1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

ANAYASA (*)

(1924)

T. Dstur, Cilt 26, s.170

Resmi Gazete 15/1/1945-5905

Kanun No Kanun Tarihi 4695 10/1/1945

BRNC BLM

Esas Hkmler

Madde 1- Trkiye Devleti Bir Cumhuriyettir.

Madde 2- Trkiye Devleti Cumhuriyeti, Milliyeti, Halk, Devleti Layik ve Devrimcidir. Devlet dili Trkedir. Bakent Ankaradr. (**)

1 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Madde 3- Egemenlik kaytsz artsz Milletindir.

Madde 4- Trk milletini ancak Trkiye Byk Millet Meclisi temsil eder ve Millet adna egemenlik hakkn yalnz o kullanr.

Madde 5- Yasama yetkisi ve yrtme erki Byk Millet Meclisinde belirir ve onda toplanr.

Madde 6- Meclis, yasama yetkisini kendi kullanr.

Madde 7- Meclis, yrtme yetkisini kendi setii Cumhurbakan ve onun tayin edecei Bakanlar Kurulu eliyle kullanr.

Meclis, Hkmeti her vakit denetleyebilir ve drebilir.

Madde 8- Yarg hakk, millet adna usul ve kanuna gre bamsz mahkemeler tarafndan kullanlr.

--------------------------------------------------------------------------------

(*) 20/4/1340 tarih ve 491 sayl Tekilat Esasiye Kanununun, 10/1/1945 tarih ve 4695 sayl Kanunla, mana ve kavramda bir deiiklik yaplmakszn Trkeletirilmi eklidir.

(**) Maddenin ilk ekli:

2 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Trkiye Devletinin dini, din slmdr: Resmi dili Trkedir; makkar Ankara ehridir.

Maddenin 1222 sayl kanunla deiik ekli:

Trkiye Devletinin resmi dili Trkedir; makkar Ankara ehridir. --------------------------------------------------------------------------------

KNC BLM

Yasama Grevi

Madde 9- Trkiye Byk Millet Meclisi, zel kanuna gre millet tarafndan seilmi milletvekillerinden kurulur.

Madde 10- Milletvekili semek, yirmi iki yan bitiren kadn, erkek her Trkn hakkdr. (*)

Madde 11- Otuz yan bitiren kadn, erkek her Trk milletvekili seilebilir. (**)

Madde 12- Yabanc Devlet resmi hizmetinde bulunanlar terhipli cezalar gerektiren sulardan veya hrszlk, sahtecilik, dolandrclk, inanc ktye kullanma, dolanl iflas sularndan biriyle hkm giymi olanlar, kstllar, yabanc Devlet uyrukluunu ileri srenler kamu hizmetlerinden yasakllar, Trke okuyup yazma bilmiyenler milletvekili seilemezler.

Madde 13- Byk Millet Meclisinin seimi drt ylda bir yaplr.

Sresi biten milletvekilleri tekrar seilebilirler.

3 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Eski Meclis, yeni Meclisin toplanmasna kadar devam eder.

Yeni seim yaplmasna imkn grlmezse, toplanma dnemi bir yl daha uzatlabilir.

Her milletvekili, yalnz kendini seen evrenin deil, btn milletin vekilidir.

Madde 14- Byk Millet Meclisi, her yl kasm ay banda arsz toplanr.

Meclis, yelerinin memleket iinde dolamalar, inceleme yapmalar, denetleme vazifelerine hazrlanmalar ve dinlenmeleri iin almasna ylda alt aydan fazla ara veremez.

Madde 15- Kanun teklif etmek hakk, Meclis yelerinin ve Bakanlar Kurulunundur.

Madde 16- Milletvekilleri Meclise katldklarnda yle andierler.(***)

Namusum zerine sz veririm ki:

Vatann ve milletin mutluluuna, esenliine, milletin kaytsz artsz eemenliine aykr bir ama gtmiyeceim ve Cumhuriyet esaslarna ballktan ayrlmyacam.

--------------------------------------------------------------------------------

(*) Maddenin ilk ekli:

4 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Onsekiz yan ikmal eden her erkek Trk mebusan intihabna itirak etmek hakkn haizdir.

(**) Maddenin ilk ekli:

otuz yan ikmal eden her erkek Trk, mebus intihap edilmek salahiyetini haizdir.

