turabilir, olu turmal d r;
2

ki i bu zor ko ullara mahkm olmamal d r

eklindeki yeteneklerini n plana karan

kapitalizm ideolojisinin belirgin izlerini ta r. Bundan farkl bir imge olan Levis 505 reklam d r. Bu reklam, Levis yazan ekilde uan yaban kaz srsne bakan bir k z gstermektedir. Bu reklam zgrlk ve do all k anlamlar n n plana kar r ard ndan da bunlara kad n cinselli ini ekler. Her iki reklamda da zgrlk, do a ile di illik yoksunlu una, kente ve erilli e do rudan kar tt r; Levis kot pantolonlar i nemekle, kar l bu kar tl n s n rlar n n her iki yan ndaki anlamlar teki tarafa ta maktad r. Bylece kenar

mahalle genleri kot pantolonlar giyerek do al ve zgr olurken, gen kad n bunu kentte de ya amaktad r. Hibir metin, hibir reklam asla kot pantolonun btn anlamalar n birden ta yamaz (Fiske, 1999: 16,17). Kot pantolonlar nda art k ticari mallar gibi meta haline gelmi tir. Birbirleriyle rekabet eden marka adlar vard r. Toplumsal farkl la ma ve rn farkl la mas birbirleriyle rt r hale gelmektedir. Reklam rn farkl l klar ve hedef olarak belirlenen toplumsal olu umdaki insanlar n kendilerine seslenildi ini fark etmelerini sa layan anlamlar yklerler (Fiske, 1999: 17). Markal kot pantolonlar giyinmek de bir farkl la ma, ortak bir dili konu ma iin toplumsal olarak konumland r labilir bir aksan kullanma edimidir. Markas z kot pantolonlar s n fs z, ta ra, toplumsal, cinsiyetsiz, al ma, geleneksel de i meyen zellikleri ta rken markal kot pantolonlar st s n f, kent, bireycilik, di il(nadiren eril), bo vakit, a da ve geici imajlar yans t r (Fiske, 1999: 18). Markal kot pantolon reklam bizlere kotlar n nas l uyaca n vurgular, bireysellik gstergesi haline gelir. Bu tr reklamlarda kad nlar hedeflemesi de nemlidir. nk ataerkil toplumumuzda erkelerden daha fazla kad nlara toplumsal kimliklerini, zgvenlerini ve cinselliklerini bedenlerinin grn nde sergilemeleri retilmektedir (Fiske, 1999: 19). T CAR ve POPLER Y rt lm kot pantolon basit dzeyde, bir metay yaln z tketmekle kalmay p onu bir nesne olarak de il,

yeniden i leyen, ona edilgin bir ekilde kabul edilecek tamamlanm

kullan lacak kltrel bir kaynak olarak yakla an bir kullan c rne idir (Fiske, 1999: 22). Ge dnem kapitalizmin, Pazar ekonomisindeki ay rt edici zelli i metalard r. Ge dnem kapitalizmi a z na kadar metalarla doludur, istesek de onlardan kaamay z (Fiske, 1999: 22).
3

Metalar ekonomik anlamda zenginli in olu umunu ve dola m n sa larlar. Bunlar temel ihtiya malzemelerinden tutun da lks tketim maddelerine dek e itlilik gsterir. Hatta kitle ileti im arac TV, bir kad n grnmn ya da y ld z n ismi gibi maddi olmayan nesneleri de iermektedir. Ayr ca, maddi ve kltrel olmak zere iki tr i levi vard r. Kot pantolonlar n maddi i levi, s cakl k, genel ahlaka uygunluk, rahatl k gibi gereksinmeleri gidermesidir. Kltrel i levi ise anlamalar ve de erlerle ili kilidir. Tm metalar, tketiciler taraf ndan benli in, toplumsal kimli in ve ili kilerin anlamlar n olu turmak kullan labilirler (Fiske, 1999: 22,23). Meta-tketici yakla m , gc metan n reticilerinin taraf na yerle tirir. reticiler, metan n imalat ndan ve sat nda kazan elde ederler, tketici ise reticinin olduka yksek kar elde etme arzusu yznden rnn maddi bedelini ok a an bir cret dedi i iin smrlr. Buna gre kot pantolonlar beyaz kapitalizm ideolojisi ile ylesine derin bir biimde doldurulmu lar d r ki onlar n giyen hibir ki i bu ideolojiye dhil olmakla ve onu yaymaktan da kaamaz. Kot pantolonlar giyerek bu ideoloji iindeki zne konumlar n benimser, onu su orta Kapitalizmi metalar arac l 1999: 23). Kot pantolon reticileri ve da t c lar rnleri arac l yla kapitalist ideolojiyi haline geliriz, bylece de ona maddi bir ifade kazand r r z. yla ya ar z ; ya arak da onu geerli k l p glendiririz. (Fiske,

ilerletmeyi amalamazlar. Bilinli birer propagandac de illerdir. Kitlesel retimi ve tketimi belirleyen ekonomik sistem kendini daha ok kendi metalar ndan ideolojik olarak yeniden retir. deolojiyi maddile tiren metad r. Bu ideoloji, tabilerin toplumdaki konumlar na ili kin yanl bir bilin retmek iin al r. Bu bilin iki nedenden dolay yanl t r. Birincisi; onlar n burjuvazi ile proletarya aras ndaki kar at mas n grmesini engelledi i iin, ikincisi; alt tabakadan i i arkada lar yla ortak karlar n grmelerini engelledi i iin yanl bir bilintir. S n f bilinci geli menin nne geer (Fiske, 1999: 26). Ki inin metay kendi kltr iinden yeniden olu turma hakk n ve yetene ini ortaya koymas iin bir metan n y rt lmas ya da bozulmas na gerek yoktur. Ait k lma, elindekilerle, metalarla kendi kltrlerini olu turma srecidir. Bu srecin popler kltrde merkezi bir konumu vard r nk endstri toplumunda tabilerin kendi kltrlerini olu turabilecekleri kaynaklar yaln zca onlar tabi k lanlar taraf ndan sa lanmaktad r. Otantik halk kltrnn alternatif bir kaynak olmas sz konusu olamaz, bu nedenle de

popler kltrelde i e yarar ne varsa onlarla idare etme sanat d r. Kltrel metalar n n ara t r lmas kadar kullan m biimlerinin ara t r lmas da nemlidir (Fiske, 1999: 27). Baz gruplar; kullan lan de il de kullan m biimlerine nem verir. Bu reticilerin dhil etme ve kapsama srelerine ba vurma zorunluluklar nda sonulan r. malat lar sat ncesinde fabrikada y rt lan, y kanan ya da boyat lan kot pantolonlar reterek vakit geirmeden y rt k kot pantolonlar n poplerli ini smrdler. eski gzdelere yeniler dahil edilir, onlar n iinde evcille ir. (Fiske, 1999: 28). reticiler giysi gstergelerinin yaln zca do ru yerde ortaya kmas n sa layarak onlar denetim alt nda tutarlar, ayr ca halka daha ok meta satabilmek iin de al p kendine dhil etti i bylece de etkisiz hale getirdi i bu muhalif dili kullan rlar. Y rt k pantolon moda olarak sylemlenir. Tketimcili e direnmekten uzak olan beyazlat lm 28,31). Egemen, kapitalist bir toplumdan popler kltrn olu turulmas Certeau bu mcadeleyi a klamak iin askeri bir bak iin gereken kot pantolonlar n pejmrdeli i tketimcili i yayman n, onu o alman n bir yoluna dn r. (Fiske, 1999:

karma aya ve mcadeleye de erinin alt nda bir de er bierek onlar de ersizle tirir. De a s ile yakla r. Gllerin glerindeki zay fl klar n bulunup bunlara istilac bir orduyu srekli taciz eden, sald r ya gemi gerillalar gibi sald r lmas zerine kuruludur. Gerilla taktikleri zay flar n sanat d r. Zay flar yenilgiye davetiye kartmak olaca ndan gllere a k a k meydan okumazlar, ama direni lerin gllerin egemenli i alt ndaki toplumsal sistemin ierisinde, ona kar srdrrler (De Certeau(1984) akt. Fiske, 1999: 31). Ecoda, gstergesel gerilla sava n n popler kltr, onun egemen ideolojiye direnme yetene ini anlaman n anahtar oldu unu syler. (Eco akt. Fiske, 1999: 31). Popler kltr daima iktidar ili kilerinin paras d r; iktidar ile ona direnme, askeri strateji ile gerilla taktikleri aras ndaki de i me izlerini ta r. G dengesini de erlendirmek gtr. Bir gerilla sava n n herhangi bir noktas nda kazan yor oldu unu kim syleyebilir. Popler kltrn oldu u gibi gerilla sava n n z onu yenilmezli i olu turur. Kapitalizmin 2 yy.l k gemi ine ra men alt kltrden insanlar varl klar n koruyup inatla reddediyorlar yani kot pantolonlar n y rtman n yeni biimlerini tasarlamaya devam ediyorlar. Hangi alanda olursa olsun sistem dzeyindeki yap sal de i iklikler ancak gndelik ya am taktikleri sistemi a nd r p zay flatt ktan sonra meydana gelir (Fiske, 1999: 32).

