T.C.

MARMARA N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS HUKUK ANAB L M DALI KAMU HUKUKU B L M DALI

TRK CEZA HUKUKUNDA RVET SUU

Yksek Lisans Tezi

RA T GRBZ

stanbul, 2006

T.C. MARMARA N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS HUKUK ANAB L M DALI KAMU HUKUKU B L M DALI

TRK CEZA HUKUKUNDA RVET SUU

Yksek Lisans Tezi

RA T GRBZ

Danman: Prof. Dr. AHMET GKCEN

stanbul, 2006

 NDEK LER Sayfa No. KISALTMALAR . IV G R ....1

B R NC BLM GENEL B LG LER I. RVET KAVRAMI ..3 II. RVET SULARIYLA LG L TRK CEZA KANUNUNUN S STEM 6 III. RVET SULARININ TAR H GEL M ...11 A. Roma Hukukunda ...11 1. Cumhuriyet Dnemi .12 2. mparatorluk Dnemi13 B. Germen Hukukunda14 C. Kilise Hukukunda...15 D. slam Hukukunda16 1. Genel Olarak.16 2. Osmanl mparatorluu Dnemi ..18 IV. MUKAYESEL HUKUKTA RVET ..20 A. B. C. D. E. F. ngiliz Hukukunda .20 Amerikan Hukukunda ....20 Alman Hukukunda .....21 svire Hukukunda .....22 Fransz Hukukunda.........24 talyan Hukukunda .24

V. RVET SULARI LE KORUNAN HUKUKSAL YARAR 26

K NC BLM RVET SUU I. RVET SUUNUN YAPISI ......29 II. RVET ANLAMASI ....32 III. SUUN UNSURLARI ......37 A. Tipiklik ...........37 B. Maddi Unsur .......38 1. Hareket ......38 a. Rvet Alma ......39 b. Rvet Verme 45 2. Netice ................47 3. Fail ........48 a. Rvet Alma Bakmndan .48 b. Rvet Verme Bakmndan ...56 4. Madur ......57 5. Maddi Konu ......58 6. Suun Nitelikli Unsurlar ......62 a. Arlatrc Nedenler ........62 b. Hafifletici Nedenler ...64 C. Hukuka Aykrlk Unsuru ...........64 1. Amirin Emrini Yerine Getirme .65 2. Zorunluluk Hali ....66 D. Manevi Unsur .67

NC BLM SUUN ZEL GRN EK LLER - CEZAYI ORTADAN KALDIRAN SEBEP - KOVUTURMA USUL MEYY DE - RVET LE RT KAP SULARI ARASINDAK FARKLAR I. SUUN ZEL GRN EK LLER ...69 A. Teebbs .69 1. Rvet Almaya Teebbs .69

II

2. Rvet Vermeye Teebbs ...........72 B. tima ......73 1. Rvet Alma Bakmndan .73 2. Rvet Verme Bakmndan .......76 C. tirak ..76 II. CEZAYI ORTADAN KALDIRAN SEBEP (ETK N P MANLIK) ...79 III. KOVUTURMA USUL .82 IV. MEYY DE ...84 V. RVET LE RT KAP SULARI ARASINDAK FARKLAR.86 SONU ..89 KAYNAKA .95 ZET103 ABSTRACT.105

III

KISALTMALAR
ABD Ad. Cer. AD AD AHFD B. Bkz. C. CMK ev. E. Ed. BD l. ve Bel. HFM K. m. M.. s. S. ss. SBOD TBB TCK TD vd. Y. YD Ankara Barosu Dergisi Adliye Ceridesi Adalet Dergisi Amme daresi Dergisi Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi Bask Baknz Cilt Ceza Muhakemeleri Kanunu eviren Esas Editr stanbul Barosu Dergisi ller ve Belediyeler Dergisi stanbul niversitesi stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi Mecmuas Karar Madde Milattan nce Sayfa Sayfa Sayfa Says Siyasal Bilgiler Okulu Dergisi Trkiye Barolar Birlii Trk Ceza Kanunu Trk dare Dergisi ve devam Yargtay Yargtay Dergisi

IV

Y.CD. Y.CGK. YKD

Yargtay Ceza Dairesi Yargtay Ceza Genel Kurulu Yargtay Kararlar Dergisi

G R Toplumlarn rgtlenmesi ile birlikte oluan devlet, organlar vastasyla toplum hayatnn eitli ihtiyalarn gidermek zorundadr. Bu itibarla devlet kamu adna yasama, yrtme ve yarg faaliyetini yerine getirmektedir. Devlet bu faaliyetlerini kamu grevlileri araclyla yapmaktadr. te kamu grevlilerinin bu grevlerini ifa srasnda fertlerden ald menfaat karlnda ilerini grevinin gereklerine aykr olarak yapmas durumunda rvet szkonusu olmaktadr. Eski alardaki ilk devlet yaplanmalarndan beri toplumlar iinde grlmekte olan rvetin ekonomik ve sosyal bir ok nedeni vardr. Kamu grevlileri ekonomik durumlarn glendirmek ve refaha ermek iin rvet almaktadrlar. Rvet eski alardan beri varln srdrd iin tamamen ortadan kaldrmak imkan yoktur. Ancak alnabilecek baz tedbirlerle yaygnlamasn nlemek ve en aza indirmek mmkndr. Devletin toplum ihtiyalarn tatmin edebilmek, huzur, skun ve gvenliini salayabilmek iin dzenli ve kanuna uygun bir ekilde ilemesi gerekmektedir. Bundan dolay rvet filleri su saylmak suretiyle kamu idaresinin dzenli ilemesinin salamas ve idareye kar beslenen gvenin korunmas amalanmtr. nceleme konumuzu oluturan rvet suu, 5237 sayl yeni Trk Ceza Kanununun (TCK) ikinci kitabnn Millete ve Devlete Kar Sular ve Son Hkmler balkl drdnc ksmnn Kamu daresinin Gvenilirliine ve leyiine Kar Sular balkl blmnde 252 ile 254. maddeleri arasnda dzenlenmitir. Bu almamzda rvet sular blmde incelenmitir. Birinci blmde rvet kavram tanmlanarak, rvet sularyla ilgili Trk Ceza Kanununun sistemi zerinde durulmu, 765 sayl eski TCKnun rvet suuna ilikin hkmleri ile 5237 sayl yeni TCKnun hkmleri arasndaki farklar belirtilmitir. Bundan baka rvet sularnn tarihi geliimi, mukayeseli hukukta ki yeri ve rvet sular ile kor unan hukuksal yarar incelenmitir.

kinci blmde, rvet suunun yaps, rvet anlamas ve rvet suunun unsurlar olan tipiklik, maddi unsur, hukuka aykrlk unsuru ve manevi unsur incelenmitir. nce blmde ise, rvet suunun zel grn ekilleri, cezay ortadan kaldran sebep olan etkin pimanlk, kovuturma usul, meyyide ve rvet ile irtikap sular arasndaki farklar ele alnmtr. Sonu blmnde ise, inceleme konumuz su bir btn olarak deerlendirilmeye allmtr.

B R NC BLM GENEL B LG LER

I. RVET KAVRAMI

Rvet, Arapa asll bir kelime olup, szlk anlam itibariyle vazifeli bir kimsenin elindeki imkanlar para veya mal karlnda ktye kullanmas, bu ekilde verilip alnan para ve mal manasna gelmektedir 1. Rvet, yetkilinin hukuki statsne gre geni ve dar anlamda da kullanlmaktadr. Geni anlamyla ele alndnda, rvet, kamu grevlileri dndaki zel sektr alanlarnn da iledikleri fiilleri kapsamaktadr. Halk arasnda rvet bu geni anlamyla bilinmekte ve kullanlmaktadr. Ancak rvet, hukuken dar anlamda kullanld iin kamu grevlisinin rvet almasn ifade etmektedir 2. emsettin Sami rveti, Bir memura haksz bir i grdrmek iin verilen cret ve hediye olarak tanmlamaktadr 3. Trk Hukuk Lgati ise rveti ilenen su bakmndan tanmlamtr. Buna gre rvet, Ceza tatbikatnca memur saylan bir kimsenin grevine giren bir i iin, kendi tarafndan bir icbar, ikna veya ifal eklinde bir hareket vaki olmakszn kanunen yapmaya mecbur olduu eyi yapmak veya yapmamak; yapmamaya mecbur olduu eyi yapmamak veya yapmak iin kanunca verilmesi icap etmeyen bir para veya mal almas veya herhangi bir menfaat temin etmesi
Ferit Develiolu, Osmanlca Trke Ansiklopedik Lugat, 14. Bask, Ankara: Aydn Kitabevi Yaynlar, 1997, s. 902; Trk Dil Kurumu, Trke Szlk, 10. Bask, s. 1666; Dil Dernei ,Trke Szlk, 2. Bask, Austos 2005, s. 1604; Ejder Ylmaz, Hukuk Szl, Geniletilmi 4. Bask, Ankara: 1992, s. 770; Esat ener, Aklamal-Madde Atfl Hukuk Szl, Ankara: 2001, s. 674; Remzi Alpundar, Yeni Hukuk Szl (Klavuzu), stanbul: 1977, s. 251. 2 Bkz. Andre Vitu, zel Teebbste alan Memurlarn, ilerin Rvet Almas (ev.: skender Tepebal), AD, S.4-5, Ankara: 1974, s. 326-328; Ahmet Mumcu, Osmanl Devletinde Rvet, 3. Bask, stanbul: nklap Kitabevi, 2005, s. 11; lhan Tekeli ve Gencay aylan, Rvet Kuram, Amme daresi Dergisi, C.7, S.3, Eyll, 1974, Ankara: Sevin Matbaas, s. 96. 3 emsettin Sami, Kamus- Trki-Der Saadet, C.I, 1317, s. 665 (Naklen: MUMCU, s.20)
1

yahut para, mal veya menfaat hakknda taahht veya teminat kabul etmesidir. Bakasnn memuru bu yolda ifsad veya mcerret ifsada teebbs etmesi de kendi hakknda rvet crmn meydana getirir 4. Rvet suunun doktrinde deiik hukuki tanmlar yaplmtr. DNMEZERe gre rvet, zel veya kamusal, belirli bir fonksiyonla ykml olan bir kiinin, kendisi veya bakas iin, dorudan doruya veya dolaysyla dier bir kimseden fonksiyonuna bal veya fonksiyonunun kolaylatrd bir tasarrufu icra etmek, geciktirmek veya ihmal etmek iin herhangi bir suretle olursa olsun bir ey talep etmesi veya vaatte bulunulmasn istemesi 5 olarak, NDER rveti, memurun grevini menfaat karl satmas veya bir ferdin devlet fonksiyonunu menfaat karl satn almaya ynelik giriimde bulunmas 6 eklinde, ERMANZEKe gre, memurun, kendi grevine giren bir tasarruf veya ilem sebebiyle, bir kimseden verilmesi gerekmeyen bir karlk kabul etmesine yol aan bir anlama 7, GZBYKe gre ise, memur veya memur saylan bir kimsenin kanun ve nizam gereince yapmaya mecbur olduu eyi yapmak veya yapmamaya mecbur olduu eyi yapmamak iin ald veya bakasna aldrd bir para memur veya ile temin ettii sair bir menfaatler 8, kii arasnda EREM-TOROSLU, herhangi

gerekletirilen ve memurun yetkilerinin icras ile ilgili bir i iin dierinden hakl olmayan bir karlk kabul etmesi sonucunu douran bir anlama 9, ARTUK-GKCEN-YEN DNYA ise rveti; kamu grevlisinin icbar veya ikna tarznda bir hareketi olmakszn grevinin

4 5

Trk Hukuk Lgati, B.3, Ankara: 1991, s. 288. Sulhi Dnmezer, zel Ceza Hukuku Dersleri, stanbul: Faklteler Matbaas, 1984, s. 95. 6 Ayhan nder, Trk Ceza Hukuku zel Hkmler, 4. Bask, stanbul: Filiz Kitabevi, 1994, s. 153. 7 Sahir Erman ve etin zek, Ceza Hukuku zel Blm, Kamu daresine Kar lenen Sular, stanbul: 1992, Ik Matbaaclk, s. 88. 8 Abdullah Pulat Gzbyk, Alman, Fransz, svire ve talyan Ceza Kanunlar ile Mukayeseli Trk Ceza Kanunu Aklamas, (Hususi Ksm - Crmler), C. III, 3. Bask, Ankara: Kazanc Yaynevi, s. 104. 9 Faruk Erem ve Nevzat Toroslu, Trk Ceza Hukuku zel Hkmler, 9. Bask, Ankara: Sava Yaynevi, 2003, s. 171; Nevzat Toroslu, Ceza Hukuku, 3. Bask, Ankara: Sava Yaynlar, 1994, s.234; Nevzat Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, 1. Bask, Ankara: Sava Yaynevi, 2005, s. 291.

gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin vard anlama sonucunda yarar salamas olarak tanmlamtr 10. 5237 sayl yeni Trk Ceza Kanunu ise rveti 252. maddenin 3. fkrasnda u ekilde tanmlamtr: Rvet, bir kamu grevlisinin, grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin kiiyle vard anlama erevesinde bir yarar salamasdr. Bylelikle kanunumuz, rvet sularnn yalnz kamu grevlileri tarafndan ilenebileceini dzenlemi, zel sektr alanlarnn yarar salamasn rvet olarak kabul etmemitir. Rvet suu uygulamada Yargtay Ceza Genel Kurulunun (Y.CGK) 19.10.1987 tarihli, 205 Esas (E), 462 Karar (K) sayl karar ile u ekilde tanmlanmtr. Ceza tatbikatnda memur saylan bir kimsenin grevine giren bir i iin kendi tarafndan icbar, ikna veya ifal eklinde bir hareket olmakszn, kanunen yapmaya mecbur olduu eyi yapmak veya yapmamak, yapmamaya mecbur olduu eyi yapmamak veya yapmak iin kanunen verilmesi gerekmeyen bir mal veya herhangi bir menfaat salamas yahut para veya menfaat hakknda taahht veya teminat kabul etmesidir 11.

10

Mehmet Emin Artuk, Ahmet Gkcen ve A. Caner Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, 6. Bask, Ankara: Turhan Kitabevi, 2005, s. 625. 11 Vural Sava ve Sadk Mollamahmutolu, Trk Ceza Kanununun Yorumu, C.II, 3.Bask, Ankara: Sekin, Mays 1999, s. 2350.

II. RVET

SULARIYLA

LG L

TRK

CEZA

KANUNUNUN S STEM

Rvet suu, 5237 sayl yeni Trk Ceza Kanununun ikinci kitabnn Millete ve Devlete Kar Sular ve Son Hkmler balkl drdnc ksmnn Kamu daresinin Gvenilirliine ve leyiine Kar Sular balkl blmnde 252 ile 254. maddeleri arasnda dzenlenmitir. Rvet balkl 252. maddede; (1) Rvet alan kamu grevlisi, drt yldan oniki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. Rvet veren kii de, kamu grevlisi gibi cezalandrlr. Rvet konusunda anlamaya varlmas halinde, su tamamlanm gibi cezaya hkmolunur. (2) Rvet alan veya bu konuda anlamaya varan kiinin, yarg grevi yapan, hakem, bilirkii, noter veya yeminli mali mavir olmas halinde, birinci fkraya gre verilecek ceza te birden yarsna kadar arttrlr. (3) Rvet, bir kamu grevlisinin, grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin kiiyle vard anlama erevesinde bir yarar salamasdr. (4) Birinci fkra hkm, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, kamu kurum veya kurulularnn ya da kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn itirakiyle kurulmu irketler, bunlarn bnyesinde faaliyet icra eden vakflar, kamu yararna alan dernekler, kooperatifler ya da halka ak anonim irketlerle hukuki iliki tesisinde veya tesis edilmi hukuki ilikinin devam srecinde, bu tzel kiiler adna hareket eden kiilere grevinin gereklerine aykr olarak yarar salanmas halinde de uygulanr. (5) Yabanc bir lkede seilmi veya atanm olan, yasama veya idari veya adli bir grevi yrten kamu kurum veya kurulularnn, 6

yaplanma ekli ve grev alan ne olursa olsun, devletler, hkmetler veya dier uluslararas kamusal rgtler tarafndan kurulan uluslar aras rgtlerin grevlilerine veya ayn lkede uluslararas grevleri yerine getirenlere, uluslararas ticari ilemler nedeniyle, bir iin yaplmas veya yaplmamas veya haksz bir yararn elde edilmesi veya muhafazas amacyla, dorudan veya dolayl olarak yarar teklif veya vaat edilmesi veya verilmesi de rvet saylr denilmektedir. Tzel kiiler hakknda gvenlik tedbiri uygulanmas balkl 253. maddede; Rvet suunun ilenmesi suretiyle yararna haksz menfaat salanan tzel kiiler hakknda bunlara zg gvenlik tedbirlerine hkmolunur hkm yer almaktadr. Kanunun 254. maddesinde ise; (1) Rvet alan kiinin, soruturma balamadan nce, rvet konusu eyi soruturmaya yetkili makamlara aynen teslim etmesi halinde, Rvet hakknda alma rvet suundan bakasyla dolay anlaan cezaya kamu hkmolunmaz. konusunda

grevlisinin soruturma balamadan nce durumu yetkili makamlara haber vermesi halinde de hakknda bu sutan dolay cezaya hkmolunmaz. (2) Rvet veren veya bu konuda kamu grevlisiyle anlamaya varan kiinin, soruturma balamadan nce, pimanlk duyarak durumdan soruturma makamlarn haberdar etmesi halinde, hakknda rvet suundan dolay cezaya hkmolunmaz; verdii rvet de, kamu grevlisinden alnarak kendisine iade edilir. (3) Rvet suuna itirak eden dier kiilerin, soruturma

balamadan nce, pimanlk duyarak durumdan soruturma makamlarn haberdar etmesi halinde, hakknda bu sutan dolay cezaya hkmolunmaz denilmitir. 5237 sayl yeni TCKnun 252. maddesinin birinci fkrasnda, rvet alan kamu grevlisine verilecek cezann alt ve st snrlar ile rvet veren kiiye de kamu grevlisiyle ayn cezann verilecei ve rvet

anlamas

halinde

su

tamamlanm

gibi

cezaya

hkmolunaca

belirtilmitir. Maddenin ikinci fkrasnda da, rvet alan veya bu konuda anlamaya varan kamu grevlilerinin belirtilen grev ve niteliklere sahip olmalar arlatrc neden olarak kabul edilmitir. Maddenin nc fkrasnda, rvet suunun tanm yaplmtr 12. Ayn maddenin drdnc fkrasnda ise, rvet suunun uygulama alan geniletilerek kamu grevlisi dnda saylan tzel kiiler adna hareket eden ahslara da rvet verilmesi hususu dzenlenmitir. Maddenin beinci fkrasnda yabanc kamu grevlilerine uluslararas ticari ilemler nedeniyle rvet verilmesi hali dzenlenmitir. Ayrca bu fkrada, yabanc kamu grevlilerine rvet verilmesinin yan sra yarar teklif veya vaat edilmesinin de rvet saylaca hkme balanmtr. 5237 sayl TCKnun 253. maddesinde ise, rvet suunun ilenmesi sonucunda tzel kiiler yararna haksz menfaat saland takdirde szkonusu tzel kiiler hakknda hkmolunaca aklanmtr. 5237 sayl yeni TCKnun 254. maddesinde rvet suunda etkin pimanlk haline ilikin hkm yer almaktadr. Szkonusu maddenin birinci fkrasnda, rvet alan veya bu konuda bakasyla anlaan kamu grevlisinin soruturma balamadan nce rvet konusu eyi yetkili makamlara aynen teslim etmesi veya durumu yetkili makamlara haber vermesi durumunda kendisine ceza verilmeyecei hususu dzenlenmitir. Maddenin ikinci fkrasnda da, rvet veren veya bu konuda kamu grevlisiyle anlamaya varan kiinin soruturma balamadan nce yetkili makamlar haberdar ettii takdirde kendisine ceza verilmeyecei hkm bulunmaktadr. Maddenin nc fkrasnda ise, rvet suuna itirak eden kiilerin etkin pimanlk hali belirtilmektedir. Grld gibi, etkin
12

bunlara zg gvenlik tedbirlerine

Rvet suunun tanmna maddenin 1. fkras yerine 3. fkrasnda yer verilmesi baz yazarlarca eletirilmitir: Bkz. Fatih Selami Mahmutolu, TBMM Adalet Komisyanunda Kabul Edilen Trk Ceza Kanunu Tasars Hakknda Gr, Teoman Ergl (Ed.) Trk Ceza Kanunu Reformu. kinci Kitap. Makaleler, Grler, Raporlar, Ankara: TBB, 2004, s. 376; Erdener Yurtcan, Trk Ceza Kanunu ve Yorumu, 2. Bask, stanbul: Kazanc Yaynlar, Eyll 2006, s. 420.

pimanlk hali inceleme konumuzu oluturan su bakmndan cezay ortadan kaldran ahsi sebep olarak kabul edilmitir. 765 sayl eski TCKnun 211. maddesinde rvet suunun tanm yaplm ve rvet alma sularnda kimlerin fail olacaklar belirtilmiti. 212. maddede rvet alma suu, 213. maddede de rvet verme suu dzenlenmiti. 214. maddede ise rvet teklif edilen kiinin belirtilen grev ve niteliklere sahip olmalar arlatrc neden olarak saylmt. Rvet alann veya verenin durumu yetkili mercilere bildirmesi hali etkin pimanlk eklinde bir cezaszlk sebebi olarak 215. maddede aklanmt. 216. maddede rvete araclk edenin su ortakl hali dzenlenmi olup, 217. maddede de rvet olarak verilen para, eya ve dier eylerin veya bunlarla edinilen mal ve deerlerin msaderesine hkmedilecei belirtilmiti. 765 sayl eski TCKnu rvet suunu, rvet alma suu ve rvet verme suu eklinde ikili bir ayrma tabi tutmutu. Bu sular da kendi ierisinde iki ksma ayrlmak suretiyle, eer grevin ktye kullanlmas iin rvet anlamas yaplmsa nitelikli rvet alma ve verme, greve uygun bir i iin rvet anlamas yaplmsa basit rvet alma ve verme suu szkonusu olmaktayd. Baz yazarlar rvet suundaki basit rvetnitelikli rvet ayrmn, basit rvet-ar rvet 13, basit rvet-grevi ktye kullanmak suretiyle rvet 14, adi rvet-ar rvet 15, hafif rvetar rvet 16, tam olmayan rvet-tam rvet 17, edilgin rvet-etkin rvet 18 olarak adlandrmlardr.

Erem-Toroslu, s. 171; Toroslu, Ceza Hukuku, s. 240. Gzbyk, s. 114; Halil Ulusoy, 3628 Sayl Mal Bildiriminde Bulunulmas, Rvet ve Yolsuzluklarla Mcadele Kanunu ve Uygulamas Hakknda nceleme, T D, S.392, (Eyll 1991), s. 149; mer Erdal Tzn, 1609 Sayl Kanunda Yer Alan Sular, Bu Sularn Tespiti, Yntemi ve Soruturma Yaplmas, T D, S.364, (Eyll 1984), s. 70. 15 Dnmezer, s. 102; Mumcu, s. 12; Oktay er, Rvet Alan ve Verenin Cezadan Kurtulmas, AD, S:12 (1976), s. 104; inasi Kara, Devlet daresi Aleyhine lenen Crmler ve Memurlar Hakknda Yarglama Usulleri, stanbul: 1974, s. 58. 16 Tekeli-aylan, s. 95. 17 Doan Soyaslan, Ceza Hukuku zel Hkmler, Ankara: Yetkin Yaynevi, 2002, s. 612. 18 Sami Seluk, Dolandrclk Crmlerinin Kimi Sulardan Ayrm ve eklerle lgili Sular, Ankara: Kadolu Matbaas, 1986, s. 51.
14

13

5237 sayl yeni TCKda 765 sayl eski TCKdan farkl olarak greve uygun olarak yaplacak i iin rvet alnmas veya bu amala rvet verilmesi, yani basit rvet alma ve verme sular dzenlenmemitir. Bu bakmdan 5237 sayl TCKda sadece nitelikli rvet fiillerinin yaptrma balanm olduu sylenebilir. Buna karn, basit rvet fiilinin olutuu hallerde dier koullar da gereklemek kaydyla TCKnun 257. maddesinde yer alan grevi ktye kullanma suu oluabilecektir 19. Basit rvet alma ve rvet verme fiillerinin su olmaktan karlmas doktrinde baz yazarlarn eletirilerine neden olmutur. Bu grtekiler, basit rvet fiilleri grevi ktye kullanma suu kapsamnda deerlendirilse bile, sadece yarar salayan kamu grevlisinin cezalandrlacan, kamu grevlisine yarar salayan kiinin eyleminin cezasz kalmasnn sula mcadele asndan doru olmadn ileri srmlerdir 20. 765 sayl TCKda rvet alma ve rvet verme birbirinden bamsz iki su tipi olarak dzenlenmiti 21. Buna karlk 5237 sayl TCKda rvet suu ok failli bir su olarak kabul edilmitir. Dier taraftan 765 sayl TCKnun 216. maddesinde rvete araclk edenin rvet alan ve verenden hangisinin vastas ise onun su orta saylaca belirtilmekteydi. Bu bakmdan bir kiinin hem rvet alana hem de rvet verene araclk etmesi durumunda, arac kiinin her iki tarafn da su orta saylp, iki kez cezalandrlmas gerekecekti 22. Oysa 5237 sayl TCKda bu hkme ve itirak hususunda zel bir hkme yer verilmemitir. nk rvet suu, rvet alan ve veren ynnden tek su

Artuk-Gkcen-Yenidnya, s. 625. Durmu Tezcan, Mustafa Ruhan Erdem ve Murat nok, Teorik ve Pratik Ceza zel Hukuku, 3. Bask, Ankara: Sekin, Ocak 2006, s. 666; A. Caner Yenidnya, 2004 Trk Ceza Kanununun Kamu daresinin Gvenilirliine ve leyiine Kar Sulara likin Blm Hakknda Bir Deerlendirme, Kazanc Hakemli Dergi, S.5, s. 125, 126; Mahmutolu, s.376; Yarsuvat, Duygun ve Dierleri, Trk Ceza Kanunu Tasars Hakknda Galatasaray niversitesinin Gr, Teoman Ergl (Ed.) Trk Ceza Kanunu Reformu. kinci Kitap. Makaleler, Grler, Raporlar, 1. Bask, Ankara: TBB, 2004, s. 315. 21 nder, s. 153; zzet zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, 1. Bask, Ankara: Sekin, Haziran 2002, s. 195. 22 Artuk-Gkcen-Yenidnya, s. 628; Trkan Yaln Sancar, ok Failli Sular, Ankara: Sekin, 1998, s. 207 vd.
20

19

10

kabul edildii iin, sua itirakin zorunlu faillerden herhangi birisinin hareketine katlma eklinde olmasnn nemi bulunmamaktadr 23. Yine rvet olarak verilen para, eya ve dier eylerin veya bunlarla edinilen mal ve deerlerin msaderesine ilikin 765 sayl TCKnun 217. maddesi hkmne 5237 sayl TCKda yer verilmemitir. Bununla birlikte 5237 sayl TCKnun 55. maddesinde genel bir hkm olan kazan msaderesi getirilmitir 24. Ayrca 765 sayl TCKda rvet sularnn dzenlendii 3. fasln 218. maddesinde yer alan yetkili olmad bir i iin yarar salama suu, 5237 sayl TCKnun 255. maddesinde ayr bir su tipi olarak dzenlenmitir.

III. RVET SULARININ TAR H GEL M

A.

Roma Hukukunda

Roma hukukunda yer alan rvete ilikin hkmler modern bat kanunlarn nemli lde etkilemitir. Rvet sularnn bamsz bir su olarak dzenlenmedii Roma hukukunda rvet, bask, zulm ve dier memurluk grevlerinin ktye kullanlmas fiillerini ieren crimen repetundarum su grubu ierisinde yer almaktayd. Bununla birlikte hakimlerin rvet almas ve hakime rvet verilmesi eylemleri Oniki Levha Kanununda bamsz olarak dzenlenmi ve lm cezas ile cezalandrlmtr. Daha sonradan hakimlerin rvet alma sular crimen

23 24

Sancar, s. 231. Nur Centel, Hamide Zafer ve zlem akmut, Trk Ceza Hukukuna Giri, 3. Bask, stanbul: Beta Basm A., Ekim 2005, s. 764 vd.

11

repetundarum sular ierisine dahil edilmekle birlikte, ileriki dnemlerde yeniden bamsz su halini almtr 25.

1-

Cumhuriyet Dnemi

Cumhuriyet dneminde bilinen ilk toplu hukuk derlemesi olan Oniki Levha Kanunu (takriben M 450) ile ilk kez hakimlerin rvet suu dzenlenmi ve cezalandrlmtr. Hakimler dndaki dier kamu grevlileri balangta rvet suundan dolay cezalandrlmamakla birlikte, daha sonralar eyalet valilerinin halka bask yapmaya balamalar crimen repetundarum kavramnn domasna yol amtr. Bylece Roma vatandalarna valilerin rvet ve dier memurluk grevlerini ktye kullanmak suretiyle aldklar para ve hediyeleri geri isteme imkan tannmtr. Ancak kamu grevlilerinin vatandalardan aldklar her trl hediye rvet suunun konusunu oluturmuyordu. Bu bakmdan kamu grevlilerinin halktan aldklar hediyeler bir ayrma tabi tutularak, rvet olmadan ve bask yapmadan alnan hediyelerin ceza hukukunun konusunu oluturmayaca ifade edilmitir 26. Roma hukukunda crimen repetundarum sular, delicta publica denilen umumi sular grubuna girmekteydi. Bu sularn meyyidesini ise, haksz olarak elde edilen eyin iade edilmesi oluturuyordu 27. Rvet sular Roma hukukunda deiik zamanlarda eitli kanunlarla dzenlenmitir. Bu kanunlarn en nemlileri Lex Calpurnia (M 149), Lex Junia ( M 149-104 aras) ve Lex Servilia (M 106 veya 105)dr. Bunlardan baka Culla dneminde Lex Cornelia kanunu ayrntl bir ekilde yksek memurlarn halktan para almalarn saym ve yasaklamtr. Ayrca bu kanunla rvet sularnn cezalar artrlm,
25

Nevzat Grelli, rtikap ve Rvet Crmleri, Tezi), stanbul 1954, s. 8. 26 Mumcu, s. 35. 27 Grelli, s. 10.

