PLASTKLER

Prof. Dr. aatay GLER ZakirOBANOGLU

Birinci Bask

Ankara 1997

I. Basm : 3500 Adet - 1997

ISBN 975-8088-51-3 Bu kitap, Salk Bakanl Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl ve Salk Projesi Genel Koordinatrl ibirlii ierisinde yrtlen evre sal program erevesinde kullanlmak zere yazlm ve oaltlmtr. Birinci basmn telif haklan Salk Projesi Genel Koordinatrl'ne aittir.
Basld Yer: Aydodu Ofset Tel: (0.312) 310 79 79 - ANKARA

NSZ
lkemizde gerek Salk Bakanl gerekse ilgili dier kurumlarn zerinde byk bir hassasiyetle durduklar ve son zamanlarda olduka youn bir kamuoyunun olutuu evre sal sorunlar, birinci basamakta grev yapan salk grevlilerinin ncelikli alma alanlarndan birini oluturmaktadr. Dier salk sorunlarna gre daha ok ibirlii, daha fazla mevzuat bilgisi ve bilgilerdeki gelimeleri daha yakn izlemeyi gerektiren evre sal .almalarda salk personelinin gznnde tutmas gereken en nemli noktalar; sorunlara duyarl olmak, bilgisini srekli tazelemek ve ilgili sektrlerle yakn ibirili ortamlar yaratmaya almaktr. Bakanlmz, birinci basamak dzeyinde verilen koruyucu salk hizmetlerinde; salk personelinin, srekli eitimi kapsamnda bilgi ve beceri ynnden dnyadaki gelimeleri yakndan izlemesi zerinde hasasiyetle durmaktadr. Bunun iin uygulamaya konulan hizmetii eitim programlar kapsamnda evre sal konusundaki eitimlerin baanya ulamasnn, ancak yazl kaynaklarn da personele sunulmas ile gerekleebilecei bilinmektedir. Eitimlere ve uygulamalara temel oluturmas ve gereinde bir baucu kitab olarak kullanlmas amacyla hazrlanan bu bir dizi yaynn, lkemiz evre sal sorunlar ile mcadele eden salk personelimiz iin gerekten yararl olacana inancmz sonsuzdur. Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl tarafndan Salk Projesi Genel Koordinatrl ile ibirili ierisinde Birinci ve kinci Salk Projeleri kapsamnda yrtlmekte olan "evre Sal Program" hizmetii eitimleri iin hazrlanm olan bu yaynlarn yakn bir gelecekte tm salk alanlar iin vazgeilmez birer kaynak olaca ve pek ok yarar salayaca midini tamaktaym. Youn bir mesaiye ek olarak yrttkleri sonu gelmez umut ve alma istei ile bu deerli rnleri ortaya karan yazarlarna tm salk alanlar adna teekkr ederim.

Dr. S. Haluk ZSARI

Uz.Dr. Cihanser EREL

Salk Projesi Genel Koordinatr Temel Salk Hizmetleri Genel Mdr

Sevgili Meslektalarmz, evresel etkenler giderek halk salnda daha byk nem kazanmaktadr. Bu arlk bir yandan yeni evresel etkenlerin etkili olmaya balamasna bir yandan da dier halk sal sorunlarnn kontrol edilmeye balamasna baldr. Kiinin kendi salnn korunmas ve gelitirilmesine ynelik uygulamalardan, dorudan sorumlu olmasnn yansra evre ile ilgili olumsuz davranlarn bakalarnn saln da tehlikeye drebilmesi, konunun nemli bir yasal dzenleme ve yaptrm sorunu olarak da karmza kmasna yol amaktadr. nsann dndaki herey evrenin esidir. evre kii zerindeki d etkenlerin btndr. evreyi nce doal ve yapay evre olarak ikiye ayrabiliriz. evrede sal dorudan ya da dolayl etkileyen nemli etkenler bulunmaktadr. evre bir yaam srdrme ve salama sistemidir. Su, yiyecek ve barnak bu sistemin en nemli elerini oluturur. Salk asndan baktmzda evre ana grupta incelenir : Fizik, biyoloji ve sosyokltrel evre. Hastalk nedenleri ise bnyesel ve evresel nedenler olmak zere iki grupta incelenebilir : Bnyesel nedenler; gen, hormon ve metabolik kaynakl olabilir. Baz bnyesel nedenler baz hastalklara daha byk oranda yakalanmaya yol aabilmektedir. Bunlar insan i ortam ile ilikili bir durumdur. nsan d evrenin etkilerine genetik yaps ile cevap vermektedir. evresel nedenlerin birincisi fiziksel nedenlerdir. Scaklk, souk, n, travma, ime ve kullanma suyu, atklar, konuk sal, iklim koullar, hava ve su kirlilii, giyeceklerimiz, kamuya ak yerler, sala az ya da ok zarar verebilme olasl olan kurulular, mezarlklar balca fiziksel evre eleridir. evresel nedenlerin ikincisi kimyasal nedenlerdir. Bunlar, zehirler, kanser oluuna neden olan baz etkenler rnek olarak verilebilir. Temel madde eksiklikleri nc neden olarak ele alnabilir. Baz maddeler vardr ki insann salkl olabilmesi ve yaamsal olaylarn yrtlebilmesi iin dardan alnmalar gerekir. nsan ya da canl bunu vcudundaki temel yap talarndan sentez edemez. Buna temel maddeler denmektedir. (Vitaminler, esansiyel aminoasitler veya ya asitleri, mineraller gibi.) evredeki biyolojik etkenler ise mikroorganizmalar, asalaklar, mantarlar ve dier etkenlerden olumaktadr. Bunlar canl vcudunda hastalk yapabilirler. ada yaamda sk rastlanan stres vb. durumlarn dahil olduu psikolojik etmenlerle, sosyokltrel ve ekonomik etmenleri de evresel etkenler arasnda sayabiliriz. Bu durumda evre; hastalklar iin zemin hazrlayan, dorudan hastalk nedeni olabilen, baz hastalklarn gidiini ve sonucunu etkileyen, baz hastalklarn da ya-

ylmasn kolaylatran bir faktr olarak karmza kmaktadr. Btn evre olumsuzluklar her drt etkiye de neden olabilir. Hava, su, toprak kirlenmesi dorudan hastalk nedeni olabildii gibi, bir ksm hastalklarn yayltmn kolaylatrabilir ya da bir ksm hastaln gidiini etkileyebilir. Fizik ve biyolojik evre yakndan ilikilidir. Szgelimi iklim canllarn yaamas ve oalmasyla yakndan ilikilidir. Jeolojik ve corafk zellikler toplumlar arasndaki balanty oluturmaktadr ve hastalk etkenlerinin yaymyla da balants olabilir. insanlarca oluturulan yapay evre koullan insanlar ve insan topluluklar zerinde giderek ok daha nemli boyutlarda etkili olmaya balamtr. Uzay yolculuklan veya denizalt bilimsel aratrma merkezlerinde olduu gibi kimi zaman da bu yapay evre koullan kiinin varln srdrebilmesi iin vazgeilmez durumdadr. evre sal, bir ok meslek grubunun ekip hizmeti sunmasn gerektiren nemli bir salk sorunudur. Bir ok sektrn ibirlii olmadan evre sal sorunlarnn zm mmkn olmaz. Toplumun ekonomik yaps, ekonomik kalknma abalan ile balantl olup, kentleme sreci ile de yakndan ilikilidir. Bunun sonucunda balangta alnacak koruyucu nlemler pahal gibi grnse de, sonradan bozulan evrenin dzeltilmesiyle ilgili abalann maliyeti ve olumsuz sonulan gznne alndnda daha ucuz bir yntemdir. evre sal, evre fizyolojisi, uygulamal fizyoloji gibi bilim dallan ile yakndan ilikilidir. Uygulamal fizyoloji ve evre fizyolojisi evredeki olumsuz etmenlerin insan ve canl fizyolojisi zerindeki etkilerini incelemektedir. evre sal halk salnn da nemli bir koludur. Salk elemanlan, salk ve evre mhendisleri evre sal konusunda ibirlii yapmak zorundadr. Salk elemanlan evresel elerin salk zerindeki etkilerini belirleyerek evre mhendislerine yol gsterirler. Canly olumsuz etkileyen maddeler genel olarak toksik maddeler olarak adlandmlmaktadr. Zehir anlamna gelir. Toksikoloji gnmzde tek bana bir bilim dal olarak nemli bir alma alan haline gelmitir. Klinik toksikoloji, adli toksikoloji gibi dallann yansra giderek evresel toksikoloji dallan da gelimitir. Toksikoloji bu adan farmokoloji. patoloji, beslenme ve halk sal dallanyla yakndan ilikilidir. Toksik maddelerin etkilerinin ila yan etkileri, orjinleri, etkileme sreci gibi zelliklerine dayanarak yaplmas mmkndr. Toksik maddeden etkilenmenin deerlendirilmesi, doz cevap ilikileri giderek byk nem kazanan alanlar olarak karmza kmaktadr. Uzun yllar toplum hekimlii grnn hijyenden farkll vurguland. Bu vurgulama ou gen hekimde hijyen kavramnn yok sayld gibibir yanl anlamaya yol at. Oysa bu yaklamn amac toplum hekimlii grnn hijyen kavramna

gre daha ada bir yaklam olduunu vurgulamakt. 1800'l yllarn halk sal yaklamnn temeli olan hijyenin yadsnmas veya yok saylmas sz konusu deildi. evre salnn konular gzden geirildiinde ounun alnacak nlemlerle radikal olarak ortadan kaldrlabilir zellik tamas hekimlerde gelecekte evre ile hekimin dorudan ilikisinin kalmayaca eklinde yanl bir kan da uyandrd. Bu yanl kannn dayand temeller yok deildi. Bir kanalizasyon sisteminin kurulmas, buna bal artm tesislerinin varl insan atklar ile ilgili bir ok sorunun ortadan kalkmasn salayabilirdi. Ancak gnmzde ortaya kan sorunlar hekimin evre sal konulan arasnda ilenen baz temel sorunlarla dorudan ilikisinin kalmamasna karn, evre sorununun nemli bir boyutunun dorudan ilgisi olmak zorunda kalacan gsterdi. Gnmz kaynaklan bunu ksaca evre hekimlii terimiyle tanmlamaktadr. te yandan radikal nlemlerle ortadan kaldmlabilecek olan evre sal sorunannda da toplum bireylerine ve topluluklara yer, zaman ve kii zelliklerine uygun, pratik zm nerileri gtrlmedike teknik danmanlk hizmeti salanamadka ilerleme salanmas ok zordur. Kimi zaman tek bir beldenin btn kyleri iin geerli bir uygulama biiminin sunulabilmesi bile zor olmaktadr. Oysa hzla gelien teknolojiye uyum salama abas ierisindeki lkemizde yaplan her dzenleme dorudan ve dolayl olarak salk personeline nemli grevler yklemektedir. lkemizde evre sal ile ilgili mevzuatn salk personeline ykledii grevler sanldndan ok ardr. evre hekimlii yaklam esas alndnda hekim ve salk personelinin eitiminde grev alacak personelin eitiminde tartlmas gereken konular olduka kapsamldr. Mevzuattaki grev ve yetki karmaalar ortadan kaldnlamad srece bu kapsam dorudan ve dolayl olarak alanda alan personel tarafndan dile getirilecektir. Kimi sanayilemi illerde ierik istemi daha ok sanayi tesislerinin evresel etki deerlendirmesi ile balantl olmaktadr. Btn bu noktalar esas alndnda kolay yenilebilir, ksa ve birbirine baml olmadan ilgili blmlerin sk sk gzden geirebildii bir kaynak kitapklar dizinin yararl olaca sonucuna varlmtr. Yaplacak katk ve nerilerle daha da gelieceine inandmz bu dizinin yararl olmasn diliyoruz.

Prof.Dr. aatay GLER H.. Tp Fakltesi Halk Sal Anabilim Dal

Zakir OBANOL T.C. Salk Bakanl Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl

NDEKLER
BLM 1 Giri...............................................................................................................8 BLM 2 Plastikler, Tarihe ve Genel zellikler ....................................................12 BLM 3 Baz Plastik Tipyeri Ve zellikleri............................................................ 17 BLM 4 Plastik malat Ve evre............................................................................. 25 BLM 5 Plastiklerin Kullanm Alanlar.................................................................. 29 BLM 6 Atk Olarak Plastikler ................................................................................ 32 BLM 7 Gda Madden le Temasta Bulunan Veya Bulunmak zere mal Edilen Plastikler Hakknda Ynetmelik ................................... 43 KAYNAKLAR................................................................................................ 101

BLM 1 GR
Plastikler, yksek molekl arlkl organik molekllerden ya da polinerlerden oluurlar. Organik molekller ve polimerler, birbirine kimyasal olarak bal birimlerin yinelenmesiyle ortaya kan zincir yaplardr. Plastik, istenilen biimi alabilen anlamna gelen yunanca "plastikos" szcnden gelir. Plastiklerin balca zellii, kolayca biim deitirmeleri ve kalplama ya da haddeleme gibi ilemlerle eitli biimlere sokulabilmeleridir. Plastikler iki gruba ayrlabilir: Temel zincir yaps selloz gibi bir doal rnden tremi olan yar sentetik plastikler; kk birimlerden ya da rnonomerlerden kimyasal yolla yaplm zincirleri ieren tam sentetik plastikler. Bir polimerin, bileenleri olan. monomerlerden oluturulma srecine, polimerletirme ad verilir. Plastiklerin salad bir ok avantaj kullanm oranlarn arttrmaktadr: 1.Hafif olduundan tama maliyetini drmektedir. 2.Dayankldr ve olduka gvenli bir kap oluturmaktadr. 3.Deiik biimler verilebilmektedir.Esnek veya rijit biimlerde yaplabilmesi mmkndr. 4.yi bir yaltkandr. 5.Nemli yiyecekler ve mikrodalga frnda kullanma elverilidir. Ancak atk sorununun bymesi bir oranda plastik eitlenmesinin ve retiminin geliimiyle balantl saylabilir. ABD de 1979 ylnda 20 000 p gmem blgesi bulunmakta iken (1,2) gnmzde 6000 in altnda alan kald belirtilmektedir. Yaplan yasal dzenlemelerdeki standardlara aykr olduu iin gelecekteki 5 yl ierisinde bunlardan 1200 nn daha kapatlaca belirlmektedir[3). Ancak bunlarn saysal olarak azalmas kapasitesinin azald anlamna gelmemektedir. Bu kez dierlerinin boluunun doldurulmas amacyla dierlerinin kapasitesi byk oranda arttrlmaktadr. Gelimi lkelerde kentsel atk krizinin en nemli nedenleri arasnda artan plastik tketimi gelmektedir (1).Gelimekte olan lkelere ynelik rn sat istei, pazarlama zorunluluklar, teknoloji transferiyle birlikte ambalajlama standartlarnn da alnmas kat atklarndaki plastik ykn arttrma eilimindedir. EPA 1990 ylnda 16, 2 milyon ton plastik atk olutuunu tahmin etmektedir (1). Bu toplam kentsel kat atk oluu-

munun %8 ini meydana getirmektedir. %38 olan kat ve karton ve %18 lik bahe atklarnn arkasndan bu nc sray almaktadr. Yeniden kullanma sokulmak zere ayrlan atklardan sonra yakma ilemi ve gmlme iin ayrlm olan atklarn %10 u plastiklerden olumaktadr (1), 1990 ylnda atlan plastiklerin %15, 9 milyon tonu paketleme malzemesidir. Geri kalan plastik atklar dayanksz malzemelerdir. Bunlar arasnda plastik kap kaak, naylon torba vb. dir. %30 u ise dayankl maddelerdir. Mobilya, tketim malzemesi bileenleri vb. dir (4). Plastiklerin paralanmamas ve kullanmnn giderek artmas plastiin atklar iindeki orann ve yarataca sorunlann boyutunu giderek arttracaktr. Bu gmme blgelerindeki sorunlarn giderek nitelik deitirmesine de sebep olacaktr. nk zamanla bunlarn gmldkleri blgelerde kapladklar alan dierlerinin yokolmasma bal olarak daha byk oranda artacaktr. Kald ki toprak gmme alanlarnda gne nn ve oksijenin eksiklii de bir ok bozunabilir materyalin bozunmasn engellemektedir. Aratrmaclar p arkeolojisi yntemiyle yllar sonra bozulmadan kalm gazete ve yiyecek artklarnn da varln gstermektedir. 1960 l yllarda plastikler atklarn %1 i orannda iken 1969-1990 yllan arasnda plastik atk miktar ABD de 400 000 tondan 15, 9 milyon tona ulamtr. EPA 1995 yl iin 20 milyon ton plastiin atk sistemine gireceini belirtmektedir. Dier bir nokta pn yknn arlka deil hacmca belirlenmesidir. Plastikler hafif bir mataryel olmakla birlikte arlklarna gre kapladklar hacm olduka fazladr. 1990 ylnda kentsel atklarn hacmsal olarak %21 inin plastiklerden olutuunu belirtmektedir. 1990 ylnda ABD de 6. 9 milyon ton plastik paketleme malzemesi yakma frnlarna ve plklere atlmtr. Bu toplam atklarn %10 unu oluturmaktadr. 1987 ylnda Alman Plastik reticilerinin bir aratrmasna gre eer plastik kullanmndan vazgeilecek olrusa paketleme atklar katna karken , paketleme materyalinin arl drt katna kacaktr (1). 1960 I yllardan balayarak plastikler gayr sal milli haslann arttnn 2-3 kat artm gstermitir. 1994 ile 2000 yllar arasnda yllk art hznn %3, 9 olaca hesaplanmaktadr. Plastiklerin yeniden kullanma sokulmas giderek artmakla birlikte plastik yeniden kullanm daha emekleme srecinde saylmaktadr. Plastiklerin niteliinin nceden belirlenmeden ve bu niteliklere gre ayrmlar yaplmakszn yeniden kullanma sokulmas nemli ikincil rn sornulan yaratabilecektir.stelik plastik yeniden retiminin enerji ve evre maliyeti ok yksek olabliir. Yeniden kullanm srasndaki bozunma ilemleri toksik ve kanserojen bir ok maddenin evreye yaylmasna neden olabilir. 10

lerleyen blmlerde plastiklerin yeniden retim srecine sokulmasnn enerji maliyeti asndan gerekte istenilen bir durum olmad da grlecektir. Bu nedenle gelimi lkelerde artk plastik mamullerin altna hangi tip plastikten yapldnn yazlmas ve atk toplama blgelerinde tiplerine gre ayrlarak yeniden kullanma tek tip plastik olarak sokulmas yolunda dzenlemeler balamtr. ABD rde 1990 ylnda atk dolamna giren plastiklerin %2 si yeniden kullanma sokulmutur (1).Plastik iecek ielerinin %36 s yeniden kullanma sokulmutur. Plastik endstrisi giderek daha fazla trde plastik oluturacak biimde gelimesini srdrmektedir. 1990 k yllarda kat ve karton maddelerin %29 u, camlarn %20 si ve alminyumun %38 i yeniden kullanma sokulmutur (1). Giderek denizlerin kirlilii , su ktlelerinin kirlilii asndan plastiklerin yaraca sorunlar daha ok gndeme gelmektedir (5). Plastik materyallerin ok kullanmn salayan balca zellikler olan 1. Salamlk 2. Dayankllk 3. Hafiflik zellikler bunlarn atk haline gelmeleri durumunda problemin boyutunu byten sorunlar olarak ortaya kar. Bir kg plastik hemen hemen bir kg petrol atnn s deerine sahiptir. Ancak burada dier bir sorun plastiklerin yaklmasyla bacalardan kan gazlarn yarataca kirlilik tehlikesidir. stelik kllerin ierisinde de nemli toksinlerin bulunmas riski vardr. Yine resinlerin yaklmasna bal olarak ortaya kabilecek dioksin sorununun boyutlar konusunda tam bir deerlendirme yaplamamtr. Plastik tiplerinden birisi olan polietilen uzun polimer zincirleri halinede balanm olan etilen molekllerinden olumaktadr. Eer zincirler dzse polimer molekl dz ve kristal yapdadr. Eer ana zincir dallanmakta ise, molekller daha az youn ve daha az kristal zellik tamaktadr. Kristalinite deeri %55 -%99 arasnda deimektedir. Kristalinite oran arttkab nularn kimyasal etkilenime dayankll da artmaktadr. Polietilenin ift balarnn says da bunun d etkilenime aklnn boyutunu da arttrmaktadr. nk oksijen bu balarla etkileerek polimer zincirlerinin kopmasn salamaktadr. Karbonlara ift bala balanan hidrojen atomlar ok reaktiftir. Polietilern zincir reaksiyonu ile paralanmaktadr. Polime11

re enerji eklendike, hidrojen atomu alnr ve serbest radikaller meydana gelir. Bu reaksiyon kendi kendine ilerleme zelliine sahiptir. Giderek polimerler byk ve kk paralara ayrlrlar. deal koullar altnda yanmalar durumunda son rn karbondioksit ve su olacaktr. deal koullarn olumamas durumunda deiik boyutlarda bir ok polimer ortamda birikmektedir. kinci oluum daha byk orandadr ve nemli bir evre kirlilii problemi olarak ortaya km durumdadr. Termal paralanma olaynda stma plastiklerin byk ve kk paracklara paralanmasna neden olur. Scaklk arttka paracklarn boyutunda da artm olmaktadr. (6) Scaklk deeri dtke meydana gelecek kk paralarn boyutu da dmektedir. Byk fragmanlarn tam olarak yaklmas ok zordur. Havay kirletme riskleri de o oranda artar. Kk blmlerin yanmalar daha kolaydr . Ancak daha ok s olutururlar ve bunun sonuncuda oluan fazla scaklk yakma frnlanan harabolmasna neden olabilir. Mekanik paralama balanan paralanmasna salayacak kuvvetler uygulanmas esasna dayanmaktadr. Ultrasonik paralama bunlardan birisidir. ok etkili olmasna ramen maliyeti ok yksektir. Gne enerjisi de paralanma amacyla yararlanlan enerjilerdendir. Ancak belirli radyant enerji tipleri plastikten penetre olabildiinden snrl kullanm salamaktadr. Efektif radyoaktif materyaller sz gelimi Kobalt 60 insan sal asndan sorun yaratabilir. Biyolojik olarak bozunma ise olduka yava ve etkisiz bir yntem olma zelliindedir. 1990 yl rakamlarna gre retilen plastik resullerin %30 unun ambalaj amacyla kullanld, %21 ninin inaatta, %10, 5 unun atlabilir kap kaak, oyuncak, piknik malzemesi, salk bakm malzemeleri vb. de kullanld belirlenilmitir. Son otuz ylda plastik retimi ortalama %10 artm-r. Plastik endstrisinde 630 000 kii almakta ve sat 92 milyar $ a ulamaktadr. (1) Sonuta plastiklerin paralanmas ve zararsz hale getirilmesine ynelik olarak nemli aratrma a bulunmaktadr. Plastiklerin doada paralanmasn salayacak mikrobiyolojik ajanlarla ilgili deneyler srmektedir, ancak bunlar gelecekte nisan sal asndan yaratabilecekleri sorunlarla ilgili herhangi bir deerlendirme bulunmamaktadr. Btn bu nedenlerle plastikler ve yarataca sorunlar gelecekte gndemi ok byk oranda megul edecektir. evre sal personelinin plastiklerle ilgili sorunlar tam olarak ayrntl olarak kavramas giderek zorunlu hale gelmektedir. 12

