Professional Documents
Culture Documents
10
TRK STANDARDI
TRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
ICS 21.060.10
Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz. Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn kranla anarz.
Kalite Sistem Belgesi malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.
Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas) TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas) TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.
DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir garanti sz konusu deildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir. TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
n sz
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN ISO 4042 (1999) standard esas alnarak, TSE Makina Hazrlk Grubunca TS 5479 (1988)in revizyonu olarak hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 29 Nisan 2003 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir. Bu standardn daha nce yaymlanm bulunan basklar geersizdir.
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
indekiler
1 2 3 Kapsam .................................................................................................................................................. 1 Atf yaplan standard ve/veya dkmanlar .......................................................................................... 1 Terimler ve tarifler ................................................................................................................................. 2 3.1 Parti ................................................................................................................................................... 2 3.2 Srekli retim (production run) ........................................................................................................... 2 3.3 Parti ortalama kalnl ....................................................................................................................... 2 3.4 Frnlama............................................................................................................................................ 2 3.5 Frnlama sresi ................................................................................................................................. 2 4 Boyut zellikleri ve mastarlama ........................................................................................................... 2 4.1 Elektroliz yoluyla kaplamadan nce boyutlar...................................................................................... 2 4.2 Elektroliz yoluyla kaplamadan sonra boyutlar .................................................................................... 2 5 Dier kaplama zellikleri ....................................................................................................................... 3 6 Hidrojen krlganlnn giderilmesi ...................................................................................................... 3 7 Korozyondan koruma............................................................................................................................ 3 8 Kendi elenik vida diini biimlendiren veya aan balama.............................................................. 3 elemenlarna uygulanabilirlii...................................................................................................................... 3 9 Kaplama kalnl zellikleri .................................................................................................................. 4 10 Kaplama kalnlnn llmesi ....................................................................................................... 4 10.1 Belirlenmi yerdeki kalnlk............................................................................................................. 4 10.2 Grup ortalama kalnl................................................................................................................... 6 10.3 Deney metodunda anlama ........................................................................................................... 6 11 Kalnlk deneyleri iin numune alma.............................................................................................. 6 12 Elektroliz yoluyla kaplama iin sipari artlar .............................................................................. 6 13 Ksa gsterili .................................................................................................................................. 6 Ek A (Bilgi iin) Hidrojen krlganlnn giderilmesi ................................................................................ 7 Ek B (Bilgi iin) Metalik kaplamalarn tuz pskrtme korozyonuna kar koruma performans ........... 9 Ek C (Bilgi iin) Kaln kaplamalarn uygulanmas iin ilemler hakknda rehber................................. 11 Ek D Ortalama parti kalnlnn tayini...................................................................................................... 12 Ek E Vidal paralarda elektrolizle kaplama iin kod sistemi ................................................................. 14 Ek F (Bilgi iin) Kaplamann ksa gsterilii iin rnekler ..................................................................... 16 Ek G (Bilgi iin) Cvata ve somunlarn yzey alanlar ............................................................................ 17 Ek ZA Atf yaplan uluslararas standardlar ile bu standardlara karlk olan Avrupa standardlar..... 21 Kaynaklar .................................................................................................................................................... 22
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Bu standard, elik veya bakr alam balama elemanlarnn elektroliz yoluyla kaplanmas iin boyutlar kapsar.Bu standard kaplama kalnlklarn ve yzeyi sertletirilmi ve ekme dayanm veya sertlii yksek balama elemanlarnda hidrojen krlganln gidermek iin tavsiyeleri verir. Bu standard ncelikle vidal balama elemanlarnn elektrolizle kaplanmasn kapsamakla beraber dier vidal paralara da uygulanr. Kendi elenik vida diini biimlendiren veya aan cvatalara uygulanabilirlilii Madde 8 de verilmitir. Bu standardda verilen zellikler pimler ve rondelalar gibi vida almam paralara da uygulanr.
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf yaplmaktadr. Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin belirtilmemesi halinde en son basks kullanlr.