Hukuk Fakltesi (Yaynlanmam Doktora

12

hakimler hakknda da rvet suundan dolay lm cezas uygulamasna devam edilmitir. Bunun dnda Caesar tarafndan M 59. ylnda karlan Lex Julia kanunu ile rvet sularnda nemli bir gelime kaydedilmitir. Bu kanunun dzenlemesi sonucu rvet suu crimen repetundarum su grubu iinde kalmakla birlikte, uygulamas her eit kamu grevlisini kapsar hale getirilmitir. Ayrca cezalar arlatrlmak suretiyle para cezas drt katna kartlm, ar hallerde srgn cezas da getirilmiti 28.

2-

mparatorluk Dnemi

Deiikliklere uramakla birlikte imparatorluk dneminde Lex Julia kanunu yrrlkte kalmtr. Genellikle yaplan deiiklik, kamu grevlilerinin deersiz eyler dnda hediye almalarnn yasaklanm olmasdr. Dou Romada rvet sularyla ilgili en byk dzenlemeyi Justinian (527565) yapmtr. Buna gre, rvet alann hukuk hakimi olmas halinde rvet olarak vaat edilen parann iki katn deyecei ve rvete konu parann alnmas halinde ise cezann katna kaca ngrlmtr. Ayrca her iki durumda da hakimin grevinden atlaca belirtilmitir. Eer ceza yargc rvet almsa msadere ve srgn cezas ile cezalandrlaca dzenlenmitir. mparatorluk dneminde getirilen en nemli yenilik ise, nceleri erefsizlikle itham edilen (falsum) rvet veren de rvet alan gibi crimen repetundarum su grubuna dahil edilmitir. Bunun dnda Roma hukukunda crimen repetundarum su grubu ierisine, memurluk satn alnmas ve yalanc tanklk gibi rvet eitlerinin hepsi sokulmutur 29. Belirtmek gerekir ki, Roma hukukunda rvet sular hakimlerin rvet almalar ayrk olmak zere, balangta daha ok ahslar ilgilendiren, mal aleyhinde ilenen, haksz fiil zellii tayan ve sadece
28 29

Mumcu, s. 36. Mumcu, s. 3738.

13

tazminat demeyi gerektirir bir nitelik gsterirken, daha sonralar dorudan doruya kamuyu ilgilendiren ve kamu idaresi aleyhine ilenen su ekline girmitir 30.

B.

Germen Hukukunda

Kuvvetli bir kamu rgtne sahip olan Germenlerde kamu grevlileri tarafndan rvet de dahil olmak zere greve ilikin sular ou kez ilenmitir. lk Germen devletlerinden birisini kuran Dou Gotlar (Ostgoten, 493553) hakimlerin rvet almalarn dzenlemilerdir. Bu dzenleme sonucunda, yargcn hukuk ilerinde rvet almas halinde zarar grene tazminat vereceini, ceza ilerinde rvet almas halinde ise lm cezasna uratlacan belirtmilerdir. Burgundlar (443534) da, rvet alan hakime lm cezas vermektedirler. Bununla birlikte, ihmal veya hukuku bilmeme durumunda ise hakim para cezas ile cezalandrlrd. Langobardlar (568774) ise, kamu grevlilerinin kraln izni olmakszn hediye almalarn yasaklamlar ve bu sular toplulua ve krala kar ilenmi saymlardr. Rvet suunu ileyen kamu grevlisi ve yarglar uranlan zarar karlamakla ykml klarlard. Ripuariler, hkmn verilmesinden nce rvet olarak hediye alan hakimleri lmle cezalandrmlardr. Almanlar ise, hakimin hukuka aykr davranmas halinde para cezas ve tazminat ngrmlerdir. Ortaada Germen hukukunun gelimesi ile birlikte Hohenstaufenler (11251254) tarafndan Sachsenspiegel ve Schwabenspiegel adlar verilen iki ayr kanun derlemesi yaplmtr. Bu kanunlardan Sachsenspiegelde rvet suu ile ilgili bir hkm bulunmamasna karn, Schwabenspiegelin 71. maddesinde hakimlerin rvet suu dzenlenmitir. Bu dzenlemede, rvet alan

30

Grelli, s. 15.

14

hakimin

zararlar

tazmin

edecei,

rvet

verenin

ise

verdii

eyi

kaybedecei ngrlmtr 31.

C.

Kilise Hukukunda

Genellikle kilise rgt ierisinde kalan kilise hukuku, kilise ii personelinin her trl statlerini dzenledii gibi, kilise d ilikilere uygulanacak kurallar da iermektedir. Her ne kadar kilise personeli devlet rgt dnda kalsa da, ortaan teokratik devlet sistemleri dikkate alndnda nemli kamu hizmetleri grdkleri kabul edilmektedir. Bu nedenlerle kilise rgt ierisinde de rvet suu ilenmi ve buna ilikin dzenlemeler yaplmtr 32. Balangta sadece hakimlerin rvet almalar cezalandrlrken, daha sonra dier kamu grevlilerinin de rvet almalar su saylmtr. Karar verecek hakimin davann taraflarndan leh veya aleyhe hkm vermek iin herhangi bir ekilde menfaat kabul etmesi pasif rvet suunu oluturmaktayd. Pasif rvet suunun tamamlanmas iin istenilen kararn verilmesine gerek olmayp, teklif edilen menfaatin hakim tarafndan kabul yeterliydi. Taraflardan birisinin veya nc bir ahsn istedii kararn verilmesi iin hakime menfaat vaadi veya salamas ise aktif rvet suunu oluturmaktayd. Aktif rvet suu hakime menfaatin vaat veya teklif edilmesiyle tamamlanr 33. Rvet sonucu verilen bir hkm bilerek icraya koymak da sua zel bir itirak kabul edilerek cezalandrlyordu. Ayrca hakl bir hkm vermesi iin hakime rvet vermek su saylmyordu. Rvet alma suundan dolay ilk balarda hakime grevinden geici olarak uzaklatrma cezas veriliyordu. Bunun yan sra hakim madurun zararn gidermekle ykmlyd. Rvet alan hakim sz konusu yaptrmlar
31 32 33

Mumcu, s. 3941. Mumcu, s. 42. Grelli, s. 1617; Mumcu, s. 43.

15

kendiliinden

yerine

getirmedii

takdirde

hakknda

Roma

hukuku

hkmleri uygulanyordu 34. Bunlarn dnda her eit ruhani mevki ve menfaatin dnyevi bir menfaat karlnda alnp satlmas durumunda, rvet alan kilise personeli azil edilip, tarafndan rvete kiliseden ihra ediliyordu. Benzer ekilde rvet gelir yazlmas esas da

veren kilise dndakiler de kiliseden ihra ediliyorlard. Ayrca Justinian konu nesnenin kiliseye getirilmitir 35.

D.

slam Hukukunda

1.

Genel Olarak cma ve Kyasdr.

slam hukukunun kaynaklar Kuran, Snnet, Bu ksmlardan Ukubat ceza hukuku ile ilgilidir. ayrlmaktadr. Had sular Allaha kar

slam hukuku ibadet, muamelet ve ukubat eklinde ksma ayrlmaktadr. slam ceza hukukunda sular kapsamna sular, had cezasn, ksas ve diyet ve tazir cezasn gerektiren sular olarak ilenen almaktadr. Bunlar hrszlk, zina, iki imek, dinden dnme ve isyan sulardr. Bu sular Roma hukukundaki kamusal sulara benzemektedir. Ksas ve diyet sular da kiilere kar ilenen sulardr. Bu sular, adam ldrme ve yaralamadr. Tazir cezasn gerektiren sular ise had, ksas ve diyeti gerektiren sular dndaki btn sular ifade eder. Bu sular, baz yasak yiyecek ve ieceklerin yenilmesi ve iilmesi, l ve tartda hile yaplmas, yalanc ahitlik, hakaret ve rvet sular gibi 36.

34 35

Grelli, s. 17. Mumcu, s. 43. 36 Ahmet Gkcen, Tanzimat Dnemi Osmanl Ceza Kanunlar ve Bu Kanunlardaki Ceza Meyyideleri, stanbul: 1989, s. 47; Halil Cin ve Ahmet Akgndz, Trk slam Hukuk Tarihi, C.1, stanbul: Tima Yaynlar, 1990, s. 317333; M. Akif Aydn, Trk Hukuk Tarihi, Geniletilmi 5. Bask, stanbul: 2005, s. 217-221; Cokun ok, Ahmet Mumcu ve Glnihal

16

slam hukukunun ana kayna olan Kuran- Kerimde dorudan doruya rvet sularna ilikin bir hkm bulunmamakla birlikte, Bakara Suresinin 189. ayetinde rvet haram klnmtr. Bu ayette Mallarnz aranzda bo yere yemeyin, insanlarn bir ksm mallarn da gnah ederek yemek iin bile bile hakimlere mal vermeyin denilmektedir. slam hukukunun ikinci kayna olan snnet de ise, rvetle ilgili kesin saylabilecek hkmler bulunmaktadr. Rvetin hukuken yasaklandna kant olarak Rvet verene de, alana da, ikisi arasnda vasta olanlara da Allah lanet etsin hadisi gsterilmektedir 37. Rvet sulardandr. sular slam hukukunda tazir cezasn gerektiren

slam hukukunda kadlarn rvet almas greve ilikin bir

su olup, yasak saylmaktadr. Rvet sonucu kadlarn verdikleri kararlar geersizdir. Bunun dnda rvet almak da rvet vermek gibi haramdr. Ancak rvet veren cann, maln korumak veya ocuklarn ya da akrabalarndan birisinin ldrlmesini nlemek iin rvet vermek dnda baka are bulamyorsa haram deildir. te yandan rvet suuna araclk yapmak da sutur. Ayrca kadlar dnda dier kamu grevlilerinin de rvet almalar ve bunlara rvet vermek de yasak saylmtr 38. Tazirin derecelerinden birisi olan azil cezas, kadlarn rvet almalar halinde uygulanmaktadr. Zira grevlerini ktye kullananlarn azledilmesi slam ceza hukukunun nemli bir kuraldr. Ayrca grevinden azil olan kadlara feri ceza olarak srgn cezas da uygulanmaktadr. Kural olarak rvet alan kad hakknda azil ve srgn cezalar uygulansa da, istisnai olarak rveti kady taziren ihtar etmek gibi kural cezadan daha hafif ceza veya msadere ve idam gibi kural cezadan daha ar ceza da uygulanmaktadr. Yrtme ve asker snf hakknda da ayn cezalar
Bozkurt, Trk Hukuk Tarihi, 9. Bask, Ankara: 1999, s. 81-82; Mehmet Emin Artuk, Ahmet Gkcen ve A. Caner Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler I, Yeniden Gzden Geirilmi 2. Bask, Ankara: Turhan, 2006, s. 88-105; Sulhi Dnmezer ve Sahir Erman, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Ksm C: I, 14. Bask, stanbul: Beta, Kasm 1997, s. 116119; Centel-Zaferakmut, s. 2932; Kayhan el ve Suheyl Donay, Karlatrmal ve Uygulamal Ceza Hukuku, 1. Kitap, 4 Bask, stanbul: Beta, Ekim 2005, s. 48-52. 37 Mumcu, s. 182184. 38 Mumcu, s. 193200.

17

uygulanmaktadr. slam hukukunda rvet veren kiiler de rvet alan gibi cezalandrlmaktadr 39. slam hukukunda rvet verene zel hukuk asndan tannm bir hak bulunmaktadr. Buna gre, rvet veren kimse rvet alan kady veya rvete araclk edenleri dava ederek rvet olarak verdii maddi menfaatleri geri isteyebilir. Ancak rvet veren sadece rvet alann araclarn dava edebilir. Yoksa rvet veren kendi aracsna kar dava aamaz 40. Bundan saylmaktadr. baka Ancak rvet bu alnmas sonucu verilen kararlar
41

batl

butlan

saylma

kadnn

rvetle

verdii

hkmlere ilikin olup, normal ekilde verdii kararlar geerlidir .

2.

Osmanl mparatorluu Dnemi

Osmanl mparatorluunun kuruluundan Tanzimat dnemine kadar su ve cezalara Fatih ilikin Sultan ve birok Sultan kanunnameler Drdnc yaynlanmtr. Kanuni Bu kanunnameler Sleyman Mehmet Kanunnameleri, Sultan

Kanunnamesi

Mehmet

Kanunudur 42.

Tanzimat dneminden nce yaynlanan bu kanunnamelerde rvet suuna ilikin hkm bulunmamaktadr. Bu sebeple mparatorluun kuruluundan Tanzimata kadar olan dnemde rvet sular hakknda hkmlerinin uygulanm olduu anlalmaktadr . Tanzimat dnemini balatan Glhane Hatt Hmayununun 1255 (3 Kasm 1839)da okunduu metinde yer alan bir ibareye dayal olarak 1256 Ceza Kanunu (3 Mays 1840)da yaynlanmtr. Rvet sular bu kanunun beinci faslnda dzenlenmitir. Rvetin tanmnn yaplmad kanunda
39 40 41 42 43

slam hukuku

43

Mumcu, s. 217237. Mumcu, s. 204208. Mumcu, s. 196; Grelli, s. 23. Dnmezer-Erman, s. 121123; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler I, s. 106. Grelli, s. 23.

18

rvet suuna verilecek cezalar belirtilmekle, rvet alanla rvet verene ayn cezalarn verilmesi ngrlmtr. Ayrca kamu grevlisi olmayan kimselerin de rvet alma suunun faili olabilecekleri belirtilmitir (m. 3). Bu kanunda kendisinden zorla rvet alnan kimseye ihbar mecburiyeti yklenmitir (m. 5) 44. Szkonusu 5. fasln 7. maddesinde belirli hallerde hediye alnmasnn yasaklandnn belirtilmesine ramen, uygulanacak yaptrmn yazlmamas kanunda yer alan eksikliklerden birisidir 45. 1256 tarihli Ceza Kanununun eksikliklerini gidermek iin 1267 tarihli Kanunu Cedit (14 Temmuz 1851) yaynlanmtr. Bu kanunun nc faslnn 8 ve 9. maddelerinde rvet sularna ilikin hkmler yer almaktadr. 1267 tarihli Kanunu Cedit rvet sular bakmndan eski kanunun ayns olmakla birlikte, sadece sene krek cezas yerine ahsna gre tedip klna hkm getirilmitir. Bylece cezalarn kanunilii prensibine aykr olacak ekilde rvet suunda uygulanacak cezann cins ve miktarnn tayini hakimin takdirine braklmtr 46. Sultan Abdlmecit tarafndan 18 ubat 1855 tarihinde yaynlanan Islahat Fermanna dayal olarak 1274 tarihli Ceza Kanunname-i Hmayunu (9 Austos 1858) yrrle konmutur. Bu kanun 1810 Tarihli Fransz Ceza Kanunundan tercme edilmitir. Rvet sular kanunun 1. babnn nc faslnda dzenlenmitir. Kanunun 67. maddesinde rvet suunun tanm yaplm, rvet alma suu nceki kanunlarda olduu gibi geni yorumlanarak kamu grevlisi olmayan kiilerin de rvet alma suunun faili olabilecekleri kabul edilmitir. Rvet alan kamu grevlisinin grevinden atlaca ve bir yl hapis ile iki yl srgn cezasna mahkum edilecei de belirtilmitir. Yine rvet alanla rvet verene ve araclara ayn cezalarn verilecei ngrlmtr. Kanunun 67. maddesi hkm gereince rvet suunun tamamlanmas iin rvetin alnp verilmesi gerekmektedir. Ancak 76. madde gereince taraflarn rvet szlemesi
44 45 46

Mumcu, s. 278280; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s.637 s. 1112; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler I, s. 111; Gkcen, s. 19. Grelli, s. 26; Gkcen, s. 112-113.

19

yapmalar da yeterli saylmtr. Bunun dnda kanuna uygun bir iin yaplmas iin rvet verilmesi halinde ihbar ykmll getirilmitir 47.

IV.

MUKAYESEL HUKUKTA RVET

A.

ngiliz Hukukunda

ngiliz hukukunda rvet sularnn yer ald toplu bir metin bulunmamakla birlikte, bu sulara ilikin Common Law ve Statuto Lawda hkmler bulunmaktadr. Bu yzden suun hukuki konusu bakmndan hangi ksmda yer alaca konusunda gr birlii bulunmamaktadr. Doktrinde baz yazarlar bu sular Hkmet aleyhine ilenen sular genel bal altnda memurlar tarafndan veya memurlar hakknda ilenen sular grubuna sokarken, kimi yazarlar ise, Adliye aleyhine ilenen sular bal altnda incelemilerdir 48. ngiliz hukukunda rvet karinesi kabul edilmitir. Buna gre, rvet suundan dolay yarglanan kimsenin rvete konu i hakknda bir anlama yapm veya yapmak istemi olmas durumunda, tarafndan temin edilen veya bu ekilde temin edilmi olup da kabul edilen menfaat, aksi ispat edilinceye kadar rvet saylr 49.

B.

Amerikan Hukukunda

Amerikan hukukunda rvet almak ile rvet vermek sular birbirinden bamsz iki ayr su tipi saylmtr. Rvet sular memurlarn rveti, seimlerde rvet, ticari rvet ve jri azalarnn rveti gibi eitlere ayrlmaktadr. Ticari rvet denilen ajanlarn rveti ile sadece memurlarn
47 48 49

deil,

memur

olmayanlarn

da

rvet

suunun

faili

Grelli, s. 2728; Gkcen, s. 129-132. Grelli, s. 30. Grelli, s. 33.

20

olabilecekleri kabul edilmitir. Rvet verenin rvet teklifini memurun kabul etmemesi durumunda da rvet suu olumaktadr. Ancak bu halde rvet veren kiinin rvete eksik teebbs suundan dolay cezalandrlmas gerekecektir. Bundan baka Amerikan hukukunda ahit olarak dinlenilmesine karar verilen rvet suu san hakknda ahitlik yapt rvet suundan dolay takibat yaplamamaktadr. Ancak uras var ki, her rvet san ahit olarak dinlenilmemektedir. ahit olarak dinlenilecekler, verilen rvet kabul edilmise rveti veren ahs ile rvetin memur tarafndan istenmesi halinde rveti vermi veya vaat etmi kimsedir. Bu ekilde rvet sularnn gizli kalmayarak aa karlmas hedeflenmitir 50.

C.

Alman Hukukunda

Rvet sular Alman Ceza Kanununun ikinci ksmnda yer alan kamu grevi srasnda ilenen sular baln tayan 28. blmnn 331. ve 336. maddeleri arasnda dzenlenmitir. Bu kanunda rvet sular rvet almak ve rvet vermek zere iki ayr tipte dzenlenmi olup, doktrinde rvet alma fiiline pasif rvet, rvet vermek fiiline de aktif rvet denilmektedir 51. Pasif rvet suu (m.331-332), memurun grevine uygun veya aykr bir i iin hediye veya baka bir menfaat kabul veya talep etmesi ya da vaat ettirmesi halinde szkonusu olmaktadr. 331. maddede memurun grevine uygun bir ii yapmak iin rvet almas halinde para ve hapis cezasn ngrmektedir. 332. madde ise, memurun grevine aykr bir ii yapmak iin rvet almas halinde daha ar hapis cezas ngrmektedir.

50 51

Grelli, s. 36. Grelli, s. 36.

21

334. maddede, hakimlerin ve hakemlerin rvet almalar durumunda hapis cezas ngrlmektedir 52. Aktif rvet suu (m.333-334) ise, bir kimsenin grevine uygun veya aykr bir i yapmas iin memura hediye veya baka bir menfaat teklif, vaat veya demesi durumunda szkonusu olmaktadr. 333. madde memura grevine uygun bir ii yapmas, 334. madde ise memura grevine aykr bir ii yapmas iin menfaat salamay dzenlemektedir. Grld gibi Alman ceza hukukunda rvet alma (pasif rvet) ve rvet verme (aktif rvet) sular bakmndan basit ve nitelikli rvet alma ayrmna yer verilmitir. Yine nitelikli rvet alma ve verme sularna basit rvet alma ve verme sularna gre, rvet alma suuna da rvet vermeye gre daha ar ceza ngrlmtr. Bundan baka, gerek rvet alma gerek rvet verme eylemleri ynnden hakim, hakem ve i mahkemesi yelerinin rvet almas ve bunlara rvet verilmesi arlatrc sebep olarak kabul edilmitir. Ayrca Alman Ceza Kanunu yalnz gelecee ilikin bir iin yaplmas iin deil, gemite yaplan bir i iin de rvet alnmasn kabul etmektedir 53. fade etmek gerekir ki, Alman ceza hukukunda hem pasif rvet hem de aktif rvet sularnda rvet olarak alnan eylerin veya bedelinin msadere edilecei hkm yer almaktadr.(m. 335)

D.

svire Hukukunda

svire Ceza Kanununun ikinci kitabnn kamu gc aleyhinde ilenen sular baln tayan onbeinci faslnda bulunan 288. maddesinde rvet verme (aktif rvet) suu, memuriyet ve meslek grevlerine kar sular baln tayan onsekizinci faslda bulunan 315. maddesinde de rvet alma (pasif rvet) suu dzenlenmitir.
52 53

svire

Grelli, s. 37. Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler I, s. 639-641.

22

hukukunda rvet alma ve rvet verme birbirinden ayr sular saylm ve ayr fasllarda dzenlenmitir. Kanunun dzenlenmesinden de anlalaca zere, svire hukukunda rvet verme kamu idaresi aleyhine bir su saylrken rvet alma grev suu olarak kabul edilmektedir. Kanunun 315. maddesinde yer alan rvet alma suuna ilikin dzenlemeye gre, memurun grevine aykr bir ii yapmak iin nceden herhangi bir menfaat talep etmesi veya kabul etmesi ya da vaat ettirmesi halinde pasif rvet oluacaktr. ayet memur rvet anlamas sonucunda grevine aykr ii yapt takdirde verilecek ceza artrlacaktr. u halde rvet alma suunun oluabilmesi iin memurun grevine aykr bir ii yapmas amacyla nceden salanan veya vaat edilen bir yararn olmas gerekir. Baka bir deyile, yararn sonradan salanmas ile nceden salanan yararn memurun grevine uygun i yapmas iin verilmesi durumunda rvet suu olumayacak, 316. maddeye uyan menfaat kabul szkonusu olacaktr 54. 288. maddede dzenlenen rvet verme suu da, memura grevine aykr bir i yapmas iin herhangi bir menfaat teklif, vaat veya temin edildiinde oluacaktr. Ayrca svire Ceza Kanunu resmi bir makamn yeleri, kamu grevlileri, adalet datmakla devli ahslar, hakemler, resmen grevlendirilmi bilirkiiler ve ordu mensuplarnn grevlerine aykr ilem yapmak iin rvet almalarna ayn yaptrmn uygulanmasn ngrmektedir. Yine saylan ahslara grevlerine aykr davranmalar iin rvet veren de, hakim kamu grevlisi ayrm yaplmakszn ayn ekilde cezalandrlmaktadr 55.

54 55

Grelli, s. 39; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 638, 641. Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 640.

23

E.

Fransz Hukukunda

Fransz Ceza Kanununda rvet sular, nc kitabnn devlet aleyhine ilenen sular baln tayan birinci babnn kamunun skunu aleyhine ilenen sular balkl nc faslnn memurlarn grevlerini yaparken iledikleri sular balkl ikinci ksmnda bulunan 177-183. maddeleri arasnda hkme balanmtr. Rvet alma suu 177. maddede, rvet verme suu ise 179. maddede yer almak suretiyle birbirinden ayr sular eklinde dzenlenmitir. Rvet alma ve verme suu, menfaatin yalnz memurun grevini suistimal etmesi amacyla alnp verilmesinde deil, grevini kanuna uygun yapmas iin alnp verilmesinde de meydana gelmektedir. Rvet suu menfaatin teklifi veya talep ile tamamlanmakta olup, kar tarafn kabul aranmamaktadr. Bundan baka yalnz kamu grevlilerinin salanan deil, zel ve ahslarn bunun da rvet rvet alma suunun faili olabilecekleri kabul edilmektedir. Ayrca sonradan teklif, vaat veya menfaat kabul suunu meydana getirmemektedir 56.

F.

talyan Hukukunda

Rvet suu, 1930 tarihli talyan Ceza Kanununun ikinci kitabnn kamu idaresi aleyhine ilenen crmler balkl ikinci babnn kamu idaresine kar memurlar tarafndan ilenen sular balkl birinci faslnda bulunan 318. ve 322. maddeler arasnda dzenlenmitir. Rvet suu talyan doktrininde aktif rvet (rvet verme) - pasif rvet (rvet alma) ve tam rvet naks rvet eklinde ayrmlara tabi tutulmaktadr. Bu bakmdan hem grevin kanuna uygun, hem de kanuna aykr yaplmas iin menfaat teklifi ve kabul rvet saylmtr. Bundan baka grev yerine

56

Grelli, s. 40, 43.

24

getirildikten

sonra

temin

edilen

menfaat

de

rvet

saylarak

cezalandrlmtr 57. Naks pasif rvet, memurun grevine giren bir ii yapmak iin kendisi veya nc bir ahs adna kanunen verilmesi gerekmeyen haksz para veya herhangi bir menfaati veya bunun vaadini kabul etmesidir (m. 318). Tam pasif rvet de, menfaat veya vaadi, grevin yerine getirilmesinin geciktirilmesi, ihmali veya greve aykr bir iin yerine getirilmesi iin kabul edilmektedir (m. 319). Aktif rvet ise, memura veya kamu hizmeti ile ykml bir kiiye grevinin yerine getirilmesi veya ihmal ve suistimali iin rvet vermek veya vermee teebbs etmektir (m. 321, 322). talyan hukukunda rvet alma suunun menfaatin veya vaadin kabul ile tamamlanmasna ramen, rvet verme menfaatin teklifi ile tamamlanmayp, teklifin memur tarafndan kabul gerekmektedir 58. talyan Ceza Kanunu basit ve nitelikli rvet verme suu faillerine, basit ve nitelikli rvet alma suu faillerine verdii cezann aynsnn tatbik edilmesini hkme balamtr. Ancak bunun iin menfaatin memur veya amme hizmetiyle mkellef olan ahs tarafndan kabul gerekir. Bunun dnda kamu grevlileri hakknda ngrlen rvet fillerinin cezalar, kamu hizmetiyle grevli kimselere nispetle daha ardr (m. 320) 59.

57 58 59

Grelli, s. 44. Grelli, s. 45, 46. Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 640, 641.

25

V.

RVET SULARI LE KORUNAN HUKUKSAL YARAR

Suun hukuki konusu, suun meydana gelmesi ile ihlal edilen hukuki varlk veya menfaattir 60. Dier bir anlatmla, kanun koyucunun su tipi ihdas etmek suretiyle korumak istedii hukuki varlk ya da menfaat suun hukuki konusunu oluturmaktadr. Bu sebeple suun hukuki konusu, suun zerinde ilendii kii veya eyi ifade eden suun maddi konusundan farkldr 61. Suun hukuki konusunu meydana getiren ve kanun koyucu tarafndan korunmak istenen varlk veya menfaatler, bireysel, toplumsal veya kamusal zellik gsterebilir 62. Rvet Sular 5237 sayl TCKnun ikinci kitabnn drdnc ksmnn Kamu daresinin Gvenilirliine ve leyiine Kar Sular balkl birinci blmnde dzenlenmitir. Bundan dolay rvet suunda korunan hukuki yarar ile kamu idaresinin gvenilirliine ve ileyiine kar ilenen sulardaki korunan hukuki yarar ayndr. 5237 sayl TCKda tanm yaplmayan kamu idaresi kavram, toplumun kamusal hayatn ilgilendiren btn fonksiyonlarn iermektedir. Kanunun bu blmnde yer alan sular, kanunun dier hkmleriyle zel olarak korunmu olanlarn dnda bulunan ve toplumun kamusal hayatn kapsayan btn fonksiyon ve faaliyetlere kar ilenen sular iine almaktadr 63. Bu bakmdan kamu idaresine ilikin sular, yalnz idari faaliyetleri
64

deil,

devletin

yarg

ve

yasama

faaliyetlerini

de

ifade

etmektedir . Bu blmde yer alan sular kamu idaresinin ileyiinde bulunmas gereken niteliklerin cezai bakmdan korunmas amacyla ihdas
Nevzat Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, 8. Bask, Ankara: Sava Yaynevi, Ekim 2005, s.92; Centel-Zafer-akmut, s. 228. 61 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler I, s. 469, 470. 62 Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 93 63 Erman-zek, s. 1. 64 Duygun Yarsuvat, Devlet daresi Aleyhine lenen Crmlerin Genel Prensipleri, HFM, C. XXX, Say:34 (Prof.Dr. Naci ensoy Hatra Says), s. 669; Doan Soyaslan, Ceza Hukuku zel Hkmler, Gzden Geirilmi 5. Bask, Ankara: Yetkin Yaynlar, 2005, s. 492; etin zek, Devlete Kar Sular, stanbul: Sulhi Garan Matbaas, 1976, s. 209.
60

26

edilmitir. Kamu idaresinin ileyiindeki nitelikleri ilkelerle ifade etmek gerekirse, bu ilkelerin banda drstlk gelmektedir. Bu ilke kamu grevlisinin kamu idaresine kar drst davranmasn gerektirir. kinci bulunmas gereken ilke olan tarafszlk, kamu grevlisinin herkese eit davranmasn ayrmclk yapmamasn ierir. nc ilke olan disiplin, kamu grevlisinin grevini yaparken belirlenen kurallara uymasn ve grev ve yetki snrlarn amamasn ifade eder. Drdnc ilke olarak sadakat, kamu grevlisinin grevi nedeniyle rendii bilgileri saklamasn ngrr. Beinci ilke sreklilik, kamu grevinin aksatlmadan srdrlmesini belirtmektedir. Altnc ilke hrriyet ve skunet ise, kamu grevinin bask ve tehdit altnda kalmakszn zgr ve sakin bir ekilde yaplmasn anlatmaktadr. Yedinci ilke de, kamu grevi yerine getirilirken herkese gven telkin etmeyi belirten kamu idaresinin itibarnn korunmasdr 65. Rvet suunun dzenlendii 5237 sayl TCKnun 252. maddesinin gerekesinde; Kamu hizmetlerinin gerek eitlik gerek liyakatlilik asndan adalet ilkelerine uygun yrtld, kamu grevlilerinin rvet kabul etmez ve satn alnamaz olduklar hususunda toplumda hakim olan gvenin, inancn sarslmamas gerekir. Rvete ilikin su tanm, bu gveni korumay amalamtr denilmek suretiyle rvet suunda korunan hukuksal yarar belirtilmitir 66. Rvet suuyla korunmak istenen hukuki yarar, kamu grevlisinin kanuna aykr olarak elde ettii zel menfaatler davranmak karlnda, suretiyle grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmak veya yapmamak iin rvet anlamas yapt kiiye, tarafszlktan ayrlmasnn ve kamu hizmetlerinin tarafsz ve herkese eit ekilde davranlarak yerine getirilmemesini nlemektir 67. nk kamu grevlisinin yarar karlnda rvet verene ayrcalkl davranmas toplumda kamu
65

Erman-zek, s.12; zek, s. 210-217; Erem-Toroslu, s.143; Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s. 272; Soyaslan, s. 493.
66

67

Gereke iin bkz. Niyazi Gney, Keman zdemir ve Yusuf Solmaz Balo, Gereke ve Tutanaklarla Karlatrmal Yeni Trk Ceza Kanunu, 1. Bask, Ankara: Adil Yaynevi, Kasm 2004, s. 728.
Erman-zek, s. 90.