BLM 2 PLASTKLER, TARHE VE GENEL ZELLKLER

Plastikler kalba dklebilir, haddelenebilir, dier bir deyimle kolayca biimlendirilebilir maddelerin aratrlmasnda nemli bir aamadr. Kauuk ve dier doal rnler genellikle plastik tanmnn dnda tutulmaktadr. Daha ok yapay olarak elde edilen bu zellikteki maddelerin tanmlanmas amacyla kullanlmaktadr. Reinelerle plastikler arasndaki ayrm da tam deildir. Bazen hem rezine hem de plastik madde olarak kulanlan maddeler bulunmaktadr. Eskiden reine szc, kaplama Macdelerinin bileimindeki doal maddelerin yerlerine gedebilen yapay maddeleb iin kullanlrken, plastik terimi kalplama ileminden geirilerek retilen maddelerin yerine kullanlmt. Bilinen btn biimlendirme ekilleri plastiklerin ilenmesinde kullanlabilmektedir. Plastik, petrokimya sanayiinde, petrol esasl rn veya yan rnler ile doal gaz hammadde olarak kullanp bunlarn kimyasal dnmleri ile elde edilen nemli madde gruplarndan birisidir. Bu nedenle plastik sanayisini, petrokimya sanayisinin bir alt sektr olarak grmek mmkndr. Kullanm kolayl, ucuzluk, dayankllk, kolay ilenebilirlik vb. zelliklerinden dolay kat, karton, cam, demir: pamuk, keten vb. hammaddelerden retilen rnlerin yerini alan plastik rnleri, dier taraftan da enerji datm, sulama, kanalizasyon, ulam gibi projelerde nemli lde kullanm alan bulunmaktadr. Plastiklerin genel zellikleri: 1. Istlrken kolayca yumuamalar ve erimeden biimlendirilebilir bir esneklik kazanmalar 2. Yumuak halde iken kolayca ekil verildikten sonra souduklarnda tekrar sertlemeleridir. Plastikler ok byk polimeri molekl andan olumaktadrlar. Polimerler s altnda geveyerek ayrlan, souduklarnda i ie geerek ayrlan maddelerdir. Bunlar souduunda tekrar i ie geerek sertlemektedirler. Polimer zincirleri Van der Walls, London gibi zayf balar veya hidrojenbalar, dipol-dipol etkileimi gibi nisbeten daha gl balarla bir arada tutulmaktadr. Ticari olarak yaplan ilk plastikler, yar sentetiktir. Bunlar, genellikle pamuk artklarndan elde edilen ve insanlarca sindirilmeyen bir karbonhidrat olein selllozdan tretilmitir. 1862 ylnda ngiliz Kimyac Alexan13

der Parkes, kolayca kalplanabilen ve biimlendirilebilen, "Parkenise"(parkesin) adl bir plastik hazrlamtr. Bu plastik, pamuk artklarnn nitrat ve slfat asitlerinin karmyla tepkimeye girmesi sonucu oluan bir nitroselloz bileiine, hintya, biraz kafuru ve renklendirici maddeler katlarak yaplmt. Parkesine'm kk miktarlarda hazrlanmas kolayd, ama endstri leinde retimi baarszlkla sonuland. 1870 ylnda A. B. D'nde matbaac John Wesley Hyatt, ticari bakmdan ilk baarl plastik olan selloiti Parkensine'a benzer biimde, ama hintya yerine kafuru kullanarak hazrlad. Hyat'n buluu kafurunun plastikletirici etkisidir. 1869 ylnda sellloitin patentini ald. Bu madde ilk kez fildisinin ve kablumbaa kabuunun yerine kullanlabilecek bir materyal oluturulmasn salamtr. Bu yeni madde, gzlk ereveleri, taraklar, bilardo toplar, bak saplan ve fotoraf filmi gibi ok eitli rnlerin yapmnda kullanld. lk sentetik lif ise 1889 ylnda, nitro sellozdan yaplan yapay ipekti. 1909 ylnda ABD li kimyac Leo Baekeland fenol ve formaldehid kullanarak bkaliti yapt. Bu madde tmyle yapay bir plastikti. Eski plastiklerin balca sakncas, kolayca tutumalaryd. Bu duruma nitroselloz neden oluyordu. Bu nedenle gnmzde, selloz temelli plastiklerin hazrlanmasnda, nitroselloz yerine, sellozun bir baka esteri olan selloz asetat kullanlmaktadr. Bu plastikler genellikle kuma yapmnda kullanlr. lenmi selloz ya da reyon, zlp yeniden ktrlerek moleklleri ksaltlm sellozdan olumu lifli bir maddedir. lk tam sentetik plastikler, endstriyel olarak retilmelerinden yllarca nce ortaya karld. 1838 ylnda Fransz Regnault, vinil klorrn, gne nn etkisi altnda reinelemesini gzledi. Bu madde salnda gnmzde bol ve yaygn olarak kullanlan polivinil klorrd. Ticari bir nemi olduu o dnem anlalamamt. Ertesi yl, Alman kimyac Simon, doymam bir hidrokarbon olan stirenin, polistiren vererek polimerletiini belirledi. Bu maddenin ticari nem kazanmas ancak 90 yl sonra oldu. 1909 ylnda Leo H. Baekeland, fenoln formaldehitle tepkimesi sonucu elde ettii rnn patentini ald. Aslnda ilk formaldehit reinesini 1872 ylnda Adolf von Bayer 1872 ylnda bulmutu. Metil metakrilat, ilk kez 1877 ylnda, Alman kimyaclar Ftting ve Paul tarafndan polimerletirildi. Elde ettikleri rn, yani polimetilmetakrilat, yarm yzyl sonra ortaya kan perspeks adl plastiin temelini oluturdu. Etilenin polimerletirilmesiyle ilgili ilk denemeler 1879 ylnda balamtr. 14

lk almalar sonu vermemi ancak yalama amacyla kullanlan bir ya elde edilmitir. Daha sonra etilenin polimerletirilmesiyle, polietilen ya da politen eldeedildi. Bu uygulama gnmzde de yaygn olarak kullanlmaktadr. 1909 ylnda Leo Hendrick Baekeland fenol ve formaldehidi birletirerek ilk tam plastiin yaplmasn salad. Bu madde bakalitti. 19301u ve 40 l yllarda teflon, radyo, plak yapmnda kullanld. 1922 ylnda Herman Standinger plastiklerin kk molekllerin birletirilmesiyle oluan dev molekller ya da polimerler olduunu gsterdi. Benzer molekllerin polimer zincirleri oluturacak biimde balanmas anlamna gelen polimerizasyon ilemi ile kimya sanayi hzl geliti. kinci Dnya Sava plastik endstrisinin geliiminde en nemli etkenlerden birisi olmutur. Btn plastikler polimerizasyon rndr. Hemen hemen btn plastikler fosil yakt olarak balamakta, esas olarak doal gaz, petrol ve kmrden olumaktadr. Plastik yapmnn n ilemi bunlarn monomerlere evrilmesidir. Bunlar etilen, propilen, benzen, para ksilen ve toluen gibi maddelerdir. Etilen gaz en yaygn olarak kullanlan monomerlerden birisidir. Is , basn ve bir ok kimyasaln etkisiyle plastik retiminin ikinci evresi balamaktadr. Buna polimerizasyon denmektedir. Polimer veya plastik resinlerin oluumunu salayacak biimde monomerlerin zincir oluturacak biimde balanmas anlamna gelmektedir. Etilen polietilen, propilen polipropilen, stiren polistirene dnmektedir. Polimerizasyon sreci belirli aamalarda durdurularak belirli zelliklere sahip resinlerin elde edilmesi mmkn olabilmektedir. Polietilenin dansitesi yksek dansiteli polietilen (HDPE) ve dk dansiteli polietilen (LDPE) oluturacak biimde deitirilebilir. Yksek dasiteliler tanma vb. ye elverili kaplarn yapmnda, dk dansiteliler se film vb. nin yapmnda elverilidir. Polimerizasyon rnleri dorudan kullanlabildii gibi katk maddeleri ile esneklik, dayankllk , scaa dayanma , ultraviyoleye dayanma gibi zellikleri artrlmakta ve bunlardan deiik rnlerin imalatnda yararlanlmaktadr (1).Katk maddeleri araclyla plastiklerin renkleri de deitirilmektedir. Bu katk maddeleri plastiklerin %1 lik miktarn oluturmaktadr. Ancak baz plastik tiplerinde renklendiriciler %10 lara varabilmektedir. Baz plastiklerin ierisine %40 lara varan onanlarda plastizerler katlmaktadr. Ancak bu katk maddelerinin ou ar metaller ve insanlara toksik maddeleri iermektedir. 15

PVC 1931 ylnda Almanya'da tretilmitir. PVC retimi iin hammaddeler, vinil klorr (CH2=CHC1) verecek biimde birbirleriyle tepkimeye giren etilen ve klordur. Vinil klorrn polimerlemesiyle. PVC oluur. PVC kalplanm eya retiminde kullanlr ve ou kez bir plastikletiriciyle kartrlarak, yumuayp, daha esnek olmas salanr. Plastik borular ve su oluklar ile esnek plastik levhalar, genellikle PVC den yaplr. Vinil klorr ile vinil asetatn ya da viniliden klorrn kopolimerleri de nemli plastiklerdir. Olefinler, bir ya da daha ok sayda ifte ba ieren hidrokarbonlardr ve etilen , bu grubun en yaln yesidir. Polietilen ve polipropilen plastik ie ve kaplarn, ambalaj malzemelerinin, su borularnn, vb. yapmnda kullanlr. Yasz tavalar gibi mutfak eyalar da, genellikle PTFE'yle kaplanr. lk poliamit plastiin 1934 ylnda A. B. D'nde kimyac W. H. Carothers tarafndan bulunmu ancak 1937 ylma kadar endstriyel olarak byk lde retimine geilememitir. Bu bilinen naylondur. Naylon benzen ve btadienden balayarak retilmektedir. Kaprolaktam bata olmak zere bir ok ara rn retim sreci srasnda elde edilmektedir. (7,8)

17

BLM 3 BAZI PLASTK TPLER VE ZELLKLER

Plastikler gnlk yaamn bir ok alannda giderek daha byk oranda kullanlmaktadr. Kullanmn artran balca nedenler arasnda dklebilir malzemenin uzak mesafelere tanmas asndan elverili bir dayanklla sahip olmas, saydam hale getirilebilen trlerin varl, geirmeyen trlerinin yapmnn kolay olmas, ambalaj malzemesinin sktrlarak tanabilir olmas saylabilir. Kolay biimlendirilebildiinden, haddelenebildiinden , kalba dklebildiinden retim kolayl da salanmaktadr. Katk maddeleri ile bileenlerinin stabilitesinin salanabilmesi bir ok ama iin kullanlabilir olmasn salamaktadr. Ayn zamanda hafif olmas, tama maliyetine etkisini azaltmaktadr. Plastikler kmrden, selllozdan elde edilebilir. Ancak en yaygn retimi petrolden yaplmaktadr. Dnyada retilen petroln %4 kadan plastik retiminde, geri kalan ise tat aralarnda, fabrikalarda ve enerji santrallerinde yakt olarak kullanlarak doay kirletmektedir, Bu %4 petrolden elde edilen plastiin %75-SO kadar dayankl rnlerde kullanlmakta, dolaysyla genel olarak p ve evre sorunu yaratmamaktadr (buzdolab, amar makinas, TV, otomobil, ev ve bahe mobilyalar). retilen plastiin %20-25 kadar ambalaj sektrnde kullanlmakta; bunun da %50 kadar dayankl ambalajlan oluturmakta (plastik variller, bidonlar, p kutular) , geri kalan ksm da p olarak atlmaktadr. 1. Islsertleir plastikler(termoset) 2. Islyumuar plastikler(termoplastik) olmak zere iki gruba ayrlabilirler. Islsertleir plastikler stldklarnda znmez ve erimezler. apraz balantlarla serletirilmilerdir. Bunlar yeniden stldklarnda yumuarlar ancak akkan hale gelmezler. Bunlar resinler gibi tekrar tekrar kullanlmazlar ancak yeniden retim srecine sokulabilirler (9). Balcalar: 1. Fenolik reineler 2. Furan reineleri 3. Aminoplastlar 4. Alkitler 5. Doymam asit poliesterleri 18

6. Epoksi reineler 7. Poliretanlar 8. Silikonlar olarak sralanabilir. Isl yumuar reineler ise bir ok kez yumuatlp sertletirilebilirler. ABD de retilen plastiin %80-90 m bu tr plastikler oluturmaktadr. Bunlar souduklarnda biimlenmi olurlar. 1. Dk younluklu polietilen (DYPE) 2. Yksek younluklu polietilen (YYPE) 3. Polistyrene (PS) 4. Polypropylene(PP) 5. Polyethylenetetrapythalate (PET veya PETE) 6. Polivimlklorr(PVC) 1968 ylnda bu alt tanesi ABD de retilen plastiin %68 ini oluturuyordu(l). Paketleme ilemlerinde kullanlan plastiklerin aa yukar %97 ini oluturan bu plastik tipleri kentsel p akmna katlan plastiklerin en byk ounluunu meydana getirir. Bunlardan slyumuarlardan dk younluk polietilen(DYPE) daha ok ambalaj, sera rts, elektrik sanayisinde kullanlrken , stn fiziksel ve kimyasal zelliklere sahip polipropilen (PP) geni amal bir kullanm alanna sahiptir. Plastik ieler, iplik optik ve elektrik sanayi ve mutfak eyas yapmnda kullanlmaktadr. Bugn AT'de kullanm gren plastiklerin % 85 i slyumuarlardr. Polietilen(PE), polipropilen(PP), polivinilkloridler(PVC) ve polistiren[PS) toplam plastik kullanmnn % 70 inden fazlasn oluturmaktadr. Bunlarn yannda polietilen tereftalat[ PET), akrilonitril butadien{ABS), poliamidler (PA), poliretan (PU), polikarbonat (PC) ve fenoik reineler gibi polimerlerin de nemli bir yeri vardr. Plastik fabrikasyonu ile eitli biimlerde rnler elde edilmektedir:Film, elyaf, kpk, ie, kat cisim gibi. ounlukla tek cins, monopolimer malzeme kullanlmakla birlikte baz uygulamalarda birka polimer veya baka maddeleri de ieren katmanl ve karml rnler de retilebilmektedir. 1920 yllarnda, plastiklerin kimyasal yaplar konusunda, zellikle Alman kimyac Hermann Staudinger tarafndan ok sayda aratrma yapl19

di. Staudinger'in aratrmalarn, daha salam temellere dayanan yeni plastiklerin ortaya kmas izledi. Gnmzdeki plastiklerin en nemlilerinden biri olan polistirenin ticari retimine 1930 ylnda balad. Polistiren retiminin hammaddeleri, birbirleriyle tepkimeye girerek sren (C6H5 CH=CH2 ) veren etilen ve benzendir. Daha sonra sren, polisren vermesi iin polimerlerilir. Polistirenle ilikili olan baka plastikler de vardr: Szgelimi, arpmaya dayankl polistiren (polisren ve kauuk karm) ; ABS (sren, akrilonitril ve nitril kauuunun polimerlerilmi karm) ; SAN (sren ve akrilonitrilin polimerleilmi karm) ; ASA (sren ile bir metakrilat esterinin polimeri). Birden ok trde monomerin polimerleme siyle oluan SAN gibi polimerlere, genellikle kopolimer ad verilir. Polistiren plastikleri, kalplanm eya ve elektrik malzemesf yapmnda kullanlr. Polistiren kpkleri, s ve ses yaltm malzemesi olarak, arpmalara kar koruyucu ambalaj malzemesi olarak olduka yaygn biimde kullanlmaktadr. lkemizde en yaygn olarak , slyumuarlar retilmektedir. Belli bal slyumuarler YYPE, DYPE, PVC, PS, PE olup, bu plastikler tketimin ok byk bir blmn oluturmaktadr. Yksek younluklu polietilen: Esnek, dayankl ve saydamdr. ecek ieleri, zellikle st gmleri, st ve ekerli iecek kaplar, boru , kablo ve film yapmnda kullanlmaktadr. Btn plastiklerin aa yukar %15 ine yaknn oluturmaktadr. Paketlemede %53 orannda kullanlmaktadr. Paketlemede kullanlan miktarn %6, 3 ve btn kullanmnn %3, 6 s yeniden kullanma soklumaktadr. ielerin yeniden kullanma sokulma orannn artaca tahmin edilmektedir. Yeniden kullanm amacyla ilenmesinden motor ya kaplar, deterjan ieleri, borular ve kova yaplmaktadr. Yksek younluklu polietilen oksijeni geirmemesi bakmndan aa yukar ayn oranda etkili deildir. Ancak kolay tanabilir kaplar yapabilmek bakmndan elverili bir maddedir. Dk younluklu polietilen: Nem geirmez ve inerttir. p torbalar, vb. nin yapmnda, plastik ie yapmnda ve rt filmleri retiminde kullanlmaktadr. Btn plastiklerin %18 ini oluturmaktadr ve %52 si paketleme amacyla kullanlmaktadr. Paketlemede kullanlan miktarn % 1 inin ve btn miktarn %0, 5 inin yeniden kullanma sokulduu belirtilmektedir. Btn dnyada spermarket-

20

lerde kullanlan naylon torbalarn yarsndan fazlas bu maddeden yaplmaktadr. Tekrar kullanma sokulduunda yeni naylon torbalar ve fra yapmnda kullanlmaktadr. Polietilen 93 C'nin zerinde baz organik zgenlerde znebilir. Oda scaklnda znmez. Dayankl torba yapmnda ve seralarda rt filmlerinin retiminde yaygn olarak kullanlmaktadr. zellikle gda rnlerinde paketleme filmi, kat kaplamalarda, varil ve benzeri tama kaplarnda i kaplama malzemesi olarak tel ve kablo kaplamalarnda, oyuncak retiminde, p torbas, ie yapmnda, yaltkan olarak kullanlr. (1,8) Polietilen terafiat(PET): Salam, .dayankl, gaz geiine dayankl bir maddedir. Dalmaya, paralanmaya dayankldr. yi elektriksel zellikleri ve dk absorbsiyonu olan bir slyumuar polyesterdir. ok geni kullanm alan vardr. Video teyp bantlar, fotoraf filmleri, merubat ieleri, gda ambalaj bunlardan bir kadr. zellikle karsbonath iecekler iin ok uygun bir maddedir. Btn plastiklerin %2, 3 n oluturmaktadr. Paketleme amacyla %54 kullanlr. %24, 6 orannda ieleme ve %23, 2 orannda paketleme amacyla kullanlan bir maddedir. Toplamas kolaydr ve yeniden kullanm amacyla toplayanlarca tercih edilmektedir. Bir ok kolal iecek firmas bu ielerde piyasaya kmaya balamtr. Yeniden kullanma sokulduunda hal, fberdolgu maddesi, ie ve kaplarn yapmnda kullanlmaktadr. Bu ie ve kaplara yiyecek konulmaz.
Polivinil klorr(PVC):

Beyaz toz veya renksiz granl eklindedir, yaltkandr, asitlere, yalara, hidrokarbonlara kar dayankldr. Baz deiik maddelerin katksyla sertleebilir. Sert plastikten boru yapmnda, kap ve pencere yapmnda, yer karolar gibi dier inaat malzemelerinin imalatnda, ayakkab yapmnda, kat ve tekstilde, kaplama ilerinde, ie yapmnda kullanlr.-(1, 8). retilen plastiklerin %13, 5 unu oluturduu, %6 binin paketlemede kullanld, paketlemede kullanlan miktarn %0, 2 sinin btnn ise %0, 1 inin yeniden retime sokulduu belirtilmektedir. (l)PVC rnlerinin bir ou dayankl olduundan kentsel p ykne katlm azdr. Bunlarn PET ten ayrlmasn salayacak sistem gelitirilmeye allmaktadr. Yeniden kullanma sokulan PVC genellikle drenaj borular, it, ev kaplamalar vb. yapmnda kullanlmaktadr. 21

pp

Sert, sya ve kimyasal etkiye direnli bir maddedir. Oto ak kaplarnn,

vidal kapaklarn, baz yourt ve margarin kaplarnn, plastik filmlerin yapmnda kullanlmaktadr. (1) PET e gre nemin uzaklatrlmas iin 500 kez daha elverilidir. Scakken paketlenmesi gereken urup ve meyve sularnn paketlenmesi iin de kullanlmaktadr. (10) Btn plastiklerin %13, 2 sini oluturmaktadr ve %18 i paketleme ilemlerinde kullanlmaktadr. Paketleme ilemlerinde kullanlanlarn %0, 4 , btnnn ise %2, 2 si yeniden kullanma sokulmaktadr, . Oto ak kab olarak kullanlan miktarn %05 inden fazlas yeniden kullanma sokulmaktadr. Yeniden kullanma sokulduunda otomobil paralan, batarya ve hal yapmnda kullanlmaktadr. PS Kolay krlabilir, saydam, sert, termal zellikleri iyi olan bir maddedir. Ev eyalarnn, elektronik maddelerin, hazr yemek tama paketlerinin, plastik ev eyalarnn yapmnda kullanlmaktadr. Btn plastiklerin %7, 8 ini, oluturmakta retimin %39 u paketleme amacyla kullanlmaktadr. Paketlemede kullanlanlarn %1, 2 si btn retimin ise %0, 5 i yeniden kullanma sokulmaktadr. Yeniden kullanma sokulduunda yaltm tahtalarnn, ofis ara gerecinin, yeniden kullanlabilir zelikteki kafeterya tepsilerinin yapmnda kullanlmaktadr. Termoplastik maddelerin yeniden kullanma sokulma asndan gelecekleri olumlu kabul edilmektedir. Bunlarn yeniden kullanlma sokulabilmelerini belirleyen balca zellikleri: 1. Istlmalar 2. Yumuamalar 3. Yeniden biimlenebilmeler dr. Ancak bu rehinler giderek daha sert ve pahal olmalarna neden olacak dier maddelerle kartrlmaktadr. Bunun sonucunda bunlarn yenidan kullanma sokulmalarn salayacak sreler pahal olmakta kimi zaman gze alnabilir olmalar engellenmektedir. Sz galimi ala gelen meyve suyu kutular veya paketleri alminyum, kat ve polietilen plastik rehinlerden yaplmaktadr. Bu materyallerin kombinasyonu ile Lee edilen paketleme malzemesinin raf mrn uzatma, bozulmay engellemesi ve buna bal olarak dondurma veya soutma ilemi gerektirmeksizin uzun sre dayanabilmeleri mmkn olabilmekte-

22

dr. Baz termoplastikler daha dayanklm maddelerin yapmnda kullanl-maktadr. Bunlar: 1. Borular 2. aydnlatma malzemeleri 3. Bilgi sayarlar 4. Baz araba paralandr. (11) Termoset plastikler ABD de retilen plastiklerin %10 unu oluturmaktadr. Bina izolasyon malzemeleri, mobilya ve inaat malzemelerinin yapmnda kullanlmaktadrlar.

23

25

BLM 4 PLASTK MALATI VE EVRE

Amerika Birleik devletlerinde her yl 29 milyon ton plastik kullanlmaktadr. Bunlarn retimi, tanmas, kullanm, bir ok kii ve grubu olumsuz etkileme riski tamaktadr. Yemden kullanm sreciyle ilgili sorunlar da bulunmaktadr. Plastik imalat ok miktarda zararl atn evreye verilmesine neden olmaktadr. Bunlar arasnda en nemlileri: 1. Klorlu benzenler 2. Karbon tetraklorr 3. Metilen klorr 4. Trikloretilendir. (11) Plastiklerin ierisinde ok miktarda katk maddesi bulunmaktadr. Bunlar renk verici maddeler, plastizerler, kurun ve kadmiyum ieren s stabilizerleridir. Plastiklerin yerine kullanlabilecek kat, cam, metal her trl maddenin de evreye toksik bir takm maddeler katt bilinmektedir. Bu nedenle her trl retim srecinin riskini evre zerindeki etkisiyle birlikte ele almak zorunluluu bulunmaktadr. Resinler deiik bir ok yolla ok deiik maddelerin yapm amacyla kullanlan maddelerdir. ok deiik yntemlerle biimlendirilerek istenilen rnn elde edilmesi salanmaktadr. 1. Kalba sktrarak pskrtme Eritilmi olan resinler basn altnda bir kalba dklerek boru, tp, tabaka film elde edilmesi amacyla kullanlmaktadr. 2. Enjeksiyon kalplama Istlm olan resin birbirine geien paralarn elde edilmesi amacyla zel bir kalba enjekte edilmektedir. Enjeksiyon kalplama btn plastik rnlerin %23 nn eldesinde bavurulan bir yntemdir. Oyuncaklar, priz, dii yuvalar, araba plastik paralar ve bina tesisat malzemeleri bu yntemle yaplmaktadr. 3. Haval kalplama Resinler nce kalba sktrlmakta sonra son biimlerini vermek zere hava flenmektedir. ieler, variller, gmler ve dier kaplar bu yntemle yaplmaktadr. 26

4. Kpk ki tip kpk ilemi bulunmaktadr. Bunlardan birincisinde genileyebilir kk taneciklerin kalplanmas, dieri ise termoplastik kpk sktrmadr. Scak ve souk polistiren iecek kaplan genileyebilir tanecik kalplamas ile yaplmaktadr. Polimer tanecikleri hidrokarbon gazlara batrlmakta ve kalba yerletirilmektedir. Hazr yemeklerin ve dier yiyeceklerin tanmasnda kullanlan kaplar, yumurta kartonlar, yemek tepsileri ise termoplastik kpk sktrma yntemi ile retilmektedir. Gaz oluturma zelliine sahip bulunan genileyici ajanlar resinlere katlarak bunlarn bir tabaka oluturacak biimde pskrtlmesi salanr. Bu kpk tabaka daha sonra deiik rnler oluturacak biimde biimlenir. Daha nceden kloroflorohidrokarbonlarn kullanmyla yaplan kpk rnler atmosferdeki ozon tabakas zerindeki olumsuz etkilemektedir. Gelimekte olan bir ok lkeye transfer edilen teknoloji de daha ok bu yntemi kullanmaktadr. 1988 den balayarak bu gazn kullanmnn braklmas kararlatrlmtr. Ancak kloroflorohidrokarbonlarn yerine kullanlan gazlarn bazlar atmosferdeki ozon tabakasnn olumsuz etkilenmesine neden olmaktadr. Uluslararas anlamalara gre 1996 da CFC kullanm btnyle durdurulacak, 2020 ylnda ise onun yerine kullanlan HCFC larn kullanm da ortadan kalkacaktr. (1) Polistiren kaplarn kullanmyla ilgili baka sorunlar vardr. Bir akm polistiren kaplar alternatiflerinin retim teknolojisiyle karlatrmaktadr. PS kaplarn retimi alternatifi olan kat kaplara gre daha az enerji ve daha az ham madde kullanmn salamaktadr. (13)Ancak sren ve benzen gibi bileenlerinin ileri derecede toksik olmas, benzenin karsinojen olarak baklk ve reme sistemini etkileyen nemli kan ve kemik hastalkalma neden olmas nemli tehlikeler arasndadr. Sren de insan korsinojeni olarak nem tamaktadr. Gerek periferal gerekse santral sinir sistemini etkilemekte olan tehlikeli bir nrotoksindir. (1, 14, 15) Bu toksik etkilerin tehlikesi altnda olan gruplar: 1. reten 2. leyen ve kullanan 3. Depolayan 4. Tayan
27