ok yak n zamana kadar popler kltr ara t rmalar n n ba l ca iki ynelimi vard r. Bunlardan daha az verimli olan popler kltr bir iktidar modeline oturtmaks z n reten popler kltr, ritel bir toplumsal farkl l klar olarak gren uyla ma dayal bir modeldir. Ayr ca bu ayd nlardan ok halk aras nda uyarlanan bir ynelimdir. teki ynelim ise popler kltr bir iktidar modeline tam olarak oturtmu tur ve popler kltrn var olmas n btnyle olanaks z hale getirmi tir. Popler kltrn yerine gsz ve edilgen halk gruplar na kltr endstrisi arac l yla dayat lan kitle kltr konuldu. Kitle kltr hareketsiz, edilgen bir halk kitlesi, s n f bilincinden uzak, kltrel dayan malar n n fark nda olmayan, aciz mi aciz bireyler toplam d r. nc bir ynelim daha kt . Bu ise popler kltr bir mcadele alan olarak grr. Ama daha ok iktidar glerine direnmek zerinde yo unla r. Bunun zerinden de popler ruhu ve yarat c (Fiske, 1999: 32,33). 2.BLM METALAR ve KLTR Halk Olu umlar Endstri toplumlar nda kltr kendi zyle eli kilidir. Halk n karlar endstrinin karlar de ildir. Popler kltre dn trlen bir metan n ayn zamanda halk n karlar n da temsil etmesi gerekir. Popler kltr tketim de ildir, kltrdr. Yani toplumsal bir sistem ierisinde anlamlar ve hazlar yaratan, onlar dola ma sokan bir sretir. (Fiske, 1999: 35). Kltr, ya ayan canl bir sretir. Yaln zca kendi iinde byyp geli ir. Tek tip, d ar dan ithal edilen bir kltr kitlelere haz r giysi gibi sat lamaz, kltr bu ekilde i lemez. Popler kltr reten halkt r, kltr endstrisi de il. Kltr endstrisi sadece e itli halk olu umlar n n kendi popler kltrlerini yaratma srecinde kullanabilecekleri ya da reddebilecekleri kltrel kaynaklar retme amac ndad r. (Fiske, 1999: 35). Halk basit bir grup kitlesi de ildir. Halk, popler ve popler gler, btn toplumsal s n rlar i neyen, durmadan de i en bir dayan ma dizisidir. Gndelik ya am sorunlar n karma k bir toplumsal ya am iinde tart ma zorunlulu u halk olu umlar n retti. Btn toplumsal dayan malar birisiyle birlikte olma duygusu yan s ra birisine kar olma duygusunu da ta rlar. e itli halk olu umlar , toplumda bo un e mi zneler olarak de il, ara t r r. Bu yakla m popler kltr gizil g olarak, o unlukla da fiilen ilerlemeci olarak grr, znde ise iyimserdir

etkin aktrler olarak dola maktad rlar. Dayan malar ba lama ve zamana ba l olduklar iin yap sal olarak retilmezler. Bu pratik bir sorundur. (Fiske, 1999: 36). Popler kltr, halk n mevcut toplumsal durumuyla ilintili olmak zorundad r. Yani popler bir kltre dn trlm bir metin, hem egemenlik alt na alma gleri hem de bunlara kar kma f rsatlar n iermesi gerekiyor. Popler kltr, gndelik ya am ile kltr endstrileri rnlerinin aras ndaki halk taraf ndan olu turulur. Popler kltr sistemin sa lad klar yla idare etme sanat d r. (Fiske, 1999: 37,38). KLTR METALARI ki Televizyon Ekonomisi Yap m stdyolar bir meta, program retirler ve bunu kar amac yla kablolu yay n kurumlar na satarlar. Bu btn metalar iin bir mbadeledir. Ama i bu kadarla da kalmaz nk kltrel meta maddi bir meta ile ayn ekonomik i levi sat ld ey de ildir. Bir televizyon program n n anda sona ermez nk program n tketici an nda de i erek retici

haline gelir, retti i eyse reklamlara sat lan izlerkitledir. (Fiske, 1999: 39). Smythe, televizyon izlerken, buna ba l olarak insanlar n metala t r lmas na kat l rken, meta kapitalizmi bir montaj hatt ndaki i i kadar ok al t erevesinde a klayabilmektedir, kltrel anlamlar (Smythe: 1977 akt. Fiske, 1999: 39). Bir tketim toplumunda btn metalar n i levsel olmalar lsnde kltrel de erleri vard r. Bunu sadece para olarak de il anlam ve hazz n sz konusu oldu u ekilde geni letmeye ihtiya duyar z. Bu modelde izleri bir meta olmaktan kararak bir retici ve anlam ve haz reticisi haline gelir. (Fiske, 1999: 39). Endstri toplumunda ya ad mz iin btn kaynaklar m z gibi, popler ve m z iddia eder. Ama bu kot ey sylememekte pantolonlar n poplerli ini yaln zca sa laml l klar , ucuzluklar ve kolay elde edilebilirlikleri hakk nda bir

kltrmzde endstrile tirilmi tir. Kabile ya da kavim toplumlarda insanlar kendi metalar n retemiyorlar, retmiyorlar da ama kapitalist toplumunda kitle kltrnn olup olmad metalar n retememeleri popler kltrn var olmad anlam na gelmez. sahici bir halk kltrnden sz etmek mmkn de ildir. Ama buna ra men insanlar n kendi nsanlar elindekilerle yetinmek zorundad r. Popler kltrn yarat c l metalar n retiminde de il,

endstriyel rnleri kullan m nda yatmaktad r. Halk n sanat elindekiyle yetinme sanat d r.
7

Herhangi bir rnn ne denli yeniden retilirse, bu rnn ekonomik geri dn de o denli byk olur. Bu nedenle rn farkl l klar yok say p ortak paydalara seslenilmelidir. (Fiske, 1999: 40). Popler kltr bir mcadele srecidir; bireyin ki ili i ile toplumsal dzen aras ndaki ili ki zerine ve dzenin metalar ile metinleri zerine yrtlen bir mcadeledir. Popler kltrn bir di er zelli i ak kanl d r. Bir ki i toplumsal olu umlar aras nda orada oraya savrulurken, farkl zamanlarda farkl gruplarla dayan malar kurabilir. rne in; insan bir film izlerken bulundu u konuma, dayan maya gre farkl anlamland r rlar. Filmde herkes kendince bir eyler bulurken film kltrel olarak ak kan ierisindedir. Popler metinlerdeki a k ululuk toplumsal farkl l klar geerli k lmaktad r. rn farkl l klar da toplumsal farkl l klar gerekli k lmaktad r. Reklamc l k, bununla toplumsal farkl l klara denetim kurar. Reklam kapitalizmin i levini yerine getirmektedir. Reklam endstrisi, reticiler ve da t c lar aras nda kendi mallar n sat n almaya ikna etmede ba ar l d r. Reklam sadece tketicili in kurbanlar yapmalar yla kalmaz, kendi popler kltrleri haline bile getirebilmektedir (Fiske, 1999: 43,44). Btn reklamlar zelde bir rn satarlarken genelde de tketimcili i satmaktad rlar. Reklamlar n halk etkilemesi olduka yksektir. (Fiske, 1999: 45). GNDEL K YA AM nsanlar n gndelik ya am , kapitalist toplumlar n at an karlar n n rekabet iinde bulundu u yerdir (Fiske, 1999: 46). Certeauya gre gller hatta yarat c l ktan yoksun, a r rgtlenmi ; zay flar ise yarat c , evik ve esnektir (Certeau:1984 akt. Fiske, 1999: 46). Gller iktidarlar n uygulayabilecekleri meknlar in a eder. (Al veri merkezleri, okullar, evler) zay flar bu mekn iinde kendi uzamlar n kurarlar; bu meknlar dola rken geici olarak buralar kendi meknlar haline getirirler. Mekn; stratejini i ledi i yerdir. Uzam; kullan labilir meknd r. Gllerin stratejisi meknlar ve metalar kendi denetimleri alt nda tutmaktad r. Mlk sahipleri iinde bar nd m z daireleri, byk ma azalar daireleri d edi imiz mobilyalar , kltr endstrisi ise dairede dinlenirken tketti imiz metinleri sa lar. Ama mlk sahibinin mekn n iinde bar nd r rken, bu mekn kendi uzam m z haine getiririz; oturma pratikleri mlk sahibinin de il bizim pratiklerimizdir. Ayn ey metinlerde de sz konusudur (Fiske, 1999: 46).