27

hizmetlerinin satn alnabilecei dncesini dourmakta, bu da gven telkin etmesi gereken kamu idaresine kar gvensizlie yol aarak kamu idaresinin saygnlnn ve prestijinin sarslmasna neden olmaktadr 68. Yine kamu grevlisinin kendisine zel ve ayrcalkl davrand ferdin karn kamu yararndan stn tutmak suretiyle sadakat ilkesine aykr davranmasnn nne de geilmek istenmektedir 69. Kamu idaresinin toplum ihtiyalarn tatmin edebilmek, huzur, skun ve gvenliini salayabilmek iin dzenli ve kanuna uygun bir ekilde ilemesi gerekmektedir. Bundan dolay rvet sular ile kamu idaresinin dzenli ilemesinin salanmas ve idareye kar beslenen gvenin korunmas amalanmtr 70.

68

Dnmezer, s. 97; nder, s. 159; Tezcan-Erdem-nok, s. 669; Seluk, s. 50; Mumcu, s. 16; smail Malko, Aklamal- tihatl Trk Ceza Kanunu, 2. Bask, Ankara: Turhan Kitabevi, Haziran 2002, s. 441. 69 Erman-zek, s. 90; smail Malko ve Mahmut Gler, Uygulamada Trk Ceza Kanunu zel Hkmler II, 1. Bask, Ankara: Adil Yaynevi, s. 592. 70 Yarsuvat, s. 670; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 642; Tezcan-Erdemnok, s. 669; Soyaslan, s. 493; zgen, s. 193; Grelli, s. 5; Yenidnya, s. 121.

28

K NC BLM RVET SUU

I.

RVET SUUNUN YAPISI

Rvet

sularnn

dzenlenmesi

konusunda

iki

sistem

kabul

edilmektedir. Birinci sistemde, rvet alan ve verenin suun maddi unsurunu oluturan fiilleri birbirinden bamsz fiiller olarak kabul edilmektedir. Bu sistemde rvet alan ve veren sululuunu kendi fiillerinden aldklar iin aralarnda itirak szkonusu deildir. 765 TCKnu bu sistemi benimsemiti 71. Bu itibarla, 765 sayl TCKda rvet alma ve rvet verme birbirinden bamsz iki ayr su olarak kabul edilmiti. kinci sistemde ise, rvet kamu grevlisi ile fert arasnda yaplan anlama olarak ve her iki taraf da sorumlu klan tek fiil eklinde dzenlenmektedir. Bu sistemde, rvet alan ve verenin sorumluluklar ayn fiile dayand iin birbirinin su orta saylrlar 72. 5237 sayl TCKnu rvet suunu tek su olarak kabul etmitir 73. Bu bakmdan, 765 sayl eski TCKnun aksine rvet alma ve verme birbirinden bamsz iki su olarak deil, tek su eklinde dzenlenmitir. Nitekim 252. maddenin gerekesinde bu durum veren ve alan asndan rvet suu tek bir sutur denilmek suretiyle ifade edilmitir.

Grelli, s. 92; Dnmezer, s. 96; nder, s. 153; Erman-zek, s. 88; Erem-Toroslu, s. 171; Faruk Erem, Trk Ceza Kanunu erhi zel Hkmler, C. II, Ankara: 1993, s. 1332; Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s. 292; Gzbyk, s. 102; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Trk Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 627; Tezcan-Erdem-nok, s. 679; Soyaslan, s. 511; zgen, s. 195; Malko-Gler, s. 1591; Erkal Evliyaolu, Memurlarla lgili Sular, Ankara: Adalet Yaynevi, 2001, s. 383; Necdet Yalkut, eitli Ynleriyle Rvet Alma Suu, AD, S.4 , (Temmuz-Austos 1986), s. 105; 72 Grelli, s. 92; Dnmezer, s. 96. 73 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Trk Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 629; Tezcan-Erdem-nok, s. 665.

71

29

Rvet sularnda rvet alan kamu grevlisi ve rvet veren kii olmak zere zorunlu olarak iki faile ve kanuni tipe uygun fiile gerek olduundan, rvet sular ok failli sulardandr. Bu sularda rveti kabul edenin hareketini zorunlu olarak verenin hareketi karlar ve bunlardan biri olmadan dieri dnlemez 74. Zorunlu itirak halinde ilenen sular da denilmekte olan ok failli sularn tek fail tarafndan ilenmesi mmkn deildir. ok failli sulardan sz edebilmek iin bulunmas gereken artlar unlardr; 1) Suun kanuni tanmnda birden fazla fail olacann ngrlm olmas. 2) Suun kanuni tanmnda belirtilen birden fazla kiinin suta fail sfatyla rol almalar gerekir ki, bu kiilerin suun konusu veya maduru olmamalar arttr. 3) Bu faillerin hareketleri kanuni tanmda cezalandrlabilme art veya n art olarak deil, dar manada unsur olarak bulunmaldr 75. Fail olarak birden ok kiinin katlmnn art olduu ok failli sular, yaknsama sular ve karlama sular olmak zere iki gruba ayrlrlar. Yaknsama sularnda, zorunlu olarak suun ileniine katlan failler yer ayn ynde hareket ederek, ayn amacn ve gereklemesini TCKnun 296. istemektedirler. Bu su grubuna rnek olarak TCKnun 220. maddesinde alan su ilemek amacyla rgt kurma maddesindeki hkml ve tutuklularn ayaklanmas sular gsterilebilir. Karlama sularnda ise, zorunlu olarak suun ileniine katlan failler farkl ynlerden Bu hareket su ederek ayn amacn da gereklemesini TCKnun 188/3. istemektedirler. grubuna rnek olarak

maddesinde ngrlen uyuturucu madde ticareti suu gsterilebilir.

74 75

Erem-Toroslu, s. 171; Soyaslan, s. 511. Sulhi Dnmezer ve Sahir Erman, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Ksm C. II, 12. Bask, stanbul; Beta Yaynevi, Ekim 1999, s. 437.

30

Buna gre, rvet sular rvet alan ve verenin hareketi farkl ynlerden olduu iin karlama suu saylmaktadr 76. Rvet suunda, faillerin birbirinden farkl iki hareketi olan almak ve vermek hareketi karlaarak taraflar bakmndan deiik isimlerle tanmlanan tek bir suu oluturmaktadr. Bu yzden rvet suu heterojen tarafndan hareketli
77

karlama

suu

olup,

iki

tarafl

bir

nitelik

tamaktadr . ok failli suu ileyen faillerin okluu, kanuni tip ngrldnden suun tek bir kii tarafndan ilenmesi mmkn olmad gibi, bu suta yer alan kiiler de sua itirak eden veya fiile ortak olan kiiler olmayp, bizzat suun failleridir 78. Rvet sularnda rvet alan kamu grevlisi ile rvet veren kiinin hareketleri suun kurucu unsuru olduundan, rvet suuna itirak ancak bu failler dndaki kiiler tarafndan gerekletirilebilir. Dier bir anlatmla, sua itirak edenin hareketi suun tipik hareketi olmamaldr 79. Rvet sular rvet alann kamu grevlisi olmas gerektiinden mahsus (zg) su olarak nitelendirilmektedir. zg su, herkesin ileyemeyecei, ancak belli niteliklere sahip faillerin ileyebilecekleri sulara denilmektedir 80.

76

Kayhan el ve Dierleri, el Su Teorisi, 2. Kitap, Yeniden Gzden Geirilmi 3.Bask, stanbul: Beta Yaynevi, Ekim 2004, s. 368. 77 Sancar, s. 168205; zgen, s. 195. 78 Sancar, s. 53 vd. 79 el ve Dierleri, s. 368; Sancar, s. 268. 80 Dnmezer-Erman, C. II, s. 424; Bahri ztrk, Veli zer zbek ve Mustafa Ruhan Erdem, Uygulamal Ceza Hukuku ve Emniyet Tedbirleri Hukuku, 7. Bask, Ankara: Sekin, Kasm 2003, s. 301.

31

II. RVET ANLAMASI

5237 sayl TCKnun 252. maddesinin 1. fkrasnda Rvet konusunda anlamaya varlmas halinde, su tamamlanm gibi cezaya hkmolunur. denilmektedir. Yine ayn maddenin 3. fkrasnda yer alan rvet suunun tanmnda da rvet anlamasndan sz edilmektedir. Bu maddeye gre; Rvet, bir kamu grevlisinin, grevlerinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin kiiyle vard anlama erevesinde bir yarar salamasdr. TCKnun 252. madde gerekesinde ise; Rvet suu, menfaatin kamu grevlisi tarafndan temin edildii anda tamamlanm olur. Ancak, izlenen su siyaseti gerei olarak, rvet suunun kamu grevlisi ile i sahibi arasnda belli bir iin yaplmas veya yaplmamas amacna ynelik menfaat teminini ngren bir anlamann yaplmas durumunda dahi rvet suu tamamlanm gibi cezaya hkmedilecektir denilmektedir. Kanunumuzun rvet suu hakkndaki dzenlemelerinden de

anlalaca zere, rvet suunun gerek rvet alan kamu grevlisi gerekse rvet veren fert asndan oluabilmesi iin, her iki taraf arasnda rvet anlamasnn yaplmas zorunludur 81. Bu suretle taraflar arasnda yaplan rvet anlamas ile her iki taraf ynnden su tamamlanmaktadr 82. Rvet anlamas, grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya
81

Dnmezer, s. 100; Gzbyk, s. 100; Toroslu, s. 293; Fahrettin Kyak, M. Muhtar alayan ve Cebbar enel, Nazari ve Tatbiki Devlet daresi Aleyhine Crmler ve Memurin Muhakemat Kanunu, Ankara: 1960, s. 51; Hasan Erman, Rvet Alma Suu, BD, C.XLV, S.11-12 (KasmAralk 1971), s. 1016; Ferit Yasa, Ceza Kanunumuzda Rvet Suuna Ait Hkmlerdeki Baz Noksanlar, Ad. Cer., S.6 (1973), s. 426; lhan elikkaya Rvet, Memuriyet ve Mevki Nfuzunu Suistimal, hmal Sular zerinde Tetkikler, ller ve Belediyeler Dergisi, S. 236 (Haziran 1965), s. 260; Rvet, ancak yaplacak veya yaplmayacak bir iin yaplmasn veya yaplmamasn temine matuf olabileceinie gre nceden bir anlama ve teklif sebketmeksizin yaplan bir iten duyulan memnuniyet veya inirah sonucu para verilmesinin rvet suu olamayacann dnlmemesi yolsuzdur. Y. 4. CD. 15.04.1948. E. 4059, K. 5472 (Sadk Perinek ve Cahit zden, Trk Ceza Kanunu ve Buna Ait Seilmi Temyiz Mahkemesi Kararlar, 3. Bask, stanbul: 1959, s. 317.); Rvet suunun teekkl iin memurun memuriyetine mteallik muayyen ilerde vazifesi hilafnda hareket etmek mukabilinde fertle bir anlamaya varmas lazmdr Y. 5. CD. 18.10.1949. E. 4053, K. 4348 (Perinek ve zden, s. 317) 82 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 629; Soyaslan, s. 514; Evliyaolu, s. 388; Tzn, s. 70; er, s. 105.

32

yapmamas iin kamu grevlisine bir yararn salanmas hususunda kamu grevlisi ile ferdin karlkl iradelerinin uyumas sonucu meydana gelmektedir 83. Dier bir anlatmla, rvet alan ve verenin rvete konu i ve bedel zerinde mutabakata varmalardr 84. Taraflar arasnda anlamann gerekleebilmesi iin ncelikle, kamu grevlisi tarafndan ferde veya fert tarafndan kamu grevlisine dorudan doruya veya dolayl olarak bir teklifin yaplmas gerekir. Bu teklifin kar tarafa kabul halinde de anlama gerekleir 85. Ancak yaplan anlama, taraflarn meru olmayan bir zeminde bulunmalar nedeniyle haksz bir anlamadr 86. Rvet anlamasnn geerli olabilmesi kamu grevlisinin ve ferdin serbest iradesine dayanmasna baldr. Bunun iin taraflarn iradesinin cebir, tehdit, hile ve hata ile bozulmam olmas arttr. Eer bireyin iradesi kamu grevlisi tarafndan yaplan zorlama veya ikna yoluyla bozulmu ise, rvet anlamasnn varlndan sz edilemeyeceinden irtikap suu oluacaktr. Rvet anlamas ile gerek kamu grevlisinin gerekse ferdin haksz yarar elde etmeyi amalamas gerekir. Yoksa her iki failin herhangi bir yarar beklentisi olmakszn, dostluk ve acma gibi sebeplerle hareket etmesi halinde rvet anlamasndan sz edilemez 87. Baka bir ihtimal ise, taraflardan birisinin anlama konusundaki rzasnn gerek olmamas, yani kar tarafn yakalanmasn salamak
Erman-zek, s. 96; Tezcan-Erdem-nok, s. 673; Malko-Gler, s.1597; Malko, s. 443. Nejat ztrk, Trk Ceza Kanunu erhi ve Tatbikat, C.1, Ankara: Balkanolu Matbaaclk, s. 720. 85 Gzbyk, s. 101; Dnmezer, s. 100; Sedat Bakc, Aklamal, Zimmet- rtikap-Rvet Sular, Ankara: 1988, s. 285; Tezcan-Erdem-nok, s. 673; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 650; zgen, s. 198; Ulusoy, s. 147; Yargtay da ayn ynde karar vermitir: Rvet alma suunun olumas iin rvet anlamasnn yaplmas gereklidir. Bir rvet anlamasndan sz edilebilmesi iin belirli bir iin yaplmas veya yaplmamas karlnda, bu ii yapacak veya yapmayacak olan memura bir menfaatin salanmas hususunda bu memurla ferdin rzalar arasnda karlkl bir mutabakat bulunmaldr. Bunun iin de, memur tarafndan ferde veya fert tarafndan memura dorudan veya dolayl bir istek veya nerinin yaplmas ve bunun da kar tarafa kabul edilmesi gerekir. Byle bir anlamann varlnn kabul iin, anlamaya ilikin rzalar serbest irade rn olmal, baka deyile, cebir, tehdit, hile ve sair nedenlerle fesada uratlmam bulunmaldr Y. CGK. 30.09.2000. E. 5, K. 202. ( Haydar Erol, Gerekeli, Aklamal ve tihatl Yeni Trk Ceza Kanunu, 2005, s. 1199; Doktrinde baz yazarlar rvet teklifinin kamu grevlisi tarafndan yaplmas gerektiini ileri srmlerdir. Bkz. Erman-zek, s. 96; Malko-Gler, s. 1604. 86 Dnmezer, s.100; Gzbyk, C. III, s. 128. 87 Erman-zek, s. 96; Artuk-kcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 650; MalkoGler, s. 1597; Bakc, s. 283.
84 83

33

amacyla rvet anlamasna grnte rza gstermesidir. Bu durumda rzalarn uyumasndan sz edilemez 88. Rvet anlamasnn varl iin gerek anlamda yaplan bir anlama ile taraflarn iradelerinin birlemesi gerekir. rnein; kamu grevlisinin rvet teklifi zerine ferdin onu yakalatmak amacyla anlam gibi grnmesi durumunda, geerli bir rvet kabul etme olmadndan, rvet alan bakmndan su teebbs aamasnda kalacaktr. Eer kamu grevlisi ferdin rvet teklifi zerine ferdi yakalatmak amacyla anlam gibi grnrse, kamu grevlisi bakmndan herhangi bir su olumayacaktr 89. Ancak doktrinde baz yazarlar, taraflardan birisinin faili yakalatmak amacyla rvet anlamasna grnte rza gstermesi durumunda da rvet suunun oluacan belirtmektedirler 90. Yargtay ise, ferdin kamu grevlisini yakalatmak amacyla kamu grevlisinin rvet teklifini kabul etmi gibi grnmesi durumunda, nceleri grevi ktye kullanma suunun olutuunu kabul etmekte iken 91, sonraki kararlarnda rvet almann teebbs derecesinde kaldn belirtmektedir 92.

Erman-zek, s. 97. Artuk-kcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 650; zgen, s. 208; Ulusoy, s. 147; Evliyaolu, s. 389. 90 Tezcan-Erdem-nok, s. 674; Erman-zek, s. 9798. 91 Olaymzda unsurlar bakmndan rvet suu da olumamtr. yle ki: sahibi olarak gzken Nuh, sann yasa d davranlarnn saptanabilmesi iin zabtaca bir ajan olarak grevlendirildiinden, gayrimeru bir zemin ierisinde bulunmad gibi; sank doktorla, serbest iradesi ile rvet anlamas yaptnn kabul de mmkn deildir. Bir anlama yaplmtr, fakat bu rvet anlamas deil, sann yasa d davranlarnn meydana karlmas ynnden polis grevlileri ile tank Nuh arasnda yaplm bir anlamadr. Bu anlama rvet suunun unsurlarna dahil bulunmamaktadr. Aklanan hususlar gznnde tutulduunda, yasa ve nizamlara aykr ekilde grev yapt anlalan sann eyleminin grevi ktye kullanmak suunu oluturduunu kabulde zorunluluk bulunduundan direnme hkmnn bozulmasna karar verilmelidir. Y. CGK. 25.4.1983. E. 113, K. 197 ( Sava-Mollamahmutolu, s. 2352); Dier taraftan rvet suu bir anlamayla olutuundan taraflarn rzalarnn gerekte uyum halinde olmasnn koul bulunduu, oysa mtekinin sanklar, kendilerini serbest brakmalar konusunda atlatmak amacyla hareket ederek rza gstermi grnd (grnte rza) (d rza) bu durumda rvet anlamasnn olumasnn mmkn bulunmad ve ortada icrasna balanm bir rvet alma suunun veya buna teebbsn de szkonusu olmad, sanklarn pasaport kanunundan kaynaklanan adli grevlerinin ifas srasnda yasa d kar salamaktan ibaret eylemlerinin grevi ktye kullanma suunu oluturduu sonucuna varlmakla direnme hkmnn bozulmasna karar verilmelidir. Y. CGK. 18.05.1999. E.5-119, K.121 (Mater Kaban ve Dierleri, Yargtay Ceza Genel Kurulu Kararlar, Ankara: Eyll 2001, s. 301. 92 orum Devlet Hastanesinde genel cerrahi uzman olarak grev yapan sann zel muayenehanesine bir sre nce safra kesesi rahatszl nedeniyle bavurmu bulunan mtekinin sigortal annesini hastahaneye yatrp birka gn sonra ameliyat etmek iin mtekiden ameliyat paras ad altnda 150.000.000 lira para istedii mtekinin bu paray veremeyeceini sylemesi zerine 100.000.000 liraya indii mtekinin paray vermeyi kabul etmi gibi grnmesi zerine ameliyat yapt, mtekinin gelien bu olaylar karsnda durumu C. Savclna ihbar etmesiyle
89

88

34

Kamu grevlisi ve ferdin yaplacak i konusunda anlamalar halinde her iki taraf ynnden de rvet suu ilenmi ve tamamlanm bulunmaktadr 93. Rvet anlamas yapldktan sonra yararn salanp salanmam olmas ile kamu grevlisi tarafndan rvete konu iin yaplp yaplmamasnn
94

rvet

suunun

tamamlanmasna

bir

etkisi

bulunmamaktadr . Yine rvet anlamas erevesinde salanmas gereken yararn anlamadan sonra salanmas art olmayp, anlama ile birlikte de kamu grevlisine verilmesi mmkndr 95. Belirtmek gerekir ki, rvet anlamasnn belli bir ekli yoktur. nk hukuka aykr bir konuda yapld iin hukuk dzeninin koruduu anlamalar eklinde yaplmas aranmamaktadr. Yani anlamann yazl ekilde yaplmas gerekmez. Bu bakmdan taraflarn anlama konusundaki iradelerini aka gstermeleri art deildir 96. Bu konuda Yargtayn taraflarn zmni iradelerinin yeterli olduuna dair karar vardr 97. Yine
temin ve numaralar tespit edilen 100.000.000 lirann sana mtekinin olu tarafndan verilmesinden hemen sonra cebindeki sz konusu paralarla yakalanm olduu anlaldndan, mtekinin kabul etmemesi nedeniyle rvet anlamasnn olumad da nazara alndnda sann eyleminin, yapmaya mecbur olduu eyi yapmak iin rvet almaya eksik teebbs niteliinde bulunduu gzetilmeden yazl olduu ekilde hkm kurulmas Y. 5. CD. 7.6.2004. E. 2003/8194, K. 2004/4641; Y. 5. CD. 20.03.2002, E.4215, K.1753; Y. 5. CD. 18.04.2002, E.1153, K.2678 ( Necati Moran, Gerekeli-Karlatrmal 5237 Sayl Trk Ceza Kanunu, 1. Bask, Ankara: Sekin, Ekim 2004, s. 1129) 93 nder, s. 154; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s.629; smail Malko, Rvet Anlamas, Noterler Birlii Dergisi, s. 33; Seluk, s. 55; Erman-zek, s. 102; Bakc, s. 262. 94 Dnmezer, s. 109; Yargtay ayn yndeki kararlarnda: Yaplmamas gereken eyi yapmak iin anlamaya varp memurun verilen sz kabul etmesi suun meydana gelmesi iin yeterlidir. Rvete konu eylemin tamamlanmam olmas suun hukuksal niteliini etkilemez. Y. 5. CD. 11.6.1996. E.156, K.1951 (Selami Akda, Trk Ceza Kanunu erhi, Ankara: Olga Matbaas, 1976, s. 322, 323); Bayndrlk Mdrlnde fen memuru olup, salk kurulunda grevli bulunan sann bir elektrik tesisinin kabul iin ilgili ile yapt rvet anlamas sonucu para ald anlalmasna ve anlamann kurulun yesi olarak yaplmasna gre su meydana gelmitir. Su konusu iin sonradan yaplp yaplmamas hukuksal nitelii deitirmez Y. 5. CD. 18.3.1969. E.683, K.906 (Akda, s. 322, 323) 95 Malko, Rvet Anlamas, s. 35; Hasan Erman, s. 1016; Ulusoy, s. 147. 96 Artuk-kcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 630; nder, s. 154 ; Tezcan-Erdemnok, s. 673; Malko, Rvet Anlamas, s. 35.; Kyak-alayan-enel, s. 51; inasi Kara, Devlet daresi Aleyhine Crmler ve Memurlar Hakknda Yarglama Usulleri, stanbul: Doyuran Matbaas, 1974, s. 60; Ulusoy, s. 147. 97 Sann 16772, 18407, 18409, 52465 ve 21092 no.lu drt aboneden 150 ila 400.000 lira arasnda para veya ocuuna giysi almak gibi temin ettii menfaatler karlnda bu abonelerin su faturalarndaki tketim miktarlarn veya deyecekleri tutarlar dlerek mdahil idareyi 146.182.300 lira zarara uratt hazrlkta saya okuma sonu kayt listeleri, bilgisayar terminallerinden elde edilen dnem baznda kayt durum listeleri ve su bedeli deiiklik listelerini ayrntl inceleyerek sonuca ulaan mfetti raporu ieriine ve sann bu aamadaki ak ikrarlarna ve eylemin teselsl eden olu biimine nazaran zmni anlamann varl kabul edilerek nitelikli rvet almak suunun olutuu gzetilmeden irtikap suundan alan davadan yazl gerekelerle

35

rvet anlamasnn meydana gelebilmesi iin kamu grevlisi ile rvet verenin bu anlamay bir araya gelerek karlkl yapmalar gerekmez. rnein; kamu grevlisine bir ii yapmas iin yarar salandnda nceden bir anlama olmasa bile kamu grevlisi yararn, belli bir iin grevin gereklerine aykr olarak yaplmas veya yaplmamas iin gnderildiini anladktan sonra kabul etmi ise rvet anlamas her iki taraf ynnden de gereklemi olur. Ancak kamu grevlisinin kendisine gnderilen bir paketi bilgisi olmadan fiilen eline almas anlama olarak deerlendirilemez. te yandan rvet anlamasnn rtl olarak gereklemesi iin yararn dorudan kamu grevlisine salanmas art olmayp, kamu grevlisinin yaknna gnderilince kamu grevlisi yararn belli bir iin grevine aykr olarak yaplmas veya yaplmamas iin gnderildiini anladktan sonra kabul etmesi halinde de anlama yaplm olmaktadr 98. Ayrca mmkndr 99. rvet nk anlamasnn rvet arta suu bal olarak da yaplmas

anlamann

yaplmasyla

tamamlandndan, rvete konu yararn salanmas veya iin yaplmas gerekmemektedir. Ancak Yargtay bu konuda aksi kanaattedir 100.

beraat karar verilmesi yasaya aykrdr. Y. 5. CD 24.10.1996. E. 3004, K. 3611 http://www.yargitay.gov.tr (8 Eyll 2006); Y. 5. CD. 09.11.2000. E.5319, K.5979 (Moran, s. 1134, 1135) 98 nder, s. 155. 99 Erman-zek, s. 101; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 630; TezcanErdem-nok, s. 676; zgen, s. 210; Aksi grte olan bkz. Bakc, s. 285. 100 Rvet szlemesinin konusu, iin yaplmas veya yaplmamas olduundan, arta bal rvet szlemesi yaplamaz. Zira art gereklemezse, rvet szlemesinin gerei yerine getirilemeyecektir. Baka bir deyile anlama konusu ortadan kalkacaktr. Bir memurun zel bir kastla, yasa ve nizamlara uygun ekilde yapt iten menfaat salamaya almas, unsurlar yasada belirtilen cebri veya ikna suretiyle irtikapta bulunmak, rvet almak gibi sular oluturmad takdirde genel nitelikte olan grevi ktye kullanmak suunu oluturur. Y. CGK. 4.5.1987. E. 600, K.245 (Sava-Mollamahmutolu, s. 2350, 2351)

36

III. SUUN UNSURLARI

A.

Tipiklik

Suun kurucu unsurlarnn says doktrinde tartmaldr. Bununla birlikte, genellikle kabul edildiine gre suun tipiklik (kanuni unsur), maddi unsur (hareket, netice, nedensellik ba, fail, madur, maddi konu, suun nitelikli unsurlar), hukuka aykrlk unsuru ve manevi unsur (kast ve taksir) olmak zere drt kurucu unsuru bulunmaktadr 101. Bu unsurlardan tipiklik (kanuni unsur), ilenmi fiilin ceza kanundaki su tanmna uygun olmasn ifade eder 102. Yani, yasada su olarak tanmlanmayan eylemden dolay ceza verilmemesini belirtir. nceleme konumuzu oluturan rvet suunun tanmland TCKnun 252. maddesinin 3. fkrasnda rvet alan kiinin kamu grevlisi olmas gerektii ngrlmektedir. Szkonusu rvet suu bakmndan, rvet alan kiinin kamu grevlisi olmas ilenen fiilin tipik saylmas ynnden zorunludur. Aksi halde, rvet almann kamu grevlisi saylmayan kii tarafndan ilenmesi halinde fiil tipik olmadndan, baka bir deyile kanuni unsur gereklemediinden rvet suu olumayacaktr. Bundan baka szde (mefruz) su asndan konuyu inceleyecek olursak, rnein fail grevinin gereklerine aykr davranmak iin rvet aldn zannederken, gerekte grevinin gereklerine uygun davranmak iin rvet alm olabilir. Byle bir durumda mefruz su kurallar gereince fiilen gerekleen su dolaysyla sorumlu tutulacaktr. Yani fail artlar varsa gerekleen irtikap veya grevi ktye sularndan cezalandrlr 103. nk szde su anlamna da gelen mefruz su durumunda, fail kanuni tipe uygun bir eylemde bulunduunu sanrken, gerekte byle bir kanuni tip bulunmamaktadr.
101

Bundan

dolay

fail

farzettii

sutan

dolay

Dnmezer-Erman, C. I, s. 311. ; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 410; ztrk-zbek-Erdem, s. 106; Centel-Zafer-akmut, s. 211. 102 ztrk-zbek-Erdem, s. 116; Dnmezer-Erman, C. I, s. 361; Centel-Zafer-akmut, s. 231. 103 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 654; Erman-zbek, s. 103.