5. Bunlarn retim blgelerinin yaknnda yaayanlar olarak, sralanabilir. Grld gibi ok byk bir grup etkilenim riski altndadr. Kaynan azaltlmas tm mr boyunca yarataca toksik etkinin veya miktarn artmasn engelleyecektir. Kaynak azaltmi kat atk epidemisinde birincil koruma uygulamas olarak nerilen bir yntemdir. Burada esas pn az retilmesidir. stelik plastiin kullanmnn azaltlmas daha tehlikeli olumsuz sonulara yol aabilecek bir baka maddenin kullanm orann artracaksa istenilen temel ama gereklemeyecektir. Sonuta salanabilecek net yarar hemen hemen sfr olacaktr. Plastik endstrisi asndan kaynak azaltc paketleme, toksik katkm maddelerinin azaltlmas, paketleme amacyla daha az oranda resin kullanlan rnlerin hazrlanmas vb. gibi sonularn salanmas anlamna gelmektedir. Giderek paketleme malzemesinin azaltlmas mmkndr. Deiik lkelerde zellikle gelimi lkelerde paketlemenin azaltlmasna ynelik uygulamalar yaygnlamaktadr. Ambalaj genellikle reklam ve albeni yaratmak amacyla da kullanldndan gelimekte olan lkelerde tketici eiliminin bu ynde deitirilmesi kolay olmayacaktr. Giderek baz ieler ve malzemelerin nceltilmesi ve bylece daha az oranda plastik kullanlmas yolunda almalar srdrlmektedir. Bunun en gzel rnei st ielerinin giderek daha hafif plastik iermesi oluturmaktadr. Deterjanlarn ileri derecede konsantre olarak hazrlanmas bylece tketiciye ok kk ambalajlar halinde sunulmas da bu yntemlerden birisidir. Gnmzde plastik torbalarn daha nceki rneklerine gre %20-50 daha ince ve daha salam olduklar belirtilmektedir. Doldurulabilir ve yeniden kullanlabilir ambalajlarn yaplmas bir dier yntemdir. Daha kk ielerin veya kullanm kaplarnn doldurulmasn salayacak yedek maddenin tanabilecei daha byk kaplarn yaplmas bu yntemlerden bir dierini oluturmaktadr. Yine konsantre halde olan ve kullanlacaklar zaman suyla kartrlan rnler de bu adan yarar salamaktadr. Tekrar tekrar temizlenerek kullanlabilen plastik kaplarn yaplabilmesi de bu adan umut vericidir. Bunlarn depozitolu olarak verilmesi ve tketiciden toplanmas nemli bir yntemdir. Daha dayankl malzemelerin yaplmas da daha az oranda madde kullanmn salayabilir. Plastik ambalajlar ierisinde kullanlan toksik kimyasallar, bunlarn zerine yazlan yazlar iin kullanlan mrekkep, boya, stabilizer veya pigmentler de olduka tehlikeli ve toksik maddeler olabilmektedir. Bunlar arsenik; kadmiyum veya kurun gibi toksik metaller iermektedir. EPA nn
28

1988 de akladna gre kentsel atk akmmdaki ka Jmiyumun %36 s ve kurunun %2 si kadmiyumdan gelmektedir. (1) ABD de teknoloji deerlendirme biriminin hesaplarna gre 2000 yllarnda plastik endstrisi en byk oranda kadmiyum kullanan endstri olacaktr. Bu durumda sz konusu toksik maddelerin yerine toksik olmayan karlklarnn konulmasn salayacak uygulamalar yapmak zorundayz. Yeniden retime sokmaktan ok yeniden kullanm daha iyi bir yntem oluturmaktadr. Giderek onu yeniden retime sokmamz iin eilim artmaktadr. Oysa bu yanl bir yaklamdr. Yaplan almalarda enerji maliyeti ve evresel etkisi asndan yaplan deerlendirmelerde yeniden retime sokularak kullanmann her zaman gerek zm olmad aka grlmektedir. Tekrar kullanm enerji ve evre maliyeti asndan ok daha az zararl bir yaklamdr ve kamuoyunun oluturulmas bakmndan bu yntem zerinde durulmaldr.

29

30

mr ksa olmakta ve plastik malzeme retiminden ok ksa bir sre sonra kat atklarn iindeki yerini almaktadr. Plastikler: 1. Film olarak paketlemede ve pratik tama ilerinde kullanlr. 2. iirme yntemiyle retilen ambalajlar ila, kimyasal madde ve gda ambalajlarnda kullanlmaktadr. Gazl iecekler ve sv yalar PET ielerde veya kaplarda, deterjan ve temizlik maddeleri HDPE ambalajlarda, su ve ampuanlar PVC ambalajlarda satlmaktadr. COEX ambalajlar ise kolay bozunabilir maddeler, soslar, korozif, aktif ve toksik kimyasallar konmaktadr. 3- Vakum ile ekillendirilen ambalajlar ise, genellikle raf mr ksa olan gda maddeleri ve temizlik maddeleri ambalajnda kullanlrlar. Bunlarn da balca PS, ABS, PP trleri vardr. 4- Kpk ambalajlar ise, gerek byk bloklardan keserek, gerekse kalplama suretiyle byk, kk her trl hassas makina ve cihazn salkl tanmasnda koruma ambalaj olarak kullanlr. Bunlarn polieter (snger), polieten ve polistrien (styropor) trleri vardr. 5- Kutu ve kasalar enjeksiyon yntemiyle elde edilmektedir. Plastik kasalar zellikle ielerin tanmasnda kullanlmaktadr. PE, PP, HDPE, PS, ABS tr plastiklerden bu amala yaygn olarak yararlanlmaktadr. 6- Bunlarn dnda PP den yaplan oluklu levhalar tama kolisi, sera rts, zel antalar yapmnda kullanlr. Tketim mallarnda plastik kullanm, mobilya ve oto sanayii bata olmak zere giderek artmaktadr. rnein otomobillerde gnmzde plastik kullanm oto bana 90 - 100 k'dr. Bunu Avrupa'nn yllk oto retimi olan 10-11 milyon adet ile arptmzda birka yl iinde, yer bekleyen 1 milyon ton civar plastik atkla kar karya kalacamz syleyebiliriz. (16)Giderek plastik kullanmm artracak paketleme teknolojisine arlk veren spermarketler, . Promosyon yntemleri arlk kazanmaktadr. eker ve sakz dahil ok kk grnen malzemelerin ambalajlarnda kullanlan plastikler bile ok byk boyutta arlk tutmaktadr. lkemizde gerek anlamda p-plastik oran izlemesi kurulabilmi deildir. Bunlarn oluumunda etkili olan tketici profillerinin kartlmas halk sal asndan zellikle nem tamaktadr. lkemizde de gelimi lkelere gre daha az oranda da olsa plastik kullanmnda art vardr. . rnein; 1960 ylnda kullanlan plastik 1960 ylnda kii bana 0. 6 kg. iken 1977 ylnda 5. 25 kg. a, 1987 ylnda 9. 05 31

kg. a 1989 ylnda 9. 65 kg. a, 1992 ylnda 13. 54 kg. a kmtr . Gzden uzak tutulmamas gereken bir nokta, bu atklarn ounun olduka yksek deerde, ileri teknoloji rn plastikler olmasdr. Cinslerine gre tan np aylabildikleri zaman ikincil rn retiminde kullanlmak zere dk vasfl endstriyel hammadde olarak yararl olabilecei ileri srlse bile gerek evre maliyeti hesaplandnda yeniden retime sokmann ilke olarak doru olmad aka grlebilmektedir. Bu nedenle lkemizin plastik endstrisinin uzun kullanm, depozito ile toplama ve yeniden ayn amala kullanlabilecek trlere arlk vermeyi semesi gerekmektedir. Eer bu mmkn olmayacaksa ikinci yntem depozitolu olarak toplayarak yeniden kullanma sokmaktr. Bu durumda ikinci retimin evre ve enerji maliyetinin dikkatle deerlendirilmesi gerekmektedir. evre dostu rn imajnn promosyon asndan cazip olmas nedeniyle giderek daha byk oranda kullanlmas tketici asndan aldatc olabilmektedir. Bu nedenle gerek evre dostu rnn ne olduu konusu nemli toplum eitim konular arasnda olmaldr. Bir rnn evre dostu olabilmesi iin: 1. evre dostu iddiasnda bulunan rnn paketinde neden evre dostu olduunun aklanmas gerekir. Eer bir rn sadece evre dostu olduunu ileri sryor ancak gerekesini aklamyorsa evre dostu rn olarak kabul edilmemelidir., 2.rnn gereinden fazla tketime zorlamamas arttr. 3. Son rnn evre dostu olmas yetmeyecektir. Bunun retim srecinin de evre dostu olmas gerekir. 4. Katk maddeleri evreye toksik olmamaldr. 5. Toksik maddeler ierisine katlan koku vb. nedenlerle temiz evre imajyla satlmamaldr. Plastik rnlerle ilgili olarak bu koullarn salanmas olduka gtr.

32

BLM 6 ATIK OLARAK PLASTKLER

Plastiklerin kullanm alanlarndan biri de ambalaj ve paketleme sanayisidir. Toplam plastik sanayisine oranla ambalaj sanayinde tketilen miktar pek de fazla olmamakla birlikte, bu tr uygulamada plastiklerin mr ksa olmakta ve plastik malzeme retiminden ok ksa bir sre sonra kat atklarn iindeki yerini almaktadr. Bu tr plastiklerin ie, kap, bidon vb. eklinde olmas ve younluklarnn dkl nedeniyle, arlka nemli miktarlara ulamasalar bile hacimsel olarak ok byk oranlara ulaabilmektedir. Daha ncede belirttiimiz zere atk sorununda en nemli boyut hacmi sorunudur. Kentsel atklardaki plastikler 7 gruba ayrlarak incelenmektedir: l.Polietilen tereftalat (PETE/1) 2.Yksek dansiteli polietilen [HDPE/2) 3.Polivinil klorr (PVC/3) 4. Dk dansiteli polietilen (LDPE/4) 5.Polipropilen (PP/5) 6.Polistiren (PS/6) 7.Dier ok tabakal plastik materyal (7)

33

Kat atklar ve ambalaj malzemeleri iinde plastiklerin payna bir gz atlacak olursa, kat atklar iinde plastiklerin pay %7'ler, ambalaj malzemeleri iindeki pay da ancak % 11 ler dolayndadr. Plastik maddelerinin toplam kat atk iindeki oran Trkiyede 4. 3, ABD, de %9. 2, Almanyada % 5. 8 ve Hollandada % 6. 0 dolayndadr. (18)Ambalaj atklarna ilikin byk kentlerdeki ylda ortalama kii bana den tketimler ise plastik ambalajlarda 4. 5 kg, camda 5 kg, teneke kutuda 1 kg alminyum kutuda 0. 3 kg, lamine kartonlarda ise 0,6 kg olarak tahmin edilmektedir. 1985 y-l verilerine gre, Trkiye'de tketilen slyumuaklerin geri kazann oran polietilende (PE) %40, polivinil klorrde (PVC) %10, polipropilende (PP) %10 ve polistrende ise %20 civarnda gerekletii tahmin edilmektedir. Kentsel atn arlk bakmndan %7 sini oluturmakta ise de plastikler hacimsel adan bakldnda daha byk oranda bir kapsam oluturmaktadr. p gmme alanlarnn giderek kapanmas ve azalmas, yeni yer bulunmasyla ilgili glkler ambalaj sanayisinin kendisine yeni seenekler aramas zorunluluunu ortaya karmaktadr.Plastiklerin kat ve biyolojik olarak bozunabilir maddelerle yer deitirmesi gerei zerinde durulmaktadr.ABD de plastiin sadece %2 si, Hollanda da %10 u Almanya'da ise %6 s yeniden kullanma sokulmaktadr.(19) Tablo.3 :-Seilmi baz illerde geri kazanlabilir maddelerin kat atklarn iinde dalm (Yaz Dnemi)

KAYNAK:Ulusal evre Eylem Plan, Evsel ve Tbbi Kat Atk Ynetimi Grubu I. Taslak Rapor, Eyll 1995 (20) 34

Tablo 4: -Seilmi baz illerde iinde dalm {K Dnemi)

geri kazamlabilir maddelerin kat atklarn

KAYNAK:UlusaI evre Eylem Plan, Evsel ve Tbbi Kat Atk Ynetimi Grubu I. Taslak Rapor, Eyll 1995 (20) Henz yaklak olarak 60 yllk bir teknolojik gelimeye sahip olan plastik rnler dier temel maddelerle oranlanabilir bir tketim dzeyine ulamtr. Plastik malzemelerin hafiflii ve ucuz ilem maliyeti metal ve aa gibi yap malzemelerine kar bir avantaj dourmaktadr. Plastikler, ambalaj malzemesi olarak geni bir kullanm grmekte, otomotiv ve beyaz eya sektrlerinde de plastik trlerinin kullanm oram giderek artmaktadr. Tablo 5:Yllara Gre Trkiye'de Plastik Tketimi (21)

35

Tablo 6:Kii Bana Plastik Tketimi (21) YIL 1989 1990 1991 992 TketimTon 529. 878 643.889 705.891 793. 381 Nfus 54. 893. 000 56.098.000 57.326.000 58. 584. 000 Kii Basma Tketim (Kg) 9. 65 11.47 12.31 13. 54

KAYNAK:DPT, Plastik zel htisas Komisyonu Raporu (Karaca. Y, ve dierleri, Ambalaj Olarak Plastiklerin Gdaya ve evreye Etkileri, evre ve nsan Say:26, Haziran 1996) Plastik atklar, plastik yan rn veya rnlerinin elde edildii tesislerde ve kullanm sonrasnda sanayi blgeleri, umuma ak yerler ve konutlar iin toplama yerleri bulunmadndan toplayclar tarafndan biriktirilmektedir. Buralardan toplanan plastikler deiik polimerlerden oluan, pis ve genellikle baka maddelerle kansan ve kaplama ve bileikler ieren yaplara rastlanmaktadr. Yan rn ve rn tesislerinden kan temiz monopolimer slyumuarler, kolaylkla biriktirilerek yeniden granl halinde ya da eritilip misket ekline dntrlerek nemli lde kalite kayb olmakszn ounlukla ilkinden farksz bir rn ya da yan rn elde edilmesi ileminde dolaysz olarak kullanlabilmektedirler. Byle bir ileme ekonomik bakmdan son derece caziptir. Kullanm sonras monopolimer atklar da benzer ekilde, gerektiinde bir n ykamadan sonra ekonomik bir ekilde bir araya getirilebilirler. Baz kark polimer arklan da, rnein PE ve PP gibi birbirleriyle karabilen polimer cinslerini ieren atklar, eritilip birletirmek ve misket ekline dntrmek yoluyla yeniden kullanma hazr duruma getirilebilirler. Kompleks karmlar eklindeki atklarn , ilenmesi ise, oluturduklar kaynak ne olursa olsun daha karmak bir ilemdir. Bu yzden yeniden ileme iin gereken ekonomik faktrler daha fazla problem dourur. Burada ilk akla gelen, batan, birden ok polimeri ieren hibir rn retmemektir. Sonradan yaplabilecekler ise polimerlerin fiziksel yntemlerle birbirinden ayrlarak saf monopolimer atk kmelerinin oluturulmas, kimyasal yntemlerle ayrma, kark plastikleri dolaysz olarak daha dk kalite ve nemde rnlerin retilmesinde kullanma ve yakma ya da dier termik metotlarla kark plastiklerden enerji elde etme olarak sralanabilir. Ancak durum elverdiinde atklar yeniden malzemeye dntrmek, onlar yaka-

36

rak enerji elde etmekten enerji tasarrufu andn daha verimli bir yoldur. Yeniden plastik elde edilmesinde kullanlan ek enerji, daha uzun bir rn yaam sresi iin harcanm olmaktadr. Ancak bu enerjinin de alternatiflere ve tekrar tekrar kullanlabilecek plastik rnler kullanmna gre maliyeti karlatrmal olarak gznne alnmaldr. Plastik yakm ortaya bir ok zehirli gaz ve zararl atn kmasna neden olabilecek tehlikeli bir uygulamaya dnebilir. Pilastik yakmna elverili frnlarn maliyeti de ok yksektir. Avrupa Ekonomik Topluluu'nda 1986'da biriken toplam plastik atk 10 milyon ton dolaylarndayd (22). Bunun yaklak %15'i, yan rn ve rn reticileri tarafndan yeniden ileme tabi tutulmutu. Kalan blmn ou (yaklak %70) ev plerinden gelen plastik cinslerinden olumaktayd:PE de ieren ambalaj malzemesi atklar (genelde film ve ieler), PET ve PVC ieler, eitli ekillerde PVC, PS kaplar ve kpk ekli verilmi granller, plastik oyuncaklar, toplar, yer kaplama malzemeleri, kasetler, di fralar, taraklar, ayakkablar, antalar vb. ) Avrupa Topluluu ortalamasnda ev plerinin %9 ile %10 (arlk yzdesi) arasnda plastik ierdii belirtilmitir. (22) Plastik cinslerinin lkelere gre dalm ise lkelerdeki kullanm zelliklerine gre deimektedir: Fransa'da birikim depozitosuz PVC ielerinde grlrken Almanya'da ev pnde PET ie birikimi ise, iecekler iin ounlukla depozitolu cam ie kullanlmasndan dolay nemsiz bir ldedir. Dier birok lkede de ev pnn nemli bir blm eitli ie cinslerinden olumaktadr. Plastik atk kaynaklan: l.Ev pleri 2. Taran, bahecilik sektrleri (tarmda kullanlan rt filmleri ve ambalaj malzemeleri), 3.Depolar, toptanclar ve datc ticaret kurulular (ambalaj malzemeleri), 4.Dier sanayi kurulular 5.Tat karoserileri, beyaz eya ve eitli metal atklarn toplanarak preslendii ve demirli veya demirsiz metallerin elde edildii "paralama tesisleri". Bu gibi tesislerden kan ve metal olmayan artklar, %20-26 orannda plastik ierebilmektedir. Otomotiv sanayisinde ve beyaz eya yapmnda yaklak on sene nce balayarak artan plastik madde kullanm oranlar,

37

paralama tesislerindeki plastik atk miktarn da direkt olarak ykseltmektedir. stanbul Ticaret Odasnn bir raporunda 1960'arda bir otomobilde kullanlan plastik 10 kg. iken, 1985de bu miktarn 100 kg. a ykseldii belirtilmektedir. (23) Paralama tesislerinin ekonomik ilevli, elik yerine plastik malzemelerin yukarda belirtilen alanlarda giderek artan oranlarda kullanlmasndan dolay bozulabilecek niteliktedir. Bu tesislerde bir yandan metal hacmi derken dier yandan metal d artklarn yok edilmesi, iin yaplan harcama artmaktadr. ngiltere'de eitli tketim , sonras atklar iindeki plastik tutan ylda 1. 000. 000 tonun zerindedir. Bu plastiin %70-76'i ev atklarnda, %5-10'u ise paralama tesisleri artklarnda deelendirilmeyi beklemektedir. Atklarda plastik yknn azaltlmasn salayacak balca tedbirler: 1. Plastik geri kazanmma nem verilmesi ve kullanlp atlan plastik ambalajlarn geri kazanlabilen plastiklerden imal edilmesi, 2. Geri kazanlmayan plastiklerin inaat veya yaltm malzemeleri gibi malzemelerde katk maddesi olarak kullanm olanaklarnn aratrlmas, 3. Kolay bozunabilen plastiklerin yapmna nem verilmesi ve bu konuda aratrmalarn desteklenmesi olarak sralanabilir. Plastik atklarn evresel etkileri giderek daha byk oranda dikkati ekmektedir. Plastiklerin kullanmlarn artran nedenler evreye atk olarak atldklar zaman ok byk evre sorunlar kayna olmaktadr. Denizlerde zellikle okyanuslarda biriken plastikler giderek nemli ekolojik etkiler yapmaya balamtr. Plastiklerin ucuz maliyeti bunlarn atk olarak atlmalarn zendirmekte, yeniden kullanmlarna ynelik abalar asndan da engelleyici olmaktadr. Plastikler suda ok yava bozunmaktadr. (24,25) Plastik endstrisinin atklar deniz yzeyinin kirlenmesinde balca etkenlerden birisi olmaktadr. Deniz hayvanlar plastik atklarnn bir blmn yiyeceklerle kartrmaktadr. (26) Deniz kularnn midelerinden srekli olarak deniz yzeyinde bulunan plastik atklarn kt grlmektedir. Deniz kaplumbaalar ise plastik torbalan deniz analar ile kartrmakta, bunlann alnmas mide de tkanklklara neden olmakta, .hayvana yalanc doygunluk hissi vererek alktan lmesine neden olmaktadr. Plastik balk alarnn atlmas veya kopmas bir ok deniz canls iin latal etki yapar. 1982 ylnda yaplan bir almada yllk olarak 50 000 deniz aysnn plastik balk alar nedeniyle ldn gstermitir. Her yl gemilerden 639 000 plastik kabn atld hesabedilmektedir. (1). 38

Her yl 150 000 plastik donanm ve 50 000 ton plastik kabn okyanuslara atld belirtilmektedir. Okyanuslarla ilgili sorun yaratan plastikler arasnda polistyrene kreler, rngalar, iecek kaplar, plastik ipler, plastik torbalar, kondtomlar, balk alar, piler vb. saylmaktadr. (26) Deniz kirliliinin nlenilmesiyle ilgili anlama (MARPOL)1978 de imzaya alm ve gemilerden her trl plastiin atlmasn yasaklamtr. Ancak bu anlama deniz kirliliini nlemeye yetmemektedir. nk sahilden uzakta ve kontrolsz blgelerde atklarn boaltlmas gayet kolaydr. Plastiklerle ilgili ilk adm deniz atklarnn tiplendirilmesidir . evrede ve sahilde deniz dibinde ve yakn evrede hangi tip atklarn bulunduu analiz edilmelidir. Atn tipi ou kez kaynan da belirlenmesine imkan vermektedir. Eer plastik ataklar karadan kaynaklandn gsteriyorsa bu kaynan ortadan kaldrlmas veya azaltlmasna ynelik ne gibi nlemler alnabilecei aratrlmaldr. Sahil temizleme uygulamalar ve yeniden kullanma ynelik toplama ynetimi en nemli uygulamalar arasndadr. Plastik atklarn yeniden kullanm iin toplanmas amacyla bavurulan balca yntemler unlardr: 1. zel plastik ie ve ambalaj malzemesinin atlaca toplama kaplar konulmas (1,24) 2. Plastik ambalajlardan elverili olanlarn ikincil bir ama iin kullanlmas (zellikle gelimekte olan lkelerde balangta) 3. Depozito uygulanarak kaplarn veya ielerin geri toplanmas, geri getirme primi denmesi. 4. Motor ya, petrol rn vb. gibi bakm vb. amacyla kullanlan malzemelerin konulduu kaplarn bu rn satan firmalarca kendi p kutularnda ayr olarak toplanmas. 5. Ailelilerin hedeflenen baz tr plastikleri zel torbalara koyarak atmalarnn salanmas 6. Ailelerin plerini "yeniden deerlenebilir kat maddeler" 've "doada znebilir" eklinde ikiye ayrarak iki ayr p kutusunda veya iki blmeli tek bir kutuda toplamalar. 7. Vergilendirme sistemi, szgelimi insanlarn tkettii her trl sv ambalajna, ambalajdaki plastik oranna bal olarak % 10luk bir vergi getirilmesi, toplanan bu vergi gelirinin yeniden ileme projelerini destekleye39

cek bir fon olarak kullanlmas. 8.Plastik materyalin depozitolu olarak kullanma sunulmalar 9.Tekrar ayn amala kullanlabilecek plastik materyallerin tercih edilmesi Deiik lkelerde denenen yntemler arasndadr. Toplanan plastik materyaller: 1. Polimerlerin fiziksel ilemlerle birbirinden ayrlmas 2. Polimerlerin kimyasal metotlarla birbirinden ayrlmas 3. Birikimlerin dolaysz olarak (ileme sokulmadan) yeni rn eldesinde kullanlmas 4. Birikimlerin dolaysz olarak yaklarak ya da bir yakt retme ileminden geirilerek enerji kayna olarak kullanlmas eklinde deerlendirilmektedir. Yeniden kullanm asndan tiplerine gre plastikler( 17) Plastiklerin yeniden kullanm yaygn bir uygulama deildir. (33) Yeniden kullanmla deerlendirilen balca plastik tipleri PETE ve yksek dansiteli polietilendir. l.Polietilen terefitalat (PETE/1) Polietilen terefitalat polyester iplikler yaplarak uyku klman, yastk, yorgan ve souk havalarda kullanlacak giyeceklerin yapmnda kullanlmaktadr. Yeil ieler ayr olarak toplanmaldr. nk yeil ieler ancak d tabakas koyu renkli olan giyeceklerin yapmnda kullanlmaktadr. Yeniden kullanma sokulan PETE hallarn taban ve liflerinin yapmnda, poliizosiyanrat izolasyon tablalarnda, yiyecek ve dier madde kaplarnn yapmnda, otomotiv endstrisinde mhendislik kalitesinde plastiklerin yapmnda, kalplanm rnlerin yapmnda kullanlmaktadr. Allagelen yeniden kullanm teknolojisinden farkl olarak ieler yeniden etilen glikol ve tereftalik asite depolimerize edilerek yeniden gazoz tipi iecek ielerinin yapmnda kullanlmak zere repolimerize edilmektedir. Tkietim sonras materyalin Coca-Cola ielerinde yeniden kullanm FDA tarafndan Ocak 1991 de kabul edilmitir. 2.Yksek dansiteli polietilen(17) Yksek dansiteli polietilenin zellikleri rnn tipine gre deimekte40

dir. St gmleri dk erime indeksine sahip resinlerden yaplmtr. Erime indeksi farkl retim srelerine elverililiini belirlemekte olan bir viskozite ltdr. Dk erime indeksi resinin fleme teknii ile kalplanrken genilemesine imkan vermektedir.Sert HDPE ise yksek erime indeksine sahiptir. Bu ise ince kalplara kolayca akabilmesini salamaktadr. Temizlenmi,granl plastik eldesi asndan da (regrind) ana materyalin zellikleri nemlidir. Farkl erime indeksine sahip metaryallerin birbiri ile kartrlmamas gerekmektedir. En sk toplanmas gereken materyaller deterjan ieleri ve motor ya kaplardr. ieler genellikle tabakadan yaplmaktadr.Orta tabakada yeniden retime sokulmu materyal bulunmaktadr. tabakada yeni retilmi materyal ve dta yine nifrom renk ve grnm salamak zere yeni retilmi materyal kullanlmaktadr. Yeniden retime sokulmu olan HDPE koruyucu giyecek, boru, oyuncak vb. gibi kalba dklerek retilen malzemelerin yapmnda kullanlmaktadr. 3-Polivinil klorr; PVC paketleme, elektrik kablosu yaltmnda, plastik boru retiminde yaygn olarak kullanlmaktadr. Kullanm sonras PVC yksek kaliteli bir resin olmasna ramen gnmzde ok az PVC yeniden retime sokulmaktadr .Toplama gl ve tiplendirme balca sorunu oluturmaktadr. Tipik yeniden kullanm rnleri arasnda yiyecek d madde kaplar, du perdeleri, kamyon yatak rtleri, laboratuvar altklar ve demeleri, bahe hortumlar, iek sakslar ve oyuncak yapmnda kullanlmaktadr. Drenaj borular, balant paralar, rtler, kalplanm materyal vb. nin yeniden kullanma sokulmu PVC den yaplabilmesini mmkndr. Ayrm genellikle elle yaplmaktadr. Ayrmda ou kez fleme teknolojisiyle yaplm olan ielerin tabanndaki karakteristik "glmseme" izgisinden yararlanlmaktadr. Plastiklerdeki loru belirleyen elektromanyetik sreler veya radyasyon teknolojisi de kullanlmakta ise de yaygn kullanma sokulabilmesi iin olduka pahal bir tekniktir.(27,31,32) 4.Dk dansiteli poletilen (LDPE) Yiyecek paketlemede, p torbalar, atlabilir rtler, tarm ve inaat sektrnde ok yksek oranda kullanlmaktadr. (28)Atlan plastiklerin arlk bakmndan %16 sim oluturmaktadr. Hacimsel olarak fazla etkisi olmasa bile arlk bakmndan olduka yksek bir orandadr. ABD de neylo torbalar elle ayrlmakta, temizlenmekte, granle hale getirilmekte, yikanmakta ve palet haline getirilmektedir. Orijinal antalarda ki matbaa mrekkepleri koyu bir renk eldekine neden olmaktadr.