Gndelik ya am n taktiklerini betimleyen anahtar szckler, uyarlama, kendi amac iin kullanma ve hilekrl kt r. Gndelik ya am da bir nevi elindekiyle yetinme sanat d r. (Fiske, 1999: 48). Ge dnem kapitalizmin tketim toplumunda herkes bir tketicidir. Tketim ister maddi-i levsel(yiyecek, giyinme, ula m) isterse de gstergebilimsel bilimsel-kltrel(medya, e itim, dil) olsun, ya am kaynaklar n ele geirmenin tek yoludur. Asl nda ikisi birbirine gemi durumdad r. Araba yaln zca bir ula m arac de ildir, ayn zamanda bir konu ma eylemidir de. Levi-Straussun deyimiyle ge dnem kapitalizmin btn metalar kendileriyle konu ulacak birer e yad r. rnlerin baz s n n paras do rudan denen(giyecekler, yiyecekler), bedeli dolayl olarak denen(televizyon, radyo) ve grn te bedava olan metalar(dil, jest) aras nda bir fark yoktur. Dilsel kaynaklarda ekonomik kaynaklar kadar nemlidir. Gndelik ya am kaynaklar popler kltrn hammaddeleridir. Her tketim faaliyeti birer kltrel retim faaliyetleridir. retken tketiciler genelde en yoksullard r. Bunu belirleyen ey ise ne metan n maliyetidir ne de sat n al nabilen metalar n say s d r (LeviStrauss akt. Fiske, 1999: 49). Genler al veri merkezleri gerillalar d r. Mike Pressdee proletaryan al veri terimin kullan r. Harcayacak paras olmasa bile bol vakitleri olan i siz genler metalar de il, mekn ve imgeyi tketirler. Bu genler toplumsal kimliklerini korumak iin al veri merkezlerini kendi uzamlar haline getirmi lerdir. Genler ma azan n nn kapamakta ve gerekten al veri yapanlar engellemekte ve ma aza sahibini k k rtmaktayd lar. ki ierler ve gvenlik grevlilerini k k rtt r ve ikileri kk kola kutular na ya da gazeteye sararak ierler. Bu da hilekrl kt r. Bu hilekrl k da popler kltrn merkezinde yer al r. Al veri merkezlerinde kolayca ula labilir olmalar , ayart c bir biimde sergilenmeleri bir iktidar stratejisidir. Al veri merkezlerinde dola an otuz ki iden yaln zca birisi m teridir ( Mike Pressdee:1986 akt. Fiske, 1999: 52,53). Byk al veri merkezleri zay flar n geici olarak denetimleri alt na ald klar say s z uzama dn trlmektedir. Genler bu meknlar bulu tuklar , randevula t klar , son moday sergileyip tkettikleri kendi ki isel uzamlar olarak kullanmaktalar. Dkknlar ki isel ifadelere dn trlmeye haz r tkenmez bire imge kayna d r. Anneler, ocuklar, ya l lar s cak ya da so uk havalarda s tma ya da so utma sisteminden faydalan rlar. K n egzersiz alanlar haline gelirler. Bu hile yapan gezginlerden ka tanesi gerek m teri kimse bilmiyor (Fiske, 1999: 56).
9

Al veri

merkezleri stratejik gerekelerle ticaret iin dzenlenirler. Al veri

merkezlerinde zorunlu ihtiya mallar n n yan nda lks tketim mallar da bulunmaktad r. Bu ma azalarda vakit geirilecek yerler, kuafrler, turizm acenteleri, sinemalar, restoranlar bulunur. Bu meknlar aras nda a k alanlar, dinlenme blgeleri, telefon kulbeleri vard r. Gerek mekn n gerekse zaman n programl kullan m ticaret stratejisidir. Postmodern kar yad r. Oysa k e zamandaki meknlar belirsizliktir. Al veri merkezlerini in a eden ve yneten sistemin dzeni, buralar kullananlar n dzensizli e dn me riskiyle kar ba ndaki kk dkkn byle bir riski hi ta mam t r (Fiske, 1999: 59). POPLER TANIMLAMAK Egemen popler kltr diye bir ey olmaz nk popler kltr daima egemenlik alt na alma glerine gsterilen tepki taraf ndan biimlendirilir. Popler kltre kat lmayacaklar n iddia edenler kat labilir hatta kat lmaktad rlar. Bir futbol ma nda, arkada lar yla birlikte zel ofisinde e lenen bir i adam popler kltre kat lmamaktad r, buna kar n i adam kendi yerel tak m n n formas n giyerek ma tribnde izleyerek kat l yorsa popler kltre kat l yordur. Bu i zerinde denetim kurar. Ayn adam n n be enileri bireysel de il toplumsald r. adam n n dayan mas toplumsal dzen olmasa, toplumsal dzen dayan malar ekilde kitle kltr metinlerinin popler okumalar yaln zca

bundan ibaret de ildir (Fiske, 1999: 60). Dallas popler gzle kapitalizmin ya da ataerkinin bir ele tirisi olarak okunabilir ama izleyicilerinin onu her izleyi inde onda popler anlamlar ve hazlar bulaca anlam na gelmez. Kimi izleyicilerin onun kodlar n zp ondan haz tipik izleyiciler olabilirdi ama bunlar Amerikal lar de il almalar mmkndr. Ang n(1985) izleyicilerini kendi istekleriyle kat lan izleyicilerdir, bundan dolay kendilerini adam Hollandal lard . Bu yzden de Dallas toplumsal retim ko ullar ndan farkl ko ullarda okuyorlard . Ang n Hollandal Dallas hayranlar bundan haz bulmu olabilirler ama bu hazz n Hollandal ya gre anlam grn te benzer bir hazz deneyimlemi Amerikal bir yuppininkinden farkl d r. Amerika bunu teki toplumlar egemenli i alt na alabilmek iin kullanm t r. Bu popler kltrde iktidar oyunun izini srmektedir (Ang:1985 akt. Fiske, 1999: 60,61). E er bir okuman n mutlakla t r lmas gerekiyorsa onun okurlarla e itlenmesi gerekir. Okuma, taktikler ile stratejiler aras ndaki bir etkile imdir, ani bir sald r d r, kltr arac l yrtlen bir iktidar oyunun bir paras d r. Okur bir iktidar oyunun oynand yla bir aland r.

10

Popler okumalar daima birbirleriyle eli kilidir. Bu nedenle popler kltr ele avuca gelmez bir kavramd r (Fiske, 1999: 61). Popler kltr tabilik ko ullar alt nda retilmektedir. Bourdieunun s n f ile kltr aras ndaki kar l kl etkile im bunun ipucu olabilir. Proletarya ile popler kltr belli noktalarda kesi ir ama ayn s de ildir. Bourdieuda nemli olan proletarya kltrne ili kin gr lerinde tabilerin kltrel dayan ma pratiklerini a a karmas d r. Kad nlar, s n fsal konumlar ne olursa olsun, Bourdieunun proleter kltrn emaresidir. Kad nlar pembe dizilere kat labilirler. Kad nlar zevkleri ile proletarya zevkleri benzerdir ama bunun nedeni kad nlar n proleter olmas ya da proletaryan n di il olmas de il, her ikisinin de gszle tirilmi s n flar olmas d r. nsanlar kolayca ekil alabildikleri iin popler kltre de kolayca uyum sa larlar (Bourdieu:1984 akt. Fiske, 1999: 62,63). 3.BLM RETKEN HAZLAR Hazlar; hegemonyac hazlar ve popler hazlar olmak zere ikiye ayr lmaktad r. Popler hazlar, tabi insanlar n olu turduklar toplumsal dayan malardan do arlar, a a dan yukar d rlar dolay s yla kendini disiplin alt na almaya ve denetlemeye al an iktidarla kar tl k ierisindedir. Hegemonyac haz ise ba kalar zerinde, zellikle kad nlar ile ocuklar zerinde iktidar uygulayan erke in ya ad bir hazd r (Fiske, 1999: 65).

Popler hazz n i leyi i iki temel biimde gerekle ir. S yr lma ile retkenlik. S yr lma esi beden zerine odaklan r. Baz kuramc lar(rne in; Kant ile Schopenhauer) bedeni yanl hazz n kayna olarak gren baz kuramc lar(Bakhtin ve Barthes) bedensel hazlarla olumlu de erler bulmaya e ilimlidir. S yr lmac hazlar benli in ve ki inin sonunda siyasal a dan etkin bir direni le sonulanabilecek toplumsal ili kilerin temelinde yatan enerjiyi ve gleni i retir (Fiske, 1999: 66). rne in; bir ev kad n dzenli olarak a k romanlar sat n almakta ve e inin bunu onaylamas nda birtak m hazlar almaktad r. Bu roman alarak eve harcayaca paray kendisi iin harc yor hem de kendisine ait bir kltrel mekn sat n al yor. Okuma eylemi s yr lmac d r. Ev kad n ideolojisinde ho grlebilir bir s yr lma gerekle mektedir. Kendisine dayat lan di ilik ideolojisinden s yr lmas na arac l k eden kitapta kendini kaybederek (Fiske, 1999: 72). zleyicilerin programlar ba lant lar n do rudanl ile gndelik ya am aras nda kurmay ba arabildikleri