37

cezalandrlmaz 104. Ancak failin iledii fiil zannettiinden baka bir suu oluturuyorsa, gerekleen sutan dolay sorumlu tutulmas gerekir.

B.

MADD UNSUR

1.

Hareket

Cezalandrlmay gerektiren bir suun szkonusu olmas iin kanuni tipe uygun bir fiilin bulunmas artna suun maddi unsuru denilmektedir 105. Demek oluyor ki, suun varl iin d dnyada deiiklik meydana getirmeye ynelik bir hareketin bulunmas zorunludur. u halde hareketi, insan tarafndan iradi olarak gerekletirilen icrai ya da ihmali bir davranla kanuni tipin ihlal edilmesi biiminde tanmlayabiliriz 106. Rvet alma suu 765 sayl TCKda basit ve nitelikli rvet almak zere ikiye ayrlyordu. 765 TCKnun 212. maddesinin 1. fkrasnda dzenlenen basit rvet alma suunun maddi unsurunu, memurun grevi gereince yapmaya mecbur olduu eyi yapmak veya yapmamaya mecbur olduu eyi yapmamak iin rvet almas veya bir vaat veya taaht kabul etmek oluturmaktayd. 5237 sayl TCKda basit rvet alma suuna yer verilmemitir. 765 sayl TCKnun 212. maddesinin 2. fkrasnda dzenlenen nitelikli rvet alma suunun maddi unsurunu ise, grev gerei yaplmas gerekenin yaplmamas veya yaplmamas gerekenin yaplmas iin rvet alnmas veya bir vaat veya taaht kabul olunmas oluturmaktayd. Dier taraftan 765 sayl TCKda rvet alma ve verme olmak zere birbirinden bamsz olarak dzenlenen rvet sular, 5237 sayl TCKda
104 105

Bkz. mefruz su, Dnmezer-Erman, C. I, s. 363 vd; ztrk-zbek-Erdem, s. 286. Dnmezer-Erman, s. 366; el ve Dierleri, s. 43; ztrk-zbek-Erdem, s. 121; Centel-Zaferakmut, s. 234; Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 111. 106 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 421.

38

ok failli bir su olarak dzenlenmitir. ok failli su olan rvet suunda failler ayn gayede birlemek zere farkl ynlerden hareket etmektedirler. Bu yzden rvet suunun maddi unsurunu kamu grevlisi ynnden rvet alma, rvet veren fail ynnden de rvet verme oluturmaktadr 107.

a)

Rvet Alma

Rvet alma suunun maddi unsurunu, kamu grevlisinin grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin rvet almas oluturmaktadr. Rvet alma suunun maddi unsurunun hareket ksmn oluturan rvet alma; rvete konu yararn rvet verenin egemenlik alanndan karlarak rvet alan kamu grevlisinin veya onunla anlamal nc kiinin egemenlik alanna girmesidir 108. 765 sayl TCKnun 212. maddesinin 1. fkrasnda rvet alan veya bir vaat veya taaht kabul eden denilmek suretiyle rvet suunun maddi unsurunun hareket ksm rvet almak ile bir vaat veya taaht kabul etmek olarak aklanmt. 5237 sayl YTCKda, 765 sayl TCKda yer alan bir vaat veya taaht kabul etmek ibaresine yer verilmemitir. Kamu grevlisinin grevinin gereklerine aykr bir ii yapmas veya yapmamas iin yarar salamas eyleminin rvet alma suunun maddi unsurunu oluturabilmesi iin, bu konuda taraflarn rzalarnn uyutuu karlkl olarak varlan anlama sonucu yaplmas gerekmektedir. Daha nce belirttiimiz gibi, bu anlamann taraflarn serbest iradeleri ile yaplmas zorunludur. Yani bu iradelerin cebir, tehdit, hile veya hata ile

Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 649. Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 649; Tezcan-Erdem-nok, s. 391; zgen, s. 189, 197; Taksirle adam ldrme suundan sank olarak Jandarma karakoluna getirilen kamyon ofr ile ilgili olarak, karakol komutan olan sann ile halkndan evvelce tand dier sank aracl ile ofrn karsndan soruturmann lehlerine sonulandrlmas iin rvet istedii ve bu parann arac tarafndan ofrn karsndan alnp, sana verildii kabul olunduuna gre karakol komutan olan sann kanunen yapmaya mecbur olduu eyi yapmamak iin rvet ald, dier sann da onun aracs durumunda bulunduu kabul edilmelidir. Y. 5. CD. 19.11.1976. E. 2982, K. 3229 ( Sava-Mollamahmutolu, s. 2367)
108

107

39

fesada nceden

uramam yaplm

olmas byle

gerekir 109. bir

Ancak

uras

var

ki,

rvet duyulan

anlamasnn hukuken geerli bir anlama olmas gerekmez. Dier taraftan anlama olmakszn iten memnuniyetin sonucu olarak kamu grevlisine hediye verilmesi halinde de rvet suu olumaz 110. Rvet alma suunda kamu grevlisinin anlama sonucu yapmas veya yapmamas gereken iin grevi dahilinde bir i olmas gerekir 111. Dier bir anlatmla, kamu grevlisinin yapmas veya yapmamas gereken i ile grevi arasnda nedensellik ba bulunmas arttr 112. Bu bakmdan kamu grevlisinin grevine girmeyen bir i konusunda yarar salamas durumunda rvet suu olumaz. Grev alanna giren ilem, failin grev ve yetkilerini dzenleyen hkmler ile ilemin niteliine gre tespit olunur. Grevin kapsamnn tespiti ise yazarlar arasnda tartmaldr. Doktrinde grev kavramn dar ve geni yorumlayan grler bulunmaktadr. Grev kavramn dar yorumlayan grtekilere gre, iin kamu grevlisinin dorudan doruya grev ve yetkisinde bulunmas gerekir. Aksi halde yani rvete konu i dorudan doruya kamu grevlisinin grevine girmiyorsa kamu grevlisinin grevi bulunmadndan rvet suu olumayacaktr. nk kanundaki rvet
109 110

Erman-zek, s. 96; zgen, s. 198; Malko-Gler, s. 1597. Tezcan-Erdem-nok, s. 675. 111 Grelli, s. 93; Artuk-Gkcen_Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 645; Kara, s. 55; Malko-Gler, s. 1595; Bakc, s. 284; Erem-Toroslu, s. 177; Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s. 297; zgen, s. 201; Soyaslan, s. 511; Evliyaolu, s. 384; Hasan Erman, s. 1016. 112 Dnmezer, s. 98; elikkaya, s. 261; Nitekim Yargtay 5. CD.nin 27.8.1980. E. 1980/2599, K. 1980/2721 sayl kararnda; trafik polisi olmayan, bu ile de grevlendirilmeyen polis memurlarnn trafik suu ileyenlerden yasal kovuturma yaplmamas iin para almalar irtikap ve rvet sularn deil, grevi ktye kullanma suunu oluturur. denilmektedir. (Kayhan el ve Feridun Yenisey, Karlatrmal ve Uygulamal Ceza Kanunlar, 4. Bask, stanbul: Ocak 1994, s. 556) Yine 5. CD.nin 18.04.2002. E. 1153, K.2678 sayl kararnda; TCKnun 212/1. maddesinde tanmlanan rvet alma suu 211. maddede gsterilen kimselerden birinin kanun ve nizam hkmlerine gre yapmaya zorunlu olduu eyi yapmak veya yapmamaya zorunlu olduu eyi yapmamak iin belirli bir konuda rvet verenle rzaya dayal olarak rvet anlamas yapmas ile oluur. Burada nemli olan yaplan iin memurun grevine giren belirli bir i olmas, anlamann iin yaplmasndan veya yaplmamasndan nce olmas ve rvet sonucu yaplmas istenen eylem ile sann grevi arasnda mutlak bir ban varldr denilmektedir. (Moran, s. 1130) Ayn ynde Y. 5. CD.nin 18.2.1949. E. 154, K.513 sayl kararnda; maznun ky korucusunun orman koruma erleri tarafndan resmi bir muameleye tabi tutulmayarak gyabnda ky odasna braklan baltay sahibine iade zmnnda menfaat temin etmesinin memuriyetine mteallik ilerle mnasebet ve alakas bulunmad cihetle rvet almak suunu tekil etmeyecei gzetilmeyerek mahkumiyeti cihetine gidilmesi yolsuzdur. (Cemal Kseolu, Haiyeli Trk Ceza Kanunu, 8. Bask, stanbul: 1955, s. 230)

40

suunun tanmnda kamu grevlisinin bir ii yapmas veya yapmamasndan bahsedildiinden, dorudan doruya grevli olmayan failin grevinde olmayan bir ii yapmas veya yapmamas mmkn olmayacaktr 113. Grev kavramn geni yorumlayan gre gre ise, rvet suu ile idarenin ileyiine toplumun duyduu gvenin korunduu hususu dikkate alndnda, rvete konu i bakmndan kamu grevlisi dolaysyla grevli olsa bile su olumaktadr. Bu itibarla, rvet konusu i kamu grevlisinin grev yapt daireye ait ise, kamu grevlisinin dorudan doruya grevine girmese dahi rvet suu gerekleecektir. te yandan kamu grevlisinin iin tamam bakmndan grevli olmas gerekmeyip, bir ksm bakmndan da grevli olmas suun faili saylmasna yetecektir 114. Yargtayn da vermi olduu kararlarda grev kavramn geni yorumlad grlmektedir 115. Kanaatimizce de grev kavram geni yorumlanmaldr. Zira rvet sular ile kamu idaresinin dzenli ilemesinin salanmas ve idareye kar beslenen gvenin korunmas amalanm olduundan, kamu grevlisinin dolaysyla grevli olduu durumlarda dahi grevine giren bir iin varl kabul edilmelidir. Kamu grevlisinin grevi ierisinde bulunmayan bir ii grev nedeniyle kazand bilgi ve tecrbesi ile yapm olmas rvet olarak deerlendirilemez. Hatta sz konusu ii grev srasnda ve grev yerinde yapm olsa bile su olumaz. rnein, retmenin cret karlnda bir renciye zel ders vermesi 116, yine bir kamu grevlisinin kendi uzmanlk sahasna giren bir konuda gr beyan etmek suretiyle yarar elde etmesi baka bir suu olutursa bile rvet suunu oluturmaz 117.

113 114

Ulusoy, s. 146. nder, s. 163; Hasan Erman, s. 1017; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 646; Tezcan-Erdem-nok, s. 672; Malko-Gler, s. 1597. 115 Emniyet mdr yardmcs 2. ube ile ilgili olaylarda grev ve yetkiye sahiptir Y. CGK. 20.12.1971. E. 51, K.417 (Malko-Gler, s. 1596) 116 Tezcan-Erdem-nok, s.672; nder, s. 163. 117 Malko-Gler, s. 1597.

41

Rvet suunun sz konusu olabilmesi iin kamu grevlisinin grevinin gereklerine aykr olarak yapmas veya yapmamas gereken iin belirli olmas gerekir. Belirsiz, ileride doacak iler iin kamu grevlisinin yarar salamas rvet saylmaz 118. rnein, bir kiinin ileride sklkla iinin deceini dnd kamu grevlisi ile arasn iyi tutmak iin belirli bir
119

ile . genel

balants olarak

olmadan kamu grevli

yarar

salamas yeterli

rvet zel

suunu giren i olarak

oluturmaz konusunda

Dier

taraftan,

grevlisinin

grevine olup,

olmas

grevlendirilmi olmas gerekmemektedir 120. Failin yapmas veya yapmamas gereken ilemin kesin veya itiraz yolunun ak olmas ve itiraz sonucunda da iin deitirilmesinin mmkn bulunmas, denetim veya onaya tabi klnm olmas rvete konu olmasn etkilemez. Bundan baka rvet anlamasna konu iin failin tek bana yapaca veya yapmayaca ilerden olmas art olmayp, kurul halinde yaplabilecek ilerden olmas da mmkndr 121. Yani yapmas veya yapmamas gereken ie kamu grevlisinin itirak etmesi yeterlidir. rnein, bir kamu grevlisinin grevli olduu bir kurulda lehine oy kullanmak amacyla rvet verenden yarar salamas rvet suuna netice verir 122. Rvet alma suunun faili olan kamu grevlisinin grevine girmeyen bir ii yapmas veya yapmamas halinde ortaya kacak ihtimalleri incelemek gerekir. yle ki; 1. Kamu grevlisinin grevine girmeyen bir i konusunda ferdi yarar salamaya veya vaatte bulunmaya zorlamas veya ikna etmesidir ki, byle bir durumda irtikap suu oluacaktr 123.

118 119

Bakc, s. 285; Erem-Toroslu, s. 177; Soyaslan, s. 514; nder, s. 161, 163. Tezcan-Erdem-nok, s. 672. 120 Tezcan-Erdem-nok, s. 672; Soyaslan, s. 513. 121 Kyak-alayan-enel, s. 49; Erem, s. 1333; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 646; Malko-Gler, s. 1595. 122 Erman-zek, s. 94; elikkaya, s. 261. 123 Tezcan-Erdem-nok, s. 656.

42

2. Failin grevini deil de, sfatn ktye kullanarak ferdi grevine girmeyen ve yetkili olmad bir ii yapabilecei veya yaptrabilecei kanaatini uyandrarak yarar salamasdr. Bu durumda eer kamu grevlisi sfatn ktye kullanarak maduru inandrmsa ikna suretiyle irtikap suu szkonusu olacaktr. Aksi takdirde dier artlar gereklemise 5237 sayl TCKnun 255. maddesinde dzenlenen yetkili olmad bir i iin yarar salama suu oluur 124. Aksi grte olan zgen tarafndan szkonusu durumda dolandrclk suunun oluaca belirtilmitir 125. 3. Failin sfatn ktye kullanmadan, kendisinin grevli olduunu ve anlama konusu ii yapmaya yetkili olduunu da ifade etmeksizin ve bu hallere maduru inandrmakszn yarar salamas ihtimalidir. Byle bir durumda baz yazarlar tarafndan grevi ktye kullanmak suunun oluaca ileri srlse de 126, dier artlar varsa dolandrclk suu oluacaktr 127. Rvet suunun maddi unsurunun gerekleebilmesi iin yaplan rvet anlamasndan her iki tarafn da haksz bir yarar beklentisinin bulunmas gerekir. Bu itibarla, kamu grevlisinin anlama konusu olan rveti almak, rvet veren kiinin de grevin gereklerine aykr olarak yaplacak veya yaplmayacak ilemden yarar elde etmek amac olmaldr. Gerekten de rvet sularnda rvet veren kiinin cezalandrlmas gerektiini ileri srenlerin grlerinin temelini kiinin yarar elde etmeyi hedeflemesi oluturmaktadr. Bu bakmdan rvet veren fail, herhangi bir kar beklemeksizin salt hatr veya acma gibi nedenlerle hareket etmi ise rvet suu olumaz 128. Rvet anlamas sonucu kamu grevlisinin grevinin gereklerine aykr olarak yapmas gereken bir ii geciktirmesi halinde, 765 sayl TCK

124 125 126 127 128

Tezcan-Erdem-nok, s. 672. zgen, s. 204, 205. Evliyaolu, s. 384. Erman-zek, s. 94; Tezcan-Erdem-nok, s. 672; Bakc, s. 262; Tzn, s. 69. Erman-zek, s. 96.

43

anlamnda basit rvet alma suu ile nitelikli rvet alma suundan hangisinin olutuu hususu doktrinde tartmalyd. Kimi yazarlar, grev gerei yaplmas gereken iin geciktirilerek yaplmas durumunda
129

basit

rvet

alma

suunun

oluacan

ileri

srmekteydi

Kimi yazarlar ise, bir iin geciktirilerek zamannda yaplmamas halinde yaplmas gerekenin yaplmamas niteliinin daha hakim olmas nedeniyle nitelikli rvet alma suu oluacan belirtmekteydi 130. 5237 sayl TCKda basit rvet suunun dzenlenmemesi

nedeniyle, ancak iin geciktirilmesi nitelikli rvet olarak kabul edildii takdirde rvet suu szkonusu olacaktr. Kanaatimizce, rvet anlamas gereince grevin gereklerine aykr olarak bir iin geciktirilerek yaplmasnda da iin yaplmamas durumu bulunduundan rvet suu olumaktadr. Zira kanunlarmzda baz ilemler iin zamanam veya hak drc sreler ngrlm olduundan, iin geciktirilmesi suretiyle bu srelerin geirilmesi hak kaybna neden olacaktr. Bu durumda iin geciktirilerek yaplmas ile yaplmamas arasnda sonular itibariyle fark bulunmamaktadr. rnein; posta datcsnn yapt rvet anlamasna bal olarak snav sonu belgesini ieren tebligat muhatabna kayt sresini geirdikten sonra yapmas durumunda nitelikli rvet alma suu meydana gelecektir.

129 130

Dnmezer, s. 102. Erem, s.1338; Hasan Erman,. s. 1018; Soyaslan, s. 513; Bakc, s. 285; Malko-Gler, s. 1604; Malko, Aklamal tihatl Trk Ceza Kanunu, s. 446.

44

b)

Rvet Verme

Suun maddi unsurunu kanuni tarife uygun bir fiilin bulunmas art oluturmaktadr. Fiil ise hareket, netice ve nedensellik ban ihtiva etmektedir 131. Buna gre, 5237 sayl TCKnun 252. maddenin 1. fkrasnda yer alan rvet vermenin maddi unsurunun hareket ksmn, kamu grevlisine grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin rvet vermek, rvet konusunda anlamaya varmak oluturmaktadr. Ayn maddenin 5. fkrasnda ise, yabanc bir lkedeki kamu grevlileri ile uluslararas rgtlerin grevlilerine bir iin yaplmas veya yaplmamas veya haksz bir yararn elde edilmesi veya muhafazas amacyla, dorudan veya dolayl olarak yarar teklif veya vaat edilmesi veya verilmesi oluturmaktadr. Vaat kelime anlam itibariyle; sz verme, stne alma

demektir 132. Rvet verme, kanuni tanmndan anlalaca zere hareketin saysna gre seimlik hareketli bir sutur. Bu nedenle suun oluabilmesi iin seimlik hareketlerden birisinin yaplmas yeterli olup, bu hareketlerin hepsinin yaplmas aranmaz. Ayrca failin seimlik hareketlerin hepsini yapm olmas suun birden fazla ilendii anlamna gelmez ve itima hkmlerinin uygulanmasn gerektirmez 133. 765 sayl TCKnun 213. maddesinin 2. fkrasnda dzenlenmi olan basit rvet verme suunun maddi unsurunun hareket ksmn, hakl bir hususun temini iin rvet vermek veya baka yararlar temin etmek oluturmaktayd. Basit rvet verme suunda nitelikli rvet verme suundan farkl olarak suun gerekleebilmesi iin rvet anlamasnn yaplmas gerekmektedir. 765 sayl TCKnun 213. maddesinin 1. fkrasnda dzenlenen nitelikli rvet verme suunun maddi unsurunun hareket
Dnmezer-Erman, C. I, s. 366-372; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 415; el ve Dierleri, s. 43 vd.; ztrk-zbek-Erdem, s. 121 vd. 132 Develiolu, s. 1131; Mustafa Nihat zn, Byk Osmanlca-Trke Szlk, 6. Bask, stanbul: nklap ve Aka Kitabevleri, 1979, s. 884; Ylmaz, s. 952; Dil Dernei Trke Szlk, s. 1987; Trk Dil Kurumu Trke Szlk, s. 2073. 133 Dnmezer-Erman, C. I, s. 373; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 423; el ve Dierleri, s. 65; ztrk-zbek-Erdem, s. 127; Centel-Zafer-akmut, s. 258;
131

45

ksmn

ise,

rvet

vaat

veya

teklif

edilmesi

ya

da

verilmesi

oluturmaktayd. Nitelikli rvet verme suu bakmndan anlamadan nce rvetin teklif veya vaat edilmesiyle su tamamlanmaktayd. Ayrca teklifin kabul veya vaadin yerine getirilmesi aranmamtr 134. Rvet suunun maddi unsurunu, rvet verme ve rvet almann karlkl olarak oluturduu dnldnde rvet vermenin mmkn olabilmesi iin rvet teklifinin kamu grevlisine yaplm olmas gerekir 135. Bununla birlikte, szkonusu teklifin kamu grevlisinin grevine giren bir i konusunda, bu iin grevinin gereklerine aykr olarak yaplmas veya yaplmamas amacyla yneltilmesi gerekir 136. Dier bir anlatmla, rvet suunda yaplmas veya yaplmamas istenen iin rvet olmasayd da kamu grevlisi tarafndan yaplmas veya yaplmamasnn mecburi olmas lazmdr. Daha nce de belirttiimiz gibi rvet teklifinin rvet veren kiiden gelmesi art olmayp, rvet alan kamu grevlisi tarafndan da yaplabilir 137. Doktrinde baz yazarlar, rvet teklifinin rvet veren failden gelmesi gerektiini, bunun dnda kamu grevlisi ak veya rtl ekildeki hareketleriyle failin rvet teklifinde bulunmasna neden olmusa irtikap suunun oluacan belirtmilerdir 138. Rvet suu, 5237 sayl TCKnun 252. maddesinin 1. fkrasnn ikinci ve nc cmleleri asndan, rvet veren kii ile kamu grevlisinin anlamaya varmas ve rvet verilmesi annda oluur. 252. maddenin 5. fkras bakmndan da, rvet veren kiinin dorudan veya dolayl olarak yarar teklif veya vaat etmesi ya da vermesi halinde olumaktadr. u halde 252. maddenin 5. fkrasna gre, rvet teklifinin

Grelli, s. 102; zgen, s. 219, 222; Gzbyk, C. III, s. 128; Erman-zek, s. 121; Kyakalayan-enel, s. 64 vd. 135 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 652; Malko-Gler, s. 1612. 136 Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s. 297; Erman-zek, s. 120; Kyak-alayan-enel, s. 64; etin Arslan ve Bahattin Azizaaolu,Yeni Trk Ceza Kanunu erhi, 1. Bask, 2004, s. 1037. 137 zgen, s. 219; Gzbyk, C. III, s. 104. 138 Erman-zek, s. 120.

134

46

kamu grevlisine yaplm olmas suun oluumu bakmndan yeterli olup, ayrca teklifin kabul edilmesi gerekmez 139. Rvet veren ve alan arasnda rvet anlamas yapldktan sonra, yani rvet suu teekkl ettikten itibaren kiinin rvete konu yarar kamu grevlisine verip vermemesinin veya kamu grevlisinin
140

anlamada

belirlenen ii yapp yapmamasnn nemi yoktur anlama ile vcut bulmutur.

. Zira rvet suu

2) Netice Suun hareketin d maddi unsurunun elerinden birini oluturan deiiklik netice, olarak

dnyada

meydana

getirdii

tanmlanmaktadr 141. Neticeye gre sular, srf hareket sular ve neticeli sular olmak zere ikiye ayrlmaktadr. Rvet suu doktrinde neticesi harekete bitiik su veya ekli su olarak da adlandrlan srf hareket (neticesiz) sularndandr. Zira rvet suunun olumas iin neticenin gereklemesi gerekli deildir. Bunun dnda, rvet sular hareketin yaplmasyla

tamamlandndan ve icras devam etmediinden mtemadi su olmayp, ani su niteliindedir 142.

139 140

Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler s. 653; Soyaslan, s. 516. Dnmezer, s. 109; Tezcan-Erdem-nok, s. 676; Erem-Toroslu, s. 176; Erem, s. 1339; Toroslu, s. 298; nder, s. 155, 182; Yalkut, Rvet Alma Suu, s. 107; Malko-Gler, s. 1612; Gzbyk, C. III, s. 128; Bakc, s. 262. 141 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 431; Dnmezer-Erman, C.I, s. 380; Centel-Zafer-akmut, s. 259; Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 120. 142 Grelli, s. 110, 111.

47

3. Fail a) Rvet Alma Bakmndan Rvet suu ok failli bir su olduundan bir tarafnda rvet veren bir tarafnda da rvet alan kamu grevlisi olmak zere iki kiinin bulunmas gerekmektedir. Nitekim rvet suunun tarif edildii 5237 sayl yeni TCKnun vard 252/3. maddesinde, Rvet, bir bir kamu grevlisinin, salamasdr. grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin kiiyle anlama erevesinde yarar denilmektedir. Yine ayn maddenin gereke ksmnda da rvet alan kiinin kamu grevlisi olmas gerektii belirtilmektedir. Bu nedenlerle rvet alan kiinin kamu grevlisi olmad durumlarda rvet suu olumayacaktr. Rvet suu, su failinin hukuki sfat ve niteliinin bulunmas suun unsuru veya n art sayldndan ve herkes tarafndan ilenemediinden zg (mahsus) su grubuna girer 143. Yrrlkten kaldrlan 765 sayl TCKnun 3679 sayl kanunla deiik 211. maddesinde yer alan rvet suunun tarifinde Ceza Kanununun tatbikinde memur saylanlarn, kanunen veya nizamen yapmaya veya yapmamaya mecbur olduklar eyi yapmak veya yapmamak iin aldklar veya bakalarna aldrdklar para, hediye ve her ne nam altnda olursa olsun saladklar dier menfaatler ile bu maksatla alp sattklar veya ihale eyledikleri tanr ve tanmaz mallarn gerek deeri ile verilip alnan bedel arasndaki fahi fark rvet saylr. denilmektedir. Buna gre, 765 sayl TCKda rvet alma suunun faili olarak 5237 sayl kanunda kullanlan kamu grevlisi kavramndan farkl olarak memur kavram kullanlmt. Memur kavramnn akland 765 sayl TCKnun 279. maddesinde; Ceza Kanununun tatbikatnda;

143

Dnmezer-Erman, C.II, s. 424-425; Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 92; ztrk-zbekErdem, s. 301; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 453; zzet zgen, Sua tirakin Hukuki Esas ve Faillik, 1. Bask, stanbul: Haziran 1996, s. 165.

48

1-Devaml veya muvakkat surette terii, idari veya adli bir amme vazifesi gren Devlet veya dier her trl amme messeseleri memur, mstahdemleri; 2-Devaml veya muvakkat, cretsiz ve cretli, ihtiyari veya mecburi olarak terii, idari veya adli bir amme vazifesi gren dier kimseler memur saylr. Ceza Kanununun tatbikatnda amme hizmeti grmekle muvazzaf olanlar: 1-Devaml veya muvakkat surette bir amme hizmeti gren Devlet veya dier amme messesesinin memur ve mstahdemleri; 2-Devaml veya muvakkat, cretli veya cretsiz, ihtiyari veya mecburi surette bir amme hizmeti gren dier kimselerdir. hkm yer almaktadr. Bu maddenin 1. fkrasnda ceza kanununun uygulamasnda kimlerin memur saylaca, 2. fkrasnda ise kimlerin kamu hizmeti grmekle ykml olaca belirtilmiti. Ayrmda lt olarak yerine getirilen fonksiyonun nitelii esas alnm, 1. fkrada kimlerin memur saylaca aklanrken kamu grevi, 2. fkrada yer alanlar iin ise kamu hizmeti kavram kullanlmtr. Doktrinde kamu grevi ile kamu hizmeti kavramlarnn

birbirlerinden ayr olup olmadklar ile anlamlar konusunda farkl grler vardr. Baz yazarlar, kamu grevi ile kamu hizmetinin farkl olmadklarn ayn anlamda olduunu ileri srmlerdir 144. Dier baz yazarlar ise, kamu grevi ile kamu hizmetinin ayr kavramlar olduunu ve sadece kamu grevi gren kiilerin memur saylacaklarn belirtmilerdir. Bu gr savunanlar, kanunun baz

144 Soyaslan, 2002, s. 592; Doan Soyaslan: Ceza Hukukunda Memur Kavram, AHFD, C.45, S:14 (1996) , s. 49; Sulhi Dnmezer Mahkeme tihatlar, HFM, C.IX, S.3-4 (1944) , s. 822.

49

maddelerinde yalnz memurlardan, baz maddelerinde ise memur veya kamu hizmeti ile ykml olan kimselerden bahsedildiini, kanunun farkl terimleri kullanm olmas nedeni ile aralarnda fark olduunu ileri srmlerdir 145. Yargtay ilk nceleri kamu grevi ile kamu hizmeti kavramlarnn ayn anlamda olduklarn kabul ederek, kamu hizmetiyle grevli kimseleri de memur saymt 146. Ancak daha sonra bu grnden vazgeerek, kamu grevi ile kamu hizmeti kavramlarnn ayr kavramlar olduklarn ve yalnz kamu grevi gren kiilerin memur saylacaklarn belirtmitir. Nitekim Yargtay Ceza Genel Kurulunun 25.11.1985 tarih ve E. 410, K. 595 sayl kararnda; TCKnun 279. maddesine gre memur, devlete ait bir iktidar ve yetkiyi kullanarak hukuksal ilem veya eylem uygulamasn gerekletirenlerle, bu hukuksal ilem ve eylemin uygulanmasna kamu hukuku usulne uygun bir ekilde katlan ve yardm edenlerdir. demek suretiyle yalnz kamu grevi yapanlar memur saymtr 147. Birbirinden farkl kavramlar olan kamu grevi ile kamu hizmeti kavramlarnn kanunda tanm yaplmam olup, doktrinde bu iki kavram ayrmak iin objektif ve subjektif olmak zere iki kriter ifade edilmitir.

nder, s. 94; Erem-Toroslu, s. 147; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 489; Nurullah Kunter, Mahkeme tihatlar, HFM, C:XIII, S.2 (1947), s. 764; Sahir Erman, Ceza Tatbikat ve Takibatnda Memur, SBOD, C:II, S. 1-2 (1947), s. 243; Hakk Kavas ve Hatice Kavas: TCKnunda Memur Kavram, AD, S:6 (1985), s. 59; Yarsuvat, s. 683; Metin ekerciolu: Ceza Hukukumuzda Memur Kavram, stanbul: Cezaevi Matbaas, 1974, s. 14; Abdullah Pulat Gzbyk: Ceza Hukukunda Memur ve Hizmetli Kavramlar, AD, S.1 (1970), s. 8; Ali Rza nder: Ceza Yarglama Usulnde Memur Saylmayan Grevliler, AD, S.8 (1974), s. 606; M. Muhtar alayan, Ceza Kovuturmasnda Memur Kavram, Memurlar Yarglama Usul Kanunu ve Uygulamalarmz , AD, S.1-2 (1976), s. 38; brahim Vidinli: Memuriyet Grevini Savsamak ve Ktye Kullanmak Sular Hakknda Bir nceleme, AD, S.4 (1946), s. 342. 146 Sahir Erman, s. 253; Kunter, s. 762; Y. 4. CD. 12.9.1939. E. 8287, K. 1660 (Sahir Erman, s. 253) 147 YKD, Mart 1986, s. 406-414.