(***) Maddenin ilk ekli:

Mebuslar Meclise iltihak ettiklerinde u ekilde tahlif olunurlar;

(Vatan ve milletin saadet ve selametine ve milletin bil kaydu art hakimiyetine mugayir bir gaye takip etmiyeceime ve Cumhuriyet esaslarna sadakatten ayrlmayacama Vallahi).

--------------------------------------------------------------------------------

Madde 17- Bir milletvekili ne Meclis iindeki oy, dnce ve demelerinden ne de Meclisteki oy, dnce ve demelerini Meclis dnda sylemek ve aa vurmaktan sorumlu deildir. Seiminden gerek nce ve gerek sonra stne su atlan bir milletvekili Kamutayn karar olmadka sank olarak sorgulanamaz, tutulamaz ve yarglanamaz. Cinayetten sust yakalanma hali bu hkmn dndadr. Ancak bu halde yetkili makam bunu hemen Meclise bildirmek devindedir. Seiminden nce veya sonra bir milletvekili hakknda verilmi bir ceza hkmnn yerine getirilmesi milletvekillii sresinin sonuna braklr. Milletvekillii sresi iinde zamanam yrmez.

Madde 18- Milletvekillerinin yllk denekleri zel kanunla gsterilir.

5 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Madde 19- Araverme srasnda Cumhurbakan veya Meclis Bakan gerekli grrse meclisi toplanmya arabilir. yelerden bete birinin istemesi zerine de Meclis Bakan Meclisi toplanmya arr.

Madde 20- Meclis grmeleri herkese aktr ve olduu gibi yaylr.

Fakat Meclis, tzk hkmlerine uygun olarak kapal oturumlar dahi yapabilir. Kapal oturumlardaki grmeleri yaymak Meclisin kararna baldr.

Madde 21- Meclis grmelerini tzk hkmlerine gre yapar.

Madde 22- Soru, gensoru ve Meclis soruturmas Meclisin yetkilerinden olup bunlarn nasl yaplaca tzkte gsterilir.

Madde 23- Milletvekillii ile Hkmet memurluu bir kiide birleemez.

Madde 24- Trkiye Byk Millet Meclisi kamutay her kasm ay banda kendine bir yl iin bir bakan, Bakan vekili seer.

Madde 25- Seim dnemi bitmeden Meclis, yelerinin tam saysnn saltokluu ile seim yenilemee karar verirse, yeni toplanan Meclisin seim dnemi kasm ayndan balar.

Kasmdan nceki toplant, olaanst toplant saylr.

Madde 26- Kanun koymak, kanunlarda deiiklik yapmak, kanunlar yorumlamak, kanunlar kaldrmak, Devletlerle szleme, andlama ve bar yapmak, harb ilan etmek, Devletin bte ve kesin hesap kanunlarn incelemek ve onamak, para basmak, tekelli ve akal yklenme szlemelerini ve imtiyazlar onamak ve bozmak, genel ve zel af ilan etmek, cezalar

6 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

hafifletmek ve deitirmek, kanun soruturmalarn ve kanun cezalarn ertelemek, mahkemelerden kp kesinleen lm cezas hkmlerini yerine getirmek gibi grevleri Byk Millet Meclisi ancak kendisi yapar. (*)

--------------------------------------------------------------------------------

(*) Maddenin ilk ekli:

Byk Millet Meclisi ahkm eriyenin tenfizi, kavaninin vaz tdili, tefsiri, fesih ve ilgas, devletlerle mukavele, muahede ve sulh akti, harp ilan, muvazenei umumiyei maliye ve Devletin umum hesab kati kanunlarnn tetkik ve tasdiki, meskukat darb, inhisar ve mali taahhd mutazammn mukavelat ve imtiyazatn tasdik ve feshi, umumi ve hususi af ilan, cezalarn tahfif veya tahvili, tahkikat ve mcazat kanuniyetinin tecili, mahkemelerden sadr olup katiyet kesbetmi olan idam hkmlerin infaz gibi vezaifi bizzat kendi ifa eder.

--------------------------------------------------------------------------------

Madde 27- Bir milletvekilinin vatan haynl ve milletvekillii srasnda yiyicilik sularndan biriyle sank olduuna Trkiye Byk Millet Meclisi Kamutay hazr yelerinin te iki oy okluu ile karar verilir yahut on ikinci maddede yazl sulardan biriyle hkm giyer ve bu da kesinleirse milletvekillii sfat kalkar.