d r. Ev i leri ile televizyonun yay n ak n n birbirine ko ut rutinli i

11

aras nda ba lant kurulmaktad r. Ev i leri gibi popler metinler de k sa mrldrler, ok abuk tketilirler. Haberleri izlemek, ak am yeme i haz rlama gibi s k c bir i i haz al nabilir haline getirilmesine yard m eder. Yemek pi irme de bir hazd r ama rutinli inde s yr l r. Popler kltrn rutinli i gnll rutinlerdir. Seilirler, haz vericidirler. Bu nedenle bunlar ev ii eme in ko ut, zorunlu ve bask c rutinlere tabi olma duygusundan s yr lman n aralar n sunarlar. Rutin ya amlar rutin hazlar gerektirir. Popler hazlar ile onlar n retkenli i aras ndaki srekli bir hareketler, yap mc l metin ile okuyucunun mevcut toplumsal konumu aras nda ilinti kurmas ndan ve anlamlar n retiminden maddi toplumsal ili kilerle a klanabilen bir glenme duygusundan olu maktad r. Haz, ilinti, glenme o unlukla bir aradad r (Fiske, 1999: 72,73). 4.BLM SALDIRGAN BEDENLER VE KARNAVAL HAZLAR nsanlar kltrel metalar kendilerine uygun hale getirme biimleri yan nda kendi toplumsal kimliklerini ve ili kilerini anlaml k lmak iin kullan rlar. S yr lma toplumsal denetimden kurtulu biimindeki bir direni biimleri, iktidar elinde bulunduranlar n b k p usanmadan ben ve tekiler zerinde uygulamaya al t klar disiplini atlatmad r. Denetim d her ey her zaman potansiyel bir tehdittir; bunlar egemenlik alt na almak iin ahlaki, yasal ve estetik glere gereksinim vard r. Bu denetimden bir an kurtulma bile zgrlk duygusunu retir. S yr lma hazlar beden zerinde odaklan rlar, kar t anlamlar retmenin hazlar ise zihin zerinde odaklan r (Fiske, 1999: 89). D S PL N ALTINA ALMA STRATEJ LER Endstrile me ve kentle me s n f farkl l klar n gzle grlr bir biimde a a karm t r. Egemen yani iktidar bireyin bo vaktini ve hazlar n denetim alt na almaya al t iki strateji sz konusudur. Bask c yasama stratejileri ile denetimsiz, bo vakitlerini sayg de er hale getiren, disipline ba layan sahiplenme stratejileri. Malcolmson bunu kapsaml bir ekilde a klar. Bu popler e lenceler ya kan sporlar (bo a gre i, horoz dv ) ya da geleneksel spor kar la malar ve oyunlar gibi karnaval ms festivallerdir. Burada zerinde durulmas gereken yasama ve parlamentodan ok kltrel boyutlar d r. rne in horoz dv veya kovalama farkl kltrel boyutlar ta r (Malcolmson:1982 akt. Fiske, 1999: 91).

12

1.

ngiltere ta ras nda sefaletin ve suun byk bir blm, birok ailenin horoz dv nn etkisine ba lanm t r.

2. Ahlaki a dan kt bir ey siyasal a dan da yanl t r. Ak ls z yarat klara i kence eden insan ba ka bir insana i kence etmede vicdan azab duymaz. Bo a Gre i le Olan Gr ler; 1. Sir Williams Pultuney, bu sporun ac mas z ve insanl k d araya toplad oldu unu; aylak ki ileri bir n , halk rahats z eden ve onlara zarar veren spor oldu unu syler.

2. Sir Richard Hill; erkeklerin i lerini ve ailelerini ihmal ettiklerine, btn gnlerini bu barbarca gsterileri izlemekle geirdiklerine dikkat eker. Bir insan n zalimlik grntlerinden haz duymas n sa layan bu tr hareketler kamu bar ve dzenini tehlikeye sokmas bir yana genler iin y k c d r, onlar n en do al duygular n kreltir ve kalplerini bu duygular n aksi ynde davranmalar iin ayart r(Malcolmson,1982: 37 akt. Fiske, 1999: 91,92). lk olarak ngiliz ta ras ndaki yoksulluk ekonomik sisteme ba l olarak de il bo vakit geirdiklerine ba lanm t r. kinci ve nc rneklerdeki yasa tan mazl k ve bozgunculuk korkusu bireye, topluma ynelik tehditler sunmaktad r. nc ve drdnc rnekler bu hazlar n retken eme i nas l engelledi ini gsterirken, be inci rnek kamu hukuku ile dzeni bozan ahlakla ili kilendirmektedir (Fiske, 1999: 92). Fuarlar bir zamanlar toplumda kabul edilebilir davran lard nk bunlar eme i kiralama, stoklar eritme gibi ekonomik i leve hizmet ediyorlard . Ancak fuarlar n temel i levleri popler hazlar n retimi haline geldi inde bunun bir geerlili i kalmam t r. Futbol da benzer denetim alt na alma giri imlerini harekete geirdi. nceden futbol a k alanlarda oynan rd , oyuncular kapal alanlara kapatmadaki popler hazlar bast rma stratejisinden ok bu hazlar kendine mal etme ve yeniden biimlendirmenin bir paras d r. Futbola kar olanlar daha ok futbolun dzensizli i i ya am n da etkilemi tir (Fiske, 1999: 93). Popler hazlar denetimin d nda grldkleri iin toplumsal denetimi tehdit ediyorlard . Bu azg nl klar orta s n flarca ahlaks zl k, dzensizlik ve ekonomik savurganl k olarak nitelendirdi. Bunu birey zerinde konumland rd . Bedenin hazlar ve a r l klar (sarho luk, cinsellik, aylakl k) toplumsal dzene ynelik tehditler olarak grld. Siyasal toplulu a bir tehdit olu turdu. Bunlara kar l k bask c olmasa bile disipline sokucu bir eylem nerdeyse ka n lmazd (Fiske, 1999: 95, 96).

13

Orta s n flar alt s n flar n bo vakitlerini ele geirdikleri gibi st s n flar da hedef alm t r. Daha nce st s n f n tekelinde bulunan sanat ve mzik, orta s n f n sahiplenme znesi haline geldi. st s n f kltrn herkese a k hale getirdi. Orta s n f kendi genel ahlak anlat lar n spora da yans tm lard r. Futbol popler kkeninden gizlice a r lm , dzenli ve sayg de er hale getirip genlerin, ulusun karakterini in a etmenin arac haline gelmi tir. Art k sporlarda belli bir kesime aitmi grnts vard r. Popler hazlar beden arac l yla i lediklerinden, bununla bedenin anlamlar ve davran lar zerindeki denetim ba l ca disipline sokucu ayg t haline geldi. Bunu da televizyon ile yapmaktad r (Fiske, 1999: 100). KARNAVALIMSI Toplumsal dzen ile insanlar n bast r lm hazlar aras ndaki farkl l klar a klamak

iin Bakhtin karnaval kuram n geli tirdi. Karnaval, Bakhtine gre, kahkahayla, lszlkle, niteliksiz zevkle, sald rganl kla, a a lanmad r. Karnaval ms , bu arp man n bir sonucu oldu u kadar kltrde de yer al r. A a n n gcnde bir kan t d r. Karnaval, rtbenin ya da toplumsal hiyerar inin sz konusu olmad bir dnya brokrasinin d nda ikinci bir dnya, ikinci bir ya am d r (Bakhtin,1968 akt. Fiske, 1999: 103). Karnavalda ya am yaln zca kendi zgrl mzn yasalar na boyun e er. Karnaval sporun abart lmas d r. Sundu u oyun kadar denetim alan d r. Karnaval da spor gibi kurallar dayan r ama kurallar ters yz olmak art yla (Bakhtin,1968:7 akt. Fiske, 1999: 104). Bennett, lunaparklardaki makine at zerinde kalma yar lar n n, bedenin makine ile a r karnaval ili kisini bir lde tersine evirir. Karnaval bedenlerle ilgilenir. Bireysel bedenlerle de il, beden ilke siyle, bireyselli i, tinselli i, ideolojiyi ve toplumu ncelleyen ve bunlar n temelinde yatan ya am n maddili iyle ilgilenir. Karnaval n kk d rlmesi herkesin bedenine indirilmesidir (Bennett,1983: 148 akt. Fiske, 1999: 104). ROCKN WRESTLING Rockn Wrestling(Gsteri Gre i) bedenlerin, kurallar d l hie sayman n, ola an

n, a a lanman n ve gsterinin televizyondaki karnaval d r (Fiske, 1999: 105). Bakhtin, halk karnaval n n temel kltrel biimi oldu unu ortaya koyar.

1. Trensel gsteriler 2. Komik kompozisyonlar(Tersine evirmeler, alayc taklitler, a a lanmalar)

14

3. Edepsiz dil kullan m n e itli trleri(beddualar, yeminler, popler svgler) (Bakhtin,1968: 5, 11akt. Fiske,1999: 106) Grkemli gsteri, izleme hissinin abart lmas n gerektirir. Gsteri grnr olan abart r, yzeydeki gsteriyi abart r, anlam ya da derinli i reddeder. Bunu da fiziksel duygular zerinde de il izleyicinin bedeni zerinde i ler. Rockn Wrestling deki gre ilerin lsz bedenleri vard r, sergiledikleri ritellerse a r derecede fizikseldir. ( Dirsekle vurma, uu a gemi bedenlerin arp mas , art arda gelen darbeler) bu riteller, gsteri li e lenceyi, kazanma da ne denli etkili olduklar n de il fiziksel gc vurgular, bir gre inin yerde ylece kalmas ac ekme gsterisidir. nk bunlar spor becerilerinden daha ok ritel anlard r. Barthes n syledi i gibi, bu gre inin i levi kazanmak ya da kaybetmek de il kendinden beklenen hareketleri tam anlam yla yerine getirmektir. zleyicinin darmada n bedene bakarak bundan zevk almas na olanak tan maktad r (Barthes,1973: 20 akt. Fiske, 1999: 106). Rockn Wrestling hakkaniyeti hie sayar. Adaletsizdir. Hi kimseye sportmence kazanma ans tan maz. Drst oynamaya kalkanlar avantajlar n kaybederler, bunun bedelini de ok a r derler. Haz, kar la man n adilli inde de il yaln zca kendi lsz gstergelerinde var olan faull oyunda yatmaktad r. Adalet, gre in s k s k i neyi inin cisimle mesidir. Hak edenler-iyi olanlar kazand klar ndan ok kaybederler. Televizyondaki o u dramatik at man n aksine, galip gelen kt, adaletsiz oland r (Barthes,1973: 22 akt. Fiske, 1999: 109). Sporda kaybeden a a lanmaz ya da kk d rlmez ama Rockn Wrestlingde yenilen a r biimde a a lan r ve kk d rlr. Sporda neredeyse kutsal bir dzeyde sayg gren insan bedeni yani birey, gre te a a lan r, horlan r, hie say l r. Hor grlen hep erkek bedenidir, televizyonda yay nlanmasa da kad n kar la malar da yap lmaktad r. Kad n gre ilerin televizyona yans mayan, kulplerdeki be birahanelerdeki dzenlenen biimde, bedenler slak, v c k v c k amurlar iinde tutularak a a lan p hor grme abart ld ka abart l r. (Fiske, 1999: 61). Rockn Wrestlingi canl izleyenler aras nda genelde olduka kat lma nitelikte ok say da kad n yer almaktad r. Rockn Wrestlingdeki gre ileri birbirlerine, hakeme, izleyicilere hakaretleriyle kfrederler. zleyiciler de benzer ekilde yreklendirici l klar atarlar, yuhalarlar, ellerindeki pankartlar sallarlar. Televizyondaki a k sa kl a ve kfre izin verilmez ama pis konu ma, hakaret etme sreci co kulu bir ekilde aktar l r. Kfr, gre i
15