145

50

Objektif Nazariyeler : 1. Gaye Nazariyesine gre, devletin esasl gayelerinden olan asli grevlerinin yerine getirildii faaliyetlere kamu grevi ve bunlar yerine getirenlere kamu grevlisi denmektedir. Buna karlk, devletin yapmaya zorunlu olmad, nispeten daha az nemli hizmetlere ise kamu hizmeti ve bunlar yerine getirenlere de kamu hizmetlileri denilmektedir. 2. dare letme Nazariyesine gre, devletin stn iradesinin

oluumuna katlanlarn faaliyeti kamu grevi ve yrtenler de kamu grevlisi, basit bir iletme faaliyeti eklinde yrtlen iler ise kamu hizmeti ve yrtenler de kamu hizmetlisi saylrlar. 3. Takdir Hakk Nazariyesine gre ise, kamu grevi yapanlarn faaliyetlerinde takdir hakk olmasna karn, kamu hizmeti yapanlara takdir hakk tannmamtr. 4. Fikri - Maddi Faaliyet Nazariyesinde ise, kamu grevi fikri faaliyet ile yaplrken kamu hizmeti bedeni faaliyet ile yaplmaktadr 148. Subjektif almaktadrlar 149. Yargtay kamu grevi ile kamu hizmeti ayrmnda objektif gr kabul etmitir. Bu konudaki eski tarihli bir kararnda Amme vazifesi devlet tarafndan amme menfaatleri iin tahakkuk ettirilmesi zaruri grlen faaliyetlerdir. Devletin, devlet olarak tahakkuk ettirmek mecburiyetinde olduu ilere taalluk etmeyen ve bunlara feri olarak da bal bulunmayan faaliyetler amme hizmeti olarak kabul edilmitir. Amme vazifesi devletin nvesini tekil eder. En bariz vasf zaruri oluu, yani devletin bu vazifeyi zaruri olarak yerine getirmek devinde olmasdr. Amme hizmetleri ise, nazariyeler ise, devlet veya kamu kurulularnn

grevlilerinin yaptklar faaliyeti, sahip olduklar hak ve yetkileri dikkate

148 149

ekerciolu, s. 14, 15; Kunter, s. 765. Sahir Erman, s. 243.

51

devlet tarafndan ihtiyari olarak kendi faaliyet sahasna alnan ilerdir. Bunlarda brlerinde mevcut olan zaruret vasf yoktur. Devlet bunlar cemiyetin refah iin kendi sahasna alr. Devletin faraza eitim, salk, ulatrma, posta ve telgraf bakmlarndan sarf ettii faaliyetler amme vazifesi zmresine dahildir. Devletin amme hizmetlerine misal olarak, yetimlere, fakirlere yardm iin vcuda getirdii tekilat, resmi i bulma tekilat, tmarhaneler ve talebe yurtlar gsterilebilir. denilmektedir 150. 765 sayl TCKnun 279/1. maddesinde mstahdemleri

tanmlamtr. Mstahdemlerin nitelii vardr. yle ki; 1. cret karlnda i yapar. 2. Srekli yapar. 3. steyerek yapar 151. Mstahdemin memur saylabilmesi iin yasama, yrtme veya yarg grevi yapmas gerekir. 765 sayl TCKnun 279. maddesinde dier kimseler tanm vard. Bu gruba girenler iki kategoriye ayrlr. Bunlar, fahri ajanlar ile devlet veya bir kamu kuruluu tarafndan istihdam edilmeyen zel ahslardr 152. Yukarda belirttiimiz gibi 5237 sayl yeni TCKna gre, rvet alma sadece kamu grevlisi tarafndan gerekletirilebilir. 5237 sayl TCKnun 6. maddesinde kamu grevlisi kamusal faaliyetin yrtlmesine atama veya seilme yoluyla ya da herhangi bir surette srekli, sreli veya geici olarak katlan kii olarak tanmlanmtr. Madde gerekesinde ise; 765 sayl Trk Ceza Kanunundaki memur tanmnn dourduu sakncalar aynen devam ettirecek nitelikte olan tanm, Tasar metninden karlarak; memur kavramn da kapsayan kamu grevlisi tanmna yer verilmitir. Yaplan yeni tanma gre, kiinin kamu grevlisi saylabilmesi iin aranacak yegane lt, grd iin bir kamusal faaliyet olmasdr. Bilindii zere kamusal faaliyet, Anayasa ve kanunlarda belirlenmi olan usullere gre verilmi olan bir
Yargtay Hususi Dairesi, 4.2.1947, E. 173, K.116 (Kunter, s. 755) Sahir Erman, s. 257; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 493; Sami Seluk, dare ve Ceza Hukuklarnda Memur Kavram, YD, S.1-2 (Ocak-Nisan 1997), s. 41. 152 Sahir Erman, s. 264.
151 150

52

siyasal kararla, bir hizmetin kamu adna yrtlmesidir. Bu faaliyetin yrtlmesine katlan kiilerin maa, cret veya sair bir maddi karlk alp almamalarnn, bu ii srekli, sreli veya geici olarak yapmalarnn bir nemi bulunmamaktadr. Bu bakmdan, rnein mesleklerinin icras balamnda avukat veya noterin kamu grevlisi olduu hususunda bir tereddt bulunmamaktadr. Keza kii, bilirkiilik, tercmanlk ve tanklk faaliyetinin icras kapsamnda bir kamu grevlisidir. Askerlik grevini yapan kiiler de kamu grevlisidirler. Bu bakmdan rnein bir su vakasna mdahil olan, bir tutuklu veya hkmlnn naklini gerekletiren jandarma subay veya erleri de kamu grevlisidirler. Buna karlk, kamusal bir faaliyetin yrtlmesinin ihaleye dayal olarak zel hukuk kiilerince stlenilmesi durumunda, bu kiilerin kamu grevlisi saylmayaca aktr. denilmektedir. Madde gerekesinde de belirtildii zere bir kiinin kamu grevlisi saylabilmesi iin gereken tek art kamusal faaliyetin yrtlmesine katlmasdr. Bu itibarla eski TCKda yer alan yaplan faaliyetin amacn ve fonksiyonun niteliini esas alarak, devletin yerine getirmekle zorunlu olduu asli faaliyetin kamu grevi, bu faaliyeti yerine getiren grevlinin de kamu genitir grevlisi
153

saylmasna

gre

yeni

TCKnun

dzenlemesi

daha

. Zira 765 sayl TCKnun 279. maddesinde yer alan kamu grevi

ve kamu hizmeti ayrmna gre kamu hizmeti grenler memur olarak kabul edilmemekteydi. Bu itibarla kamusal faaliyetin yrtlmesine katlan herkesi kamu grevlisi kabul eden 5237 sayl TCKnun kamu grevlisi tanm daha geni kapsamldr. 5237 sayl TCKda kamu grevlisinin tanmnda kamusal faaliyetin yrtlmesine katlan kii denilmesinde ki ama, kamu hizmeti grenleri de kamu grevlisi olarak saymaktr. Kamu hizmeti, kamu kurulularnca veya kamu kuruluunun yakn denetimi altnda bireylerin yararlanmasna sunulan
153 Tezcan-Erdem-nok, s. 599; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 484; Soyaslan, s. 494; zzet zgen, Trk Ceza Kanunu Gazi erhi, 3. Bask, Ankara: Ak Ceza nfaz Kurumu Matbaas, Ocak 2006, s. 99.

53

kamuya ynelik hizmetlerdir. Bu nedenle her kamuya ynelik hizmeti kamu hizmeti olarak kabul etmek mmkn olmadndan, kamuya ynelik ve kamuya yararl her hizmeti salayan kii de kamu grevlisi saylmayacaktr. rnein, taksi iletmecilii kamuya ynelik ve yararl bir hizmet olmasna ramen devletin yakn denetimi altnda yrtlmediinden kamu hizmeti deildir. Bunun gibi, belediye otobs ofr, zel hastanede alan hemire, zel Kuran kursundaki retmeni de kamu grevlisi saymak mmkn deildir 154. 5237 grevlisinin sayl bir TCKda idare hukukundan srekli farkl grev olarak kamu ve

kadroya

bal

olarak

yrtmesi

karlnda da devletten cret almas aranmamtr. Bu haliyle yeni TCKdaki kamu grevlisi kavram idare hukukundakinden daha geni olup, geici veya srekli, cretli veya cretsiz, ihtiyari veya mecburi grev yapan kiileri de kapsamaktadr 155. Bundan baka, kadroya bal olarak grev yapan kiinin kamu grevlisi saylabilmesi bakmndan, atama veya seim yntemi ile ya da herhangi bir yntemle greve gelmi olmas nem tamamaktadr 156. Bunun gerekesinde, dnda kamusal kamu grevlisinin ihaleye tanmnn dayal yapld zel madde hukuk

faaliyetin

olarak

kiilerince stlenilmesi halinde bu kiilerin kamu grevlisi saylmayaca aklamasnn yer almas, yrtlen faaliyetin ilgili kamu kuruluunun yakn denetimi altnda olmas halinde bir kamu hizmeti ve bunu yrten kiinin de kamu grevlisi olmas gerektiinden eletirilere neden olmutur 157. te yandan, zel kanunlarnda ceza kanunu tatbikatnda memur gibi sorumlu tutulacaklar belirtilen kimseler 5237 sayl TCKda memur terimine yer verilmemi olmas nedeniyle yeni kanuna gre kamu grevlisi
154 155 156 157

Tezcan-Erdem-nok, s. 600. Soyaslan, 2005, s. 494.; Tezcan-Erdem-nok, s. 601. Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s. 273. Tezcan-Erdem-nok, s. 601.

54

saylmazlar. Bununla birlikte bu kiilerin zel kanunlarnda memur gibi cezalandrlacaklarna ilikin bulunan hkm ve 5252 sayl Trk Ceza Kanununun maddesinde Kanununa Yrrlk bulunan yaplan ve Uygulama 5237 ekli sayl Hakknda Trk Ceza Kanunun Trk Kanunda 3/1. Ceza bu mevzuatta, yrrlkten kaldrlan

yollamalar,

hkmlerin karln oluturan maddelere yaplm saylr hkm hep birlikte deerlendirildiinde, bu kiilerin kamu grevlisi gibi sorumlu tutulmas gerekmektedir 158. Kamu grevlisinin yan sra 5237 sayl TCKnun 252/4. fkrasnda; birinci fkra hkm, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, kamu kurum veya kurulularnn ya da kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn itirakiyle kurulmu irketler, bunlarn bnyesinde faaliyet icra eden vakflar, kamu yararna alan dernekler, kooperatifler ya da halka ak anonim irketlerle hukuki iliki tesisinde veya tesis edilmi hukuki ilikinin devam srecinde, bu tzel kiiler adna hareket eden kiilere grevinin gereklerine aykr olarak yarar salanmas halinde de uygulanr. denilmektedir. Bu dzenleme ile rvet suunun uygulama alan geniletilmi olup, bylece szkonusu fkrada belirtilen bir anonim irket adna hareket eden kii kamu grevlisi olmamasna karn rvet suunun faili olabilecektir 159. Ayrca belirtmek gerekir ki, rvet suunun ilenmesinden sonra kamu grevlisi sfatnn kalkmas suun meydana gelmesine engel olmamaktadr 160.

Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 484, 485. Yurtcan, s. 420. 160 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 647; Soyaslan, 2005, s. 495; Grelli, s. 71; Dnmezer, s. 98; Kyak-alayan-enel, s. 50; Erem-Toroslu, s. 174; Evliyaolu, s. 389; elikkaya, s. 261.
159

158

55

b) Rvet Verme Bakmndan TCKnun 252/3. maddesinde; bir kamu grevlisinin, grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin kiiyle vard anlama erevesinde bir yarar salamasdr denilmek suretiyle rvet suunun oluabilmesi iin kamu grevlisinin anlaaca kiiden sz edilmitir. Bu itibarla rvet verme asndan failde bir nitelik aranmam olduundan, ceza sorumluluu olan herhangi bir kimse suun faili olabilecektir. Bu bakmdan suun faili kamu grevlisi de olabilir. Ancak bu halde rvet verenin kamu grevlisi sfatnn bulunmas suun unsuru olmad iin, faile verilecek ceza, dier artlar tam olmak kaydyla TCKnun 266. maddesi 161 gereince arttrlacaktr 162. Rvet suu ok failli bir su olduundan, suun oluumu iin rvet alan ve rvet veren olmak zere iki kiinin varl zorunludur. Bu itibarla rvet verme suunun szkonusu olabilmesi iin rvet alma suunun failinin kamu grevlisi olmas gerekmektedir. Bunun dnda kanunumuzun 252/5. maddesinde Yabanc bir lkede seilmi veya atanm olan, yasama veya idari veya adli bir grevi yrten kamu kurum veya kurulularnn, kamusal rgtler tarafndan kurulan uluslararas rgtlerin grevlilerine veya ayn lkede uluslararas nitelikte grevleri yerine getirenlere, uluslararas ticari ilemler nedeniyle, bir iin yaplmas veya yaplmamas veya haksz bir yararn elde edilmesi veya muhafazas amacyla, dorudan veya dolayl olarak yarar teklif veya vaat edilmesi veya verilmesi de rvet saylr. hkm yer almaktadr. Bu bakmdan, yabanc bir lkedeki kamu kurum veya kurulular ile uluslararas rgtlerin grevlilerine veya ayn lkede uluslararas nitelikte grevleri yerine getirenlere uluslararas ticari ilemler nedeniyle yarar teklif veya vaat edilmesi ya da verilmesi rvet saylmaktadr. Trk kamu
161

TCKnun 266. maddesinde Kamu grevine ait ara ve gereleri suta kullanma suu dzenlenmitir. Buna gre; Grevi gerei olarak elinde bulundurduu ara ve gereleri bir suun ilenmesi srasnda kullanan kamu grevlisi hakknda, ilgili suun tanmnda kamu grevlisi sfat esasen gz nnde bulundurulmam ise, verilecek ceza te biri orannda artrlr. denilmektedir. 162 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 647.

56

grevlilerinin iledii rvet suuna gre, TCKnun 252. maddesinin 5. fkrasndaki yabanc kamu personelinin iledii rvet suunun kapsam daha geni tutulmutur. nk Trk kamu grevlilerinin rvet sularnda suun oluumu iin kamu grevlisine rvet salanmas aranrken, bu fkra kapsamndaki sularda yarar teklif veya vaat edilmesi yeterli grlmektedir. u halde yabanc kamu personeline rvet teklif veya vaat eden rvet veren saylacaktr. Yine Trk kamu grevlilerinin grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin salad yarar rvet saylrken, bundan farkl olarak yabanc kamu personelinin grevinin gereklerine uygun bir ii yapmas halinde de salad menfaat rvet saylacaktr 163. Yani Trk kamu grevlileri bakmndan eski TCK anlamnda, sadece nitelikli rvet verme fiilleri cezalandrlrken, yabanc kamu personelinin hem nitelikli rvet hem de basit rvet verme fiilleri cezalandrlacaktr.

4.

Madur

Suun maduru, belirli bir sula zarara uratlan ve ceza kurallar tarafndan korunan hak ve yararn sahibidir 164. Her suta zarar gren bir tarafn olmas zorunludur. Rvet suunda da zarar gren taraf sadece kamu idaresidir. Bunun dnda kamu grevlisi ile anlaarak yarar salayan kii madur olmayp suun failidir 165. nk bir kimsenin ayn suun hem faili hem de maduru olmas mmkn deildir 166. Nitekim TCKnun 252. madde gerekesinde de, rvetin su saylmas ile kamu hizmetlerinin eitlik ve liyakatlilik bakmndan adalete uygun yrtld, kamu grevlilerinin rvet kabul etmez ve satn alnamaz olduklar hususunda toplumda hakim olan gvenin korunmak istendii belirtilmitir. Bununla birlikte

Soyaslan, 2005, s. 517; Tezcan-Erdem-nok, s. 671; Yenidnya, s. 127. Dnmezer-Erman, C.II, s. 426; Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, 2005, s. 95; Artuk-GkcenYenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 473. 165 Bakc, s. 285; zgen, s. 200. 166 ztrk-zbek-Erdem, s. 307.
164

163

57

rvet

suu

ile

yalnz

idarenin

gvenilirliine

ve

prestijine

zarar

verilmemekte, ayn zamanda idarenin ileyiine de zarar verilmektedir.

5.

Maddi Konu

Suun maddi konusunu hareketin yneldii kii ya da ey meydana getirmektedir 167. 5237 sayl TCKnun 252. maddesinin 3. ve 4. fkrasnda rvete konu olan ey yarar olarak belirtilmitir. Ancak yararn neler olduu aklanmamtr. 5237 sayl TCKdan farkl olarak 765 sayl TCKnun 211. maddesinin birinci fkrasnda rvete konu olan eyler geni bir ekilde para, hediye ve her ne nam altnda olursa olsun saladklar dier menfaatler ile bu maksatla alp sattklar veya ihale eyledikleri tanr ve tanmaz mallarn gerek deeri ile verilip alnan bedel arasndaki fahi fark olarak ifade edilmitir. 765 sayl TCKnun rvet, zimmet ve irtikap sularna konu nesneleri sayarken farkl kavramlar kullanm olmas maddeler arasndaki insicamn
168

salanmamas

nedeniyle

doktrinde

eletirilere neden olmutu

. Yine baz yazarlar tarafndan ayn kanunun

211. maddesinin 1. fkrasnda rvet konusu olarak saylan, alp sattklar veya ihale eyledikleri tanr ve tanmaz mallarn gerek deeri ile verilip alnan bedel arasndaki fahi fark rvet saylr. hkmnn zimmet suunu oluturmas nedeniyle hatal dzenlendii ileri srlmt 169. Aksi grte olan baz yazarlar tarafndan ise, kamu grevlilerinin nceden yaplan rvet anlamas gereince alp sattklar veya ihale ettikleri tanr ve tanmaz mallarn gerek deeri ile verilip alnan bedel arasndaki fark almalar rvetin zel bir ekli olarak kabul edilmesi gerektii belirtilmiti 170.

167 168

Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 469; Grelli, s. 75. Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 643 169 Erman-zek, s. 99; zgen, s. 197. 170 Gzbyk, C.II, s. 743; nder, s. 170; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 645; Bakc, s. 263.

58

5237 sayl TCKda rvetin konusu olarak kullanlan yarar terimi szlkte; menfaat, kar olarak tanmlanmtr 171. Kamu grevlisinin durumunu maddi veya manevi olarak deitirecek, onu tatmin edecek, kamu grevlisini nceki haline gre daha da iyi bir duruma getirecek eyler yarar kavramndan saylp, dolaysyla rvetin konusunu oluturmaktadr 172. Bunlarn maddi, manevi, hukuksal veya cinsel nitelikte olmas mmkndr. rnein, kamu grevlisinin anlamaya vard kiinin evinde kirasz oturmas, yazlk evinde birka gece kalmak, kredi salanmas, nvannn ykseltilmesi, cinsel ilikide bulunmak 173. Ancak doktrinde kimi yazarlar yarar kavramndan sadece para ve mal gibi maddi deeri olan yararlarn anlalmas gerektiini belirtmektedirler 174. Bu gr savunanlara gre, rnein rvet olarak maddi deeri olmayan cinsel ilikide bulunulmas halinde rvet suu olumayacaktr. Rvet suunun gerekleebilmesi iin yararn, kamu grevlisinin grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin kiiyle vard rvet anlamasna bal olarak salanmas gerekir. Byle bir rvet anlamas olmakszn kamu grevlisinin para istemesi veya kamu grevlisine hediye verilmesi durumunda rvet suu olumayp, olayn zelliine gre genel nitelikte grevi ktye kullanma veya disiplin suu meydana gelir 175. rnein; avukatn srekli i ilikisi olduu bir icra mdrn ara sra yemee gtrmesi. Yine nceden yaplm bir anlama

ener, s. 218; Dil Dernei Trke Szlk, s. 649; Ylmaz, s. 275. nder, s. 155 173 Erem, s. 1335; Dnmezer, s. 99 ; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 643; Tezcan-Erdem-nok, s. 671; Soyaslan, 2005, s. 514.; nder, s. 155; Grelli, s. 88; ArslanAzizaaolu, s. 1037; Hasan Erman, s.1015; Mumcu, s. 13. 174 Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s .297; Erman-zek, s. 79, 99; zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, s. 196. 175 Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s. 293, 298; zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, s. 196; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler s. 631, 632; Tezcan-Erdem-nok, s. 675; Dnmezer, s. 99, 100; ztrk, s. 723; Erman-zek, s. 95, 96; nder, s.161; Kyak-alayanenel, s. 51; Evliyaolu, s. 389; Bakc, s. 262; Erem-Toroslu, s. 172, 178; Malko-Gler, s. 15951596; Kara, s. 67.
172

171

59

veya teklif olmakszn i yapldktan sonra bundan duyulan memnuniyet sonucu kamu grevlisine hediye verilmesi gibi 176. Bunun dnda kamu grevlisinin yapmas gereken bir ii yapmas veya yapmamas gereken bir ii yapmamas durumunda da rvet suu olumayacaktr. Nitekim madde gerekesinde, hakl bir iin grdrlmesi amacyla kamu grevlisine menfaat teminin, rvet suunu oluturmayaca kabul edilmitir. denilmektedir. Dier taraftan rvet suunun oluabilmesi iin haksz bir yarar salanmas art olmayp, bu hususta vaat alnmas da yeterlidir. Vaadin sonradan gerekletirilmesi aranmaz 177. Yine yararn deerinin suun oluumunda nemi yoktur. Bu bakmdan herhangi bir haksz yararn salanmas mmkndr 178. Bununla birlikte kamu grevlisinin grevinin gereklerine aykr olarak yapt veya yapmad i ile salad yarar arasnda belirli bir orann bulunmas gerekir. Eer yaplan i ile salanan yarar arasnda ak bir oranszlk mevcutsa rvet suu olumaz. nk bu durumda salanan yararn kamu grevlisinin grevini haksz yapmas konusundaki iradesine etki yapt kabul edilemez. rnein; nezaket icab kamu grevlisine verilen kk hediyeler, kk ba veya sigara, gazoz

176

Tezcan-Erdem-nok, s. 671. Yargtay da ayn ynde kararlar vermitir: Rvet almaya konu edilen ruhsatname 1.8.1990 tanzim tarihli olup, rvet parasnn sana verildii 16.8.1990 gnnden bir veya iki gn nce mtekiye teslim edildiinin kesin olarak saptanm bulunmasna, bu tarihten nce taraflarn anlatklarnn aka belirlenememi olmas karsnda, ruhsatnamedeki iki imzadan birinin sahibi olan sann iin tamamlanmasndan sonra para almasndan ibaret olan eyleminin genel grevi ktye kullanma suunu oluturduu gzetilmeden yazl ekilde (TCKnun 212/1. son maddesiyle) hkm kurulmas bozmay gerektirmitir. Y. 5. CD. 16.4.1992. E.824, K.1188 ( Mehmet Grgn, Uygulamada Ar Ceza Davalar, Ankara: Adalet Yaynevi, 1996, s. 146); sann 9.1.1981 tarihi sabah ve arkadalarna ait tanmazn intikal ilemlerini tamamlayp tapularn kendilerine verdikten sonra daireden kp evine giderken ad geen i sahibinin hediye olarak verdii 3.200 lira deerindeki yz ve 2.6.1982 tarihinde bir tanmazn sat ilemini bitirip tapusunu verdikten sonra alc smail Ann gnlmden koptu diyerek masann zerine brakt 2.000 liray ald anlalm, olu karar yerinde mahkemece de bu ekilde kabul edilmi bulunmasna gre, grevini kanun ve nizamn gsterdii usul ve esaslar dairesinde yapp bitirdikten sonra i sahiplerinin duyduklar memnuniyetin ifadesi olarak verdikleri hediye ve paray almas eyleminin su oluturmad ancak disiplin hkmlerini ihlal niteliinde bulunduu gzetilmeden yazl ekilde mahkumiyet karar verilmesi Y. 5. CD. 30.4.1987. E. 4612, K.2622 (Bakc, s. 264); Ayrca bkz. Y. 5. CD. 10.10.1984. E.2904, K. 3667 (Bakc, s. 266) 177 Dnmezer, s. 99; Erem, s. 1335; nder, s. 155. 178 Gzbyk, C.III, s. 108; Erem, s. 1335; Erem-Toroslu, s. 176; Hasan Erman, s. 1015; MalkoGler, s. 1598; Majno, Ceza Kanunu erhi, Trk ve talyan Ceza Kanunlar, C.II, Ankara: Sevin Matbaas, 1978, s.175.

60

gibi ikramlar 179. Yine belirli ilerin yaplmas karlnda, ilgili mercilerin bilgi ve onayyla verilecei vaad olunan dl ve ikramiyeler rvet saylmazlar. rnein; yakn karlan birisinin bu suun faillerini bulan polis memurlarna dl veya para ikramiyesi vereceini bildirmesi rvet vaadi olarak kabul edilemez 180. Ancak vaat edilen dl st makamlarnn izni olmadan alan kamu grevlisi hakknda grevi ktye kullanma suundan dolay ilem yaplabilir 181. Bunun dnda kamu grevlisinin alma saatleri dnda veya sra d almas sonucu yapt iin karlnda ald yararn rvet suunu oluturup oluturmad hususu deerlendirmeye muhtatr. Byle bir durumda alnan yararn su oluturmamas iin, kamu grevlisinin karlksz i yapmak mecburiyetinde olmamas, salanan yararn kamu grevlisinin dier ilerini yapmasn engellememesi ve teklif edilen yararn kabulnn kamu grevlisinin saygnlna zarar vermemesi gerekir 182. Ayrca yararn dorudan kamu grevlisine verilmesi gerekmeyip, rvet anlamas erevesinde kamu grevlisinin bilgisi ile yaknlar veya arac gibi nc kiilere de verilmesi mmkndr 183. .

Erem-Toroslu, s. 176; Soyaslan, 2005, s. 514; Erman-zek, s. 99; Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s. 298; Aksi grte olan zgen, burada nispeten az olmakla birlikte ekonomik deeri bulunan eylerin sz konusu olduunu ve dier unsurlar mevcutsa rvet suunun olutuunu ileri srmektedir. Ancak yararn deerinin az olmasnn fiilin cezalandrlmasn gerektirecek hakszlk derecesinde olmayabileceini belirtmektedir: zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, s.196 180 Erman-zek, s. 99. 181 Erem-Toroslu, s. 176. 182 Soyaslan, 2005 s. 514-515; Erman-zek, s. 100; rnein, bir retmenin normal ders saatleri dnda rencisine verdii zel ders karlnda yarar salamas halinde rvet suu olumaz: Malko-Gler, s. 1599. 183 Bakc, s. 262; Erem-Toroslu, s. 176; Erem, s. 1335; zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, s. 197; Kyak-alayan-enel, s. 49, 56; Tzn, s. 69; A. Pulat Gzbyk, Rvet Crmleri, AD, S.4 (1969), s. 189.

179

61

6. a)

Suun Nitelikli Unsurlar Arlatrc Nedenler

Rvet alma suunda arlatrc sebep, 5237 sayl TCKnun 252. maddesinin 2. fkrasnda dzenlenmitir. Sz konusu fkrada; Rvet alan veya bu konuda anlamaya varan kiinin, yarg grevi yapan, hakem, bilirkii, noter veya yeminli mali mavir olmas halinde, birinci fkraya gre verilecek ceza te birden yarsna kadar artrlr. hkm yer almaktadr. Bu fkrada yer alan yarg grevi yapan kii deyimi kanunun 6. maddesinin 1. fkrasnn (d) bendinde yksek mahkemeler ve adli, idari ve askeri mahkemeler ye ve hakimleri ile Cumhuriyet savcs ve avukatlar. olarak tanmlanmtr 184. Bu itibarla rvet alan kamu grevlisinin yksek mahkemelerin ye ve hakimleri, Cumhuriyet savcs, avukat, hakem, bilirkii, noter veya yeminli mali mavir olmas hali cezann arlatrc nedeni olarak belirtilmitir. Bu arlatc nedenin uygulanabilmesi iin rvet suuna konu olan iin, sfatlar saylan kamu grevlilerinin grevine girmesi ve bu grevlilerin grevlerinin gereklerine aykr olarak bir iin yaplmas veya yaplmamas iin rvet almalar gerekir. Buna gre, bu kiilerin rvet almas veya bu konuda anlamaya varmalar halinde yeni TCKnun 252. maddesinin 2. fkras gereince verilecek cezalar te birden yarsna kadar artrlacaktr. 765 sayl TCKda rvet alma sular bakmndan dzenlenen arlatrc sebep, 212. maddenin 3. fkras ile 219. maddenin 1. ve 2. fkralarnda yer almaktayd. Bu arlatrc sebepler basit ve nitelikli rvet alma sularnn her ikisi bakmndan geerliydi. 5237 sayl
184 Yarg grevi yapann hakim olmas sebebiyle bu tanmlama yerine maddede saylan Cumhuriyet savcs ve avukatlar da kapsar baka bir ifade kullanlmas gerektii ileri srlmtr: Fsun Aknc, Su Siyaseti Balamnda Yeni Trk Ceza Kanununun Genel Deerlendirilmesi, Kazanc Hakemli Dergi, S.5, s. 13; Mahmutolu, s. 362.