43

5.Polipropilen Sklkla otomotiv endstrisinde, ie ve kavanoz etiketlerinde az oran da yiyecek kab olarak kullanlmaktadr. (27) Plastik lambri, bahe mobilyas direk ve it yapmnda kullanlmaktadr. Kurun asit ak imalatlar polipropileni yeni aklerin yapmnda kullanlmak zere ayrmaktadr. 6. Polis tiren ABD de polistirenin %25 i yiyecek paketlemesinde kullanlmaktadr. Bilinen PS kpk rnleri ayak st yemek sistemlerindeki kaplarda. ,tabaklarda,fincan vb. yapm, sert ambalaj malzemesi retiminde kullanlmaktadr. (29) Yiyecek kap kaann yapmnda, saydam bardaklarn yapmnda, pigmente beyaz peynir ve yourt kaplarnn yapmnda kullanlmaktadr. Plastik endstrisine gre PS kentsel an arlk olarak %0,26 sini ve hacm olarak ta %1 ini oluturmaktadr. Yeniden kullanma sokulan PS yaltm tablalarnn yapmnda, bro malzemeleri, yiyecek serisi tepsileri, atk kaplar,izolasyon aralar,oyuncak ve enjeksiyon kalplama sistemiyle elde edilen malzemenin retiminde kullanlmaktadr. Polistiren fornml (C6H5CHCH2)n dir. Plastik atklar arasnda nemli bir yer tutar. Solvent yntemi en ok kullanlan yeniden kullanma sokma uygulamasdr ve be aamadan olumaktadr(33,34) l.Solventle zme 2. Szme 3.PS nin yeniden presipitasyonu 4.Polimer tanelerinin ykanmas 5. Kurutma zme evresi solvent olan ve olmayan karmlarn kartrlmas evresidir. Kullanlan solventler MEK ve p-xylendir.Solvent olmayan materyal ise metanol ve n-heptandr.Solventin yeniden kullanlmas amacyla ayrlmasna ynelik almalar da srmektedir.Solvent sisteminin baz avantajlarnn olaca dnlmektedir: 1. Plastik atk hacmi azaltlmaktadr. 2.Bu tip uygulamaya elverili yaygn bir plastik grubu bulunmaktadr. 3.Nonsolvent faznda ki kirletici eleri de almaktadr. 4.Yeniden presipite edilen polimer bir ok deiik biimde retilebilmektedir (granl.lif, toz)

42

5.Son rn yksek kalitededir. (33,34) 7.Kark veya ok tabakal resinler Bunlardan it ubuklar, araba tamponlar, palet vb. yapmnda yararlanlmaktadr.

ekil 3: Yeniden kullanma sokulmu tipik bir plastik retim srecinin ak ema
43

BLM 7 GIDA MADDELER LE TEMASTA BULUNAN VEYA BULUNMAK ZERE MAL EDLEN PLASTKLER HAKKINDA YNETMELK
Gda maddeleriyle temasta bulunan plastiklerin zellikleri: Gda maddeleriyle temasta bulunan plastiklerin yapsnda bulunan maddeler sala zararsz dahi olsa, bitirilmi rnlerin yiyecek maddelerinin kokusu ve tad zerinde bir etkisi olmamaldr. Plastiklerin yapsna giren kimyasal maddeler, gda benzeri zclerle yaplan deneyler sonucu 60 ppm, ya da gda ve gda benzeri zclerin temas ettii yzeyde 10 mg/dm den daha fazla znrlk vermedii ve aada ngrlen deneylere olumlu cevap verdii srece kullanlabilir. Genellikle geme ve ekstraksiyon almalar kendi kategorilerindeki gdalarla 10 gne kadar sreli ve normal koullardaki en yksek scakln zerinde bir scaklkta yaplr. Her zaman gdalardaki eser miktarda ekstrakte edilmi maddelerin analiz olana yoktur, bu nedenle gda benzeri baz ekstrakte edicilerin kullanlmas gerekir. Ekstrakte edici maddeler drt snfa ayrlrlar : a - Damtk su, b - Seyreltik asit zeltileri, c - Etanol - su zeltileri, d - Yalarn karakterinde bir zc. Yalarn karakterinde zc iin tbbi parafin ve heptar gibi maddelerle eitli hayvansal ve bitkisel yalar kullanlabilir. [16] Katk maddelerinin tek tek geme potansiyeli hakknda yeterli bilgi salanamadndan toksik zarar total ekstraksiyondan alman miktar olarak kabul edilir. - Gda maddeleriyle temasta bulunacak plastik maddeler kolay krlmaz, yrtlmaz ve biim bozulmasna uramaz bir yapda olmaldr. Plastiklerin gda ambalajlarnda kullanlmasyla ilgili nemli etkileim so44

runlan daima gznnde tutulmaldr. Yiyeceklerde de bulunan uucu olmayan baz maddeler plastiklerin etkilenmesine, mekanik zelliklerinin ve grnlerinin bozulmasna neden olabilmektedir. Uucu baz bileiklerin kapal plastik ambalajlarda yiyeceklerden yaylarak olumas, organoleptik zelliinin deimesine neden olabilir. Plastiklerin gda ambalaj olarak kullanlmas, gday d etkenlerden korumas asndan byk yarar salamtr. Ambalaj, amzn amz gerei yaammzn vazgeilmez bir parasdr. retilen bir rn salkl, zarar grmeden, deerini kaybetmeden saklama ihtiyac ilk alardan bu yana vardr. Plastiklerden gda maddeleri ierisine giren toksik maddelerin azaltlmasn salayacak yaklak retim ve plastik gelitirme teknolojisinde temel yaklam oluturmaktadr. Ancak imalat srecinin kalitesine bal olarak plastiin gda etkileimini nleyecek sistemler sz konusu ise sreteki en ufak bir olumsuzluk gda ve insan sal asndan tehlikeli rnlerin olumasn salamaktadr. Plastikler rnleri en iyi koullarda saklamakta ve etkin bir datm olana yaratabilmektedir. Tama ve tketim niteliini, grnmn, tadn deitirmemesi, onunla etkilememesi de nemlidir. Gda Maddeleri Tzne gre karlan "Gda Maddeleri ile Temasta Bulunan veya Bulunmak zere mal Edilen Plastikler Hakknda Ynetmelik" bu amala belirli kurallar getirmektedir. Ancak plastik retim teknolojisinin yakndan izlenmesi ve yeni gelimelerin nda meydana gelebilecek deiikliklerin zamannda ynetmelie ve standartlara yanstlmas arttr. Gda Maddeleri ile Temasta Bulunan veya Bulunmak zere imal Edilen Plastikler Hakknda Ynetmelik plastiklere ait olarak hkmler getirmitir. Buna gre; Gda maddeleri ile temasta bulunacak plastiklerin yapmnda kullanlan monomerlef ve mamul maddede bulunabilecek monomer oran, bu Ynetmelikte belirlenen snrlan aamaz ve retimde bu Ynetmelikte belirlenenlerden baka tr monomer kullanlamaz. (Madde IV-a) Gda maddeleriyle temasta kullanlacak plastiklere retim srasnda katlan katk maddeleri; plastifiye (yumuatc), antioksidan (koruyucu) stabilizan (dayankllk salayacak), emlgatr (homojenletirici), librifiyan (parlatc, kaydnci), boya katalizr (hzlandrc) ve bu Ynetmelikte verilen snrlan aamaz (Madde IV-a), denilmektedir.

45

GIDA LE TEMASTA KULLANILACAK PLASTKLERN

TEKNK ZELLKLER (29) A - YYECEK MADDELERYLE TEMASTA KULLANILAN ALAK VE YKSEK

DANSiTE POUETILENi : Temel maddenin istenen kullanma ve aadaki belirtilen artlara uygun olmas halinde alak ve yksek dansite polietilenin yiyecek maddeleriyle temasnda bir saknca yoktur. 1. lkel madde olarak aadakiler kullanlabilir : 1.1. Etilen monomerleri 1. 2. Komonomer miktar % 15'i gemeyecek ekilde (1-8) karbon atomu ieren alken -1 tipi olefinlerle etilenin kopolimerleri. 1. 3. Spesifkasyonu : Polietilenin erime indeksi (ASTM D-1233 65. T. B. S 3412 : 1966 standartlarna gre) 100'n stnde olmaldr. 2. Katk Maddeleri : Polimerlerin hazrlanmas ve ilenmesi esnasnda yalnz aada belirtilen fabrikasyon yardmc maddeleri aada gsterilen en yksek miktar amamak zere kullanlabilirler : 2. 1. leme Kalntlar : 2. 1. 0l Ca. Al. Si, Ti, Cr, V un oksitleri toplam olarak en ok % 0. 1. 2. 1. 02 Sodyum karbonat, potasyum karbonat, potasyum klorr, sodyum klorr, petroln hidrokarbon fraksiyonlar ve 2. 1. 01 de belirtilen maddeler polietilenin arlka % 0. 3'nden ok olmayacak. 2. 1. 03 Alak basn tekniiyle retilen polietende aadakiler en ok % 0. 2 orannda bulunabilir : Ti, Mg, Fe, Al, Si, Cr, Cl. 2. 2 Emlgatr ve sspansiyon artklar: Emlgatr ve sspansiyon artklar toplam olarak ilenmi polimerin arlnn % 0. 3 nden az olacaktr. 2. 2. 01 Plastik ilkel maddesi etilen oksitten tretilmi doal ya asitleri snrsz. 2. 2. 02 Sodyum, potasyum ve amonyum alkil benzen slfatlar, (alkil grup)(C0-C20) 2. 2. 03 Sodyum, potasyum ve amonyumun alkil benzen sulfonatlan (alkil grup) (co-c2O) 2. 2. 04 Etilen oksitin monobazik alifatik asitler (C 12- C 20) ve sodyum ve amonyum slfatlarla kondensasyon rnleri. 2. 2. 05 Etilen oksitin monohidrik alifatik alkoller ve sodyum sulfatlanyla kondansasyon rnleri, (Alkol grubu (C 12- C 20) 46

2. 2. 06 Propilen oksitin monobazik alifatik asitler (C 12- C 20) amonyum tuzlanyla (slfatlar) kondensasyon rnleri. 2. 3 Stabilizanlar : (Hepsinin toplam polimerin en ok % l'i orannda olacaktr. ) 2. 301 2-6 Ditertbutil-4-met fenol ve 2-3-tert butil-4-hidroksi anisol 2. 302 4-4-yobis-(3-metil-6-tertbut-fenoI-l) en ok % 0. 5 2. 303 Dilauril-tiyo-dipropionat 2. 304 Distearil-tiyo-dipropionat 2. 305 Dimiristil - tiyo - dipropionat 2. 306 n-oktadesil-beta-(4-hidroksi-3. 5-ditersiyerbutil-fenil) propionat 2. 307 3.5-trimeI-2.4. 6.-tri (3.5.-ditertbu"I-4~hidroksibenzil) benzen 2. 308 Tetra (metilen-3. 5. -ditertbutil-4-hidroksi-hidrosinemat) metan 2. 309 4-hidroksi-3-metil-5-tersiyerbutil benzil-malonik asit distearil ester. En ok % 0. 5 2. 310 5-4-hidroksi-3-5-dimetil benziltiyo glikol asit stearil ester. En ok % 1. 0 2. 311 2(2r-hidroksi-3-tersiyer butil-5'metil fenil) -5-kloro benzo triazol. En ok % 0. 3 2. 312 Epoksi halinde soya veya hinrya, en ok % 0. 5 Yalnz bunlarn epoksi oksijen miktar % 8'den az olacak ve iyot indisi 6'y gemeyecektir. 2. 313 Tri (nonilfenil) fosfit, ve tri (mono-nonilfenil) fosfit ve bunlarn tri (dinonil fenil) fosfit ile karmlar. En ok % 1.0 2. 314 Bl (3. 3-bi (4-hidroksi-3-tersiyer bul fenil) bunatik asit)-glikol esteri. En ok % 0. 5 2. 315 Dioktadesil monoslfit, en ok % 0. 2 2. 316 2. 5-bi (5-tersiyer butil benzoxazoyl (21) tiyofen. En ok % 0. 05 polietilenin kullanld yerde, eer bunun retimi srasnda yukardaki listede 2. 316 nc maddede belirtilen stabilizan kullanlm ise, bu polietilen, ambalajlanacak maddenin iindeki yala temas edecek ekilde kullanlamaz. 2. 4 Polietilen ham maddesine kaydnc ve parlatc, bloklanmay nleyici, antistatik, antioksidan ve benzeri katk maddelerinin ilavesi gerektiinde aadaki maddeler gsterilen miktarlar amayacak ekilde kullanlabilir.

47

2. 401 2. 402

Stearik asit amidi % 0. 2 Oleik asit amidi % 0. 2

2. 403

Erusik asit amidi % 0. 2

Bu amidlerin toplam en ok %0,2 olacaktr.

2. 404 Behenik asit amidi % 0. 2; 2. 405 Lmoleik asit amidi % 0. 2 2. 406 Gadolik asit amidi % 0. 2 2. 407 Butillendirilmi hidroksi toluen [2-6- ditersiyer butil p-cresol. En ok % 1. 0 2. 408 N-N-bis (2-hidroksi etil) alkil (C-C,2) amin. En ok % 0. 1 2. 409 Arlk olarak en az % 0. 081 laurik asit dietanol amid ieren ekilde doal doymu yag asitlerinin dietanolamidi, en ok % 0. 5 2. 410 Silisyum dioksit En ok % 0. 6 2. 411 Doal ya asitlerinin gliserin esterleri (mono ve di gliseridler) en ok % 2. 0 2. 412 Kalsiyum, magnezyum, mangan, alminyum, inko, sodyum, potasyum, stearatlar. En ok toplam % 0. 5 2. 413 Uzun zincirli alifatik aminlerin etilenoksit ile kondensasyonun-dan elde edilen tersiyer amin. En ok % 0. 1 2. 414 Bis stearil ve/veya palmitoyl etilen diamin. Toplam en ok % 2. 0 2. 415 Tri (2-metil-4-hidroksi -5- tersiyer butil fenil) Btan Sulu gdalarla temasta en ok % 0.5 Yal gdalarla temasta en ok % 0.1 2. 416 Polietilen glikol mono dodesil eter. (mono etilen glikol miktar : 0.2 yi gemeyecek) en ok % 0.25 2. 417 Byk miktar doymu ya asitleri olarak, dz halkal doal ya asitlerinin kolinester klorrleri. En ok % 0.15 2. 418 Kpk polimerlerin retiminde kullanlan azokarbonamid. En cok% 1.0 2. 419 p.p'-oksi bis-benzen sulfonil hidrazit. % 0.5 2. 420 Klorlandrlm parafin wax pudras. En ok % 0.5 2. 421 Stabilletirilmi izobtilen ve izopren kopolimeri. En ok % 0.5 2. 422 2-hidroksi-4-n oktoksi benzofenon [yalnz gda tablosunun 1, 2, 4, 5 kategorisinde gsterilen yiyecek trleriyle temasta % 0.5'i gememek zere.) 2. 423 Cg dan C2 ve kadar artlm izoparafin. Sentetik parafn : Sentetik parafinler aada belirtilen koullara bal olarak yiyeceklerin paketleme, hazrlama ve retiminde kullanlan malzemelerin kaplanmasnda ve kaplama ve/veya bu malzemeye emdirme yoluyla sakncaszca kullanlabilir. a- Katk maddesi parafin, hidrokarbon bileimine katalitik olarak dntrlen karbon monoksit ve hidrojenden Fischer -Tropsch prosesiyle sentez edilmitir. Dk molekl arlkl ksmlar damtmayla ayrlr. Kalnt hidroj enlenir ve bundan sonra aktif karbondan perkole edilmek suretiyle ilenir, b- Sentetik parafinler aada belirtilen koullara uyacaklardr. 2.423.1 Maddenin donma noktas 93C tan fazla olmayacaktr. (ASTM.D-939 - 49)

48

2.423.2 Maddenin ya miktar % 0.5 i gemeyecektir. (ASTM.D-721-56T) 2.423.3 Maddenin emicilii 0.01 i gemeyecektir. (88C ta didekahidro naftalen iinde 290 milimikronda} [ASTM-131) 2.424 Sitrik asit 2.425 Vanilya 2.426 Titan dioksit. En ok % 2 2.427 1 mol dodekanol ile doyurulmu sekiz dokuz mol etilen oksit. En ok % 0.2 2.428 2-2 dihidroksi -3-di (alfametil siklo hekzil-5-5-dimet difenil) me-tan. Kapak bileimlerinde % 1, yal olmayan gdalarla temasta en ok % 0.2; yal gdalarla temasta oda scaklnda film kalnl en ok 0.0005 in olursa kullanlabilecektir. 2.429 4-4 tiyo bis (6 tersiyer butil-m-kresol) en ok % 0.25 2.430 polietilenin su boru hatlar ve eklenti yerlerinin yapmnda kar-bon karasnn stabilizatr olarak kullanlmasnda hibir saknca yoktur. Karbon karas borularda % 2.5, eklenti paralarnda en ok % 3 olabilir. Karbon karas ile stabilize edilmi boru ve ba-lant paralarndan yaplm hattaki suya hi bir zaman floresans ieren maddeler katlamaz. 3. Yukarda belirtilen koullara uyan polietilenden yaplm ambalaj malzemeleri 4 ve 5. maddelerde belirtilen koullarn yerine getiril-mesi kaydyla aadaki gda maddeleriyle temasta kullanlabilir-ler : 3.1. Sular ve meyva sulan 3.2. Kuru ve kat yiyecek maddeleri (un, eker, pirin vb.) 3.3. Stten yaplm maddeler (peynir, yourt, ayran vb.) 3.4 Et balk vb. 3.5 Meyve, Sebze 3.6 St 3.6.1 St paketlenmesinde kullanlacak polietilen ambalaj maddeleri-nin zerinde stn ambalajland tarih ve son kullanma tarihi belirtilecektir. 3.6.2 Polietilenden yaplm ambalaj zerinde hava ve gaz geirgenlii-ni nleyici ikinci kat ambalaj malzemesi (metal ve karton tabaka-lar vb.) bulunmaldr. 3.7 eker ve ekerli maddeler 3.8 Polietilenin dnda karton, teneke vb. gibi hava, gaz ve k geirgenliini nleiyen bir koruyucu bulunmak kouluyla, ya. 3.9 Sirke ve sirkeli gda maddeleri. 4. Ekstrakte edilebilme snrlar 4.1. 50 C ta hekzanla ekstraksiyon sonucu arlka % 5. 5 ten ok znrlk vermeyecektir. 4.2. 25 C ta kslinle ekstraksiyon sonucu arlka homopolimerler % 11.3, kopolimerler % 30 dan ok znrlk vermeyecektir. 5. Kaplama amacyla kullanlan polietilenler "Reinesel ve Polimerik Kaplamalar" ynetmeliinin koullarn da karlamahdr:

49

B - STRENN POLMERtZASYONU LE ELDE EDLEN POLSTREN VE STRENBUTADEN KAUUKLARI Srenin polimerizasyonu ile elde edilen polistirenin ve stirenbutadien kau-uklann gda maddeleriyle temasta kullanlmasnda n grldkleri amaca uygun dtkleri ve aada belirtilen koullan yerine getirdikleri durumlarda hibir saknca yoktur. 1. Monomer olarak Stiren monomer kullanlabilir. 1. 1. Ynetmeliin genel hkmlerinde verilen gda tablosunun 1. 2. 4. 5 maddelerinde belirtilen yasz gdalarla temas halinde toplam kalnt stiren monomer miktar polimer iinde arlka % 0. 1 den ok olmayacaktr. 1. 2. Ynetmeliin genel hkmlerinde verilen gda tablosunun 3. bendinde belirtilen gda maddelerini ieren yiyeceklerle temas halinde toplam kalnt stiren monomer miktar polimer iinde arlka % 0. 5 i gemeyecektir. 1. 3. Stiren monomerin iinde bulunabilecek aada belirtilen zc maddelerin kalntlar en ok % 0. 2 olacaktr. 1. 301 Toluen 1. 302 Ksilen 1. 303 El benzen 1. 304 Metil stiren 1. 305 Divinil benzen 1. 4. Polistirenin benzendeki % 1 lik zeltinin vizkositesi 250C ta en az 1 cp olmaldr. 2. 0 Polimerlerin retiminde hammadde veya ek fabrikasyon yardmc maddeleri olarak aadaki maddeler gsterilen miktar gememek zere kullanlabilirler. 2. 1 Aadaki katalizrlerin kalntlar polimerin arlka % 0. 2 sinden ok olmayacaktr: 2. 101. Tersiyer btil perbenzoat 2. 102. Benzoil peroksit 2. 103. Dikmil peroksit 2. 104. Azo bis -izobtironitrll 2. 105. Alifatik asit peroksitleri C6- C16 2. 106. Di - tersiyer btil hidroperoksit 2. 107. Tersiyer btil hidroperoksit 2. 108. Tersiyer btil peroksit 2. 109. Pinen hidroperoksit 2. 110. Km hidroperoksit

50

2. 111. Tersiyer btil perasatat 2. 112. Potasyum persulfat 2. 113. Sodyum piroslft 2. 114. Poli-p-di izopropil benzen 2. 115. Tersiyer btil peroksi diel asetat 2. 116. 2. 2- bis (tersiyer btil peroksi) btan 2. 117. 2. 2- bis (tersiyer btil peroksi) hekzan 2. 118. Azo-bis siklohekzanol karbonitril 2. 2 Emlgatr ve sspansiyon maddeleri kalntlar : Aada belirtilen emlsfiye ve sspansiyon elemanlarnn toplam kalntlar ilenmi polimerin arlnn % 2. 5 inden ok olmamaldr. 2. 201 Sodyum, potasyum ve amonyum alkil ve fenil alkil slfatlar, alkil grup Co - C20 2. 202 Sodyum, potasyum ve amonyum alkil ve benzen sulfonatlar ve potasyumla amonyumun alkil-benzen sulfonatlar. Alkil grup Co - C20 2. 203 Etilen oksitin monoalifatik asitlerin(Co - C20) ve onlarn sodyum ve amonyum slfatlarnn kondensasyon rnleri. 2.204 Etilen oksitin monoalifatik asitlerin (C12 - C20)ve onlarn sodyum ve amon yum slfatlarnn kondensasyon rnleri. 2. 205 Etilen oksitin C7 ve daha ok karbonlu alkil grup ieren fenoller ve onlarn sodyum ve amonyum sulfatlanyla kondensasyon rnleri 2. 206 Polietien glikol (molekl arl en az 300. etilen glikol dietilen gli-kolden armm). 2. 207 Polietien glikol monooleat. 2. 208 Stearik asit)ve sodyum stearat. 2. 209 Naftalen sulfonik asidin sodyum tuzu/formaldehit (kondanse edilmi) 2. 210 Polivinil alkol (% 44 lk sulu zeltisinin 20C taki vizkositesi en. az 5 cp. 2. 211 Polivinil pirolidon ve/veya 1 deerli doymu alifatik alkollerin (C1 C8) akrilik asit ve metakrilik asit esterleriyle vinil pirolidonun kark polmerleri. 2. 212 Trikalsiyum fosfat 2. 213 Hidroksi etil selloz 2. 214 Hidroksi metil selloz 2. 215 Hidroksi propil selloz