ile izleyici aras nda hibir ayr m yapmayan szl kar tl k zerine kurulu kat lma bir kltrdr (Fiske, 1999: 110). Bourdieu, orta s n f ile i i s n f n kltrn kar la t r rken bedenin, kat l m n ve tuzakl n rollerini de kar la t r r. Orta s n f kltrnde bedensel kat l m alk la ve devaml l k i s n f n n kltrel biimleri, yo un vard r ellerinde. (Bourdieu,1984 akt. Fiske, 1999: gstermeyen bir daha, bir daha a r lar yla s n rl d r. sz ve bedensel kat l m , koyu taraftarl 113). BEDEN N DENET M Faucault, bat l toplumlar n toplumsal iktidar n en dayan lmaz ekilde uyguland konum olarak bedeni kullanma biimlerini ayr nt l bir ekilde gzler nne serdi. Beden, iktidar ta yan toplumsal ve normal cinsellik tan mlar n n gerek anlamda cisimle ti i, normlardan sapman n disiplin alt na al n p ve cezaland rd bir merkezdir. 19.yyda burjuvazinin proletarya bedeni ile onun popler, bedensel hazlar zerinde terr estirmesine yol aan s n f at mas na giderek daha fazla fark na var lmas yla birlikte bedenin disiplin alt na al nmas nemli hale geldi. (Faucault, 1978 akt. Fiske, 1999: 114). Hristiyan kilisesi, geleneksel olarak bedeni ruhun safl tehdit olarak na ve denetimine ynelik bir

eytan n arazisi olarak tan mlanm t r. Hukukun rutinle mesi ve bedenin

metinle tirilmesi, a k bir ekilde ihlal edilse bile sadece bu alanlarda gerekle mezler, bunlar gndelik ya amda da etkindirler(Fiske, 1999: 114). Giyim, kozmetik, diyet ve sabah ko ular , kurallar cisimle tirmenin, bedeni metinle tirmenin aralar d r. Gzel beden ile irkin beden, sa l kl ile sa l ks z, temiz ile pasakl , kasl ile gbekli aras ndaki ili ki, kurallar ile sapmalar do rultusunda gerekle en toplumsal ili kilerdir, beden de do alla t rmay hedefleyen siyasal ili kilerdir. Sa l kl olman n anlam bedensel de il toplumsald r, gzelli in anlams estetik de il siyasald r. Sa l k da gzellik de ayn lde sosyo-politiktirler, bunda dolay da toplumsal iktidar uygulamaya ynelik sylemlerdir (Leslie Stern,1981 akt. Fiske, 1999: 115). Beden kanunu cisimle tirmek, onu metinle tirmek iin onu disiplin alt na almaya ynelik amalarda kullan lmas na ra men, toplumsal denetim a s ndan tehlikeli boyutlarda gvensiz bir konum olmaya devam ediyor. Bu nedenle toplum bedenle ba a kabilmek amac yla gl ve ku at c ayg tlar geli tirmek zorundad r (Fiske, 1999: 118). Ac toplumsal denetimin bedende sergilendi i nemli bir arat r, do ru yolda sapanlara kanuni olarak uygulanan cezad r, uyum gsterenlerse dl olarak ektikleri ac dan
16

t bbi mdahale ile kurtar l rlar. Gre teki ac ekme gsterisi ac y adalet, t p ve ahlak n toplumsal sistemlerinden uzakla t rarak gsteri li bir bedensel deneyim haline getirir(Allen,1987 akt. Fiske,1999:123). Temizlik dzendir; kir dzensizlik, tehdit edici ve disiplinsizdir. Beden do al olarak kirlidir. Kir beden kategorisini tehdit ederken yan zamanda bedenin do alla t r c bir e retileme olarak tehdit eder. Bedensel i lev ve fiziksel hazz n kirli sulamas yla disiplin alt na al nmas gereklidir (Fiske, 1999: 124). Estetikle tirilmi beden, toplumsal denetim ve disiplin alt na al m temizli e

kesinlikle hibir medya okumada bulunmayan kirden ar nm bir bedendir. Bu yzden burjuva bedeni balenin sonunda kibarca alk larken ve bir izleyici olarak kendi toplumsal kategorisini korurken temizdir, tehdit edici de ildir. Oysa i i s n f n n bedeni izleyici s ralar nda kfrlerini korurken, kendi izleyici kategorisini ortadan kald r rken kirli ve tehdit edicidir. Televizyondaki gre ler hal n n bir ucunu kald rarak, ataerkil kapitalizmin hal n n alt na sprp saklad kiri grnr k lmaktad r. Bast r lm ve gizlenmi olarak bir gsteri dzenlemek, kat burjuva hijyenin bir trl kurtulamad proletarya kimini denetim alt na

almak iin ok byk bir mcadele vermelidir (Fiske, 1999: 124). 5.BLM POPLER MET NLER Kimi metinler insanlar taraf ndan popler kltre dn trlmek zere seilirken kimileri de geri evrilirler (Fiske, 1999: 129). YAPIMCIL MET N Popler bit metnin yap mc l olmas gerekir. Barthes, yap mc l metni okurcul ve yazarc l metin diye ikiye ayr l r. Okurcul metin; metnin nceden yap lanm anlamlar n benimseme e iliminde olan, edilgen, hemen kabullenen, disiplinli bir okuru a r r. Grece olarak kapal , kolay okunan, okurundan zel bir iste i olmayan metindir. Bunun kar t ise yazarc l metindir. Bu tr metinler okuru srekli olarak metni yeniden yazmaya, metinden anlam karmaya zorlarlar. Barthes, okurcul metinler daha kolay eri ilebilir ve daha popler olduklar n , yazarc l metinlerin ise daha zor daha avangard(yeniliki), bundan dolay da az nl a daha bir ekici geldikleri sonucuna var r (Barthes,1975 akt. Fiske, 1999: 129). Yap mc l metin olarak ise okurcul metin ele al nmaktad r. Yap mc l metin, yazarc l okumas zor olmayan, okuru yaratmaya zorlamayan, hem di er metinlerden hem de gndelik
17

ya amdan farkl l k yaratarak okuru etkilemeyen metindir. Bu yzden okurlar metni, metnin terimleriyle de il kendi terimleriyle okurlar. Yap mc l metin, okurcul metnin kolay eri ebilirli ine sahiptir. Yap mc l metin kendini popler retime sunar; istemeyerek de olsa seili anlamlar nda kendi zay fl klar n ve kusurlar n sergiler, denetimden kaan eksik yerleri vard r, anlamlar disiplin alt na alma gcn a ar (Fiske, 1999: 130). Popler metni zmlemek ikili bir odaklanmay gerektirmektedir. Bir yandan metnin derin yap s na, son zamanlarda olduka etkili olan ve konunun zne indekslenmesi kan tlam arac l ideolojik, psikoanalitik, yap salc ya da gsterge bilimsel zmlemeler yla odaklanmam olmas gerekiyor. Bu odaklanma sistemleri nas l ba ettikleri,

sistemin metinlerini nas l okuduklar , popler kltrlerini nas l yaratt klar zerinedir (Fiske, 1999: 131). DL Popler kltr, dili yanl canland ramad kullanmas ndan tr ele tirilmi tir. Daha ok zerinde ya da yeniden canland r p ve bu ikisini

durulan ise popler kltrn dilimizi yozla t r p yozla t ramad

d r. Boyal bas n, konu ma dilini yeniden retmez, e itli kltrlerin bu

bas n ile kendi konu ma biimleri aras nda yank lanmalar bulacaklar gerekle tirmektedirler (Fiske, 1999: 133).

ili kilendirmekten haz alacaklar bir dil biimi geli tirmi lerdir. Bunu da do ru dilden saparak

Sz oyununda haz iki boyutludur. Sz oyunu kabul edilmi ltlere ters d en anlamlar n daha do ru, daha genel geer olanlardan ok daha gl grnmelerini sa lar. Sz oyunundaki haz yaln zca toplumsal ili kiler dilbilimsel yolla minyatrle tirmesinde de il, bu ili kileri alt st etmesinde yatmaktad r. kinci haz ise retkenlik hazz d r. Ki inin kendine ait anlamlar karmas byk bir hazz olgunla t r r. Sz oyunlar kendi eli kili sylemleri aras ndaki ili kileri denetleyemezler, bunlar sar p sarmalayarak bir araya toplayarak geri kalan n okura b rak rlar (Fiske, 1999: 134). De Certeau, okuma ile ifre zm ayr m yapm t r. gerekli k lar. ifre zm, dilbilimsel

sistemi denetleyenler ile ayn toplumsal glerin rgtlenmi oldu u ar t rma ve e itimi ifre zm, evrensel dil sisteminin cisimle mesi, salt kullan l r ama kar gelinemeyen metni kullan rken kullan c s n kullanan dilin bir rne i olarak geli tirir, okurlar n sistem taraf ndan kullan lacak ekilde e itir. Okuma ise dil yerine sz yap yerine