62

TCKnun 252/2. maddesinde yer alan sfat bakmndan arlatrc sebebe 765 sayl TCKnun 219/1 maddesi karlk gelmektedir. 219. maddenin 1. fkrasnda; 202 ila 218. maddelerde yazl sularn emir ve idare yetkisine sahip olanlar ile hakim ve savclar tarafndan ilenmesi halinde verilecek cezalar yars orannda artrlarak hkmolunur dzenlemesi yer almaktayd. Bu iki kanun sfat sebebiyle arlatrc neden ynnden karlatrldnda, 5237 sayl TCKnun 252/2. maddesinde arlatrc sebep kapsamna de avukat, dahil hakem, edilmesi bilirkii, suretiyle noter ve yeminli mali mavirlerin kapsamn geniletildii

grlmektedir 185. Dier taraftan 765 sayl TCKda rvet alma ve verme birbirinden bamsz iki ayr su olarak kabul edildii iin, bu sulara ilikin arlatrc sebepler de birbirinden farklyd. Bu bakmdan yukarda belirttiimiz rvet alma suuna ilikin arlatrc nedenler dnda 765 sayl TCKnun 214. maddesinde rvet verme sularna ilikin bir arlatrc neden dzenlenmiti. Szkonusu maddede; Kendisine rvet teklif edilen kimse, emir ve idare yetkisine sahip olanlar ile hakim ve savclardan veya resmi daireler tarafndan zel bir vazifeyle grevlendirilenlerden biri veya noter, avukat, dava vekili olduu takdirde, kanun ve nizama aykrln derecesine gre, rvet veren hakknda verilecek ceza te birden yarsna kadar arttrlr hkm yer almaktayd. Arlatrc sebeplerin dzenlendii 5237 sayl TCKnun 2. fkras metninde rvet alan kiiden sz edilmesine ramen, fkrada belirtilen kamu grevlilerine rvet veren kiilerin bu arlatrc neden yznden cezalarnn artrlp artrlamayaca hususu ak deildir. Bununla birlikte hkmn yazl biiminden hem rvet alan hem de rvet veren ynnden cezann artrlmas gerektii sonucuna varlmaktr 186.

185 186

Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 654655. Toroslu,Ceza Hukuku zel Ksm, s. 299; Tezcan-Erdem-nok, s. 680.

63

Ancak uras var ki, rvet veren kii bakmndan arlatrc sebebin uygulanabilmesi kamu grevlisinin sfatn bilmesine baldr 187.

b)

Hafifletici Nedenler

765 sayl TCKda hem rvet alma hem de rvet verme sular bakmndan bir hafifletici neden bulunmaktayd. 219. maddenin 3. fkrasnda yer alan hkmde, 202 ila 218inci maddelerde yer alan crmler dolaysyla alnan veya verilen rvet veya yararn deeri hafif olduu takdirde verilecek cezann yars, pek hafif olduu takdirde verilecek cezann te ikisi indirilir denilmekteydi. Buna karlk 5237 sayl TCKda 765 sayl TCKdan farkl olarak alnan veya verilen yararn deerinin azl hafifletici neden olarak ngrlmemitir. Ancak ayn durumun zimmet suu asndan 5237 sayl TCKnun 249. maddesinde indirim nedeni olarak kabul edilmesi, doktrinde her iki su arasnda yaplan ayrmn amtr
188

nedeninin .

anlalamamas

gerekesiyle

eletirilmesine

yol

C. Bu

Hukuka Aykrlk Unsuru unsur, ilenen fiilin hukuk dzeni tarafndan meru

saylmamasn ve yasaklanmasn, bu sebepten dolay da btn hukuk dzeni ile atma halinde bulunmasn belirtmektedir. Eer ceza kanunu tarafndan su saylan bir fiilin ilenmesine ceza kanununda veya baka bir hukuk dalnda yer alan baka bir kural imkan veriyorsa, bu kurala hukuka uygunluk sebebi denilmektedir. Hukuka uygunluk sebeplerinin varl halinde ceza kanunu tarafndan su saylan fiil hukuken meru bir hareket

187 188

Tezcan-Erdem-nok, s. 680; Erman-zek, s. 122. Tezcan-Erdem-nok, s. 681; Soyaslan, 2005, s. 517.

64

haline gelmektedir. Yani hukuka aykrlk ortadan kalkmak suretiyle su olumamaktadr 189. Rvet sular bakmndan kabul edilmi zel bir hukuka uygunluk sebebi olmamakla birlikte, baz hukuka uygunluk sebeplerinin bu sular asndan deerlendirilmesi yoluna gidilmitir.

1.

Amirin Emrini Yerine Getirme

5237 sayl TCKnun 24/2. maddesinde; Yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi grev gerei zorunlu olan bir emri uygulayan sorumlu olmaz hukuka denilmek suretiyle amirin emrini yerine getirmenin Ancak emrin hukuka uygunluk sebebi olduu belirtilmitir.

uygunluk sebebi saylabilmesi meru olmasna baldr. Bu noktada Anayasann 137/2. maddesinde; Konusu su tekil eden emir hibir suretle yerine getirilmez, yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulmaz hkm yer almaktadr. Yine TCKnun 24/3. maddesinde bulunan benzer hkmde de; Konusu su tekil eden emir hibir surette yerine getirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur denilmektedir. Bu bakmdan amirin emrini yerine getirerek rvet suunu ileyen kimse sorumluluktan kurtulamaz. Bundan baka emri veren amirin de yerine getiren memurla birlikte sua itirak kurallar uyarnca cezalandrlmas gerekir 190.

189 190

Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 479; Centel-Zafer-akmut, s. 286. zgen, Gazi erhi, s. 359; Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 140.

65

2.

Zorunluluk Hali aykrl rvet ortadan alan kaldran nedenlerden hakknda Buna birisi gre olan kamu

Hukuka zorunluluk

halinin

kamu durmak

grevlisi lazmdr.

uygulanp

uygulanamayacann

zerinde

grevlisinin maan alamamas veya ald maan geimini salamaya yetmemesi nedeniyle alk ya da hastalk tehlikesine maruz kalmas sonucu rvet ald takdirde zorunluluk halinin szkonusu olup olmadnn belirlenmesi gerekir. Zorunluluk halinin dzenlendii 5237 sayl TCKnun 25/2. maddesinde; Gerek kendisine gerek bakasna ait bir hakka ynelik olup, bilerek neden olmad ve baka suretle korunmak olana bulunmayan ar ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya bakasn kurtarmak zorunluluu ile ve tehlikenin arl ile konu ve kullanlan vasta arasnda orant bulunmak koulu ile ilenen fiillerden dolay faile ceza verilmez. denilmektedir. Szkonusu dzenlemeye gre, fail hakknda zorunluluk halinin uygulanabilmesi iin, ncelikle kiiye ait bir hakka ynelmi tehlike olmaldr. Bu tehlike muhakkak ve ar olmaldr. Bundan baka, fail bu tehlikeye bilerek sebebiyet vermemi olmaldr. Ayrca tehlikeden baka trl kanma imkan olmamaldr. Son olarak da, yaplan hareketle tehlike arasnda orant bulunmaldr 191. Grld gibi, zaruret halinin sz konusu olabilmesi iin aranan koullardan birisi de failin tehlikeden baka trl kurtulma imkannn bulunmamasdr. Yani fail asndan tehlikenin su oluturan hareketleri yapmakszn nlenemez olmas gerekir 192. u halde, kamu grevlisinin maan alamamas nedeniyle kendisine veya ailesine ynelik alk ya da hastalk tehlikesiyle kar karya kalmas durumunda, zaruret halinin dier artlarnn gerekletii kabul edilse bile, tehlikeden baka trl kurtulma imkannn olmamas artnn gerekletiinden

191 192

Centel-Zafer-akmut, s. 321-324. Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 153.

66

szedilemez. Zira gnmz koullar dikkate alndnda, fail bor veya kredi almak suretiyle rvet suunu ilemeden tehlikeyi nleyebilir 193.

D.

Manevi Unsur

Suun manevi unsurunu oluturan kusurluluk, fiil ile fail arasnda psikolojik nitelikte bir balantdr. Ceza hukukunda kusurluluk kast ve taksir olmak zere ikiye ayrlmaktadr. Kast, su tekil eden fiilin dnlmesi, ngrlmesi ve istenmesidir 194. Nitekim 5237 sayl TCKnun 21. maddesinin 1. fkrasnda kast tanmlanm olup, szkonusu fkrada; Suun olumas kastn varlna baldr. Kast, suun kanuni tanmndaki unsurlarn bilerek ve istenerek gerekletirilmesidir denilmektedir. Bu itibarla, kastn varl iin iki unsurun bulunmas arttr. Bu unsurlar, suun kanuni tanmnda yer alan fiilin bilinmesi ve istenmesidir 195. Rvet suu genel kastla ilenen bir su olup, taksirle ilenmesi mmkn deildir. Bu nedenle rvet alan kamu grevlisinin grevi ile ilgili bir ii bunun gereklerine aykr olarak kendisi veya bakasna yarar salanmas karlnda yapacan veya yapmayacan, rvet veren kiinin ise, kamu grevlisine grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin rvet verdiini veya bu konuda anlamaya vardn, teklif veya vaad ettiini bilmesi ve istemesi gerekir. Bunun dnda rvet suunun ilenmesinde genel kast yeterli olup, zel kast aranmaz 196. nk zel kast, failin suun kanuni tanmnda bulunan hareket ve neticeyi bilerek ve isteyerek yapmasnn yannda belirli saikle

Hasan Erman, s. 1024. Dnmezer-Erman, C.II, s. 231; Centel-Zafer-akmut, s. 390; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 549. 195 Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 180; el ve Dierleri, s. 230; ztrk-zbek-Erdem, s. 190, 191. 196 Dnmezer, s. 112; nder, s. 170, 182; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 653; Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s. 299; Erem-Toroslu, s. 178; Erem, s. 1340; Soyaslan, s. 517-518; Tezcan-Erdem-nok, s. 677; Gzbyk, C. III, s. 116 ; Malko-Gler, s. 1604, 1612; Bakc, s. 286, 318; Kara, s. 67; Malko, s. 447; zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, s. 200; Necdet Yalkut, Rvet Verme Suu, AD, S.4 (Temmuz-Austos 1987), s. 40.
194

193

67

de hareket etmesinin arand durumlarda szkonusudur 197. Rvet suunun tanmnda da zel kastn arandna dair bir ifade bulunmamaktadr. Buna karn doktrinde baz yazarlar rvet suunda zel kastn aranmas gerektiini belirtmilerdir 198. te yandan, failin, yapaca veya yapmayaca iin grevine girip girmedii konusunda hataya derek, grevine giren bir konuda grevine girmediini zannederek ilem yapmas halinde hukuki hata szkonusu olmaktadr. Bu nedenle hukuki hatann dzenlendii 5237 sayl TCKnun 30/4. maddesi gereince deerlendirme yaplmas icap eder. Eer rvet veren kii urad veya uramas muhtemel haksz ilemden kurtulmak iin kamu grevlisine yarar salamsa, su kast olmadndan rvet suu szkonusu olmaz 199. Ancak byle bir durumda dier artlar da varsa kamu grevlisi irtikaptan cezalandrlr 200. rnein; Alacaklnn borlu hakknda balatt icra takibinde haciz talebine ramen icra mdr tarafndan borlunun mallarn karmasna frsat vermek iin haczin sresinde yaplmayarak geciktirilmesi durumunda, alacakl kiinin alacan elde etmek amacyla haczin sresinde yaplmasn temin iin haksz yere haciz ilemini geciktiren icra mdrne yarar salamas halinde rvet suu olumaz.

197 198

ztrk-zbek-Erdem, s. 196. Erman-zek, s. 103, 121; Grelli, s. 115; Hasan Erman, s. 1023; Evliyaolu, s. 390; Yalkut, s. 107. 199 nder, s. 171; Bakc, s. 325; Yargtay ayn ynde verdii kararnda; Sulunun niyet ve maksadnn bir lira paray kendisini karakola getiren jandarmaya bir i yapmak veya yapmamak iin deil, sopa yememek iin vermi olduuna gre fiilde rvet suunun unsurlar yoktur. Y. CGK. 1.6.1942. E. 4-128, K.134 (Perinek-zden, s. 322) 200 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 654.

68

NC BLM
SUUN ZEL GRN EK LLER - CEZAYI ORTADAN KALDIRAN SEBEP - KOVUTURMA USUL MEYY DE - RVET LE RT KAP SULARI ARASINDAK FARKLAR

I.

SUUN ZEL GRN EK LLER

A. 1.

Teebbs Rvet Almaya Teebbs ilemeyi elinde kastettii olmayan suun icra hareketlerine su tipinin balam unsurlarn

Failin olmasna

karn,

nedenlerle

tamamlayamamas halinde teebbs szkonusu olmaktadr 201. Teebbs 5237 sayl yeni TCKnun 35. maddesinde dzenlenmitir. Bu dzenleme ile 765 sayl eski TCKda yer alan eksik teebbs tam teebbs ayrm kaldrlmtr. Rvet rvet alma suuna suunun teebbsn tamamlanma mmkn an olup olmadnn gr birlii

belirlenebilmesi suun tamamlanma zamannn tespitine baldr. Doktrinde konusunda bulunmamaktadr. Bir gre gre, rvet almann tamamlanmas iin rvet alan kamu grevlisinin ve rvet veren kiinin rvet konusunda anlamaya varmalar gerekmemektedir. Bu bakmdan, kamu grevlisinin kiiden rvet talebinin kar tarafa ulamas zamannda rvet alma bakmndan su tamamlanmtr. Ayrca kamu grevlisinin rvet talebini kar tarafn kabul etmesi ve rvet konusunda anlamaya varmalar

Bahri ztrk ve Mustafa Ruhan Erdem, Uygulamal Ceza Hukuku ve Emniyet Tedbirleri Hukuku, 8. Bask, Ankara: Sekin Yaynevi, 2005, s. 203; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 739-740.

201

69

gerekmemektedir. Dier bir anlatmla, kamu grevlisinin rvet talebini kiinin kabul edip etmemesi nemli deildir. Bununla birlikte rvet almann icra hareketlerinin ksmlara blnebilme imkan varsa teebbsn sz konusu olabileceini ileri srmlerdir 202. Dier bir grtekiler ise, rvet almann rvete konu yararn temin edildii anda tamamlanacan, ancak Kanun koyucunun izledii su siyaseti gereince rvet konusunda anlamaya varlmas halinde de su tamamlanm gibi cezaya hkmolunacan belirtmektedirler 203. Buna gre, kamu grevlisi ile i sahibi kiinin rvet konusunda anlamalar durumunda teebbs hali sz konusudur ve failin bu hkmlere gre cezalandrlmas gerekirdi. Ancak kanun koyucu izledii su siyaseti gereince su tamamlanm olmamasna ramen suun tam cezasyla cezalandrlmasn ngrmektedir. Bunun dnda kamu grevlisinin grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin kiiden rvet talebinde bulunmas karsnda, eer fert bu talebi kabul etmezse rvet suunun teebbs aamasnda kalacan belirtmilerdir 204. Baka bir grtekilere gre de, rvet alan kamu grevlisi ile rvet veren kiinin rvet konusunda anlamalar annda rvet alma tamamlanmaktadr. Ancak kamu grevlisinin rvet talebinden sonra taraflarn pazarlk yapmaya balamalar sonucunda anlaamamalar veya anlamaya engel bir durumla karlamalar ya da kamu grevlisinin rvet teklifinin fert tarafndan kabul edilmemesi halinde teebbsn mmkn olacan belirtmektedirler 205. 1990 ylnda 765 sayl TCKda 3679 sayl kanunla yaplan deiiklikten nce kanunumuzda bulunan ve nitelikli rvet vermeye teebbs dzenleyen 223. maddeye dayanan bir gre gre de, rvet
202 203

nder, s. 173. Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s. 298. 204 zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, s. 206. 205 Grelli, s. 110; Erman-zek, s. 102; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 661; Tezcan-Erdem-nok, s. 677-678; Hasan Erman, s. 1021;Gzbyk, C. III, s. 115; EremToroslu, s. 176; Soyaslan, 2005, s. 514, 515; Malko-Gler, s. 1604; Malko, s. 447; Bakc, s. 286; Yalkut, s. 109; Tzn, s.70.

70

suu karlkl iradelerin rvet anlamasyla birlemesi ile olumaktadr. Ancak rvet vermede teebbsn cezalandrlacana ilikin 223. madde de bir hkm konulmasna ramen rvet alma bakmndan byle bir dzenlemenin yer almyor olmasnn, rvet almada teebbsn sz konusu olmadn dndrttn ileri srmektedirler 206. Yargtay ise vermi olduu bir kararnda, rvet suunun rvet anlamasnn yaplmas ile tamamlanacan ve kamu grevlisinin rvet talebinin fert tarafndan kabul edilmemesi halinde rvet almaya teebbsn mmkn olacan belirtmitir 207. Kanaatimizce, grevin gereklerine aykr olarak bir iin yaplmas veya yaplmamas konusunda rvet alan kamu grevlisi ile rvet veren kiinin etmesi anlamalar zerine kii ya da rvet rvetin talebini alnmas kabul halinde etmezse rvet rvet alma alma tamamlanmaktadr. Eer kamu grevlisinin i sahibi kiiden rvet talep tamamlanamayacaktr. Bu durumda kamu grevlisi fail, rvet talebi ile rvet suunu dorudan doruya icraya balam, ancak ferdin rvet talebini kabul etmemesi yznden elinde olmayan sebeplerle icra hareketlerini tamamlayamadndan su TCKnun 35. maddesi gereince teebbs aamasnda kalm olacaktr.

2.

Rvet Vermeye Teebbs

765 sayl TCKnun nitelikli rvet vermenin dzenlendii 213. maddesinin 1. fkrasnda; 211nci maddede gsterilen kimselere yapmaya mecbur olduklar eyi yapmamalar veya yapmamaya mecbur olduklar eyi yapmalar iin rvet vaat veya teklif eden veya veren kimseye ceza verilir hkm yer almaktayd. Bu maddeye gre, nitelikli rvet verme suu
206 207

rvetin

vaat

veya

teklif

edilmesi

ya

da

verilmesiyle

Dnmezer, s. 103. Y. CGK. 13.12.1982. E. 422, K. 991 (YKD, ubat 1983) s. 259-262.

71

tamamlanmaktayd.

Bunun

dnda

rvet

veren

kiinin

seimlik

hareketlerinden vaat veya teklifinin rvet alan kamu grevlisi tarafndan kabul aranmamaktadr. Bundan dolaydr ki, rvet vaat veya teklif etme suu neticesi harekete bitiik olmas nedeniyle teebbs mmkn deildi 208. Ancak baz yazarlarmz rvet verme suunda teebbsn mmkn olduunu ileri srmlerdir. Bu gr sahiplerine gre, rvet veren kiinin rvet teklifi kamu grevlisine ulamadka ve bu hareketleri ksmlara blnebiliyorsa zor olmakla birlikte teebbsn mmkn olmaktayd 209. Bunun dnda 765 sayl TCKda basit rvet verme suu, rvet verme veya baka yararlar temin etmekle tamamlanmaktayd. Bu nedenle basit rvet verme suu tam teebbse elverili olmamakla birlikte, eksik teebbs mmkndr. sahibinin rvet teklifini kamu grevlisinin kabul etmemesi elverili halinde olduunu eksik teebbs sz konusu birlikte, olmaktayd 210. rvet Baz yazarlarmz ise, basit rvet verme suunun eksik ve tam teebbse kabul etmekle vermenin cezalandrlabilme art olmas nedeniyle kiiye ceza verilemeyeceini belirtmilerdir 211. Dier baz yazarlarmz da, basit rvet verme suuna teebbsn mmkn olduunu kabul etmekle birlikte, suun tamamlanmam olmas sebebiyle cezalandrlabilir bir teebbs olmadn ileri srmektedir 212. 5237 sayl TCKda rvet vermek, grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas konusunda rvet verenin rvet alan kamu grevlisine rveti vermesi veya anlamalar annda tamamlanmaktadr. Bu bakmdan rvet vermenin icra hareketleri ksmlara

Grelli, s. 110; Erman-zek, s. 121; zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, s. 222. Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, 2. Bask, Ankara: Sekin, Ekim 2000, s.467; nder, s. 183. 210 Grelli, s. 110; Mehmet Emin Artuk, Ahmet Gkcen ve Caner Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, 2. Bask, Ankara: Sekin, Ekim 2000, s. 470; nder, s. 187; Malko-Gler, s. 1615. 211 Erman-zek, s. 121. 212 zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, s. 223.
209

208

72

blnebildii hallerde teebbs mmkn olmaktadr 213. Bunun dnda 252. madenin 5. fkrasnda yer alan uluslararas rvet sular ynnden genel rvet sularndan farkl olarak, yarar teklif veya vaat edilmesi annda rvet vermek tamamlanmaktadr. Bylece, rvet veren kiinin rvet teklifini kar taraf kabul etmese dahi rvet teklif eden kiinin tamamlanm rvet suundan dolay cezalandrlmas gerekecektir.

B. 1.

tima Rvet Alma Bakmndan

765 sayl TCKnu dneminde sonradan 21.11.1990 tarih ve 3679 sayl kanunla yrrlkten kaldrlan 218. madde hkm yer almaktayd. Bu maddeye gre; Rvet mukavelesi dier bir crmn irtikabn temine matuf olup da irtia maddesi zmnnda bir crm dahi husule gelmi bulunursa crmlerin itima hakkndaki ahkam tatbik olunur. Bu hkm sularn itiman dzenleyen 765 sayl TCKnun 78. ve 79. maddelerine yollama yapt iin gereksiz grlmt 214. 3679 sayl kanunla bu madde yrrlkten kaldrldktan sonra itima hususunda genel hkmlere gre uygulama yaplmtr. Rvet sularnda itima konusunda 5237 sayl TCKda zel bir hkm bulunmadndan genel hkmlerin uygulanmas gerekecektir 215. Rvet alan kamu grevlisinin grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas konusunda rvet veren kii ile anlamaya varmas veya yarar salamasyla rvet suu tamamlanmaktadr. Rvet anlamasnn yaplmas veya rvetin verilmesiyle su tamamlanm olduundan kamu grevlisinin rvet anlamasna konu ii yapmas veya yapmamas aranmaz. Buna ramen rvet alan kamu grevlisinin anlama
213

Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, 2005, s. 662; Tezcan-Erdem-nok, s. 677, 678; Soyaslan, 2005, s. 514. Aksi grte olan Arslan ve Azizaoluna gre, rvet suuna teebbs mmkn deildir: Arslan-Aziaolu, s. 1038. 214 Hasan Erman, s. 1022; Dnmezer, s. 104; Gzbyk, C. III, s. 125; Erman-zek, s. 104; 215 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 665; Arslan-Azizaaolu, s. 1038.

73

erevesinde grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas halinde baka bir su oluabilir. Bylece birinci ilenen rvet alma ara su iken, ikinci su ama sutur 216. Bu halde fail gerek itima kurallar gereince hem birinci sutan hem de ikinci sutan dolay cezalandrlacaktr 217. Byle bir durumda rvet alan kamu grevlisi bakmndan gerek itima kurallarnn uygulanabilmesi iin rvet almann ikinci suun unsuru veya arlatc sebebi olmamas gerekir. nk bu halde birden ok fiillerin birbiriyle kaynat bileik su (mrekkep su) sz konusu olmaktadr 218. rnein; kamu grevlisi rvet anlamas gereince sahtekarlk suu da ilemise, sahtekarlk suu rvet suunun unsuru veya arlatrc sebebi olmadndan failin her iki sutan dolay da cezalandrlmas gerekecektir. Bu arada incelememiz gereken hususlardan birisi de mteselsil su konusudur. Mteselsil su, kanunun ayn hkmnn her ihlalinin ayr bir su oluturmasnn istisnasn oluturmaktadr. Bu bakmdan mteselsil suta ihlallerin tm tek su kabul edilmek suretiyle faile tek ceza verilmektedir 219. Yeni TCKnun 43. maddesinde (1) Bir su ileme kararnn icras kapsamnda, deiik zamanlarda bir kiiye kar ayn suun birden fazla ilenmesi durumunda bir cezaya hkmedilir. Ancak bu ceza, drtte birinden drtte ne kadar artrlr. Bir suun temel ekli ile daha ar veya daha az cezay gerektiren nitelikli ekilleri, ayn su saylr. Maduru belli bir kii olmayan sularda da bu fkra hkm uygulanr. (2) Ayn suun birden fazla kiiye kar tek bir fiille ilenmesi durumunda da, birinci fkra hkm uygulanr denilmektedir. Grld gibi, mteselsil suun oluabilmesi iin iki art aranmtr. Bunlardan birincisi, bir kiiye kar kanunun ayn
216

zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, s. 214; zgen, Gazi erhi, s. 541; Gzbyk, C. III, s. 125; Bakc, s. 288, 315. 217 Tezcan-Erdem-nok, s. 679; Kyak-alayan-enel, s. 62. 218 Dnmezer-Erman, C.I, s. 406; el ve Dierleri, s. 469470; ztrk-Erdem, 2005, s. 228; Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 311; Centel-Zafer-akmut, s. 509; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 831; Yurtcan, s. 95; zgen, Gazi erhi, s. 537. 219 Kayhan el, Sularn tima, stanbul: 1972, s. 87.

74

hkmnn birden fazla ihlal edilmesi, ikincisi ise ayn su ileme kararnn bulunmasdr. Madurun deiik kiiler olmas halinde mteselsil su hkmleri uygulanmamakta olup, uygulanabilmesi iin ayn kii olmas gerekir. Ancak 43. maddede yer alan Maduru belli bir kii olmayan sularda da bu fkra hkm uygulanr ibaresi gereince rvet suunun mteselsil ekilde
220

ilenmesinin

mmkn

olduu

kabul

edilmi

bulunmaktadr

. Nitekim madde gerekesinde Rvet ve evrenin

kirletilmesi gibi toplumu oluturan herkesin madur olduu sularda, muayyen bir kii madur olmadna gre, zincirleme su hkmlerini ncelikle uygulamak gerekir. denilmitir. Bu itibarla kamu grevlisi ayn su ileme kararnn sonucu olarak birden fazla kiiden rvet almsa, zincirleme su hkmleri gereince faile iledii sularn her birinden ayr ayr ceza vermek yerine bir ceza verilerek, TCKnun 43. maddesi gereince cezann miktar artrlr. Bununla birlikte Alman doktrininde ounluun kabul ettii gre gre, toplumsal hukuki deerleri ihlal eden sularda hak sahiplerinin farkl olmas halinde mteselsil su sz konusu olmaz. rnein; Rvet veren kii deiik kamu grevlilerine rvet vermise mteselsil su hkmleri uygulanamaz 221. Bunun dnda, rvet suunun kamu grevlisi ynnden grevi ktye kullanma suunun zel bir ekli olmas sebebiyle rvet suunun olutuu durumlarda, ayrca grevi ktye kullanma suunun uygulanmas sz konusu olmaz 222. Zira ayn eyleme grnte uygulanabilecek normlardan birisi dierinin unsurlarnn yan sra ayrca ek unsurlar da ieriyorsa zel-genel norm ilikisi mevcuttur. Bu durumda zel norm hem genel normun unsurlarn iermekte hem de yapsnda baz zel unsurlar da bulundurmaktadr. uygulanacaktr
223

Byle

bir

halde

genel

norm

yerine

zel

norm

220 221

Centel-Zafer-akmut, s. 503. el ve Dierleri, s. 452. 222 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 665; Tezcan-Erdem-nok, s. 625626. 223 el ve Dierleri, s. 458; el, Sularn tima, s. 187 vd.; ztrk-zbek-Erdem, s. 252; Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 84.

75

Ayrca rvet anlamas erevesinde yararn ksm ksm alnmas halinde de tek su sz konusudur 224.

2.

Rvet Verme Bakmndan

Kamu grevlisinin grevinin gereklerine aykr olarak yapmak veya yapmamak iin rvet veren kii ile anlat i baka bir suu oluturabilir. Bu durumda rvet veren failin hem rvet verme suundan, hem de kamu grevlisinin iledii ikinci suun azmettireni olarak itirak hkmleri (TCK m. 38) gereince cezalandrlmas gerekir. Ancak rvet veren fail hakknda gerek itima hkmlerinin uygulanabilmesi, rvet vermenin ikinci suun unsuru veya arlatc sebebi olmamasna baldr. Yani birden ok fiillerin birbiriyle kaynat bileik su szkonusu olmamaldr (TCK m. 42). Aksi halde bileik su kurallar uyarnca faile rvet vermeden dolay ayrca ceza verilmeyecek ve bu sebeple hakknda gerek itima kurallar uygulanmayacaktr. Bundan baka rvet veren kii ayn su ileme kararnn sonucu olarak birden fazla kamu grevlisine rvet vermise, zincirleme su szkonusu olacaktr. Bu halde faile iledii sularn her birinden ayr ayr ceza vermek yerine bir ceza verilerek, TCKnun cezann miktar artrlr. 43. maddesi gereince

C.

tirak

tirak konusunda 765 sayl TCKnun 216. maddesinde Rvete araclk eden kimse, rveti veren ve alandan hangisinin vastas ise onun su orta saylr. hkm yer almaktayd 225. Buna gre, rvete araclk

224 225

Tezcan-Erdem-nok, s. 679; Erman-zek, s. 104; Malko-Gler, s. 1605; Malko, s. 447. Bu kanun hkm gereksiz olmas nedeniyle eletirilmiti: nder, s. 174.; zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, s. 200.