EN, ISO, IEC vb. Ad TS No1) No (ngilizce) ISO 965-1;1999 ISO general purpose metric screw threads TS 61-15 - Tolerances - Part 1: Principles and basic data. TS 61-16 Ad (Trke) Balama elemanlar Vidalar Ksm: 15 ISO Metrik Anma ap 1mm ve daha byk Tolerans sistemi Balama elemanlar Vidalar Ksm 16: ISO Metrik Anma ap 1mm ve daha blyk Toleranslar ve genel sapmalar Balama elemanlar Vidalar Ksm 14: ISO metrik normal ve ince adml, anma ap 1mm-52mm seilmi ap ve admlar snr lleri Balama elemanlar Vidalar Ksm 28: ISO metrik Normal ve ince adml Anma ap 1 mm355 mm - sapmalar Elektrolitik kaplamalar Nikel art krom Elektrolitik kaplamalar - Nikel
ISO 965-2:1999
ISO general purpose metric screw threads TS 61-14 - Tolerances - Part2: Limits of sizes for general purpose bolt and nut threads Medium quality ISO general purpose metric screw threads TS 61-28 - Tolerances - Part 3: Deviations for contructional threads. Metalliccoating - Electrodeposited coatings of nickel plus chromium.and of copper plus nickel plus chromium Metallic coating - Electrodeposited coatings of nickel ISO general purpose metric screw threads - Gauges and gauging. Metallic and other non-organic coatingsDefinitions and conventions concerning the measurement of thickness Metallic coatings - Eiectroplated coatings of cadmium or iron or steel Fasteners - Acceptance inspection Chromate conversion coatings on electroplated zinc and cadmium coatings TS 1626 TS 1654
ISO 1456: 1988 ISO 1458: 1988 ISO 1502: 1996 ISO 2064: 1996 ISO 2082:1986 ISO 32692) ISO 4520: 1981
Metalik ve dier organik kaplamalar Kalnlk lmne dair tarifler ve kurallar Metalik kaplamalar (elektrolitik kadminyum) Dkme demir ve elik zerine Balama elemanlar Vida dii alm Genel esaslar Elektrolitik inko ve kadminyum kaplamalar zerine kromat kaplamalar
1) TSE Notu: Atf yaplan standardlarn TS numaras ve Trke ad 3. ve 4. kolonda verilmitir. 2) Yaynlanacak (ISO 3269:1988in revizyonu). 1
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Ad EN, ISO, IEC vb. Ad TS No1) No (ngilizce) (Trke) ISO 9227: 1990 Corrosion tests in artificial atmospheres TS ISO 9227 Korozyon deneyleri Yapay - Salt spray tests atmosferlerde Tuz pskrtme deneyi ISO 95873) Metallic and other in organic coatings Pre-treatments of iron or steel for reducing the rist of hydrogen embrittlement ISO 153303) Fasteners - Preloading test for the TS EN ISO Balama elemanlar Hidrojen krlganlnn tesbiti iin n detection of hydrogen embrittlement- 15330 ykleme deneyi-Paralel oturma Parallel bearing surface method yzeyi metodu
Terimler ve tarifler
Bu standardn amac iin ISO 2064 (zellikle, nemli yzeyler, lme blgesi, blgesel kalnlk ve en kk blgesel kalnlk) ve ISO 3269daki tariflerle birlikte aadaki tarifler uygulanr.
3.1 Parti
Belirli bir srete ayn imalt grubunda (lot) beraber ilenen zde balama elemanlarnn miktar.
3.4 Frnlama
Hidrojen krlganla riskini en aza indirmek iin verilen scaklkta belirli sre iin paralarn stma ilemi.
3) Yaynlanacak. 2
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
ISO metrik vidalara tavsiye edilen kaplamalarn uygulanabilirlii tolerans pozisyonu ve adm sebebiyle ve vidalarn temel sapmalar ile ilgili olarak snrldr.Kaplama,d vida durumunda sfr izgisini (temel l) amasna sebep olmamal veya i vida durumunda bu izginin altna dmemelidir.Bunun anlam, H tolerans pozisyonuna sahip i vidalar iin llebilir kaplama kalnl, tolerans blgesinde sfr izgisi (temel l) yukar gitmiyorsa, sadece vida dilerine uygulanabilir.
Elektroliz yoluyla kaplama, kaplama ile ilgili grn, yapma, sreklilik ,korozyon direnci vb zellikler ilgili uluslararas standardlardaki (ISO 1456, ISO 1458, ISO 2081, ISO 2082) kurallara uygun olmaldr.