Madde 28- ekilme, kanun hkmleri gereince kstlanma, zrsz ve izinsiz iki ay Meclise devamszlk yahut memurluk kabul etme hallerinde milletvekillii der.

Madde 29- len yahut yukardaki maddeler gereince milletvekillii sfat kalkan veya den milletvekilinin yerine bir bakas seilir.

Madde 30- Byk Millet Meclisi kendi kolluk ilerini Bakan elile dzenler ve yrtr.

7 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

NC BLM

Yrtme Grevi Madde 31- Trkiye Cumhurbakan, Byk Millet Meclisi kamutay tarafndan ve kendi yeleri arasndan bir seim dnemi iin seilir. Cumhurbakanl grevi, yeni Cumhurbakannn seimine kadar srer. Yeniden seilmek olur.

Madde 32- Cumhurbakan, Devletin badr. Bu sfatla trenli oturumlarda Meclise ve gerekli grdke bakanlar kuruluna Bakanlk eder ve Cumhurbakan kaldka Meclis tartma ve grmelerine katlamaz ve oy veremez.

Madde 33- Cumhurbakan, hastalk ve memleket d yolculuk gibi bir sebeple grevini yapamaz veya lm, ekilme ve baka sebeple Cumhurbakanl ak kalrsa Byk Millet Meclisi Bakan vekil olarak Cumhurbakanl grevini yapar.

Madde34- Cumhurbakanl bo kaldnda Meclis toplanksa Cumhurbakann hemen seer.

Meclis toplank deilse Bakan tarafndan hemen toplanmaya arlarak Cumhurbakan seilir. Meclisin seim dnemi sona ermi veya seimin yenilenmesine karar verilmi olursa Cumhurbakann gelecek Meclis seer.

Madde 35- Cumhurbakan, Meclisin kabul ettii kanunlar on gn iinde ilan eder.

Cumhurbakan, uygun bulmad kanunlar bir daha grlmek zere gene on gn iinde gerekesi ile birlikte Meclise geri verir. Anayasa ile Bte kanunu bu hkm dndadr.

Meclis geri verilen kanunu gene kabul ederse Cumhurbakan onu ilan etmek devindedir.

8 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Madde 36- Cumhurbakan her yl Kasm aynda hkmetin geen yldaki almalar ve giren yl iinde alnmas uygun grlen tedbirler hakknda bir sylev verir. Yahut sylevini Babakana okutur.

Madde 37- Cumhurbakan, yabanc devletler yannda Trkiye Cumhuriyetinin siyasi temsilcilerini tayin eder ve yabanc devletlerin siyasi temsilcilerini kabul eder.

Madde 38- Cumhurbakan, seiminden hemen sonra Meclis nnde yle andier:(*)

Namusum zerine sz veririm ki:

Cumhurbakan olarak, Cumhuriyet kanunlarn, milletin egemenlik esaslarn sayacam;

Ve bunlar mdafaa edeceim;

Trk milletinin mutluluuna btn ballmla, btn kuvvetimle alacam;

Trk Devletine ynelecek her tehlikeyi en son iddetle nleyeceim;

Trkiyenin ann, erefini koruyup ykseltmek, stme aldm grevin isterlerini yerine getirmek iin olanca varlmla almaktan asla ayrlmyacam.

Madde 39- Cumhurbakannn karaca btn kararlar Babakan ile birlikte ilgili Bakan tarafndan imzalanr.

9 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Madde 40- Bakomutanlk, Trkiye Byk Millet Meclisinin yce varlndan ayrlmaz ve Cumhurbakan tarafndan temsil olunur. Harb kuvvetlerinin komutas barta zel kanuna gre Genel kurmay Bakanlna ve seferde Bakanlar Kurulunun teklifi zerine Cumhurbakan tarafndan tayin edilecek kimseye verilir.

Madde 41- Cumhurbakan, vatan haynl halinde Byk Millet meclisine kar sorumludur. Cumhurbakannn karaca btn kararlardan doacak sorumlar 39 uncu madde gereince bu karar imzalayan Babakann ve ilgili bakanndr.