76

eden kii rvet alan kamu grevlisi veya rvet veren kiiden hangisinin eylemine itirak iradesiyle araclk yapyorsa onun su orta saylmaktayd. Bu bakmdan araclk eden, kamu grevlisinin rvet talebini ferde ulatrm veya kamu grevlisi adna rvet anlamas yapm yahut onun adna yarar salamsa 765 sayl TCKnun 212. maddedeki rvet alma suundan sorumlu tutulacakt. Eer arac ferdin rvet teklifini, kabule ilikin beyann kamu grevlisine ulatrm veya fert adna rvet anlamas yapm yahut onun adna yarar temin etmise 765 sayl TCKnun 213. maddesindeki rvet verme suundan dolay cezalandrlacak ve cezas da itirakin tr ve derecesine gre TCKnun 64. ve 65. maddelerine gre tespit edilecekti 226. Ancak baz durumlarda aracnn rvet alan ve rvet verenden hangisinin fiiline itirak ettiinin belirlenmesi sorun tekil etmekteydi. Byle durumlarda ise arac olan ahsn rvet alan ve verenden kimin fiiline itirak etmek iradesiyle hareket etmise ona gre cezalandrlacakt 227. Rvet sularna itirak hususunda 5237 sayl yeni TCKda zel bir hkm bulunmayp, genel hkmlere (TCK m. 37-41) gre uygulama yaplacaktr. Rvet sularnda rvet alan ve rvet veren olmak zere iki failin varl zorunlu klnd iin ok failli bir sutur. Bundan dolay rvet sularnda rvet alan kamu grevlisi ve rvet veren kii sua itirak eden olmayp, suun faili durumundadrlar 228. Bu nedenle ok failli bir su olan rvet suuna itirak, ancak rvet alan ve rvet veren zorunlu failler dndaki kiiler tarafndan gerekletirilebilir. Baka bir anlatmla, sua itirak edenin hareketi suun kurucu unsuru veya tipik hareketi olmamaldr 229. 765 sayl TCKnun aksine 5237 sayl TCKda rvet alma ve verme tek bir su olarak kabul edilmitir. Bu bakmdan sua itirakin rvet
226 227

Erman-zek, s. 104, 105. Erman-zek, s. 105, 122; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, 2000, s. 459; Malko-Gler, s. 1602. 228 Tezcan-Erdem-nok, s. 679; nder, s. 174. 229 Sancar, s. 230; Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 308; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 786; el ve Dierleri, s. 368.

77

alan kamu grevlisinin veya rvet veren kiinin ya da her ikisinin hareketine katlma eklinde olmasnn nemi yoktur 230. Sua katlan bir kez cezalandrlacaktr 231. 5237 sayl TCKnun 40. maddesinin 2. fkrasnda zg sularda, ancak zel faillik niteliini tayan kii fail olabilir. Bu sularn ileniine itirak eden dier kiiler ise azmettiren veya yardm eden olarak sorumlu tutulur. denilmektedir. Rvet sularnda rvet alann kamu grevlisi olmas arandndan zg su grubuna girer. Bu yzden rvet alan kamu grevlisinin suuna kamu grevlisi olmayan kiilerin itirak etmesi halinde zel faillik nitelii bulunmadndan fail saylmazlar. Yani bu kiilerin, suun ileniine katksnn nitelii ne olursa olsun, ancak azmettiren veya yardm eden olarak TCKnun 38. ve 39. maddelerine gre sorumlu olurlar 232. Kanunun zg sularda sadece zel faillik nitelii tayan kiilerin fail saylmasna ilikin bu dzenlemesi doktrinde eletirilere neden olmutur 233. Rvet suuna araclk eden kiinin azmettiren mi yoksa yardm eden mi olduu genel hkmler uyarnca itirakteki rolne gre tespit edilir 234. Bunun dnda rvet suuna itirak eden kiinin kamu grevlisi olmas halinde rvet alma bakmndan mterek fail sfatyla sorumlu olmas mmkndr 235. Ancak bunun iin erikin balangtaki rvet suuna itirak hareketinin sonradan suun tipik hareketine dnmesi gerekir. Bu durumda tipik hareket itirak hareketini yutmu olduundan, kii sadece suun mterek faili olarak cezalandrlacaktr 236. Rvet suunun menfaatin temin edildii anda tamamlanmas nedeniyle menfaat temin edilinceye kadar sua itirak etmek mmkndr 237. Nitekim TCKnun 252. maddesinin gerekesinde bu husus belirtilmektedir. yle ki; Sz konusu su, menfaatin temin edildii anda tamamlanm
230 231 232 233 234 235 236 237

Sancar, s. 231. Sancar, s. 207. zgen, Sua tirakin Hukuki Esas ve Faillik, s. 164, 172; Yurtcan, s. 93. Centel-Zafer-akmut, s. 535; Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 301 Tezcan-Erdem-nok, s. 680. zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, s. 199. Sancar, s. 231. zgen, Gazi erhi, s. 1002; zzet zgen, Uygulamal Ceza Hukuku, Konya: 1998, s. 190.

78

bulunmaktadr. Menfaat temin edilinceye kadar sua itirak mmkndr. Bu nedenle, sz konusu suun tanm kapsamnda rvete araclk eden kavramna yer verilmemitir. denilmitir

II.

CEZAYI P MANLIK)

ORTADAN

KALDIRAN

SEBEP

(ETK N

Rvet sularnda ahsi cezaszlk sebebi olarak dzenlenen etkin pimanlk messesesi rvet sularnn ilenmesini nlemek ve aa kmasn salamak iin kanunumuzda yer almaktadr 238. 765 sayl TCKnun 215. maddesinde dzenlenen etkin pimanlk halinde, 5237 sayl TCKnun dzenlemesinden farkl olarak istenilen hususu ksmen dahi olsa yerine getirmeksizin hkm yer almaktayd. Bundan dolay eski TCKna gre rvet suundan dolay ahsi cezaszlk sebebinden faydalanabilmek iin, rvete karlk olan iin yaplmasndan nce durumun yetkili mercilere bildirilmesi gerekmekteydi 239. Aksi takdirde etkin pimanlktan faydalanmak sz konusu olmayacandan faili rvet suundan dolay cezalandrmak gerekecekti. Buna karlk 5237 sayl TCKda iin yaplmasndan nce durumu yetkili mercilere bildirme art aranmamtr 240. Etkin dzenlenmitir. teslim etmesi pimanlk Bu 5237 sayl (1) TCKnun alan 254. kiinin, maddesinde soruturma cezaya kamu

maddede;

Rvet rvet

balamadan nce, rvet konusu eyi soruturmaya yetkili makamlara aynen halinde, Rvet hakknda alma suundan bakasyla dolay anlaan hkmolunmaz.
238

konusunda

nder, s. 176; Gzbyk, C. III, s. 141; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 657. 239 Dnmezer, s. 112; Erman-zek, s. 109; nder, s. 177; zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular, s. 211. 240 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 657; Tezcan-Erdem-nok, s. 681; Arslan-Azizaolu, s. 1041.

79

grevlisinin soruturma balamadan nce durumu yetkili makamlara haber vermesi halinde de hakknda bu sutan dolay cezaya hkmolunmaz. (2) Rvet veren veya bu konuda kamu grevlisiyle anlamaya varan kiinin, soruturma balamadan nce, pimanlk duyarak durumdan soruturma makamlarn haberdar etmesi halinde, hakknda rvet suundan dolay cezaya hkmolunmaz; verdii rvet da kamu grevlisinden alnarak kendisine iade edilir. (3) Rvet suuna itirak eden dier kiilerin, soruturma

balamadan nce, pimanlk duyarak durumdan soruturma makamlarn haberdar etmesi halinde, hakknda bu sutan dolay cezaya hkmolunmaz. denilmektedir. Szkonusu grevlisinin etkin maddenin pimanlk 1. fkras gereince rvet alan kamu iin,

hkmlerinden

yararlanabilmesi

soruturmaya balanmadan nce durumu yetkili makamlara bildirerek ald eyi aynen teslim etmesi gerekir. Buna gre aranan artlardan birincisi, kamu grevlisi hakknda
241

idari

de

olsa

herhangi

bir

soruturmaya

balanlmam olmasdr

. Nitekim madde gerekesinde de bu husus,

Etkin pimanlktan yararlanlabilmesi iin kamu grevlisi hakknda, idari de olsa, herhangi bir soruturmaya giriilmemi bulunulmas gerekir denilmek suretiyle ifade edilmitir. Bu konuda aksi grte olan baz yazarlar tarafndan soruturmaya balanmama ibaresinin adli mercilerce yaplacak ceza soruturmas olarak anlalmas gerektii belirtilmitir 242. kinci art ise, kamu grevlisinin rvet olarak ald eyi yetkili makamlara aynen teslim etmesi gerekir. Aksi halde rvet alan kamu grevlisinin ald eyi ksmen teslimi veya teslim hususundaki tahhd aynen teslim saylmaz 243. Bununla birlikte rvet alann ald mal aynen teslim etmek yerine, bedelini teslim etmesi halinde de cezaszlktan
241

Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 657; Yenidnya, s. 127; Hakan Hakeri, Ceza Hukuku Temel Bilgiler, 5. Bask, Ankara: Sekin Yaynevi, ubat 2006, s. 309. 242 Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s. 300; Tezcan-Erdem-nok, s. 682; Soyaslan, 2005, s. 518. 243 Tezcan-Erdem-nok, s. 682.

80

yararlanmas gerekir 244. Bunun dnda rvet alann rvet konusu mal ve deeri sahibi olan rvet verene deil, kovuturmaya yetkili makamlara vermesi gerekir 245. Bylelikle rvet alan kamu grevlisi rvet suunu ilemi olmasna ramen uygulanan etkin pimanlk hkmleri gereince hakknda rvet suundan dolay cezaya hkmolunmaz. Ancak etkin pimanlk sadece cezay ortadan kaldran bir ahsi sebep olduu iin ceza verilmesi dndaki suun ilenmesi ile doan dier sonularn fail hakknda uygulanmas gerekir. Bu sonulardan birisi olan ve TCKnun 54. maddesinde dzenlenen msadere hkm uyarnca kamu grevlisine rvet olarak verilen yararlarn msaderesi lazmdr. Bu husus madde gerekesinde; Etkin pimanlk, bu su asndan cezay ortadan kaldran ahsi sebeptir. Yani, artlar gereklemise, sadece cezaya hkmedilmez. Ancak, ilenmi olan su, ilenmemi duruma icra edilemeyecei iin, rvet konusu eyin msadere edilmesi gerekir. eklinde ifade edilmitir. Yine rvet alma konusunda bakasyla anlaan kamu grevlisinin de hakknda soruturma balamadan nce durumu yetkili makamlara bildirmesi halinde, etkin pimanlk hkmlerinden yararlanarak hakknda cezaya hkmolunmayacaktr. Gerekten rvet alan kamu grevlisinin fert ile anlamas halinde rvet suu olumutur. Ancak etkin pimanlk halinin meydana getirdii ahsi cezaszlk nedeni ile kamu grevlisine ceza verilmeyecektir. Bu durumda rvet anlamas sonucu henz kamu grevlisine salanan herhangi bir yarar olmadndan bu yararn aynen teslimi ve msaderesi de sz konusu olmaz. Rvet verenin etkin pimanlk durumu 254. maddenin 2. fkrasnda dzenlenmitir. Buna gre, kamu grevlisine rvet veren veya rvet anlamas yapan kii, soruturma balamadan nce pimanlk duyarak 246 soruturma makamlarn bilgilendirdii takdirde etkin pimanlktan yararlanacaktr. Etkin pimanlktan yararlanan kiiye rvet suundan
244 245

Soyaslan, 2005, s. 518; Arslan-Azizaolu, s. 1041. Tezcan-Erdem-nok, s. 682. 246 Toroslu, burada aranan pimanln gerek bir pimanlk olmadn ifade etmitir. Bkz.Toroslu, s. 300-301.

81

dolay ceza verilmeyecei gibi, kamu grevlisine verdii rvet de madde hkm gereince iade edilecektir. u halde, kamu grevlisinin etkin pimanl halinde rvet olarak verilen mal ve deer msadere edilirken, rvet suu tamamlanmasna ramen rvet verenin etkin pimanl durumunda salanan yarar iade edilecektir 247. 254. maddenin 3. fkrasnda rvet alan kamu grevlisi ve rvet verenin dnda rvet suuna itirak eden kiilerin de etkin pimanl dzenlenmitir. Rvet suuna itirak eden kiilerin etkin pimanlktan yararlanabilmesi iin, soruturma balamadan nce pimanlk duyarak soruturma makamlarn haberdar etmeleri gerekir.

III. KOVUTURMA USUL

03.12.1999 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4483 sayl Memurlar ve Dier Kamu Grevlilerinin Yarglanmas Hakknda Kanun ile kamu grevlilerinin grevleri sebebiyle iledikleri sulardan dolay Cumhuriyet Savcs tarafndan soruturma yaplabilmesi yetkili merciin iznine balanmtr 248. Bundan dolay rvet suunda rvet alann kamu grevlisi olmas nedeniyle soruturma yaplabilmesinin izin artna bal olduu akla gelse de, 4483 sayl Kanunun 2. maddesinin 1. fkras ile izin sisteminin istisnalar kabul edilmitir. Bu husus; Grevleri ve sfatlar sebebiyle zel soruturma ve kovuturma usullerine tabi olanlara ilikin kanun hkmleri ile suun nitelii ynnden kanunlarda gsterilen soruturma ve kovuturma usullerine ilikin hkmler sakldr. denilmek suretiyle belirtilmitir. Bylelikle izin sistemine getirilen istisnalardan birisini rvet sular hakknda 3628 sayl Mal Bildiriminde Bulunulmas Rvet ve Yolsuzluklarla Mcadele Kanunu oluturmaktadr.
247

Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s. 300; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 658; Tezcan-Erdem-nok, s. 682; Arslan-Azizaolu, s. 1042. 248 Bkz.Y. CGK. 17.2.2004. E. 2-10, K. 40 (YKD, Temmuz 2004, s. 117-128)

82

3628 sayl Kanunun 17. maddesinin 1. fkrasnda; Bu kanunda yazl sularla, irtikap, rvet, ihtilas ve zimmete para geirme, grev srasnda veya grevinden dolay kaaklk, resmi ihale ve alm ve satmlara fesat kartrma, Devlet srlarnn aklanmas veya aklanmasna sebebiyet verme sularndan veya bu sulara itirak etmekten sank olanlar hakknda Memurin Muhakemat denilmitir. Hakknda Bu hkm Kanunu ile 4483 Muvakkat sayl hkmleri 16. uygulanmaz. Kanunun

maddesinin 2. fkrasnda yer alan Kanunlarda Memurin Muhakemat Hakknda Kanunu Muvakkatn uygulanmayaca belirtilen hallerde genel hkmler grevlileri uygulanr hakknda hkm deerlendirildiinde, ve kovuturma rvet 3628 alan sayl kamu kanun soruturma

hkmleri gereince 5271 sayl CMK hkmlerine gre yaplacaktr. 3628 sayl Kanunun Soruturma Usul balkl 19. maddesinin 1. fkrasnda; Cumhuriyet Savcs 17nci maddede yazl sularn ilendiini rendiinde sanklar hakknda dorudan doruya ve bizzat soruturmaya balamakla beraber durumu atamaya yetkili amirine veya 8nci maddede saylan mercilere bildirir. hkm yer almaktadr. Buna gre inceleme konumuz suun ilendiini renen Cumhuriyet savclarnn izin almadan dorudan doruya soruturma yapmakla birlikte durumu ilgili mercie bildirmesi gerekecektir 249. Kamu grevlisi hakknda CMKnun 160 vd. maddeleri gereince soruturmaya balayan Cumhuriyet savcs, suun ilendii hususunda yeterli phe oluturan delillere ulatnda iddianame ile kamu davas aacak (CMK m. 170) veya aksi halde kovuturmaya yer olmadna dair karar verecektir. Buna karn, 3682 Kanunun 17. maddesinin 2. fkrasnda yer alan; Yukardaki fkra hkm mstearlar, valiler ve kaymakamlar hakknda uygulanmaz. hkm gereince, belirtilen kamu grevlilerinin rvet almalar halinde izin sistemi geerli olacaktr. Bu arada belirtmek gerekir ki, Cumhuriyet Savcsnn 3628 sayl Kanunun
249

17.

maddesinde

belirtilmesi

nedeniyle

dorudan

doruya

smail Malko ve Mert Yksektepe, Aklamalar ve Yorumlarla 5271 sayl Yeni Ceza Muhakemesi Kanunu, Malko Kitabevi, 2005, s. 479.

83

soruturma balatarak izin almadan rvet suundan dolay dava amas sonucunda, kovuturma evresinde su 4483 sayl Kanuna gre izin almay gerektiren bir kamu grevlisi suuna (rnein, TCKnun 257. maddesinde ki grevi ktye kullanma suu) dnt takdirde nasl bir usul takip edilecei problemi ortaya kmaktadr. Byle bir durumda mahkemesince 5271 sayl yeni CMKnun 223/8. maddesi gereince durma karar verilerek, dosya izin istemiyle yetkili idari makama gnderildikten sonra, buraca hukuki nitelii deien yeni su hakknda soruturma izni verilmesi halinde yarglamaya devam edilmelidir 250. Yargtay ise, nceki kararlarnda yetkili idari makamn soruturma izni vermesini beklemek
251

iin

durma

karar

verilmesi

gerektiini

belirtmesine ramen etmitir 252.

, son tarihli kararnda durma karar yerine sana ek

savunma hakk verilerek yarglamaya devam edilmesi gerektiini kabul

IV. MEYY DE

765 sayl TCKda basit rvet alma suu iin drt yldan on yla kadar ar hapis cezas (TCK m. 212/1), nitelikli rvet alma suu iin de be yldan oniki yla kadar ar hapis cezas (TCK m. 212/2) ngrlmt. Bundan baka hem basit rvet alma hem de nitelikli rvet alma suu bakmndan, faile ar hapis cezasnn yannda ald para veya menfaatin be misli ar para cezas verilmesi (TCK m. 212/son) dzenlenmiti. Basit rvet verme suunda, rvet olarak verilen parann veya salanan yararn ekonomik deerinin on kat ar para cezas (TCK m. 213/2), nitelikli rvet verme suunda ise drt yldan oniki yla kadar hapis
250 251 252

Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 667; Ulusoy, s. 165. Y. CGK. 23.12.1991. ve E. 5-340, K. 367. http://www.ictihat.net (8 Eyll 2006). Y. CGK. 14.5.1996. E. 78, K. 88 (Malko-Yksektepe, s. 595)

84

ve

iki

milyon

liradan

be

milyon

liraya

kadar

ar

para

cezas

verilmekteydi. Yine rvet alma ve verme sularnda failler hakknda TCKnun 219/son maddesi gereince memuriyetten mebbeten mahrumiyet cezasna hkmedilirdi. Bunun dnda rvet sularnda rvet olarak verilen para, eya ve dier eylerin veya bunlarla edinilen mal ve deerlerin msaderesine karar verilmekteydi (TCK m. 217). 765 sayl TCKdan farkl olarak 5237 sayl TCKnun 252 maddesinin 1. fkrasnda rvet verenin de kamu grevlisi gibi cezalandrlaca ngrlmtr. Buna gre, TCKnun 252. maddesinin 1. fkras gereince rvet alan kamu grevlisi ve rvet veren kii hakknda drt yldan oniki yla kadar hapis cezas uygulanacaktr. 5237 sayl yeni TCKnun 252. maddesinin 2. fkrasna gre, rvet suunun belirtilen kiiler tarafndan ilenmesi halinde verilecek ceza te birden yarsna kadar artrlarak hkmolunacaktr. Bunun dnda 5237 sayl TCKda, 765 sayl TCKnun 217. maddesinde yer alan rvet sularna ilikin zel bir msadere hkmne yer verilmeyip, 55. maddesinde kazan msaderesi dzenlenmitir. Szkonusu maddede; (1) Suun ilenmesi ile elde edilen veya suun konusunu oluturan ya da suun ilenmesi iin salanan maddi menfaatler ile bunlarn deerlendirilmesi veya dntrlmesi sonucu ortaya kan ekonomik kazanlarn msaderesine karar verilir. Bu fkra hkmne gre msadere karar verilebilmesi iin maddi menfaatin suun maduruna iade edilmemesi gerekir. (2) Msadere konusu eya veya maddi menfaatlere elkonulamad veya bunlarn merciine teslim edilemedii hallerde, bunlarn karln oluturan deerlerin msaderesine hkmedilir. denilmektedir. Bununla birlikte rvet veren veya bu konuda anlamaya varan kiinin etkin pimanlk halinde 254/2. maddesine gre msadereye

85

hkmedilmeyecektir.

Zira

kanunkoyucu

bu

dzenlemesi

ile

rvet

sularnn aa karlmasn hedeflemitir 253. Ayrca 5237 sayl TCKnun 253. maddesinde, rvet suunun ilenmesi suretiyle yararna haksz menfaat salanan tzel kiiler hakknda bunlara zg gvenlik tedbirleri uygulanaca dzenlenmitir. TCKnun 60. maddesinde ise, szkonusu tzel kiiler hakknda hkmedilecek gvenlik tedbirlerinin tr ve koullar belirtilmitir. Bu tedbirlerden ilki, bir kamu kurumunun verdii izne dayal olarak faaliyette bulunan zel hukuk tzel kiisinin izninin iptalidir. uygulanmasdr. kinci tedbir ise, msadere hkmlerinin fade edelim ki, anlan tedbirlerin uygulanabilmesi iin

suun zel hukuk tzel kiileri yararna ilenmi olmas gerekir 254.

V. RVET FARKLAR

LE

RT KAP

SULARI

ARASINDAK

Rvet

ve

irtikap

sular

unsurlar

itibariyle

birbirine

ok

benzemekte olup, farklarn tespit etmek sularn neticeleri bakmndan nem tamaktadr. nk bir eylemin rvet suu kapsamna girmesi halinde, rvet veren kiiyi rvet alan kamu grevlisi gibi cezalandrmak gerekirken, eylemin irtikap suu olarak deerlendirilmesi halinde kamu grevlisine yarar salayan maduru cezalandrmamak gerekecektir 255. rtikap ve rvet sular arasndaki ilk fark, irtikap suunun tek failli, rvet suunun ise ok failli bir su olmasdr. Gerekten irtikap suunun kanuni tanm uyarnca tek bir kamu grevlisi tarafndan ilenmesi mmkndr. ok failli su saylan rvet suunun kanuni tanmna gre ise,
Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 668. Tezcan-Erdem-nok, s. 683; Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 395; zgen, Gazi erhi, s. 710; Zekeriya Ylmaz, Notlu-Gerekeli-Aklamal Yeni Trk Ceza Kanunu, 1. Bask, Ankara: Sekin, Ekim 2004, s. 26. 255 Grelli, s. 103.
254 253

86

fail olarak rvet alan kamu grevlisi ve rvet veren olmak zere iki kiinin varl zorunludur. Bu itibarla, rvet sularnn irtikap sular gibi tek bir fail ile ilenmesi mmkn deildir 256. rtikap suunda, kamu grevlisine yarar temin eden veya bu konuda vaatte bulunann madur saylmasna karlk, rvet suunda kamu grevlisine rvet veren sulu saylmaktadr. Rvet suunda ise rvet veren kii, kamuya zarar verecek ekilde ileminin yaplmasn ve yarar salamak istemektedir. Bu yzden yasad (gayrimeru) bir ortamdadr. Su ileme kast vardr. Oysa irtikap suunda bireyin iradesi icbar, ikna ve hata ile fesada uratlmaktadr. Madurun kendisine bir yarar salama amac yoktur. Bu sebeple de suun maduru kabul edilmektedir 257. rtikap dayanmamaktadr. sularnda Cebir, ikna madurun ve hata rzas sonucu serbest bozulmutur. iradeye Rvet

sularnda ise rvet veren ile rvet alan kamu grevlisi arasnda serbest iradeye dayal rvet anlamas yaplmaktadr. Bu sebeple rvet suunda eitler aras bir anlama sz konusudur. rtikap suunda ise kamu grevlisi ile yarar salayan
258

arasnda

eitlik

olmayp,

kamu

grevlisi

stn

konumdadr

rtikap suunda kamu grevinin salad nfuz ve gven ktye kullanlrken, rvette grev sebebiyle verilen yetki ktye kullanlmaktadr 259. rtikapta yararn salanmas amacyla kamu grevlisi grevini ktye kullanmaktadr. Oysa rvette tam tersine kamu grevlisi grevini ktye kullanmak iin yarar salamaktadr 260.

Sancar, s. 187. Dnmezer, s. 123; Faruk Erem, rtikap Crm, Ankara:Ajans-Trk Matbaas, 1964; Faruk Erem, rtikap, AD, S.9-10 (1958), s. 520; Gzbyk, C.III, s. 77; Malko, s. 443; Ulusoy, s. 145. 258 Erem-Toroslu, s. 172; Tezcan-Erdem-nok, s. 667; Soyaslan, s. 512; Vedat Karadeli, Devlet daresi Aleyhine lenen Sular, Zimmet, rtikap, Grevi Ktye Kullanma, ABD, S.4 (1984), s. 574; Deniz Sayn, rtikap ve Rvet Sular, Belediye Dergisi, C.4, S.12, Haziran 1998, s. 35. 259 Grelli, s. 104; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 584.
257

256

87

Rvet suunda rvet alan ile rvet verenin yaptklar rvet anlamas ile devlet idaresine zarar vermelerine karn, irtikap suunda kamu grevlisi devlet idaresinin yan sra iradesini icbar, ikna ve hata ile fesada uratt bireye de zarar vermektedir 261.

260 nder, s. 158; Ferit Yasa, Baz htilafl tihatlara Sebep Olan Meseleler, rtikap ve Rvet Sular Arasndaki Farklar, Ad. Cer., S.11 (1935), s. 609. 261 Soyaslan, 2005, s. 512.

88

SONU Kamu grevlisinin icbar veya ikna eklinde bir hareketi olmadan grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin fert ile vard anlama sonucunda yarar salamas olarak tanmlayabileceimiz rvet, kanunumuzda su olarak dzenlenmitir. Rvet suu, 5237 sayl yeni Trk Ceza Kanununun ikinci kitabnn Millete ve Devlete Kar Sular ve Son Hkmler balkl drdnc ksmnn Kamu daresinin Gvenilirliine ve leyiine Kar Sular balkl blmnde 252 ile 254. maddeler arasnda hkme balanmtr. Kanunumuzun 252. maddesinin 1. fkrasnda, rvet alan kamu grevlisine verilecek cezann alt ve st snrlar ile rvet veren kiiye de kamu grevlisiyle ayn cezann verilecei ve rvet anlamas halinde su tamamlanm gibi cezaya hkmolunaca dzenlenmitir. Maddenin 2. fkrasnda, rvet alan veya bu konuda anlamaya varan kiinin, yarg grevi yapan, hakem, bilirkii, noter veya yeminli mali mavir olmas durumu arlatrc sebep kabul edilmitir. Maddenin 3. fkrasnda ise rvet suunun tanm yaplmtr. Bu tanma gre, 5237 sayl TCKda sadece nitelikli rvet fiilleri yaptrma balanm ve 765 sayl eski TCKdan farkl olarak greve uygun olarak yaplacak i iin rvet alnmas veya bu amala rvet verilmesi, yani basit rvet alma ve verme sular dzenlenmemitir. Bununla birlikte, basit rvet fiilinin olutuu hallerde kamu grevlisi bakmndan dier koullar dahi da gereklemek yarar kaydyla kamu TCKnun grevlisi 257. maddesinin son kamu fkrasnda yer alan grevi ktye kullanma suu oluabilecektir. Bu halde sadece salayan cezalandrlacak, grevlisine yarar salayan kiinin eylemi cezasz kalacaktr. Bu cezaszlk durumu ise rvet vermenin yaygnlamasna yol aabilecektir. Bu nedenle kamu grevlisine hakl bir hususun temini iin rvet veren kiinin eyleminin de rvet suu kapsamnda cezalandrlmas gerektii ynndeki grlere katlmaktayz.