Aadaki durumlardaki paralarda; Yksek ekme dayanml veya sertlie sahip yada yzeyi sertletirilmi, Hidrojen absorbe edilmi, ekme gerilmesi altnda hidrojen krlganl riski vardr Yzey veya ekirdek sertlii 320 HVnin zerinde olduunda, ilemin aratrlmas, hidrojen krlganln aramak, krlganln kontrol altnda olduundan emin olmak iin, rnein ISO 15330a gre Paralel Oturma Yzeyli Metod deneyi yaplmaldr.Krlganlk tespit edildiinde, frnlama ileminin dahil edilmesi gibi gerekli imalt ilemleri tadil edilmelidir (daha fazla bilgi iin Ek Aya baknz). Sertlii 365 HV den fazla olan balama elemanlar iin risk ynetiminin nasl yaplacann tarifi imalt ile alc arasndaki szlemede yazl olmaldr.Yazl bir szleme mevcut deilse imalt, hidrojen krlganl riskini azaltmak iin kendi pratik tavsiyelerine gre paralara ilem yapmaldr. Hidrojen krlganlnn tamamen ortadan kaldrlmas salanamaz. Hidrojen krlganl ile karlama ihtimalini azaltmak istendiinde alternatif ilemler deerlendirilmelidir. Not - Hidrojen krlganln azaltmak iin aratrmalar devam etmektedir.
Korozyondan koruma
Elektroliz yoluyla kaplamann korozyondan korumas nemli oranda kaplamann kalnlna baldr.lave olarak daha byk kaplama kalnl iin korozyondan korumann arttrlmas amacyla inko ve kadmiyum kaplama zerine krom kaplama uygulamas belirlenebilir. Dier metaller ve malzemelerle temas, slatma skl ve sresi ve alma scaklklar kaplamann koruma perfomasna etki edebilir ve seim belirsizlii ortaya ktnda uzman tavsiyeleri esastr. Demir alt tabakalara uygulanan Zn ve Cd kaplamalar elik esasl metallerden daha az elektropoziftir ve sonu olarak katodik koruma salar. Buna karlk Ni ve Cr kaplamalar elik esasl metallerden daha ok elektropozitiftir ve kaplamann hasarl olduu veya ukurlat yerlerde paralarn korozyonunu artrabilir. Kadmiyum kaplamalar ISO 2082ye, inko kaplamalar ISO 2081e Nikel kaplamalar ISO 1458e Nikel + krom ve bakr + nikel + krom kaplamalar ISO 1456ya, inko ve kadmiyum kaplama zerine krom kaplama ISO 4520ye uygun olmaldr. Not Metalik kaplamalarn korozyona kar koruma performans iin tuz pskrtme hakkndaki bilgiler Ek Bde verilmitir.
Kendi elenik vida diini biimlendiren veya aan balama elemenlarna uygulanabilirlii
Tavsiye edilen btn kaplamalar, vida diini biimlendiren cvatalar, deliini kendi aan cvatalar, kendi vidasn aan cvatalar ve aa cvatalar gibi kendi elenik vida diini biimlendiren veya aan cvatalara uygulanabilir. Aksi belirtilmedike grup ortalama kalnl iin izelge 1de verilen en byk deerlere uyulmayabilir. 3
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Tavsiye edilen ilgili uluslararas standardlardaki anma kaplama kalnlna bal belirlenmi yer ve grup ortalama kalnlklar izelge 1de verilmitir. Elektroliz yoluyla kaplamal vidalarn montajnda dilerin birbirine gememe riskini en aza indirmek iin kaplama kalnlklar vida temel sapmasnn drtte birini amamaldr. Deerler izelge 2de verilmitir. Not - Kaln kaplamalarn uygulanmas iin rehber bilgi olarak Ek-Cde verilmitir.Madde 10da belirtilen metotlarn birine gre llen etkili kaplama kalnlklar izelge 1de verilen deerlere uygun olmaldr. izelge 1 - Kaplama kalnlklar Anm kaplama kalnl 3 5 8 10 12 15 20 25 30 Belirlenmi yer a) en az 3 5 8 10 12 15 20 25 30 ller mikrometredir. Etkili hesaplama kalnl Grup ortalamas b) en az en ok 3 5 4 6 7 10 9 12 11 15 14 18 18 23 23 28 27 35
a) Belirlenmi yerdeki kalnlk lm iin Madde 10.1e baknz. b) Grup ortalama kalnl lm iin Madde 10.2ye baknnz. Grup ortalama kalnlnn llmesinde ve vidal paralarn anma uzunluu l > 5d olduunda, anma kalnlklar izelge 1de verilenlerden daha kk olmaldr ( izelge 2ye baknz ).
