Turkiyede Ve Dunyada CasusLar

"I suppose that every novelist Has something in common with a spy; He watches, he overhears, he seks, he motives and
analyses character..." Graham Grene, MI6 Agent, "A Sort of Life" 1971 "Sanrm, roman yazarlarnn Ajanlarla benzeen birka ortak yan var; zlerler, kulak misafiri olurlar, Aratrrlar, fark ederler ve Karakter tahlili yaparlar." Graham Grene, MIAjam "Bk Tr Yaam" 1971
NSZ YERNE
"To learn to be able to not to begood... according to necessity. " Machiavel, "htiya hlinde "The Prince" iyi olmamay
renebilmek... gerekebilir. " Makyavel, "Prens" K ur..un saM^a dikkat etmesi, onu zenle korumas ne denli nemliyse, bir lkenin de gvenliine zen gstermesi ve onu korumas o denli nemlidir. Savunma gvenlii, bir bakma yaama refleksi gibidir. Yaama ve var olabilme gds, her canl varlkta doutan edinilmi bir mekanizmadr. Yeni domu bir bebek, bir an nce lmek ve yok olmak iin deil, yaama tutunabilmek, canl
Deerli dostum mteveffa Kurt Vonnegut Jr. m ansna
ln srdrebilmek iin rpmr. Yaama balanabilmek, sadece gvenli bir ortamda gerekleebilir. O gvenli ortam ise ancak bil giyle salanabilir. stihbarat (Intelligence) faaliyetleri (etkinlik deil) znde "Bil gilenme" sreleridir. Kendini koruma ve savunma dinamiklerinden kaynaklanm olabilecei gibi saldrganlk ve iddet gibi amalar iin de "Bilgilenme" kullanlr. Bilgilenme, yaamn her alanna yn veren tek unsurdur.
http://genclikcephesi.blogspot.com
O'AYTUN
ALTINDAL
11 T R K Y E ' D E VE D N Y A D A C A S U S L A R
Devlet ynetiminde "Bilgilenme" birinci dereceden ncelii olan hayati nemi haiz bir "Procedure" (usl, uygulama) olarak de erlendirilir. Bu nedenle de "Bilgilenme" Procedure'ne katlacak kiiler, sra d bir yaam tarz srdrebilecek, bu zorlu koullara dayanabilecek ruhsal ve bedensel gte olmak zorundadrlar. Dev let ynetiminde "Bilgilenme" grevini stlenmi olan kiiler, en ge ni anlamyla "stihbaratlar"dr. Bu, her devlet iin byledir. stihbaratlarn devlet bakanlar olmalarna da bu nedenle ok sk rastlanr. ABD'de de Ronald Reagan, FBI ajan (Kod: T-10) ola rak almt, Baba Bush ise dorudan CIA'y ynetmiti. Sovyetler'de Andropov, KGB'nin bayd, gnmzdeki Vladimir Putin ise gemite KGB'nin en "gvenilir casusu" idi. Devlet kendi istihbaratna kataca veya kendi gvenliini tem sil ettirecei kiilerde, hipotetik olarak zellik arar. Bunlar sra syla, sadakat (Fidelity), cesaret (Bravery) ve drstlktr (Integ rity). ngilizcelerini yazdm bu szcn ba harfleri FBI diye bilinir. FBI, ayn zamanda nl ABD Gvenlik ve stihbarat birimi nin adnn ksaltlm eklidir ama FBI'n armasnda ite bu sz ck bulunur. Fidelity, Bravery, Integrity. Bu her zaman gereklemi midir? Hayr. Bazen bu tr rgtle re katlm kiiler, kendilerine, ailelerine, rgtlerine, toplumlarna ve uluslarna ihanet ederek, belirli "kar", hesaplaryla dman ka bul edilen taraflara geerler; yani saf deitirirler. Bu kitapta ite va tanlarn satan ve satmayan kiilerin eylemlerini, yaamlarn okuya caksnz. Her birimin "ibretlik" bir yks vardr. Her biri bir "serven"dir. Hem de sradan kiilerin gze alamayacaklar trden ser venlerdir bunlar.
* * *
Baka aratrmaclarn abalarna, aln terine sayg duyduum iin, "Fikir Hrszl" yntemiyle, hi kimsenin buluunu, bilgisini ken dime mal etmem, etmedim. Daima dipnotlar verdim, daima kitapla rma aktardm duyu, dnce ve davranlarn fikirsel ilk sahiple rini adlaryla andm. Bakasnn yllar sren gayretlerini, el abuklu u ile internetten indirip ya da kitabndan "alarak" kendime mal etmedim. Her zaman fikrinden yararlandm kiinin adn belirt tim, kaynan gsterdim. Ama Trkiye'de bu saygy gstermeyen, "Dipten Dolma" aratr maclar tredi. Eskiden ok azd bu "Fikir Hrszlan". imdi, eski de yimle, "badullah" (pek ok). Bu nedenle "Casuslar" kitabmda bir tek dipnot okumayacaksnz, nk hi kullanmadm. Bilerek, isteyerek ve taammden dipnot kullanmadm. Neden mi? Buyurun okuyun. Benim "Bilinmeyen Hitler" diye ok okunan bir kitabm var. Bu kitapta saysz ad geiyor, gizli rgtler ve Hitler ile ilgili "Bilinme yen" birok konu anlatlyor. Hitler kitab yaymlandktan sonra tam on bir adet Hitler kitab daha yaymland. Bunlardan on birinde de benim kitabmda yazdm konular vard. Tek farkla: Bunlarn ta mamn BEN kefetmitim! Hibir dipnot yoktu. Adam kitabm al m, birka uyduruk sayfa eklemi, stne de utanmadan kendi ad n yazp yaymlamt. nanlr gibi deil ama benim kitabmdaki dizgi hatalar bile AYNEN tekrarlanmt. Ama durun daha bitmedi! "Bilinmeyen Hitler" kitabmda Baron Rudolf von Sebottendorf adl bir Alman'n, Hitler'i yetitiren gizli bir rgtn lideri olduunu ve bu rgtn istanbul'da kurulduunu belgeleriyle aklamtm. Baron Sebottendorfun "Esrarengiz" bir adam olduunu Bektai ve mason yapldn belgeleriyle aklamtm. Ama yle deilmi! Bu vatandalardan birine gre Alman-Trk vatanda Baron Rudolf von Sebottendorf meer kimmi biliyor mu-
Benim kitaplarm okumu olanlar bu kitabmda bir srprizle karlaacaklar. Ben belgesiz konumayan, yazmayan bir yazarm.
12-AYTUN
ALTINDAL
sunuz? Sk durun, adam KEFETM: Hitler'i yetitiren gizli r gt, Thule'nin kurucusu ve lideri meerse Trkiye Komnist Par tisi kurucularndan efik Hsn Demer'mi. Buyurun! Durun bitmedi! stelik bunu iddia eden de BENMM! Buna delilik mi dersiniz, zrvalamak m dersiniz ne derseniz deyin ama ben "Pes" ettim. Trkiye'de birileri sadece ipin ucunu deil aklla rn da kardlar. Hem bakalarnn almalarna sayglar yok hem de "hrszlklarnn" endazesi kalmad. Dipnot verseniz bir trl, vermeseniz bir trl... Dipnot veriyorsunuz adam alyor bakasnn almasn size mal ediyor. Ya da giriyor internete sizin verdiiniz kayna buluyor, ondan be satr alyor ama KENDS KEFET M GB kitap yazp stne imza atyor. Hrszln bile herhalde bir raconu vardr. Bu "Fikir Hrszlna ne denilir, bilmiyorum. Konuyu paylatm sevgili dostum Prof. Dr. Sezer Akarcal'nn, "Bu tip olaylara kar akademik hayattakine benzer ekilde alacak ada anlamda bir Yazarlar Etik Kurulu kurulmal ve fikir hrszla rna kar gereki yaptrmlar uygulanmal" grne yrekten ka tlyorum. Akademide bilgi hrszl, nasl unvanlarn geri alnmas ve meslein bitirilmesiyle sonulanyorsa, fikir hrszl kantlanan yazarlarn da yazarl tartmaya almal ve bu etik d davranlar mutlaka kamuoyu ile paylalmal. te ksaca anlattm bu ve benzeri nedenlerle bu kitapta, haya tmda ilk kez, kaynaklar dipnot ile vermedim. Ama bakalarnn aln terini kendi zimmetime geirmi olmamak iin "Okunmas Ge reken Kaynaklar" listesi koydum. Bakalm bu kez nasl alacaklar merak ediyorum. Casuslar kitab; vatana, millete ve Babakan Tayyip Erdoan'n akaks bir ksm garip gurebaya hayrl olsun. Aytun Alndal Ispilandit, Ocak 2008
1. l.RAHAB VE JOSHUA
"nsan ilikileri, ajanlarn belgelere John zellikle de gizli ve her zaman
kendi ilerindeki
aralarndaki ilikiler,
baklarak yeniden
yaplandrlmazlar." Lewis Gaddis (Tarihi)
"Sonra Nun'un olu Joshua gizlice iki casus yollad Shittim'e, 'Gidin her tarafa bakn, zellikle de Jericho'ya' dedi. Bylece casus lar gittiler ve Rahab adl fahienin evine girerek orada gizlendiler" (Joshua 2:1). Kutsal Kitap ncil'in Yahudiler iin olan Eski Ahit blmnde anlatlan bu casusluk olay gnmzden yaklak 3200 yl nce bu gn Filistin/israil diye bilinen topraklarda gereklemitir. Yahudi lerin, Musa'dan sonraki yneticisi ve kral olan Joshua'nn casuslar na "Yardm ve Yataklk" eden fahie Rahab, tarihte bir casusluk fa aliyetine bizzat katlm ad san belli ilk kadn olarak tannmtr. "Peki casuslar kimdi?" derseniz, bunun yant ncil'de yoktur ama Yahudiler iin kutsal saylan baka kitaplarda vardr. Bu kitaplar ise MS 2. ve 7. yzyllar arasnda yazlm olan Talmud ve Midrash ile daha sonraki Tannaim diye bilinen sicillerdir.
16 A Y T U N A L T I N D A L
17TRKYE'DE VE
DNYADA CASUSLAR
Rahab (tersinden okunuu Bahar) brancaya muhtemelen Kpticeden gemi bir kelimedir. Deiik anlamlan vardr. rnein ib ranca "Rachev", kadn cinsel organna verilen addr. Ayrca sfat olarak "Yark" veya "Genilik" demektir. Kelime branca "Reah" olarak da okunmutur ve bu da "Gzel koku" (par fm) anlamnda kullanlan bir szcktr. Talmud'da yazldna gre Rahab, dnyann grd en gzel kadndan biridir (Me"gila 15a). Yine Yahudiler iin kutsal nemi haiz baka bir kitap olan Midrash'ta Rahab "Zinakr" (zuniceta) olmasna ramen "Ve li" dzeyinde bir "Ermi-kadm"dr. Bir anlamda Evliya gibi, o mer tebede bir kadndr. Fahie olmasn ve bu mesleiyle Yahudileri korumasn ondan srail'in Tanrs Yahweh istemitir. O da Yahweh'in bu isteini yerine getirmitir. Tanr'nm isteini sorgusuzca yerine getirdii iin Talmud ve Midrash'a gre Kadn Peygamber saylmtr. Casuslar gnderen Joshua'dan da ksaca sz etmek gerekir. Joshua, Musa'nn yardmcsdr. O lnce yerine gemi ve Yahudi leri dman kabul ettii dier topluluklann topraklarn ve servetle rini ele geirmek iin militarize bir g hline getirmitir. Baz kay naklara gre Rahab, daha sonra onun kars olmutur. Joshua'nm casuslar, Rahab ile pazarlk yapmlar ve Joshua, Jericho'ya saldrd zaman evini ve yakmlann korumak iin evinin pen ceresine "Kzl Kurdele" asmasn, bunu gren hibir Yahudi'nin ona ve yaknlanna zarar vermeyeceini sylemilerdir. Casuslar, Rahab'a, "Sen, bizi gizle, bizim hayatlanmz da senin ve yakmlannn hayadan iin feda olsun" diye gvence vermilerdir. Daha sonra Joshua ve or dusu Jericho'ya saldrm, herkesi kltan geirmi ama Rahab'a ve ya knlarna dokunmamlardr (Joshua 2:14). Kzl Kurdele, daha sonra casusluk literatrnde ok nemli bir rol oynamtr. Amerikan Sa vamda bu adla tannan, sabotajlar ve suikastlar dzenleyen ok gizli
bir rgt kurulmutu. Bu rgt, Scarlet Ribbon Society, gnmzde baka faaliyetleri ynlendirmektedir. Kendi vatanna ve milletine ihanet ederek anayurdunun yabanc bir g tarafndan igal ve talan edilmesine sebep olan Rahab, Yahudi ler iin KadmPeygamber saylmtr ama Hristiyanlar iin bundan da fazla, daha yksek bir mertebeye kartlmtr. Vatan haini fahi e Rahab 2. ve 3. yzyllarda Hristiyanlara yn veren Kilise Babalar tarafndan kiliseyi tanmlayan "Kimlik" yaplmtr. Dier deyile "Kilise Babalar"ndan Justin, Athanese ve Gregory Nazirance, Rahab' ilk Hristiyan mabetleri olan kiliselerle "zde" (identify) say mlar ve olabildiince yceltmilerdir. Kilise Babalar iin Rahab, Havarilerin stnde sa ve Meryem'in az altnda bir mevkidedir. Ki lise -bugnk Vatikan- iin Rahab, "illa Meretrix" yani "Bakire Fahi e "dir. Yahudiler de Rahab', "Casta Meretrbc Pundigta" (Bakire Fahi e/Fahie Hanc) olarak anarlar; Ona "Reah" derler, yani gzel ko kulu. .. imdi casuslara gelelim. Talmud ve Midrash'ta yazldna gre, Joshua'nn, Rahab'a gnderdii iki casus, Tamar'n oullar Caleb ve Pinhas'tr. Bunlar tannmamak iin Pere ve Zerah adlarn kullanmlardr. kizdirler ve tarihte "Kod" ad verilmi ilk casuslardr. Ksaca Tamar'dan sz etmek gerekiyor nk Tamar da Rahab gibi fahielik yapmtr. stelik bugn Yahudi diye bilinen kiiler kan itibaryla onun soyundan gelmilerdir. Mslmanlarn Davut Peygamber dedikleri Kral David de Sleyman (Solomon) da onun soyundandr. Dahas sa'nn babas (?) saylan Meryem'in kocas Joseph de dolaysyla sa da ite bu fahie Yahudi ve Hristiyan ilahiyat na gre Tamar'm soyundandrlar. Tamar'n yks Eski Ahit'in ilk kitab olan Genesis'te anlatl mtr (38:1-33). Buna gre Abraham'n soyundan Isaac'n torunu
18'AYTUN
ALTINDAL
Judah, Kenara (Filistinli) bir adam olan Shua'nn kzyla evlen mitir. Bu evlilikten Er, Onan ve Shelah (Selah) adl ocuu olmutur. Judah, olu Er'i, Tamar adl bir kadnla evlendirmi fa kat Tanr Jahweh, Er'in kt bir insan olduuna karar vermi ve onun cann almtr. Er, Tamar ile yatamadan lmtr. O dne min geleneklerine gre -ki bu gelenek gnmzde Trkiye dhil Orta Dou'daki birok blgede hlen uygulanmaktadr- Judah, Tamar' ikinci olu Onan ile evlendirmitir. Tamar'in maks talihine bakn ki Onan da Tamar'dan ocuk sahibi olmak istememi ve 1 cinsel birleme srasnda kendisini geri ekmitir. Hl byle olun ca zavall Tamar bir kez daha ocuk sahibi olamamtr. Judah du rumu renince Tamar' bu kez de kk olu Shelah ile evlen dirmek istemitir. Tamar'a, "Olum henz ok gen, sen imdilik babann evine git ve onun bymesini bekle" demitir. Tamar da kaynpederinin szn dinleyip babasnn evine dnmtr. Ne var ki Tamar bir an nce ocuk sahibi olmak istedii iin bir plan yapm ve "Fahie" kadnlarn giyinmek zorunda olduklan giysileri kuanm ve gelenek gerei de yzn, salarn iyice rtm ve kaynpederinin geecei ssz bir yolun bana oturup onu bekle mitir. Judah, yoluna kan fahieyi tanmam ve onunla yatm tr. Tamar, kendisinin fahie olduunu sylemi ve Judah'la yat mak iin bedel olarak mhrn ve bir adet keisini istemitir. Ju dah da kabul etmitir. Tamar ite bu olaydan sonra gebe kalm ve ileride Joshua'nn casuslar olan ikiz erkek ocuu dnyaya getir mitir. Tabii btn bu garip ilikiler srail'in Tanns Yahweh byle olmasn istedii iin olmutur. Bu nedenle de Tamar, Judah'm so yunun srdrcs ve tm Yahudilerin, deyim yerindeyse "Ataanas" saylmtr.
1
Rahab'm yksnde ok dikkat ekici bir blm vardr. Bu da Joshua'nn kitabnda anlatlmtr. Buna gre Rahab, ikiz kar de casuslar Caleb ve Pinhas ile konuurken onlara lkesinde ya anan korkulu bekleyii anlatm ve "Sizin Tanrnzn nasl acma szca baka kentleri yerle bir ettiini, insanlar kltan geirttiini duyduk ve ok korkuyoruz" demiti. Rahab gerekte lkesinde sr drlm olan ve gnmz istihbaratlk literatrnde "5. Kol Fa aliyeti" diye bilinen "Aldatmaca ve Bozgunculuk" (teknik adyla, Deception ve Subversion) propagandasn dile getirmiti. Gerekten de Joshua zapt etmek istedii Jericho'yu ele geirebilmek iin da ha nce 12 Yahudi kabilesinden 12 casus semi ve bunlar "Aldat maca ve Bozgunculuk" faaliyetlerini yrtmek iin oraya yolla mt. Bu propagandistler halkn arasna kararak korku, panik, dehet ve ylgnlk psikolojisini yaymlard. Gnmzde buna "Psikolojik Harp Taktikleri" denilmektedir. Gnmzden 3200 yl nce, hatta belki daha da eski dnemlerden beri bilinen ve ajan provokatrler tarafndan yrtlen bu taktik faaliyetleri, ilgintir ki l> 'llkcnn paralanmasnda ve/veya egemenlisini yitirmesinde hAl en etkili olan gizli silahtr. Trkiye, son 20 yl iinde, bu tip '> Kol laaliyetlerine en youn muhatap olmu lkelerin banda gelmektedir. Yukarda daha eski dnemlerden beri dedim nk in'de ve Hindistan'da bu taktikler Joshua'dan nce de uygulanyordu. in'de Sun Tzu ve Hindistan'da Chankya dnemlerinde bu taktikler ok uygulanmt. Hindistan tarihinin en eski kitaplarndan biri olan Arthassatra'da Chandragupta Maurya suikastlarnn 5. Kol taktiklerini uygulayarak saysz cinayet iledikleri ve lkeleri istikrarszlatrdklar (destabilization) ve dezenformasyon (yanl bilgi lendirme) araclyla ieriden kerttikleri anlatlmtr. Rahab, doaldr ki casuslara yardm ve yataklk yapacana, on lar kendi lkesinin gvenlik glerine yakalatsayd, kendi halknn
Gnmzde kadnla cinsel iliki srasnda erkein geri ekilmesine ve kendini darda tatmin etmesine Onanizm denilir.
20-AYTUN
ALTINDAL 21 T R K Y E ' D E VE D N Y A D A C A S U S L A R
gznde ve gnlnde ycelecek ama Yahudiler tarafndan da id detle lanetlenecekti. Tarih boyunca kendilerinin toplumlar tarafn dan sefil bir yaama mahkm edilmi olduklar duygusuna kaplm olan birok fahie intikam, nefret, garaz gibi duygularla hareket edebildikleri iin dman lkelerin istihbarat rgtlerince elde edile bilecek ilk kiiler arasnda saylmlardr. Tam tersinin olduu durum lar da vardr ama tarih boyunca casuslar ile fahielerin yollan daima kesimitir. Dnyadaki tm istihbarat rgtleri kadn gcnden ya rarlanm ve hlen de yararlanmaktadrlar, istihbarat rgtleri iin fa hie veya ev kadn aynm yoktur; gerekli grld zaman her kad na, bnyesine ve merebine uygun grev verilebilir. Rahab ve Tamar fahielik yapm olmalarna ramen resm tarih ve din tarafndan yceltilmi kadnlardr. Avrupa'nn resm tarihi, il gintir ki saysz yalan ve saptrmayla doludur. Bir dnem casusluk dhil birok iddiayla sulanan kiiler -kadn veya erkek- baka bir dnemde yceltilmi ve hem resm tarihin kahraman hem de dinin en saygn kiisi saylmlardr. Hristiyanlm Tanns Isa Mesih adna yaklarak idam edilmi olan birok kadn ve erkek daha sonra yine ayn Tanr, sa Mesih adna bu kez Aziz ve Azize ilan edilmilerdir. Hem resm tarihin kahraman hem de dinen Azize yaplm kadnla ra en gzel rnek nl Jeanne d'Arc'tr. lgintir ki onu yaklarak idama mahkm etmi olan kilise, sa Mesih adna hareket ettiini ne srmt. Onu Azize ilan eden kilise de yine Isa Mesih adma Jeanne d'Arc' kutsallatrm ve Azizler Kita bma kaydm yaptrmt! Oysa ne resm tarihin anlatt gibi bir Jeanne d'Arc vard ne de dinin kutsal-latrd kii gerek Jeanne d'Arc't! Bu talihsiz gen kadn hakknda son 25 yldr yrtlen belgelendirme fa aliyetlerine gre, gerekte ne resm Fransz tarihinin anlatt gibi orta da "zavall yoksul ve masum kyl kz" vard ne de Katolik Kilisesi 'nin kutsallatrd sofu Katolik, koyu dindar, meleklerin elisi (!) bir kz vard. Dier bir anlatmla, bir Jeanne d'Arc vard, Jeanne d'Arc'tan ieri... Resm tarihin verilerine gre Jeanne d'Arc 1412 ylnda Fran sa'nn unutulmu yoksul ky olan Domremy'de dnyaya gelmiti. Oysa 1909'da Jeanne d'Arc' kutsayan (Beati-fication) sonra da 1920'de Azize ilan eden (Canonization) Katolik Kilisesi'ne gre bu bakire kahraman 6 Ocak 1407 doumluydu. Jeanne d'Arc'm duruma tutanaklar 1940'dan itibaren blm ler hlinde aklanmtr. Bu tutanaklara bakldnda ok ilgin ifade ler bulunduu grlmtr. yle ki durumalar srasnda Jeanne d'Arc stndeki erkek giysilerini kartmamakta direnmitir. Kendisini yarglayan Bapiskopos ve dier din adamlan ise ondan kadn elbisesi giymesini istemilerdir. Bu giysi meselesi onu idama gtren nedenler den biri olmutur. Durumalar srasnda Jeanne d'Arc'a ikence ya plp v.plu.iM tanlm, ve ilgintir k yaplmamasna karar veril miin Yine ilgin M I husus, Jeanne d'Arc, aforoz (excommunication) da edilmemiin v.ylc soylesek, dinen sulu ve Heretik (sapkn-kfr) k saylmamtr. Aforoz edilmedii hlde niin yaklmtr derseniz, garip ama gerektir ki Tann'y (Isa), Melekleri ve Azizleri kullanarak Fransz halkn ngiliz igaline kar "kkrtmak" ve onlan ayaklanma ya armaktan dolay idam edilmitir. Yani kilisenin kalantorlan, Je anne d'Arc' "Heretik" olduu iin deil, kendi tekellerinde olan sa'y, Azizleri ve Melekleri onlardan izinsiz olarak "siyasete" alet edip Fran sa'y ngiliz igalinden kurtarmaya almaktan dolay sulu bulup, ya karak ldrmlerdir. Jeanne d'Arc', bugnn deyimiyle "kkrtc, batan kartc" ajan (agitatore-seducteur) gibi deerlendirip idamna karar verenler ngiliz yarglar ve din adamlar deil bizzat Fransz din adamlar idi. yi mi? Fransa'y, ingiliz igalinden kurtarmak iin cann veren Jeanne d'Arc, Fransz din adamlar ve yarglar tarafndan idam edil-
misti. Nasl olur demeyin, ngiliz oyunu bu. Bata en nemli yarg Pierre Cauchon olmak zere mahkemede yer alan tm yarglar, n giltere Kral tarafndan "rvetle" satn alnm kiilerdi de ondan. Bu kiiler Fransa Taht'nm ngiltere Kral'na verilmesi iin Fransa'da siyasi manevralar yaparak ngiliz 5. Kol faaliyetini yrten "ibirlik i" ve ajan Franszlard! Ama Jeanne d'Arc olaynda daha da ilgin hususlar vardr. Jean ne d'Arc' kkrtc-ajan olmakla sulayan ibirlikilerden (collabo rator) , 25 yl sonra ngilizler, Fransa'y terk etmek zorunda ka lnca, bu kez de Jeanne d'Arc'm "masum" olduunu onaylatmak iin Engizisyon Mahkemesi'nden karar kartmlard! Bylece Jeanne d'Arc ldkten sonra aklanmt. Ama bitmedi. Son yllarda yaplan akademik aratrmalara gre, Jeanne d'Arc di ye bilinen gen kz, hibir ekilde yoksul bir kylnn kz deildi. Tam tersine, Fransa Kral'na ve Taht'na en yakn bir kadnla erkein gayrimeru ocuuydu. Evlilik d ilikiden dnyaya geldii iin kim senin bilmedii bu kk kydeki Arc ve Romee ailesine emanet edil miti. Kim miydi bunlar? Kadn Isabeau de Baviere, erkekse Louis d'Orleans't. yle sylersek Jeanne d'Arc'm annesi, Avrupa'nn en gl Dk ailesinden bir Des, babas da Fransa Kral Charles'in k k kardei olan Veliaht Prens Louis d'Orleans't. Bitmedi. Resm tari he gre Jeanne d'Arc 1431'de (30 Mays) yaklmam ve ailesi tarafn dan kurtarldktan sonra anna yakacak bir soylu olan Robert des Armois ile 1436'da evlendirilmiti! Bu evlilii belgeleyen evraklar hlen 12. yzylda yaplm olan Jaulny atosu'nda gizlenmektedir. Ayn atonun kabul salonunda bulunan dev bir yal boya tabloda, Jeanne d'Arc ve ei el ele glmsemektedirler. Ayrca ikisi adna (ters yz) baslm madalyonlar da atoda gizli bir blmde durmaktadr. Jeanne d'Arc'm idamn izleyen 25 yl iinde birok gen bakire gerek Jan d'Arc olduklarn
ne srmlerdi. Bunlardan biri 1457 ylnda bizzat Kral Rene d'Anju tarafndan onurlandrlmt. Jeanne d'Arc'm iddia edildii gibi "gaipten" sesler duyarak deil, dorudan gizli bir erkek karde lik rgt tarafndan ynlendirildii de birok tarihi tararndan ne srlmtr, ite bu rgt, Jeanne d'Arc' idamdan kurtarmtr. Aratrmac Jeff Nisbet'in yazdna gre, Jeanne d'Arc'm yerine ya klan bakirenin kimlii ise hibir zaman bilinemeyecektir. Engizisyon Mahkemesi, lmnden 25 yl sonra Jeanne d'Arc' aklamt ama ayn mahkeme baka "Heretikleri" yaklarak lme mahkm etmekten geri kalmam, tam tersine bu korkun infazlar s K l m n t i 1600 ylna kadar Engizisyon Mahkemesinin, ajanlar kullanarak yaklarak ldrtt (bu uygulamaya "Auto de Feu" denit) usan says on binlerle saylmtr. Ama en nemli yaklma olay, yine bir engizisyon ajannn ihbaryla 1600 ylnda yaanmt. Engizisyon' en gilvrdg ajanlardan biri, Giovanni Mocenigo d. Vene d i k l i , ok k k l bir ailenin olu olan Mocenigo cizvitti ve tuzak kum a k idama gnderdii kii de ann ok tesinde bir filozof olan Giordano Bruno idi. Bruno 1458'de Napoli yaknlarndaki Nola'da dnyaya gelmi ti. Henz 15 yandayken yerleik kilise retilerine alternatif g rler savunmaya balam ve evresinde ilgi ekmiti. Bu nedenle nl Thomas Aquinas'n da okuduu Benedict Okulundan uzakla trlm ve bir daha da okullarn kapsndan gememiti. eitli lkele re gitmi, krallann ilgisine mazhar olmu (r. Fransa Kral 3. Henry) ve (8. Henry'nin kz) Kralie I. Elizabeth ile zel grmeler yap mt. Giordano Bruno, felsefeci ve bilim adam olmann tesinde bir okultist (Gizli glere inanan kimse) ve teosofistti (Bir kimsenin ru hu ile Tanr arasnda dorudan balant kurulabileceini ileri sren dini sistem). Kopernik'i, Avrupa'da tantan odur. Galile ondan etki lenmi ama akbetinden korktuu iin adn anamamt. Bruno, nl "Rlativite" (grelilik) kuramn felsefeye ve bilime sokan asi bir filo-
24-AYTUN
ALTINDAL
zoftu. 1582'de yazd "De la causa, principio et uno" adl kitab zama nna ve dnemine gre inanlamayacak kadar a tesi bilgilerle dolu dur. Bu nedenle de Engizisyon'un dikkatini ekmitir. Bruno bu ki tabnda, Aristo'yu kyasya eletirmi ve onun rettiklerinin yanl olduunu kantlamtr. O dnemde Aristo'yu eletirmek kilisenin koyduu dogmalan eletirmek ve yok saymakla e anlamlyd. Bruno lkeden lkeye kamak zorunda kalm ve gittii her lke de Katolik Kilisesi'nin hmna uramtr. Bruno en son Almanya'ya snm ve burada "konumamas" kouluyla yaamasna izin veril mitir. Baz gizli dostlarnn maddi yardmyla son derece mtevaz bir yaam sren Bruno, 1591 ylnn Mays aynda Venedik'in en gl ailesi ve zellikle de Fatih Sultan Mehmet'e kar her savata en nde yer alarak nlenmi olan Mocenigo Hanedan'ndan bir davet almtr. Bu mektupta kendisinin ve grlerinin bu hanedann g l kiileri tarafndan ok beenildii ve bu nedenle de kendisine ki taplarn yazabilmesi iin Mocenigo Hanedan'na ait bir ev ve aylk tahsis edilecei belirtilmitir. ok sknt iinde olan ve sal bozu lan Bruno, daveti kabul ederek Venedik'e gitmi ve Mocenigo'nun evine yerlemitir. Kendisini gler yzle karlayan Giovanni Moce nigo, Bruno'dan kendisine "Occult" bilgilerini aktarmasn istemi ama Bruno bu bilgilerin inisiye edilmemi kiilerle paylalmayacam, isteniyorsa felsefe ve bilimle ilgili bilgiler verebileceini sylemitir. Bu gelime zerine cizvit Mocenigo, hakknda nceden hazrlanm olan ihbar mektubunu imzalayarak Engizisyon Mahkemesi'ne vermi ve Bruno'yu kendi adamlarna tutuklattrarak Roma'ya gndermitir. karld durumalarda kendi grlerini srarla savunan Bruno, kilise yetkililerinin sulamalarn iddetle reddetmiti. Katolik Engizisyonu'nun, Bruno'ya ynelttii iki sulamadan biri, gizli Calvinist olmas; dieri is, ok ilgintir ki "Trk Sultan' nm ajan" olmakt. Resm tarihin yazd gibi Bruno, gerekte dinsel ve bilimsel gr lerinden dolay deil, Mocenigo'nun ustaca kaleme ald ve "Casus-
luk" sulamas yapt ihbara dayandrlarak "Yabanc ve Kfir" bir gcn emrindeki "Casus" olmaktan dolay yaklarak ldrlmt. Engizisyon tutanaklarnda Giordano Bruno' nun "Felsefeci" deil "Ca sus" olduu yazldr. Katolik Kilisesi bu aklamaya 1990 ylnda bile sahip kmt. Gereke olarak da Bruno'nun yaklrken kendi sine uzatlan haa tkrmesi -bu nedenle Mslman olduu (!)- ve sa Mesih'in Tann olduunu reddetmesi gsterilmitir. Bruno, ger ekten de haa tapnmay reddetmi biriydi. Kilisenin hibir reti sinin doru olmadn ve insanlar aldattn yazm ve de syle miti. Bruno, tarihte "Rlativite" kuram kullanan ilk bilim adamdr. Bruno'nun idamndan sonra kitaplar yasaklanm ve gizlice okuyanlar yakalandklannda ok ar cezalara arptrlmlardr. 18. yzyln sonlarna doru ngiliz Deistleri, Bruno'yu okumular ve onun "Rlativite" kuramn yaygm-latrmlardr. 20. yzylda bu ku ramn teorisini yapmak ise nce Lorentz'e, ondan sonra da Einstein'e nasip olmutu. "Akademisiz Akademisyen" diye tannan Bruno'yu ihbar eden ajan Mocenigo'ya ne oldu diye merak edenler iin yazaym: Engizis yon tarafndan dllendirildi. Mocenigo Hanedan'ndan alt kii Ve nedik "Dodge"u (Due kelimesi buradan gelir, Egemen Senyor de mektir) idi. Bunlarn egemenliine Fatih Sultan Mehmet son ver miti. Giovanni Mocenigo, Engizisyon'u arkasna alnca, bu destek sayesinde tm talya'da yeniden papadan sonraki en gl be kii den biri oldu. Engizisyon iin "Ajanlk" yapnca, Bruno idama gitti, Mocenigo da saltanat kurdu. Mocenigo Hanedan gnmzde de Ve nedik'teki en etkili ailedir. Hl turizmcilik yapan Mocenigolann sara y imdi ok lks bir oteldir ve ilgintir ki otelde, Bruno'nun kald oda "zel" statdedir. Mocenigolar, gnmzde "ok nl ve Deerli Bruno'nun Odas" diye tanttklar bu odada onun ajan Giovanni Mocenigo tarafndan nce casusluk suuyla ihbar edilip sonra da tu tuklanarak idama gnderildiinden hi sz etmemektedirler. Tarih
kitaplan ve niversiteler Engizisyon Mahkemesi'nde bacaklan titreye rek yazdklarn inkr edip, dneklik yapan Galile'yi srekli yceltir ler... Ne ilgintir ki onun hocas, cesur yrek, ilkeli bilim adam Bruno'yu st rtl birka cmleyle geitirirler. Gerek bilim adam larnn hazin akbetidir bu. Bruno iin ilk anma treni, Roma'da, 1889 ylnda yaklarak idam edildii meydanda yapld. Trene tam 30 bin kii katld ve Katolik Kilisesi lanetlendi. 17 ubat 2000'de ise onun idam edildii alan olan Campo di Fiori'de toplanan binlerce kii, yaklnn 400. yldnmnde Bruno'yu and. Katolik Kilisesi ise "casusluk" sula masn ne srerek bu toplanty knad. Giardano Bruno, hem a dalarn hem de Isaac Newton'dan Einstein'a kadar tm dhileri et kilemi olan yoksul ama drst bir bilim adamyd; Vatikan bunun tam tersini sylyor olsa bile. Rahab, Jan d'Arc ve Bruno rneklerini rastlantsal olarak seme dim. Bu rnekte de ortak bir payda vardr ve bu payda gerekte tm casusluk olaylarnda izlenir. Bu ortak payda "menfaat=kar" temini meselesidir. Rahab rneinde bu fahie kadna, Yahudilerin casuslan, kendi krallar adna "menfaat" nermilerdir. Eer onlara yardm ve yatak lk ederse Rahab ve ailesine hibir zarar verilmeyecek, tam tersine Kral Joshua tarafndan taltif edilecektir. Rahab, bu kar uruna lkesinin "gvenliim" ve milletinin "egemenliini" dmanna satm ve bin lerce yurttann -kadn, ocuk, yal ayrmakszn- kltan geiril mesini Krmz Kurdeleli penceresinden seyretmitir. Jeanne d'Arc olaynda ise yurdunu yabanc bir devletin igalin den kurtarmak isteyen gen bir kzla (mahkeme kaytlanna gre Pucelle=Kzolankz) kendi vatann, ulusunu yabanc bir krala pe ke eken ve satarak "menfaat" temin eden din adamlan ve yarg lar vardr. Bu anlamda Jeanne d'Arc' yaktran din adamlan, Rahab
gibi davranmlar ve servet edinmiler ama Rahab'n tam tersi olan Jeanne d'Arc (anti-Rahab) kilise dman olarak yaklarak ldrl mtr. Jeanne d'Arc, Fransa'nn "gvenliini ve egemenliini" sa vunmu, din adamlar ise kendi vatanlanm kiisel servet edinme uruna, rvet karlnda satmlardr. Oysa bu kiiler, Fransa'da halkn en ok gvendii kurum olan kilisenin bandaki din adamlanydlar. Hi kimse, onlann, taht ve kiliseyi satabileceine ihtimal vermiyordu. Ama onlar, kiisel karlan uruna, hibir dindar Katolik'in dnemeyecei gizli bir pazarl gerekletirdiler ve satt lar. En gvenilir, kurumlann tepe yneticileri olan baz kiiler, r nein CIA'nn ve KGB'nin en st dzey yneticileri, gizli pazarlklarla lkelerine ve yurttalanna ihanet edebilmilerdir. Bunlan adlanyla ve eylemleriyle greceiz. Bruno olaynda da "kar" n plandadr. Ancak bu kez insanlan 2 uyandrmaya, bilimi gelitirmeye ve insanlan zgr dndrebilmeye uraan gen bilim adam, inanlar uruna mcadele eder ken kendisine yardmc olmay vadeden sahte bir dostun ihanetine uram ve hayatn -kiisel gvenliini ve egemenliini- yitirmitir. Onu casuslukla sulayarak lme gnderen muhbirkii (mole) ise taltif edilerek yceltilmitir. Casusluk tarihinde ite bu iki ana mesele "kar ve gvenlik" en ok belirleyici olan hususlardr. Casuslar, lkelerin gvenliini -dolays lr egemenlik haklann daima birtakm "kar" vaatlerinde bulu narak maniple ederler. Onlara bu maniplasyonlar gerekletir meleri iin bata para olmak zere bal olduklar lkelerin gizli servisleri her trl olana sunar, onlar da bu parlak teklifleri, zayf karakterli kiilerin nne sererler. Bu nedenledir ki casusluk iin "Deception and Subvertion" (Aldatmaca ve Bozgunculuk) meslei denilir.