Cumhurbakannn zlk ilerinden dolay sorumlanmas gerekirse Anayasann milletvekillii dokunulmazl ile ilgili 17 nci maddesi hkmlerine uyulur.

Madde 42- Cumhurbakan, Hkmetin teklifi zerine, daimi malulluk veya kocama gibi zlk sebeplerden dolay belli kimselerin cezalarn kaldrabilir veya hafifletebilir.

Cumhurbakan, Byk Millet Meclisi tarafndan sanklanarak hkm giyen bakanlar hakknda bu yetkiyi kullanamaz.

Madde 43- Cumhurbakannn denei zel kanunla gsterilir.

Madde 44- Babakan, Cumhurbakannca Meclis yeleri arasndan tayin olunur.

teki bakanlar Babakanca meclis yeleri arasndan seilip tamam Cumhurbakan tarafndan onandktan sonra Meclise sunulur.

Meclis toplank deilse sunma ii Meclisin toplanmasna braklr.

--------------------------------------------------------------------------------

10 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

(*) Maddenin ilk ekli:

Reisicumhur intihab akabinde ve Meclis huzurunda u suretle yemin eder:

(Reisicumhur sfat ile Cumhuriyetin kanunlarna ve hakimiyeti milliye esaslarna riayet ve bunlar mdafaa, Trk Milletinin saadetine sadkane ve btn kuvvetimle sarf mesai, Trk devletine tevecch edecek her tehlikeyi kemali iddetle men Trkiyenin an ve erefini vikaye ve ilaya ve deruhde ettiim vazifenin icabatna hasrnefs etmekten ayrlmyacama Vallahi).

--------------------------------------------------------------------------------

Hkmet, tutaca yolu ve siyasi grn en ge bir hafta iinde Meclise bildirir ve ondan gven ister. (*)

Madde 45- Bakanlar, Babakann reislii altnda (Bakanlar Kurulu)nu meydana getirir.

Madde 46- Bakanlar Kurulu, Hkmetin genel politikasndan birlikte sorumludur.

Bakanlarn her biri kendi yetkisi iindeki ilerden ve emri altndakilerin eylem ve ilemlerinden ve politikasnn genel gidiinden tekbana sorumludur.

Madde 47- Bakanlarn grev ve sorumlar zel kanunla gsterilir. (**)

Madde 48- Bakanlklarn kuruluu zel kanuna baldr. (***)

11 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Madde 49- zinli veya herhangi bir sebeble zrl olan bir Bakana, Bakanlar Kurulu yelerinden bir bakas geici olarak vekillik eder. Ancak bir Bakan birden fazlasna vekillik edemez. (****)

Madde 50- Bakanlardan birinin Ycedivana yollanmas hakknda Trkiye Byk Millet Meclisince verilen karar, kendisini Bakanlktan da drr. (*****)

--------------------------------------------------------------------------------

(*) Maddenin ilk ekli:

Bavekil, Reisicumhur canibinden ve Meclis azas meyanndan tayin olunur. Sair vekiller Bavekil tarafndan, Meclis azas arasndan intihap olunarak heyeti umumiyesi reisicumhurun tasdiki ile Meclise arzolunur. Meclis mctemi deilse arz keyfiyeti meclisin itimana talik olunur.

Hkmet hatt hareket ve siyasi noktai nazarn azami bir hafta zarfnda Meclise bildirir ve itimat talep eder

Maddenin 3115 sayl kanunla deiiklik ekli:

Bavekil, Reisicumhur canibinden ve Meclis azas meyanndan tayin olunur. Sair vekiller Bavekil tarafndan Meclis azas arasndan intihap olunarak heyeti umumiyesi Reisicumhurun tasdiki ile Meclise arz olunur.

Meclis mtemi deilse arz keyfiyeti Meclisin itimana talik olunur. Hkmet hatt hareket ve siyasi noktai nazarn azami bir hafta zarfnda Meclise bildirir ve itimat talep eder.

Siyasi mstearlar Bavekil, Meclis azas arasndan geerek Reisicumhurun tasdikine arz eder.

12 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

(**) Maddenin ilk ekli:

Vekillerin vazife ve mesuliyetleri kanunu mahsus ile tayin olunur.