Aklama 1)lme blgesi ekil 1 - Balama elemanlarnda belirlenmi yerdeki kaplama kalnlnn llmesi iin lme blgeleri
ICS 21.060.10 izelge 2 - ISO metrik vidalar iin kaplama kalnlklarnn st snrlar
TRK STANDARDI
vida D vida Normal Tolerans pozisyonu Tolerans pozisyonu g Tolerans pozisyonu f Tolerans pozisyonu e adml Kaplama kalnl en ok Kaplama kalnl en ok Kaplama kalnl en ok Adm vidalar iin Kaplama b c b c b c vida anma Temel Temel Temel Temel P kalnl a Anma uzunluu, l Anma uzunluu, l Anma uzunluu, l ap sapma Btn anma sapma Btn anma sapma sapma Btn anma en ok uzunluklar uzunluklar uzunluklar d l 5 d 5d < l 10d 10d < l 15d l 5 d 5d < l 10.d 10d < l 15.d l 5 d 5d < l 10.d 10d < l 15.d iin iin iin mm mm m m m m m m m m m m m m m m m m m 0.2 + 17 3 -17 3 3 3 3 0,25 1; 1.2 + 18 3 -18 3 3 3 3 0.3 1.4 + 18 3 -18 3 3 3 3 0.35 1,6 (1.8) + 19 3 -19 3 3 3 3 -34 8 8 5 5 0.4 2 + 19 3 -19 3 3 3 3 -34 8 8 5 5 0.45 2.5 (2.2) + 20 5 -20 5 5 3 3 -35 8 8 5 5 0.5 3 + 20 5 -20 5 5 3 3 -36 8 8 5 5 -50 12 12 10 8 0.6 3.5 + 21 5 -21 5 5 3 3 -36 8 8 5 5 -53 12 12 10 8 0.7 4 + 22 5 -22 5 5 3 3 -38 8 8 5 5 -56 12 12 10 8 0.75 4.5 + 22 5 -22 5 5 3 3 -38 8 8 5 5 -56 12 12 10 8 0.8 5 + 24 5 -24 5 5 3 3 -38 8 8 5 5 -60 15 15 12 10 1 6 (7) + 26 5 -26 5 5 3 3 -40 10 10 8 5 -60 15 15 12 10 1,25 8 + 28 5 -28 5 5 5 3 -42 10 10 8 5 -63 15 15 12 10 1,5 10 + 32 8 -32 8 8 5 5 -45 10 10 8 5 -67 15 15 12 10 1,75 12 + 34 8 -34 8 8 5 5 -48 12 12 8 8 -71 15 15 12 10 2 16 (14) + 38 8 -38 8 8 5 5 -52 12 12 10 8 -71 15 15 12 10 2,5 20(18; 22) + 42 10 -42 10 10 8 5 -58 12 12 10 8 -80 20 20 15 12 3 24(27) + 48 12 -48 12 12 8 8 -63 15 15 12 10 -85 20 20 15 12 3.5 30(33) + 53 12 -53 12 12 10 8 -70 15 15 12 10 -90 20 20 15 15 4 36(39) + 60 15 -60 15 15 12 10 -75 15 15 15 12 -95 20 20 15 15 4.5 42(45) + 63 15 -63 15 15 12 10 -80 20 20 15 12 -100 25 25 20 15 5 48(52) + 71 15 -71 15 15 12 10 -85 20 20 15 12 -106 25 25 20 15 5.5 56(60) + 75 15 -75 15 15 15 12 -90 20 20 15 15 -112 25 25 20 15 6 64 + 80 20 -80 20 20 15 12 -95 20 20 15 15 -118 25 25 20 15 Not - zel imalt yaplabilen vidalar iin daha kaln kaplamalara uygulamak amacyla ilve temel sapmalar izelge C.1de verilmitir. a) Normal adml vidalar iin bilgi sadece kolaylk salamak iin verilmitir.Tayin edici karakteristik vida admdr. b) Belirlenmi yerdeki kalnlk lm anlamaya bal ise kaplama kalnlnn en byk deerleri. c) llen grup ortalama kalnl anlamaya bal ise kaplama kalnlnn en byk deerleri.
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
13 Ksa gsterili
Balama elemanlar uygun mamul standardlarna gre belirlenmelidir.Yzey kaplamasnn ksa gsteriliine ISO 8991e gre mamuln ksa gsterilii ilve edilmeli ve aadaki gibi yaplmaldr.; -Sistem A: Ek Edeki kod sistemine baknz veya; -Sistem B:, ISO 1456 (nikel-krom ve bakr-nikel -krom) ISO 2081 (inko), ISO 2082 (kadmiyum) ve ISO 4520 (kromat dnm kaplamalar) da tanmlanan kaplama snflandrma kodu. Kaplama ksa gsterili rnekleri iin Ek Fye baknz.