Bruno gnmzde semantik bilimin kurucusu kabul edilmitir.
Casusluk meslei gerekte istihbaratk alannn iinde yer tu tan birok daldan sadece biridir. Dier bir anlatmla sylersek her casus, istihbarat deildir, tersi de yle. istihbaratk zel eitimi olan, zel teknoloji ve bilgileri kullanan, bilimi esas alan bir disip lindir. Gizlilik ilkesine dayal ok meakkatli ve ok ypratc bir meslektir. Bu nedenledir ki gerek istihbaratlarn "zel" hayadan yoktur, olamaz denilir. Dnya literatrnde casusluk kelimesinin karl "espionage"dr. stihbarat ise "intelligence" olarak kullanlr. Espionage, Fran szca "espier" "gizlice gzlemek" (observer sec-retment) kelimesinden tretilmitir. Osmanlcada 18. yzyla kadar lamclk (yeralt faali yeti) sonra da ispiyonculuk, jurnalcilik ve hafyecilik denilmitir. Casusluk ve istihbaratk, insanlk tarihinin en eski uygulamalannm arasndadrlar. yle ki "iz sren" ve "tuzak" kurabilen ilk in san topluluklar ayn zamanda ilk bilinli faaliyetleri de balatm oluyorlard. Avrupa ve Orta Dou'nun ilk Neanderthalleri (Maara adamna benzeyen gl, iri yan, pek akll olmayan adam), kendile rinden nceki insan topluluklanndan farkl olarak bilinli pratik fa aliyetlerini kullanarak iz srmeyi, tuzak (plot) kurmay ve av tasarm lan yapmay baarmlard. Daha sonraki Homo Sapiens, Neanderthal'in bu zelliklerine silah/alet teknolojisini gelitirme zelliini ek ledi. Buna gre insanlk tarihinde dmanlardan (yrtc hayvanlar ve dier insanlar) korunabilmek amacyla onlarn gndelik faaliyetlerini gizlice izlemek, gzlemlemek ve zarar grmekten, ldrlmekten kurtulmak iin nlemler almak ilkel istihbaratlarn ilk greviydi. nk en bilgili iz srclere, tuzaklara ve gzlemcilere sahip olan topluluklar daima dierlerine stnlklerini kabul ettirebilmilerdi. Gvenlik, insann varln srdrebilmesi iin gerekli olan ilk unsurdur. Gvensiz bir ortamda insann, varln srdrebilmesi olas deildir. Gvenliin salanabilmesi iin de istihbarat n koul-
dur. Bu nedenledir ki gvenlik ve istihbarat birbirlerini tamamlayan ve tanmlayan iki kavramdr. Bir kiinin, bir ailenin, bir topluluun, bir ulusun, bir devletin ve/veya bir devletler topluluunun varln srdrebilmesi ancak ve ancak salayabildii gvenlik ile doru orantldr. Gvenlik azaldka, tehdit ve tehlike byr, artar. G venliin z ise "bilgf'ye dayanr. Bilgi yoksa gvenlik de yoktur; bilgiflenme) glyse, gvenlik de gl olur. En geni tanmyla; gvenlii temin amacyla yaplan tm ak ve gizli, teknik ve/veya toplumsal/siyasi/diplomatik "bilgi edinme" faaliyetlerine istihbarat k (intelligence) denilir. stihbaratk esas itibar ile drt ana dala ayrlmtr. Bunlar s rasyla aksiyomatik (belitsel), lojistik, stratejik ve taktik alanlardr. Bu alanlar da kendi ilerinde drtl blmlere, onlar da l b lmlere ayrlmlardr. Drtl blmler, analitik, speklatif, teknik ve operatif (ajan) snflardr. Istihbaratlm en gizli ve nemli b lm ise aksiyomatik grubunda yer alan analitik blmdr (Litera trdeki ad Content Analyse). Bu blmde yer alabilen elemanlar ok stn IQ sahibi olan, seilmi ya da yetitirilmi kiilerdir. Kita bn ilerleyen blmlerinde onlar tanyacaz.
1.2. VYSHAYA MERA

"Byk iler isteyenler sesini Anne baarmak
vicdanlarnn dinleyemezler." Turgot
Robert Jacgues
Baron De Laune (1727-1781)
stanbul, tarihinin her dneminde barnda en ok casus besle yen kent olmutur. stanbul bir bakma casuslar cenneti gibi bir yerdir. Dou Roma mparatorluu dneminde mparator Konstantin ilk ca sus rgtlerini kurmu, mparator Jstinyen ise gnmzdeki CIAdan bile daha gl olan ilk casusluk ve istihbarat an bizzat bura dan ynetmiti. lgintir ki Fatih Sultan Mehmet'in, stanbul'u zapt etmesinden sonra Osmanllar da bu casusluk ve istihbarat rgtlerine benzer kurulular oluturmulard. zellikle II. Bayezid dneminde Os manllar ile Papalk ve Avrupa devletleri arasnda ok youn "gizli" ilikiler vard. II. Bayezid dnemine damgasn vuran, Cem Sultan olay srasnda padiah ile Malta valyeleri arasnda casuslar tara fndan ynlendirilen youn bir istihbarat trafii kurulmutu. Bu giz li casusluk yazmalarn ilk kez 1975'te Paris'te grmtm. Bizans uzman bir Fransz tarafndan nce Franszcaya, sonra da Trkeye
evrilen bu gizli yazmalar daha sonra TTK (Trk Tarih Kurumu) tarafndan yaymlanmtr. Geerken bir not ekleyelim. Bu gizli yazmalarda casuslann kim lere ne kadar rvet gtrdnden tutun da Cem Sultan'n nasl l drlmesi gerektiine kadar; birok aynnt yazldr. (Uyank film yapmclan iin hazine ve/veya maden gibidir bu gizli yazmalar.) Batl devletlerin, Osmanl'nn bakenti stanbul'da yrttkle ri asker ve diplomatik istihbarat ve casusluk faaliyetlerinde, ok il gintir ki ticari amalar n planda olmutur. rnein I. Murat dne minde papalar her pazar ayininde Trklere lanet yadmrken, ak amlan oturup Trklere hangi silahlann kaa satlacan konuuyor lard. Papalk aynca Rum Ortodoks ve Ermeni kiliselerinde neler konuulduunu da zel ajanlan araclyla izliyordu. Bugnk Vati kan'n arivlerinde bu gizli istihbaratlar tarafndan yazlm binlerce belge vardr. Osmanl ile ilgili sadece asker istihbarat yaplmyordu. zellik le "salk" konusunda youn bir istihbarat, casusluk, muhbirlik a kurmutu. Batl gler iin (r. Venedik Dukal ve birinci blm de adndan sz ettiim Mocenigo Hanedan. Bunlar Kbns Adas'nm ve dier birok blgenin egemeniydiler) padiahn ve veliaht adaynn salk durumu, zaaflan ve ruhsal yaps ok merak edilen konulann banda geliyordu. Ayrca Bat'mn, Saray'da ve Harem'de birok "muhbir"i vard. Bunlann banda "ebe kadnlar", sakalar ve alar ge liyordu. Baz boboaz sultan hanmlarn, haremdeki "dedikodulari'ndan padiahtan nce stanbul'daki gayrimslim istihbaratlarn haberdar olduu biliniyordu. Harem ii dedikodular Osmanl mparatorluu'nu ykma gtren en nemli unsurlardan biri olmutur. Pa diahn nereye ve ne zaman sefer dzenleyeceinden, Osmanl ordu sundan nce Venedikli, Macar, Srp, talyan, Fransz ve Rus devlet yetkililerinin haberi oluyordu.
Bu arada Osmanl da bo durmamt. nl Malta kuatmasnda nce bu stratejik adaya Ali Kaptan adnda bir Trk casusu yollam ve ada halkn, onlar ezen valyelere kar ayaklanmaya hazrla makla grevlendirmiti. Ali Kaptan grevini baaryla tamamlam ve Adallar kendilerini kle gibi kullanan Tapmak valyelerine kar ayaklanmlar ama Osmanl yneticilerinin Ali Kaptan'a vadettikleri asker destek bir trl gelemedii iin, o ve evresindekiler yakalanmlar ve ayaklanma bastrldktan sonra derileri yzlerek kale burlarndan halka gsterilmilerdi. Osmanl Devleti'nde, Bat'mn casusluk, ajanlk, muhbirlik, ajitatrlk, ajan provokatrlk ve dier 5. Kol faaliyetleri zellikle Tanzimat Ferman'ndan nce ve sonra ok hzlanmt. stanbul'da ki Rum Ortodoks Kilisesi ile Batl gler arasnda youn bir ibirlikilik ve ajanlk ilikisi kurulmutu. Bunun sonunda bir patrik, ca susluk ve ayaklanmaya tevikten idam edilmiti. Ama Osmanl Dev let ide y.l.uc glerin, bata da ngiliz, Fransz, Alman, Rus ve l.lv.mi.n m r.ill..i aln.l. 1HH0 l'i.'O yllan atasnda tavan y.i| nitir. Bu krk yllk dnemde saylar binlerle ifade edilecek ka dar ok ajan, casus, muhbir Batl glerin emrinde, Osmanl'nn aleyhinde almalar yrtmlerdir (tpk bugnk gibi). Gn mzde HUMINT diye bilinen, insan kaynaklarna dayal istihbaratlk faaliyetleri ilk kez bilimsel yntemlerle Osmanl topraklarnda yrtlmtr. rnein Alman imparatorluu (Wilhelm dnemi), arkeolojik almalar ve nl Badat Demir Yolu Projesi kisvesi al tnda saysz casusu ve ajan bata Anadolu ve Filistin olmak zere Osmanl topraklarna yerletirmiti, ingilizler ise daha ok stanbul, zmir, Irak ve Filistin'de; talyanlar stanbul, Adana, Mersin ve An talya'da; Franszlar Antakya ve Suriye blgesinde saysz ajan ve ca sus besliyorlard. Bu casuslann bir ksm askeri istihbarat bir ksm da ekonomik ve toplumsal istihbarat ynetiyorlard. Sultan Abdlhamid bunlarla mcadele edebilmek iin ilk hafiye rgtlenmesini
34AYTUN
ALTINDAL
yapm ama tttihad ve Terakki'nin mason yneticileri tara-findan "Kzl Sultan" diye lanetlendirilmiti. 20. yzyln ilk dneminde (1900-1920) zmir'de faaliyet gsteren HAVAS Ajans, Osmanl lehi ne, Avrupa'da propaganda ve PR almalarn ynetirken ayn za manda da bata Trk aleyhtan Fransz gazeteleri olmak zere ya 3 banc basna "rvet" datyor ve istihbarat topluyordu. zmir'deki ajans zellikle Yahudi gazeteciler ynetiyorlard. stiklal Harbi srasn da bu ajans, M. Kemal'e de yardmc oldu. Bu ajansn sahiplerinden birinin olu, sonra Trkiye'nin en zengin Yahudilerinden biri sayl d. Havas Ajans hlen Fransa'nn en byk turizm ve iletiim kuru luudur. 1880-1920 yllan arasnda ilgintir ki yabanc istihbarat rgtleri faaliyet alanlann saraydan ve padiahtan ok halkn arasna evirmi lerdi. Bunun nedeni padiahn ve evresinin onlara verebilecei fazla bir snn kalmam olmasyd. nk sarayda konuulan her cmle mason paalar ve/veya yneticiler tarafndan annda bu yabanc kay naklara aktarlyordu. Osmanl'nn asker gcnden borlanna, evlilik hazrlklanndan gezilere kadar ne varsa, padiahtan nce ngiliz, Rus, italyan ve de zellikle Alman ajanlar tarafndan reniliyordu. Galata bankerleri ve asker ataeler, sarayn ne yapmak istediini deil (nk artk hibir gc kalmamt), birbirlerinin "ne" yapmak istediklerini renme gayreti iindeydiler. Almanlar, ingiliz ve Fransz ajanlanm, Yunan, Rus ve Franszlar ise Alman ve ngiliz ajanlanm izliyorlar ve onlarla girdikleri "kar" atmalannda ellerini glendirmeye bak yorlard. Tm bu yabanc glerin tek ortak hedefi vard: Osmanl topraklann paralamak. (Gnmzde de ayn oyun oynanyor.) Amerikallar ise henz gl bir ekilde Osmanl'ya szm de illerdi. Onlar daha ok Anadolu'da misyonerlik faaliyetlerini yne3
tiyorlar ve adam yetitirmeye bakyorlard. Amerikal zenginlerden bazlar, petrol nedeniyle Osmanl ile iliki kurmu ve istihbarat toplamt. Bunlardan biri nl John Fitzgerald Kennedy'nin b ykbabas John Kennedy idi. 1900'l yllarn balarnda istanbul'a gelmi ve Beyolnda uzunca bir sre yaamt. Eski Robert Kolej'in kurucusu A. Hamlin ile dost olan bykbaba Kennedy, Katolik ol masna ramen masonlarla beraber alm hatta nl Circle d'Orient'in de (bugnk Mason Evi, Byk Kulp - iftehavuzlar) kuru 4 cu yelerinden olmutu. nl Robert Kolej, ABD'li zengin Hamlin ailesi tarafndan kurul mutu. Bu aile, Protestan Hristiyanl, Osmanl topraklannda yay gnlatrmak iin ok youn bir faaliyet srdrmt. O dnemde bu okulda renci olan Mslman genlerden bazlan bu misyonerlik tuza na derek Hristiyan olmulard. Robert Kolej ayrca Osmanl'daki, Amerikal, ngiliz ve Rum casuslann da yuvas olmutu. Birok casus bu okulda retmen kisvesi altnda faaliyet gstermiti.5 Sz konusu dnemin nl ingiliz casuslan Lawrence ve Gertrude Bell'dir ama onlarla ilgili ok fazla bilgi yazlmtr. Bunlara girmeden daha az bilinen ve/veya adlan tarihin karanlk sayfalarnda, satr ara larnda kalm ajan ve casuslar tanyalm daha yararl olur. Yukarda da sylediim gibi, ngiliz gizli istihbarat stanbul'u mesken tutmutu. (Gnmzde de CIA'nn bakenti stanbul'dur denilse yanl olmaz). O dnemin ilgin bir ingiliz ajan George Sanson adl MI sko'tu Samson'un yaam inanlmaz servenlerle doludur. ok gz pek, atak, yrekli ama eitimsiz bir kii olan Samson, 1889'da Carnoustle'da dnyaya gelmiti. Okuldan hi holanmayan ve bahriyeli olmak iin can atan gen Samson, 17 yandayken ilk servenine atl4
Tarafmdan kurulan Havass Yaynlar, ift "s" ile yazlan ve Osmanlda ki ezoterik bilgiyle balantl bir kurumdu.
Byk Kulp o zamanlar stiklal Caddesi'ndeydi. Robert College'deki casusluk faaliyetleri inann birka ciltlik kitap.
36AYTUN
ALTINDAL
m ve stanbul ve izmir zerinden Arjantin'e giderek sr obanl (cowboy) yapmt. ok iri yar ve heyecanl bir kii olarak anlan George Me Kenzie Samson, Birinci Dnya Sava knca Arjan tin'den ayrlm ve Msr'n Port Said Liman'na gelerek ingiliz Donanmas'na katlmt. Arjantin'e gitmeden nce, 18-19 yalarnday ken stanbul'a ve izmir'e gelmi ve burada nce bir sefaretin makam ofr sonra da imendifer srcs olarak almtr. Samson bu dnemde birok Trk ve gayrimslim arkada edinmi ve ok gzel Trke ve Rumca renmitir. 1915'te ngiliz Donanmas'na katlan ve HMS HUS-SAR'm ke pini takan Samson'u, ingiliz istihbarat anakkale'ye gndermitir. Burada Gelibolu karmasna katlm (HMS River Clyde gemisinde) ve Trk tarafnn at iddetli ate altnda tam 19 yerinden yara lanm; fakat iri cssesiyle yaklak 28-30 yaral ngiliz askerini g venlikli bir yere ekerek kurtarmtr. Bu kahramanlndan tr 15 Ekim 1915'te ngiltere Kral George V. tarafndan Queen Victo ria nianyla taltif edilmi, 1923'te Meksika'da lmt. Samson, 1915'te ingiltere'ye dndnde, ilgintir ki kahra man olarak deil, korkak ve hain olarak nitelendirilmiti. Bir gn so kakta yrrken bir adam kolundan ekmi ve eline "beyaz bir ku t y" tututurmutu. Gizli rgtlerin simgelerinden saylan "beyaz ku ty" korkakln ve ihanetin simgesi olarak verilirdi.6 Oysa Samson hi de korkak biri deildi ama Trkleri ven konumalar yapmt. Trke bildii ve Trkleri sevdii hlde, onlarn aleyhinde "istihbaratlk" faaliyetlerini yrtm ama bunlar Yunanllarla paylamak istememiti. zmir'in nl levanten aileleri Samson'dan yararlanm lar ama o Yunan istihbaratyla ilikiye girmekten kanmt. Sam son'u ilgin klan, onun kazand sava madalyalar deil, -Samson Katolik'ti ve 8 kardei vard- sradan bir isko'un Trkiye'de ve M6 Siyah ku ty ise tehdit anlamnda kullanlr.
sr'da ofrlk yaparken tank olduu konumalardan ve olaylardan yola karak aktard bilgilerdi. HUMINT'm ilk bilinen eleman sa ylsa yeridir. ingiltere ile Almanya, 1900-1918 arasnda Osmanl topraklannm paylam konusunda ok youn bir rekabet yaamt. Bu iki devlet, Osmanl'nn yer alt ve yer st kaynaklannm ele geirilmesi konusunda youn propaganda ve istihbarat almalan ve yatmmlan yapmlard. Almanlar, sultann isteiyle stanbul'da, ngilizler ise Kahire'de slenmilerdi. Ayrca bugn srail/Filistin topraklar diye bilinen Kadim Kenan topraklarnda da bu iki g arasnda iddetli bir casuslar sava yaanmt, ilgintir ki "karlar" sz konusu olunca, baz kiiler ngilizlere ajanlk yapmaktan aynlp (rnein erif Hseyin) rvet aldklar Alman istihbaratlarna yardm, yataklk ve ajanlk yapmlar, bazlar da Alman saflarndan ngiliz saflarna gemiti, (rnein, Almanc Nuri Said Paa sonra ngilizci olmu tu.) Araplar zerinden srdrlen istihbarat savalarnda bir Os manl yetkh. Almanlarla alrken, Birinci Dnya Sava'nm, Osn.l ve Almanya aleyhine gelimekle uldunu anlaynca ngilizle re haber yollayarak Osmanl Hanedan'm ve Payitaht' onlara brak maya hazr olduunu ama kendisine Kahire'de egemenlik salamak iin hanedan kurmas izni verilmesini isteyecek kadar alalmt. Osmanl'y, Almanlarn safnda savaa srkleyen bu paa, daha sonra kat bir Avrupa bakentinde vurularak ldrlmt. ngilizlerin zellikle Msr'da, arlkl olarak da Mslman cema atlerin iinde birok ajan vard. Bunlardan en ilginci 19. yzylda Ka hire'de faaliyet gsteren George Bethune English (1787-1828) adl ki iydi. English ok yetenekli ve gzde bir Hristiyan ilahiyatsyd. Har vard eitimliydi ve kendi kilisesinde en st yneticiydi (minister). Harvard'da da almalar yaparken Amerikal Yahudiler kendisiyle balant kurmular ve onu New York'taki en byk sinagogun Ba Haham' olan Rabbi Gershom Seixas ile tantrmlard. Rabbi Gers-
38-AYTUN
ALTINDAL
hom ile alan English, Boston'a dnnce bir kitap yazm ve Hristiyanlann sa Mesih konusunda Yahudiler tarafndan ne srlen hibir delili ve belgeyi bilimsel adan yantlayamayacaklarm yazmt. Bu nun zerine kilise, grevine son vermi ve ngiltere Dileri Bakan l da onun Kahire'ye gitmesini salamt. Kahire'de Mslman ce maatlerden Sazeliye ile temas kuran English, bir sre sonra Mslman olduunu aklam ve boynuz kula geer misali, her Mslmandan daha ok Mslman olduunu ispatlamak iin toplantlar dzenle meye ve ateli konferanslar vermeye balamtr. English kendisine Ya hudi hahamlar tarafndan verilen talimatlara gre, slam dininin din deil, bir "ideoloji" olduu fikrini yaym ve "Arap milliyetilii s lam'n ta kendisidir" diyerek Araplar, Trk egemenliine kar k krtmt. English, bilinen ilk Hristiyan asll Mslman (!) din ovenisti ve milliyetisidir. slamiyet'i siyasallaman ilk ilahiyatlardan bi ridir. Suudiler ondan ok etkilenmilerdir. Birinci Dnya Sava srasnda Osmanl'nn da istihbarat rgt vard. Tekilat- Mahsusa'dan ayr olarak, daha ok gnll eleman lardan kurulu olan bu tip istihbaratlkta, baz Rum, Ermeni, Sr yani ve Yahudi kiiler eitli duygusal nedenlerle kendilerini Osmanl hissederek, Osmanl Devleti'ne yardmc olmay denemiler ve baarl da olmulard. Doaldr ki bunlarn hibiri adyla nlenmemi ve yaptklar katklar da vgyle anlmamtr. Daha ok tarihin "de rin" satr aralarnda kendilerine kk paragraflar hlinde deinil mi, ksa kod adlar ve yrttkleri gizli faaliyetler, belge numarala ryla, ifrelerle anlmtr. Bu tip casusluk faaliyetlerini yrtm olan kiilerden biri Yahudi bir kadndr. "Gerta" kod adl bu Os manl ajan, ok gzel Almanca, Franszca ve ingilizce biliyordu. Grev alan olarak Filistin'e gnderilmiti. Gerta, Siyonizm'den etki lenmi ve Osmanl'nn bu topraklar Araplarla paylamas iin Yahu dilere brakacana inanmt. (Onun bu ngrs savatan sonra gerekleti.) Gerta, Filistin'de grevliyken, baz Alman istihbarat-
larnn mttefikleri olan Osmanl'y aldattktan ve topladktan istih barat mttefiklerine vermeyerek, savatan galip kmalar hlinde Filistin'i, Alman ordusuyla igal edebilmek iin sakladklarn anla mt. Bu durumu Havas Ajansmn yetkililerine ileten Gerta'dan bu bilgileri dorulayacak belgeler bulmas istenmiti. Bu misyonu yklenen Gerta, gen, ok dil bilen ve modem bir kadn olmann avantajlarn kullanarak Alman istihbaratnn en nemli subay Kurt Preuffer ile iliki kurmu ve ksa zamanda bu istih barat subay kendisine balamay baarmt. Gerta -gerek ad Mina (1890)- ok kkl bir Yahudi ailesinin ocuuydu, Alman subay ise aristokrat bir ailenin, yakkl ama burnu Kaf Da'nda dolaan oluydu. Aristokrat Alman geleneini ok iyi bilen "Weizman"m (Mina), belirli bir ama -israil Devleti'nin kurulmas- uruna Os manl hesabna casusluk yapm olmas, ona n getirmedi ama onun erkek kardei, 30 yl sonra srail'in ilk Cumhurbakan seildi. Bu kii Chaim Weizman'dir. Ama bitmedi. Halann casusluk faali yetleri bir Weizman'i daha srail Cumhurbakanl Kk'ne kartt. Bu da Ezer Weizman'dir. 1980'lerde srail'i o ynetti. Mina, 1925'te ldnde Ezer bir yandayd. Almanlarn, Filistin'de olduu gibi Anadolu topraklarnda da ok youn bir casusluk faaliyeti vard. Almanlar, kendi Genelkur may Bakanl tarafndan hazrlanm olan bir plan gerei Osmanl ile mttefik gibi grnmelerine ramen gerekte Anadolu'yu tama men igal etmeyi planlamlard. 191 Tde hazrlanan ve "Tannen berg Projesi" diye bilinen bu gizli plan nedeniyle tm Alman casus lar, gerekte bu ama uruna alyordu ve bunlar Osmanl Devleti'ni ieriden kertme savanda "Dost" grnml dman olarak var gleriyle Osmanl'nn altn oyuyorlard. Almanya gnmzde de bu ikili oyunu oynamaktadr. zellik le adlar "Sivil Toplum rgt" diye bilinen birok kurulu gerek-
40-AYTUN
ALTINDAL
te AB'den salanan finansmanla Anadolu'da ve Krt nfusun iinde istihbaratk faaliyetlerini srdrmektedirler: Belirli Alman vakfla r, Trkiye'de mali destek saladktan baz szde Sivil Toplum r gtleri araclyla gerekte Birinci Dnya Sava srasnda yapamadk tan igali, bu kez "Dolmakalem" araclyla yapmaya programlan mlardr. Almanlarn, Osmanl topraklarnda srdrdkleri aleyhte istih barat faaliyetlerinde en nemli rol oynayan kiilerden biri, yazd raporlarn acsn, bugn dahi ektiimiz Max Ervin Schaubner-Richter adl Alman subayyd. Max Ervin, Almanlar tarafndan szde dip lomat statsyle Osmanl Devleti'ne gnderilmi ve Erzurum'daki Al man Konsolosluu'nda greve balamt. Max Ervin burada kendini "Peynir Tccar" olarak tantm ve Ermeni cemaatiyle ve Krt airet reisleri ile ilikiler kurmutu. Max Ervin, 1914-1918 arasnda Erme nileri, Krtlere kar, onlar da Ermenilere kar kkrtmakla grev lendirilmiti. O da bu grevini ok byk bir baanyla yrtmt. Ermeniler ve Krtler, Max Ervin'in krkledii bir ortamda birbirle riyle savamlar ve yzyllardr ban iinde yaam bu topluluklar knm ve kyma uramt. Max Ervin ise Osmanl topraklanndaki bu iten kertme operasyonunda "ajan provokatr" olarak yer almt. 1918'de Erzurum, Samsun ve stanbul'dan tam 57 telgraf ekmi ve ifreli olan bu telgraflarda Trklerin, Ermenileri kestiklerini ve 1.000.000 Ermeni'yi ldrdkleri yalann uydurmutu. Max Ervin, savatan yenik kan Alman ordusundan terhis edilin ce, nl General Ludendorff un yaveri olmutur. Daha sonra Ludendorff u, Adolf Hitler'le tantrm ve gnmzde yrtlen, anti-Trk propagandasnda kullanlan ve de Hitler'e mal edilen u sz leri gerekte o sylemitir ve yazmtr: "Trkler, Ermenileri kestiler, bunu anmsayan var m ki Yahu diler yok edilirse anmsasnlar?"