18

eylemi vurgular. Okuma, ba lamsall

vurgular, belli dilbilimsel kullan

ile belli bir

ba lamsal an aras ndaki rgl ili kileri vurgular (De Certeau,1984 akt. Fiske, 1999: 135). Kendine zglk ile ba lamsall k poplerin egemenlik alan iinde yer almaktad r. Bunlar gndelik ya am n kltrnn uzant s d r. Yaz l zgrlk tan d dil izgiseldir, ba lant lar mant ksald r. Sz oyunlar a r msald r, a r m ili kileri mant k ili kilerinden daha ok nda kaarlar. Sz oyunu, izgisel d nsel ak n bozar (Fiske, 1999: 136). olanlar n) video oyunlar nda ili kileri

Greenfield, o u yeti kinin(zellikle iyi e itim alm

beceriksiz olduklar n , bu yzden de ele tirdiklerini ne srerler. nk bu oyunlar oynamak, birbirine ko ut i lem yapabilme, oklu enformasyon rntleri aras nda yap lanm zmlemekten ok, onlar alg lama yetene ini gerektirmektedir. Gen bir kad n n kafas ile plak omuzlar n gsteren sa spreyi reklam nda yer alan kafan z kullan n, sa n za beden verin yaz s buna ko ut d nme izgileriyle doldurulmu tur. Kafay kullanmak ayn anda ham a ka d nmeyi hem de ekicili ini kullanmas erkek iin bir yem olarak kullan ld anlatmaktad r. rnn yapt saa beden kazand rmaksa, okurun yapt n da kendisinden

istendi inde imgelemeyle, omuzlar n n a a s ndaki bedeni yaratmak, byle yaparak da kendisine bak yor durumdaki ima edilmi erkek bedenini retmektedir. Burada 3 beden sunulur: sa n bedeni, kad n bedeni ve ima edilen erke in bedeni reklam okumak edebi bir beceri de ildir nk szckler ile imgelemin, szcklerdeki sz oyunlar n n i leme tabi tutulmalar n zorunlu k lar (Greenfield,1984 akt. Fiske, 1999: 137). Pop ark lar n n szleri belirgin olarak sz oyunlar n kullan rlar. Bunlar genellikle cinseldirler; genel geer ve sayg de er anlam, sayg duyulmayan, cinsel olan taraf ndan baltalanmaktad r. Cinsel olandan al nan haz, deneti sylemin varl taraf ndan o alt lmaktad r. Denetim d anlamlar n popler olabilmeleri iin kamaya al t klar

denetimin izlerini ta malar zorunludur (Fiske, 1999: 138). Sz oyunlar zellikle de kt sz oyunlar ticari kltrde yani reklamlarda, haber ba l klar nda, pop ark lar nda, sloganlarda ok yayg nd r. Sz oyunlar anlam oklu unu byk bir alan iine s k t r rlar, bu anlamlar ta arlar, denetimden kaarlar, retken okumay gerektirirler. Sz oyunlar nemsiz olarak d nld nde do ru ile aka aras ndaki gerilimi cisimle tirirleri aka daima disiplinsiz, kk d rc ve sald rgan olma potansiyeli ta r. Kendisini Pizza Kulesi olarak adland ran, d cephesini zgn kulenin kabataslak taklidi bir s vayla ssleyen pizza evi, rnn sa lad klar n a an, onlardan daha uzun sre ya ayan bir dizi popler haz sunmaktad r (Fiske, 1999: 139,140).
19

A IRICILIK VE APAIK Popler kltr a r olmaya e ilimlidir. Bu a r l k ise a a layanlar n ona baya , melodramatik, apa k, yzeysel, sansasyonel ve benzeri sulamalar yneltmelerine davetiye kar r. A r l k ile apa kl k yap mc l metinlerin temel zellikleridir, popler kltrn olu mas nda hammaddedir. A r l k denetim alt na al namayan anlamad r. A r l k anlamland rma edimindeki ta mad r, a r l k gstergesi egemen ideolojilerin yapt klar i i yapan ama ard ndan onu a ar ve ta maya ba lar, ideolojik denetimden kaan fazla anlam d ar da b rak r, fazla anlam ise metne direnmek ya da metinden s yr lmak iin istendi i iin kullan labilir. Bir a k roman n a r derecede ma dur edilmi olmas erkek kahraman n kendisine abart l ekilde ac ektirmesi, ataerkil bir toplum yap s iinde ma duriyet ve ac lar a ar (Fiske, 1999: 142,143). Weekly World News gazetesinin(15 Mart 1988) birinci sayfas a r l klarla doludur, sansasyonel ve apa kt r. Bu sayfada hibir haber suskun ya da gizlenmi de ildir, burada bir dzen, bir albeni, insana haz veren bir anlat m sz konusudur. O ve spermarket deme noktalar renkli hale getiren onca benzeri, mutsuz insanlara seslenirler. Byk Amerikan ryas onun vaad edilen zenginli inden yararlanamayan, ya am denetleyemeyen, ba ar l , gl bireyler olma doyumunu ya ayamaya milyonlarca insan iin ac dolu bir yan lsamad r. Sayfadaki her haber ola an olan n gndelik ya am n zgl anlar n a klama ve gszl n gsteren sansasyonel bir rnektir. Okuma nerdi i dnya tuhaf ola and Czaml birisiyle evlenen bir top modelin ya da 90 ya ndaki a bir dnyad r. yla kaan 77 ya ndaki

kad n n yks haz vericidir. nk bu ykler cinsel ili kileri ola an romantik e ler ideolojisine uymay bir trl ba aramayanlar n kendi deneyimlerinden ok mevcut normlar sorgulamalar n olanakl k lmaktad r. Bilimin ba ar s zl klar ndan ya da yetersizliklerinden al nan hazlar, dnyaya ili kin ba at, egemen a klamalar nemsiz gryor olman n verdi i hazlard r. Sansasyonel olan, do an n a r derecede ba ar s z olu udur, normlar kendilerine gre uyarlar ve bunlar a an en u noktaya ta r. Sansasyonel, a r l k, apa kl k ve kal pla m gibi nitelikler popler metnin nemli zelliklerindendir (Fiske, 1999: 143,145). Kal plar egemen ideolojinin ortak grye dayal gndelik anlat mlard r. Dolay s yla vakit nakittir ya da vakit harcamak deyimleri kal pla m t r. nk vakit Protestan i ahlak yla mkemmel biimde duyumlu hale getirmektedir. rne in; kad nlar duyarl , romantik, evcil, erkeklerse evreye salyalar saan spor d knleri olarak gsteren kal plar bir bak ma ataerkil kapitalizmin ortak gr drler (Fiske, 1999: 147).
20

Kal plar ideolojik normlar ta d klar ndan ortak grnmn gl yap c lar ve da t c lar d r. Ayn zamanda ideoloji ile gndelik deneyim aras ndaki gedi i a a vurabilirler. iirsel kad nlar spor delisi erkek aras ndaki eli kiler, kad nlar n demek zorunda olduklar bedele ili kin bir kal p retmekle kalmaz ayn zamanda bu bedelin grnr ve a klanabilir olmas n da sa lar (Fiske, 1999: 149). Kal plar kal p olarak deneyimlenirler, ancak bunlar ayn zamanda hem onlar n hem de bizim olacak ekilde iselle tirmi tir. Kal p, normlar gndelik ya am n pratikleri ve deneyimleriyle i ie gemi halde okunur. Egemen ideolojinin tekili ini a a vururlar ve kendilerini gndelik ya amlara uyumlu hale getirebilmek iin verilmesi gereken dnlerin kapsam n bir hayli tuhafla t r rlar (Fiske, 1999:149). EL K LER VE KARMA IKLIK Popler kltr eli kilidir. Denetimden kaan eli kilerle a z na kadar doludur. Metinleri okumak karma k bir i tir; popler metinlerin karma kl hem bunlar n kullan mlar nda hem de iyap lar nda yatar. Anlam n ba ml oldu u ili kilerin s k s k ya rlm dokusu metinsel olmaktan ok toplumsald r; metin yazar n de il okurun in as d r. Anlam, okurun toplumsal ili kilerinin metnin sylemsel yap s yla bulu tu u okuma an nda ortaya kar. Dallas karma k bir metindir, nk ok say da, ok de i ik kesi me noktalar retirler (Fiske, 1999: 149,151). Bir karakterin i duygular ve gdleri roman okurken ayr nt l bir ekilde anlat l r. Televizyon izleyicisi bunlar at k bir ka tan, a a d m dudaklardan ya da kal pla m laflar sylerken sesin tonuna gre karmak zorundad r. Popler metinler, sylemek yerine gstererek, kabataslak aktararak kendilerini e itli toplumsal ili kilere aarlar. Apa k olan gstermek, yaz lmayan olarak b rak r, yap mc l okurun tecrbesinden yola karak doldurulmas na b rak l r. Yani retkenlik yazmada de il okumadad r (Fiske, 1999: 152). MET NSEL YOKSULLUK VE MET NLERARASILIK Popler bir metin olduka i lenmi , tamamlanm , kendi kendine yeten, sayg grmeye, korunmaya de er olmas gerekti i biimindeki s nanmam bir say tl yer almaktad r ve niversiteler, mzeler, sanat galerileri byle metinlerin koruyucusudurlar. Ancak nesne olarak metinler popler kltrde yaln zca metalard r. Bunlar gndelik ya amla btnle medi inden yetersizdirler. Bunlar takdir edilecek nesneler de il sayg s zca kullan labilecek kaynaklard r. Popler metinler kullan lmak, tketilmek ve f rlat p at lmak
21