Maddenin 3115 sayl kanunla deiik ekli:

Vekillerin ve siyasi mstearlarn vazife ve mesuliyetleri mahsus kanunla tayin olunur

(***) Maddenin ilk ekli:

Vekillerin adedi kanunla tayin olunur.

(****) Maddenin ilk ekli:

Mezun veyahut herhangi bir sebeple mazur olan bir Vekile, cra Vekilleri Heyeti azasndan bir dieri muvakkaten niyabet eder. Ancak bir Vekil bir Vekaletten fazlasna niyabet edemez.

Maddenin 3115 sayl kanunla muaddel ekli:

Mezun ve herhangi bir sebeple mazur olan bir vekile cra Vekilleri Heyeti azasndan bir dieri veya siyasi mstearlardan biri muvakkaten niyabet eder. Ancak bir vekil veya bir siyasi mstear bir vekaletten fazlasna niyabet edemez.

Siyasi mstearn vekile niyabeti halinde kararnamesi Meclise arz olunur.

13 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

(*****) Maddenin ilk ekli:

Trkiye Byk Millet Meclisince cra Vekillerinden birinin Divan Aliye sevkine dair verilen karar Vekaletten sukutunu dahi mutazammndr.

Maddenin 3115 sayl kanunla deiik ekli:

cra Vekillerinden veya siyasi mstearlardan birinin Divan liye sevkine dair Trkiye Byk Milet Meclisince verilen karar vekalet veya mstearlktan sukutu dahi mutazammndr.

--------------------------------------------------------------------------------

Madde 51- dare davalarna bakmak ve idare uyumazlklarn zmek, Hkumete hazrlanarak kendine verilecek kanun tasarlar ve imtiyaz szleme ve artlamalar zerine dnn bildirmek, gerek kendi zel kanunu ve gerek baka kanunlarla gsterilen grevleri yapmak zere bir Dantay kurulur. Dantay bakanlar ve yeleri, daha nce nemli grevlerde bulunmu, uzmanlklar, bilgileri ve grgleriyle belirgin kimseler arasndan Byk Millet Meclisince seilir.

Madde 52- Bakanlar kurulu, kanunlarn uygulanlarn gstermek yahut kanunun emrettii ileri belirtmek zere iinde yeni hkmler bulunmamak ve Dantayn incelemesinden geirilmek artyle tzkler karr.

Tzkler Cumhurbakannn imzas ve ilaniyle yrrle girer.

Tzklerin kanunlara aykrl ileri srldkte bunun zm yeri Trkiye Byk Millet Meclisidir.

14 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

DRDNC BLM

Yarg Erki

Madde 53- Mahkemelerin kuruluu, grev ve yetkileri kanunla gsterilir.

Madde 54- Yarglar, btn davalarn grlmesinde ve hkmnde bamszdrlar ve bu ilerine hibir trl karlamaz. Ancak kanun hkmne baldrlar.

Mahkemelerin kararlarn Trkiye Byk Millet Meclisi ve Bakanlar Kurulu hibir trl deitiremezler, bakalayamazlar, geciktiremezler ve hkmlerinin yerine getirilmesine engel olamazlar.

Madde 55- Yarglar, kanunda gsterilen usuller ve haller dnda grevlerinden karlamazlar.

Madde 56- Yarglarn nitelikleri, haklar, grevleri, aylk ve denekleri, nasl tayin olunacaklar ve grevlerinden nasl karlacaklar zel kanunla gsterilir.

Madde 57- Yarglar, kanunla gsterilenlerden baka genel veya zel hibir grev alamazlar.

Madde 58- Mahkemelerde yarglamalar herkese aktr.

Yalnz yarglama usul kanunlar gereince bir yarglamann kapal olmasna mahkeme karar verebilir.

Madde 59- Herkes mahkeme nnde haklarn korumak iin gerekli grd yasal aralar

15 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

kullanmakta serbesttir.

Madde 60- Hibir mahkeme grev ve yetkisi iindeki davalara bakmazlk edemez. Grev ve yetki dnda olan davalar ancak bir kararla reddolunur.

Ycedivan

Madde 61- Bakanlar, Dantay ve Yargtay bakanlar ve yelerini ve Cumhuriyet Basavcsn grevlerinden doacak ilerden dolay yarglamak iin Ycedivan kurulur. (*)

Madde 62- Ycedivan yelii iin, on biri Yargtay, onu Dantay bakanlar ve yeleri arasndan ve kendi Genelkurullar tarafndan gerekli grldkte gizli oyla, yirmi bir kii seilir.