te bu szler gerekte -Amerikal Ermeni Lobisi'nin iddia ettii gibi- Hitler'in deil, Max Ervin'indir. Soylu Alman ailesinin kzyla evlenmi olan Max Ervin, kendi mtevaz gemiine soyluluk atfede bilmek iin karsnn soyad olan Schaubner-Richter'i kendisine mal etmiti. Gerekte basit bir alt snf ailesinin, yoksul olarak bym ocuuydu. Max Ervin, Hitler'le o denli i ie yaam ve ona yol gstericilik yapmt ki; lm de onun yannda olmutu. Hitler'in dzenledii baarsz Birahane Darbesi sonrasnda, ilk Nazi grubu nun yapt gsteride en nde Hitler ile kol kola polis barikatna doru yrrken alan ate srasnda vurulmu ve Hitler'in stne derek onun mermilere hedef olmasm engellemiti. Dier bir an latmla Hitler'in hayatn, istemeden de olsa kurtarm ama kendi hayatn kaybetmiti. (1923) Max Ervin, Erzurum'da, mttefik Almanya adna Osmanl'nn altm oyduu gnlerde, Osmanl'nn okutup adam ettii Arap asll bir eyhin olu da ngilizler hesabna Osmanl'ya ihanet etmekle meguld l'. bedevi eyhinin olu olduunu belirten eyh Faiz elGhassem, Osmanl eitimi alm ve Harput'ta yl kaymakamlk yapmt. Daha sonra hakknda alan bir soruturma nedeniyle Lbnan'a kam ve burada ngilizler tarafndan Osmanl Devleti'ni ykmak amacyla kurdurulmu olan Osmanl kart gizli Arap r gtleriyle temas kurmutu. 1909-1914 yllar arasnda ngilizler ok gizli alan ve 5. Kol faaliyeti (yalan ve bozguncu faaliyetler) ile ca susluk yapan Arap rgt kur durmutu. Bunlar Arap milliyeti lii yapyorlar ve Hilafetin yklmas iin urayorlard. Evet, yanl okumadnz, Hilafet'in kaldrlmasn veya ngiltere'ye verilmesini i te bu Arap gizli rgt istiyordu. Neden mi? Hilafet, Dar-ul slam' temsil ediyordu ve ngilizler, Hilafet kaldrlmadan Araplarn "Mill" devlet kuramayacaklarm ve gerekte Araplann ve Krtlerin Mslman, Trklerin ise sahte Msl man olduklanm sylyordu. Bu rgt Al-Fa tat, Al-Ahd ve (en es-
kisi) Kahtaniye idi. Faiz El-Ghassem bu rgt tarafndan kurulmu olan st ortak konseye ye yaplmt. Daha sonra Trkiye'ye dnd nde yakalanm ve Diyarbakr'da yarglanmt. Cezaevinden ktk tan sonra nce Suriye'ye oradan da ngilizler tarafndan Bombay'a kamlmt. Faiz El-Ghassem burada, para karlnda, bir kitap yazm ve 1917'de baslan bu kitapta Osmanl Trklerinin 1,5 milyon Ermeni'yi ldrd yalann uydurmutu. te gnmzde Ermeni propa gandasna temel tekil eden en nemli belge denilen kaynak budur. Faiz El-Ghassem, kendi yazdna gre 1916'da kitabn tamamlam ve bu kk kitap ngilizce, Franszca ve Almanca (1917'de svi re'de) olarak yz binlerce baslarak datlmtr. "Osmanl bir eyh, Osmanllann, Ermenileri ldrdklerini ifa etti" diye tantlan ve o dnemde ok yaygnlatrlm olan propaganda malzemesi bu bro rd. ngiltere, Fransa ve o srada sava kazanacan dnen Al manya bu kitap yz binlerce oaltp bedava datmtr. stanbul gnmzde de CIA'nn en youn olarak faaliyet gs terdii, en gizli ajanlk ve casusluk faaliyetlerini ynettii bir kenttir. Avrupa'da en ok CIA ve FBI ajan istanbul ve Trkiye'dedir. Yakla k 350-400 kiilik bir kadroya sahip olduu, bunun Trkiye iin den devirilmi muhbir, ajitatr ve ajan provokatrlerle birlikte en az 4.000 kiiye ulat tahmin edilmektedir. Anmsanaca zere, Irak operasyonu balamadan nce CIA, Talabani ve Barzani airetle rinden derledii kadn-erkek 5.700 Krt', ABD'ye gtrerek Irak operasyonu iin yetitirmiti. Bu ajanlar imdi Irak'n kuzeyinde PKK ile kol kola Trkiye aleyhinde faaliyetler yrtyorlar. ikinci Dnya Sava srasnda, stanbul tarihin en nemli gizli is tihbarat savalarna sahne olmutu, ingilizler, Franszlar, talyanlar ve Rumlar bir yanda, Almanlar bir tarafta ok youn bir sava sr drlmt. Bu dnemde de her zaman olduu gibi, saf deitiren ler grlm ve bunlarn ou stanbul'dan karlarak baka lke lere gnderilmilerdi. Bunlardan iki rnek anlmaya deer.
ikinci Dnya Sava srasnda Alman istihbaratnn istanbul'da ki "V. ube (Section)"da grevli, ok soylu bir kadn casusu vard: Kontes Pletenberg. Bu kadn kendisinden gen erkeklere dknd ve iki ve de kumardan vazgeememiti. Gen bir doktorla evlenmi ve onu da "Servis"e aldrmt, istanbul'da, Taksim'de ve Teviki ye'de oturmutu. Kontes Pletenberg, Hitlerci deildi, istanbul'daki zengin Yahudilerle ve siyonist ajanlarla yakn ilikiler kurmutu. Kontes'in ikiye, kumara ve sekse olan dknln sezen S i y o nist ajanlar, onun ngiltere hesabna casusluk yapmasn salam lard. 1944 ylnda ani bir kararla saf deitiren Kontes, kocasn da alarak Msr'a, oradan da Londra'ya karlmt. Pletenberg ifti, n giliz Gizli stihbarat Servisi'nin hizmetine girerken nl ifre maki nesi "Enigma"ya ait ok gizli srlar da Bletthley Park'ta (Enigrna'y zmek iin kurulmu olan gizli aratrma merkezi) alan bilim adamlanna aktarmlard. Ama ngiliz istihbaratna ihanet eden ngiliz ajanlarnn yollar da stanbul'dan gemiti. Bunlarn en nls, belki de dnyamn en nl ilk on casusundan biri, Harold Adrian Russell'di. 1912 do umlu olan bu casusu dnya, Kim Philby adyla tand. Hindis tan'da Ambala kentinde casus ve diplomat bir babann olu olarak dnyaya gelen Kim Philby Cambridge'de okumutu. O dnemde, komnizme gnl vermi birok ngiliz genci gibi, Philby de solcu olmutu. Ama eitimini stn bir baanyla tamamlam, tarih ve eko nomi dallarnda doktora vermiti. Kim ad gerekte ona katld SS (Secret Intelligence Service) tarafndan verilmiti ve nl yazar Rudyard Kipling'in bir romannda kulland sanal bir casusun adyd. Kim Philby, 1930'da Cambridge'deki dier casuslarla birlikte ok gl bir istihbarat a kurmutu. Philby gibi Sovyetler hesabna casusluk yapan Guy Burgess, Donald Mclean ve Anthony Blunt yl larca ngiltere'nin srlann Sovyetler'e aktardlar. Philby, ilk casusluk deneyimini spanya Sava srasnda edindi. Bu sava izlemek iin
gazeteci kimliiyle -ounluk byle olur, rnein CIA ve FBI, News week dergisi adna tam 460 casus gazeteci kimlii verdirmiti- span ya'ya gitti ve London Times gazetesine yazlar yazd. Bu yazlannda ilk kez ifreli metinler kulland ve bunlar "ak istihbarat" alannda Sovyetlerin ajanlar tarafndan Moskova'ya iletildi. Kim Phby, te yandan rdn, Lbnan ve stanbul'da da Yahudiler lehine baz faali yetler yrtt. Bu nedenle kendisinden hi kuku duyulmayan Philby'e, ngiltere hkmeti 1945'te stn Hizmet Madalyas verdi. (ngiliz mparatorluk Nisam) 1951 ylnda Cambridge belisinin ileri ters gitmeye balad. Phby, ieriden edindii bilgilerle Burgess ve Mclean'm KGB casusu olduklarndan kuku duyulmaya balandm fark etti. Arkadalar n uyard ve bu ikili bir gece anszn ortadan kayboldu. ay sonra Moskova'da bir toplant yapan ikili, yllarca hizmet ettikleri KGB ta rafndan "Sovyet Kahramanlar" ilan edildiler. kisi de Moskova'da yaadlar ve lnce orada gmldler. Kim Phby ise onlardan son ra daha yedi yl, hi kimseye hissettirmeden KGB adna gizli faaliye tini srdrd. Phby, tam 30 yl gizli faaliyet ynetti ama hi yaka lanmad. Bunun en nemli nedeni "para" almak istememesiydi. Ka dnlar tarafndan ok beenilen, yakkl ve ok kltrl bir adam olan Phby, defalarca stanbul'a geldi ve gizli temaslarda bulundu. KGB'nin en usta ajanlanyla Boaz'da yemek yedi, Beyolu'nda e lendi. Kim Phby, stanbul'da gece hayatn da sevmiti. Bir pavyonda tant "Hayrnisa" adn kullanan ok gzel bir kadnla gnl ili kisi de olmutu. Bu kadnn yoksul dm olan ailesine (Samatya/KocamustafaPaa) maddi yardm yapt biliniyor. Kadn onu Kim Phby olarak deil, "Adrian" adyla tanyordu. Daha sonraki yllarda ortaya bir de gayrimeru ocuk kmt ama ocuun Phby'den olduu kukuluydu.
Kim Phby, drt kez evlenmiti, ilk kans Yahudi ve komnist bir kadn olan Lidtz'di. SIS, Philby'i ie almak iin onun, karsn boamasn istemiti. Phby, karsn boayamamt ama kadn, KGB'nin emriyle Philby'i aldattm syleyerek boamt. 1963 ylma gelindiinde Kim Philby'in hayatnda bir dnm noktas yaand. Casuslar "ans" faktrne herkesten daha ok ihti ya duyan kiilerdir. Sokaktaki adam gibi sradan ilerle uramadklan iin "Mill Piyango"nun "ans" sonucu onlara isabet edip et memesi nemli deildir. Ama "ans yannzda olursa lm uzanzda olur". (Bu, casuslann en ok kullandklar cmledir.) 1963 ylnda ans Perisi (Fortuna) Kim Philby'in yanndayd. 1963 ylnn Mays aynda onun ynettii ofise ifreli bir mesaj geldi. Mesajda, SIS'in en st dzey yneticisinin bir KGB ajan olduu, Sovyetler'den ingilte re'ye kaan st dzey bir KGB ajan tarafndan aklanmt. Phby kendi adnn getii mesaj, yllann verdii deneyimle, aynen Lond ra'ya geti. Altna imzasn da att. Ayn zamanda da Sovyet ajanlarna derhal Moskova'ya karlmas gerektiini syledi. 1963 ymm Ma ys aynda Kim Phby, istanbul'da hazrlanan planla Moskova'ya ka rld, ingiltere'nin ok vd Gizli stihbarat Servisi'nin en nl casusu, KGB hesabna alan bir casus kmt. ngiltere birbirine girdi. Bakan istifa etti. Phby ise 1968'de "My Silent War" diye bir kitap yazd. Moskova'da KGB generallerinin oturduklan gzel bir ev de yaad ve 1988'de burada ld. ld zaman KGB'de Korgene ral rtbesindeydi ve Lenin Nian'na sahipti. Kim Phby, dnyada hem ihanet ettii hem savunduu lke tarafndan "stn Hizmet Nian"yla dllendirilmi tek casustur. 1963 ylnda Kim Philby'in KGB tarafndan karlmasndan birka gn nce CIA, Trkiye'ye ok gen, dinamik, yakkl ve kltrl bir ajan yollamt. 1963 ylnda Ankara'da KGB'yi ve Trk istihbaratn izlemekle grevlendirilmi olan bu kii de tam dokuz yl KGB'ye alt ve ilgintir ki 1963'te CIA iin geldii Ankara'dan
46-AYTUN
ALTINDAL
30 yl sonra 1993 ylnda KGB ajan olarak ayrld. Bu adam CIA'nm bana gelmi olan en byk felaketin hazrlaycs olmutu. KGB'den 2,7 milyon dolar alan CIA ajan Aldrich Hazen Ames, Sovyet ler'de, CIA hesabna gizli faaliyetler srdren 24 askeri (biri kadn) istihbarat elemann tek tek KGB'ye teslim etmiti ve onlardan 12'si "Vyshaya mera" (Rusa: Hain cezalandrma infaz) uygulamasyla vahice ldrlmt. Bunlardan biri Ames'in en yakn dostu olan bir KGB Korgenerali idi. KGB literatrnde yer alan bu szckler kor kun bir infaz eklini anlatr. Casusluk yapt anlalan kii, iskem leye oturtulur ve kafasna enseden balayarak mermi sklr. Cesedi ise ssz bir yere, bir nehre veya bir batakla atlr. Bylece ileride ceset ortaya karsa bandaki kurun delikleri o kiinin "casus" ve "hain" olduunu, Rusya'y koruyan gler tarafndan yok edildiini gsterir. lgintir, ben bu "Vyshaya mera" kelimelerini ilk kez 1970'lerde Trkiye'de Dou Almanya olarak bilinen Demokratik Almanya'da bulunduum srada ilili bir komnist olan Choly Melnik'ten duy mutum. Aldrich Ames, Ankara'dan dnnce yakaland ve mebbet hapis cezasna arptrld. Ames, o yllarda Ankara ve istanbul'da baz Trkler ile yakn iliki kurmutu. Bunlara kitabn ilerleyen blmle rinde, adlaryla deineceim.
1. 3. HONEY TRAP
"Hiram Usta mabede iki stun dikti, gneydekine Jackin, 1 Kings 7:21 Amerikallar dnya istihbaratlk literatrne ve pratiine giren en son lkelerden biridir. Amerika'da trnak iinde "bilimsel" denilebi lecek ilk istihbarat almalar 1775'te balayan "Bamszlk Sava" srasnda olumutur, ilgintir ki bu ilk casusluk faaliyetlerini ger ekte eitimsiz olduu hlde, mucit olarak tannm ve Amerika'nn kurucu babalarndan saylan Benjamin Franklin balatm ve ynet miti. Franklin (1706-1790) iki einden tam 17 ocuu olan bir sa buncunun onuncu oluydu ve Boston'da domutu. Genliinde bir ok ite alm, sonunda gazetecilikte karar klmt. Balangta bir ingiliz hayran olan Franklin, ngiltere'de geirdii zaman iinde Fransz kltrne gnl vermiti. Fransa'nn Bamszlk Sava'nda Amerikal yurtseverlere yardm etmesi iin ngiltere Krall'na kar ok gizli bir casusluk a kurmu ve bu a "Masterspy" sfatyla y netmiti. Franklin zellikle posta servisini izletmi ve nemli kiilerin mektuplann okuyarak bata Thomas Jefferson'a ve George Washington'a erken uyan mesajlar iletmiti. lk ABD Bakan George Was hington da Franklin gibi gizli haber alma kurulular oluturmu ve kuzeydekme Boaz adn verdi."
48AYTUN
ALTINDAL
zellikle "Invisible Ink" (gze grnmeyen mrekkep) kullanarak nasl mesaj yollanacan ajanlarna retmiti.7 Franklin, Jefferson, Washington ve dierleri masondular ve Ben jamin Franklin, Fransa'da Grand Orient'e bal locada inisiye edil miti. Franklin 24 valye kod adyla bilinen bu gizli locadaki 24. valye unvanna sahipti. Franklin'in portresi, gnmzde tedavlde olan 100 dolarlk banknotun zerindedir. Rastlant olsa gerek, bu banknota dikkatlice baklrsa, ok ilgin baz ifreler grlr. ifreler, kodlar ve kripto lar, bilindii zere istihbarat almalarnda ok byk neme sahip uygulamalardr. te 100 dolarlk banknotun stnde de bu tip bir kodlama vardr. Franklin'in yz banknotun bir tarafndadr. Dier yznde ise Independence Hall diye bilinen binann resmi vardr. Binann kulesi ve kulenin stnde de ok ince hatlarla izilmi bir saat bulunmaktadr. Bu saati byte altnda izlerseniz akrep ve yel kovann 2 ve 4 saylarn iaretlediini grrsnz. Bu 24 saysn gsteren bir kodlama eklidir. Daha ilginci, kuledeki saat yle byk bir maharetle izilmitir ki dier taraftan baklnca Franklin'in sa gznn stnde grlmektedir. Banknota gl bir k altnda bakarsanz, Franklin'in alnndaki 24 (2'yi 20 geen saatin ekrann) saysn grrsnz. Biliyorum imdi mason-fason takm yazdklanm iin hemen "Komplo Teorisi" diyeceklerdir ama rastlant deilse bu izimin ok manidar olduu ortadadr. Baka imler ve kodlar da vardr banknotun zerinde ama bunlara girmeyeyim. Biz yine casuslarmza dnelim. Franklin'in hizmetinde alan birok ajan vard. Bunlardan biri Dr. Edward Bancroft Williston (1744-1820) idi. Williston, Massachusetts doumluydu. vey babas "Bull" (boa) adyla tannm bir lokantac ve Amerikan milliyetisiydi. Krala ve ngiltere'ye kar mthi fke besleyen bir adamd. George
7
Washington'un hizmetine girmi ve istihbarat almalarna katlmt. Washington, ona ve vey olu Edward'a o kadar gveniyordu ki ngil tere Krall'na kar balataca savan ncesinde Fransz desteini al mak -para, silah, istihbarat- iin General Jean Baptiste de Vilmeur ile Bull'un tavernasnda gizlice bulumu ve sava kazandklar takdirde Fransa'ya salayaca kapitlasyonlar hakknda gvence belgesi imza lamt. Franklin, Washington tarafndan ngiltere'ye ajan olarak gnde rilen Edward ile Londra'da bulunduu srada tanmt. Edward, yine Washington'un yetitirdii Silas Deane adl casus tarafndan eitilmiti ve mesleinin baarl bir rneiydi. Yale mezunu olan Si las ile pratisyen veteriner olan Edward renci-retmen ilikisi er evesinde ingiltere'den gizli bilgileri Washington^ gemilerdi. Bu baarsndan sonra Franklin, Washington'un istei zerine, Edvvnrdi, Paris'e gndermi ve Fransa Kral'nn hesabna, ingiltere aley hindeki casusluk faaliyetlerini yneten soylu Pierre Augustin Beau marchais ile tantrmt. Edward, Paris'teki grevi bitince yeniden Londra'ya dnmt. Washington ve Franklin ikilisinin Dr. Edward'dan saladklar gizli bilgiler, gerekte ngiliz Kraliyet stihbarat rgt tarafndan ya nltc (dception) amacyla dzenlenmiti. Edward gerekte Frank line -dolaysyla Washington'a- bu sahte (fake) belgeleri temin etmi ti. Eer Edward'in salad bilgiler gerek olsayd, Amerikallar savaa bile girmeden bamszlklann ok nceden ilan edebileceklerdi! Dr. Edward buna ramen Amerikan Bamszlk Sava'nm kah raman evlatlarndan biri olarak tarihe geti. Edward, 1820'de Lond ra'da ld ve orada gmld. Aradan tam 75 yl geti. ngiltere Kra liyet Ofisi, Amerikan Bamszlk Sava srasnda ngiltere hesabna casusluk faaliyetlerinde bulunmu olan "Kahraman Evlatlarnn" ad larn aklad.
Bu zel mrekkep kobalt-klorit ve gliserinle hazrlanyordu.
50'AYTUN
ALTINDAL
Listenin banda New Jersey Valisi William, ikinci srada ise Dr. Edward Bancroft Williston vard. Amerikallarn kahraman sandklar Dr. Edward, meerse bandan beri ingilizler hesabna alan, Amerikal bir "patriof'tu! Ama ilgin bir balant vard. Dr. Edward, New Jersey Valisi ve ingiltere Kral'nn yeminli savunucusu William ile de yazmalar yapmt ve dosttu. Pekiyi de Vali William kimdi?.. Amerika'daki ngiliz ajan William'in soyad Franklin'di. Amerika'daki ngiliz ajan William Franklin, nl Benjamin Franklin'in z oluydu! O da babas gibi masondu ama Fransz Grand Orient'ine deil isko Riti'ne ballk yemini etmiti! Hayat byledir! Bazen ok garip oyunlar oynar insanlara! Dr. Edward'in gerekte ulusal kahraman deil "hain" olduunun re nildii 1895 ylnda Amerika'nn en nl casusu ve rgt lideri Hi ram C. Whitley adnda bir adamd. Hiram, gnmzdeki FBI'nn (Federal Bureau of Investigation) Kurucu Babas olarak anlr. Birinci Dnya Sava srasnda, 1916'da binba rtbesiyle Intel ligence Service'ten emekliye ayrlm ama rgt iinde "albay" (co lonel) olarak tannmtr. Hram Whitley, ilk gizli haber alma r gtn Gney'deki zenci aleyhtar Ku Klux Klan'a kar 1870'te kurmu ve ynetmiti. ok gz pek, uzun boylu (2 metrelik) ve ok abuk karar alabilen bir kiiydi. Hiram kendi dneminde gizli faaliyet yrten iki nl zel dedektiflik brosunu birbirlerine ra kip hle getirmi, sonra da yasal yollan ve siyasetileri araya soka rak bunlar birletirip bugnk FBI'nn kurulmasn salamt. Bu 8 zel dedektiflik brolar Pinkerton ve Buras'du.
8 Yalan benim gibi 60' gemi olanlar anmsayacaklardr. 1950'lerin Trkiyesi'nde CIA'nn ynlendirdii Amerikan propagandas ve 5. Kol faali yetleri erevesinde ilk resimli romanlar yaymlanmt. Bunlarda ve gaze telerde Nat Pinkerton diye sanal bir dedektifin servenleri anlatlrd. O zamanlar Nat Pinkerton'un bir resimli roman kahraman olduu sanlrd, oysa gerek bir kiilikti. Ona rakip olarak da -Burns firmasnn kahrama n- Dedektif Mandrake vard. O da resimli romand.
Hiram'n ynettii haber alma rgt, saysz muhbir kullanmt. Bu muhbirlere o gnn konuma dilinde "puker" deniliyordu. Bir de "G-Man" diye bilmen ve "puker"leri yneten kadrolu ajanlar vard. Bu sistemi Hiram yerletirmiti ve gnmzde de FBI'da ve CIA'da da bu ikili sistem yrrlktedir. Yine Hiram tarafndan getirilmi olan bir kural vard. Buna "arrest or follow" (tutukla ya da izle kura l) denilirdi. Bu kurala gre Hiram, ajanlarna u d verirdi: "Ar rest or follow" tutukla ya da izlemeyi srdr; olmazsa, "arrest and convict" tutukla ama mutlaka mahkm ettir! Dolaysyladr ki FBI, birisini tutuklad m, sank mutlaka "mahkmiyetle" cezalandrlrd, isterse masum olsun. FBI, kiinin masumiyetini kantlamak iin gerekli olan delilleri karartr (Buna, Black-Out operasyonu denilir) veya kiiyi karalayarak iftiralar uydu rur (hardening) ve mutlaka mahkmiyet almasn dolaysyla da FBl'ya duyulan gvenin sarslmamasn temin ederdi. FBI, dnya lite . i u IIIKII, gul olaak k "karalama" kavramn sokan ilk haber alna kuruluudur. Bundan da en ok Amerikal sosyalistler zarar go tle ve 1 Binin dzenledii iftira ve amur atma kampanyalar nedeniyle yllarca hapis yatmlardr. Hiram Whitley, yksek dere celi bir masondu. ncil'in, Yahudiler iin olan Eski Ahit blmnde Hiram'dan sz edilir. Bunlardan biri Tyr Kral, ikincisi bronz ustas, ncs de bir duvarc ustasdr. Masonlar iin kutlu saylan Hiram Abiff, son iki kiinin kimliinin birletirilmesiyle kurgulanm sanal bir kimlik tir. Masonlann Hiram Abiff adn vererek kendilerinin "Byk sta d" olarak andklar bu kii, ykye gre, korkun bir cinayete kur ban gitmitir. Bu iddiay dorulayan hibir belge yoktur ama mason lar bunun gerek olduuna inanrlar. Hiram ad ncil'de, Chiram, Churam ve Cheriam olarak geer. Abiff ise babas lm erkek ocuk demektir. "Abi" eklinde yazld takdirde "baba" anlamna da gelir. Masonlar ise Hram Abiff e "Dul Kadnn Olu" derler.