iindirler, nk bunlar hazz n toplumda dola an failleri ya da yoksulla t r lm nesneleridir. rne in bir moda mzesindeki kot pantolon tamamen anlams z de ildir. 21.yy Amerikas hakk nda birtak m genel anlamlar ta yabilir ama yoksulla t r lm bir metindir. Popler kltr ara t rmas anlamlar n n dola m n n ara t r lmas d r. Popler metin bir nesne de il; bir aktrdr, bir kaynakt r. rne in; Madonna, kimi feministler a s ndan ataerkil de erlerin yeniden kazanmas , kimi erkekler a s ndan te hirci hazz n bir nesnesi, birok k z hayranlar a s ndan da g kazanma ve zgrle me aktr i levi grr. Madonna bir metin olarak toplumsal dola ma girene dek tamamlanmam t r. Onun toplumsal cinsiyet politikas metinselli inden de il i levselli inden kaynaklan r. Madonna rnek bir popler metindir. nk eli kilerle doludur. Onun metinselli i hem ataerkiyi hem de ataerkiye kar cinselle tirilmi kad n bedenini tm normallerini a an plak gbe iyle apa kl (Fiske, 1999: 153,154). Popler kltr metinleraras dzlemde dola r. Bunlar; birincil metin(Madonnan n kendisi ya da kot pantolon), bunlara do rudan gnderme yapan ikincil metinler(reklamlar, bas n haberleri) ve gndelik ya amda daima bulunan ncl metinler(sohbetler, ev oturmalar , lise dans gsterilerinde Madonnaya yknme)dir. Madonnaya ili kin bu metinler eksiktir. Madonna yaln zca kendi anlamlar n n ve hazlar n n metinleraras dola m d . (Fiske, 1999: 154). Popler kltrdeki bireysel metin yoksullu u yaln zca metinleraras pratikleriyle de il, ayn zamanda geicili i ve tekrara dayal l okuma kayg l , savunur istikrars z bir gerilim iinde direnme biimlerini gsterir. Madonna a r d r, apa kt r,

yla da ba lant l d r. Bu

yoksulluk sadece kltrel metalar n yeniden retimini talep eden endstrinin de il popler kltr glerinin de gereksinmeleridir. Dergiler haftal k ya da ayl k olarak yay mlan r, kasetler durmadan al n r, televizyon dizileri arkas yar n eklinde gsterilirler, giysiler giyildikten sonra sat l r. Hibir metin bitmi olmad olu ur (Fiske, 1999: 155). Popler metin, kapal l k ile a k ululuk gleri aras ndaki, okurcul ile yap mc l aras ndaki, anlam ile okuman n ayr kl 156). aras ndaki mcadelenin metnidir (Fiske, 1999: iin popler kltrde tekrarlardan

22

6.BLM POPLER BE EN L NT L K Popler kltr, kapitalizm taraf ndan sa lanan kltrel kaynaklar ile gndelik ya am aras nda retilir. lintilik ise merkez bir lttr. Popler be eni burjuvazinin de er verdi i estetik be eniden farkl d r. Estetik yarg lar popler kar t d rlar. Estetik, popler sanat n gelip geicili i do ru bulmaz, toplumsal dzenin srekli de i mesiyle bugnn sanat n n yar na uygun olmayaca zerinde d ncesini kabul etmez. Estetik, disipline sokucu bir sistemdir, denetimin bir benzerinin, kltrel ekonomi sylemde de erli olan nsanl n giri imidir. Estetik burjuvazinin parasal ekonomi zerinde uygulad uygulama

tekelle tirilmesinden ba ka bir ey de ildir. (Bourdieu,1984:491 akt. Fiske,199:160). Estetik dpedz bir hegemonyad r (Fiske, 1999: 161). lintilik, estetikten farkl d r. lintilik her okuma an n n kendine zgl ile olu tu u iin esteti in tersine zaman ve mekn s n rl d r. linti okuyucu taraf ndan ke fedilir ve retilir; kltrel ekonomideki retim an ve srecidir. Popler be eni, metin ile gndelik ya am aras ndaki ilinti noktalar n n belirlenmesi ve seimi erevesinde i ler (Fiske, 1999: 161). lintiler farkl toplumsal yap lara gre de i ir. Televizyondaki bir buzdolab reklam Milandaki bir banka veznedar nda sat n alma drtsn yarat rken, ayn imge Calabriadaki i siz kylde kendisine ait olmayan, refah a s nda i gal edici bir nesne olarak alg lanmaktad r (Eco,1986:141 akt. Fiske, 1999: 161,162). Popler metinler toplumsal dzeni de i tirmesiyle ilerici olabilirler ama asla dzene do rudan do ruya kar kabilecek ya da onu devirebilecek denli kkten olamazlar. Popler deneyim hep egemen yap lar iinde biimlendirilir; popler kltr bu yap lar iinde popler alanlar retmesiyle ilgilenir. linti gereksiniminin anlam , popler kltrn ilerici ya da sald rgan olabilece i ama asla popler oldu u toplumun iktidar yap s ndan kktenci olarak zgr olamayaca d r (Fiske, 1999: 164). Popler kltrn ilintilerini ara t rmada medya nemli bir arat r. Ama tek de ildir. Gnmz popler kltr iddete dayal d r. Popler kile ileti im aralar sadece alt dzey seslenilmesi gerekti ini gz ard etmi tir. Yaln zca belli iddet filmleri, belli kitap ve televizyon programlar poplerdir. Popler kltr tan mlayan tek ey iddet de ildir ama
23

popler kltrn yap sal zellikleri iddeti toplumdaki iktidar da l m na dn trmektedir (Fiske, 1999: 169). Popler bir metnin popler olmas iin e itli toplumsal ba lam iindeki e itli okurlarla ilintilerinin bulunmas ndan dolay duruma gre ba l olmas gerekmektedir. lintilik, okanlaml l ve grelili i gerektirir. Kapal l , mutlakl klar ve evrensellikleri reddeder (Fiske, 1999: 173). Gereki hazc l k ile ku kucu maddecilik popler be eninin belirleyici de erleridir. Popler zevk, tabilik ko ullar taraf ndan biimlendirilir. Popler zevkin popler k ld metalar ise okurlar n ko ullarla ilinti deneyimleriyle hem de kendileriyle ilintili metalard r (Fiske, 1999: 174). POPLER RETKENL K Nas l ki bir nesnenin ham maddeden yap m , hep ham maddenin do as ile reticinin kltrel gereksinimleri aras nda geen bir mcadeleye dayan yorsa popler kltr de hep mali ekonominin sa lad kaynaklar n ideolojik, stratejik, disipline sokucu do as ile gndelik ya am n kltrel gereksinimleri aras nda geen mcadeleye dayan r (Fiske, 1999: 174). ocuka, disipline edilmemi okuma yordamlar da popler yordamlard r. Bu

yordamlar metne derin bir sayg s zl kla yakla rlar. Metin, stn nitelikli de il, ya malanmas ya da sald r lmas gereken kltrel bir kaynakt r. De eri esteti inde de il, ortaya koyabildi i, yaratt ilintilerde yatmaktad r. Popler metinler anlamlar bollu unun yan s ra, okuma yordamlar ve tketim biimleri bollu u da sunmaktad r. Byk al veri merkezlerini seici bir ekilde kullanan i siz genler ve ya l yurtta lar yaln zca kendi ilgilerine uygun blmleri tketirler (Fiske, 1999: 177). Gibian, byk al veri merkezlerinin halk etkileme ve disiplin alt na alma

giri imleri oldu u sylemektedir. Byk al veri merkezleri, orta dnemlerinde, yry yollar, gizli baheler ve eski kprlerle insanlar dola malar iin kendilerine ekip k e ba lar nda beklenmedik grntler sa layarak dola maya devam etmeleri iin motive ederler. Daha a da al veri merkezleri tasar mc lar m teri olanlar ile olmayanlar a r tketim yollar na maruz kalmaks z n amas zca dola abilecekleri a k metinler yaratmak zorundad r. Gnmzde strateji, insanlar n oyalanmak isteyecekleri ortamlar retme ynndedir. Bunu yapabilecekleri yerlerden en nemlisi ise al veri merkezlerini popler kullan m yelpazesine amakt r (Gibian,1981akt. Fiske, 1999: 178).
24

Seilen anlamlar, metnin nerdi i anlamlard r; ilintili anlamlar ise metnin retken popler okurunun metinden yapt seimlerle retilmi anlamlard r (Fiske, 1999: 179).