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Atomik hidrojen eliklere girdiinde ve rnein alminyum ve titanyum alamlar gibi baz dier metaller, akma dayanmnn ve hatt alamlarn normal tasarm direncinin ok altnda bile gerilme uygulandnda, sneklik veya yk tama kabiliyetinde kayba, atlamaya (genellikle mikroskopla grlmeyen klcal atlaklara) veya ok cidd gevrek krlmalara yol aabilir. Bu olay bazen, geleneksel deneylerle lldnde nemli derecede sneklik kayb gstermeyen alamlarda olur ve genellikle hidrojen tesirli gecikmeli gevrek krlma, hidrojen gerilme atlamas veya hidrojen krlganl olarak adlandrlr. Hidrojen, sl ilem, gaz karbonlamas, temizleme, asit ile temizleme, fosfatlama, elektrolizle kaplama srasnda ve katodik koruma veya korozyon tepkimelerinden dolay servis artlarnda girebilir. Hidrojen ayrca, imalt srasnda, rnek olarak haddeleme, makinada ileme ve delmede uygun olmayan yalayclarn bozulmasndan dolay kaynak veya sert lehimleme srasnda da girebilir. lenmi, talanm, souk ekillendirilmi veya sertletirme ileminden sonra souk olarak dorultulmu paralarda zellikle hidrojen krlganl hasar meydana gelir. Aratrma almalarnn sonucu verilen deneylerde herhangi bir malzemenin hidrojen krlganlna hassasiyeti hidrojenin malzeme ierisinde hapsolma says ( hapsolmann tipi ve tesiri ) ile dorudan ilgilidir.Bu sebepten frnlama ileminin scaklk - zaman ilikisi kaplama metalleri ve kaplama ileminde olduu kadar eliin yaps ve bileimine de baldr.lave olarak yksek mukavemetli eliklerin ou iin frnlama ileminin etkinlii zaman ve scakln azalmasyla hzlca der.
Not 2- Hapsolmalar, kalntlar,yabanc atomlar, dislokasyonlar vb. gibi elik yap iinde atomik hidrojenin baland belirli metalurjik blgeleri tarif eder. Bylece hidrojenin yksek gerilme blgelerine serbeste yaylmas mmkn deildir ve gevrek krlmann balamasna yol amaz. Hapsolmalar tersinir ve tersinir olmayan tipte olabilir. Daha fazla bilgi iin TROIANOnun [3] bildirisine baknz.
Balama elemanlarnda neden krlganlk meydana geldiinin birok sebepleri vardr. Toplam imalt ilemi, krlganlk ihtimalini en aza indirebilecek bir yolla kontrol edilmelidir. Bu ek, elektrolizle kaplanm balama elemanlar iin imalt ilemleri esnasnda hidrojen krlganl ihtimalinin azaltlabildii ilem rneklerini verir.
A 2 Gerilim giderme
320 HV veya zerinde sertletirilen souk ekllendirilmi ve elektrolizle kaplanacak balama elemanlarna gerilim giderme ilemi yararl olur. Bu ilem Madde A.3de belirtilen temizleme ileminin uygulanmasndan nce yaplmaldr. lem, uygulanan scaklk ve sre paralarla ilgili sl ilem artlar, imalt ve tasarma gre deiecektir. Madde 12ye gre ilem gerekiyorsa bu durum kaplamacya bildirilmelidir. 320 HVnin zerinde sertletirilen ilenmi, talanm, souk ekillendirilmi veya sl ilemi mteakiben souk olarak dorultulmu paralar ISO 9587ye gre ileme tabi tutulmaldr. Gerilim giderme, kalc gerilmelerin kasden ortaya kt mesel sl ilemden sonra ovalama ile vida alan cvatalarda olduu gibi durumlarda istenmeyebilir.
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
385 HVden daha byk sertlikte veya 12,9 ve daha yksek mukavemet snfnda souk ekillendirilmi veya sl ilem grm paralara asitle temizleme ilemi yaplmamaldr. Kuru honlama, andrc pskrtme veya alkali pas giderici gibi asidik olmayan metodlar kullanlarak zel n ilemler tavsiye edilir. Elektrolizle kaplanacak elik paralarn yzeyleri temizleme iin en az daldrma zamannda hazrlanmaldr.