FBI zellikle J. Edgar Hoover dneminde neredeyse ast astk, kestii kestik pervasz bir gizli istihbarat rgt olarak almtr. FBI'nn bu kural ve yasa tanmaz tavr, Amerikan devlet mekaniz masnn iinde ok sknt yaratmt. Bu nedenle ordu, FBI'y pas geerek "JIC" adyla ok gizli bir haber alma rgt kurdu. JIC (Jo int Intelligence Committee) gnmzde de ABD istihbaratnn ve dnyann en gizli ve gl rgtlerinin banda gelmektedir. Asker ve sivil yelerden kurulu olan JC'in alt kuruluu (operative aya) n l CIA'dr ve 1942'de, ABD savaa girince "Office of Strategic Servi ces" (OSS) adyla kurulmutu. O dneme kadar FBI tarafndan izle nen i ve d istihbarat bylelikle bu yasa tanmayan kuruluun elinden alnm oldu. Askerlerin ve sivil yneticilerin FBI'y pas gemelerinin temel nedeni nl Pearl Harbour basknn istihbarat hatas yaparak, ska lamasndan kaynaklanmt. Oysa Japonlarn Pearl Harbour'daki ABD donanmasna saldracaklanm sonra ok nlenen bir casus FBl'ya yazl olarak bildirmiti. Bu casus, "Tricycle" ( tekerlekli bi siklet) kod adyla anlan Yugoslav asll " tarafl" ajan Dusan Popov'du. ingiliz Gizli Gvenlik Servisi (SSS) MI5, ona bu kodu ver miti. Dusan Popov, Srp asll ok zengin bir ailenin ngiltere'de eitim alm ocuuydu. Zengin, yakkl, kltrl ve gzel kadnla ra, davetlere ve yemee dkn bir adamd. Kendisine "l" adnn taklmasna iki kadnla ayn yatakta olmay sevmesi neden olmutu. Popov bu an zelliklerine ramen 20. yzyln tand en akll casuslardan biriydi. yle ki nl lan Fleming (Sir) onunla tanm ve o denli etkilenmiti ki yaratt sanal casus James Bond'un birok zelliini (gzel kadnlar, klk, para harcama vd.) ondan esinlene rek izmiti. J. Edgar Hoover, Popov ile New York'ta bir otelde, gizli bir grme yapm ama onun verdii bilgiye inanmamt. Hoover'a gre Popov, sadece adi bir playboy ve Alman ajanyd. Bu g rmeden sonra Popov'un dairesine dinleme cihazlar yerletirtmi
ama casus bunu anlaynca Hoover'i, ABD asker istihbaratna ikyet etmiti. Askerler ise Popov'a gvenmiler ve verdii bilgiyi aratrma karar almlard. Ne var ki bu aratrma, brokratik sivil engellere taklm ve Japonlar, Popov'un verdii gn ve saatle Pearl Harbour'a saldrmlard. lan Fleming'in James Bond'unun bir "nemesis"i (gl rakip) daha vard. Bu adam da ok nemli bir casustu. Bu casus ise Gizli G venlik rgt MI5'te deil, Gizli stihbarat rgt (SS) Ml'da g rev yapm ve byk baarlara imza atmt. Ml'nn bu gzde ele man, Fleming'in de dostuydu ve ad, Lionel "Buster" Crabb'd. Ja mes Bond filmlerinde en ok kullanlan sahnelerden biri olan kur baa adamlar ve denizalt komandolar, ite Lionel Buster tarafndan gerek casusluk olaylarnda yaanmt. Buster, en gizli grevlerini sualt komandosu olarak -o dnemde ok yeni-tamamlamt. Nedir ki ikinci Dnya Sava'nm sonunda byk bir depresyon geirmi ve kendisini alkole vermiti. MI6 ona yeni ve ok tehlikeli bir grev nererek onu yeniden kazanmak istemiti. Bu grev yine sualt komandoluu idi. 1956'da ngiltere'nin Portsmouth Liman'na demir leyen Sovyet kruvazr ok gizli bir toplantya katlacak olan KGB heyetini ngiltere'ye getirmiti. MI6 ite bu kruvazrn batrlmas n, iindekilerin de ldrlmesini Buster'dan istemiti. lerlemi ya na ve alkolden zayf dm bedenine aldrmayan Buster, kurbaa adam giysilerini kuanp limanda denize girmi ama bir daha kama mt. Aradan bir yl getikten sonra limanda ba olmayan bir ceset bulunmutu. Doktorlar bu cesedin Crabb'a ait olduunu sylediler ama MI6 karartma uygulad ve Crabbin batrmak istedii Sovyet kruvazrne binerek, ngiltere'ye ihanet etmi olduu yalann ba sn araclyla duyurdu. Neden mi? nk hasta ve alkolik bir aja n, lme gndermi olmann sorumluluundan kurtulmak istemi lerdi. 2007'de, Rus televizyonu Ren-Tv, olaanst bir rportaj ya ymlad. Buna gre televizyona aklama yapan Rus vatanda Ed-
54-AYTUN
ALTINDAL
ward Koltsov, Crabb'i ban keserek ldrdn ve cesedinin de gemiye alnarak Rusya'ya gtrldn itiraf etti. Koltsov'un anlat tna gre Sovyet gemisi Ordzhonikidze'ye deniz altndan yaklaan Crabb, bir mayn yerletirmi ama ona arkasndan saldran sualt ko mandosu Koltsov baklayarak ldrmt. Koltsov bu baarsndan tr Kzl Yldz Nian'yla taltif edilmiti. lan Fleming'in James Bond'u ite bu Buster'dan da zellikler ta yordu. James Bond da kurbaa adam olarak dalyordu, Sovyet kruvazrlerini batryor (Buster'in tersine), su alt dvlerine katl yordu. Bond, kukusuz baarsz Buster deildi ve olamazd. O sper kahramand. 1956-1963 yllar arasnda o kadar ok nl ingiliz ajan KGB'ye gemiti ki ingiliz istihbaratnn tm srlar sokaklara salm, o ok gvenilen gizli servis yerle bir olmutu. Yetmezmi gibi, bir de 1962-1963'te Profumo skandali kmt. Bu skandalda Christine Keeler ile Mandy Rice-Davies adl iki fahie, ingiltere'nin d ilikilerden sorumlu yetkilisi Lord Profumo'yu aldatarak yatak odasndan srlar almlar ve KGB'ye iletmilerdi. te bu ortamda Sir lan Fleming'in sper kahraman Ml'nm nl James Bond'u, servisin parampara olan itibann kurtarmak iin ngiltere Devle ti'nin salad byk mali destek ve olanaklara tm dnyaya lanse edilmiti. lan Fleming (1908-1964) kimdi derseniz, o da Kraliyet Deniz Kuvvetleri Gizli stihbaratnda grevli bir ajand. lk kitabn 1953'te yazm ama baarl olamamt. Sonra ok nlenen bir o cuk kitab yazm (Chitty Chitty Bang Bang) ve bununla adn duyur mutu. 1961'de yaymlanan ve filme de alman "Rusya'dan Sevgilerle" (arlkl olarak stanbul'da geer) onu ve James Bond'u hrete ka vuturmutur. Fleming, ok kkl ve aristokratik sko klanlanndan olan Flemingler'dendi. Bu klann atalanndan Sir Alexandre Fleming penisilini bulmu ve Winston ChurchTin hayatn kurtarmt. lan Fleming, gerekte edebiyat olmak istemi ama hayat onu istihbarat
yapmt. Tpk birok baka yazar ve dnr gibi. Bunlann arasnda, CIA'dan Paul Mc Pherson en ilgin istihbarat lardan biridir. 1920 Chicago doumlu olan Mc Pherson, 1948'de FBIS diye bilinen bir blme katlmt. Burada "derinlik ve ierik analizleri" yaplyordu. Mc Pherson kendi gelitirdii "Analitik" yn temle in-Sovyet ilikilerinin bilinmeyen ynlerini "derinlik" diye bili nen bir yntemle zmlemiti. Bu stn baansmdan dolay birok nian alan Pherson, 2007'de ld. Ama tm yaam boyunca herkes onu "The Good Food Guide" adl gurme dergisine yazd yazlara ba karak gurme (tatbilir) olarak tand! Salnda yemek kitab yazan ola rak tanman Mc Pherson gerekte en gizli grevleri yrten bir istihba ratyd. Hem yazar hem de istihbarat olan bakalar da vardr. Bunlar dan biri de George Orwell'dir. 1903'te Hindistan'da doan Orwell, Eton'da eitim grd ve "Imperiai Polie" gcne katlarak (1922) Birmanya'da (bugnk Myanmar) gizli grevlerde bulundu. Savatan sonra verem tehisiyle grevinden ayrlan Orwell, nl "1984" kita bn yazd ve unutulmaz yazarlar arasna katld. Edebiyat olmak isteyip istihbarat olmu baka kiiler de vardr, yeri geldike on lardan da sz edeceim. Ama nce ilgin bir casusluk zincirine de gli in c 1111 K< B tarafndan la.m lanm olan bu ( asusluk ve istihba rat zinciri zellikle de Bat'nn asker ve teknolojik srlarn ele geir c l amacyla kut lmt ve lui v c c kada da baarl olmutu. George Orwell'in gerek ad, Eric Arthur Blair'di. 1961'den itibaren ABD ve ngiltere'de kk apl sanayi ilet meleri kuran baz yabanc uyruklu kiiler, ksa sre iinde, ilerini b ytmeye, ok sayda ii istihdam etmeye ve giderek de byk apta ticaret yapmaya balamlard. Bu husus MI5'in (ulusal gvenlikten sorumlu birim) ile FBI'nn dikkatini ekmeye balad. Nasl oluyor da baz yabanc giriimciler ksa zamanda ngiliz ve Amerikan tica-
56AYTUN
ALTINDAL
ret mevzuatn bu denli baanyla ileterek zengin olabiliyorlard? zel likle yabanclar yararlanmasnlar diye karmak bir dille yazlm olan ticaret hukuku mevzuat, sanki bu yabanc uyruklu giriimciler iin yazlm gibi ustalkla kullanlmaya balanmt. MI5 bu konuyu hazrlad gizli bir raporla JC'e bildirdi. lke deki en gizli, en yetkili ve en gl gizli savunma rgt olan JIC, bu nu ABD'deki JC'e iletti. Ortak bir karar alnd ve bu yabanc uyruk lu kiiler izlenmeye balandlar. Bu tip ticari faaliyetlerin zellikle Portland Liman'nda ve Dorset'te younlatn fark eden MI5 ele manlar, izlemeye aldklar kiilerin gerekte son derece saygn Ka nada yurttalar olduklarn grd. Bunlardan biri Harry Houghton adl giriimciydi. Evli gzkyordu ama Deniz Kuvvetleri Komutanl'nn Su Alt Silahlar ve Stratejileri Gelitirme Seksiyonunda al an Ethel Gee adl, irkin saylabilecek gekin-taze grnml bir sekreterle gnl ilikisi kurmutu. Yakkl, zengin ve kltrl bir er kein nasl olup da byle bir kadnla ilikiye girebilecei MI5'in en deneyimli casus avclarndan Charles EhveU'in dikkatini ekti. Ho ughton ve sevgilisi Gee, her ay dzenli olarak Londra'ya gidiyorlar ve lgn bir gece geirdikten sonra Greville Wyne adl "playboy" olarak tannan baka bir Kanadal, Gordon Lonsdale ile buluuyor lard. Her ay dzenli olarak sren bu bulumalar da EhveU'in dikka tini ekti. Elemanlarnca Lonsdale'yi izlettirdi. Mtevaz giyimli, or ta yal, sessiz, sakin grnml bu kii Peter ve Helen Kruger adl iftin evinde kalyor ve onlarn ilettikleri antikac dkknnda al yordu, ilgin olan, Kruger iftinin Kanadal deil Yeni Zelandal ol mas ile amatr fotorafla olan meraklanyd. MI5'in nl casusu bu ilgi ekici hususlar bir araya getirince artc bir sonuca vard: Bu kiiler muhtemelen grndkleri gibi deildiler. te bu srada KGB'nin st dzey generallerinden biri ABD'ye kat ve CIA'ya bil giler aktard. CIA, MI5 ve JIC bu bilgilerden yola karak ngilte re'de Deniz Kuvvetleri Komutanl iinde bir casusluk zincirinin
bulunduuna karar verdi. Charles Elwell, elindeki pheliler listesin den yola karak, nce Ethel Gee'ye yanat. ok yakkl, ok zen gin ve soylu grnml Elwell, Gee'yi kolaylkla avlad. Gerisi ksa zamanda zld. Yakkl playboy Kanadal Greville Wynne ger ekte KGB'de subayd ve ad da Konon Trofimowich Molady idi. Peter ve Helen Kruger ise nl Rosenbergler davasndan beri CIA tarafndan izlenen bir Yahudi iftti. kisi de Amerikal komnistti ve gerekte ad lan Morris ve Lona Cohen'di. Bu ift, dierlerinin elde ettikleri belgele ri o dneme gre ok ileri saylan bir teknolojiyle Sovyetler'e aktar yordu. Morris Cohen (Peter Kruger) bu casusluk zincirinin ba yne ticisiydi. 1965 ylnda tamam tutukland ve cezaevine konuldu. Souk Sava dneminin ngiliz istihbaratnda Charles Elwell ok nemli rol oynad. kinci Dnya Sava srasnda baz lkelere casus yerletirme operasyonlarn ynetti. rnein 1942'de SOE (Special Operations Executives) yesi iki ajan Hollanda'ya yerletirdi ve ynetti. Elwell, 1966'da Savunma Bakanl Mstear Yardmcs ol du Daha .oma Sgap ve lanca'da Vs Konsl olarak grev yapt. 1 I'M ) doumlu olan I Ivvell lAle ngiltere'de Black (lountry Society di ye bilinen bir kuruluun Onursal Bakan'dr. ngiltere Krall ile nce arlk Rusyas, sonra da Sovyetler Bir lii arasnda yaklak 120 yldr sren gizli bir casusluk sava var dr. Gnmzde de bu sava ilk hzndan ve heyecanndan hibir azalma kaydetmeden srmektedir. Gn gelir, ngiltere 10-15 Rus diplomatn casusluk sulamasyla snrd eder, ardndan Ruslar bir ay sonra 25-30 ngiliz'i kap nne koyarlar. Gnmzde bu m cadele ngiltere'nin nl British Counci'inin evraklanna Ruslar tarafn dan el konulmas ve yneticilerinin snrd edilmesi olayyla sryor. ngiltere ile arlk Rusyas arasndaki en gizli casuslar sava 1914-1916 arasnda yaanmtr. arlk Rusyas'nn gizli istihbarat rgt Okhrana ile ngiliz BIM (British Intelligence Mission) bu d-
nemde sk sk kar karya gelmiler, bazen birbirlerinin ilerine karmamlar bazen de ortak "karlar" nedeniyle birbirlerinin casuslan tarafndan iletilen gizli bilgileri paylamlard. Bu tip payla mlara arpc bir rnek Okhrana casusu Alexandre Protopopov'un, Stockholm'de st dzey bir Alman istihbaratsndan edindii bilgi nin ngiliz istihbarat Sir George Buchanan'a iletilmesiydi. Bu bilgi ye gre, "Eer arlk Rusyas savaa son verip (Birinci Dnya Sava) Almanya ile gizli bir ban anlamas imzalarsa Almanya imdi dman olan Rusya'ya, mttefiki olan Osmanl Devleti'nin bakenti stanbul'u igal ettirecek ve Ortodoks Kilisesi'nin egemenliini Ruslara devrede cekti." yle sylersek, Osmanl, mttefiki sand ve Enver ve Cemal Paalann sranyla saflannda savaa ve ykma srklendii Almanya tarafndan gizlice Rusya'ya "rvet" olarak sunulmutu. Almanya, dn olduu gibi bugn de AB ve NATO iinde Trkiye'nin sahte dostudur ama anlayana! ngiliz Gizli Servisi'nin arlk Rusyas'ndaki servenleri doruk noktasna nl lgn Papaz Rasputin'in dneminde kt. Bilindii gi bi Grigori Yefmovich Rasputin, bata ar ve arie olmak zere sa raydaki en etkili kiilerden biriydi. ri cssesi, karizmatik yaam tarz ile kadnlara ve ikiye olan dknl hep ne karlmsa da Ras putin gerekte eitimli bir Ortodoks papaz idi ve belgelere gre gizli gleri de vard. Rasputin, gnmzde resmen kabul edilen "healer" (ifac) tipi bir hekimdi. Nitekim bu zellii ile birka kez arn kan kanseri olan olunu, bazen bin kilometre teden tedavi edebilmi, kan kaybn durdurabilmiti. Rasputin, ayn zamanda Rusya'nn, Al manya ve Osmanl'ya kar savamamasn istiyordu. Rasputin 1916 ylnda ar bir kez daha uyarmak ve savaa son vermek iin ikna etmek amacyla Petrograd'a gelmiti, ingiliz Misyonu (BIM) Rasputin'den ok rahatszd ve onun balarna dert aacan ve Rusya savatan ekilirse ngiltere'nin Almanlara ve Osmanl'ya yenile ceini biliyordu. Bu nedenle Rusya'nn ne pahasna olursa olsun ngil-
tere'nin yannda savata direnmesi gerekiyordu. Bunun iin de paraya ve silaha ihtiya vard. ngilizler bu grevi casus Protopopov'a ver diler. O da ilk grmesini Fritz Warburg ile yapt. Yahudi Warburg ailesi, hem ABD'de hem Almanya'da hem de ngiltere'de bankerlik (te fecilik) yapan ok zengin ve ok gl bir airet gibiydi. Fritz'in aabe yi Max Warburg, Hamburg'da banka sahibiydi; kaynpederi Jacob Schiff, New York'un efsanelemi bankacs idi. Dier karde Aby ise bilim adam ve S i y o n i s t l e r i n en gzde ajanyd. Amerikan Merkez Ban kasn, gerekte Warburg ailesi reforme etmi ve ynetmekteydi. te ngilizler Gizli Servis adna alan bu Fritz Warburg araclyla gi riimlerde bulunmulard. Fritz'in salad paranm ve silahn Rus ya'ya intikali gerekiyordu ama erken bastran k koullannda bu mmkn olamamt. Rasputin ise srarla an savatan ekilmeye zor luyordu. Bu dnemde Rasputin, sarayn evresindeki ngiliz hayran bir ok soylunun da ayana basyordu. Bu ibirliki kesim de Raspu tin'den hi honut deildi. Durmakszn onun aleyhinde dedikodu lar kartyor, cinsel fantezilerle rl birok sapkl ona atfediyor lard. arlk Rusyas'nda ngiliz istihbarat tarafndan kullanlan Rus soylularnn en nls Prens Philip Yussupov'du. Prens Yussupov olaanst "gzel" bir erkekti ve homosekseldi. Ama hanedanlnn srdrlmesi iin, kendi istei dnda evlendirilmiti. Oxford mezu nu idi ve muhteem bir sarayda yayordu. ok da zengindi. Geceleri kadn elbiseleri giyer ve verdii davetlerde gen subaylarla gnln elendirirdi. evresi ok geniti. Bkn, sabkal, kavgac ve belal tip ler de dhil, toplumun en alt ve en st kesimlerinden gelen yzlerce tand vard. ngilizler balarna bela olan Rasputin'i etkisizletirmek ve yok etmek grevini ite bu "sapk prens"e havale etmilerdi. Yussupov'un;
Rasputin'den holanmadn ama onun dillere destan olan cinsel g cn renmek istediini de biliyorlard. Yussupov, Rasputin'in ho moseksel ilikilerden nefret ettiini duymutu; bu nedenle evinde kendisiyle tanmak isteyen gen bakirenin onu beklediini ve sa raya gelirse ok memnun olacan Rasputin'e iletti. Yussupov'un bu davetine "honey trap" (bal tuza) deniliyordu. Gen, ekici ve fettan kadnlar kullanlarak hazrlanan Bal Tuzana den kiilerin sonu daima dramatik olmutur. Bu kadnlara "swallow" denilirdi. Rasputin belki de hayatnda ilk kez, bakireler iin deil ama Yussupov'un, ar' savatan ekilmeye ikna edebileceini dnerek saraya gitmeyi kabul etti. Ve gitti. Tarih 16 Ekim 1916. Yussupov, kendi yazdna gre bu dev adam karsnda grn ce, ok heyecanlanmt. Rasputin ile odada ba baa kalnca ne ya pacan armt. Rasputin ise bir koltua km ve olanca kyl (mujik) davranyla arap istemiti. Yussupov ona ikolata ikram et mi ama Rasputin yememiti.9 arap gelmi ve Rasputin imeye ba lamt. Yussupov kendisine yardmc olmalar iin arkadan da oda da gizlemiti. Onlardan ald sinyal zerine, olanca cesaretini topla yp Rasputin'e ate etmiti. Ardndan iki el daha ate edilmiti. Bu tabancalan ateleyenler de odadaki dostlanyd. Rasputin yere yzst kapaklanm ve ylece kalakalmt. Korkulann yenen Yussupov ve arkadalan onu srtst evirmek istemiler ama yerde hi kan olma dn hayretle grmlerdi. Rasputin'e mermi isabet ettii hlde hi kan akmamt! aknlktan ne yapacaklann bilmeyen katiller yeni den silahlann atelemek zereyken Rasputin yatt yerden kalkm ve stlerine yrmt. Kendilerini odadan dan zor atan Yussupov ve
Daha sonra bu ikolatalarn zehirli olduu ve Rasputin'in bunlan yiyerek ld ne srlmt. Rasputin gerekten de hi tatl yemeyen bir adamd.
arkadalan sarayn koridorlannda karken, silah seslerini duyan hiz metiler odaya doru komular ve Rasputin'in dar merdivenlerden indikten sonra karla kapl avluya ktn ve sallanarak ana giri kap sna doru ilerlediini grmlerdi. Rasputin, mermi yarasna ra men d kapya kadar yryp kmak zereyken, kendisini izleyen hizmetilerin verdikleri ifadelere gre, birdenbire ensesine isabet eden bir kurunla yere serilmi ve lmt. Rasputin'i ldren mermiyi kim skmt? Bu esrarengiz kiinin kimlii hibir zaman bilinmemiti. Dnya kamuoyu Rasputin'i, Yussupov'un zehirleyerek ve vurarak ldrd n renmi ve konu bylece kapanmt. 2005 ylnda ingiliz h kmeti ve MI5 tarihinde ilk kez gizli arivindeki Rasputin ile ilgili belgeleri be ngiliz tarihiye gsterme karar ald. Son mermi mese lesiyle ilgili belgeler ise Andrew Cook'a verildi. Espiyonaj ve KontrI -.piyona] konul. nda hakl bir n ol.n bu tarihi, Rusya'da ve n giltere'de yapt aratrmalarda, Rasputin'i ldren gerek kiinin Yussupov deil, BIM'nin casusu Oswald Rayner ve Binba Stephen Alley kh'. olduunu, tabancay ise Rayner'in kullandn, MI5'e 1916'da iletilmi olan "top secret" belgelerden yola karak aklad. Oswald Rayner, (1888-1961) Yussupov ile Oxford'daki renci lik yllarnda tanmt. ok gzel Rusa konuuyordu. kinci Dnya Sava srasnda spanya'da MI5'in blge efi olarak grev yapmt. Rayner'in ok dikkat eken iri bir yz vard. Ama hayat boyunca bu yzn smn hi kimseyle paylamad. Yzk lmnden sonra ei tarafndan sakland ve bir sre sonra el deitirdi. Yzn ad belli olmayan yeni sahibi ok ksa bir aklama gnderdi ilgililere: Oswald Rayner'in yz alm ve iinden bir mermi kmtr. Ekteki notta bunun Rasputin'i ldren mermi olduu yazldr. Almanya, arlk Rusyas'na, ngilizlerin safndan ayrlp kendi safna katlmas iin "rvet" olarak stanbul'u ve Polonya'nn baz
62AYTUN
ALTINDAL
blgelerini teklif etmiti. ar Nikola, Almanya'nn bu "ahlaksz" tek lifini reddetmiti. Savatan Almanya ve Osmanl yenik ktlar. Ama Alman gizli istihbarat, ar'dan ok ac bir intikam ald. 1917 ylnda mhrl bir vagonla Rusya'ya gnderilen bir ajan byk bir ihtilali balatt ve ar ailesini kuruna dizdirdi. Bu Alman ajan, iddialara gre, Vladimir Ilyi Ulyanov Lenin'di! Almanya'nn 1995'te yapt yan-resm aklama byleydi ama acaba gerek neydi?
Giordano Bruno Katolik Kilisesi tarafndan Trk casusu olarak suland ve yakld.
Rasputin sanld gibi cahil bir papaz deildi. Fotorafta onu (sada) Rus Ortodoks KLsesi'nin ba Piskopos iodor ve Piskopos Hermogen ile gryorsunuz. Philby, Moskova'daki evinde.
66AYTUN
ALTINDAL
Fred Haynes. 27 Mays 1960'da ABD istihbarats Asker Alaje. Trkes'l, Radyoevi'ne kendisinin gtrdn sylemiti. Kolanm! oldu
Haynes'in genlii.
68AYTUN
ALTINDAL 69 T R K Y E ' D E VE D N Y A D A C A S U S L A R
Sir Sydney Reilly. Gelmi gemi en karizmatik casus. Trkiye'de de casusluk yapa. Leninl ldrecekti. James Bond onun yasanmdan kurguland.
Stella "Yldz" Reroigton. Ajan, drt yl sreyle ngiltere'nin en gizli Gen Reilly. servisini ynetti. Emekli olunca moda devi Marks and Spencerfn bana geti. imdi roman yazan (2008).
71 . T R K Y E ' D E VE D N Y A D A C A S U S L A R 70 A Y T U N A L T I N D A L
Claude Covassi svireli ajan. Mslman cemaatlerin iinden bilgi topluyordu.
Mandy Rice-Davies. Lord Profumo skandalmda "Honey Trap" km. Trkiye'de de ok mehur bir isim hline gelmitir. imdi 64 yanda, anlarn yazyor. Sir Peter Laurence, ingiliz Bykeli ve istihbarat. Ke nan Evren'i, Yunanistan konusunda ikna etti. Ankara'da Trke konuuyordu.
Aleksandr Feklisov. KGB'nin en gvenilir ajan. Rosenbergleri ve Klaus Fuchs"u ynetti.
Dr. Klaus Fuchs. KGB ajan Rosenberg olayna kans.
74'AYTUN
ALTINDAL
Viginia Hail. Amerikal casus. OSS Bakam Bili "Wild" Donovan'dan Max Ervin Scheubner-Richter. Birinci Dnya Sava'nda Erzurum'daki Alman ajam. Hitlertn dostuydu. stn Hizmet Nian ald. 1945. izmir'de vurularak yaraland.
Dr. Frank Oisen. C1A ajan. Biyolojik silah uzman. CIA tarafndan ldrld. Viginia Hail ile ilgili Baltimore gazetesindeki haber, 1933.
77 T R K Y E ' D E 76 A Y T U N A L T I N D A L
VE
DNYADA
CASUSLAR
CIA'nn kurduu AKIN Binas. (Amerikan Krt Enformasyon a). Washington DC. (2004)
-/TALPAtA^ ;'f B U I L D I N G ' ;
J00

CIA tarafndan kurdurulan ve tm Krt hareketinin ynetildii merkezin bulunduu bina. Trk istihbarat birimleri tespit edince yeri deitirildi. PKICya talimatlar buradan gnderiliyordu. (2004) Oswald Rayner. Rasputin'i ldren ngiliz ajan. (1909)
78 A Y T U N
ALTINDAL
KNCt BLM: GlZLl MZELER
"It is terrible to kili. But we will kili ourselves as well as others if need be."
ngiliz istihbarat lideri Alex Allan lm deinde. Dok torlar ngiltere'nin bir numaral istihbaratsna bir dizi testler uyguluyorlar, AUan'n komaya girmesine sebep olan hastaln ne olduunu tehis ermeye alyorlar. (Son gncelleme, 5.30 pm BST 04/07/2008)
B. Brecht, "ldrmek
"Die Massnahme" Ama biz de
korkuntur. da
gerektiinde bakalarn B. Brecht,
kendimizi
ldreceiz."