Bunlar gizli oy ve salt ounlukla ilerinden birini Bakan ve birini Bakan vekili seerler.

Madde 63- Ycedivan bir Bakan ve on drt ye ile kurulur ve kararlarn salt ounlukla verir.

Geri kalan alt kii gerektiinde kurulun eksiini tamamlamak iin yedek ye durumundadr.

Bu yedek yeleri, Yargtay, Dantaydan seilmi yeler arasnda olmak zere adekme ile ayrlr.

Bakanla ve bakan vekilliine seilenler bu adekmeye girmezler.

Madde 64- Ycedivann savclk grevi, Basavclk tarafndan grlr.

16 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Madde 65- Ycedivann kararlar kesindir.

Madde 66- Ycedivan kanunlara gre yarglar ve hkm verir.

Madde 67- Ycedivan gerekli grldnde Trkiye Byk Millet Meclisi karariyle kurulur.

BENC BLM

Trklerin Kamu Haklar Madde 68- Her Trk hr doar, hr yaar. Hrriyet, bakasna zarar vermiyecek her eyi yapabilmektir.

Tabii haklardan olan hrriyetin herkes iin snr, bakalarnn hrriyeti snrdr. Bu snr ancak kanun izer.

Madde 69- Trkler kanun karsnda eittirler ve ayrksz kanuna uymak devindedirler. Her trl grup, snf, aile ve kii ayrcalklar kaldrlmtr ve yasaktr.

--------------------------------------------------------------------------------

(*) Maddenin ilk ekli:

Vazifelerinden mnbais hususatta cra Vekilleriyle uray Devlet ve Mahkemei Temyiz resa ve azasn ve Bamddeiumumiyi muhakeme etmek zere bir (Divan li) tekil edilir.

17 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Maddenin 3155 sayl kanunla deiik ekli:

Vazifelerinden mnbais hususatta cra Vekilleri ve siyasi mstearlar ve uray Devlet ve Temyiz Mahkemesi resas ve azasn ve Cumhuriyet Bamddeimumisini muhakeme etmek zere bir (Divan Ali) tekil edilir.

--------------------------------------------------------------------------------

Madde 70- Kii dokunulmazl, vicdan, dnme, sz, yaym, yolculuk, bat, alma, mlkedinme, maln ve hakkn kullanma, toplanma, dernek kurma, ortaklk kurma haklar ve hrriyetleri Trklerin tabii haklarndandr.

Madde 71- Cana, mala, rza, konuta hibir trl dokunulamaz.

Madde 72- Kanunda yazl hal ve ekillerden baka trl hibir kimse yakalanamaz ve tutulmaz.

Madde 73- kence, eziyet, zoralm ve angarya yasaktr.

Madde 74- Kamu faydasna gerekli olduu usulne gre anlalmadka ve zel kanunlar gereince deer pahas pein verilmedike hi kimsenin mal ve mlk kamulatrlamaz.

iftiyi toprak sahibi klmak ve ormanlar devletletirmek iin alnacak toprak ve ormanlarn kamulatrma karl ve bu karlklarn denii zel kanunlarla gsterilir.

Olaanst hallerde kanuna gre ykletilecek para ve mal ve alma devleri dnda hibir kimse baka hibir ey yapmaya ve vermeye zorlanamaz. (*)

18 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Madde 75- Hibir kimse felsefi inanndan, din ve mezhebinden dolay knanamaz. Gvenlie ve edep trelerine ve kanunlar hkmlerine aykr bulunmamak zere her trl din trenleri serbesttir. (**)

Madde 76- Kanunda yazl usul ve haller dnda kimsenin konutuna girilemez ve st aranamaz.

Madde 77- Basn, kanun erevesinde serbesttir ve yaymndan nce denetlenemez, yoklanamaz.

Madde 78- Seferberlik ve skynetim hallerinin veyahut salgn hastalklardan dolay kanun gereine alnacak tedbirlerin gerektirdii ksntlarn dnda yolculuk hibir kayt altna alnamaz.

Madde 79- Batlarn, almalarn, mlkedinme ve hak ve mal kullanmann, toplanmalarn, derneklerin ve ortaklklarn serbestlik snr kanunlarla izilir.