89

252. maddenin 4. fkrasnda, rvet suunun uygulama alan geniletilerek, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, kamu kurum veya kurulularnn ya da kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn itirakiyle kurulmu irketler, bunlarn bnyesinde faaliyet gsteren vakflar, kamu yararna alan dernekler, kooperatifler ya da halka ak anonim irketlerle hukuki iliki tesisinde veya tesis edilmi hukuki ilikinin devam srecinde, bu tzel kiiler adna hareket eden kiilere grevinin gereklerine aykr olarak yarar salanmas durumunda da rvet suuna ilikin hkmlerin uygulanaca belirtilmitir. Maddenin 5. fkrasnda, yabanc bir lkedeki kamu kurum veya kurulular ile uluslararas rgtlerin grevlilerine veya ayn lkede uluslararas nitelikte grevleri yerine getirenlere uluslararas ticari ilemler nedeniyle yarar teklif veya vaat edilmesi ya da verilmesi rvet saylmtr. Bylece Trk kamu grevlilerinin rvet sularnda suun oluumu iin kamu grevlisine rvet salanmas aranrken, bu fkra kapsamndaki sularda yarar teklif veya vaat edilmesi yeterli grlmtr. Ayrca Trk kamu grevlileri bakmndan eski TCK anlamnda, sadece nitelikli rvet verme fiilleri cezalandrlrken, yabanc kamu personelinin hem nitelikli rvet hem de basit rvet verme fiilleri cezalandrlacaktr. Bu bakmdan, Trk kamu grevlilerinin iledii rvet suuna gre, TCKnun 252. maddesinin 5. fkrasndaki yabanc kamu personelinin iledii rvet suunun kapsam daha geni tutulmutur. 5237 sayl TCKnun 253. maddesinde, rvet suunun ilenmesi suretiyle yararna haksz menfaat salanan tzel kiiler hakknda bunlara zg gvenlik tedbirleri uygulanaca dzenlenmitir. Gvenlik tedbirlerinin tr ve koullar ise, TCKnun 60. maddesinde belirtilmitir. Bundan baka rvet sularnda ahsi cezaszlk sebebi olarak 5237 sayl TCKnun 254. maddesinde etkin pimanlk hali dzenlenmitir. Bu maddede etkin pimanlktan faydalanabilmek iin, 765 sayl TCKnun 215. maddesinde bulunan iin yaplmasndan nce durumu yetkili mercilere

90

bildirme art aranmamtr. u halde szkonusu maddenin 1. fkras gereince rvet alan kamu grevlisinin etkin pimanlk hkmlerinden yararlanabilmesi iin, hakknda soruturmaya balanmadan nce durumu yetkili makamlara bildirerek ald eyi aynen teslim etmesi gerekir. Yine rvet alma konusunda bakasyla anlaan kamu grevlisi soruturma balamadan nce durumu yetkili makamlara bildirdii takdirde, etkin pimanlk hkmlerinden yararlanabilecektir. Bu durumda rvet anlamas sonucu henz kamu grevlisine salanan herhangi bir yarar olmadndan bu yararn aynen teslimi ve msaderesi de sz konusu olmaz. Rvet verenin etkin pimanlk halinin dzenlendii 254. maddenin 2. fkrasna gre, kamu grevlisine rvet veren veya rvet anlamas yapan kii, soruturma balamadan nce pimanlk duyarak soruturma makamlarn bilgilendirdii takdirde etkin pimanlktan yararlanacaktr. Bu ekilde rvet veren kiiye ceza verilmeyecei gibi, kamu grevlisine verdii rvet de madde hkm gereince kendisine iade edilecektir. 254. maddenin 3. fkrasnda ise, rvet alan kamu grevlisi ve rvet verenin dnda rvet suuna itirak eden kiilerin etkin pimanl dzenlenmitir. 765 sayl TCKda rvet alma ve rvet verme birbirinden bamsz iki ayr su olarak kabul edilmesine karn, 5237 sayl TCKda tek su olarak kabul etmitir. Bu bakmdan rvet alan ve verenin sorumluluklar ayn fiile dayand iin birbirinin su orta saylrlar. Rvet sularnda rvet alan kamu grevlisi ve rvet veren kii olmak zere zorunlu olarak iki faile ve kanuni tipe uygun fiile gerek olduundan, rvet sular ok failli sulardandr. Bu sularda rveti kabul edenin hareketini zorunlu olarak verenin hareketi karlar ve bunlardan biri olmadan dieri dnlemez. Rvet suunun meydana gelebilmesi iin rvet alann kamu grevlisi olmas gerekir. Bu yzden rvet suu, failinin hukuki sfat ve niteliinin bulunmas suun unsuru veya n art sayldndan ve herkes tarafndan ilenemediinden zg (mahsus) su grubuna girer. 5237 sayl

91

TCKnun 6. maddesine gre, bir kiinin kamu grevlisi saylabilmesi iin gereken tek art kamusal faaliyetin yrtlmesine katlmasdr. Buna karlk, 765 sayl TCKnun 279. maddesinde yer alan kamu grevi ve kamu hizmeti ayrmna gre, kamu hizmeti grenler memur olarak kabul edilmemekteydi. Bu itibarla kamusal faaliyetin yrtlmesine katlan herkesi kamu grevlisi kabul eden 5237 sayl TCKnun kamu grevlisi tanm daha geni kapsamldr. Rvet suunun gerek rvet alan kamu grevlisi gerekse rvet veren fert asndan oluabilmesi iin, her iki taraf arasnda rvet anlamasnn yaplmas zorunludur. Bu suretle taraflar arasnda yaplan rvet anlamas ile her iki taraf ynnden su tamamlanm olmaktadr. Rvet anlamas, grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin kamu grevlisine bir yararn salanmas hususunda kamu grevlisi ile ferdin karlkl iradelerinin uyumas sonucu meydana gelmektedir. Bu anlamann geerli olabilmesi taraflarn iradesinin cebir, tehdit, hile ve hata ile bozulmam olmasna, yani hem kamu grevlisinin hem de ferdin serbest iradesine dayanmasna baldr. Bu nedenle taraflarn yaplacak i konusunda anlamalar halinde her iki taraf ynnden de rvet suu ilenmi ve tamamlanm olacaktr. Rvet anlamas yapldktan sonra, yararn salanp salanmam olmas ile kamu grevlisi tarafndan rvete konu iin yaplp yaplmamasnn suun tamamlanmasna bir etkisi bulunmamaktadr. Rvet suunda kamu grevlisinin anlama sonucu yapmas veya yapmamas gereken iin grevi dahilinde bir i olmas gerekir. Baka bir deyile, kamu grevlisinin yapmas veya yapmamas gereken i ile grevi arasnda nedensellik bann bulunmas lazmdr. 5237 sayl TCKnun 252. maddesinin 3. ve 4. fkrasnda rvete konu olan ey yarar olarak belirtilmitir. Bu bakmdan kamu grevlisinin durumunu maddi veya manevi olarak deitirecek, onu tatmin edecek, kamu grevlisini nceki haline gre daha da iyi bir duruma getirecek eyler yarar

92

kavramndan saylp, dolaysyla rvetin maddi konusunu oluturmaktadr. Bunlarn maddi, manevi, hukuksal veya cinsel nitelikte olmas mmkndr Rvet suu genel kastla ilenen bir su olup, taksirle ilenemez. Bundan baka rvet suunun ilenmesinde genel kast yeterli olup, zel kast aranmaz. Rvet alma, grevin gereklerine aykr olarak bir iin yaplmas veya yaplmamas konusunda rvet alan kamu grevlisi ile rvet veren kiinin anlamalar ya da rvetin alnmas halinde tamamlanmaktadr. Eer kamu grevlisinin i sahibi kiiden rvet talep etmesi zerine kii rvet talebini kabul etmezse rvet alma tamamlanamayacaktr. Bu durumda kamu grevlisi fail, rvet talebi ile suu dorudan doruya icraya balam, ancak ferdin rvet talebini kabul etmemesi yznden elinde olmayan sebeplerle icra hareketlerini tamamlayamadndan rvet alan ynnden su TCKnun 35. maddesi uyarnca teebbs aamasnda kalacaktr. Rvet vermek ise, grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas konusunda rvet verenin rvet alan kamu grevlisine rveti vermesi veya anlamalar annda tamamlanmaktadr. Bu bakmdan rvet vermenin icra hareketleri ksmlara blnebildii hallerde teebbs mmkn olmaktadr. Bunun dnda 252. madenin 5. fkrasnda yer alan uluslararas rvet sular ynnden genel rvet sularndan farkl olarak, yarar teklif veya vaat edilmesi annda rvet vermek tamamlanmaktadr. Bu bakmdan, rvet veren kiinin rvet teklifini kar taraf kabul etmese dahi rvet teklif eden kiinin tamamlanm rvet suundan dolay cezalandrlmas gerekecektir. Rvet sularnda itima konusunda 5237 sayl TCKda zel bir hkm bulunmadndan genel hkmlerin uygulanmas gerekecektir. Gerekten rvet alan kamu grevlisinin anlama erevesinde grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas halinde baka bir su oluabilir. Bu halde rvet alan failin gerek itima kurallar gereince hem birinci sutan hem de ikinci sutan dolay cezalandrlmas

93

gerekecektir. Rvet veren fail ise, hem rvet verme suundan hem de kamu grevlisinin iledii ikinci suun azmettireni olarak itirak hkmleri (TCK m. 38) gereince cezalandrlacaktr. Ancak failler hakknda gerek itima hkmlerinin uygulanabilmesi, rvet almann ve vermenin ikinci suun unsuru veya arlatc sebebi olmamasna baldr. Zira bu halde birden ok fiillerin birbiriyle kaynat bileik su (mrekkep su) sz konusu olmaktadr. Rvet sularna itirak hususunda 5237 sayl yeni TCKda zel bir hkm bulunmayp, genel hkmlere (TCK m. 37-41) gre uygulama yaplacaktr. Rvet sularnda rvet alan ve rvet veren olmak zere iki failin varl zorunlu klnd iin ok failli bir sutur. Bundan dolay rvet sularnda rvet alan kamu grevlisi ve rvet veren kii sua itirak eden olmayp, suun faili durumundadrlar. Bu nedenle ok failli bir su olan rvet suuna itirak, ancak rvet alan ve rvet veren zorunlu failler dndaki kiiler tarafndan gerekletirilebilir. 4483 sayl Memurlar ve Dier Kamu Grevlilerinin Yarglanmas Hakknda Kanun ile kamu grevlilerinin grevleri sebebiyle iledikleri sulardan dolay Cumhuriyet Savcsnn soruturma yapabilmesi iin yetkili merciin izin vermesi gerekir. Bununla birlikte 3628 sayl Mal Bildiriminde Bulunulmas Rvet ve Yolsuzluklarla Mcadele Kanunu hkmleri ile izin sistemine getirilen istisnalardan birisini rvet suu oluturmaktadr. Bu itibarla rvet alan kamu grevlileri hakknda soruturma ve kovuturma 3628 sayl kanun hkmleri gereince 5271 sayl CMK hkmlerine gre yaplacaktr. Buna gre, kamu grevlisi hakknda CMKnun 160 vd. maddeleri gereince soruturmaya balayan Cumhuriyet savcs, suun ilendii hususunda yeterli phe oluturan delillere ulatnda iddianame ile kamu davas aacak (CMK m. 170) veya aksi halde kovuturmaya yer olmadna dair karar verecektir.

94

KAYNAKA

Kitaplar Alpundar, Remzi. Yeni Hukuk Szl (Klavuzu). stanbul: 1977. Akda, Selami. Trk Ceza Kanunu erhi. Ankara: Olga Matbaas. 1976. Arslan, etin ve Bahattin Azizaaolu. Yeni Trk Ceza Kanunu erhi, 1. Bask. Asil Yaynclk, 2004. Artuk, Mehmet Emin, Ahmet Gkcen ve A. Caner Yenidnya. Ceza Hukuku Genel Hkmler I. Yeniden Gzden Geirilmi 2. Bask. Ankara: Turhan, 2006. Artuk, Mehmet Emin, Ahmet Gkcen ve A. Caner Yenidnya. Ceza Hukuku zel Hkmler. 2. Bask. Ankara: Sekin, 2000. Artuk, Mehmet Emin, Ahmet Gkcen ve A. Caner Yenidnya. Ceza Hukuku zel Hkmler. 6. Bask. Ankara: Turhan Kitabevi, 2005. Aydn, M. Akif. Trk Hukuk Tarihi, Geniletilmi 5. Bask, stanbul: 2005. Bakc, Sedat. Aklamal, Zimmet- rtikap-Rvet Sular. Ankara: 1988. Centel, Nur, Hamide Zafer ve zlem akmut. Trk Ceza Hukukuna Giri. 3. Bask. stanbul: Beta, Ekim 2005. Cin, Halil ve Ahmet Akgndz. Trk slam Hukuk Tarihi. C:1. stanbul: Tima Yaynlar, 1990. Develiolu, Ferit. Osmanlca Trke Ansiklopedik Lugat. 14. Bask. Ankara: Aydn Kitabevi Yaynlar, 1997. Dil Dernei. Trke Szlk. 2. Bask. Austos 2005. Dnmezer, Sulhi ve Sahir Erman. Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Ksm C.I. 14. Bask. stanbul: Beta, Kasm 1997. Dnmezer, Sulhi ve Sahir Erman. Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku C.II. 12. Bask. stanbul; Beta Yaynevi, Ekim 1999.

95

Dnmezer, Matbaas,1984.

Sulhi. zel Ceza Hukuku Dersleri.

stanbul: Faklteler

Erem, Faruk. rtikap Crm. Ankara:Ajans-Trk Matbaas, 1964. Erem, Faruk ve Nevzat Toroslu. Trk Ceza Hukuku zel Hkmler. 9. Bask. Ankara: Sava Yaynevi, 2003. Erem, Faruk. Trk Ceza Kanunu erhi zel Hkmler. C.II. Ankara: 1993. Erman, Sahir ve etin zek. Ceza Hukuku zel Blm, Kamu daresine Kar lenen Sular. stanbul:Ik Matbaaclk, 1992. Evliyaolu, Erkal. Memurlarla lgili Sular. Ankara: Adalet Yaynevi, 2001. Gkcen, Ahmet. Tanzimat Dnemi Osmanl Ceza Kanunlar ve Bu Kanunlardaki Ceza Meyyideleri. stanbul: 1989. Grgn, Mehmet. Uygulamada Ar Ceza Davalar. Ankara: Adalet Yaynevi, 1996. Gzbyk, Abdullah Pulat. Alman, Fransz, svire ve talyan Ceza Kanunlar ile Mukayeseli Trk Ceza Kanunu Aklamas, (Hususi Ksm Crmler), C.III. 3. Bask, Ankara: Kazanc Yaynevi. Gzbyk, Abdullah Pulat. Alman, Fransz, svire ve talyan Ceza Kanunlar ile Mukayeseli Trk Ceza Kanunu Aklamas, (Hususi Ksm Crmler), C.II. 3.Bask, Ankara: Kazanc Yaynevi. Gney, Niyazi, Keman zdemir ve Yusuf Solmaz Balo, Gereke ve Tutanaklarla Karlatrmal Yeni Trk Ceza Kanunu, 1. Bask, Ankara: Adil Yaynevi, Kasm 2004. Grelli, Nevzat. rtikap ve Rvet Crmleri. Yaynlanmam Doktora Tezi. Hukuk Fakltesi, 1954. Hakeri, Hakan. Yaynevi, ubat 2006. 2005. el, Kayhan. Sularn tima. stanbul: 1972. el, Kayhan ve Feridun Yenisey. Karlatrmal ve Uygulamal Ceza Kanunlar, 4. Bask. stanbul: Ocak 1994. el, Kayhan ve Suheyl Donay. Karlatrmal ve Uygulamal Ceza Hukuku. 1. Kitap. 4 Bask. stanbul: Beta, Ekim 2005. Ceza Hukuku Temel Bilgiler. 5. Bask. Ankara: Sekin

Haydar, Erol. Gerekeli, Aklamal ve tihatl Yeni Trk Ceza Kanunu.

96

el, Kayhan, Fsun Sokulu-Aknc, zzet zgen, Adem Szer, Fatih S. Mahmutolu, Yener nver. el Su Teorisi. 2. Kitap. Yeniden Gzden Geirilmi 3.Bask. stanbul: Beta Yaynevi, Ekim 2004. Kaban, Mater. Yargtay Ceza Genel Kurulu Kararlar, Ankara: Eyll 2001. Kara, inasi. Devlet daresi Aleyhine Crmler ve Memurlar Hakknda Yarglama Usulleri. stanbul: Doyuran Matbaas, 1974. Kyak, Fahrettin, M. Muhtar alayan ve Cebbar enel. Nazari ve Tatbiki Devlet daresi Aleyhine Crmler ve Memurin Muhakemat Kanunu. Ankara: Ik Matbaaclk, 1960. Kseolu, Cemal. Haiyeli Trk Ceza Kanunu. 8. Bask, stanbul: 1955. Majno. Ceza Kanunu erhi, Trk ve talyan Ceza Kanunlar. C.II. Ankara: Sevin Matbaas, 1978. Malko, smail. Aklamal- tihatl Trk Ceza Kanunu. 2. Bask. Ankara: Turhan Kitabevi, Haziran 2002. Malko, smail ve Mert Yksektepe. Aklamalar ve Yorumlarla 5271 sayl Yeni Ceza Muhakemesi Kanunu. Malko Kitabevi, 2005 Malko, smail ve Mahmut Gler. Uygulamada Trk Ceza Kanunu zel Hkmler II. 1. Bask. Ankara: Adil Yaynevi. Moran, Necati. Gerekeli-Karlatrmal 5237 Sayl Trk Ceza Kanunu. 1. Bask. Ankara: Sekin, Ekim 2004. Mumcu, Ahmet. Osmanl Devletinde Rvet. 3. Bask. stanbul: nklap Kitabevi, 2005. nder, Ayhan. Trk Ceza Hukuku zel Hkmler. 4. Bask. stanbul: Filiz Kitabevi, 1994. zek, etin. Devlete Kar Sular. stanbul: Sulhi Garan Matbaas, 1976. zgen, zzet. Ekonomik kar Amacyla lenen Sular. 1. Bask. Ankara: Sekin, Haziran 2002. zgen, zzet. Sua tirakin Hukuki Esas ve Faillik. 1. Bask. stanbul: Haziran 1996. zgen, zzet. Uygulamal Ceza Hukuku. Konya: 1998. zgen, zzet. Trk Ceza Kanunu Gazi erhi. 3. Bask. Ankara: Ak Ceza nfaz Kurumu Matbaas, Ocak 2006.

97

zn, Mustafa Nihat. Byk Osmanlca-Trke Szlk, 6. Bask, stanbul: nklap ve Aka Kitabevleri, 1979. ztrk, Bahri, Veli zer zbek ve Mustafa Ruhan Erdem. Uygulamal Ceza Hukuku ve Emniyet Tedbirleri Hukuku. 7. Bask. Ankara: Sekin, Kasm 2003. ztrk, Bahri ve Mustafa Ruhan Erdem. Uygulamal Ceza Hukuku ve Emniyet Tedbirleri Hukuku. 8. Bask. Ankara: Sekin Yaynevi, 2005. ztrk, Nejat. Trk Ceza Kanunu erhi ve Tatbikat. C.1, Ankara: Balkanolu Matbaaclk. Perinek, Sadk ve Cahit zden. Trk Ceza Kanunu ve Buna Ait Seilmi Temyiz Mahkemesi Kararlar. 3. Bask. stanbul: Gven, 1959. Sancar, Trkan Yaln. ok Failli Sular. Ankara: Sekin, 1998. Sava, Vural ve Sadk Mollamahmutolu. Trk Ceza Kanununun Yorumu. C.II. 3. Bask. Ankara: Sekin, Mays 1999. Seluk, Sami. Dolandrclk Crmlerinin Kimi Sulardan Ayrm ve eklerle lgili Sular. Ankara: Kadolu Matbaas, 1986. Soyaslan, Doan. Ceza Hukuku zel Hkmler. Ankara: Yetkin Yaynevi, 2002. Soyaslan, Doan. Ceza Hukuku zel Hkmler. Gzden Geirilmi 5. Bask. Ankara: Yetkin Yaynlar, 2005. ekerciolu, Metin. Ceza Hukukumuzda Memur Kavram. Cezaevi Matbaas, 1974. ener, Esat. Aklamal-Madde Atfl Hukuk Szl. Ankara: 2001. Tezcan, Durmu, Mustafa Ruhan Erdem ve Murat nok. Teorik ve Pratik Ceza zel Hukuku. 3. Bask. Ankara: Sekin, Ocak 2006. Toroslu, Nevzat. Ceza Hukuku. 3. Bask. Sava Yaynlar, 1994. Toroslu, Nevzat. Ceza Hukuku zel Ksm. 1. Bask. Ankara: Sava Yaynevi, 2005. Toroslu, Nevzat. Ceza Hukuku Genel Ksm. 8. Bask. Ankara: Sava Yaynevi, Ekim 2005. Trk Dil Kurumu. Trke Szlk.10. Bask. Trk Hukuk Lgati, B.3, Ankara: 1991. stanbul:

98

ok, Cokun, Ahmet Mumcu ve Glnihal Bozkurt. Trk Hukuk Tarihi. 9. Bask. Ankara: 1999. Ylmaz, Ejder. Hukuk Szl. Geniletilmi 4. Bask. Ankara: 1992 Ylmaz, Zekeriya. Notlu-Gerekeli-Aklamal Yeni Trk Ceza Kanunu. 1. Bask. Ankara: Sekin, Ekim 2004. Yurtcan, Erdener. Trk Ceza Kanunu ve Yorumu. 2. Bask. stanbul: Kazanc Hukuk Yaynlar, ubat 2006.

99

Makaleler Aknc, Fsun. Su Siyaseti Balamnda Yeni Trk Ceza Kanununun Genel Deerlendirilmesi. Kazanc Hakemli Dergi. S.5, ss.11-15. alayan, M. Muhtar. Ceza Kovuturmasnda Memur Kavram, Memurlar Yarglama Usul Kanunu ve Uygulamalarmz . Adalet Dergisi. S.1-2, 1976, ss.3349. elikkaya, lhan. Rvet, Memuriyet ve Mevki Nfuzunu Suistimal, hmal Sular zerinde Tetkikler. ller ve Belediyeler Dergisi. S. 236, Haziran 1965, ss.260264. Dnmezer, Sulhi. Mahkeme tihatlar. Fakltesi Mecmuas. C.IX. S.3-4 .1944, ss.805-826. stanbul niversitesi Hukuk

Erem, Faruk. rtikap. Adalet Dergisi. S.9-10, 1958, ss.519-527. Erman, Sahir Ceza Tatbikat ve Takibatnda Memur. Siyasal Bilgiler Okulu Dergisi. C.II. S. 1-2 ,1947, ss.235-276. Erman, Hasan. Rvet Alma Suu. stanbul Barosu Dergisi. C.XLV, S.1112, Kasm-Aralk 1971, ss.1014-1029. Gzbyk, Abdullah Pulat. Ceza Hukukunda Memur ve Hizmetli Kavramlar, Adalet Dergisi. S.1, 1970, ss.5-12. Gzbyk, A. Pulat Rvet Crmleri. Adalet Dergisi. S.4, 1969, ss. 183-191. Karadeli, Vedat. Devlet daresi Aleyhine lenen Sular, Zimmet, rtikap, Grevi Ktye Kullanma. Ankara Barosu Dergisi. S.4, 1984, ss.572-575. Kavas, Hakk ve Hatice Kavas. TCKnunda Memur Kavram. Adalet Dergisi. S.6 ,1985, ss. 57-67. Kunter, Nurullah. Mahkeme tihatlar. Fakltesi Mecmuas. C:XIII. S.2,1947, ss.755-771. 39. Mahmutolu, Fatih Selami. TBMM Adalet Komisyonununda Kabul Edilen Trk Ceza Kanunu Tasars Hakknda Gr, Teoman Ergl (Ed.), Trk Ceza Kanunu Reformu. kinci Kitap. Makaleler, Grler, Raporlar. kinci kitap. 1. Bask. Ankara:TBB , Eyll 2004, ss.357-378. stanbul niversitesi Hukuk

Malko, smail. Rvet Anlamas. Noterler Birlii Dergisi. ss.33-

100

er, Oktay Rvet Alan ve Verenin Cezadan Kurtulmas. Adalet Dergisi. S.1-2. 1976, ss.102-108. nder, Ali Rza. Ceza Yarglama Usulnde Memur Saylmayan Grevliler. Adalet Dergisi. S.8 , 1974, ss.605-620. Sayn, Deniz. rtikap ve Rvet Sular. Belediye Dergisi. C.4. S.12, Haziran 1998, ss.31-37. Seluk, Sami. dare ve Ceza Hukuklarnda Memur Kavram. Yargtay Dergisi. S.1-2, Ocak-Nisan 1997, ss.21-45. Soyaslan, Doan. Ceza Hukukunda Memur Kavram. Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi. C.45. S.1-4. 1996, ss.41-53. Tekeli, lhan ve Gencay aylan. Rvet Kuram. Amme daresi Dergisi. C:7, S:3, Ankara: Sevin Matbaas, Eyll, 1974, ss.92-113. Tzn, mer Erdal. 1609 Sayl Kanunda Yer Alan Sular, Bu Sularn Tespiti, Yntemi ve Soruturma Yaplmas. Trk dare Dergisi. S.364 .Eyll 1984, ss.64-75. Ulusoy, Halil. 3628 Sayl Mal Bildiriminde Bulunulmas, Rvet ve Yolsuzluklarla Mcadele Kanunu ve Uygulamas Hakknda nceleme. Trk dare Dergisi. S.392, Eyll 1991, ss.121-168. Vidinli, brahim. Memuriyet Grevini Savsamak ve Ktye Kullanmak Sular Hakknda Bir nceleme. Adalet Dergisi. S.4 ,1946, ss.336-349. Vitu, Andre. zel Teebbste alan Memurlarn, ilerin Rvet Almas. (ev.: skender Tepebal). Adalet Dergisi. S.4-5, 1974, ss. 326-328. Yalkut, Necdet. Rvet Verme Suu. Adalet Dergisi. S.4, TemmuzAustos 1987, ss. 37-43. Yalkut, Necdet. eitli Ynleriyle Rvet Alma Suu. Adalet Dergisi. S.4 .Temmuz-Austos 1986, ss.105-113. Yarsuvat, Duygun, Kksal Bayraktar, Nemci Yzbaolu, Erdoan Blbl, mit Kocasakal, E.Eylem Aksoy, Pnar Memi, Glah Kurt, ala Tansu ve Didem Ylmaz. Trk Ceza Kanunu Tasars Hakknda Galatasaray niversitesinin Gr, Teoman Ergl (Ed.), Trk Ceza Kanunu Reformu. kinci Kitap. Makaleler, Grler, Raporlar. 1. Bask. Ankara: Trkiye Barolar Birlii, 2004, ss.285-317. Yarsuvat, Duygun. Devlet daresi Aleyhine lenen Crmlerin Genel Prensipleri. stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi Mecmuas. C. XXX. Say:34 (Prof.Dr. Naci ensoy Hatra Says), ss.665-690.

101

Yasa, Ferit. Baz htilafl tihatlara Sebep Olan Meseleler, rtikap ve Rvet Sular Arasndaki Farklar. Adliye Ceridesi. S.11, 1935, ss.608-610. Yasa, Ferit. Ceza Kanunumuzda Rvet Suuna Ait Hkmlerdeki Baz Noksanlar. Adliye Ceridesi. S.6, 1973, ss. 422-427. Yenidnya, A. Caner. 2004 Trk Ceza Kanununun Kamu daresinin Gvenilirliine ve leyiine Kar Sulara likin Blm Hakknda Bir Deerlendirme. Kazanc Hakemli Dergi. S.5, ss.121-130. Yargtay CGK. 17.2.2004. E. 2-10, K. 40 (Yargtay Kararlar Dergisi, Temmuz 2004) ss.117-128. Yargtay 5. CD 24.10.1996. E. 3004, K. 3611. http://www.yargitay.gov.tr (8 Eyll 2006). Yargtay CGK. 23.12.1991. E. 5-340, K. 367. http://www.ictihat.net (8 Eyll 2006).

102

GENEL B LG LER

sim ve Soyad Anabilim Dal Program Tez Danman Tez Tr ve Tarihi Anahtar Kelimeler

: Rait Grbz : Hukuk : Kamu Hukuku : Prof. Dr. Ahmet Gkcen : Yksek Lisans Ekim 2006 : Rvet, Su, Ceza Hukuku

ZET TRK CEZA HUKUKUNDA RVET SUU

Rvet, kamu grevlisinin icbar veya ikna eklinde bir hareketi olmadan grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin fert ile vard anlama sonucunda yarar salamasdr. Rvet suu, 5237 sayl yeni Trk Ceza Kanununun ikinci kitabnn Millete ve Devlete Kar Sular ve Son Hkmler balkl drdnc ksmnn Kamu daresinin Gvenilirliine ve leyiine Kar Sular balkl blmnde 252 ile 254. maddeler arasnda hkme balanmtr. Bu almamzda rvet sular blmde incelenmitir. Birinci blmde rvet kavram tanmlanarak, rvet sularyla ilgili Trk Ceza Kanununun sistemi anlatlm, 765 sayl eski TCKnun rvet suuna ilikin hkmleri ile 5237 sayl yeni TCKnun hkmleri arasndaki farklar belirtilmitir. Bundan baka rvet sularnn tarihi geliimi, mukayeseli hukukta ki yeri ve rvet sular ile korunan hukuksal yarar incelenmitir. kinci blmde, rvet suunun yaps, rvet anlamas ve rvet suunun unsurlar olan tipiklik, maddi unsur, hukuka aykrlk

103

unsuru ve manevi unsur incelenmitir. nce blmde ise, rvet suunun zel grn ekilleri, cezay ortadan kaldran sebep olan etkin pimanlk, kovuturma usul, meyyide ve rvet ile irtikap sular arasndaki farklar ele alnmtr. 5237 sayl TCKda 765 sayl eski TCKdan farkl olarak greve uygun olarak yaplacak i iin rvet alnmas veya bu amala rvet verilmesi sular dzenlenmemi, sadece nitelikli rvet fiilleri yaptrma balanmtr. 765 sayl TCKda rvet alma ve rvet verme birbirinden bamsz iki ayr su olarak kabul edilmesine karn, 5237 sayl TCKda tek su olarak kabul etmitir. Rvet sularnda rvet alan kamu grevlisi ve rvet veren kii olmak zere zorunlu olarak iki faile ve kanuni tipe uygun fiile gerek olduundan, rvet sular ok failli sulardandr.

104

GENERAL KNOWLEDGE
Name and Surname Field Programme Supervisor Keywords : Rait Grbz : Law : Law of Public : Professor Ahmet Gkcen : Bribe, Crime, Criminal Law

Degree Awarded and Date : Master October 2006

ABSTRACT CRIME OF BRIBE IN TURKISH CRIMINAL LAW

Bribe is a crime which provides benefit to public servant who does or doesnt do a work which is contrary to the necessity of his job without his mowement at the end of the agreement with a person . Crime of Bribe is equivalent to fourth section named Crimes to the credibility of Public management and process and numbered between 252 of 254 articles of the title Crimes against to the government, notion and the last judgement with the second book of new Turkish Criminal Code numbered with 5237. In this study crime of Bribe has been studied in three sections. In the first section, the concept of bribe has been described, the differences of judgement about crime of bribe between the New Turkish Criminal Code numbered with 5237 and the old Turkish Criminal Code numbered with 765 have been told. And also the system of Turkish Criminal Code about crime of Bribe has been explained. However the historical development of Bribes crime, the place of it in comparative law and legal profits which are protected with the crime of bribe have been investigated. In the second

105

section, the structure of Bribe Crime, agreement of Bribe and the elements of Bribe Crime are explained. However in the third section, the appearance ways of Bribe, repentance, the ways of investigation and the differences of bribe with crimes of algebra are touched upon. Giving bribe and receiving bribe are admitted as different crimes in Turkish Criminal Code numbered with 5237. But in the New Turkish Criminal Code, bribe is accepted as a self crime. The bribe is a crime which has to be committed with more than one person as receiver and bribegiver. So it is a crime which has too many offenders.

106