51

2. 216. Hidroksipropil metil selloz 2. 217. Polivlnil propiyonat 2. 218. Etilen ve/veya propilen ve/veya btilenle maleik asit anhidrit kopolimeri (% 5 lik sulu zeltisinin 25C taki vizkositesi en az 400 cp) 2. 3. Aada belirtilen sspansiyon elemanlarnn toplam kalntlar ilenmi polimer arlnn % 2 sinden az olmaldr. 2. 301. Dikalsiyum hidrojen fosfat 2. 302. Fosforik asitler 2. 303. Potasyum klorr 2. 304. Kalsiyum klorr 2. 305. Sodyum klorr 2. 306. Asetik asit 2. 307. Sodyum asetat 2. 308. Lesitin (gda pi) 2. 309. Bentonit 2. 310. Jelatin 2. 311. Polivinil asetat 2. 312. Poliakrilikasier ve sodyum tuzlar 2. 313. Sodyum nonil fosfat 2. 314. Sodyum dioktil sulfosksinat 2. 315. Magnezyum slfat 2. 316. Sodyum slfat 2. 317. Alminyum slfat 2. 318. Baryum slfat (dier znen baryum tuzlarn iermeyecektir.) 2. 319. Sodyum 3-et hekzil slfat 2. 4. eitli poimerizasyon katk maddeleri : inhibitrler, proses antioksidanlari ve zincir transfer edici maddeler toplam ilenmi polimerin arlnn % 4 nden az olmaldr. Aadakilerin kalntlar bulunabilir. 2. 41. inhibitrler 2. 411. 4-Tersiyer btil katekol, en ok % 0. 08 2. 42. Proses antioksidanlan 2. 421. Trinonilfenil fosfit 2. 422. tersiyer btil p-kreso 2. 423. 2, 6-ditersiyer btil -4-metil fenol 2. 424. Bis - 3-3-bis (4' -hidroksi-3'-tersiyer btil-fenil-butanik asit) glikol esteri 2. 425. 2, 2-metilen bis (4-metil -fenil-n- butil fenol) 2. 426. 5. 5- dimet-difenil metan

52

2. 427. 2-2' dihidroksi -3. 3' -ditersiyerbtil 5, 5'- dimetil-fenil metan 2. 426 ve 2. 427rde belirtilen maddeler polimer arlnn en ok % 2'si orannda kullanlabilirler. 2. 43. Zincir transfer edici elemanlar 2. 431. Terpinolen 2. 432. Alfa metil sren dimeri 2. 433. Alkil merkaptanlar 2. 5 PH ayarlayclan 2. 51 Kalsiyum hidroksit 2. 6. Antioksidan inhibitrleri. 2. 61. Beyaz mineral ya (polimer arlnn en ok % 5 i) 2. 7. Kpk polistirenin yapmnda kullanlacak katk maddeleri ve kullanm snrlan aada verilmitir. 2. 71. Azo-dikarbonamid en ak % 5 2. 72. Zincir uzunluu Cg'e kadar olan alifatik hidrokarbonlar (pomer agr-lmn % 10'unu gemeyecek) 2. 73. Sodyum bikarbonatn veya karbonatn asetik, fumarik, malonik, sitrik veya tartarik asitlerle karbondioksit veren karmnn kalntlar. (Polimer arlnn % 10'unu gemeyecek) 2. 80 Plistirenin darbeye dayanklm artrmak iin strien monomere eklenen katk maddeleri: 2. 81. Polibutdien zellikleri: 1 - Kimyasal : Uucu maddeler arlka en ok % 1, toplam k miktar en ok % 0. 3 2- Fiziksel : Hammaddenin viskozitesi 100C ta en az 35, en ok 45 cp. 2. 9 Dier katk maddeleri : 2. 91. Yalama veya kalp ayrma maddeleri toplam olarak aada belirtilen maddeler polimer arlnn en ok % 8 i kadar olacaktr. 2. 9101 Tabii ya asitleri (Cj2 - C24) en ok % 1 2. 9102 Kalsiyum, magnezyum ve inko stearatlar, en ok % 1 2. 9103 Butil hekzil, etil stearat 2. 9104 Diel hekzil ftalat -, Toplam en ok %3 2. 9105 Didesil ftalat > 2. 9106 2- etil hekzanik asit deil esteri, en ok % 5, 5 2. 9107 Sakkaroz asetat izobutirat ile dibutil ftalatn ayn oranda karmlar Toplam en ok % 0.

53

Sv parafn Oktadesil alkol Kemik ya, kemik ka yalar, rafine edilmi ekilde(sabunlamayanlar en ok % 1) 2.9111 Doal ya asitleri gliserin esterleri, en ok % 3 2. 9112 Organopolisiloksan ile metil ve/veya fenil gruplar (silikon ya (20C ta vizkozitesi en az 100 santistok /-97. 3 cp) 2. 9113 Bis- stearil ve/veya palmitoyl etilen diamin, toplam en ok % 2 2.9114 Stearik asit amidi, en ok % 0. 1 2.9115 Oleik asit amidi, en ok % 0. 2 2. 93 Alevlenmeyi nleyiciler 2. 931 Hekzabromo siklo dodekan (Bu madde katlm kaplarda 14 gn sreyle oda scaklndan tutulan hindistan cevizi yanda 1 ppm den fazla brom olmayacaktr. 1000 mi kpk polimerde en ok 1 gr. hekza bromosiklo dodekan bulunabilir) 3. Bitirimi rnler peroksit reaksiyonu vermeyecektir. 4 Kpk polimerden yaplmayan polistiren kaplar 90C ta 24 saat tutulduu zaman 15 mg/dm2 den ok uucu madde vermemelidir. Deneye alnacak numunelerin toplam yzeyi 3 dm arl 10 g olacaktr. 5. Yukardaki koullara uyan polistirenden retilmi ambalaj mazemeleri aadaki gda maddeleriyle temasta kullanlabilirler : 5. 1. St rnleri (yourt, ayran, peynir, tereyavb. ) 5. 2. eker ve ekerli gda maddeleri (Reel, bal vb.) 5. 3. Sular ve meyva sulan 5. 4. Yag ve yal gdalar 5. 5. Kuru ve kat gda maddeleri 5.6. Et ve balk 5.7. Sebze ve meyva 6. Stiren polimerleri alkoll gdalarla temasta kullanlamazlar. C - POUPROPiLEN Aadaki koullar yerine getirdii ve kullanm amacna uyduu durumlarda polipropilenin gda maddeleriyle temasnda bir saknca yoktur. 1. lkel maddeler olarak aadakiler kullanlr: 1. 1 Monomerler : polipropilen 1. 2 Komonomerler : 1.201 Elen 1. 202 C4 - Cg ieren alken-1 tipi olefinler (propilen ierii arlka % 50 den az C4 - Cg ieren monomerler % 10 dan ok olmaldr.)

2. 9108 2. 9109 2. 9110

54

1. 208 Polipropilenin 1. 202 deki olefinlerin kopolimerlerinin bir veya daha fazlasyla karm. 1. 204 1. 202 deki olefinlerin eitli kopolimerlerinin karm. 1. 205 1. 1. 1. 202 deki olefinlerin polimerleriyle 1. 203 ve 1. 204 deki polimerlerin poliizabtilen, butil kauuk ve/veya polietilen ile, propilen ierii arlka % 50 den az olmamas koulu ile karm. 2. Katk maddeleri: 2. 1 Proses kalntlar 2. 11 Sodyum karbonat, potasyum karbonat, potasyum klorr, petroln hidrokarbon fraksiyonlan. Toplam en ok % 0. 2 2. 12. Ca, Al, Si, Ti. Cr, V oksitleri. Toplam en ok % 0. 1 2. 2 Emlsiyon ve sspansiyon elementlerinin toplam kalntlar ilenmi polimerin arlka % O. 3 nden az olacaktr. 2. 21. Sodyum, potasyum ve amonyum alkil, benzen ve alkil-benzen slfatlar ,alkil grup C-^ - C20 aras 2. 22 Sodyum, potasyum ve amonyumun alkil ve benzen sulfonatlar ile potasyum ve amonyumun alkil - benzen sulfonatlan, alkil gru C 10 " C20 2. 23 Etilen oksitin monobazik alifatik asitlerle C^'^O kondansasyon rnleri % 0. 2 2. 24 Polioksietilen sorbitan monooleat. % 0. 2 23 Stabilizanlar ve antioksidanlar, toplam en ok % 1 2. 301 Aseton, nonil fenol ve vedilauril - tiyo - dipropionatn kondensasyon rnleri, en ok % 0. 5, yal maddelerle temasta kullanldklarnda en ok % 0. 2 2. 302 2. 6 - di - tert bul - 4 - metil fenol En ok % 1 2. 303 2 ve 3 tersiyer butil - 4 - hidroksi anisol 2. 304 4, 4 - yobis (3 - metil - 6 - tertbutil - fenol -1) En ok % 0, 25 2. 305 Dilauril - tiyo - dipropionat En ok % 0. 5 2. 306 Distearil - tiyo - dipropionat, en ok % 0. 5 2. 307 Dimisristil - tiyo - dipropionat 2. 308 n - oktadesil - beta - (4 1 - hidroksi - 3'. 5' - ditersiyer butil fenil propionat) en ok % 0. 25 2. 309 1. 3. 5. -trimetil -2, 4, 6, - trt (3. 5. - ditersiyer bul - 4 - hidroksi benzil) benzen en ok % 0. 5 2. 310 Tetra (metilen (3. 5. - ditersiyer butil - 4 - hidroksi -) hidrosinenat) Metan. Eri"ok % 0. 5 2. 311 Tri (2 - metil - 4 - hidroksi - 5 - tersiyer butil - fenil) btan En ok % 0. 1

55

2. 312 4 - hidroksi - 3 - metil - 5 - tersiyer butil - benzil malonik asidin distearil esteri. En ok % O. 5 2. 313 4. 5. - hidroksi - 3. 5 - dimetil benzil tiyo glikol asidinin stearilesteri. En ok % 1. 2. 314. 2-(2'-terbutil-5-metil-feniI)-5 Klorobenzen triazol En ok % 0. 3 2. 315 Trinonil fenil fosft en ok % 0. 1 2. 316 Trinonil fenil fosfit, tri (mono nonil fenil) fosfit ve bunlarn tri (di nonil fenil fosfit) ile karm. En ok % 2. 317 Diokta deil - monoslfit, en ok % 0. 5 2. 318 Dioktadesil slft en ok % 0. 5 2. 319 Bi (3. 3 - bi (41 - hidroksi - 3 - tersiyer butilfenil) - butanik asidi) glikol esteri. En ok % 0. 1 2. 320 2. 6 - bi [1- mel - oktadesil) - p - kresol. en ok % 0. 3 2. 321 Btilli, stirenli kresoller, En ok % 0. 5 2. 322 2 (3' tersiyer butil - 21 - hidroksi - 51 - metilfenil) - 5 - kloro benzotrazol. En ok % 0. 5 Yal ve % 8 in stnde alkol ieren gdalarda kullanlmaz. 2. 323 4- btilen bis (6- tersiyer butil - 3- metil fenol) en ok % 0. 5Yal ve alkoll gdalarda kullanlmaz. 2. 324 Siklik neopentan tetrayl bis (oktadesil fosfit) (fosfor miktar arlka en ok % 7. 8- 8, 2 aras olacaktr) en ok % 0. 25 2. 325 4. 4- Siklohekziliden bis (2- siklohekzil) fenol. En ok % 0. 1 Yal gdalarla kullanlamazlar. 2. 326 2- hidroksi - 4- n - oktoksi benzofenon, en ok % 0. 5. Yal ve alkoll gdalarla kullanlamaz. 2. 327 Poli (1-1- siklohekzilen dimetilen - 3. 3- tiyopropionat) Enok %0, 5 alkoll ve yal gdalarla kullanlamaz. 2. 328 2. 2' - metilenbis (4- metil - 6- tersiyerbutil fenol), en ok % 0,1 yal gda maddeleriyle kullanlamaz. 2. 329 1. 3. 5. - tri (3. 5- ditersiyer butil - 4- hidroksi benzil - S -triazin - 2. 446- (H. 3H. 5H) trion, en ok % 0, 25 yal gdalarla kullanlamaz. 2. 330 1. 3. 5. - tris (3. 5 ditersiyer btil - 4- hidroksi hidrosinamoyl) hekzahidro-S - triazin, en ok % 25 yal gdalarla kullanlamaz. 2. 331 Su boru hatlar ve eklenti yerlerinin retiminde kullanlan polipropiIende karbon karasnn etabilizan olarak kullanlmasnda bir sa-knca yoktur. Borularda en ok % 2. 5, eklenti yerlerinde en ok % 3. 2. 4. Polipropilen ham maddesine parlatc ve kaydnc bloklanmay n-leyici, antistatik ve benzeri katk maddelerinin katlmas gerektiin-

56

de aada bildirilen maddeler karlarnda gsterilen miktarlar amayacak ekilde kullanlabilir, 2. 401 Kalsiyum ve magnezyum stearat. En ok % 0. 4 2. 402 Doal yag asitlerinin gliserin esterleri (mono ve di gliseridler) En 2. 403 2. 404 2. 405 2. 406 2. 407 2. 408 2. 409 2. 410 2. 411 2. 412 3. 3. 1. 3. 2. 4. 4. 1. 4. 2 4. 3. 4. 4 4. 5 4. 6. 4. 7. Potasyum ve/veya Sodyum stearat, en ok % 0. 2 Silisyum dioksit, en ok % 0. 2 Stearamid. eurikamid, ve oleyamid, topiam en ok % 0. 2 N, N - bis (2- hidroksi el) alkil ( C12- C g) amin. En ok % 0. 15 Arlka en az % 81 laurik asit dietanolamid ieren doal doymuya asitlerinin ya asidi dietanolamidi. En ok % 0. 8 Byk miktar doymu ya asitleri olmak zere, dz halkal doal ya asitlerinin ( Cg- Cjg) kolinester klorrleri, en ok % 0. 15 Kpk polimerlerin retiminde kullanlan azodikarbonamid Alfa - (karboksimeti) - omega - (tetradisikloksi) - polioksi etilen. En ok % 0. 2 N - asilsarkosinler (asil grup lauril, Oleoyl, ya da hindistan cevizi yann birlemi ya asitlerinden oluur. En ok % 015 Titan dioksit, en ok % 2 Ekstrakte edilebilme snrlar : Hekzanda 50C ta arlka homopolimer % 6. 5, kopolimerler % 5. 5 tan ok znrlk vermemelidir. Ksilende 25C ta arlka homopolimerler % 10, kopolimerler % 30 dan ok znrlk vermemelidir. Yukarda belirtilen koullara uyan polipropilenden retilmi plastik malzem aadaki gda maddeleriyle temasta kullanlabilirler : Sular, meyva sulan Kuru ve kat gdalar (un pirin vb.) St rnleri (peynir, yourt, ayran vb.) Sebze, meyva Et, balk eker ve ekerli maddeler Polipropilenin zerinde karton, teneke gibi hava, gaz ve s geirgenliini nleyici bir koruyucu bulunmak koulu ile ya.
ok % 2

57

D - AKRiLONiTRL - BUTADEN - STREN POLiMERLERi ABS Polimerlerinin istenilen kullanm in uygun olduu ve aada belirtilen koullan yerine getirdii srece gda maddeleriyle temasta kullanlmasnda bir saknca yoktur. 1. Aklama "Gda Maddeleri ile Temasta Bulunan veya Bulunmak zere mal Edilen Plastikler Hakknda Ynetmelik" amac iin ABS polimeri deyimi devaml bir slyumuar faz ve bir dalm elastomerik fazdan ibaret kabul edilecektir. 1.1. Kat slyumuar faz Kat slyumuar faz grup A dan ve grup B den seilmi en az birer, grup C den seilmi bir veya daha fazla monomerin kopopolimerizasyonu ile hazrlanm bir ya da daha ok polimerden oluacaktr. 1. 11 Grup A monomerleri 1. 111 Sren 1. 112 Alkil stiren 1. 113 Haloj enli sren 1. 120 Grup B rnonomerlert 1. 121 Akrilonitril 1. 122 Fumaronitril 1. 123 Maleonitril 1. 124 Metakrilonitril 1. 13 Grup C monomerleri 1. 131 Akrillk, fumarik, itakonik, maleik, metakrilikasitler ve bu asit lerin Mono-hidrik alkollerle C-^ - Cg esterleri 1. 132 Monobazik, alifatik, karboksilik asitlerin vinil esterleri 1. 133 Doymu , monohidrik alifatik alkollerin vinil esterleri 1. 2 Elastomerik faz Elastomerik faz aadaki Elastomerlerin bir ya da birkandan oluur ve dalm elastomerik faz paracklar kat slyumuar fazn polimerlerini kimyasal ba veya ekme yoluyla ierebilirler. 1.21 Polibutadien 1 22 Butadien kopolimer kauuklar 1.23 Poliizopron 1. 24 Elen - Propen kopolimer kauuklara 1. 25 Elen - propilen nonkonjuge dien terpolimer kauuklar 1. 26 Etilen - vinilasetat kopolimer kauuklar 1. 27 zobuten - zopren - kopolimer kauuklar 1. 28 Akrilik asidin esterlerinin monhidrik doymu alifak alkollerle ho-

58

mo veya kopolimerleri. Katk Maddeleri Katalizrler Katalizrler ve bozunma rnlerinin kalntlar toplam poimefin arlnn % O, 2 sinden az olacaktr. Aadaki katalizr kalntlar bulunabilir : 2. 101 Benzoil peroksit, en ok % 0, 2 2. 102 Alifatik asit peroksitleri C 6 - C12 2. 103 Tersiyer butil perbenzoat 2. 104 Km hidroperoksit 2. 105 Tersiyer butil hidroperoksit 2. 106 Dikmil peroksit 2. 107 Di - tersiyer butil peroksit 2. 108 Tersiyer butil peroksi dietil asetat 2. 109 Azo - bis - izobutironitril 2 . 1 1 0 Potasyum persulfat 2. 111 Azo - di izovalerikasit nitril 2. 112 Sodyum piroslfit 2. 113 Tersiyer butil perasetet 2. 114 2. 2. - bis (tersiyer butil peroksi) btan 2. 115 2. 2. - bis (tersiyer butil perokal) hekzan 2 . 1 1 6 Azo - bis - siklohekzanoyl karbonitril 2. 117 Alkil lityum bileikleri (Lityum miktar 4 ppm'i gemeyecek 2. 2 Emlsifiyanlar Emlsifiyanlann toplam kalntlar polimerin arlnn % 2.5'inden azola aktr. Aadaki emlsifiyanlann kalntlar bulunabilir : 2. 201 Sodyum, potasyum ve amonyumun alkil ve fenil alkil slfatlar, (alkil grup Ci0 - C2Q )< en k % 2- 5 2. 202 Sodyum, potasyum ve amonyumun alkil ve benzen sulfonatlan. (alkil grup C12 - C20 ) en ok % 2- 5 2. 203 Etilen oksidin monohidrik alifatik asitlerin (C-J2 - Cgn) ve bunlarn sodyum ve amonyum sulfatlanyla kondensasyon rnteri 2. 204 Etilen oksidin monohidrik alifatik alkollerin (C2 - Cog ) ve bunlarn sodyum ve amonyum sulfatlanyla kondensasyon rnlerinin toplam. 2. 205 Reine asitlerinin sodyum ve potasyum tuzlan. 2. 206 Etilen oksitin Cy ve daha yksek alkil gruplu fenoller ve bunlann sodyum ve amonyum sulfatlanyla kondensasyon rnleri. 2. 207 En az 300 molekl arlkl, etilen glikol ve dietilen glikoldan arn2. 2. 1

59

m, polietilen glikol. 2. 208 Potasyum ve amonyumalk-benzen sulfonatlan (Cj Q - C2 Q ) En % 2, 5 3. 209 Sodyum stearat ve stearik asit En ok % 1 4. 2. 210 Poli - N - Vinil - N - metil asetamid, En ok % 0. 4 5. 2. 211 Naftaien sulfonik asidin sodyum tuzu/kondanse edilmi formalde-hit 6. 2. 3 Sspansiyon elementleri Sspansiyon elementlerinin toplam kalntlar polimerin arlnn % 0, 2 sinden az olacaktr. 2. 301 Polivinil alkol [20C den % 4 lksulu zeltide vizkozitesi en az 4 cp olacaktr. 3. 302 Kalsiyum ve sodyum fosfatlar 4. 2, 303 Kalsiyum, potasyum ve sodyum klorrler. 5. 2. 304 Dikalsiyum hidrojen fosfat ve trikalsyum fosfat 6. 2. 305 Asetik asit ve sodyum asetat en ok % 0, 2 2. 306 Jelatin 7. 2. 307 Pollvtn piroliden. polivinil pirolidon ve/veya pirolidonun kark polimerizasyon rnlerinin 1. 131 deki esterlerle karmlar. 3. 308 Hidroksietil selloz 4. 2. 309 Sodyum nonil fosfat 2. 310 Sodyum dioktil sulfosksinat 2. 311 Poliakrilikasitler ve sodyum tuzlar. 2. 312 Polivinil asetat 2. 313 Bentonit 2. 314 Fosforik asitler 2. 315 Sodyum potasyum abietat, hidroabietat. Dehidroabietat 2. 316 Sodyum, magnezyum ve alminyum slfatlar 2. 4 ABS polimerlerinin iinde bulunabilecek aada belirtilen zc maddelerin kalntlar en ok % 0. 2 olacakr. 2. 41 Toluen 2. 42 Etil Benzen 2. 43 Etil Asetat 2. 44 Butil asetat 2. 45 Dioksan 2. 5 Stabilizanlar 2. 51 inko oksit ve inko sulfit, en ok % 1 2. 52 Ultraviole stabilizam olarak unlar kullanlabilir 2. 52 2 (2'-hidroksi - 5' - metilfenil) benzotriazol, en ok % 0. 03

60

27-(5'-meti-6'-n-butoksi benzotriazoI-(2)-3 fenil kumarln en ok % 0. 1 2. 53 Disiklohekzil ftalat, en ok % 0. 9 2. 6 Antioksidanlar Antioksid anlar toplam olarak arlka polimerin % 2 sinden ok olmayacaktr 2. 601 Trinonil fen fosfit 2. 602 2. 6 - ditersiyerbutil - 4 - metil fenol 2. 603 2. 2 - metilenbis (4 - metil - 6 - tersiyer butil fenol), en ok % 0.1 Yal ve alkoll gdalarla kullanlamaz. 2. 604 Dilauril tiyo dipropionat 2. 605 Butilli, srenll kresoller, en ok % 0. 6 2. 606 2. 2'dihidroksi - 3. 3 1 - disiklohekzil - 5. 5' - dimetil - difenilmetan 2. 607 2. 2' - dihidroksi - 3. 3r - ditersiyer butil - 5. 51 - dimetil difenil metan 2. 608 4. 4'-tiyobis (3 - metil - 6 - tersiyerbutil fenol -1). en ok % 0.25 2. 609 n- oktadesil - beta - (4 1 - hidroksi - 3. 5' - ditersiyerbutil-fenil) propionat, en ok % 0. 25 2. 610 Bis - [3. 3 - bis (41 - hidroksi-3'tersiyer butii fenil) butanik asit. glikol esteri, en ok % 0. 2 2. 611 Tetrametilen ( 3. 5 - ditersiyerbutil - 4 - hidroksi hidrosinemat) metan En ok % 0. 2 2. 612 N-n - alkil - N' (karboksimetil) - N". N'trimetilen diglisin (alkil grup C 14 -Cjg ) En ok % 1. 35 oda ssnn stnde kullanlamaz. 2. 613 1. 3-butandiol 2. 614 2- tersiyerbutil - alfa - (3- tersiyerbtil) - 4- hidroksi fenil - p - kumenil-bis (p - nonfenil fosfit. (Fosfor arlka % 3. 8- 4 aras), en ok % I. 35, Oda ssnn stnde kullanlamaz. 2. 615 2. 2 r - metilenbis (6- tersiyerbutil - 4- etil fenol), en ok % 0. 6 2. 616 iYi - (2- metil - 4- hidroksi - 5- tersiyerbutil fenil) btan, en ok % 0. 25, yal gdalarla kullanlamaz. 2. 7 Antistatik maddeler 2. 701 Alkil sulfonatlar, en ok % 2. 5 2. 702 Polipropilen glikol (molekl arll 1800- 4000 aras), en ok % 5 2. 703 Doymu doal ya asitlerinin monogliseridleri, en ok % 0. 2 2. 704 N. N - bis (2- hidroksietil) alkil (C12- C8) amin. En ok % 0. 1 (Paketleme maddesi olarak kullanldnda en ok % 2) 2. 705 Dz molekl zincirli doal ya asitlerinin kolinester klorrleri. lerinde doymu ya asidi (Cg- C18) oran yandan fazla olmaldr. En