Madde 80- Hkmetin gzetimi ve denetlemesi altnda ve kanun erevesinde her trl retim serbesttir.

--------------------------------------------------------------------------------

(*) Maddenin ilk ekli:

Menafii umumiye iin lzumu usulen tahakkuk etmedike ve kanunu mahsus mucibince deer pahas pein verilmedike hibir kimsenin mal istimval ve mlk istimlak olunamaz.

Fevkalade ahvalde kanun mucibince tahmil olunacak nakdi, ayni ve sayu amele mteallk mkellefiyetler mstesna olmak zere hibir kimse hibir fedakarla icbar edilemez.

19 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

(**) Maddenin ilk ekli:

Hibir kimse mensup olduu, din, mezhep, tarikat ve felsefi itihadndan dolay muaheze edilemez. Asayi, adab muaereti umumiye ve kavanine mugayir olmamak zere her trl ayinler serbesttir.

--------------------------------------------------------------------------------

Madde 81- Postalara verilen katlar, mektuplar ve her trl emanetler yetkili sorgu yargc veya yetkili mahkeme karar olmadka alamaz ve telgraf ve telefonla haberlemenin gizlilii bozulamaz.

Madde 82- Trkler gerek kendileri, gerek kamu ile ilgili olarak kanunlara ve tzklere aykr grdkleri hallerde yetkili makamlara ve Trkiye Byk Millet Meclisine tek balarna veya toplu olarak haber verebilir ve ikayette bulunabilirler. Haber veya ikayeti alan makam kii ile ilgili bavurmalarn sonucunu dilekiye yazl olarak bildirmek devindedir.

Madde 83- Hi kimse kanunca bal olduu mahkemeden baka bir mahkemeye verilemez ve yollanamaz.

Madde 84- Vergi, Devletin genel giderleri iin, halkn pay vermesi demektir.

Bu esaslara aykr olarak gerek veya tzel kiiler tarafndan veya onlar adna resimler, ondalk alnmas ve baka yklemeler yaplmas yasaktr.

Madde 85- Vergiler ancak kanunla salnr ve alnr.

20 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Devlete, illerin zel idarelerince ve belediyelerce alnagelmekte olan resimler ve yklemeler, kanunlar yaplncaya kadar alnabilir.

Madde 86- Harb halinde veya harbi gerektirecek bir durum ba gsterdikte veya ayaklanma olduunda yahut vatan ve Cumhuriyete kar kuvvetli ve eylemli bir kalkma olduunu gsterir kesin belirtiler grldkte Bakanlar Kurulu, sresi bir ay amamak zere yurdun bir kesiminde veya her yerinde skynetim ilan edebilir ve bunu hemen Meclisin onamasna sunar. Meclis skynetim sresini, gerekirse uzatabilir veya ksaltabilir. Meclis toplank deilse hemen toplanmaya arlr.

Skynetim sresi ancak Meclisin karariyle uzatlabilir.

Skynetim, kii ve konut dokunulmazlnn, basn, gnderime, dernek, ortaklk hrriyetlerinin geici olarak kaytlanmas veya durdurulmas demektir.

Skynetim blgesiyle bu blgede hangi hkmlerin uygulanaca ve ilemlerin nasl yrtlecei harb halinde de dokunulmazln ve dier hrriyetlerin nasl kaytlanabilecei veya durdurulaca kanunla gsterilir.

Madde 87- Kadn, erkek btn Trkler ilk retimden gemek devindedirler. lk retim Devlet okullarnda paraszdr.

Madde 88- Trkiyede din ve rk ayrdedilmeksizin vatandalk bakmndan herkese Trk denir.

Trkiyede veya Trkiye dnda bir Trk babadan gelen yahut Trkiyede yerlemi bir yabanc babadan Trkiyede dnyaya gelipte memleket iinde oturan ve erginlik yana vardnda resmi olarak Trk vatandaln isteyen yahut Vatandalk Kanunu gereince Trkle kabul olunan herkes Trktr.

Trklk sfatnn kayb kanunda yazl hallerde olur.

21 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

ALTINCI BLM

Trl Maddeler ller

Madde 89- Trkiye, corafya durumu ve ekonomi ilikileri bakmndan illere, iller ilelere, ileler bucaklara blnmtr ve bucaklar da kasaba ve kylerden meydana gelir.