"Die Massnahme (nlem)"
2. 1. MISTER CONSTANTINE
"You live your life as i fit is real." Leonard Cohen
Sadece kiilere veya kurumlara zel (ait) mzeler mi olur sanyor sunuz; dnyann belli bal gizli istihbarat rgtlerinin de mzeleri vardr. Bu rgtlerin kendilerinden daha gizli olan mzeleri, onlarn arivleridir. Bu gizli mzelerin zel ve tzel mzelerden fark, bu ariv lerin kamuya ak olmamas, nne gelenin ziyaret edememesi veya rencilerin, retmenlerinin bakanlnda bu mzeleri dolaamaz olmalandr. yleyse nasl mzelerdir bunlar diye sorulabilir. Doru dur. Bu mze szc istihbaratlann dnyasnda "ariv" yerine kul lanlan bir jargon, bir deyimdir. Yoksa bunlar gerekten de bilinen mzeler gibi deillerdir ama ok ilgintir ki arivci (archivist) denilen kiilerin denetiminde olan bu yaplar tam bir mze gibi hazrlanm ve ynetilmektedir. CIA'nn da byle bir mzesi vardr. Daha dorusu birok arivi vardr ama mze hline getirilmi iki blm bulunur. Burada kin ci Dnya Sava'nm sonuna ve CIA'nn kuruluu aamasna kadar srdrlm olan gizli istihbaratn tm bilgi, belge ve gereleri sakla nr. Bu mzeyi dolamak veya buradaki bilgilerden yararlanabilmek iin ok meakkatli brokratik engeller zincirini krmak gerekir. Bu izni verecek olan yetkililer bavuru sahiplerini en az iki nesil geriye
82-AYTUN
ALTINDAL
kadar aratrrlar. Hangi belgelerle, ne amala ve ne iin ilgilenildiini sorutururlar. Sonra da genellikle sudan bir gereke gstererek izin vermezler! Mzelerdeki belgeler "drt art x" diye tanmlanan bir yntemle dzenlenmilerdir. Birinci grup "confdential" (kiiye zel) bilgiler dir. Bunlar, tasarrufu kiilere braklm olan ve bakasna devredil mesi veya okutulmas yasaklanm olan belgelerdir. kinciler "secret" yani gizli belgelerdir ve ounlukla devletin eitli birimlerine iletilmi gizli emirler ve/veya tamimler gibidir. nc gruptakiler "Top Secret" mhryle damgalanmlar dr. Dorudan doruya ulu sal gvenlii ilgilendiren "ok gizli" belgelerdir. Drdnc gruptaki ler "Most Secret" (En Gizli) kaydyla hazrlanm olan belgelerdir. Sa dece be veya yedi ok st dzey yetkili tarafndan okunabilen, o unlukla asker bilgi ve srlar ieren, onlarla ilgili belgelerdir. Art 'X' iaretli belgeler ise tam "classified" (dosya numaral) olarak bili nen trdendirler ve grupta toplanmlardr. Bunlardan tek 'X' iareti ile belirtilmi olanlar genellikle st dzey istihbaratlarla il gili, yine istihbarat birimleri tarafndan hazrlanm bilgi, belge, du yum ve duyurular ieren belgelerdir. 'XX' iaretli olanlar yabanc lkelerdeki ajanlar ve casuslar ilgilendiren, ok zel durumlar an latan belgelerdir. 'XXX' iareti ile nitelendirilmi olanlar ise o lke hesabna alan ve buna karlk menfaat temin eden baka lkeler deki en st dzey -bakan, babakan, din adam, kardinal hatta pa pa, general, bakan vd.- kiilerle ilgilidirler. Tm bu belgeler zel if releme yntemleriyle kodlandrlmlardr ve her birinin muhatab bellidir. Bu belgelerden ilki, "confidential" olanlar, 15-20 yl aras srey le "grlemez" kaydn tarlar. kinci sradaki "secret" belgeler en az 25 yl grlemez kaydn tar. nc sradaki "top secret" belgeler en az 50 yl sreyle yasaklanmtr. Drdnc sradaki "most secret" belgeler 75 yl kamudan gizlenecektir eklinde bir iaret tar. arp
iareti tayanlar ise 100 yl sreyle kamuya sunulamaz kaydyla saklanrlar. Devlet diledii zaman diledii belgeleri zel izne tabi aratrmaclarn emrine verir ya da vermez. Belgenin zerindeki za man snrlamasn kaldnr ya da kaldrmaz, buna kendi karar verir. Bazen 100 yllk belgeler bile henz sras gelmedi denilerek kamu ya aklanmazlar. rnein nl Mata Hari ile ilgili bilgi ve belgeler 100 yllk yasaklama altndadr. Bu 100 yl 2007'de dolduu hlde Fransz makamlar bu belgeleri aklamaya imdilik yanamamlar dr. Mata Hari ile balantl tm bilgiler devletin aklad kadardr. Bir de olaylarn iinde yer alm ya da tanklk etmi kiilerin 50 yl sonra devletten bamszca akladktan bilgiler ya da belgeler var dr, ite o kadar. Dier nemli yazmalar hlen koruma altndadr. CIA'nn mzelerinden biri Virginia'dadr. Ve ksaca "Kev" diye bilinir. Bu arivde ikinci Dnya Sava'na kadar Amerika'nn yaad gizli istihbarat savalaryla ilgili birok belge vardr. Aynca "Colle ge Park"ta (Washington DC) da bir mze vardr. Buralarda "mzelik" olmay baarm casuslarn, ajanlarn, ibir likilerin, muhbirlerin, dneklerin, ajan provokatrlerin ve hainlerin tm sicilleri, aldklar paralar, attklan imzalar yer alr. Yer alr ama ta bii ki gsterilirse grrsnz, yoksa mmkn deildir. Yine de istih barat savalarnda "olmaz" yoktur. Bu gizli mzelerden belge karta bilmek de zengin istihbarat dnyasnda nicedir ok zel bir alandr. Belge kaakl gnmzde en yaygn olan casusluk faaliyetlerinden biridir. zellikle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri'nin dalmasyla KGB arivleri bu casuslar tarafndan talan edilmitir. imdi de CIA'nn ve FBI'n arivleri hedef seilmitir. Bu kez de eski sosyalist blok l kelerinin ok deneyimli eski ajanlan bunlarn arivlerinden bilgi ve belge "kartma" yarmdadr. Daha nce fahielerle casuslarn hayat yollarnn srekli kesiti ini sylemitim. Bu kadnlar bazen anavatanlarna ihanet etmiler
bazen de tam tersine vatann ve devletin hizmetinde grevlerini ye rine getirmilerdir. stihbarat dnyasnda adlar nlenmi baz ka dnlar vardr ama adlar sadece istihbarat mzelerinde saklanan ok baarl kadn casuslar da vardr. leride bunlardan birini, zmir'deki bir Amerikal casusu tantacam ama nce ad ok nl fakat ca susluu kukulu bir kadndan Mata Hari'den ksaca sz edeyim. Mata Hari (Malayca, Aydnln Gz), 1876'da Frisya'da (Hol landa) dnyaya gelmiti. Gerek ad Margaretha Griefje Zelle idi. Aile si ile birlikte Uzak Dou'ya gitmi sonra da erken yata evlenerek Paris'e dnmt. Burada zamanla Uzak Dou danslar yapan bir dansz olarak nlenmi ve gece hayatnn en nl kadnlarndan ol mutu. 1907'den itibaren eitli lkelerin en gl ve yetkili erkekleriyle yaam, kendi deyimiyle onlara "yataklannda elik" etmiti. Mata Hari'nin, Alman, ngiliz ve Fransz sevgilileri genellikle asker lerdi. Onun askerlere gsterdii bu an ilgi, lkenin Fransa'daki ajanlarnn dikkatini ekmiti. Birinci Dnya Sava srasnda Mata Hari, Paris'te tam anlamyla "lgn" bir hayat yaam ve bu ok masrafl yaam tarznn hangi pa ralarla karlandn hi kimse zememiti. 1917 ylnda ngilizlerin nl M15'inden gelen bir istihbarat deerlendiren Fransz gizli istih baratnn ba Georges Ladoux, Alman ajanlannn Mata Hari'yi kullandklann ne srerek onu tutuklamt. Hari'nin avukat ayn za manda onun sevgililerinden biriydi. Nedir ki Mata Hari, asker mah kemeye kanldnda avukat, savunma yapacana sessiz kalmay, hatta mvekkilini ima yoluyla sular mahiyette beyan vermeyi yele di. Sonuta Mata Hari, kuruna dizilerek idama mahkm edildi ve 13 ubat 1917'de bir manga askerin at atele ldrld. Mata Hari, askerlerin nne getirildiinde son derece sakindi. yle ki son bir cmle sylemek istediini belirterek izin istemiti. Bu izin verilmi ve Mata Hari "Evet, pahal bir fahieyim ama hain
deilim" demi ve eklemiti: "Sevgili avukatm size pcklerimi yolluyorum ama bunlar sizin ve onun lm pckleri olacaktr." Mata Hari'nin lm pcklerinin muhataplarndan birinin sevgilisi olan avukat -idamda askerlerin arkasnda duruyordu- olduu ke sindi ama "o" dedii kimdi, o srada hi kimse bunu bilmiyordu. 1919'da Birinci Dnya Sava bitmi ve taraflar yaralarn sar maya balamlard. Fransa'da, Mata Hari ile ilgili casusluk iddialan yeniden gndeme geldi. Basn bu konuyu diline dolad. Bazlar onun susuz yere idam edildiini, dierleri de "casus" olduunu iddia et tiler. Tm Fransz basn bir konuda fikir birlii etmiti. Sava sra snda birok Fransz, hazindir ki Almanlarn hesabna casusluk yap mt. Bu aklamalar olay, Mata Hari'den kartt, gerek Fransz hainleri acaba kimlerdi eklinde bir tartmaya dntrd. Fransz Genelkurmay Bakanl da bu konuda byk zaaf gs terildiini ve devletin iinden birilerinin Almanlar hesabna ala rak kar ve para karlnda, en gizli asker planlar sattnn anla ldn duyurdu. Ak ve gizli yrtlen soruturmalarn sonunda baz artc isimler belirlendi. Bunlar gerekten de casusluk yap m, para karlnda vatann satm, birok masum Fransz gencinin ldrlmesine sebep olmulard. Ve bu hainleri yneten kiilerin banda da Mata Hari'yi idama gnderen Georges Ladoux, yani gizli istihbaratn bandaki kii vard. Ladoux, asker mahkemede yarg land ve 1919'da ayn Mata Hari gibi duvann dibine getirilip kuru na dizildi. Vatann satan Ladoux, bir zamanlar koynunda tatl saat ler geirdii eski metresi Mata Hari kadar yrekli ve sakin olama m, ldrlmemek iin yalvarp yakarmt. Avukat ise Hari'nin idamndan hemen sonra Fransa'y terk etti ve bir daha ondan hi kimse haber alamad, baz sylentilerin dnda! Fransz hkmeti, ilgintir ki daha nce de belirttiim gibi, Mata Hari ile ilgili bilgilere tam 100 yllk bir yasak koydu. Eer
86AYTUN
ALT1NDAL
Mata Hari, Fransz Gizli Servisi'nin ve Genelkurmay'nm iddia ettik leri gibi bir casus idiyse en tehlikeli casuslar iin bile 100 yllk yasak uygulanmyordu; ona niin uygulanmtr? Bu sorunun tersi de do rudur. Mata Hari'nin hangi ok tehlikeli casusluk faaliyetini gerek letirdii de mehuldr. Alman Genelkurmay adna "Oberquartiermeister III b" diye bilinen blmde casusluk yapt iddias, onun Frisyal olduu iin mkemmel Almanca bilmesinden teye gemiyor du. Mahkeme gizli oturumlarla topland ve yasaklama da srd iin hangi belgelere dayandrlarak bu idam cezas karannn alnd belli deildir. Belli olan gnmzde Mata Hari'nin RESMEN casusluk yaptn kantlayan hibir bilginin ve somut belgenin olmaydr. ddialar sylentilerden teye gememitir bu durumalarda. Belli olan ikinci husus ise Georges Ladoux'un kendi casusluk faaliyetleri ni gizlemek iin fahie olarak nitelendirdii Mata Hari'yi idama gn dermi olmasdr. Romanlarda birok erkek casus (Bond hari) u nl "Honey Trap'm" kurban olur ama gerek hayatta ounlukla kadnlar deneyimli casuslar tarafndan kullanlrlar ve kapana taklan onlar deil onlara "yataklk" eden kadnlar olur. Tabii istisnalar ka ideyi bozmaz kuralna gre... Gnmzde nl birok edebiyat ve romanc, kadn casus te masn ilemitir. Kitabn banda da anlattm gibi casusluk ve fa hielik tarihin en eski meslekleri arasndadrlar. 7. yzylda in'de "Ti-Jen Chich" belki de ilk casus roman yazardr. Onun casusluk ile ilgili yazd birok metin 18. yzyl Avrupas'nda Frisyal diplo mat R. H. Van Gulik tarafndan evrilmi ve "Dee Goong An" adyla yaymlanmt. Avrupa'da ilk casusluk romanlarnn esin kayna i te bu metinler olmutur. Edebiyat-romanc casuslar kuann ilk temsilcisi Daniel de Foe'dur. De Foe'nun kendisinden de nl roman 1719'da yaymla nan Robinson Crusoe idi. Daniel de Foe, nce casus sonra edebiyat olan kuan ilk temsilcisidir. Radikalizmi savunan ve Kralclara
kar mcadele eden Jakobenleri izlemi ve onlarn datlmasnda byk katks olmutu. Daha sonra yetien lan Fleming, Graham Greene, John Le Carr, Len Deighton nce casus sonra edebiyat olan yazarlard. Ama en ilgin yazar, Manning Coles'tir. Birinci ve kinci Dnya Savalar srasnda tam krk yl sreyle istihbaratlk, ajanlk ve casusluk yapm olan bu kii gerekte bir ad altna saklanm iki kiiden olumutu. Bunlardan biri Henry Coles dieri de Adelaide Frances Manning'di. Birincisi gerek casus ikincisi ise nl bir kadn romancyd. Edebiyat casuslarn prensi ise hi kukusuz Somerset Maugham'dr. Maugham 1915'te ingiliz Gizli Servisime alnm ve Fran szca ve Almancay ana dili kadar iyi bildii iin svire'ye gnderil miti. Maugham'n ilk roman "Of Human Bondage" o sralarda yeni yaymlanm ve tm Avrupa'da okurlarn beenisini kazanmt. s vire'de, Alman casuslarn izleyen Maugham daha sonra 1917'de Rusya'ya gnderildi ve burada Sir William Weisman'm ajan olarak Kerenski ile temas salad. ngilizler iin Rusya'nn savata kalmas ok nemliydi. Maugham, Babakan Kerenski'ye Bolevik ve Al manc Leninist kadroya kar destek salad. Kerenski, Batllarn, Boleviklere kar gizli bir ordu kurmalar gerektiini Maugham'a bildirdi ve ifreli bir mektup yazarak kendisine verdi. Maugham bu mektupla ngiltere'ye dnd ama o srada Bolevik htilali gerekleti. Maugham'n kod ad romanlarnda ska kulland "Somerville" idi. Maugham kadar nemli grevler stlenmi olmasa da Eric Ambler de nemli bir istihbaratyd. Onun nl roman "To Kl a Mocking Bird" gerekte bir casusluk yksnn yorumudur. Casuslar leminde "Mocking Bird" bir jargondur ve "enesi dk" anlamna gelir. Mata Hari'nin idam edildii ve Somerset Maugham'n, Kerenski'nin mektubunu Majestelerinin Gizli Servisi'ne getirdii gnlerde, ok deneyimli ve ok nl bir casus, Rusya dosyas zerinde al yordu. Bu deneyimli, gz kara ve servenci casus 1873 Odessa do-
88AYTUN
ALTINDAL
umlu Yahudi asll Rus vatanda Salomn "Shlomo" Rosenblum'du. Casusluk yaam boyunca birok ad ve kimlik deitirmi olan Rosenblum birok lke hesabma casusluk yapm; gzel kadnlara, ikiye, ku mara ve uyuturucuya dkn; bol para harcamay seven, ok k giyi nen biriydi. Dnyann birok lkesinde deiik adlarla tannmt. Ja ponya'da gizli servis "Kem-peitai", onu Brezilya'da kulland Pedro Garcia adyla fle-miti. lgintir ki Rosenblum birok kadnla yaam ve bunlardan drdyle resm evlilikler yapmt. Ama evlendii ka dnlar da onu deiik adlarla tanmlard. Elerinden Margaret C. Thomas, Nadine Massimo ve Nelly Burton (ajand ve ad Pepita Babadilla idi) iin Rosenblum srasyla Kari Hahn, Pedro Garcia ve nihayet Sydney Reilly idi. Dnya onu bu son adyla tand. ngiliz gizli servisi tarafndan verilen bu son adyla "Sr" George Sydney Reilly 20. yzy ln en nl, en gizemli ve en tehlikeli casusu olmak unvann kazan mt. Hani filmlerde gzn krpmadan adam ldren casuslar var dr ya Reilly onlarn gerek hayattaki versiyonuydu. lan Fleming ona hayrand. James Bond'u yaratrken yaraland nc kii -zellikle kumar oynayan papyonlu Bond- ite bu gerek casus Reilly idi. Bu ad kendisine ngiliz MI6 vermiti ama daha nce ilikide olduu MI 5 onun iin "istenilmeyen ahsiyet" diye gizli (secret) bir rapor yazmt. 1919'da Albay W. H. Courtenay, onun hakknda Al man casusu olabilir, stelik ok eli bir ahs diyerek Genelkurmay Bakanl'na and gemiti. Buna ramen Reilly, Ml'da olaans t grevleri yerine getirmiti. rnein 1909'da, o dnem hakknda ok sz edilen zenginlerden William Knox d'Archy'nin nl Rotschild ile girdii "petrol" savanda, d'Archy'yi etkisizletirmek iin gizli servis onu Fransa'ya yollad. Reilly burada Katolik papaz kya fetine brnd ve bu kimlikle d'Archy'nin yatna girdi. Sonuta pet rol Rotschild'e geti ve d'Archy kaybetti. Onu zellikle Osmanl'nn petrol yataklarn -Irak, Suriye ve Musul'daki- almaktan caydran ki i Reilly olmutu.
Sydney Reilly, Osmanl gizli istihbarat tarihinde ok nemli bir yere sahiptir ama bundan hi sz edilmez nedense. Reilly'nin kod ad "SIT'di. Almanlar onu Sigismund, Siyonistler ise Hirsch adyla tan yorlard. Reilly'nin Avrupa ve Osmanl'daki ad ise "Mister Constantine"di. Byk tccar Constantine, Osmanl vatanda bir Rum'du. Yunanistan'da da bu ekilde tannmt. Reilly servenlerle dolu yaamna iki talyan anaristin boazlann kesip, tadklar paralar alarak balamt. Daha sonra ingiltere'ye gemi ve burada ok dindar bir Hristiyan ailesi olan Callaghanlarla i ilikisi kurmutu. Daha sonra patronunun kars Margareth'i, deyim yerindeyse "zimmetine" geirmi ve eini de dualanna daha iyi devam edebilmesi iin zehirleyerek br dnyaya gndermiti. Einin lm n sahte gzyalanyla anan Margareth, bir sre sonra einin eceliyle ldne dair lm belgesini imzalayan Dr. T. W. Andrew ile evlen miti. lgintir ki belgeyi imzalayan ve cenazenin kaldnlmasna izin veren bu doktorun hibir tp kurumunda ad, eitim ve meslek kay d yoktu; olamazd da nk sahte doktor, Sydney Reilly'den bakas deildi. Reilly yeni evlendii ei sayesinde hem ok zengin olmu hem de ngiliz sosyetesine katlmt. 1901'de Kafkas petrolleri iin stanbul'a gelen Reilly daha son ra Port Said'e gitmi ve oradan in'e ve Japonya'ya ulamt. Japon-Rus Sava srasnda Yahudi orta Moses Akimovich Ginsburg'la birlikte byk bir servet edinmi ve bu paralan, kumarha nelerde, gece kulplerinde ve lks yaamda yitirmiti. Yaam boyun ca defalarca milyon dolarlar kazanm ve hepsini de yiyip bitirmiti. in'deyken casusluu, i adaml ile birlikte yrtm ve nl Ba sil Zaharov'dan silah satclnn sirlanm renmek iin ona gizli 10 Rus planlarn vermiti.
Zaharov da Osmanl vatandayd. Bir zamanlar ( 1 8 8 0 ) Pera'da kapclk ve ayak olanl ( ) yapmt.
Reilly, Birinci Dnya Sava srasnda Almanya'da nl Krupp fabrikalarnda ustaba giysileri ile uzun sre casusluk yapm ama hi yakalanmamt. Reilly, Almanya'da bulunduu srada Osmanl-Alman ittifak olu mu, Osmanl ordusu neredeyse Alman Genelkurmay tarafndan yn lendirilir hle gelmiti. Reilly ite bu dnemde, 1912'de, MI5'in ilk di rektr VViliam Melvle (nl "M") tarafndan zel bir grevle stan bul'a gnderilmiti. Reilly'nin grevi, Osmanl'nn, Alman "Blohm und Voss" firmasyla gizli olarak yrtt "gemi" siparilerini ren mek ve bunlan sabote etmekti. Mister Constantine, ttihat ve Terakki'nin iinden kendine yardaklar buldu ve nl Yavuz ve Midilli kru vazrlerinin tesliminin gecikmesini ve dolays ile Osmanl'nn bann belaya girmesini hazrlayan kiilerden biri belki de en nemlisi oldu. Savan balad 1914 ylnda Reilly grevini tamamlam olarak Londra'ya dnd. 1910-1914 yllannda Osmanl Devleti'nde Gerard Lowther, ngiltere Bykelisi olarak grev yapyordu. Bu bykel i, ittihat ve Terakki yelerinin ounun Selanikli bir mhtedi (dn me) olduklarn bildii iin bunlar Siyonist olarak nitelendiriyordu. 1910 ylnda Kraliyet gizli servislerine yollad bir kriptoda Trk asll Yahudi-siyonistlerin, Alman mparatoru Wilhelm'in "maal" ajanlan olduklann! yazm ve bunlara kar nlemler alnmasn istemiti. Sydney Reilly iin casusluk meslek olmaktan te tutkulu bir bamllkt. Gerektii zaman kadn elemanlar kullanr, gerektiinde gzn krpmadan adam ldrebilirdi. kadn ajan vard. Bunlar birbirinden fettan, ba dndrc kadnlard. Reilly bu ajanlar ara clyla gzne kestirdii her yetkiliyi elde edebilmiti. Reilly'nin bal olduu MI5 gerekte MOT adyla kurulmutu (1898). Daha sonra buna "MI-R Section" adyla yeni bir blm ek lenmi ve bu da MI6 olarak kodlanm ve gnmze kadar gelmiti. 1916'da MI5 gizli bir blm daha at. Bu blmn kodu PMS-2 idi
ve grevi de ii hareketlerini izlemek ve Almanlarn aleyhinde pro paganday ynetmekti. Bu blm Lloyd George'un, Alman casuslan tarafndan ldrlecei eklinde haberler yaptrp, basnda yaymla tyordu. ingiltere'nin bu iki gizli istihbarat rgt yaklak 100 yl s reyle kadn elemanlar baanyla kullandlar. lk kez 1992'de "Stella" (Yldz) Rimington adl bir kadn ajan bu rgtn bakanlna ka dar ykseldi. 1992-1996 yllar arasnda dnyann en gizli istihbarat rgtlerinden biri olan MI 5 bu kadn istihbarat tarafndan ynetil di. Hindistan'da almaya gittii srada rgtn alt birimlerine "sekreter" olarak ie alman Stella, einden boandktan sonra rgt iinde hzla ykseldi. 1991'de Sovyetler Birlii'ne giderek KGB'nin datlmas konusunda grmeler yapan ingiliz istihbaratlar ara sndayd. Gzel ve ekici bir kadn olan Stella Rimington, byk tal v.'ikln takmaya merakl ok ilgin bir kiilikti. KGB onun yzkle rinde istihbaratla ilgili byk srlar olduunu dnmt. Stella Rimington hlen ngiltere'de yaamakta ve kendi deneyimlerinden yola karak romanlar yazmaktadr. Onun romanlarmdaki kadn ca suslar ise "yatak"la beraber, o grevin dnda da baarl olabilen sanal kiiliklerdir. Stella Rimington, MI5'in bana getii zaman bu gizli rgtn alanlar arasndaki parolas, Yazar Samuel Beckett'in nl romanndan alnm olan "Godot" idi. ifre ise "Godot is not coming/Godot gelmiyor" idi. MI5'in ksaca "G" diye bilinen blm uluslararas terrizm ile "T" diye bilinen blm irlanda terr (IRA) ile ve "C" diye bilinen blm ise devlet yetkililerinin faaliyet leri, ilikileri ve gemileriyle ilgili idi. MI5, IRA'nn yeralt faaliyet lerini izlemek iin saysz ajan kullanm ve bunlar "mole" (kste bek) olarak yetitirmiti. Bunlardan keskin IRA militan diye tannan Roy McShane, gerekte MI5'in ajanyd. Grevi Sinn Fein lideri Ka tolik Garry Adams' izlemekti. McShane, Adams'n yanma, Riming ton tarafndan ofr olarak sokulmutu.
93 T R K Y E ' D E VE DNYADA C A S U S L A R
Servisteki grevinden 1987'de emekliye aynlan bir baka ajan ise nl ii Partisi lideri Harold Wilson iin 1965'te gizli bir plan yaptklarn ve servis olarak Babakan Wilson'u rezil edecek bir "honey trap" kurduklarn aklad. Bu ajan Peter Wright'ti ve Wilson hkmeti bir kadn aracl ile drlecek ve iktidara ar saclar geirilecekti. Dier bir anlatmla MI5 ve MI6 sadece dman hedef lerine deil, dorudan doruya kendi babakanna bile tuzak kurabi len bir rgtt. ngiliz ve rlandal gizli servislerin kendi aralanndaki ekimeler bazen en st dzeyde yneticilerin ldrlmelerine kadar varmtr. Bu olaylardan biri Airet Neave cinayetidir. Neave, 1916'da zengin bir st snf ailesinin ocuu olarak, dnyaya gelmiti. Oxford'da eitim grm ve 1938'de avukat ol mutu. 1940'da Fransa'da Almanlara esir dm, 1942'de kamptan kamay baarmt. Bu ka olayndan sonra MI9 adyla bilinen, gizli istihbarat birimine alnm ve ayn yln sonunda "900 Room" diye bilinen en gizli blmn bana getirilmiti. Savatan sonra milletvekili seilen Neave, hep gizli rgtlerle uram ve ar sa c gruplarla temas olmutu. 1960'larda Atom Enerjisi Aratrma Merkezi'nde grev yapm, 1970'lerde de IRA ile atmaya girmiti. Airey Neave, milletvekili ve gl bir siyaseti olmasna ramen ruhen asker domu biriydi. ok radikal ve sert uygulamalardan yana oy kullanm ve 1975'te nl Thatcher hkmetinde ok nemli bir rol almt. Neave bu dnemde MI5'teki en nemli siyasetiydi. Ama onun bu gizli grevini sadece Babakan Thatcher biliyordu. Neave, IRA'ya kar ok sert nlemler alarak birok yeyi tutuklatt. Bunun intikam n almak isteyen INLA (rlanda Ulusal Kurtulu Ordusu) 30 Mart 1979 tarihinde bombal bir saldr dzenledi ve Neave arabasnda l drld. Neave'nin gerek gc ite bu olaydan soma ortaya kt. En
gl iki paramiliter grup, SAS (Hava Kuvvetleri'nin Gizli Operasyon Kolu) ve UDA (Ulster Koruma Gc) MLA'nn neredeyse tm lider lerini ldrdler. Ama btn bu cinayetler rtbas edildi ve ngilte re'de "Demokrasi" bylelikle yara almad! Sydney Reilly'nin dneminde MI5, gerekte, SSB (Secret Servi ce Bureau) olarak tannmt. Kurulduundan beri kadn eleman kullanan MI5, 1963'te patlak veren nl Prufumo skandalnda ba rolde yer ald. John Profumo 1963 ylnda Mac Millan hkmetinin en gvenilir bakanlanndan biriydi. zellikle Sovyet tehdidi diye tantlan istihba rat ona iletilirdi. Lorddu ve Kralie ile akrabayd. Hatta olaanst gelimeler yaansa, tahta bile kabilecek kadar soyluydu. Ama soylu luk "honey trap"a dmekten onu kurtaramad. Prufimo 1940'ta n giltere tarihinin en gen milletvekili olarak seildiinde henz 25 ya ndayd ve bir sre sonra herkesin "ryalannn kadn" diye hayran olduu aktris Valeria Hobson'la evlenmiti. Kariyerinin doruk nokta sndayken Christine Keeler ve Mandy Rice-Davies adl iki gen fahie nin kullanld tuzaa dt. Keeler, o srada KGB'nin en gzde ele manlarndan Eugene Ivanov'un sevgilisi ve "asset'i (yatrm) idi. 1961-1962 dneminde Keeler ve Mandy, tam dokuz ay sreyle Profu mo ile birlikte olmulard. Bu dnem iinde Keler, Profumo'nun ya tak odasndan ald evraklan Ivanov'a iletmiti. Sonuta skandal or taya kanld ve Profumo istifa etti. Onu kzlarla tantran Stephen Ward adl kadn satcs intihar (!) ediverdi. Olay kapatld. Profumo sonraki yaamnda sadece hayr ileriyle urat ve 2006'da 91 yan dayken ld. Mandy Rice - Davies ise birka evlilik yaptktan sonra, zengin elerinden gelen paralarla Bahama'daki maliknelesinde ya yor. Gnmzde 63 yanda olan Davies, takma adlarla casus romanlan yazyor ve i dnyasnda ve de sosyetede yer alyor. ngiliz istihbarat dnyasnda "M" harfi ile balayan gerekte yedi
94-AYTUN
ALTINDAL
blm vardr ama saysal olarak son blm MI9'dur. eidi sabotaj lar dzenleyen "MI9", "derin devlet" diye anlan blmd. Sonraki b lmde bu gizli rgtn kart nl bir cinayeti anlatacam. stihba rat rgtleri dizininde M16 ve MI4 nedense ilevleri nedeni ile atlanan blmlerdir, dolays ile bunlarla birlikte gerek istihbarat rgt says dokuzdur. MI4'n, Kralie'nin -Saray'n- zel istihbarat oldu u, Ml'nn ise i dnyasnn ve basnn ynlendiricisi olduu sr gibi saklanr ve her zaman varlklan reddedilir.
gsterilmiti. Felix Dzerjhinski bu "Deception" plannda ylesine baarl oldu ki ngiltere, Fransa ve Amerika bu rgte byk paralar aktarmaya baladlar. Istihbaratlk tarihinde "front" diye bilinen "paravan" rgtlerin en baarls da TRUST oldu. Bu rgte gve nen ve daha nce Fransa, Trkiye ve Almanya'ya snm olan bir ok aristokrat, "arlk rejiminin geri geleceini" sanarak Rusya'ya geri dndler ve tabii hepsi kuruna dizildiler. Oysa ayn dnemde Rusya'dan kamayarak mcadele etmeyi se en soylular, General Boris Sevinkov bakanlnda UDFF (Anayurdu Kurtarma Komitesi) adl gizli bir rgt kurmulard. Dzerjhinski, bu gizli rgt bizzat Lenin'in "deception" amacyla kurduu yalann Batl casuslara yutturdu. Dolays ise Batl gler UDFF'yi destekleme diler ve kmesini saladlar. Aynca buna bal ROUS diye bilinen si lahl rgtn yelerinin de yakalanarak Cheka'ya teslim edilmelerin de arac oldular. Bylece yzlerce ROUS yesi idam edildi. Sydney Reilly 1923'te TRUST rgtnn Batllar artmak iin bizzat Dzerjhinski tarafndan kurulduunu fark etti. O dnemde "Gadfly" (atsinei, tacizci) kod adn kullanan Reilly, gizlice Rus ya'ya girdi. Yeni bir ayaklanma balatmak iin birok adam toplaya rak, rgtlendi. Reilly ilk etapta Lenin'in ldrlmesini dnd. Daha nce bu plan denemi ama baanl olamamt. Fanya Kaplan adl Yahudi asll bir kadn, 30 Austos 1918'de Lenin'e tabancayla ate etmi ama ldrememiti. Lenin ald bu yaralann bir trl iyilememesi sonucunda olaydan alt yl sonra lmt. Reilly' nin, Kaplan' ynlendiren geri plandaki kii olduu Sovyet yetkililerince belirtilmiti. Sydney Reilly, 192 5'te Finli bir tccara ait pasaportla Rusya'ya bir kez daha kaak olarak girdi. Bu kez ad Sternberg olmutu. Bu rada Reilly'i, TRUST ve Cheka adna alan ama MI6 tarafndan kullanld sanlan bir ajan karlad ve ona TRUST'un st kademe-
***
1917 Bolevik Ihtilali'nden hemen sonra Politbro, arlk d neminin gizli servisi Ochrana'y ilga etti ve yerine Batllarn "Cheka" Ruslarn ise "Vecheka" (ksaca Y. K.) dedikleri rgt kurdu. Cheka, alm itibaryla, "Tm Rusya Kar Devrim, Bask ve Sabo tajlar Aratrc Olaanst Komisyonu" demekti. Lenin, bu gizli komisyonun bana Polonyal Katolik Felix Edmundovich Dzerjhinski'yi getirmiti. Bu rgt 1922'de GPU, daha sonra OGPU, 1934'te NKVD (People's Commission for Internai Affair) adn ald ve ksaca "Halk Komiserlii" diye tannd. 1953'te nl istihbarat Lavrenty Beria, NKVD iindeki iki ana birimi MVD ve MGB'yi birletirerek KGB'yi oluturdu. KGB (Komityet Gosudarstvennoy Bezopasnosti / Devlet Gvenlik Komitesi) 1954'ten 1991 'e (6 Kasm) kadar srd. Gnmzde ise bu rgtn ad FSB (Federalnaya Sluzhaba Bezo 11 pasnosti) olarak bilinmektedir. KGB de ngiliz modeli gibi dokuz blmlyd. Cheka, 1919'da Batl hkmetleri aldatmak (deception) ve Boleviklere ynelik basklar (bata ekonomik) krmak iin "TRUST" adl bir rgt kurmutu. Bu rgtn grevi, Bolevikleri k tlemek ve Sovyetler Birlii'nde arlk rejimini geri getirmek olarak
11
KGB'nin miman Beria, daha sonra Stalin tarafndan "casuslukla" sulana rak kuruna dizilmitir.