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Ek B (Bilgi iin) Metalik kaplamalarn tuz pskrtme korozyonuna kar koruma performans
Bu ek ISO 9227ye gre tuz pskrtme deneyi artlarnda krom kaplama ilemi ile inko ve kadmiyum kaplamalar (izelge B.1 ve izelge B.2) ile nikel ve nikel/krom kaplamalarn (izelge B.3) tuz pskrtme korozyonuna kar koruma performansna ait bilgiler verir.
izelge B.1 - inko ve kadmiyumun ntr tuz pskrtme korozyonuna kar koruma performans
Kaplamalar gsterili
iin
ksa
kodu a) b (sistem B ) Fe/Zn veya Fe/Cd 3c1A Fe/Zn veya Fe/Cd 3c1B Fe/Zn veya Fe/Cd 3c2C Fe/Zn veya Fe/Cd 3c2D
ilk
3d
Fe/Zn veya Fe/Cd 5c1A A 6 48 24 Fe/Zn veya Fe/Cd 5c1B B 12 72 36 Fe/Zn veya Fe/Cd 5c2C 5 C 48 120 72 Fe/Zn veya Fe/Cd 5c2D D 72 168 96 Fe/Zn veya Fe/Cd 5Bk Bk 12 Fe/Zn veya Fe/Cd 8c1A A 6 96 48 Fe/Zn veya Fe/Cd 8c1B B 24 120 72 Fe/Zn veya Fe/Cd 8c2C 8 C 72 168 120 Fe/Zn veya Fe/Cd 8c2D D 96 192 144 Fe/Zn veya Fe/Cd 8 Bk Bk 24 120 72 Fe/Zn veya Fe/Cd 12c1A A 6 144 72 Fe/Zn veya Fe/Cd 12c1B B 24 192 96 Fe/Zn veya Fe/Cd 12c2C 12 C 72 240 144 Fe/Zn veya Fe/Cd 12c2D D 96 264 168 Fe/Zn veya Fe/Cd 12 Bk Bk 24 192 96 Fe/Zn veya Fe/Cd 25c1A A Bilgi yok Fe/Zn veya Fe/Cd 25c1B B Fe/Zn veya Fe/Cd 25c2C 25 C Fe/Zn veya Fe/Cd 25c2D D Fe/Zn veya Fe/Cd 25 Bk Bk a) inko kaplamalar iin ISO 2081deki kod snflandrmasna baknz.Kadmiyum kaplamalar iin ISO 2082deki kod snflandrmasna baknz. b) Ksa gsterili kod sistemleri iin Madde 13e baknz. c) Krom kaplama ilemleri ksa gsterilii izelge B.2ye gre yaplmaldr. d)Daha dk kaplama kalnlklar kromat dnm performansn bozar.
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Snf
Ksa gsterili A 1
Tip Ak
Tipik grnm effaf, ak, bazen mavimsi renkli Hafif renkli parltl effaf Sar parltl Zeytin yeilinden kahverengiye kadar veya bronz Hafif parltl siyah
B C 2 D Bk a)
Korozyon korumas Hafife, rnek olarak tama esnasnda lekelenmeye kar veya ortak korozyon artlarnda yksek neme kar Dikkate deer, baz organik buharlara kar koruma dahil Korozyon korumasnn dereceleri
farkl
Bakr veya bakr esasl Nikel c) Cu N1 3b Cu N1 5b Cu N1 10b Nikel+Krom c).d) Cu/Ni 3b Cr r Cu/Ni 5b Cr r Cu/Ni 10b Cr r
Cu N1 20b Cu Ni 20b Cr r 8h Tavsiye edilmez Cu Ni 30d Cr r Tavsiye edilmez Fe/Ni 40d Cr 16 h a) Nikel kaplamalarn snflandrma kodu iin ISO 1456ya baknz b) Ksa gsterili kod sistemleri iin Madde 13e baknz. c)b parlak nikel konulduunu, d duble nikel konulduunu gsterir. d)r en az 3m kalnlnda dzenli (allagelmi) krom olduunu gsterir. e) Ntr tuz spreyi deneyi genellikle Ni/Cr kaplamalar iin belirlenmemitir. f) Daha dk mukavemetli kaplamalar iin bakr -hzlandrlm asetik asit tuz pskrtme deneyi (CASS)nin anlaml olmas iin ok ksa olmaldr.
Demir esasl malzeme Nikel+krom veya Nikel c) Bakr+Nikel+ Krom c).d) Fe/Ni 5b Fe/Ni 5b Cr Fe/Ni 10 b Cr Fe/Ni 10b Fe/Cu 10 5b 10b Cr r Fe/Ni 20b Cr Fe/Ni 20b Fe/Cu 20 Ni Cr r Fe/Ni 30b Fe/Ni 30b Cr
nemli yzeylerde krmz paslarn ilk grnmesi BakrNtr tuz hzlandrlm pskrtme asetik asit tuz deneyi (NSS)e) pskrtme deneyi (CASS)
12 h 48 h
f) f) f)
10
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
llen blgesel En az temel sapma, m llen parti ortalama kalnl kalnlk anlama llmesi hakknda anlama salandnda olduunda m Btn anma 5d < / 10d 10d < / 15d l 5d uzunluklar 18 15 12 12 3 30 25 20 20 5 48 40 32 32 8 60 50 40 40 10 72 60 48 48 12 90 75 60 60 15 20 80 80 100 120 25 100 100 125 150 30 120 120 150 180 Not - Daha kaln kaplamalar iin temel sapmalar bydke vida diinin birbirine temasn azaltacandan dolay uyulamas iin imalat ile mteri arasndaki anlamaya baldr. Kaplama kalnl
11
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
1,18 g/ mL):800 mL
D.1.3 Hesaplamalar D.1.3.1 Parti ortalama kalnlnn mikro metre cinsinden hesaplanmas iin aadaki forml kullanlr.