61

ok%O. 15 2. 706 lerinde arlka en az % 81 laurik asit dietanolamid bulunan doal doymu ya asitlerinin dietanolamidi, en ok % 0. 2(kalnl 0. 1 mm'yi gemeyen, bir kullanmlk bardaklarn yapmnda kullanldnda en ok % 1. 5) 2. 707 Alkil slfat, izooklfenil oksietil alkol, sodyum pirofosfat ve potasyum asetat karmlar, en ok % 0. 005 2. 8 Kaydna ve parlatclar Kaydna ve parlatclar toplam olarak en ok % 8 orannda bulunabilirler. 2. 801 Kalsiyum atearat 2. 802 inko stearat, en ok % 0. 5 2. 803 Butil, oktil hekzil stearatlar 2. 804 Di - (2- etil - hekzil) ftalat ve didesil ftalat, en ok toplam % 3 2. 805 2- etil hekzan asidi didesil esteri, en ok % 5. 5 2. 806 Toplamlar % 2 yi amamak zere eit oranlarda sakkaroz asetat izobutirat ve dibutil ftalat karm. 2. 807 Parafin 2. 808 Oktadesil alkol 2. 809 Rafine kemik ya (erimiyen ksm en ok % 1.) 2.810 Doal ya asitlerinin gliserin esterleri, en ok % 4. 2. 811 Alifatik doymu asitlerin (C14- C24 )esterleri ile sertletirilmi balina yan da ieren tek deerli doymu alifatik alkollerin (C12- C24) eitli karmlar en ok % 4. 2. 812 Organo polisiloksanm metil ve/veya viskositesi 20C ta en az 100 santistok/97. 3 cp olan fenil (silikon ya) gruplar ile karm. 2. 813 Bis - stearil ve/veya palmitoyl etilen diamin karm, toplam en ok %2. 2. 814 inde en ok % 0. 2 monoeten glikol bulunan polietilen glikol 2. 815 Stearamid, en ok % 0. 1 2. 816 Oleik amid, en ok % 0. 02 2. 9 Zincir transfer edici elemanlar ve dolgu maddeleri 2. 91 Terpinolen 2. 92 Alfa - metil stiren dimeri 2. 93 Alkil merkaptanlar 2. 94 Silisyum dioksit 2. 95 Grafit 3. zellikler 3. 1 Polimerize formda monomerler olan 1. 12B grubu monomerlerin nit-

62

3. 2 3. 3 3. 4 3. 5 3. 6 3. 7

4. 4. 1 4. 2 4. 3 4. 4 4. 5 4. 6 4. 7 5.

ril ieren monomerlerinde % 3. 5 ten az azot bulunmayacaktr. Toplam kalnt stiren monomerieri (alkil ve halojenli sren monomerleri de dahil) % 0. 5'. dier mononomerlerin kalnts % O. 2 yi gemeyecektir. Bitirilmi rnler peroksit reaksiyonu vermeyeceklerdir. Bitirilmi rnler dolgu maddelerinden dolay gda maddesine koku ve tat bakmndan hi bir etki yapmamaldr. lenmi polimer polimerize eklindeki grup A ve B monomerlerinden arlka % 65 ten az iermeyecektir. Kpk polimerlerin retiminde kullanlan azodikarbonamid en ok %2 orannda olacaktr. Kpk polimerden yaplmayan ABS kaplar 90C de 24 saat tutulunca desimetre kareye 15 mg'dan ok uucu madde vermeyecektir. Uucu ksm monomer akriloniil iermemelidir. Deneye alnacak numunenin toplam yzeyi 3 dm , arl 10 gr olacaktr. Yukarda belirtilen koullara uygun ABS polimerlerinden retilen kaplar aadaki gda maddeleriyle temasta kullanlabilirler : St rnleri (yourt, peynir, vb) eker ve ekerli maddeler Ya ve yal maddeler Sular ve meyva sulan Kuru maddeler Et, balk Sebze, meyva ABS polimerleri alkoll ikilerle temasta kullanlamazlar.

E. MELAMN FORMALDEHT - RE FORMALDEHT DKMLER Melamin formaldehit ve re formaldehit reinelerin dklm malzeme eklinde gda maddeleriyle temasta kullanlmasnda, kullanm amacna ve aadaki koullara uyduu durumlarda bir saknca yoktur. 1. lkel maddeler: Melamin formaldehit reineleri 1 mol melamin ile 3 moldan ok olmamak koulu ile formaldehit reaksiyona sokularak elde edilir. Melamin fraksiyonunun bir ksm re ve benzoguanin ile yer deitirebilir. re formaldehit reineleri 1 mol re ile en ok 2 mol formaldehit reaksiyona sokularak hazrlanr. 2. Katk maddeleri 2. 1 Katalizrler, en ok toplam % 1 2. 101 Formikasit.

63

2. 102 Asetik asit 2. 103 Laktik asit 2. 104 Malik asit 2. 105 Tartarik asit 2. 106 Sitrikasit 2. 107 Hidrolorik asit 2. 108 Sulfrikasit 2. 109 Fosforik asit 2. 110 Sodyum hidroksit 2. 111 Potasyum hidroksit 2. 112 Amonyak 2 . 1 1 3 Kalsiyum hidroksit 2. 114 Magnezyum hidroksit 2 . 1 1 5 Yukarda belirtilen maddelerin tuzlan 2. 116 Ftalik anhidrit 2. 117 Tetrakloroftalik anhidrit 2. 2 Lubrifiyanlar, toplam en ok % 1 2. 21 Stearik asit 2. 22 inko, kalsiyum, ve magnezyum stearatlar 2. 23 Dioktil ftalat 2. 24 Montanik asidin etandiol ve 1, 3. butandiol ile esteri 2. 25 Metil ve/veya fenil grubuyla organopalisloksanlar (vizkositesi 20C de en az 100 santistik / 97. 3 cp) 2. 2 .26 Parafn 2. 3 Polimerizasyon kontrol elemanlar 2. 31 Hekzametilen tetraamin 2. 32 Magnezyum karbonat 2. 4 Dolgu maddeleri 2. 41 Selloz 2. 42 Kaolin 2. 43 lenmemi aa tala 2. 44 Pamuk elyaf 2. 45 Kire 2. 5 Pigmentler ve boyar maddeler 2.501 Alminyum 2. 502 Alminyum hidrat 2. 503 Potasyum ve / veya alminyum silikat 2. 504 Alminyum mono, di, tri stearatlar 2. 505 Baryum slfat

(34

2. 506 Bentonit 2. 507 Dimeti, Oktadesil, amonyum iyonu ile gelitirilmi bentonit 2. 508 Yanm amber 2. 508 Kalsiyum karbonat 2. 510 Kalsiyum silikat 2. 511 Kalsiyum slfat 2. 512 Karbon karas 2. 513 Kobalt oksit - alminyum oksit 2. 514 Diatome topra 2. 515 Demir oksitleri 2. 516 Magnezyum oksit 2. 517 Magnezyum silikat (talk) 2. 518 Sienna topra 2. 519 Silis 2. 520 Titan dioksit 2. 521 Titan dioksit - magnezyum silikat 2. 522 Baryum slfat - titan dioksit 2. 523 inko karbonat 2. 524 inko oksit 2. 525 Boya katoloumuza giren plastik boyalar 3. Ekstrakte edilebilme snrlar Melamin formaldehit dkmler ve re formaldehit dkmler a) Damtk su b) Arlka % 3 asetik asit c) Hacmca % 10 sulu etanol ile 80C de ekstrakte edilince 100 mm'ye ya da 1 mi ye 3 mikrogramdan daha fazla formaldehit znmemelidir. 4. Yukarda belirtilen koullara uyan melamin ve re formaldehit dkmler aadaki gda maddeleriyle temasta kullanlabilirler : 4. 1 Ya yal gda maddeleri 4. 2 Kuru ve kat, gda maddeleri 4. 3 St rnleri (peynir, yourt, ayran vb. ) 4. 4 Et, balk 4. 5 Sebze, meyve 4. 6 eker ve ekerli gda maddeleri 4. 7 Su ve meyva sular

65

F - DOYMAMI POESTER RENELER

Doymam pollester reinelerinin gda maddeleriyle temasta kullanlmalarnda, kullanm amacna ve aadaki koullara uyduu durumlarda bir saknca yoktur.
. 1. Aklama Poliester reineleri 1.1. deki asitlerin bir ya da fazlasyla 1. 2 deki alkollerin bir ya da fazlasnn kondansasyonu ve bunu izleyerek 1. 3 teki maddelerin bir ya da fazlasyla kopolimerizasyonundan oluur. 1. 1. Asitler 1. 101 Akrilikasit 1. 102 Adipikasiti 1. 103 Azelaikasit 1. 104 Fumarikast 1. 105 Maleikasit 1. 106 Orto, meta, para ftalik asitler 1. 107 Halojenlenmi ve hidrojenlenmi ftalik ya da reine asitleri 1. 108 Sebasikasit 1. 109 Doal ya asitleri ve dimerleri 1. 110 takonikasit 1. 111 Metakrilik asit 1. 112 Trimellitik asit 1. 113 Benzoik asit 1. 114 Klorendik (hekzakloro - endometilen - tetrahidroftalik) asit 1. 115 Pelargonik asit 1. 116 Karbik (endometilen - tetrahidroftalik) asit 1. 117 zoftalik asit 1. 118 Tereftalik asit 1. 2 Alkoller 1. 201 Butilen glikol 1. 202 Dietilen glikol 1. 203 Dipropilen glikol 1. 204 2. 2 - dimetil -1.3 propandiol 1. 205 Elen glikol 1. 206 Gliserol 1. 207 Hidroj enlenmi bisfenoller 1. 208 4. 4 - izopropiliden difenol - epiklorhidrin 1. 209 4. 4 - izopropiliden difenoln - polioksipropilen eterleri (2 - 7. 5 mol propiliden 1. oksit ierir)

66

1. 210 Manitol 1. 211 Nonanol 1. 212 Propilen glikol 1. 213 Pentaeritritol 1. 214 Trimetiloetan 1. 215 Trimetilol propan 1. 216 2. 2. 4 - trimetil -1. 3. - pentandiol 1. 217 Trisklododekan dimetano! 1. 218 Alfametilglikosit 1. 219 Sorbitol 1. 3 apraz balama elemanlar 1. 301 Adipik, siyanrik, maleik, metakrilik, ve ftalik asitlerin allil esterleri 1. 302 Gliserol, sorbital, pentaeritritol ve trimetilolpropanin allil eterleri 1. 303 Divinil benzen 1. 304 Metil akrilat 1. 305 Metil metakrilat 1. 306 Alfametil sren 1. 307 Stiren 1. 308 Vinil asetat 1. 309 Vinil toluen 1. 310 BuI akrilat 1. 311 Butil metakrilat 1. 312 Etil akrilat 1. 313 Etil hekzil akrilat 2. Katk maddeleri "Gda Maddeleri ile Temasta Bulunan veya Bulunmak zere mal Edilen Plastikler Hakknda Yonetmelik"e uymas iin yukarda 1. deki maddelerden yaplan poliester reinelerinde yalnzca aadaki maddeler ve kalntlar bulunabilir : 2. 1 nhibitrler Toplam inhibitrler reinenin arlka % 0. 08 inden ok olmayacaktr. 2.11 Benzokinon, en ok % 0. 01 2. 12 Di-tersiyerbutil hidrokinon 2. 13 Di-tersiyer butil katekol 2. 14 2. 6 - di - tersiyer butil-p-kresol 2. 15 Hidrokinon 2. 16 2, 5 - difenil-p-benzokinon 2. 17 Toluhidrokinon

67

2. 18 Tersiyer butil hidrokinon 2. 19 2 deerlikli fenol, en ok % 0. 05 2.2 Hzlandrclar Toplam hzlandrclar reinenin arlka % 1.5 inden ok olamaz. 2. 201 Anilin ya da toludinin tersiyer amini (azot miktan en ok % 0. 1 2. 202 Benzil trimetil amonyum klorr, en ok % 0. 05 2. 203 Kobalt naftenat, kobalt oktoat, (toplam en ok % 0. 03 kobalt bulunabilir. ) 2. 204 Bakr naftenat 2. 205 Bakr oktoat 2. 206 Kalsiyum naftenat 2. 207 N. N - dietilanilin % 0. 4 2. 208 N. N - dimetil anilin, en ok % 0. 4 2. 209 N. N - dimetil-p-toluidin 2. 210 Etilenguanidin hidroklorr, en ok % 0. 05 2. 211 inko naftenat 2. 212 inko oktoat 2. 3 Katalizrler Toplam olarak reine arlnn % 3 n amayacaklardr. 2. 301 Benzoil peroksit 2. 302 Tersiyer butil perbenzoat 2. 303 Klorobenzoil peroksit 2. 304 Kmen hidroperoksit 2. 305 Di - tersiyer butil - peroksit 2. 306 Diklorobenzoil peroksit 2. 307 Dikmil peroksit 2. 308 Siklohekzanon peroksit 2. 309 Lauril peroksit 2. 310 Metil etil keton peroksit 2. 311 Tersiyer butil peraktoat 2.312 Tersiyer butil hidroperoksit 2.313 Asetil aseton peroksit 2. 314 Metil - izabutil keton peroksit 2. 315 Tersiyer butil-per-3. 5. 5-trimetil hekzanoat 2. 316 2. 2-bis-(tersiyer butil peroksi) -btan 2. 317 Azo - bis - izobutironitril 2.318 P-mentan hidroperoksit 2. 4 Inhibitrler, hzlandrclar, ve katalizrler iin zcler (toplam olarak reine arlnn en ok % 8 ini, her zc, reine arlnn % 4 n gemeyecek)

68

2. 401 Dlbutil ftalat 2. 402 Dimetil ftalat 2. 403 Dietilen glikol 2. 404 Butil benzil ftalat (arlka % 1 den fazla dibenzil ftalat iermeyecek] 2. 405 Trifenil fosfat 2. 406 Beyaz mineral ya 2. 407 Fenollerin (C12, C12)alkil sulfonik asit esterleri 2. 408 Di - izobutil ftalat 2. 409 Di - siklohekzil ftalat 2. 410 Trietil fosfat (en ok % 2) 2. 411 Metil alkol 2. 5 Lubrifiyanlar ve ekillendiriciler 2. 501 Sv parafn, en ok % 2 2. 502 Trikloro etil fosfat 2. 503 Stearik asit ve sodyum, kalsiyum, magnezyum ve inko tuzlar, en ok % 5 2. 504 Hidrojenlenmi kastor ya, en ok % 15 2. 505 Polivinil asetat 2. 506 Polivinil alkol (viskositesi 20C de 5 cp) 2. 507 Polistiren 2. 508 Klorlanm mumlar 2. 509 Polietilen glikol (molekl arl 1000 den ok olacak) 2. 510 Sellosteariasetat 2. 511 Metil ve/veya fenil gruplu organopolsilikonsan (viskozite 20cC de en az 100 santistok/97. 3 cp) 2. 512 Lesitin 2. 513 Montanik asidin etandiol ve 1. 3- bukandiol ile esteri 2. 6. Dolgu maddeleri (snrsz) 2. 601 Asbest 2. 602 Cam lifleri 2. 603 Doal ve yapay lifler 2. 604 Alminyum aksit ve lifleri 2. 605 Kalsiyum karbonat 2. 606 Kalsiyum slfat 2. 607 Silika 2. 608 Alminyum, magnezyum, sodyum, potasyum ve kalsiyum silikatlar 2. 609 Baryum slfat 2. 610 Kaolin

69

2. 611 Talk 2. 612 Titan dloksit 2. 613 Kastor ya 2. 614 Polietilen glikol (molekl arl en az 6000) 2. 7 Optik aartc olarak % 1 orannda 7- (5'-met-6'-n-butoksi - benzotriazol (2) - 3- fenil kumarn ve bu optik aartcy parlatmak iin de % 9 orannda disiklohekzil ftalat kullanlabilir. 3. zellikler 3. 1 Mekanik srtnmeyle karlaacak lifli rnlerin gda ile temas edecek yzlerinde lif bulunmamaldr. 3. 2 Bitmi rn peroksit reaksiyonu vermemelidir. 3. 3 Suyla ekstrakte edildiinde %1 den fazla ekstrakt vermemelidir. 3. 4. Uucu madde miktar % 0. 5 ten ok olmamaldr. 3. 5 lenmi rn iyice pikinletirilmi olup kullanlmadan nce buharveya 80 C den az scaklkta olmayan ykama suyu ile ki saat sre ile temizlenmelidir. 4. Yukardaki koullara uyan doymam poliester reineleri aadaki gda maddeleriyle temasta kullanlabilirler : 4. 1. St ve st rnleri 4. 2 Su ve meyva sulan 4. 3 Kuru maddeler 4. 4 eker ve ekerli maddeler 4. 5 Ya ve yal maddeler 4. 6 Et, balk 4. 7 Sebze, meyva 4. 8 apraz balama eleman olarak stiren monomer kullanlmamak kouluyla alkoll gdalar
G- YYECEK MADDELERYLE TEMASTA KULLANILAN ASETAL RENELER :

Kullanma amacna ve aadaki koullara uyduu durumlarda asetal reinelerin yiyecek maddeleriyle temasta kullanlmalarnda bir saknca yoktur. I. lkel madde olarak aadakiler kullanlabilirler. 1.1. Monomer 1. 1. 1. Formaldehit, trioksimetilenin (trioksan) oligomeri eklinde de olabilir. 1. 2 Komonomerer, toplam en ok % 6 1. 2. 1 Etilen oksit

70

Butandiol diglisit eter Butandiol formal - 3dioksan -3 dioksolan Pivalolakton Spesifikasyonu Polimerin akkanl gram/10 dakika iin 20 yi amamaldr (190C, 2160 g] ASTM standard D 1238- 62 T) 2. Katalizr ve polimerizasyon yardmc maddeleri 2. 1 Katalizr, toplam en ok % 1 2. 1. 1 Etilamin 2. 1. 2 Trietilamin 2. 1. 3 Tri - n - butilamin 2. 1. 4 Difenilamin 2. 1. 5 Metil - di - n - stearilamin 2. 1. 6 Dimetil - diaktadesil - amonyumasetat 2. 1. 7 Trifenil fosit 2. 1. 8 Alminyum klorr 2. 1. 9 Demir (III) klorr 2. 1. 10 Bortriflorr 2. 1. 11 Bor triflorr - eter kompleksi 2.2. Polimerizasyon ayarlayclan ve inhibitrler, toplam en ok % 1 2. 2. 1 Formaldehit dimetil asetal (methiylal) 2. 2. 2 Formaldehit dibutil asetal (Butilal) 2. 2. 3 Sodyum florr, en ok % 0. 3 2. 2. 4 Sodyum klorr 2. 2. 5 Kalsiyum florr 2. 2. 6 Sodyum karbonat 2. 2. 7 Kalsiyum karbonat 2. 2. 8 Magnezyum karbonat 3. Polimerin retiminde aadaki fabrikasyon yardmc maddeleri gsterilen snrlan amamak kouluyla kullanlabilirler 3. 1 Stabilizanlar 3. 1. 1 Aadaki koullan karlayan poliamidler Poliamidlerin yapsnda yalnzca aadakiler bulunabilirler. 3. 1. 1. 1 Monomer kalntlar ve dk molekll balama elemanlar, toplam enok % 2 3. 1. 1.2 Katalizr veya reaksiyon ayarlayclar ve bunlarn balama elemanlar

1. 2. 2. 1. 2. 3. 1. 2. 4. 1 1. 2. 5. 1 1. 2. 6. 1. 3

71

3. 1. 1.2. 1 Slfrik asit, fosfarit asit ve bunlarn sodyum ve kalsiyum tuzlar 3. 1. 1. 2. 2 Asetik asit 3. 1. 1. 2. 3 Propionik asit 3. 1. 1. 2. 4 Adipikasit 3. 1. 1. 2. 5 Benzoikasit 3. 1. 1. 2. 6 Btilamin, en ok % 0. 2 (toplam en ok % 0. 5) 3. 1. 1. 2. 7 Siklohekzilamin, en ok % 0. 2 3. 1. 1. 2. 8 Stearilamin 3. 1. 1. 2. 9 N. N - Dimetilaminokapron asidi 3. 3. 1.2. 10 Doymu yag asitleri (C6-Cl0) 3. 1, 1.2. 11 Stearik asit 3. 1. 1.2. 12 Kaprolaktam ve C-alkil (C1-C3)- sbstitiye edilmi kaprolak-tamm sodyum bileikleri, en ok % 1.0 3. 1. 1. 2. 13 Stearilizosiyanat 3. 1. 1.2. 14 Siklohekzilizosiyanat 3. 1. 1.2. 15 Hekzametilendiizosiyanat 3. 1. 1.2. 16 Toluylendiizosiyanat 3. 1. 1.2. 17 Difenilmetan - 4- 4' - diizosiyanat 3. 1. 1. 2. 18 Katalizr ve/veya balama elemanlar, toplam en ok % 1. 5 3. 1. 1.3 Uzun molekll maddeler 3. 1. 1.3. 1 Bifenol - A - biglisideter, en ok % 0. 2 3. 1. 1. 3. 2 Di - (3. 4- epoksi) siklohekzenil - dimetil metan, en ok % 1. 0 3. 1. 1. 3. 3 Metilenbikaprolaktam 3. 1. 1. 3. 4 Ditersiyerbtilperoksit, en ok % 0, 5 3. 1. 1. 4 Kristalizasyon ayarayclar 3. 1. 1. 4.1 Dz zincirli dikarbonik asitlerin (C2 - C4) poliamidleri ve di-aminler 3. 1. 1. 4. 2 Serbest aromatik aminler kullanlamazlar 3.1.2 Bitirilmi rnde tat ve koku deiiklii yapmamak kouluyla re ve melamin reineleri 3. 1. 1. ve 3. 1. 2 maddeler toplam en ok % 1. 5 3. 1. 3 Poli - N - vinil - prolidon 3. 1. 4 Disiyandiamid 3. 1. 5 Risinoleik asidin kalsiyum tuzlar Toplam en ok % 1,0 3. 1. 6 Tetra metilen (3. 5- ditersiyer - Btil - 4- Hidroksinamat) metan Toplam en ok % 1.0 3. 1. 7 1. 6- Hekzandiol - bi (3, 5 ditersiyer - btil - 4- hidroksifenil) propionat en ok %0, 5

72

3. 1. 8 3. 1. 9 3. 1. 10 3. 1. 11 3. 1. 12 3. 2 3. 2 . 1 3. 2. 2 3. 3. 3 3. 3. 4 3. 3. 5 3. 4 4. 4. 1

2. 6 Di - tersiyerbtil - 4- metil fenol 1 Tersiyer btil - hidroksianisol f (Toplam en ok %0, 5) 1. 1' - Bi - (2- metil - 4 hidroksi - 5-tersiyer bt-fenil) btan 2. 2'- Metilen - bi - (4- metil - 6- tersiyer btil fenol % 15- 25'i beta - dietilamino - etmetakrilat. % 75- 85'i metakriIik asidin metil esterinden oluan polimer karm en ok % 0, 05 Kaydinclar, toplam en ok % 0, 5 Bi - stearoyl ve/veya palmitoyl - etilendiamin, en ok % 0, 2 Kalsiyum, magnezyum ve inko stearatlar. enok % 0, 3 Montanik asidin etandiol veya 1. 3- btandio! ile esteri, en ok / 0.2 Doymu ve doymam doal ya asitlerinin gliserin esterleri, en ok % 0, 3 Metil ve/veya fenil gruplar ile organopilisiloksan (silikon ya) ( viskozitesi 20C. ta. en az 97. 3. cp) en ok % 0, 2 Dolgu maddeleri Cam pamuu ve tebeir karm, 6- 20 mikrometre Ekstraksiyon Formaldehit homopoHmerlerinin ekstraktlarnda 3 mikrogramdan fazla, formaldehit kopolimerlerinin ekstraktlarnda 5 mikrogram/ml. den fazla formaldehit bulunmayacaktr. (Alman Ynetmelii B II, XVIII) Distile su ekstraksiyonunda 2 mikrogram/ml. den fazla amin azotu bulunmayacaktr ( Alman Ynetmelii B I 2) Bor en ok % 0. 008, flor en ok % 0. 006 orannda bulunabilir. Bitirilmi rn gda maddelerinde tat ve koku deiiklii yapma maldr. PH. i 2. 5 ten daha dk olan maddeler esetal reinelerle te masta kullanlamazlar Asetal reineler ime suyu kab olarak kullanlamazlar Asetal reineler yalnzca aadaki gda maddeleriyle temasta kullanlabilirler Kuru ve kat gda maddeleri Et ve balk Sebze ve meyva