96AYTUN
ALTINDAL
sinin Moskova'da bulunduunu ve temizlik hareketine buradan ba lamak gerektiini syledi. Reilly bu ift tarafl ajana inand ama son anda tuzaa drldn anlad. Yeniden Finlandiya'ya kamak isterken bir ihbar sonucu kaakyla birlikte Cheka'nn eline dt. Kaaklar ldrldler ve Reilly sorguculanna teslim edildi. Bundan sonras mehuldr. ngiliz hkmetinin sran sonucunda Sovyetler, 1927'de bir aklama yaptlar ve Reilly'nin Eyll 1925'te tutuklandn resmen akladlar. Bunun dnda Sovyetler'den hibir aklama gelmedi ama ingi liz istihbaratna gre 5 Kasm 1925'te Stalin'in emri ile Cheka'nn kurucusu Dzerjhinski'nin cellatlarnn kurunlaryla ldrld. O srada ei olan Pepita ise kocasnn katn ve artk casusluu bra karak Amerika'da izini kaybettirdiini ne srd ama bu aklama sadece bir iddias olarak kald. Sorgusu srasnda Reilly sadece siyasal konumalar yapt ve casus lukla ilgili kendi faaliyetlerinden hi sz etmedi. Ama srarla bir cm leyi vurgulad. Reilly bir dnem kendisini Cheka adna alan bir Rus casusu olarak tantmt. Reilly bu nedenle Cheka'nn "modus operendi"sini biliyordu. Kendisini sorgulayanlarn szlerini hi deitirmeden dorudan doruya Dzerjhinski'ye ve Stalin'e aktaracaklannn farkn dayd. Reilly yle konumutu: Ben 1915'te Alman istihbarat iin a lyordum. Zrich'te yaayan Rus vatanda bir Alman casusuyla tan tm. Ad Vladimir tlyi Ulyanov Lenin'di. Bu szler herhalde Stalin'e iletilmiti. Reilly'nin ingilizlere gre ldrlmesinden tam sekiz ay sonra Stalin ve Dzerjhinski arasnda ok iddetli bir tartma yaand. Tartma Lenin ile ilgiliydi. Ve o odadan henz 48 yanda olan Dzerjhinski'nin cesedi kt. Tarih 20 Temmuz 1926'yd. Sovyetler, "yolda" Dzerjhinski'nin geirdii bir kalp krizi sonucu ldn akladlar. Stalin yolda ok z gnd! Onun iin bu nl istihbaratnn adn bir meydana verdi ve
heykelini diktirdi. 1991'de o meydanda krlarak paralanan ilk hey kel onunki oldu. Sydney Reilly, casusluk yaam sresince en az yedi kez (bilinen) ad, kimlik ve kiilik deitirdi. En az alt lke hesabna ve/veya on lara kar istihbarat faaliyetine katld ama ok ilgintir ki "inansz" bir Yahudi olmasna ramen, zellikle 1900-1925 yllan arasnda ok ivme kazanm olan Yahudi milliyetilii saylan "Siyonizm"e hi bu lamad. Bu konuda bir tek sz dahi etmemi olmas, belki de onun en tuhaf karlanmas gereken tarafdr. Reilly'nin, daha nce de belirttiim gibi pek ok gzel kadnla ilikisi olmutu. Resm belgelere gre hibir einden ocuk yapmam tr. Gayrimeru (evlilik d) bir veya daha fazla ocuu olup olma d bilinmiyor. Bilinen 1956-1960 yllar arasnda Diyarbakr'da S. Reilly adl bir ngiliz'in yaad ve Krtlk olaylarna kart ge rekesiyle 1960'ta Trkiye'den ayrlmak zorunda kalddr. Bu Re illy'nin, Sydney Reilly ile balants var myd belli deildir ama gen Reilly nl casusun, fizyonomisi itibaryla, karbon kopyas gi biydi.
2. 2. THE MINARET
"Bat'da komnizm olmayacak, ap geecek onu... Tarihin bu rktc kitabnn son sayfalar bugnlerde yazlp bitti. " Papa 2. Jean Paul, 17 Mays, 1981 IngiltereVe Fransa dnya espiyonaj (casusluk) faaliyetlerini ilk kez rgtl ve kurumsal olarak yaratan ve yneten lkelerdir. ngil tere 135Tde ilk "Kral'a ve Vatan'a ihanet" yasasn kartmtr. Bu yasa henz casusluk suunu kapsamyordu, sadece Kral'a "ihanet" dikkate alnyordu. skolarn efsanevi Kraliesi Mary, bu yasa nede niyle idam edilmiti. ngiltere'de casusluk sulamasyla idam edilen ilk soylular "Richard, Earl of Cambridge", "Henry Lord Masham" ve "Sir Thomas Grey"di. Bu soylu 1415'te ngiltere Kral V. Henry'nin srlarm onun ba dman Fransa'ya satmaktan sulu bulun mulard. Fransa ile ngiltere arasndaki casuslar savanda Kral IV. Hen ry, Fransa'da ilk kurumsal casusluk rgtn kurduunda yl 1590'd. Fransa Kral'mn buluu olan "Cabinet Noir" (Kara Oda) adl bu kurulu zellikle gnderilen mektuplarn alp okunduu ve bazen de yanltc mektuplarn yolland blmd. Sorgulamalar da bu odada yaplyordu. ngiltere'de ise ilk resm rgtlenme 1570'te yaplmt ve Papa V. Pius, Kralie I. Elizabeth'i "aforoz" edince Papaln casuslarna
OO^AYTUN
ALTINDAL
101 T R K Y E ' D E V E D N Y A D A C A S U S L A R
kar bir rgt kurulmasna karar verilmiti. Bu rgt Sir Francis Walsingham kurdu. lk casusluk denei onun dneminde ayrld ve ilk "rvet" de onun "dneminde verildi. Walsingham'm kurduu casusluk rgtnden en ok "Rvet" alan kii bir kardinaldi. Alessandro Albani (1692-1779) bu rvetlerle casusluk yapm ve b yk bir servet edinmiti. Walsingham'm gizli almalarnda en byk destekisi gn mzde ingiltere'nin Ulusal airi olarak tantlan air ve tiyatro yazan Christopher Marlowe'du. Marlowe nce casus sonra air bir adamd. Papann askerleri cizvitlerle ve dier din adamlaryla o uram, Katolik Kilisesi'nin kk ingiltere Krall zerindeki gizli oyunla rnn bozulmasn o salamt. Kralie Elizabeth'in lgn babas 8. Henry dneminde ise nl topist Thomas Moore, papann hesab na alan bir edebiyatyd ve 1351'de kartlm olan yasa onun iin de iletilmi ve idam edilmiti. 17. yzylda ingiltere'de Oliver Cromwell istihbarata "Secret Man" (gizli adam) kavramn soktu. Bu "gizli adam" onun yardmcs ve casusu idi ama bir kii deil, birok casus sadece "bir" gizli adam olarak gsteriliyordu. Nedir ki ingiliz Gizli stihbarat 'nn ilk bilimsel rgtlenmesini yapan kii ne bir siyaseti ne de bir soyluydu. Bu kii romanc Daniel Defoe idi. Daha nce de anlattm gibi, Defoe, 1703'ten itibaren, tahtn yitirmi olan II. James'in radikal taraftarlannm taht yeniden ele geirmek iin yaptklan ak ve gizli tm komplolan nceden ha ber alm ve Jacobit diye bilinen bu grubun tm nderlerini ya tu tuklatm ya da ldrtmt. lgintir 1960'da Komnist Romanya, 12 Defoe iin hatra pulu kartmt.
12
ngiltere'de gizli istihbarat iin ilk "rtl denek" (Secret Money) 1782'de aynlm ve bununla Kralln Gvenlii'nin salanmas na allmtr. Yine bu dnemde ilk kez potansiyel casus kavram ortaya km ve servetini ve unvanm yitiren baz soylularn Fransa hesabna casusluk yapabilecekleri dnlerek onlara bu rtl denekten demeler yaplarak casus olmalan engellenmitir. ngiltere'nin, Boer Sava'ndan (1899-1902) sonra ilk ada casusluk rgtlerini ustalkla kulland grlr. ngiltere'yi Birinci veya kinci Dnya Savalarndan yenilmekten kurtaran gizli g gerekte ordusu deil, Kralln yeraltndan yrtt mthi istih barat ve casusluk savayd. Bir bakma ngiltere'nin kaderini casus lar izmilerdir. Bu casuslar sadece askeri ve siyasi alanlarda deil, ticarette, sanayide, eitimde ve din alannda inanlmaz istihbarat ba arlarna imza atmlardr. lk "crypto" casusluk sistemini ise 1595'te Fransa balatt. lk if reli ve kodlandrlm casusluk faaliyetleri, Occult ilimlerinden ve Kabala'dan yararlanlarak Fransa'da cizvit papaz-casuslar tarafndan ger ekletirilmitir. O dnemde -ve gnmzde- Katolik Kilisesi ve onun tarikatlar her trl casusluk faaliyetlerinin en youn yaand kurumlar olmulardr. Benzer ekilde ngiltere'de de nl Occultist ve Hermetist John Dee, I. Elizabeth dneminde (16. yzyl) ilk ifreli haritalan oluturmutu. Gnmzde kullanlan "Britain" szc n yaratan da odur. ngiltere iin "Great Britain" diyerek snrlann geniletebileceim" Kralie'ye anlatm ve Galler, lskoya ve rlan da'nn da bu kavramn iinde yer aldklarn ne srerek buralarn ngiliz tahtna gemesi iin yolu amt. lk blmde anlattm gibi, Fransa ba dman ingiltere'ye kar Amerikan Bamszlk Sava taraftarlarn ve Washington'u desteklemiti. Bu dnemde Benjamin Franklin bu casusluk faaliyet lerini ynetmiti ama o dnemin en ilgin casusu valye ve mason
Daniel Defoe, Osmanl egemenlii altnda yaam olan bir Romanyal ai lenin yesiydi. Gemii itibaryla, bir anlamda Osmanl sayrlmr. Ailesi nin aralan ngiltere'ye, Romanya'dan g etmilerdi.
stad Charles Genevive Louis d'Eon adl bir kiiydi. Fransa Kral XV. Louis'in zel ajan olan bu valye, casusluk faaliyetlerim kadn klnda srdrm ve kadn olmad hi kimse tarafndan anla lamamt. 17. yzyl Fransas'nda en ilgin casuslardan biri de "Ba ron L" kod adyla belgelere gemi olan kiiydi ama bu casusun ger ek kimlii hibir zaman aklanmamt. Casus Baron L'nin faaliyet alan Osmanl Saray idi. ok uzun yllar istanbul'da yaam ve gizlice saraya ve hatta hareme girerek bilgi toplamt. Fransa'da ilk merkez casusluk rgtn Napolyon Bonapart kurmutu. Bu rgt ksaca SURETE diye bilinir. Napolyon dne minde ilk byk "dezenformasyon" belgeleri hazrlanmtr. Bu belge ler sahte bilgilerle hazrlanm ve dman kabul edilen lkeleri sula mak iin kullanlmt. Gnmzde ayn sahte belgeler (Forgery) Fransa'nn, Ermeni meselesinde Trkiye'ye kar kullanlmaktadr. O dnemde ise Fransa, kendi yaratt sahte dezenformasyon (bilgi arptma) belgesiyle arlk Rusyas'n sulam ve tazminat talep et miti. Tabii btn bu iddialar ne srerken basn kullanm ve b yk bir amata yaratarak yavuz hrsz misali, neye uradklarn ar m olan Ruslardan imtiyazlar koparmt. Bu belgeye gre Rus an Deli Petro, vasiyetinde tm Avrupa'y ve Akdeniz'i igal etmek iin yapt plann uygulanmasn istemiti. Fransa'ya gre, Ruslarn i gal etmeyi planladklar ilk lke nedense Osmanl deil, Fransa idi. Fransz Gizli Servisi'nin 19. yzyldaki ad "Deuxime Bureau" (kinci Bro) idi. Bu birim Fransa-Prusya Sava'ndan Fransa'nn III. Napolyon komutasnda hezimete urayarak kmasndan sonra kurul mutu. Bu hezimeti hazrlayan en byk etken, Franszlarn yeterin ce istihbarat yapmadan Prusya'ya saldrmalarndan kaynaklanmt. yle ki Fransz Genelkurmaynn elinde Prusya'y tantan doru drst haritalar bile olamamt. Savan bir aamasnda Fransz or dusu Prusya topraklarn igal ediyoruz derken kendi topraklarna girmi ve hibir direnmeyle karlamaynca zafer kazandn san-
mt! Bu yz kzartan asker hatann sonunda yeni bir istihbarat r gtlenmesine gidilmi ve II. Bro kurulmutu. Bu bronun gerek ad "Section de Statistiques et de Reconnaissance" idi (statistik ve Tanm Blm). Bu birimin en nl asker yetkililerinden biri nl Alfred Dreyfus idi. Daha sonra casusluk ile sulanan Yahudi Dreyfus'un davas tm Avrupa'da olay olmu ama idam nlenmiti. Dreyfis uzun yllar Fransa'nn eytan Adas'ndaki zindanlarnda yatm, saln ve ailesini yitirdikten sonra Fransa'ya dnebilmiti. Fransa ile ABD arasnda istihbarat ve yardmlama daima en st dzeyde olmutur. Fransa, Bamszlk Sava srasnda Amerikallar savunmu ve desteklemitir. lgintir ki kinci Dnya Sava srasnda da gen, gzel bir Amerikal kadn casus Nazi igali altndaki Fran sa'da kurduu "Diana" kod adl rgtle Fransz direniinin zafere ulamasmda ok nemli rol almt. 22 Ocak 1934 tarihli "Baltimore Sun" gazetesine iki stunla re simli bir haber yaymland. Haberin bal "Trkiye'de Kaza" idi. Habere gre zmir'deki Amerikan Konsolosluu'nda sekreter olarak grevli Virginia Hall bir kaza geirmi ve sol baca diz altndan ke silerek kangrenin bedene yaylmas engellenmiti. Hail, Baltimore'lu tannm bir ailenin kzyd. Haberde kan zehirlenmesi nedeniyle bu ameliyatn stanbul'daki Amerikan Hastanesi'nde yapld ve hasta nn salnn iyi olduu da vurgulanmt. Gazetenin haberinde Virginia Hallin nasl bir kaza geirdii ya zlmamt. Bu kazann ayrntlar Gizli Mze'de saklanan ve ksaca NARA (National Archieves and Research Foundation of America) diye bilinen mikrofilmlerde belirtilmiti. Buna gre, Amerika'nn z mir'deki Bakonsolosu William P. George'un imzasyla 9 Aralk 1933'te Washington'a gnderilen bir bilgi notunda; kazann 8 Ara lk 1933 Cuma gn, konsolosluk mensuplarnn ve dostlarnn z mir'de dzenledikleri bir av partisi srasnda yaand ve gen sek-
reter Virginia Hall'n silahnn birdenbire ate almasyla sol ayan dan vurulduu belirtilmiti. Bakonsolos daha sonraki bilgi notlannda hastaya mdahalenin zmir'de yapldn ama hastann giderek kan zehirlenmesi nedeniyle ktleerek, stanbul'daki Amerikan Hastanesi'ne kaldrldn ve nihayet bir noel gn, 24 Aralkta bu hastane de Bahekim Dr. Lorrin A. Shepard tarafndan son kez ameliyat edil 13 dii anlatlmt. zmir, gen sekreter -ve gelecein nl casusu- Virginia Hall'n ilk istihbarat alan olarak seilmiti ama geirdii kaza sonucunda bir bacan burada brakp yaklak on ay zmir ve stanbul'da te davi grdkten sonra 19 Mays 1934'te New York'a gitmek iin Amerikan bandral bir gemiye binerek Trkiye'yi terk etti. Virginia Hall 1907'de Baltimore'un en zengin ve en etkili ailele rinden birinde domutu. O dnem kz rencilerinden ok ileride bir eitim almt. Atak, alkan ve ok zeki bir renci olarak adn duyurmutu. Okulunun basketbol ve hokey takmlarnn kaptanyd. Zengin ve kkl ailesi, bata da babas onu her giriiminde destek lemiler ve Paris'te ve Almanya'da eitim almasn, Viyana'da yaa masn salamlard. O da ailesinin yzn kara karmam ve stn baar gstererek niversite eitimini tamamlamt. Ne var ki bu dsel yaam 1929'da ABD'de yaanan ekonomik kriz srasnda yerle bir olmutu. Babas byk servetinin neredeyse ta mamn bir gecede kaybetmi ve geirdii kalp krizi sonucunda l mt. Bu kriz srasnda borsada tm servetini kaybeden binlerce kii intihar etmi, pek ok kii de akln kararak hastanelere dm^ Dr. Lorrin Shepard 1927'den 1957'ye kadar bu hastanede bahekimlik ve idari ilerde grevli olarak alrr. Sadece doktor deil aynr zamanda ok etkili bir misyonerdi. stanbul Robert Kolej evresinden birok genci, zellikle de kadrn hastalarm Hristiyanla sokmu, onlarrn din deitir melerinde etkili olmutu.
t. Amerika korkun bir ekonomik bunalm yaam ve bir gn nce dolar milyoneri olan kiiler bir gecede sokakta dilenir hle gelmi lerdi. Bu beklenmedik gelime nedeniyle Virginia, en gvenli yaam eklinin devlet memurluu olacan dnerek Dileri Bakanl personeli olabilmek iin alm ve sonunda baanl da olmutu. yl sreyle Amerika'da grev yapm -sekreterlik- sonra Varova'ya, oradan da Romanya'ya gnderilmi sonra da asl grevi olan zmir'e gelmiti. Romanya'da, Amerikan Bykelisi onu iki gen kadnla ta ntrmt. Bunlar Romanyal zengin bir Yahudi ailesinin kz olan Vera Rosenberg ile ngiliz asll Hilda Atkins'ti. kisi de casustu. Virgi nia henz bu meslee resmen kabul edilmemiti. Nedir ki Virginia'nm casusluk kariyerinde bu iki kadnla balatt dostluk kesintisiz sr mtr. Vera, svire'de Lozan niversitesi'nde ve Oxford'da eitim al m gen bir kadnd. O srada Bkre'teki "Vacuum" diye bilinen bir Amerikan petrol irketinde grevliydi. Bu irketin sahipleri Yahudi idi. kinci Dnya Sava srasnda Hitler, Rornanya'daki zengin Yahudileri tutuklatmak isteyince "Struma" adl bir gemiye binen 800 zengin Ya hudi stanbul Boazma geldiler ama Almanya'nn basksyla Trkiye gemiyi karaya yanatrmad. 10 Aralk 1941'de Romanya'dan yola kan Struma 11 Aralkta Trk karasulanna girdi. O dnemde hem ngiltere hem de Almanya, Yahudileri istemiyorlard. Trkiye gemidekiler alktan lmesinler diye gemiyi "karantinaya" aldn duyurdu. O srada Vera Rosenberg'in Vacuum irketinin sahiplerinin, ABD'den Trkiye'deki bir Trk i adamna gnderilen bir mektupla her ne pa hasna olursa olsun gemiden kurtarlmas istendi. Bu iadam Vacu um irketinin sahipleri olan Yahudi aileyi kurtarmak iin o zaman g venlik ve istihbarat ilerine bakan sonrasmdada Dileri Bakan ve Cumhurbakan aday olan hsan Sabri alayangil'e bavurdu. Bu ikili Babakanl atlatarak aileyi gemiden karttlar. alayangiPin yardmyla zengin petrolcy kurtaran iadam Vehbi Ko'tu. Vacuum
106'AYTUN ALTINDAL
irketi savatan sonra Soconi irketi ile birleti ve Soconi Vacuum adyla on yl kadar stanbul'da Radyoevi'nin hizasndaki Kervansaray binasnda faaliyet gsterdi. Vehbi Ko da bu kahramanlndan tr bugnk Vehbi Ko oldu. Ne yaparsnz i bilenin, kl kuanann! Struma'dakilere ne oldu derseniz, gemi iindeki tm yolcularla bir likte muhtemelen bir Alman veya Rus denizalts tarafndan torpille nerek batmld. Yolculardan sadece bir kii kurtulabildi. O da birka yl ncesine kadar ABD'de yayordu, hl yayor mu bilmiyorum. unu da eklemekte yarar gryorum. hsan Sabri alayangil ok ilgin bir adamd. zellikle gzel kadnlara ok ilgi gsterirdi. apkn bir valiydi ama istihbaratlk dalnda Trkiye'de kimse eline su dkemezdi. Bu meslee Atatrk dneminde girmiti ve ilk ii de onun koruma memurluu olmutu. alayang'i Bursa Valisi olduu dnemde Uluda'da yaanan bir olay srasnda tanmtm. Dnemin Mill Eitim Bakan Celal Yardmc ile hilafet balantl bir ailenin ara snda kan kavgaya mdahale etmiti. Vehbi Ko ise bu Struma ola yndan sonra CIA ile temasta kald. 1963'teki nl Johnson Mektubu olaynda da onun rol olduu iddia edilmitir. Struma nasl batt veya batmld sorusu son elli yldr hep sorul mutur. Almanlar, Karadeniz'e gizlice denizalt sokmulard. lkin bunlardan kukulanld. Sonra ngilizlerin bu haince cinayette par maklar olduu ne srld. Getiimiz yllarda (2003) Litvanyal emekli bir deniz subay olan Ginnordi Kabardin, Struma'nn Sovyet denizalts SC213 tarafndan torpillenerek batmldma dair gizli ariv belgelerine ulatn aklad. Her neyse biz yine gzel casus kzmz Virginia Hall'a dnelim. Virginia ailesinin yannda alt ay kaldktan sonra, 9 Aralk 1934'te ye ni grev blgesi olan Venedik'e gitmek zere yola kt. Artk takma bacaklyd ve kendisine bir ad takmt. Kklnde ve genliin de dostlar onu "Dindy" diye armlard ama yeni ad "Limping
Lady" (Aksak Hanm) olarak bilindi, ilk istihbaratlk almalarna balad Venedik'ten sonra gittii Lyon ve Marsilya'da ise Diana, Madonna, Marcelle, Marie, Germaine, Brigitte gibi takma adlar kul land. Virginia Hail, gizli servis araclyla uzun sreli casus olarak s panya ve-Fransa'ya yollanmt ama onun servise girebilmesi ancak zel izinle oldu. zel servislerde grev yapacak kiilerin engelli ve zrl olmamalar gerekiyordu, oysa Hail takma bacaklyd. 1938 ylnda servis dorudan doruya Bakan Roosevelt'e bir mektup gndererek "aktif espiyonaj"da grev alabilmesi iin izin istedi. 15 Ocak 1941 ylnda SOE (gizli servis) onun Paris'e gnderilmesi iin arac oldu. Hail, ispanya'da ve Fransa'da "gazeteci" olarak grev ya pacakt. Kendisi tarafndan yazlar veya bakalar tarafndan yazlp zerine onun imzasnn atld yazlarn neri iin "Baltimore Sun" gazetesine talimat verildi ve yazlar dier gazetelerde de yaymlan maya balad. Bunlar gndelik hayatla ve "kadn" sorunlaryla ilgili, suya sabuna dokunmayan yazlard. Virginia Hail, Fransa'da "direni" rgtlerine ok byk destek salad. nl Nazi Klaus Barbie onun iin, l ya da diri mutlaka yakalanmaldr diye emirler verdi. Ve bir kez lmn ucundan dnd. Takma bacayla, kara kta, yryerek, Pirene Dalar'n ap, cann kurtard. Daha sonra "takma bacam olmasayd bacaklarm dona cakt" diye konumutu. Savatan sonra Hall, Diane adl direni gru bunda tant Paul Goillot ile evlendi ve ABD'de Maryland'da yaa d. Hi kimse onun ok baarl bir casus olduuru ve OSS'nin ba (CIA'nn atas) Wild "Bili" Donovan'dan nian aldn bilmedi. Franszlar ise onu unutup gittiler. (Zaten Franszlar kendilerine yardmc olan herkesi unuturlar.) 2003 ylnda bir gazeteci, yal bir direniinin anmsatmasyla Halli rendi. Aratrmalar yapt ve so nunda 2006 ylnn Aralk aynda Fransz Bykelisi, Washing-
ton'da dzenlenen bir trenle Hall'in ailesine "Onur Madalyas" ve Fransa'nn "kran Belgesf'ni verdi. Hail madalyasn ve belgesini ala mad tabii. O, 1982'de, sava srasnda yapt casusluktan hibir za man sz etmeden, srlann mezara gtrmt. Virginia Hall lmnden sonra da olsa anmsanm ve oktan hak ettii "onurlandrmaya" ulamt ama her casus onun kadar ansl olamamtr. Bunlardan biri CIA'mn Bilim Kurulu'nda grev yapm olan Frank Olson'du. CIA'mn biyolojik silahlar konusunda en yetkili uzmanlanndan biri olan Frank Olson 1953 ylnda inti har (!) etmiti. Olson CIA'dan bir ajanla birlikte New York'taki bir otelin odasnda gizli bir grmeye gitmi ama ne hikmetse odaya girdikten ksa bir sre sonra pencereyi am ve kendisini 13. kat tan beton zemine atmt. Olson'un ailesi olay nce CIA'mn yapt aklama dorultusunda, "intihar" sanm ama sonra kukular oalmt. Bunun zerine CIA bir senaryo gelitirmi ve bizzat Bakan Ford'un eliyle, ei Alice Olson'a ei adna "stn Hizmet" madalyas verdirmiti. Ama olay madalya ile kapatlamayacak kadar nemliydi. Frank Olson, biyolojik ve kimyasal silahlar konusunda uzman d. Gnmzde "Kitle mha Silahlar" (MDW) diye bilinen bu silah lar, anmsarsnz, Bakan Bush'un, Irak' igalinde kulland baha neydi. Olson, bir bilim adam olarak, CIA laboratuvarlannda retilen biyolojik ve kimyasal silahlarn, rnein Antrax'm, CIA'mn gizli operasyonlarnda Kore bata olmak zere dnyann birok geri b raktrlm lkesinde, gizlice kullanldn ve baz zbez Amerikal askerlerin zerinde de halsinojen derivatlarnm (tretik) deneyleri nin yapldn renmiti. Bu tr gizli operasyonlann bilim anlayna ve ahlakna aykr olduunu dnd. Dr. Olson dindar bir adam d. Bu konuyu dnya kamuoyuna aklamaya karar verdi. Bu karar onun sonu oldu. Dr. Olson'un birlikte gittii CIA ajan tarafndan m yoksa CIA'mn kirli ileri iin kulland Florida'daki Santo Trafficante
Mafa grubunun tetikileri tarafindan m Statler Oteli'nin penceresin den atld hibir zaman anlalamad. 1996'da Manhattan polisi, Olson dosyasn yeniden amaya karar verdi. Basnda Olson ile ilgili yazlar yaymlanmaya balad. Bunlara gre CIA, kendi ajan olan Dr. Frank Olson'u "mocking bird" (takliti, enesi dk) olduu gerekesiyle ldrmt. Frank Olson olay ABD'nin en kirli yzn dnyaya gsteren bir cinayetti. Birok lke CIA'mn gizli biyolojik silahlaryla onulmaz ve "esrarengiz" diye bilinen hastalklara duar olmutu. Birok insan kobay yerine konulmu ve zerlerinde deneyler yaplmt. Bu uyuturucu derivatlar, bata LSD olmak zere, gzel kadn ajanlann elinden, bata Trkiye'nin gneydousunda olmak zere birok ki iye verilmi ve onlar araclyla "zihin kontrol" sistemleri gelitiril miti. Dr. Olson, ite btn bu yasa ve insanlk d CIA operasyon larna bizzat tank olmu ve dayanamayarak bildiklerini aklamak ihtiyacn duymutu. CIA'mn bana buyruk faaliyetlerinden honut olmayp aklama lar yapan bir dier CIA ajan da Philip Agee idi. 1957 ylnda CIA'ya giren ve zellikle Meksika, Kba ve Latin Amerika'da gizli faaliyetler yrten Agee, 1969 ylnda Kolombiya'da yerel Gizli Polis'in bro sunda brifing alrken tank olduu bir olay sonucunda CIA'dan ay rlmaya ve bildiklerini aklamaya karar vermiti. Olay yle geli miti. Agee, serviste brifing alrken, kulana lklar, alamalar ve barmalar gelir. "Ne oluyor?" diye sorar ve Gizli Polis efi "Bir ey olduu yok. Sizinkiler bizim vatandalara ikence yapyorlar" der. Agee dindar bir Katolik'tir ve ok etkilenir. Meksika'ya dnnde CIA'mn iyzn aklamaya karar vererek rgtten ayrlr. 1975'te yazd kitap CIA'y deliye evirir. O srada Almanya'da saklanan Agee, iki kez ldrlmekten kurtulur. Birincisinde bir "bal kapa nmdan ikincisinde ise silahl saldrdan.