Madde 90- llerle ehir, kasaba ve kyler tzelkiilik sahibidirler.

Madde 91- llerin ileri, yetki genilii ve grev ayrm esaslarna gre idare olunur.

Memurlar

Madde 92- Siyasi haklar olan her Trkn, yeterliine ve hakediine gre, Devlet memuru olmak hakkdr.

Madde 93- Btn memurlarn nitelikleri, haklar, grevleri, aylk ve denekleri, greve alnmalar ve grevden karlmalar, ykselme ve ilerlemeleri zel kanunla gsterilir.

Madde 94- Kanuna aykr ilerde stn emrine uymu olmak memuru sorumdan kurtarmaz.

Maliye leri

22 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Madde 95- Bte Kanunu tasars ve buna bal bteler ve cetvellerle katma bteler Meclise bte yl bandan en az ay nce sunulur. (*)

Madde 96- Devlete mallar bte d harcanamaz.

Madde 97- Bte Kanununun geerlii bir yldr.

Madde 98- Kesinhesap kanunu, ilikin olduu yl btesinin hesap dnemi iinde elde edilen gelirle gene o ylki demelerin gereklemi tutarn gsterir kanundur. Bunun ekli ve blmleri Bte Kanunu ile tam karlkl olacaktr.

Madde 99- Her yln kesin hesap kanunu tasars o yln sonundan balyarak en ge ikinci yl Kasm ay bana kadar Byk Millet Meclisine sunulur.

Madde 100- Byk Millet Meclisine bal ve Devletin gelirlerini ve giderlerini zel kanuna gre denetlemekle grevli bir Saytay kurulur.

Madde 101- Saytay, genel uygunluk bildirimini ilikin olduu kesin hesap kanununun maliyece Byk Millet Meclisine verilmesi tarihinden balyarak en ge alt ay iinde Meclise sunar.

Anayasann Dayanaklar

Madde 102- Anayasada deiiklik yaplmas aadaki artlara baldr:

Deiiklik teklifinin Meclis tam yesinin en az te biri tarafndan imzalanmas arttr.

23 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Deiiklikler ancak tam saysnn te iki oy okluu ile kabul edilebilir.

Bu kanunun, Devlet eklinin Cumhuriyet olduu hakkndaki birinci maddesinde deiiklik ve bakalama yaplmas hibir trl teklif dahi edilemez.

--------------------------------------------------------------------------------

(*) Maddenin ilk ekli:

Muvazenei Umumiye Kanunu mteallik olduu senei maliyenin duhulnde mevkii icraya konulabilmek iin layihas ve merbutu bteler ve cetveller nihayet Terinisani iptidasnda Meclise takdim olunur.

--------------------------------------------------------------------------------

Madde 103- Anayasann hibir maddesi hibir sebep ve bahane ile savsanamaz ve ilerlikten alakonamaz. Hibir kanun Anayasaya aykr olamaz.

Madde 104- 20 Nisan 1340 tarih ve 491 sayl Tekilat Esasiye Kanunu yerine man ve kavramda bir deiiklik yaplmakszn Trkeletirilmi olan bu kanun konulmutur.

Madde 105- Bu kanun yaym tarihinde yrrle girer.

--------------------------------------------------------------------------------

NOT

24 / 25

1924 Anayasas

Sal, 17 Mays 2011 10:23 -

Anayasada 5 kez deiiklik yaplmtr:

1. 1222 sayl ve 10/4/1928 gnl kanun (R.G. 14/4/1928-863; 3. T. Dstur, Cilt 9)

2. 1893 sayl ve 10/12/1931 gnl kanun (R.G. 15/12/1931-1976; 3. T. Dstur, Cilt 13)

3. 2599 sayl ve 5/12/1934 gnl kanun (R.G. 11/12/1934-2877; 3. T. Dstur, Cilt 16)

4. 3115 sayl ve 5/2/1937 gnl kanun (R.G. 13/2/1937-3533; 3. T. Dstur, Cilt 18)

5. 3272 sayl ve 29/11/1937 gnl kanun (R.G. 1/12/1937-3773; 3. T. Dstur, Cilt 19)

Kaynak : 28.02.2011

http://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa24.htm

25 / 25