4. 2 5. 6. 7. 8. 9. 9. 1 9. 2 9. 3

73

HGIDA MADDELERYLE TEMASTA KULLANILAN POLVNLDEN KLORR RENELER Kullanm amacna ve aadaki koullara uyduu durumlarda poli-vniliden klorr (PVDC) reineleri gda maddeleriyle temasta kullanlabilirler. 1. lkel madde olarak aadakiler kullanlabilir : 1. 1 Monomerler 1. 11 Viniliden klorr 1. 12 Akrilonitril 1.13 Akrilik, metakrillk ve itakonik asitlerin (C1-C18 )doymam alifatik alkollerle esterleri 1. 14 Sren ya da vinil sulfonik asit, en ok % 2 1. 15 Maleik asit, akrilik asit, itakonik asit, metakrilik asit, Akril ve metakrilamidler. metilolakrilamid, metilol metakrilamid, topam en ok %3 3. 1. 2 Aada ad geen monomerlerin polimerizatlan kullanlabilir : Polis-tiren ynetmeliindeki stiren ve/veya alfa metil stiren ve/veya vinil toluen, en ok % 15 2. Aadaki fabrikasyon yardmc maddeleri gsterilen snrlan amamak kouluyla polimerin retiminde kullanlabilirler. 2. 1 Katalizrler 2.11 Azoizo butirik asit dinitrili, en ok % O, 2 2. 12 Benzoil peroksit 2. 13 Diizopropil perkarbonat 2. 14 Lauril peroksit 2. 15 Potasyum persufat 2. 16 Sodyum bisulfit 2. 17 Hidrojen peroksit Katalizrler toplam olarak bitirilmi rnn en ok % 5. i olabilir 2. 2 Emlgatrler 2. 21 Dz zincirli ve dallanm doymu (C12-C20 )alifatik karbonik asitlerin sodyum, potasyum ve amonyum tuzlar 2. 22 Hidroksi oktadekan sodyum sulfonat 2. 23 (C12 - C20 )oksi ya asitlerinin sodyum, potasyum ve alminyum tuzlar ve onlarn slfolanm ve asetillend irilmi rnleri. 2. 24 Alkil Slfat [Cn - C20) 2. 26 Alkil aril sulfonat 2. 27 A alkil, alkilaril ve asil etilenoksit ve onun slfolanm rnleri 2. 28 20 etilenoksit gruplu polioksietilen sorbitan monooleat ve polmitat

74

2. 29 Slfosksinik asidin C 4 -C g doymu alifatik alkollerle esterlerinin sodyum, Potasyum ve amonyum tuzlan, Emlgatrler toplam olarak bitirilmi rnn en ok % 3' 2. 3 Koloid nleyiciler 2. 31 Metil Selloz 2. 32 Hidroksietilselloz 2. 33 Hidroksipropil selloz 2. 34 Hidroksimetil propil selloz 2. 35 Polivinil alkol 2. 36 Polivinil pirolidon (% 5 lik sulu zeltide 20C ta viskozite en az 5cp.) 2. 37 Vinil pirolidonlann vlnil asetat ve/veya ortalama molekl arl 20000 in stnde propionatla polimer karm 2. 38 Sodyum ve potasyum aljinat Kolloid nleyiciler toplam olarak bitirilmi rnn en ok % 1 'i 2. 4. Stabilizatrler 2. 41 Sodyum fosfat 2. 42 Potasyum stearat 2. 43 Epokside soya yai/epoksi oksijen miktar % 8 den az, bitirilmi rn zerinden hesaplannca en ok % 1) 2. 44 Salisilik asidin P-tersiyerbtllfen esteri, en ok % 0. 75 2. 45 2, 6-ditersiyerbtiI-4-metilfenol, en ok % 0. 05 2. 5 Kaydrclar 2.51 Stearamid, en ok % 0. 2 2. 6 Yumuatc olarak yalnz aadakiler kullanlabilir. 2. 61 Monomer halinde yumuatclar 2. 611 Asetiltribtilsitrat 2. 612 Dibtilsebakat 2.62 ve 2.63 toplam en ok % 5.0 2. 62 Polimer halinde yumuatclar 2. 621 Abipik asitin 1, 3 ve 1, 4 btandiol ile poliesteri (ortalama molekl arlklar 1000) ve bunlarn asetillendirilmi serbest hidroksil gruplar 2. 622 Adipik asit ve/veya azelaik asidin 1, 2 propandiol, 1, 3 ve 1, 4 btandiol veya 1, 6 hekzahdiolla poliesteri eri [ortalama molekl arl 1000 in stnde) 3 Bitirilmi rn peroksit reaksiyonu vermeyecek, ve en ok % 0. 3 uucu madde bulunacak 4 PVDC reineleri yalnzca aadaki gda maddeleriyle temasta kullanlabilirler. 4. 1 Kuru ve kat gda maddeleri

75

4. 2 4. 3 4. 4 4. 5 4. 6 4. 7

Ya ve yal gda maddeleri Et ve balk Sebze ve meyve Sular ve meyva sulan ekerli maddeler Monomer olarak stiren kullanlmamas koulu ile alkoll gdalar.

I - GIDA MADDELERYLE TEMASTA KULLANILACAK RENESEL VE POLiMERiK KAPLAMALAR Metal, kat, karton veya eitli plastiklere aadaki koullar uyarnca ve kesintisiz olarak tabaka halinde uygulanacak polimerik ve reinesel kaplamalar gda maddeleriyle temasta kullanlabilirler. 1. lkel reine olarak aadakiler kullanlabilirler : 1. 01 Kurutucu yalar, bunlarn trigliseridleri ya da asitleri 1. 0101 Akgrgen ya 1. 0102 Kastor ya 1.0103 Odun ya 1. 0104 Hindistan cevizi ya 1. 0105 Msr ya 1. 0106 Pamuk tohumu ya 1. 0107 Rafine balk ya 1. 0108 Kendir tohumu ya 1. 0109 Keten tohumu ya 1. 0110 Haha tohumu ya 1. 0111 Kabak ekirdei ya 1. 0112 Yabani safran ya 1. 0113 Susam ya 1.0114 Soya ya 1. 0115 Ayiei ya 1.0116 ya 1. 0117 Ceviz ya 1. 02 Yukarda ad geen ya asitleri ya da trigliseridlerden tekrar elde edilen yalarla aadaki poliollerin esterleri 1. 021 Btilen glikol 1.022 Etilen glikol 1. 023 Pentaeritritol 1. 024 Polietilen glikol 1. 025 Polipropilen glikol 1. 026 Propilen glikol 1. 027 Sorbitol

76

1.028 1. 029 1. 03 1. 031 1. 032 1. 033 1. 034 1. 04 1. 041 1. 0411 1. 0412 1. 0413 1. 042 1. 0421 1. 0422 1. 0423 1. 0424 1. 0425 1. 0426 1. 0427 1. 043 1. 0431 1. 0432 1. 0433 1. 044 1. 0441 1. 0442 1. 05 1. 0501 1. 0502 1. 0503 1. 0504 1. 0505 1. 0506 1. 0507 1. 0508 1. 0509 1. 0510 1.0511

Trimetilo etan Trimetilol propan Sentetik kurutucu yalar Btadien ve metstiren kopolimeri Btadien ve sren kopolimeri Btadien - sren - maleikanhidrit kopolimeri Polibtadien Doa 1 reineler ve trevleri Potasyum rengine ya da daha soluk renge inceltilmi doal rei neler am reinesi ya reinesi Aa reinesi 1. 041 deki reinelerle aadaki poliollerin esterleri 4. 4- sec - bliden difenil- epikloridrin (epoksi)(2) Dietilen glikol Etilen glikol Gliserol 4-41 -izopropidendifenol. epiklorhidrin (epoksij Metil alkol Pentaeritritol 1. 042 deki reine esterlerinin aadakilerle tepkime rnleri Maleik anhidrit 1. 05 teki orto, meta, para sbstite edilmi fenol formaldehitler Fenol formaldehit Reine tuzlan Kalsiyum rezinat inko rezinat Formaldehidin aadaki fenollerle reaksiyonundan oluan rei neler Metil, etil, propil, izopropil ve btil fenoller Para - tersiyer - amilfenol 4, 4' - sekonder - btilidendifenol Para - tersiyer blfenol Orto, meta, para kresoller Para - siklohekzilfenol 4- 4' - izopropiliden difenol Para - noniflenol Para - oklfenol 3- pentadesil fenol Fenol

77

1. 0512 1. 0513 1.0514 1. 06 1. 061 1.06101 1. 06102 1. 06103 1. 06104 1. 06105 1. 06106 1. 06107 1.06108 1. 06109 1.06110 1. 06111 1. 062 1. 0621 1. 0622 1. 0623 1. 0624 1. 063 1. 06301 1. 06302 1. 06303 1. 06304 1. 06305 1. 06306 1. 06307 1. 06308 1. 06309 1. 06310 1. 06311 1. 06318 1. 064 1. 0641 1. 0642 1. 0643

Fenil - orto - kresol Para - fenilfeno Ksenol 1. 061 ve 1. 062 deki asitlerin 1, 063 ve 1064 teki alkollerle tep kimesinden oluan polister reineleri Polibazik asitler Adipikasit Difenolik asit Fumarikasit zoftalik asit Maleikasit Ortoftalik asit Sebasikasit Tereftalik asit Terpen - maleik asit karm Trimellitik asit 1.01 deki yalardan elde edilen dimerize ya asitleri Monabazik asitler Benzoikasit Tersiyer - btil benzoik asit 1.01 deki yalardan tretilen ya asitleri Yalnz ya yada ya asidi bazl alkid reinelerle kullanlmak ze re 1. 04 teki doal reineler Polihidrik alkoller Btilen glikol Dietilen glikol 2, 2- dimetil - 1 . 3 - propandiol (yalnzca alkoll ikilerle temasta kullanlacak poliester reine kaplamalarda kullanlmak zere) Etilen glikol Gliserol Mannitol Alfa - mel glukosit Pentaeritritol Propilen glikol Sorbtol Trimetilol etan Trimetilol propan Monohidrik alkoller Setil alkol Deil alkol Lauril alkol

78

1. 0644 1.0645 1. 0646 1. 07 1. 071 1. 072 1. 073 1. 074 1. 075 1. 0751 1. 0752 1. 0753 1. 0754 1. 0755 1. 0756 1. 076 1. 077 1. 08 1. 081 1. 082 1. 083 1. 09 1. 091 1. 092 1. 093 1. 094 1. 095 1. 096 1. 0961 1. 0962 1. 0963 1. 10

Miristil alkol Oktu alkol Stearil alkol Epoksi reineler (Alkoksi (CTQ C,g) - 2, 3- epoksi propan, (Alkil gruplar ift sayl, en ok % 1 C^Q 'n az % 48 Cjo en az % 18 C^ karbon atomu iermek ve oda ssnda kuru gdalarla kullanlmak zere) 4. 4' - sekonder - butiliden - difenol - epiklorhidrin 4, 4' - izopropiliden difenol - epiklorhidrin 1. 072 ya da 1. 073 teki maddenin 1.01 deki yalar ve ya asitleri ile tepkime rnleri 4, 4' - sekonder - btilidendifenil - epiklorhidrin'in ya da 4, 4'izopropilide difenol - epiklorhidrin'in aadaki maddelerin bir ya da birkayla kimyasal tepkime rnleri Mono, di ya da trimetilolfenoln allil eteri 4, 4r- sekonder - btilidendifenol formaldehih 4, 4' - zopropilidendifenol - formaldehit Melaminformaldehit Fenolformaldehit reformaldehit Epokside btadien Fenol novolak reinelerinin epiklorhidrinle tepkimesinden oluan glisid eterleri Terpen reineleri (aagdakilerin bir ya da birkandan elde edilmi) Dipenten Alfa- pinen Beta- Pinen reformaldehit ve triazin fomaldehit reineleri reformaldehit Metil, etil, propil, btil, izopropil ya da izobtil alkolle gelitirilmi re formaldehit ve melaminformaldehit 2. 042 deki amin katalizrlerle gelitirilmi re formaldehit Benaoguanamin - formaldehit Melaminformaldehit 2. 042 deki ve aadaki amin katalizrleriyle gelitirilmi melamin formaldehit Dimetilamn-2-metil-1 -propanol Metilpropanolamin Trietanolamin Vinil reineler

79

1. 101 1. 102

Polivin asetat Polivin alkol

1. 103
1. 104 1. 105 1. 106 1. 107 1. 11 1. 1101 1. 1102 1. 1103 1. 1104 1. 1105 1. 1106 1. 1107 1. 1108 1. 1109 1. 1110 1. 12 1. 121 1. 122 1. 123 1. 13 1. 131 1. 132

PolMnil btiral
Polivin forrnal Polivtniliden klrr Polivinprolidon Polivinilstearat Sellozik reineler Karboksimetil selloz Sellozasetat Selozasetat - Brat Sellozasetat - propionat Etil selloz Etil hidroksietil selloz Hidroksietil selloz Hidroksipropil metil selloz Mel selloz Nitroselloz Stiren polimerleri Polistiren Alfa - metil Stiren polimer Akrinlonitril ve/veya alfa-met stiren ile kopolimerize edilmi sti ren Polietilen ve kopolimerleri Etilen-etil akrilat kopolimeri zobutilakrilat'tan tretilmi toplam polimer birimlerinden ar lka % 35 ten fazla iermeyen etilen - izobtil akrilat kopolimer leri Etilen - vinil asetat kopolimeri Polietilen Polipropilen Akrilikler ve kopolimerleri Etilakrilat ve/veya stiren ve/veya metakriiik asit ile kopolimerize edilmi akrilamid, daha sonra kopolimer formaldehit ve btanol ile tepkimeye sokulmu Etil Mel Metakriiik asit ve esterleri Btil Etil Metil

1. 133 1. 134 1. 14 1. 15 1. 151

1. 1521 1. 1522 1. 153 1. 1531 1. 1532 1. 1533

80

1. 154 Metakrilik asit veya agadakilerden biri veya birkayla kopolimerize edilmi etil ve metil esterleri 1. 1541 Akrilikasit 1. 1542 Etilakrilat 1. 1543 Metil akrilat 1. 16 Elastomerler 1. 1601 Btadien -- akrilonitril kopolimeri 1. 1602 Btadien - akrilonitril - stiren kopolimeri 1. 1603 Btadien - stiren kopolimeri 1. 1604 Btil kauuk 1. 1605 Klorlanm kauuk 1. 16062 - kloro -1. 3- btadien (neopren) 1. 1607 Doal kauuk (doal latex ve doal latex katlan, dumanl veya dumansz) 1. 1608 Poliizobtilen 1. 1609 Kauuk hidroklrr 1. 1610 Stiren - zobtilen kopolimeri 1. 1611 Metakrilonitril - polibtadien kopolimerleri (en ok % 41 metakrilonitril birimi bulunabilir) % 8 den az alkoll gdalarla temasta kullanlmak zere 1. 17 Polimaid reineleri 1.171 % 20 den ok monomer asidi iermeyen ve dimerize sebze ya asitleri ile etilendiaminden elde edilmi poiamid yalnzca oda ssn amayan scaklktaki gdalarla temasta kullanlabilir. 1.172 Maksimum asit deeri 5, maksimum amin deeri 8. 5 olan ve % 10 dan az monomer asit ieren dimerize sebze ya asitleri ile toplam reinenin %10 unu amayacak ekilde etilen diamin ve 4, 4-bi (4- hidroksifenil) pentanoik asitten elde edilmi poiamid reinesi oda ssnn stne kmamak ve poiamid reinesinin miktar bitmi kaplamann cm 2 sinde 2 mg'i amamak koulu ile 1. 18 Silisler 1. 181 Meti hidrojen polisiloksan, dimetil polisiloksan ve metilfenil polisiloksandan kaynaklanan siloksan reineleri 2. Aadaki fabrikasyon yardmc maddeleri gsterilen snrlan aamamak kouluyla reinesel kaplamann retim ve ilenmesinde kullanlabilirler 2. 01 Plastifyanlar 2. 0101 Asel tribtil sitrat 2. 0102 Asetil trietil sitrat 2. 0103 Btil ftalil btil glikolat 2. 0104 Btil sterat

81

2. 0105 2. 0106 2.0107 2. 0108 2.0109 2. 0110 2.0111 2. 0112 2. 0113 2.0114 2. 0115 2. 0116 2. 0117 2.118 2.119 2. 0120 2. 0121 2. 0122 2. 0123 2. 02 2. 0201 2. 0202 2. 0203 2. 0204 2. 0205 2. 0206 2. 0207 2. 0208 2. 0209

2. 03 2. 0301 2. 0302 2. 0303 2. 0304 2.0305 2. 0306

Para-tersiyer-btil fenil salisilat Dibl Sebakat Dietilftaat Dizobtil adipat Diizooktil ftalat Epoksidize soya ya (iyot indisi maksimum 14, peroksit says en az %6) Etil ftalil etil glikolat 2 -etilhekzil difenil fosfat di-2-etilhekzil ftalat. Gliserol Gliseril monooleat Gliseril triasetat Mono izo propil sitrat Propilen glikol Sorbitol Mono-di-ve tristearil sitrat Trietil sitrat Trietilen glikol 3(2-ksenoksH, 2 epoksfpropan Geveticiler N. N'-Distearoyl etilendiamin Linoleik asit amid Oleik asit amid Palmik asit amid Petrolatum Polietilen mumu Polioksielen glikol monooleat (polioksietilen molekl Arl 300 den byk) Politetra - floroetilen Silisler (vizkozitesi 300 sentistoktan az olmamak zere}: Dimetil polisiloksanar ve/veya metilfenilpolisiloksanlar. Metilfenil polisiliksan 4 siloksi birime kadar olan siklosiloksanlardan arlka % 2 den fazla iermeyecektir. Yzey parlatclar Pamukya ve yenebilir dier yalar Dibtil sebakat Diokl sebakat Gliseril monostearat Lanolin Beyaz mineral ya

82

2. 0307 2. 0308 2. 0309 2. 0310 2. 04 2. 041 2. 0411 2. 0412 2. 0413 2. 042 2. 04201 2. 04202 2. 04203 2. 04204 2. 04205 2. 04206 2. 04207 2. 04208 2. 04209 2. 04210 2. 04211 2. 04212 2. 04213

Hurma ya Parafn Petrolatum Stearik asit Katalizrler ve apraz balama elemanlar Silisler iin [kalay katalizr miktar 100 ksm siloksan reinede 1 ksm gemeyecek) Dibtilkalay dilaurat Kalay (11} oleat Tetrabl titanat Epoksi reineler iin Siyanaguanidin Dibtll ftalat ( % 8 e kadar alkol ieren ikilerle kullanlacak 4500 it. kapasiteli kaplarn kaplamasnda) Dietilenetriamin Difenilamin Etilendiamin zoftalildihidrazid. 4, 4'-metilendianilin (% 8'e kadar alkol ieren ikilerle kullanlacak 4500 it. kapasiteli kaplarn kaplamasnda) N-oleyl-1, 3-propandiamin ( en ok arlka % 10 dietilaminoetanol ierecektir. ) 1 mol. polietilen glikol 400'n klorhidrin dieterinin dehidrohalojenasyon koullarnda 2 mol N-oktadesil trimetilendiamin ile tepkimesinden oluan poliamin (oda ssn amamak zere) Salisilik asit 4500 t. lik kaplarn % 8 alkol ieren ikilerle kullanm iin Stannous 2-etiIhekzanoat(reinenin arlka % l'ini amayacak) Strien oksit (4500 t. lik kaplarn % 8 alkol ieren ikilerle kullanm iin) Tetraetilen pentamin

2. 04214 E mol. saysnda yag asitleriyle tepkimeye girmi tetraetilen pentamin 2. 04215 Tri (dimetilaminometil) fenol ve onun 2. 082 deki tuzlarn ya asitleriyle hazrlanm tuzlar 2.04216 Trietilen tetramin 2. 04217 Trimellitik anhidrit-apraz balama eleman olarak ve reinenin arlka % 15'ini amamak zere 2. 05 Ultraviole stabilizanlar

83

2. 051 2. 052 2. 06 2. 061

2. 063 2. 064 2.070 2. 071 2. 072 2. 073 2. 074 2. 075 2. 076 2. 077 2. 078 2. 079 2. 08 2. 082 2. 081 2. 0810 2. 08102 2. 08103 2. 08104 2. 08105 2. 08106 2. 08107 2. 08108 2. 08109 2. 08110 2. 082 2. 08201 2. 08202 2. 08203 2. 08204 2. 08205 2. 08206

2(2'-hidroksi-5'-metilfenil) benzotriazol, en ok % 3 7-(5'-metil- 6'-n-btoksibenzotxiazol-(2)-3-fenil kumarn en ok % 0. 1 Yzey aktif maddeler Poli (2- dieliiamino} etiimetakrilat) fosfat tminimum gerek vistozitesi 250 C. daki su iinde 9. 0 desilitre/gr. dan az olmayacak, ASTM D-1243-60)2. 062 Sodyum dioktil sifosksmat Sodyum dodesil benzenslfonat Sodyum lauril slfat Antioksidanlar Btillenmi hidroksianisol Btlenmi hidroksitoluen Guaiac zamk Dilauril tiyodipropionat Nordihidroguaiaretik asit Propil gallat Distearil tiyodipropionat Tiyodipropionik asit 2. 4. 5-Trihidroksi btirofenon Kurutucular2. 081 deki metallerin asitlerle tepkimesinden olu an deki tuzlar Metaller Alminyum Kalsiyum Seryum Kobalt Demir Lityum Magnezyum Manganez inko Zirkonyum Tuzlar Kaprat Kaprilat zodekanoat Linoleat Naftenat Neodekanoat

84

2. 08207 2. 08208 2. 08209 2.08210 2. 08211 2. 08212 2. 08213 2. 08214 2. 09 2. 081 2. 092 2. 098 2. 094 2. 10 2. 100 2. 1002 2. 1003 2. 1004 2. 1005 2. 1006 2. 1007 2. 1008 2. 1009 2. 1010 2. 1011 2. 1012 2. 1013 2. 1014 2. 1015 2. 1016 2. 1017 2. 1018 2. 1018 2. 1020 2. 1021 2. 1022 2. 1023 2. 1024 2. 1025 2. 1026 2. 1027

Oktoat (2-etil hekzoat) Oleat Plamitat Rezinat Risinoleat Soyat Stearat Tallat Mumlar Parafin Polietilen Balk ya Spermaeti eitli dolgu maddeleri Amonyum sitrat Amonyum potasyum fosfat Kalsiyum asetat Kalsiyum etil asetoasetat Kalsiyum gliserafosfat Kalsiyum, sodyum ve potasyum oleatlar Kalsiyum, sodyum ve potasyum risinoleatlar Kalsiyum, sodyum ve potasyum stearatlar Hidrojene kastor ya Setil alkol Deil alkol Disodyum hidrojen fosfat El asetoasetat Lauril alkol Lesitin Magnezyum, sodyum ve potasyum sitrat Magnezyum gliserofosfat Magnezyum stearat Mono, di ve trikalsiyum fosfat Monodibtilamin pirofosfat (demir iin keneeyici olarak) Mono, di ve trimagnezyum fosfat Miristil alkol Oktil Alkol Fosforik asit Hidrojene polibten Polietilen oksit Sodyum pirofosfat

85

2. 1028 2. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 3 .

2. 1029
1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037

3. 1

Kalay (11) klrr Kalay (11) stearat Stearil alko Tetrasodyum pirofosfat Alminyum Btilat (epoksi reineler iin) Alminyum sterat Amonyum lauril slfat Boraks (koruyucu olarak) Potasyum Hidroksit (Akrillat ester kaplamalarda) Potasyum perslfat (akrilat ester kaplamalarda) Bitmi reinese kaplama uygun gda benzeri zeltilerle s ve zaman kontroll olarak ekstrakte edildii zaman aadaki ko-ullara uymaldr. 4, 5 litreden az hacimli kaplarn kaplamasnda kullanlan kaplama 0. 08 mg/cm den fazla kloroformda znebilen madde vermemelidir. 3. 2 4, 5, litreden byk kaplar iin bu miktar 0. 29 mg/cm2 den fazla olmamaldr. Film ya da kat, karton gibi tabakalara yaplan kaplamalarda. Bu znrlk 0. 08 mg/cm2 den az olmaldr.