IO'AYTUN
ALTINDAL
lli T R K Y E ' D E
VE
DNYADA
CASUSLAR
Agee, uslanmaz bir Anti-CIA mcadelecisiydi. Birok CIA aja nm deifre etmiti. Bunlarn arasnda Trkiye'de grev yapan Duanne Dewey ve Graham Fuller da vard. Agee hayatnn byk ksmn Kba'da ve Almanya'da geirdi. 2000'li yllardaki nl Guantanamo ikencelerini de dnyaya ilk kez o duyurdu ama bunu kimse bilmedi. Philip Agee, bu kitab yazdm srada (9 Ocak 2008'de) Kba'da l dnde 73 yandayd. Agee, 1986-1989 yllar arasnda Ankara'da CIA stasyon efi olan Philip Giraldi'nin de Trkiye'den apar topar "gitmesini salamt. Agee'nin aklad CIA ajanlar ve operasyonla r tam 22 sayfa tutmutu. Agee, sakland yllarda orta ad olan Bur nett Franklirii kullanmt. Agee'nin aklad ajanlarn arasnda "con fusing agents" (yanltc ajan) ya da "fixer" (i bitirici) denilen tipler de vard. Bunlardan bazlarna daha sonra deineceim. Trkiye'de zellikle de stanbul, Ankara, zmir, Diyarbakr, Si nop ve Adana CIA operative (yrrlkteki) faaliyetlerinin en youn yaand illerdir. Buralarda her trl HUMINT, COMINT (ifre zm), IMINT (satalit, uydu), OSINT (deniz) diye bilinen istihbarat lk almalar yaplr. Bu almalar, klasik casusluk kapsamnda deildirler. Asker istihbarat iinde yer alrlar. Bu kaynaklardan ula an istihbarat, gerekli grlrse ajanlara ve casuslara aktarlr. 1970'li yllarda Trkiye'deki CIA'nn en nemli kiisi Duanne Dewey Clarridge idi. Bu CIA ajannn kendi deyimiyle kardeinden daha yakn bir dostu vard o da bir Trk't. nl Hiram Abas. 1970'li yllarda Amerika, tarihinin en gizli ve geni apl operasyonu yrtyordu. Bu operasyonun kod ad SHAMROCK'tu. 1945'te sava biter bitmez balatlan bu gizli faaliyet dorudan doruya "gizli kulak" (dinleme) ve tm yazmalar analiz etme ilemlerine ynelikti. Kuru cusu General W. Preston Corderman'd. Bu General, Truman'dan al d yetkiyle ASA (Army Security Agency) diye bir birim oluturmu tu. Zamanla 9.000 kii altrr hle geldi. ASA'mn ilk ii ITT, Wes tern Union ve RCA gibi nl telefon, telgraf, radyo ve yaymclk k
rululann kendisine balamak oldu. Her gn tm grmeler ve ya zmalar "Black-Bag-Jobs" diye bilinen yntemle (uvallar dolusu) ASA nn merkezine iletiliyor, burada kopyalan kanldktan sonra ia de ediliyordu. 1970'li yllarda ASA'mn Ankara'da da bir merkezi var d, bu AID binasyd. Kukulu yazmalar ve yaymlar burada izleni yordu. ASA'mn ajanlar sivil giyimli subaylar ve "Sivil Paalar"d! Bu operasyonun sivil ayan Savunma Bakan James Forrestal y netiyordu. Ama ilgintir ki Forrestal da tpk Olson gibi, 1949'da pencereden atlayarak intihar (!) etmiti. ASA'mn SIGINT (tespit ve devre bozucu) ve CSIS (National Clandestine Service) ile INSPASS (Gmen zleme) ve PFIAB (President's Foreign Advisory Board) adl gizli istihbarat birimleriyle dorudan balants vard. Bir de SACB (Subversive Activities Control Board) vard. Bu birimde bozguncu ve zararl faaliyetleri, kiileri ve kurumlan izliyordu. 1950'de kurulan bu rgt ieride ve danda Amerika'nn dmanlar diye mimlenen kiileri izlemekle grevliydi. 1960'ta John Kennedy'nin onayyla, 1952'den beri NSA (National Security Agency) ile alan ASA, operasyonlarna baka bir ad koydu: The Minaret (Minare). Bu rgtn yneticisi Lew Ailen adl bir uzmancasustu. The Minaret ve "Minareciler" zellikle Mslman lkeleri ve onlarn bykelilik ve konsolosluklanm izliyor, Amerikan aleyhta r kiileri engelliyor ve Amerikan yanls gen siyasetileri destekleye rek onlann iktidara gelmelerini salyorlard. Bu meyanda Irak, ran, Suriye ve Trkiye'nin baz bykeliliklerine gizlice girerek buralarda arama ve kopyalama grevlerini yerine getirmilerdi. Bu "Hrszlklar", tabii ki basma yanstlmadan rtbas edilmi ve sz konusu elilikler den "Yalan" (!) haber retmemeleri istenmiti. 1966'dan 1973'e kadar Minareciler ve CIA, ayn ofisleri kullan mlard. 1967'de Minareciler, tm olarak 1.650 Amerikal ve 6.000 yabanc kiiyi filemiler ve izlemilerdi.
112-AYTUN
ALTINDAL
Minareciler, birok gsteri, protesto yry ve mitingi izleyip, kii ve kurumlan gzlemilerdi. Ellerinde ok byk olanaklar vard. Birok gsteriyi maniple etmiler ve ynnden saptrmlard. Bir ok otel, motel, lokanta vb. yerde adamlar ve ajanlar vard. Bu oteller vb. Minareciler'in mlknde deil, onlarla ibirlii yapm olan ve gvenlikleri bu rgte bal hldeki irketlere aitti. rnein nl ITT (International Telefon Telgraf) irketinin eitli lkelerde otelleri vard. Bunlardan biri de 1970Ti yllarn en lks otellerinden biri olan istanbul Taksim'deki "Intercontinental" oteliy di. Ve rastlant olsa gerek, 1977 ylnda Taksim Meydan'nda dzenle nen 1 Mays mitinginde, bu otelden alan atele, 33 vatandamz can verdi. The Minaret'in Trkiye ayanda kimler vard acaba? Trki ye'de "Derin Devlet Devlet'e kar" diye baran, islamc geinen ke sim nce bu soruyu kendine sorsun. Bir sonuca ulaan olursa, ken dini "Ak Pencerelerden" uzak tutsun. Maazallah dengesini kaybede bilir.^
2. 3. FRONT
'Who dares wins" SAS, "Maxim" "Cesaret Edebilen SAS, Kazanr" "Maxim"
lstihbaratlk, geri profesyonel bir meslektir ama bundan da ha ok bir yaam tarzdr. stihbaratlarn aile yaps, dier meslek dallarndaki profesyonellerin aile yapsna hi benzemez. nk kadn-erkek, kar-koca arasndaki nceliklerde, tek tarafl ya da iki ta rafl "srlar" vardr. Baz hllerde elerden biri -ounlukla kadnlarelerinin tam olarak ne ile megul olduklarn dahi bilemezler. nk casusluk temelinde "gizli" iler ve grevlerle uramak de mektir ve en yaygn kural da "iki" kiinin bildii sr, "sr" deildir, denilir. te yandan kan-koca casusluk yapan (aile boyu) iftler de var dr. Bunlar ya ideolojik nedenlerle ya da bir tr "Eziklik" duygusu altnda casuslua itilmi ya da girmi olan kiilerdir. Bunlar "Para" karl ya da kendilerince "Kutsal" saydklar bir ama, bir hedef uruna, belirli bir menfaat gzetmeksizin casusluk yaparlar. Aile boyu casusluk konusunda Reiner Rupp ve ei Ann Christine Rupp ilgin bir rnektir. Reiner Rupp, Bat Almanya'da domu
Minaret konusunu son yl boyunca (2005'den beri) eitli TV ve Rad yo konumalarnda gndeme getirdim ve yetkililerden byle bir gizli ope rasyonun ve rgtlenmenin bilinip bilinmediini sordum; onlar akla ma yapmaya ardrm. Buna karlk yurtdnda olduum srada ofisime giren "MEHUL" (!) kiiler tm evraklarm alt st ettiler, aradklarn bulamam olmallar ki bazr belgelerimi yakrp bir de tehdit simgesi (ku kanad) brakrp gittiler.
114AYTUN A L T I N D A L
(1945) ve eitiminin bir blmn burada tamamlamt. 1968'de yksek renim grrken, ideolojik nedenlerle Demokratik Alman ya'ya ilgi duymu ve onun bu dncelerini okuyan bir ajan tarafn dan 1968'de, gnlk dilde STASI diye bilinen ama gerek ad MFS olan Demokratik Almanya Gizli Gvenlik Servisi'ne casus olarak aln mt. Nedir ki MFS renci olarak casus kadrosuna ald Reiner'e okulunu bitirmesini ve hibir casusluk olayna girmeden, dnce lerinin tam tersini savunmasn istemiti. Reiner'in NATO kararg hnda sorumlu bir makama gelmesine kadar dokuz yl sreyle, MFS, kendisiyle temas kurmam ama her ay gizlice 1.500 dolar para de miti. Burada ksaca o yllarda benim de bulunduum Demokratik Al manya'dan (DDR) sz etmem gerekiyor. O yllarda, zellikle Afri ka'dan ve Latin Amerika ile Orta Dou'dan (zellikle Filistin ve Su riye'den) ok sayda gen DDR'ye gelmiler ve eitim almlard. Bunlar teknik niversitelerde, mhendislik, mimarlk vb. gibi dal larda hibir casusluk ilikisi olmadan eitim grmlerdi. Nedir ki komnist bir lkenin niversitesinden mezun olmak hi de hayrl bir kader deildi. Dolays ile bu tr mezuniyetler alm olan binler ce gen, kendi lkelerine dndklerinde, rejime gre, ya DDR'ye hi gitmemi ya da hi mezun olmam olarak gsteriliyorlard. Di er bir anlatmla, Moskova veya Dou Berlin'den mezun olmu bir ok gen, kendi lkelerine dndkleri zaman, artlar uygun deilse, niversite mezunu olarak kendilerini gster emiyorlard. O yllarda Moskova ve Dou Berlin'deki niversitelere gelen ve eitim gren ba z Trk genleri de vard. Bunlardan hemen hibiri casusluk yapma mtr denilebilir. 1990 ylnn Ekim aynda Bat Alman gizli servis leri DDR'deki renci kaytlarn aratrdklarnda, binlerce yabanc rencinin gerekte niversitelerde hibir kaydnn olmadn, pa saportlarnda hibir damga ve/veya giri mhr bulunmadn hay-
retle grmlerdi. DDR'deki fakltelerden binlerce yabanc gen mezun olmu ama pek aznn kayd kmt ki, bunlar da zaten sos yalist olan lkelerden gelmi olan genlerdi. Reiner Rupp, 1970'te NATO'da almaya balam ve MFS kendisiyle temas kurmutu. O yllarda MFS, Ruslarn Honey Trap iin kullandklan "Swallow" kzlara nazire olarak, yakkl erkekler den kurulu "Romeo" diye bilinen erkek ajanlar yetitirmiti. Rupp da bir "Romeo" idi ve zel olarak Brksel'e gnderildiinde (1970) STASI onun NATO'da alan gzel ngiliz sekreteri Ann Christine ile tanmasn salam ama yine casusluk yapmasn istememiti. Nedir ki Rupp, 1972'de ingiliz sekreterle evlenmi ve eine STASI balantsn aklamt. Bir sre sonra hamile kalan ei, doacak o cuunun babasz kalmamas iin onun casusluk faaliyetlerine katl may kabul etmiti. Rupp ifti 1970'den 1989'a kadar 10.000'den fazla NATO belgesini STASI'ye gemilerdi. Rupp iftinin STASI ta rafndan verilmi kod adlar Topaz (Rupp) ve Turkuaz (Ann Chiristian) idi. Bat, bu iki ajan 1994'te deifre edebildi, ilgintir ki kod adlar nedeni ile baz Trk renciler Almanya'daki gizli servis tara fndan izlenmiler ve evlerine defalarca girilerek, aramalar yaplmt. Sonunda Reiner 12 yl, ei ise 22 ay hapse mahkm oldular. Reiner iftinin NATO'dan alarak STASI'ye oradan da KGB'ye iletilen belgele ri o dnemde KGB'nin en deneyimli istihbarats olan Vladimir Kryuchkov'a emanet ediliyordu. Bu deneyimli istihbarat Gorbaov dneminde nce onunla birlikte hareket etmi sonra da 1991'de Gorbaov'a kar darbe dzenlemi ve baanl olamayarak hapse atlmt. Kryuchkov, bu kitabn yazld srada ld (2008). Para karl olmakszn "Eziklik" duygusu altnda casusluk ya pan bir ift de "Ahadi" soyadn tayordu. Kadn, Suriye asll; Ame rikal ei ise Msr asll Amerikalyd. Kadn (Kadari) Ahadi, 1918'de Osmanl yurtta olarak dnyaya gelmiti. Kan-koca Ahadiler 1967'deki Msr-lsrail arasndaki "Alt Gn Sava"nda, Msr'n perian olmas
zerine infiale kaplarak Msr hesabna casuslua balamlard. Ka dn, 25 yldr ABD Hava Kuvvetleri'nin en hassas istihbarat birimlerin den biri olan "21 Kasm"da efti. Ahadiler, ok nemli belgeyi, amatrce yollardan, Msrllara iletince, Minareciler tarafndan yakalan dlar. Ama beklenmedik bir gelime oldu ve Kadari Ahadi nce byk bir depresyona kapld, ardndan da bir akl hastas olarak bir tmarha neye kaldrld ve orada ld. Casusluk olayna, okuduklar romanlar ve/veya seyrettikleri filmler ya da yklerle merak salan "Amatr Casuslar" da sanld ndan oktur. Bunlardan bazlar, tarihin gidiatn deitiren pro jelerde bilerek bilmeyerek rol almlardr. te birka rnek: ABD'nin 22. ve 24. bakanlar kimdir diye sorsam, inann, on bin Amerikaldan belki sadece bei Stephen Gregor Cleveland'd diyebilir. Tarihin derinliklerinde kalm ama iki kez bakan lk yapm olan Cleveland, Beyaz Saray'a 48 yandayken girmi ve burada 21 yandaki bir kzla evlenerek bir "ilk"i gerekletirmiti. Cleveland'in ok yakn bir dostu vard. Bu bir hukukuydu ve ad da Frank C. Hyde idi. Yale mezunu ve kkl bir ailenin ocuuydu. Cleveland, bakan olunca (1843-1897) onu Fransa'ya gndermiti. Avukat Hyde burada Fransz Byk Dou Mason Locas'nda tes miye edilmi ve ingiltere aleyhine raporlar yazmt. Bakan Cleve land bu raporlardan ylesine etkilenmiti ki ngilizlerin, Latin Ameri ka'da "sler" kurmasn, stne hi vazife olmad hlde engelle miti. lgintir, Hyde lnce iki kars olduu ortaya km ve mi ras konusu ABD'de ve Fransa'da byk bir skandala dnm, hatta cinayet sulamalan bile yaplmt.15 Amatr olduklar hlde; deneyimli casuslar gibi "gizli" aratr malar yapmaya kalkp balann belaya sokanlar da oktur. Bunlar dan biri Fransz Prof. Charles Fydoux'dur. Mussolini Italyas'nda
Hyde, kulanda kan bir sivilceden lmt!
Yugoslavya snrnda -imdiki Slovenya- sekreteri Gorgette Bonnefond ile tatl saatler geireceine, snn gzlemeye kalknca yakalan m ve kanld mahkemede 3,5 yl hapse arptnlmt! stihbarat dnyasnda bir de "Gossip Purveyor" (Dedikodu/Sy 16 lenti reticisi) denilen tipler vardr. En nl Gossip Purveyor, Kont Harry Kessler (1868-1937) adl Paris doumlu Hamburglu bir bankerdi. Yzlerce sylenti, dedikodu retmiti ama bunlardan sadece biri "doru" kmt: "Almanlar 100.000 asker ekiyorlar!" Yaptklan askerlik srasmda byk ve gizli olaylara tank oldukla rm sananlar da vardr. Bunlar da "Anlar" yazarak, torunlarna ne mthi dedeleri olduunu gstermek isterler. rnek yazaym. Wilfried Scawen Blunt (1840-1922). Lord Byron'un torunu Annabella King-Noel ile evliydi ve iyi derecede Arapa biliyordu. Blunt, Trk dmanln krklemiti. zellikle Suud Hanedan, Blunt' ok kullanmt. Horace Bruckshaw (1917'de ld) ise Gelibolu'da sa vam bir ngiliz'di. Ona baklrsa Gelibolu'yu tek bana geebilirmi ama ah o anlayszlar, onu dinlememiler! Bir dieri de John Gillaham (1883-1965) idi. O da Gelibolu'da savamt ve anlarnda sulamalar yapm, kendisini olduundan fazla gstermitir. Ama amatr casus larn arasnda biri vardr ki inanlmaz baarm ve bata nl Alman Mareali Rommel olmak zere Hitler'e kadar tm Alman ordusunu ve istihbaratn, kelimenin tam anlamyla "Rezil" etmitir. Bu amatr ajann yaptn yzlerce deneyimli istihbarat yapamamtr. Bu ajan Juan Pujol adl, servenci bir ispanyol'du. Juan Pujol 1912'de Barselona'da domutu, iyi bir eitim alm ama daha ok casus romanlarna, dedektiflik yklerine merak sal
1(
>
Trkiye'de eskiden bunlara "Telgraf" denilirdi. Sylentiyi yaymak isti yorsanz bunlardan birine ok ciddi bir surat taknp, "Bak tamamen ara mzda kalsn sana bir srr vereceim" deyip doldururdunuz ve en ge iki gn iinde o mthi sr herkesin dilinde olurdu.
118AYTUN
ALTINDAL
mt. Solcu denilebilecek grler edinmi ama siyasi faaliyetlere katlmamt. Evinde oturmaya ve gnmz Trkiyesi'nde moda 17 olan deyimle, "Komplo Teorileri" retmeye dknd. Pujol, gnll olarak ngiliz Gizli Servisi'ne katlarak casus ol mak istemi ama amatr casuslara itibar etmeyen MI6 onun bu iste ini geri evirmiti. Bunun zerine Alman Elilii'ne bavurmu ve Nazizm'e ballk duyduunu belirterek onlann hesabna alabilece ini sylemiti. Pujol bu bavurusunda bir oyun yapm ve sanki Londra'da yayormu gibi davranmt. Almanlar, Londra'da yaa yan bir spanyol Nazi ajann Ml'nm kolay fark edemeyeceini d nerek ona bir ans vermiler ve raporlar yollamasn istemilerdi. Pu jol, inanlmaz hayal gcne sahip bir adamd. Hemen ie koyulmu ve Barselona'daki ehir Ktphanesi'nden elde ettii bilgilerden "yar-gerekli" (half-truths) senaryolar yazarak Almanlara iletmiti. Almanlar onun raporlarn izlemiler ve bu spanyol Nazisi'ni istih barat emberine dhil etmilerdi. Pujol'un asl serveni de bundan sonra balamt. Almanlar kendisine maa balaynca Pujol tekrar ingilizlere gitmi ve kendisi nin Alman casusu olduunu ama istenirse ngilizler hesabna alabi leceini sylemiti. Bunun zerine Pujol, ingilizler hesabna "Double Agent" (ift tarafl ajan) olarak almak zere istihbarata alnmt. Ml'nm ift tarafl ajanlar yneten zel bir birimi ift 'X' iaretiyle kodlanmt. Ksaca "XX Komitesi" diye bilinen bu birim 20 kiinin ynetici olarak yaklak 1.500 ajana "Handler" grevi (Tayc) yapt bir birimdi. Bu birimde Ajan-Handler ve "Case Officer" (Alan Yetkili si) olmak zere l bir hiyerari vard. ngiliz ajan olmay baaran Pujol derhal kollarn svad.
^ 7 Geerken belirtmekte yarar vardr. Trkiye'de yanl olarak Komplo Teorisi olarak bilinen olayn dorusu "Konspirasyon" Teorisi'dir. Komplonun (senaryo/tuzak) teorisi olmaz, Konspirasyon'un olur.
XX Komitesi'nin o srada bakan John Cecil Masterman adl ok deneyimli bir "zel" istihbaratyd. Pujol'un hayal gcn kullanarak onun zerinden Almanlara "Deception" (yanltma) yaplabileceini fark etti. M15 ve Ml'nm btn yapmas gereken Pujol' kendi yalan haberleriyle ba baa brakmak ve zorda kald takdirde yardmc ol mak, gerektiinde de ona yanl ama belgeli bilgiler vermekti. Bu plan ok iyi alt. Pujol ksa zamanda anlatt ve ilettii olaylar ve belgelerle Almanlarn en gzde ajanlarnn arasna katlmay baard. Almanlar ona ARABEL kod adn vermilerdi, ngilizler ise o yllarda ok nl olan sinema oyuncusu Greta Garbo'dan esinlenerek "GARBO" kod adn tak mlard. Gerekte sinema dnyasnn bu en gzel kadn, Greta Garbo da casusluk yapmt. Lezbiyen olan Garbo, isve ve Norve adna ca susluk yapm ve ilgintir ki bir Alman generalinin gzel eini batan kartmt. Pujol 1943'te Almanlar iin Londra'da bir casuslar zinciri kur duunu ve bunu gelitirmek istediini sylemiti. Pujol'un Alman is tihbaratna bildirdiine gre imdilik ajan vard ama etkili olabil mek iin 27 ajan edinmesi gerekiyordu. Almanlar bu spanyol Nazi.inin ali',,.l. ma hayranlk duymaya baladlar. Kendi ajanlar bir lek ngiliz ajan edinemezken Pujol, 27 ajan edinmiti. Almanlar tm ajanlar iin ayr ayr deme yapmaya baladlar. Pujol, Barse lona'daki kk apartman dairesinde oturup Londra'da 27 kiilik mthi bir casus topluluu ynetiyormu gibi Almanlardan para al maya balad. Hatta bir seferinde en deerli ajan -ki Pujol ona Carlos adn vermiti- olan Glasgow'daki bir sko'u trafik kaza snda ldrm ve eine byk bir tazminat ve deme yaptrmt! Pujol, sanal ajanlarna yaklak 200 kadar rapor yazdrm ve Bar selona'dan Alman istihbaratna yn vermiti. 1943 ylnn sonun da ngilizler bu "Confusion Agent'in kendi kk dairesinden bu denli geni apl operasyonlar yaptn grnce onu Londra'ya getirsek kim bilir neler yapacak diye dnp gizlice ngiltere'ye sok-
120-AYTUN ALTINDAL
mulard. Pujol, hayatnda ilk kez Londra'ya gelmi ve "Sanal" r gtnn bana gemiti! ngilizler, Pujol'un ynetecei gizli Deception operasyonuna "Fortitude" kod adn vermilerdi. Gerekten de Londra'ya yerle en Pujol, bu kez bizzat MI5 ve MI6 tarafndan hazrlanan SAHTE (Forgery) belgelerle Almanlarn kalbini fethetmiti. Ne dediyse olu yordu. yle ki ingilizler, Pujol'a gizli bir bilgi veriyorlard. Belgenin stnde tarih ve saat belirtiliyordu. Pujol, belgeyi Almanlara gei yordu ama belgede anlatlan gelime ne yazk ki gereklemi ve i i ten gemi oluyordu. Bu arada Pujol da Almanlar suluyor ve daha etkili, hzl bir ulam kuramadklar iin kendisinin ve ajanlannn canlan pahasna elde ettikleri belgelerin heba edildiini sylyordu. Pujol, karsndakini "Culpabilize" edebilme (kiiye sululuk duygu su verme) konusunda uzmand. Daima, madur ve zavall, anlalma m "Dhi" rolnde olan Pujol, Almanlar inek saar gibi sam ve byk bir servet edinmiti. Nihayet 1945'e gelindiinde Pujol, en byk oyununu oynad. nl "D-Day" (Normandiya karmas) haberini Almanlara geti. Gnn, saatini ve ka birlik katlacan yazd. Tek farkla karma nn yaplaca Normandiya'y deil, ilgisiz bir blgeyi iaretledi. Ma real Rommel, kendisine iletilen bu ok gizli bilgiyi alnca Normandiya'daki birliklerinin byk ksmn, br blgeye kaydrd. Hitler bile bu yalan yutmutu. Meslekten gelen kurmay subaylarn iti razlarna ramen birlikler kaydrld. Sonu, Almanya'nn hezimeti oldu. Amatr casus Juan Pujol sayesinde Nazi mparatorluu sonu nun balangcna geldi. kartmadan sonra bile brokratik Alman istihbarat, Pujol'a ve sanal casuslarna para gndermeyi kesmedi, hatta ona bir de nian gnderdi. Ne de olsa verdii sayda birlik ve belirttii gnde kartma da yaplmt. Almanlara gre Pujol (Arabel) grevinde baarl olmutu. kartmann tam olarak nereye ya placan Alman Genelkurmay Bakanl bulmalyd. Pujol, yi-
ne maduru oynayarak, Almanlar "Culpabilize" etmi ve onlara sululuk ve grev ihmali duygusu vererek, krl ve kazanl kmay baarmt. Savatan sonra ngilizler, Juan Pujol'e vatandalk ve maa teklif ettiler. Hayalci amatr casus Pujol bunlar istemedi. ngilizler den bir tek istei oldu: "Bana Venezuela vatanda olduuma dair sahte bir kimlik verin ve orada yaayabilmem iin brokratik destek salayn." Pujol'un tm istei buydu ve ngilizler ona bu olana saladlar ve Pujol 1946'da Venezuela'ya yerleti ve bir daha kendi sinden hi haber alnamad. 1988'de ingiltere'de MI5, bir akla ma yapt ve kinci Dnya Sava'nm bu en ilgin casusunun ld n duyurdu. Pujol, Almanlar rezil etmiti. Barselona'da oturup Londra'daym gibi gizli (!) raporlar yazm ve sterlin tahsil etmiti. Bir keresinde, ingiliz para sistemini bilmedii iin, Almanlarn yol lad maalarda "Eksiklik" olduunu ne srm ve ajanlarnn hakknn yenildiini bunu 3. Reich'a ve Fhrer Hitler'in "Yoldalar na" yaktramadn belirterek onlar yine "Culpabilize" etmiti. Etekleri tutuan Almanlar, Pujol'un sanal casuslarnn hakkn ye mi grnmemek iin ek deme yapmlard. Oysa Pujol'un Londra'da yaad hlde ngiliz Para Sistemi'nden anlamayan bir ngiliz vatanda (!) olduundan kukulanp, fark etselerdi, kinci Dnya Sava'nm gidiat, tartmasz ok daha farkl olurdu. Ama Almanlar bu "Ayrnty" gzlerinden karmlard. istihbarat leminde belki de en ilgin geliim CIA tarafndan STARGATE kod adyla yrtlen gizli ESP casusluk sistemiydi. Bu ok karmak ama o denli de heyecan verici bir operasyondu. Bu operasyonda hayvanlarn ve insanlarn "Paranormal" diye tanmla nan "Sezi" ve Telepati" diye bilinen gleri kullanlmt. ESP (Extrasensory Perception), dsal-duyumsal alglama diye bilinen bir yntemdi. lkin 1920'lerde ngiltere'de ve Fransa'da uy-
122AYTUN ALTINDAL
gulanmt. 1930'larda Sovyetler'de bu konuda tik gizli aratrma lar balatlmt. 1968'de Komnist Partisi'nin en ok tartt konu Occult (gizli ilimler) ve ESP olmutu. C1A bu istihbarat yapnca 1970'te 20 milyon dolarlk bir bte ayrarak STARGATE'i balatt. Bu projeden sorumlu olan gizli istihbarat birimi DIA diye tanmla nan "Defense Inteligence Agency" idi. Bu proje erevesinde med yumlar dhil, psiik istihbaratta (pyschic intelligence) yer alan bir ok kiiyle temaslar saland ve onlarn sra d zelliklerinden ya 18 rarlanld. ESP'nin en ilgin deneyimi "Beyin Faks" gnderme ilemiydi. Bana gre Moskova'da belirli bir merkezde "minimonik" denilen gz hafzas yntemiyle alan bir "Arac" Helsinki'deki bir kiiye "Hafza Transferi" yapabiliyordu. nne koyduunuz metni gz ha fzasna alyor ve beyin dalgalar araclyla, hibir alet veya aygt kullanmadan dnyann br ucunda hazr bekleyen baka bir kii ye iletebiliyordu. Amerikallar, bu ESP'nin arlatanlk olduunu sanmlard balangta, sonra korktular ve milyonlarca dolar harca yarak bu sistemi kurmaya altlar. Sovyetler'de ESP'yi Dr. Leonid L. Vasiliev adl bir bilim adam ynetiyordu. ABD'de ise ESP merkezi FORT MEADE'deki Deniz Kuvvetleri Komutanl'nm iindeki ok gizli bir blmdeydi. ESP'de grev alan "leticilere" ksaca RV (Remote Viewers) deniliyor du. 1979'da CIA ve DIA ile NSA (Ulusal Gvenlik) birlikte bir de neye tank oldular. Joseph McMoneagle adl bir "iletici", onlarn gzleri nnde ald bir mesaj iletti. Buna gre, Sovyetler 20 atom balkl fze tayabilen bir denizalt planlamlar ve bu sper denizalty neredeyse tamamlamlard. stihbaratlar paniklediler. Eer
18
RVnin dedii doruysa inanlmaz bir gvenlik boluu doacak de mekti. Bu bilgiyi, biraz da utanarak, "ultra-covert" (en rtl) gizli istihbarat rgt olan JC'e (Joint Intelligence Commitee) ilettiler. JIC, bunu ciddiye ald ve hafta sonra Sovyetler'in bu denizalty denize indirmek iin sadece 45 gnlk almalar kaldn ren di. ESP, gnmzde CIA'nn bnyesinden kartlm ve niversite lilerin alma alanna sokulmutur. STARGATE operasyonu Sov yetler'in knde ok nemli rol oynamtr.