Parti ortalama kalnl = Burada: K: Kaplama metalinin younluuna bal faktr Mo: Numunenin ilk ktlesi g, M1: Numunenin son ktlesi g, 2. A:Numune paralarn toplam alan, cm
K (Mo M) A
(K =
10000
cm 3 / g ;
D.1.3.2 K deerleri aadaki gibidir: Kadmiyum iin K= 1160, (Kadmiyum iin younluk d=8,6 g/cm3 kabul edildiinde ), inko iin K=1410,( inko iin younluk d=7,1 g/cm3 kabul edildiinde)
B, soyma zeltisinde (Madde D.2.2ye baknz) 75C - 85C scaklkta 7,5 m nikeli paralarn evrilmesi artyla 30 dakikada tamamen soyar.Ayrca soyulan bakr alt kat da 0,5 myi gememesi artyla Nikel olarak hesaba katlr.
C, soyma solsyonunda (Madde D.2.2ye baknz) 80C - 90C scaklkta 2,5 m nikeli 10 dakikada tamamen soyar. Daha fazla gaz kabarcnn olmamas nikelin tamamen soyuldun belli eder.Paralar genellikle ince bakr telle aslmaldr.Nikel kaplama tamamen zlr zlmez paralar karlr, su ile iyice ykanr, silinir ve temiz asetona daldrlr.Yukardaki gibi kurutulur ve tekrar tartlr;
12
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Nikel iin zel hazrlanm kimyasal soyma zeltileri, ancak ana metal zerinde tesirinin ihmal edilebilir olduunun gsterilmesi artyla kullanlabilir.(bir baka deyile kaldrlan ana metaln 0,5 m den daha az olmas)
D.2.3 Hesaplamalar
Kaplamann parti ortalama kalnl, mikrometre cinsinden hesaplanmas iin aadaki forml kullanlr: Parti ortalama kalnl = Burada ;
10.000 = 1120 g K= nikelin younluu d = 8,9 g/cm3 kabul edildiinde; mo - Numunenin ilk ktlesi, g m1 - Numunenin son ktlesi;g A - Numune paralarn cm2 cinsinden toplam alan A yzey alan EK Gdeki bilgilere gre hesaplanabilir.
K ( m o m ) A
13
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Kaplama metali (izelge E.1) En az kaplama kalnl (izelge E.2) Son ilem ve kromat ilemi (izelge E.3) izelge E.1 Kaplama metali / alam Kaplama metali / alam Sembol Elementler Zn inko Cd a) Kadmiyum Cu Bakr CuZn Pirin N b Nikel NibCrrb Nikel-krom b CuNib Bakr-nikel CuNib crb Bakr-nikel-krom c) Sn Kalay CuSn Bakr-kalay(bronz) Ag Gm CuAg Bakr-gm ZnN inko-nikel ZnCo inko-kobalt ZnFe inko-demir a) Kadmiyum kullanm belirli lkelerde yasaklanmtr veya snrlandrlmtr. b) ISO snflandrma sistemi iin ISO 1456ya baknz. c) Krom kalnl yaklak 0,3 mdir.
Ksa gsterili A B C D E F G H J K L N P Q R
14
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Not 1 - En az kaplama kalnl ak olarak belirtilmemise izelge E.2 ye gre kod numaras olarak 0 sembol ile gsterilmelidir. rnek - AOP - bylece, kod numaras komple zelliklerini ihtiva eder.M 1,6 veya dier ok kk vida alm paralara kod numaras olarak 0 sembol uygulanr Not 2 - Dier ilemler gerektiinde rnek olarak, preslenmi veya yalanm gibi, bu hususta, anlamaya varlmaldr.Uygulanabildiinde bu ilem metinde ak olarak ksa gsterilie ilve edilmi olabilir.