Bir metnin popler olmas iin, okurlar n n sylemek istediklerini dile getirmesi ve metnin, okurlar n n bulunduklar konumlar yla ilinti kurarken, dile getirenlerin seimlerine okurlar n kat lmalar na olanak tan mas gerekir. Dolay s yla Madonna, ataerkil toplum dzeni iinde farkl farkl ilinti bulan gen k z hayranlar yla Playboy okuru hayranlar na olduka farkl anlamlar aktar r (Fiske, 1999: 179). HAYRANLAR VE RETKENL K Hayranlar a r ya kaan okurlard r. Ayn zamanda hayran metinleri poplerdir. Hayran olmak, metinle etkin, ate li, partizan, kat l mc bir u ra y gerektirir. Bourdieu hayranl , burjuvazinin metinler kar s ndaki uzak, de erlendirmeci, ele tirici tutumuyla kar tl k gsteren bir proletarya kltr prati i olarak tan mlanmaktad r (Fiske, 1999: 180). Hayranl belirleyen iki temel etkinlik sz konusudur. Bunlar be eni ve retkenlik.

nsanlar hayran olduklar ve olmad klar nesneler aras nda keskin ve ho grsz s n rlar izerler. Hayranlar retkendirler. Hayranl klar kendi metinlerini retmeleri iin onlar boyuna te vik eder. Bu metinler genlerini yatak odalar n n duvarlar , giyinme tarzlar , sa modelleri, makyajlar olabilir. Bunlar toplumsal dola ma etken ve retken bir ekilde kat lm olurlar. rne in; Madonna hayranlar onun gr n kendi zerinde eklemlemekle kalmay p, ark sylemelerini bile taklit etmi tir. Pasti kopyalar n kendileri retmi lerdir (Fiske, 1999: 180). Popler retkenlik, kapitalizmin kltrel rnlerinin yaptak l k yoluyla srekli yeniden birle tirilmesi ve yeni ba tan kullan lmas srecidir. Yaptak l k bilimsel olmayan bir tr mhendisliktir, elde olanla yetinme nin en belirgin pratiklerinden birisidir. Kapitalist toplumlarda yaptak l k, teki nin kaynaklar ndan kendi kltrlerini yaratmalar n n bir yntemidir. Madonnan n bak , onlar n kaynaklar ndan onun kendi anlamlar n olu turmas n olanakl k lan, hayranlar nda kat labildi i bir yaptak l kt r. Yaptak l k popler metinlerin okunmas nda, fantezilerin olu turulmas nda, ayr ca kitle kltryle szl kltrn, kltrel metayla gndelik ya am pratiklerinin kayna t r lmas nda da ayn lde i lenmektedir. rne in, pop mzik hayranlar n n ula abildikleri ticari albmlerden setikleri paralarla albmlerini bir kasette derleme prati idir. Bu ideolojik a dan direni i olmayabilir ama ekonomik a dan verimlidir, haz vericidir. Direni i olmasa bile en az ndan s yr lmac d r (Fiske, 1999: 184).
25

Popler be eni, yaln zca sunulan kltrel kaynaklar da arc

ndan seim yapma ve

atma sreci de ildir, seilen anlamlar n, metinlerin ve gndelik ya am n anlaml bir ekilde ili kilendirildi i kltrlerle retim srecidir. Popler be eni, niteli in de erlendirmesi i i de il, ba lant n n kavranmas i iyle ilgilenir. Metinin kendisinden ok metinle ne yapabilece i ilgilenir. Bu nedenle metne kar sayg s zd r (Fiske, 1999: 185). TKET M YORDAMLARI Televizyon izlemek, mzik dinlemek ve kitap okumak yans z ya da tek ba na pratikler de il, farl zamanlarda farl anlamlarla doldurulmu , dolay s yla da trl trl hazlar retebilen pratiklerdir. Tketim yordam , t pk kltrel bir metadan kar lan anlamlar gibi ba lama zgdr. Televizyon iine ya at lan metinler gibi iine girilen ve iinden kar lan, kullan lan kltrel kaynaklar olarak popler kltre dn trlmektedir. Televizyon izlemek tek bir etkinlik de ildir. ocuklar d necek olursak, ocuklar televizyonu televizyon izleme etkinli i gndelik ya amlar yla btnle tirmek istedikleri yordama uygun olarak izlerler. Televizyon izlemek, ok az ki i ve ok s n rl zamanlar boyunca tek ba na yap lan bir etkinliktir. Televizyon izlemek geni toplumsal ili kilerin bir uzant s d r. Televizyon gsterirler. izlerken, dev yap labilir ya da ene al nabilir. Kad nlar da benzer davran

Televizyon, kendi kullan mlar n dikte eden ve izleyicileri egemenlik alt na alan kltrel bir zorba de il, insanlar n istekleri do rultusunda kulland klar kltrel bir kaynakt r (Fiske, 1999: 185,186). Televizyon izleme yordamlar , toplumsal cinsiyetler aras ndaki i ile bo vakit aras nda, cretli i ile ev aras ndaki, eril dikkatinin belli bir noktaya odaklanm yordam ile di il dikkatinin merkezsiz ya da ba ka merkezli yordam aras ndaki farkl l klar tan mlamak ve bu farkl l klar ya amak iin kullan labilirler. nsanlar n gndelik ya amlar n televizyon belirlemektedir (Fiske, 1999: 187). Televizyon ocuklar zerinde dl ya da ceza konumunda kullan lmaktad r. Televizyon fiziksel eri imi denetlemek, kitaplara eri imi denetlemekten daha gtr. Televizyon ocuklara yeti kinlerin kusurlar n gsterdi inden, ocuklar televizyon a nda toplumsal disipline daha az boyun e eceklerdir (Fiske, 1999: 190). Kltr endstrilerinin metalar n popler olabilmesi iin yaln zca ok anlaml olmalar yeterli de ildir, tketim yordamlar n n da ayn ekilde a k ve esnek olan medya taraf ndan da t lmalar gerekir, televizyon, kitap, dergi, gazete vb. nin popler olmas n n bir
26

nedeni de tketim yordamlarla kullan lmas olanakl oldu undan. Popler be eni, metinlerin ve metinler iindeki ilintili noktalar n seimini d na kararak, tketicinin toplumsal konumuna ve gereksinmelerine en iyi uyan metni ve tketme yordam n sa layan arac n seimini de kapsam alt na almaktad r (Fiske, 1999: 194). 7. BLM S YASET POPL ZM ve SOL Popler kltr yaln zca toplumsal farkl l klar n srdrmekle kalmaz, ayn zamanda bunlar n birbirine kar tl n , insanlar n bu kar tl klara ili kin fark ndal klar n da srdrr. Popler kltr insanlar yle glendirir ki, insanlar uygun toplumsal ko ullarda, zellikle de mikro siyasal dzeyde eylemde bulunabilir, bu tr eylemlerle alanlar n geni letebilir (Fiske, 1999: 197). Popler kltr devrimci de il, ilericidir. Egemenlik yap lar na kar kan ya da

bunlar grmezden gelen kktenci sanat biimleri asla popler olmazlar nk bunlar insanlar n gndelik ya amlar yla ilinti kurma noktalar n nermezler. Popler kltr kendi varolu ko ullar n retemez, elindekileriyle yetinmek zorundad r; bunlar da reten sisteme kar kullan r. Kktenci sanat, kendi varolu ko ullar n retemeye, kendisini statkosunu n savunur (Fiske, 1999:197). ba ms zla t rmaya al r. Kktenci sanat n burjuva oldu unu, popler be eninin de s n rlar d nda yer ald

Sol poplizme gvenmez. Poplizme gvenmeyi inin sa lam temelleri vard r. En az ndan Bat da en ba ar l poplist hareketler sa a hareketler olmu tur. Hitler de Mussolini de poplist oylarla iktidara gelmi lerdir. Sa c poplist liderlere verilen mavi yakal oylar n bu liderlerin eklen de olsa siyasal iktidarlar n srdrmelerinde arasal bir de eri oldu u ileri srlebilir (Fiske, 1999: 200). POPLER, O ULCULUK VE HALK Popler kltr asla iinde toplumsal farkl l klar n gr lp karara ba land liberal

o ulcu oyda m ynnde i lemez. Popler kltr iinde herkes mutludur ya da bu duruma katlanabilmektedir. Popler kltr toplumsal ko ullara bakmaks z n herkesin e it derecede konu up dinlenme f rsat n n oldu u bir tr kltrel forum olarak tan mlayani liberal o ulculuktur (Fiske, 1999: 206).
27

Popler kltr bo un e enlerin kltr de ildir. Tabiri caizse prangalanm insanlar gibi de ildir. Endstri toplumlar n n insanlar halk de ildir, her ikisi de belli zellikleri payla mas na kar n popler kltr halk kltr de ildir. Halk kltr, popler kltrn aksine, toplumsal farkl l klar n at mac olmad e gdm ierisindedir (Fiske, 1999: 207). Popler kltr, halk kltrnn aksine siliniveren, olduka k sa mrl bir kltrdr. Popler kltr, sanayile mi toplumlar taraf ndan retilir, karma k genelde de eli kili biimlerde deneyimlenir. Popler kltr kendilerini kullanan toplumsal olu umlarca retilmemi kltrel kaynaklardan elde edilirler. Endstri arac l yla retilip da t lan metalardan olu turulmaktad r. Popler kltr, at ma kltrdr (Fiske, 1999: 208). Popler kltr ok say da yoldan yay l r. Kaynaklar n n ve metinlerinin arada bir uluslar aras , genelde ise ulusal dola m sz konusudur. Popler kltr, kltrel kaynaklar n gndelik ya amlar yla bulu tu u anda retilir (Fiske, 1999: 212). LER C KU KUCULUK , bunun yerine toplumsal btnlk,

28