3.3. 4. 4. 1 4. 2 4.3 4. 4 4.5 4.6 4. 7 Polimerik ve reinese kaplamalar yalnzca aadaki gda deleriyle temasta kullanlabilirler. Kuru ve kat gdalar Sular ve meyve sulan Ya ve Yal gdalar St rnleri Et ve Balk Sebze ve meyva eker ve ekerli gdalara mad-

J - GIDA MADDELERYLE TEMASTA KULLANILACAK POLiETILEN FTALAT POLiMERLERi : Polietilen ftalatpolim erlerinin kullanm amalarna ve aadaki koullara uyduklar durumlarda gda maddeleriyle temasta kullanlmalarnda bir saknca bulunmayacaktr. 1, lkel madde olarak aadaki monomerler kullanlabilir : 1. 01 Etilen glikol 1.02 1.4butandiol 1. 03 1.3 dihidroksimetil siklohekzan 1. 04 Tera ftalik asit 1. 05 zoftalik asit

86

1. 06 1. 07 1. 08 1. 09 1. 10 1. 11 2. 2. 1 2. 11 2. 12 2. 2 2. 2. 2. 3 2. 31 2. 32 2. 33 2. 4 2. 41 2. 42 2. 48 2. 44 2. 45 2. 48 2. 47 3. 0 3. 1. 3. 2 3. 3 4. 0

Azelaik asit Sebasit asit Dimetil tereftalat Dimetil izoftalat Dimetil azelat Dimetil sebakat Aadaki yardmc maddeler gsterilen snrlan amamak kouluyla kullanlabilirler: Stabilizanlar Tri (nonifenil) fosfit, (tri/mono nonil fenil) fosft ve tri (di nonil fenil] fosfitle kark olarak) en ok % 0. 20 Bis-polioksietilen-hidroksimetil fosfonat, en ok % 0. 05 Emulsifyanlar Sodyum dodesil benzen sulfonat Fabrikasyon yardmc maddeleri ve dolgular Sodyum montanat, en ok % 0. 4 Titan dioksit, en ok % 2 Cam elyaf (5 ile 20 mikron aras apl) Katalizatr kalntlar Aadaki elementlerin oksitleri en ok aada gsterilen oranlarda kullanabilirler. Antimuan 350 ppm. Galyum 20 ppm. Germanyum 80 ppm. Kobalt 50 ppm. Lityum 130 ppm. Mangan 80 ppm. : inko 80 ppm. Polietilen ftalat polimerlerinln ekstrakte edilebilme koullan ve snrlan gda maddelerinin tipine ve kullanm koullarna gre aadaki gibidir. Damtk suyla 2 saat 120Cde (250F) tutulduunda gdayla temas eden yzeyin 1 cm sine 0. 2 mg'dan ok kloroformda znebilen madde vermeyecektir. N- Heptanla. 72 saat 65C ( 150F) de tutulduunda gdayla temas eden yzeyin 1 cm2 sine 0. 2 mg'dan ok kloroformda znebilen madde vermeyecektir. % 50 lik etanol czeltisiyle 24 saat 49C (120F) de tutulduunda gdayla temas eden yzeyin 1 cm sine 0. 2 mg'dan ok kloroformda znebilen madde vermeyecektir. Yukardaki koullara uyan polietilenftalat polimerleri aadaki

87

4. 1 4. 2 4. 3. 4. 4 4. 5 5. 0

gda maddeleri le temasta kullanlabilirler. Kuru gdalar Sular, meyva sulan Yalar, yal gda maddeleri St rnleri % 50'den az alkol ieren ikiler Polietilen ftalat polimerlerinden yaplm kaplamalar "Polimerik ve reinesel kaplamalar" Gda Maddeleri ile Temasta Bulunan veya Bulunmak zere mal Edilen Plastikler Hakknda ynetmelie uymak durumundadr.

K - GIDA MADDELERYLE TEMASTA BULUNACAK POLVN KLORRLER: 1. Polivinil klorrlerin gda ambalajnda kullanlmas bunlann yaplannn Salk Bakanlnca kabulne baldr. 2. 3. Polivinil klorr imalatlar dier imalatlarn Bakanla vermee zorunlu olduklan belgeleri Bakanla verecek ve bu hususta Bakanlka istenen bilgileri temin etmeye zorunludurlar. Msade almadan Plovinil klorrlerin gda ambalajn da kullanlmas yasaktr.

88

A. B. 6A

Organik Boyalar Mineral Boyalar Boyar maddelerin listesi : Organik Boyalar --------------------------- (Uluslararas) SARILAR

89

Sra No.

Boya ndeks No.

Boya ndeks smi Kimyasal Taps

11660

Pigment yellow 5

2-nitroanilin asel asetanilid

2 11665 4-nitroanilim asetanilid 3 11670 Pigment yellow 6 4-koro-2 nitroanilin asetilasetanid 4 11680 Pigment yellow 1 3-nitro-4 toluidin asetilasetanilid 5 11710 Pigment yellow 3 3 4-kloro-2 nitroanilin 2-asetasetat oksilidid 6 11730 Pigment yellow 2 4-kloro-2 nitroanilin 2asetilasetat oksilidid 7 12710 Pigment yellow 10 2, 5-dikloraniln -> 3 -> metil-Ifenil-5 pirazolon 8 20040 Pigment yellow 16 2, 4-dikioranin(2 mol] -> N. N diasetoasetil 3, 3 dimetil benzidin 9 21095 Pigmentyellow 14 3, 3-diklorobenzidin -2asetil- asetotoluidid(2 mol) 10 21100 Pigment yellow 13 3, 3 -diklorobenzidin ~> 2, 4asetil- asetil asetotoluidid (2 mol] 11 21090 Pigment yellow 12 3, 3 -diklorobenzidin - asetii asetanilid 12 21090 Pigment yellow 81 4-kloro-2 nitroanilil -> asetanilid-4 kloro-2 metilanilid 13 21108 Pigment yellow 83 3, 3'-diklorobenzidin -> 4 kloro - 2, 5 dimetoksi asetil asetanilid (2 mol} 14 20045 Pigment yellow 77 2, 5-dikloroanilin-N, Ndiasetoasetil-3, 3'-dimetil benzidin PORTAKALLAR 15 11725 Pigment orange 1 2 metoksi-4 nitroanilin -> asetilasetanid-2 metilanilid 16 12075 Pigment orange 5 2, 4-dinitroanilin -> naftol 17 12730 Pigment orange 2 nitro-4 toluidin - 3 metil1 -fenil-5-pirazolon 18 21110 Pigment orange 13 3, 3, -dikloro benzididin-* 3

90

Sra No. Boya ndeks No. Boya ndeks smi Kimyasal Yaps metil-1 -fenil-5-pirazolon 19 21160 Pigment orange 2-dianisidin -> asetilasetanilid (2 mol) 20 71105 Pigment orange 43 Tetrakarfaoksi naftanik asit -> -1,22-diaminobenzen KAHVERENG 21 12480 Pigment brown 1 2, 5-dikloroanilin -> 3 oksi2, 5, (dimetoksi-2 naftalidin, KIRMIZILAR 22 12070 Pigment red 1 4-nitroanilin -> 2 naftol 23 12085 Pigment red 4 2 klora 4 nitroanilin-> 2 naftol 24 12120 Pigment red 3 2 nitro-4 toluidin -> 2 naftol 25 12150 Solventred 1 1, 2-(metoksM'-feIinazo)-2 hidroksi naftalen 26 12310 Pigment red 2 2, 5-dikloranilin -> 3 oksi-2naftanilid 27 12335 Pigment red 8 5 nitro-2 toluidin -> 4'kloro3-oksi-2- naftanilid 28 12350 Pigment red 18 2 nitro-4 toluidin - 3 oksi 3'nitro- nitroanilin 29 12370 Pigment red 112 2, 4, 5-trkloro anilin -> 3 oksi-2-nafto-2-toluidid 30 12385 Pigment red 12 4 nitro-2 toluidin -= 3 oksi2-nafto-2-toluidid 31 12420 Pigment red 7 4 kloro-2 toluidin- 4r-kloro3 oksi-2- nafto-2 toluidin 32 13440 Pigment red 10 2, 5-dikloro anilin -> 3 oksi2 nafto 4- toluidid 33 12460 Pigment red 9 2, 5 dikloroanilin -3 oksi2-nafto-2-anisidid 34 12490 Pigment red 5 2 metoksi-5-NN'-dimeIsulfonamido anilin -> 5 kloro 3-oksi-2 dimetoksi-2 naftali-nid

91

Sra No. Boya ndeks No. Boya ndeks smi Kimyasal Yaps 35 12500 Pigment red 16 2 metoksi-4-nitroanin ->3 oksi-N-naftil-2-naftamid 36 14830 Pigment red 54 1-naftilamin -> 1 naftol-5 sulfonik asit (kalsiyum tuzu) 37 15630 Pigment red 49 2- naftilamin -1 sulfonik asit -> 2 naftol (kalsiyum tuzu) 38 15850 Pigment red 57 4 toluidin-3 sulfonik asit -> 3 oksi-2 naftoik asit (kalsiyum tuzu) 39 15860 Pigment red 52 6 kloro-3-touidin-4 sulfonik asit -* 3 oksi 2, naftoik asit (kalsiyum tuzu) 40 15865 Pigment red 48 5 kloro-4 toluidin-2 sssulfonik asit - 3 oksi-naftoik asit (kalsiyum tuzu) 41 15880 Pigment red 63 2-amino-l naftolen sulfonik asit - 3 hidroksi-2 naftoik asit(kalsiyum tuzu) 42 21120 Pigment red 38 3, 3'dikloro benzidin - 3 karboksietil-l-fenil-5 pirazo-lon 43 21205 Pigment red 37 3. 3 dimetoksibenzidin-* 3 metil-l-(4'-toly)-pirazoIon-5 44 58000 Pigment red 83 1. 2-dioksi-antrakinon (alizann)(kalsiyum. demir, alminyum lak) 45 73360 Pigment red 181 6, 6'-dikloro-4,'-dimetil tiyoindigo 46 73365 Vat Red 2 5, 5, 6', 6,'-tetrakloro-4, 4' dimetil tiyoindigo MENEKE RENG-MOR 47 42535 Pigment Violet 3 N-tetra, penta, hekza, metillenmi-xi- 4- amino fenil metanlarn molibdat kompleksi 48 60005 Vatviolet 9 6, 6-dibromo-iso violantron 49 73380 5, 4-dikloro-6, 6'-dimel-2, 2r-bis(tiynaf ten indigo)

92

Sra No. Boya ndeks No. Boya ndeks smi Kimyasal Yaps 50 73385 Pigment red 145 5, 5-dikloro-7, 7) dlmetiltiyoindigo 51 73395 Pigment violet 38 5, 5. '-dikloro-4, 4, '7-7, (vat violet 3) -tetrametil-ttyoindigo MAVLER 52 24210 Direct blue 1 0-dianisindin -> 8-amino-l naftol 5-7 disulfonik 53 61554 Solventblue 35 1, 4-di-n-butiIaminoantrakinon 54 69900 Vat blue 4 N. dihidro-1. 2r-l-2antrakinon-azin(indrathra-ne) 55 69825 Pigment blue 64 3, 3'-dikoro indantron vat biue 6) 56 73000 Pigment blue 66 ndigo (vat blue 1) 57 74100 Pigment blue 16 Ftalosiyann 58 74140 Ksmen sulfolanm kobalt ftalosiyenin kompleksi 59 74160 Pigment blue 15 Bakr-ftalosiyanin kompleksi YELLER 60 10006 Pigment green 8 l-nitroso-2-naftol, Fe-Na chelate 61 10020 Pigment green 12 l-nitroso-2-naftol-6 sulfonik asit, Fe-Na chelate 62 74260 Pigment green 7 Bakr-hekzadeka-kloroftalosiyanini B. MNERAL BOYALAR METALLER 63 77000 Alminyum 64 77120 Pigment white 1 Baryum slfat 65 77220 Kalsiyum karbonat 66 Kalsiyum slfat 67 Alumino(Aj2 O3) 68 77891 Pigment white 6 Titandioksit 69 Aluminum stearat 70 Talk

93

Sra No. Boya ndeks No. Boya ndeks smi Kimyasal Yaps SARILAR 71 Kadmiyum slfr, kadyum selenio sulfur 72 77489 San demir oksitleri 73 77788 Pigment yellow 53 Ti, Ni, ve Sb nin kark oksieri, TiO2 % 72-94, Sb2 O3 % 5-20 NiO % 1-8 KAHVERENG 74 Magnezyum ferrit 75 Bakr ferrosiyanr 76 Amber topra % 8 Mn3O4 ile kalsiyum ve alminyum silikat, karbonat ve slfatlarn karm 77 Sienna topra Doal demir oksitleri MAVLER 78 77510 Pigment blue 27 Feriferro siyanr(Prusya mavisi) 79 77007 Pigment blue 29 Ultramarin blue [Al-Na silikat kompleksi) 80 77346 Pigment blue 28 Al-oksit-kobalt oksit KIRMIZILAR 81 77492 Pigment yellow 42 Demir oksit Hidrate 82 77491 Pigment red 101 Fe(U, III Oksit), SiO2 YELLER 83 77346 Pigment Green 17 Krom Oksit (Cr2O3] 84 Al2 03 Cr2O3 85 Ultramar m Geem(Sulfalanm sili kat kompleksi) KARALAR 86 77266 Pigment black 7 Karbon karas 87 77499 Pigment black 11 Kara demir oksitleri (Magnetit)

94

I. L - POLKARBONATLAR Aadaki artlan yerine getirdii ve kullanm amacna uyduu takdirde poIikarbonatn gda maddeleri ile temasnda bir saknca yoktur. 1. lkel madde olarak aadakiler kullanlr; 1.1. 4. 4'-Dihidroksi~difenil-2-2. -propan 1.2. 4. 4'-Dihidroksi-Difenil-l. 1-Siklohegzan 1. 3. 2. 6-Bis (2'-Hidroksi-5'-metiI-benziI)-4-metil fenol en fazla % 1. 0 1. 4, Difenilkarbonat 1. 5. Fosgen 1.6. 4. 4'-Dihidroksi -difenil-. 3. 3r-oksindol, en fazla % 1. 0 1.7. 3. 3-Bis-(3-Metil-4 hidroksifenil)-2 indolinon, en fazla % 1. 0 2. Polikarbonatm % 5 lik zeltisinin vizkozitesi metilenklorid ierisinde 25C'de en az 0, 5 c p olmaldr. 3. Polikarbonattan mamul bitmi rn ierisinde aada ad geen maddeler yine belirli oranlarda kullanlabilir: 3. 1. Katalizr kalntlar ; 3. 1. 1. Trietilamin Toplam en fazla %0, 05 3. 1. 2. Tributilamin 3. 2. Emulgatr kalntlar: 3. 2. 1. Lauril slfat Toplam en fazla %0. 1 3. 2. 2. Kokoyagialkilslfat 3. 3. zelti kalntlar : 3 3. 1. Metilen klorid, en fazla %0. 001 3. 3. 2. Monoklorbenzol, en fazla % 0. 05 3. 4. Stabilizan veya Antioksidan kalmtlan : 3. 4. 1. Tri-sikloheksilfenil-fosfit en fazla %0. 05 3. 4. 2. 2-(2'Hidroksi-5T-metiIfenil}-benztriazoI, en fazla %0. 6 3. 4. 3. Tris-(3-Etiloksetenil-3)-Meti-fosft, en fazla %0. 1 3. 4. 4. Tris (nonfenil] fosft, yani Tris (mono-non-fcnil) fosfit ve Tris [dinonilfenil) fosfit bileikleri, en fazla %0, 1. 3. 4. 5. n-oktadezii-(4'-hidroksi-3'. 5'-ditersiyer butil-fenil), propionat en fazIa%0. 3) 3. 4. 6. Tetrakis-(2. 4-ditersiyer butil-fenil)-4. 4'-bifeniIen-difosfonit, en fazla %03 3. 4. 7. Sodyumhidrojenslft 3. 4. 8. Tris(2. 4-ditersiyerbutiI-fenil)-fosfit en fazla %0. 3 3. 5. Tampon veya ntralize maddelerin kalntlar:

95

3. 5. 1. Sodyum hidroksit 3. 5. 2. Fosforik asit 3. 6. Kaydna kalntlar: 3. 6. 1. Kalsiyumstearat, toplam en fazla : 0. 1 3. 6. 2. Etandiollu ve/veya 1. 3-Butandioll montanik asitlerin esterleri ve bu esterlerin esterlememi montanik asitlerle olan bileikleri, bunlarn kalsiyum tuzlarnda oidugu gibi, toplam en fazla %0. 1 3. 6. 3. Alifatik doymu asitlerin, bir deerlikli alifatik doymu alkollerle (C2 -C24 ] olan esterleri, 3. 6. 4. Pentaeritritester, doymu dz sayl alifatir monokarbonik asitleri. zincir uzunluu C12 -C22 en fazla %1. 0 4. Katk maddeleri olarak unlar kullanlabilir : 4. 1. Cam elyaflar, 5-20 mm apnda 4. 2. Stiroln kopolimerizatlan, metil-metakrilat ve Glisidilmetakrat (Oranlan:4:4:2) Disperge yardmc maddesi olarak, en fazla % 1,0 5. Bitmi rndeki slfat kl miktar % 0, 5 den fazla olmamaldr. (Katk Maddelerinin varlnda (rnein:Cam elyaftan, pigmentler) bu durum gznne alnmaldr. 6. Kullanlacak malzemede ekil aync madde olarak unlar kullanlabilir : 6. 1. inkostearat6. 2. Metil ve/veya Fenilgruplan ihtiva eden Organopolisiloksan (silikonya)[Viskozitesi 20 C'de en az 100 santistok olmaldr.) 7. Polikarbonatlar; stirol, Butadien ve Akrilonitrilin bileik polimerisatlan ile kannlabir;ancak toplam kanmdaki polikarbonat miktan daha fazla olmaldr. 6 no. da ad geen ekil ayrc maddelere ilaveten bu kanmlarda unlarda kullanlabilir; 7. 1. Gliserinester, tabii doymu ve doymam ya asitleri, en fazla % 1, 0 7. 2. Alifatik doymu asitlerin (C^ "^24 ) bir deerlikli alifatik doymu alkollerle (C-^ "^24) olan esterleri, ve de kalatnlm Spermya formunda, en fazla % 1,0 8. zellikler 8. 1. Bitmi rn ierisindeki gday koku ve tad asndan etkilememelidir. 8. 2. Distile su ile 6 saat refluks ssnda ekstre edildii zaman arlka % O. 15 ten fazla toplam ekstraktif vermemelidir. 8. 3. % 5O'3ik Etilalkolle refluks ssnda ekstre edildii zaman arlka %0, 15'den fazla toplam ekstraktif vermemelidir.

9G

8. 4. 9. 9. 1. 9. 2. 9. 3. 9. 4. 9. 5. 9. 6.
9. 7.

n-Heptanla refluks ssnda ekstre edildii zaman arlka %0. 15'den fazla toplam ekstraktif vermemelidir. Yukardaki koullara uyan polikarbonattan retilmi ambalaj maddeleri aadaki gda maddeleriyle temasta kullanlabilirler. Sular, meyve sulan, Kuru, kat gda maddeleri Yal ve yal gda maddeleri Tuzlu gda maddeleri Asitli gda maddeleri Alkoll iecekler
St

M-POLAMTLER Aadaki artlan yerine getirdii ve kullanm amacna uyduu takdirde poliamidin gda maddeleri ile temasnda bir saknca yoktur. lkel madde olarak aadakiler kullanlr. (C6 -C2 ) Dz zincirli Aminokarbonikasit ve onun laktamlan, Adipikasit Aselaikasit, sebasikasit, dodekandikarbonikasit ve heptadekandikarbonikasitli Heksamelendiamin, 1.3. softalikasit 1. 4. 2-2 Bis (4'-aminosikloheksl)-propan 1.6. 3. 3'-dimetil-4, 4'diaminodisikloheksil-metan. Bu monomerin bitmi rn ierisindeki kalnt miktar 0. 2 mg/ kg. (0. 2 ppm)i gememelidir. 1. 7. Teraftalikasit veya onun dimetilesteri, 1.8. 1. 6-Diamino-2. 2. 4-trimetilhegzan 1. 9. l-Amino-3-Aminometil-3. 5. 5-trimetil-siklohegzan 1. 10. Tm zellikleri uygun olduu takdirde polietilen, 1. 10. Polivinilprolidon (molekl arl ortalama 700. 000), en fazla % 1. 0 Genel karmda poliamid ksm, dier ksmdan daha fazla olmaldr. 2. Poliamidin retiminde ve ilenmesinde aada ad geen maddeler gsterilen miktar gememek zere kullanlabilirler: 2. 1. Monomerlerin kalnts ve alak molekll deimi rnlerinin kalnts, en fazla % 2. 2. 2. Katalizrlerin veya reaksiyon dzenleyici ve onlarn deimi rnlerinin kalnts, 2. 2. 1. Slfirikasit, fosforikasit ve onlarn sodyum kalsiyum tuzlar 1. 1.1. 1. 2.

97

2. 2. 2.

Asetikasit

2. 2. 3.

Propionikasit

2. 2. 4. Adipikasit 2. 2. 5. Benzoikasil 2. 2. 6. Siklohegzilamin. en fazla %O. 2 2. 2. 7. Stearilamin en fazla 0. 5 2. 2. 8. C6 -C8 zincir uzunluunda doymu ya asitleri. 2. 2. 9. Stearik asit 2. 2. 10. Kaprolaktamn sodyum bileikleri ve C-Alkil C1 -C3 Substiue kaprolaktam. en fazla % 1.0 2. 2. 11. Stearilizosiyanat 2. 2. 12. Sikloheksosiyaat 2. 2. 13. Hegzametilendiizosiyanat 2. 2. 14. Toluendiizosiyanat 2. 2. 15. Difenilmetan - 4. 40'- Diizosiyanat Katalizr ve/veya onlarn deimi rnlerinin toplam miktar % 1. 5'u 2. 3. Zincirleyici ve/veya molekl uzatc maddeler: 2. 3. 1. Bisfenol-A. . bisglisidether, en fazla %0. 2 2. 3. 2. Metilenbiskaprolaktam 2. 3. 3. Ditersiyer butilperoksid, en fazla %0, 5 2. 4 Kristalizasyon dzenleyici; 2. 4. 1. Poliamid, dzzincirli (C2 -C4 ) dikarbonikasidlerin 2. 4. 2. Zincir uzunluu C2 -C4 diaminla 2 .4. 2. 1. Serbest aromatik aminler gda maddesi ierisine veya gda benzeri zclere gememelidir. 2. 4. 2. 2. Yzeyde peroksit reaksiyonu vermemelidir. 3. Katk maddeleri olarak unlar kullanlabilir; 3. 1. Grafit 3. 2. Kizelikasit 3. 3. Silikat 3. 4. Kaolin 3. 5. 5-20 mm apnda cam elyaflar 3. 6. 5-20 mm apnda cam bilyalar 4. Eer hammaddeye kaydna ilave ediliyorsa yalnz aada ad geenlere katlabilir; 4. 1. Bis-stearoil ve/veya Bis- palmitoil-etendiamin 4. 2. (C6 -C24 ) alifatikdoymu asitlerin, bir deerlikli alifatik doymualkollerle (C4-C24 ) olan esterleri,
98

Etandioll montanikasit esterleri ve/veya 1. 3-Butandioll mentanikasit esterleri ve bu esterlerin esterlememi montanikasidlerle olan bileikleri, bunlarn kalsiyum tuzlarnda olduu gibi. 4. 4. Kalsiyum, magnezyum, alminyum ve inkostearat 4. 5 10'dan daha fazla karbonatomu ihtiva eden bir deerlikli alkali doymu alifatik alkoller. 4. 6. Sv parafinler. 4. 7. Metil ve/veya fenilgruplan ihtiva eden Organopolisoksan(Silikonya) 20 C'deki Viskozitesi 100 santistok, 4. 8. Oksetilstearilamin. en fazla % 0. 5 Burada ad geen katk maddelerinin toplam miktar % 2'yi geemez. 5. Stabilizanlar; 5. 1. n-Oktadezil-p-(4'hidroksi-3'5'-ditasiyabutilfenil)-propionat 5. 2. 2. 6 -Ditersiyerbutil-4-metlfenol 5. 3. Tetrakis-metilen (3. 5-ditersiyerbutil-4-hidroksi-hidrosinemat) metan. 5. 4. Tris [nonfeni]) fosft yani Tris (mono-nonfen) fosft, ve Tris-(dinonfenil) fosfit bileik olarak. 5. 5. Bakr-I-karbonat ve/veya Bakr i Asetat, en fazla % 0. 005 5. 6. Bakr-I-Bromid, en fazla % 0. 0175 5. 7. Bakr I-Iodid, en fazla % 0. 0025 5. 8. Potasyumbromid, en fazla %, 0. 2 5. 9. inkosfid, en fazla %1. 5 5. 10. N. N'-Bis-3-(3. 5-di-tersiye butil-4-hidroksifenil)-Propionilhegzametilendiamin . en fazla % 1. 0 ; stabilizanla muamele grm poliamid alkol ihtiva eden gda maddeleriyle temasta kullanlamaz. 5. 11. Tris (2-4-ditersiyerbutiI-fenil) fosfit, en fazla % I. 0 5. 12. Tetrakis- [2. 4. -ditersiyerbutil-fenil) 4. 4'-bifenilen-difosfonit, en fazla %0. 2 5. 13. Bis-(3-tersiyerbuti-5-metil-2-Hidroksifenil)-Metan, en fazla % I. 0 5. 1.4 Burada ad geen katk maddelerinin (inkosfid harici toplam miktar %1 den fazla olmamaldr. 6. Optik parlatc olarak unlar kullanlabilir; 6. 1. P-metilslfonlfenil-3-(P'klorfenil)- -priazolin, en fazla %0. 05. 6. 2. 2. 5. Bis '-tersiyerbutil-benz oksazolil (2') -tiofen. en fazla %0. 05. 7. zellikler;

4. 3

99

30. Gda Maddeleri ile Temasta Bulunan veya Bulunmak zere mal Edilen Plastikler Hakknda Ynetmelik., 31. Milani. B. , Swiss Fed. Office for Environmental Protection, Berne, Pro Apua Pro Vita, Basel, Oct. 1986 32. -, How to Implement a Plastics Recycling Program, (64) Council for Solid Waste Solutions, Washington, 1991. 33.LaGreGa, M.D.,Buckingham,P.L., Evans,J.R.,Hazardous Waste Management, McGrawHill, NY, 1994. 34.Kampouris,E.m., Papaspyrides, C.D., Lekakou, C.N., A Model Recovery Process For Serap Polystyrene Foam by Means of Sbolvent Systerns.Conservatino & Recycling, Vol.lO,No.4, pp.315-319,1987.

104