15
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
kalnln ;
rnek 2 : Elektrolizle 20 m, parlak nikel kaplama + (0,3 m) dzenli krom kaplama A sistemine gre ksa gsterilii :F 6 J Burada: - F harfi 0,3 m krom kaplamal nikel-kromu, - 6 rakam 20 m iin kod numarasn, - J harfi parlak,renksizi ifade etmektedir.
B sistemine gre ksa gsterilii: Fe/Ni 20b Cr r Burada: - Fe; ana metali, - Ni;kaplama metalini, - 20; mikrometre cinsinden en kk kaplama kalnln - b; parlak olduunu, - Cr; krom kaplamay, - r ; dzenli (bir baka deyile 0,3 m), ifade etmektedir.
16
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Not - izelge G.1 ve izelge G.2de verilen yzey alanlar,sadece ilgili taraflar arasnda anlama olduunda uygulanr.
G.1 Cvatalar
Cvatann toplam yzey alann elde etmek iin aadaki parametreler gereklidir.(ekil G.1) Cvatann vida alm gvdesinin 1mm uzunluunun yzey alan, A1, Cvatann vida almam gvdesinin 1 mm uzunluunun yzey alan, A2, Ban yzey alan, (u yzey alan dahil), A3 .Toplam yzey alan, A, aadaki gibi hesaplanr: A= A1 (vida uzunluu) + A2 (gvde uzunluu) + A3
17
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
a: b: c: d:
U.yzey alan dahil (baknz d) ban toplam yzey alan Gvdenin 1mm uzunluunun yzey alan Vidal ksmn 1 mm uzunluunun yzey alan Ban yzey alan dahil u yzey alan (A3 )
18
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Vida kesildiinde, vidasz gvde yaklak olarak temel byk apa (anma ap) eittir.Vida ovalandnda vida almam gvde ya blm dairesi apna (inceltilmi gvde) veya temel byk apa (tam gvde ) yaklak olarak eittir. izelge G.1, farkl gvde ve ba tipleri iin A1, A2 ve A3 yzey alanlarn vermektedir.
ller mm2 dir. Ba alan, A3 Bombe Silindir bal bal Alt ke bal
M1.6 M2 M2.2 M2.5 M3 M3,5 M4 M4,5 M5 M6 M8 M10 M12 M14 M16 M18
19,3 32,0 37,3 47,0 72,8 91,4 120,3 162,1 184,1 258,3 439,4 666,0 864 1158 1 509 1 913
29,7 47,1 72,2 91,0 152,9 297,7 312,2 541,3 905,8 1 151 1 523 1 830 2 385
Not - M18 den byk ldeki cvatalar veya ince adml vidalar iin deerler hlen mevcut deildir ve yaklak olarak hesaplanmaldr.
G.2 Somunlar
Kaplamann ounluunun herbir uta birinci vidada olmasndan,vida zerindeki kaplamann dzgn dalmnn elde edilmesinin zorluundan dolay elektrolizle kaplama uygulamalar iin somunun etkili yzey alan normal olarak gerek geometrik alandan daha kktr. Bu ekin amac, somunun yzey alan hesabnda delinmemi ve di almam biimli somun paras esas alnmtr.
19
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Vida ls Yzey alan,A M1,6 32,2 M2 49,7 M2,2 M2,5 77,4 M3 95,9 M3,5 M4 163,2 M4,5 M5 221,3 M6 345,8 M8 585,8 M10 971,0 M12 1 282 M14 1676 M16 2 078 M18 2 678 Not - M18 den byk ldeki somunlar ve biim 2 somunlar iin deerler hlen mevcut deildir ve yaklak olarak hesaplanmaldr,
20
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Ek ZA Atf yaplan uluslararas standardlar ile bu standardlara karlk olan Avrupa standardlar
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf yaplmaktadr. Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin belirtilmemesi halinde en son basks kullanlr. Uluslararas bir standardda, CENELEC tarafndan (mod) ile gsterilen ortak deiiklikler yapldnda, ilgili EN/HD uygulanr.
IEC, ISO No
ISO 2064
Tarih
1980
Standardn ad
Metallic and other non-organic coatings - Definitions and conventions concerning the measurement of thickness
EN/HD
EN ISO 2064
Tarih
1994
21
ICS 21.060.10
TRK STANDARDI
Kaynaklar
[1] [2] [3] ISO 89911980.Designation system for fasteners. ISO 9588 Metallic or other inorganic coatings - Post-coating treatments of iron and steel for reducing the rsk of hydrogen embritlement. TROIANO A.R. The role of hydrogen and other interstitials in the mechanical behavior of metals, Transactions of the American Society of Metals, Vol.52,1960,p.54
22