***
ikinci Dnya Sava'nda Trkiye, svire gibi tarafsz lke konu mundayd. Dolaysyla svire gibi Trkiye'de bata stanbul ve Ankara olmak zere Alman, ingiliz, Fransz, Rus, Siyonist ve Amerikal casus ve ajan arasndaki farka deinmek gerekiyor. Casus, HUMINT denilen insan kaynaklanna ynelik ve bunlara bal istihbarat toplayabilen, analiz edebilen ve sonu kartabilen eitimli kiidir. Casus, birka yabanc dili rahatlkla konuabilen, bu lunduu lkenin tarihsel-toplumsal, ekonomik ve siyasal sistemini ok iyi bilen bir uzmandr. Ajanlar ise bu denli ayrntl bilgiye sahip deillerdir. Onlardan bunlar deil, daha ok Teknik" kaynaklar ve ayrntlan bilmeleri iste nir. Casuslar, genelde diplomatik dil kullanrken, ajanlar teknik bir dille konuurlar ve ilgi alanlar gizlice gelitirilmekte olan silahlar, sa nayi gelimeleri, hatta ilalar vb. dir. Ajan, ou kez, elde ettii bilginin veya grntnn veya ifrenin ne anlama geldiini bilemez. Bu deer lendirmeleri merkezlerdeki usta istihbaratlar yaparlar. Bir ajan tr de "Uykuya Yatrlm" ajandr. Bunlar gnderil dikleri lkede uzun yllar hibir olaya karmadan yaarlar ve gn gelince harekete geirilirler. Byle ajanlara literatrde "Sleepers" (uy kucular) denilir. Bu uykuculara bir rnek Bakan Kennedy cinayetin de ortaya kmtr.
Moskova'da 1989'da ben de bu tr almalara katlm olan kiilerle ta ntm. Gerekten de aralannda, sradan hokus pokus yapan deil, eiti lerek uzmanlatnlm kiiler vard.
124-AYTUN
ALTINDAL
Bilindii zere ABD Bakan John F. Kennedy, 23 Kasm 1963'te Dallas'ta vurularak ldrlmt. FBI, ksa bir sre sonra Lee Harvey Oswald adl bir kiiyi Kennedy'yi ldrmekle sulam ve tutuklamt. Ne var ki birka gn sonra Oswald, sorguya gtrlr ken Jack Ruby adl bir kii, polislerin arasndaki Oswald'i tabancayla vurarak ldrmt. Bu olaydan sonra Kennedy cinayeti bir karabasa na dnt. Aradan tam 45 yl geti ama olay hl aydnlatlamad. eitli konspirasyon teorileri ortaya atld. Devlet komisyonlar kur du (Warren) yz binden fazla bilgi, belge ve bulgu akland ama b tn bunlar ortal daha da kartrmaktan teye gemedi. 2003 y lnda ise John Armstrong adl bir aratrmac 1.000 sayfadan fazla olan bir raporu yaymlad. Armstrong'un iddiasna gre, Kennedy, kendisinden sonra Bakan olan Lyndon B. Johnson'a bal bir gizli rgt tarafndan ldrlmt ve gerekte ayn ad tayan iki Lee Harvey Oswald vard. Bunlardan biri "Sleeper" ajand. Bu iki Os wald, 1952'den itibaren paralel yaamlar iinde bizzat CIA tarafndan yetitirilmilerdi. Bunlardan biri Lee Oswald dieri de Harvey Oswald olarak kimlik sahibiydiler. Bu iki genten Harvey Oswald, ailesi ne deniyle gzel Rusa konuuyordu ve sosyalizmi savunuyordu, dieri ise tamamen tersi siyasi grlere sahip ve Kba'ya ve komnizme dman biriydi. CIA bu iki Oswald'i, Lee Harvey Oswald adyla "Tek" kii hline getirmiti. Bunlardan biri Rusya'ya gnderilmi di eri Kba'da Castro'nun devrilmesi iin alan CIA'nin "Front" ku rulularndan birinde grevlendirilmiti. Dolaysyla cinayetten son ra yaplan soruturmalarda Lee Harvey Oswald, ayn anda hem Amerika'da hem de Rusya'da bulunmutu. ki gencin arasnda tam bir benzerlik vard ancak birinin sol yananda olan iz, dierinin sa yanandayd. Kennedy cinayeti ite gerekte bu iki Oswald'tan birine iletil mi ama fail olarak kimlii olmayan Lee Harvey Oswald adl bir kii katil olarak tutuklanmt. Eer Jack Ruby bu kiiyi ldrmeseydi,
kimlii tutmad iin delil yetersizliinden Lee Harvey Oswald ser best kalacak ve kimlii deitirilerek Avrupa'da bir lkede yaamas iin yurtdna gnderilecekti ama yle olmad. Biz yine 1940'larm istanbul ve Ankaras'na dnelim. Alman Gizli Istihbarat'nm Ankara'da "Sleeper" ajan vard. Bunlardan ikisi nl gazetecilerdi. Biri Dr. Kurt Ray, Frankfurter Zeitung'un yazaryd, dieri Rudolf Kircher ise ayn gazetenin ke yazaryd. Gerekte ikisi de gazeteci deil, casustu. ncs Dr. Walter Brell'di. Alman Haber Ajans'nn muhabiri olarak grnyordu. ok deneyimli ve uzman bir istihbarat idi. Dr. Breli, bata Celal Bayar ol mak zere o zamanki CHP iinde birok dost edinmiti. Toplam olarak, muhbir ve yataklarla birlikte yaklak 1.500 kii Alman gizli istihbaratna bilgi salyordu, ingiliz, ABD'li ve Rus larn da toplam 2.000 kadar "Assef'i vard. Btn bunlar izleyen MAH (Trk istihbarat Servisi: Mill Amale Hizmet) ise kadrolu 145 elemanyla grevi bandayd! ite bu ortam iinde nl "iero" casusluk olay patlad. Ama tr casus Elyesa (llyas) Bazna, ngiltere'nin, Ankara'daki Bykeli lik binasndan elde ettii ok gizli belgeleri ok yksek bir bedel karlnda Almanlara satt. Bazna, Arnavut asll bir Trk vatanda yd. Bu skandal ngiltere'yi sarst. Almanlar byk baar kazand lar ama her zamanki gibi ikili oynadlar ve Bazna'ya sahte para ile deme yaptlar. iero kod adyla tannan Bazna, savatan sonra sahte para bulundurmak suundan Almanya'da hapse atld. ktk tan sonra eski bir Nazi, onu kapc olarak yanma ald ve zengin bir hayat srmeyi beklerken sefalet iinde ld gitti. Eski Bursa Valisi ve Dileri Bakan ihsan Sabri alayangil'in anlattna gre, gnmzde MlT (Mill istihbarat Tekilat) olarak bilinen ulusal gvenlik rgtnde grev yapan istihbaratlarn maa lar 1973'e kadar CIA'nin btesinden karlanmt! Hazin ama ger-
126AYTUN ALTINDAL
127 T R K Y E ' D E V E
DNYADA CASUSLAR
ektir ki o dneme kadar Trk gizli istihbarat, bir anlamda CIA'nin "Sibling" (karde) dedii bir rgtt. CIA diledii gibi at oynatm, bu arada DIA, ASA ve Minareciler, Trkiye'de cirit atmlard. MlT, 1977'den sonra toparlanmaya balad. 1980'lerde Ankara'da grevli olan CIA efi Clarridge'in Bulgaristan'da yapt bir aklamaya gre CIA artk MT iinde hi etkili olmamaya balamt. Bu istihbarat nn dediine gre MlT sadece CIA'y izler hle gelmiti. yle ki daha sonraki yllarda CIA hesabna alan bir albay tutuklatm ve cezae vine gndermiti. Bu albay, cezasn ekerken tutukevinde l bu 19 lunmutu. Bir baka Trk diplomat ise ingiltere'de baz skandallara kar mt. Adn sadece ba harflerle vereceim bu kii (E. D.) yurtdn daki grevi srasnda baz uygunsuz ilikilere girmi ve Yunan ajan lar tarafndan izlenmiti. Kpek yarlarna merakl olan bu diplo mat, ne yazk ki elilie maddi ve manevi zararlar vermiti. Durumu fark eden bir Trk casus, olay Ankara'ya bildirmi ve bu diploma tn geri arlmasn salamt. Ankara'dan nl bir gazeteciye, rah metli Abdi peki'ye bir bilgi aktarlm, o da ar eletirilerle ykl iki yaz yazarak bu kiinin emekliye sevk edilmesinde rol oynamt. Bu diplomatn sorumsuzca kart ilikiler hem Trkiye'nin (Oniki Ada konusunda) hem de kendisinin bana dert amt.20 1970'li yllara gelindiinde Sovyetler ve Amerikallar, birok l kede "Front" (Perde) rgtler kurma yarma girmilerdi. Sovyetler Bar Dernekleri, Kadn rgtleri, Genlik rgtleri kurdururken, Amerikallar da Hayr Dernekleri, Dostluk rgtleri, adamlar Der nekleri, Sar Sendikalar vb. gibi "Front" kurulular perde arkasn dan kurduruyor veya destekliyorlard. Trkiye'de de Bar Dernei
!9 nl bir sanatnn kaynpederi olan albayn CIA ile balants Trkiye'ye ne denli zararl veya yararl olmutu, belli deildir. 20 Bu diplomat nl bir sanayicinin de yakn akrabasyd.
kurulmutu. Kurucusu ok saygn bir Bykeli, rahmetli Mahmut Dikerdem'di. ok kltrl, bilgili ve gerekten de tam bir istanbul Beyefendisi idi, Dikerdem. Dikerdem, demei kurmas iin kendisine alayangil'in bizzat ricac olduunu sylemiti bana. alayangil ok iyi Rusa bilirdi ve meslee istihbarat olarak balamt. Bursa Valilii srasnda 1950'li yllarda Ayetullah Humeyni, Bursa'da ika met etmi ve alayangil'in ekibi tarafndan adm adm izlenmi ve grntlenmiti. Ban Dernei 12 Eyll Asker Darbesi'nden sonra kapatld ve y neticileri hapse atldlar. Mahmut Dikerdem, zaten hastayd daha da ktledi. Yine de Asker Mahkeme'de ok drste, ok salam bir savunma yapt. Kendisinin ve arkadalarnn yzn aartt. Hapis ten ktktan sonra bir grmemizde, "Haklymsn, alayangil'in sz yeterli olmad" demiti bana. Mahmut Dikerdem'in cezaevinde hakaretlere urad o kbus dneminde onun arkada baka bir bykeli, Kenan Evren'in dizinin dbindeydi ve bakan olmutu. O srada ngiltere, Trkiye'de grevi bi ten bykelisinin yerine yeni bir atama yapacakt. Ortaya bir ad atl d. Bu "Sir Peter Laurence" idi. Sz konusu kii tm Avrupa'da ngilte re'nin en baanl istihbarats olarak tannyordu. 1968'de Berlin'de grev yapmt. Askerdi ve 1944'te Yunanistan'da savaan ingiliz bir liklerini yneten subaylardan biriydi. Laurence, kkl bir ngiliz aile sinden geliyordu ve 1923 doumluydu. Savatan sonra Atina'da, Trieste'de, Prag'da grev yapm ve bu son bakentte casus olarak tu tuklanmt. Daha sonra Svey Krizi nedeniyle Kahire'ye yollanm ve 1980'de Ankara'ya, bykeli olarak atanmas gndeme gelmiti. Bu usta diplomat ve istihbaratnn Ankara'da grev alabilmesini, yakn "Biraderi" olan Bykeli-Bakan, Kenan Evren'i ikna ederek salad. Bakan da Sir Laurence de masondular. Dahas ok eskiye dayanan bir dostluklar vard. yle ki Laurence Trke renmiti ve yava fakat doru Trke konuurdu. Franszcas da ayn ekilde kuvvetliydi.
Sir Peter Laurence, ngiltere'nin Ankara Bykelisi olunca cuntann ba Kenan Evrenle ok yakn iliki kurdu. yle ki resm trenlere sivil olarak deil ngiliz niformasyla katlmaya balad. Onun bu tavn, Ankara'daki yabanc misyon eflerinin arasnda alay ko nusu olsa da Kenan Evren'i ok mutlu ediyordu. Sir Laurence, Evrenin memnuniyetinden en st dzeyde yararlan maya balamt, nk Trkiye'ye gelirken kendisine gizli bir misyon verilmiti: "Trkiye'yi, ne pahasna olursa olsun ikna et ve Yunanistan'n yeniden NATO'ya girmesi iin Trkiye'nin koyduu VETO'yu kaldrt..." Sir Laurence, prl pnl tren niformasyla Evren'e temenna a kp, onu vc szler syleyerek pohpohlamay ok iyi bildii iin bir sre sonra Bakan Biraderi araclyla Evren'i Yunanistan Vetosu konu sunda kvama getirdi. Sanlann tersine, nl NATO'cu General Rogers deil, Evren'i esas aldatan kii Sir Peter Laurence oldu. Rogers'in sz zaten yazl deildi. Koltuklan kabarm olan Kenan Evren, bir an nce NATO'ya geri dnmek iin can atan Yunanistan'a NATO'da uygulad VETO'yu kaldrd. Yunanistan yeniden NATO yeliini tam olarak kazand. Sir Laurence, grevini tamamlayp Ankara'dan emekliye ay rld. Yunanistan, Kenan Evrenin kaldrd Trk notasyla NATO'ya girer girmez Trkiye'nin AB yelii iin VETO koydu!!! 1970li yllar Casuslar Savamn en youn yaand dnemdi. Nixon dneminde "Plumbers" (Musluk Tamircisi) diye bilinen o gne dein kullanlmam bir deyimle tannan ajan tipleri tredi. nl Watergate Skandali srasnda, baz gizli belgeleri elde etmek iin, ASA (Minareciler) ve DIA ile CIA'da grev yapm baz ajanlar, Ba kan Nixon'un emriyle bir grup oluturarak harekete gemilerdi. Bunlar evlere, ofislere, devlet dairelerine hrsz gibi girerek Nixonl drebilecek belgeleri topluyorlard. FBI ise durumdan haberdar deildi. Bu hrszlklarn ihbar yaplnca FBI ajanlar, CIA ajanlarn tam da "i" stnde yakaladlar. Tamirciler ne dedilerse FBI'clar ikna edemediler ve olay basma szdrld. Nixon, kendini kurtarmak
iin kurdurduu gizli rgtn, istenmeden FBI tarafndan yakalan masyla birlikte istifa edip, bakanlktan ekilmek zorunda kald. Yeri ne yardmcs Gerald Ford geti. Ama 19701i yllarn en nemli casusluk ve ajanlk olay 19781980 arasnda yaand. Sovyetler, o yllarda ok deiik ve mevcut radarlara yakalanma yan "MIG-28" diye bilinen sava ve istihbarat uaklan gelitirmilerdi. Amerikan Hava Kuvvetleri bu uaklarla ilgili istihbarat toplamaya alyordu ama bu modelin miman olan Sovyet "Mikoyan Design Burean"sundan hi kimseyi satn alamamt. Rusa "Tochka Opori" diye bilinen MIG'lerin 14 tipi vard ama en gelimi model MIG-29 ve MIG-31 idi. Bunlar 60 ile 200 km mesafeden hedefi tam vurabilen uaklard. Bunlarn varl ilk kez 1977'de Amerika'nn casus uydu su tarafndan fark edilebilmiti. Bir yl sonra ilgin bir gelime oldu. 15 Temmuz 1978'de istihbarat uuu yapan bir MIG-29, VietnamLaos izgisinde uarken birdenbire ortadan kayboldu. Uam bilin meyen bir yere dt dnld ama Sovyetler bu olaya ok nem verdiler ve aratrmalarn hi kesmediler. Derken iki yl sonra bu kez de 31 Ekim 1980'de bir MIG-31 (Foxhound denilen tipte) ayn ekilde gkyznde kayboluverdi. 1981'de ABD'li yetkililer MIG uaklarnn srlarn zdklerini ve onlardan daha baskn uaklar yapabileceklerini akladlar. MIG uaklar Uzak Dou'da nasl kaybolmulard bilinmiyor. Baz iddialara gre pilotlar ok ykl bir deme nedeniyle uaklar ABD'lilere teslim etmek iin CIA'nm hazrlad bir "Covert" (rt l) planla Saygon'a indirmilerdi. Baka iddialara gre ise uaklar k t hava artlar nedeniyle dmt. Her ne hlse, kaybolan MIG uaklaryla ilgili ok artc bir bilgi bana ulamt. Tm gizli servislerin karizmatik, yakkl, ok dil bilen, etiket sa hibi, yemekten, antikadan, danstan, araptan, mzikten anlayan er-
130-AYTUN
ALTINDAL
kek ajanlar vardr. Trkiye'nin de vard tabii. Bu kiiler subay (zel likle Bahriyeli) olmalanna ramen sivil giyimli dolarlard. Deniz Kuvvetleri'nin subaylanndan biri, 1960'l yllarn sonunda Ankara'da ya banc misyon yelerinin kadn yeleri arasnda ok beenilen bir adamd. Bu deniz subaynn Kore'de gnll olarak savam ok kltrl, bilgili ve yakkl bir arkada vard. Ad Gney Sporel'di ve kendi adna kurduu bir turizm irketini ynetiyordu. Sporel ailesi, Fenerbahe Kulb'nn bakanln da yapmt (Zeki Sporel). Kk l bir aileydi. Gney Sporel, Hasan Sporel'in oluydu. Aile, stanbul'da Moda'da "Stella" olarak bilinen ve ok zel kiilere ak bir pansiyon iletiyordu. Birka odal bu kk pansiyonda ok gizli toplantlar yaplmt. Gney Sporel, daha sonra, Deniz Kuvvetleri Komutan olan Kemal Kayacanin da yeeniydi. Kadnlarn peini brakmad bu yakkl gen, 1968 Ankaras'nda MT, CIA ve KGB geninin tam or tasna dmt. Ankara'da Bankan ve Altan'da (lokanta) onu Ameri kal (CIA) dostlaryla grmek mmknd. Gney Sporel bir gn l bulundu. Rastlantya bakn ki ayn gnlerde, Trkiye'nin Mosko va'daki st dzey bir yneticisini de l bulmulard. Olayn boyutlan derhal rtbas edildi ve basm bu konuyu diline dolayamad. Gney Sporel'in arkada evresi ve dostlan arasnda daha sonra ad Lockheed Skandal'na da karan Nezih Dural da vard. Aynca nl Aldrich Ames ve onun yakn dostu "Emel Abla" kod adl bir akademisyen ile asl ad "Nafa" olan ama N adyla pavyonlarda al an bir de MT muhbiri vard. Yllar sonra, 1994'te bir kitap iin (Bilinmeyen Hitler) aratr malar yaparken onun adna rastladm. Derken bir sre sonra kitapta ad geen eski bir ailenin benden 13 ya byk olunun, benimle g rmek istedii haberi geldi. Arac olan kii eski DP'nin en nde ge len kiilerinden birinin en yakn akrabasyd. Beni davet eden kiinin ailesi Hitler dneminde Almanc olarak tannmt. Daveti kabul et tim ve bir restoranda bulumak zere szletik. Nedir ki o kii ayan-
da gut hastal kt iin beni evinde arlamak istediini ve bu nedenle evine gelmemi istedi. Evine gittiimde yatyordu. O srada 70 yandayd. Aya kt grnyordu. Bana, Hitler dnemiyle il gili baz sorular sordu, sonra baz belgeler gsterdi. Bunlar sahte Al man pasaportlar, nianlar ve baz yazmalard. Odasnda yanmz da olu ve onun da bir arkada vard. Gsterdii belgeler ok nemli deildi ama krmamak iin ilgilenmi gibi yaptm. Oluna dar kmalarn syledi. Sonra bana dnd ve: "Tochko Opori" hakknda size bilgi vereceim, dedi. ardm kaldm. Bir zamanla rn nl playboyu ile MIG'lerin ne ilgisi olabilirdi? ilk kez dikkatimi ekti adam. "Sizi dinliyorum" dedim. "Den MIG-29'un ve MIG31in tm planlarn ve baz motor aksamn ben ve N. N. adl bir kii birlikte Vietnam'dan kardk ve Ankara'da Amerikallara iletil mesini saladk" dedi. nanmadm. Ama baz sorular sordum. Hay ret, olay tm ayrntlarna dein biliyordu. "Bana niin anlattnz bunu?" diye sordum. "Sizde kalsn, bir gn dorulatrsnz, ben ya landm" dedi. Bu konumadan sonra yanndan ayrldm. Bu kitab yazdn srada ngiltere'de aratrma yapyordum. Ocak 2008'de ldn rendim. Vietnam'dan MIG-29 ve MIG-31'in planlarn ve motor aksamn ajan olarak giderek getiren kii olduunu syle yen nl playboy, Ajda Pekkanin saysn unuttuum elerinden bi ri olan Cmert Baykent'ti. Bu grevi yerine getirdiine inanp, inan mamak sizin bileceiniz bir itir. Ben sadece olay aktardm. Cmert Baykent, nl Armatr Hayri lparin torunuydu. Hayri Ipar 1930'lu yllarda Almanya'da yaamt ve "Hal Tccar" idi. Trkiye'ye istih barat alannda hizmeti gemi bir kiiydi. Cmert Baykent, yat olan Gney Sporel ve evresiyle ok ya kn iliki iinde olan birisiydi, ikisi de gzel kadnlara dkn, dansa ve ikiye merakl ok yakkl ve kltrl insanlard. Bir dnem Gney ve Cmert'in itikleri su ayr gitmemiti. Bana aktard bu MIG olaynda belki de bilerek "Deception" yapmt. Kaybolan
MIG'lerden biri gerekte Vietnam'da dmemiti. Uak CIA ve MiT'in de rol ald bir operasyon sonucuna Trkiye'nin Sinop'taki gizli Amerikan ssne kanlmt. kinci Dnya Sava srasnda stanbul ve Ankara'da casuslar sa va yaanrken, Trkiye'nin istihbarat almalarna yn veren kii lerden biri Suad akir Kabaaal'yd. nl Halikamas Balks Cevat akir'in kardei olan Suad akir, birka yabanc dili ana dili gibi konuurdu. Ei Fransz asllyd ve dostlar onu "Mami" diye arr lard. Mami akir, Fransa'nn nl otomobil irketi "Citroen"in re ticisi olan aileye mensuptu. Suad akir'in ynlendirdii ve "Harika" adyla tannan bir ka dn ajan baz olaylarda yer almt. Trkiye'ye "pek Tccar" olarak gnderilmi olan bir Alman ajanyla yaknlk kurmu ama ilgintir ki yine Suad akir'e bal olan Turan Aziz Beler adl bir Trk gaze teci tarafndan izletilmiti. Bu l arasndaki ilikiler zamanla bir skandala dnm, Suad akir de operasyonu durdurmutu. Suad akir'in bu dnemde ve kinci Dnya Sava srasnda kulland baka bir ajan da Satvet Ltf Tozan'd. ok yakkl, ap kn ve iyi Almanca ve Franszca bilen bir adamd. Kkl bir aileden geliyordu. Savatan sonra stanbul Tevikiye'de Hsrev Gerede Caddesi'ndeki bir konakta yaad (imdi bir tp merkezi). Adndan daha nce sz ettiim Cmert Baykent ile bu konan veraseti arasnda bir ba vard. Konak Darrafaka'ya balanm grnyordu ama v risler arasnda ihtilaf kmt. "Cayman Adalarmda kurulmu olan bir irket bu tartmada taraf ve Baykent bu irketin kurucusuydu. Tozan'in, ayrca bir kadn gazeteciyle de aile ilikileri nedeniyle, ya knl vard. 27 Mays Asker Darbesi'nden sonra Suad akir, Side'de emeklilik hayat yaad. Burada bir pansiyon at. Ama sradan bir pansiyon de ildi buras. ok deiik konuklar olurdu. rnein italyan oto kral
ve Mafa-CIA balantsnn nemli adam Agnelli, birka kez dnya basnn atlatarak bu pansiyona gelmi ve burada baz yabanc dostlanyla bulumutu. NATO'nun iinde oluturulan ve talya'da GLADIO adyla tannan, "P2 Mason Locas", mafia ve ordu balantsyla iletilen rgtlenmede Agnelli rol oynamt. Bu rgtlenme NATO iinde JIC karanyla oluturulmutu. 1947-1991/3 arasnda kom nizme kar mcadele gerekesiyle faaliyet gsterdi. 1973-1975 d neminde Trkiye'nin Babakan Blent Ecevit'in, bu rgtn "Kontrgerilla" olduunu aklamasndan sonra Trkiye'de ad du yuldu. 1973 ylnda ABD'de, zellikle de yukanda anlattm NATO iindeki JIC denetimli rgtlenmeye ilgili bir casusluk olay ortaya kanld ama basndan gizlendi. Bu olaya kansan iki casus da Lbnan lyd. Bunlar ahak Dedeyan ve Sarkis Paskalyan adl Ermenilerdi. ikisi de ABD vatanda yaplmt ve ikisi de Hmak ve Danak balan tlyd.21 Paskalyan, ABD ajanyd ve onun elde ettii bilgiler Sovyet ler in en nl istihbarats Aleksandr Feklisov'un masasna indirili yordu. Feklisov, Sovyetlerin zellikle "Gizli Silahlar"m gelitirilmesi konusunda yapt uluslararas casusluk faaliyetlerini yneten KGB sorumlusuydu. 1914 doumlu olan Feklisov, bir demir yolu iisinin oluydu. 1939'da o zamanki ad NKDV olan KGB'nin Amerika ma sasna atanmt. 1941'de New York'a gitmi ve be yl sreyle bu kentte, FBI'in burnunun dibinde mthi bir gizli rgtlenme yap mt. Atom bombas srlarn alarak Sovyetler'e verdikleri iddiasyla idam edilen nl Yahudi kar-koca Rosenbergler ona balyd. Rosenbergler, Alman asll bilim adam Klaus Fuchs tarafndan angaje edilmilerdi. 1947-1949 arasnda Fuchs ve ekibi "zenginletirilmi uranyum 235" formllerini alarak Feklisov'a iletmilerdi. Feklisov, Jalius Rosenberg araclyla gnmzde "Sanayi Casusluu" denilen isBu iki rgt Ermeni terr kurululandr ve ASALA bunlara balyd.
tihbarat dalnn da kurucusuydu. Bu ikili bu tip istihbaratl bala tan kiilerdi. Sarkis Paskalyan'in NATO fizik laboratuvanndan ald belgeler ite bu uzman istihbarat tarafndan deerlendirilmiti. Dedeyan-Paskalyan olay, bir yl sonra Trkiye'nin yapt Kbrs Ban Hare kt srasnda diplomatik masalarda Trkiye'nin lehine bir koz ola rak kullanld. Bu casusluk olaynn ortaya kmasnda rol alan JlCa bal DIA rgtnn (JCS-2 adl birimi 1961'de kurulmutu) Baka n General Daniel Graham, Trkiye'nin Kbns'a kartma yapacan dan haberdard ve bata ABD Genelkurmay Bakanl olmak zere tm ABD yetkililerini erken uyan sistemiyle uyarmt. Trkiye'nin Kbrs Bar Harekt'ndan hemen sonra ABD'de, Trkiye aleyhinde byk ve sinsi bir karalama kampanyas balatld. Bu kampanyay Yunan asll bir Senatr olan John (Yorgo) Bredemas ile Fener Patrikhanesi'nin ABD'deki "Laik" temsilcilerinden olan iki Anadolu Rum'u ynetti. Bunlar Fener Patrikhanesi'nin "Archon" (ko ruyucu) statsndeki yneticilertydiler. Biri Antony zkorkutis dieri de E. Simitiolu idi. 22 Bu iki kii de gerekte, 1950'de kurulmu olan SACB adl gizli istihbarat rgtnn balantda olduu -sektr araclyla- "Assetler"di ve ilgintir ki Antony zkorkutis'in gerekte kimlii gizlenen bir Trk olduu sylentisi vard...23 Souk Sava yllarnda CIA -ve KGB- birok "Front" (Perde) r gtler kurmulard. CIA tarafndan sponsorluu yaplm olan baz Perde rgtler unlard. ASYA VAKFI (Asian Foundation); KFTM (San Sendika rgt); ISU (Ulusla raras renci Konferans); Radio Free (zgr Radyo); Radyo Li berty ve TWAY (Dnya Genlik rgt). ABD'nin 17 gizli istihbarat
22
rgt ite bu ve benzeri perde rgtler araclyla lkelere szyor lar ve okullara kadar gidebiliyorlard. renci ve genlik kesiminde, "Kelle Avcl" (Head Hunting) diye bilinen sistemle binlerce genci kendi siyasetlerine uygun olarak kullanlyorlard. Kelle Avclar, kendi jargonlarnda CIA, DIA, JIC vb.'den gelen fonlarla, perde ar kasndan verilen desteklerle kurulan bu okullara "Stag Form" (Da mzlk iftlii) diyorlard. Bu yntemi Nazilerden renmilerdi. 1979'dan balayarak 1980'li yllar Trkiyesi'nde bir de ranl ajanlar ve rejim kartlar arasndaki casuslar sava yaand, hl azalm da olsa sryor. Bu dnemde CIA ve dier istihbarat rgt leri, Richard Perle, Steven Solarz, Eric Edelman, Graham Fuller, Duanne Clarridge ve Marc Grossman gibi usta diplomat ajanlanyla Trkiye'deki gelimeleri yakndan izliyor ve Humeyni rejimine kar iran'da ve Trkiye'de "Asset" topluyordu. Buna karlk 1980'li yl larda Trk istihbaratlar, CIA'y izliyorlar ve ilgintir ki en yakn ilikiyi de Msr istihbaratyla yapyorlard. CIA stasyon efi Duan ne Clarridge merkeze (CIA) yollad Top Secret bir bilgi raporun da, MT'in Msr hesabna alan ajanlarn cirit attklar bir rgt ol duunu belirtilmiti. Bu dnemde casuslukla balantl olan 19 cina yet ilenmiti. Genellikle gazetelere gemeyen ya da "Hali'te Kimlii Mehul Ceset" bulundu eklinde 24. sayfann dibinde yer alan bu tr haberler, gerekte, kim bilir hangi dramlar duyurmu gibi yap yorlard bilinmez. Bu arada Libyal ajanlar da vard. Onlar da Kaddafi kart baz Libyallar izliyorlard. Hatta bunlardan birinin Boaz'da yapaca dn basp, herkesi ldrmeyi planlamlard ama son anda MT bu katliam nledi; Libyal ajanlar snr d edil diler. MT, yine bu dnemde baka bir baarya imza att. Roma'daki nl "Kulp", Pakistan'daki gelimelerden hi honut deildi. AB nin kurucusu olan "Roma Kulb"nn "CCC" (Roma saylaryla 300'ler) adl, Gladio balantl, bir vurucu gc vard. Roma Kulb,
John Bredemas ile grmelerim olmutu. Ecevit'e nedense ok ar ele tiriler yneltmiti. Din deitirerek Ortodoks mezhebine geen kiilere hep Antony ad veri lir. Bu sylenti belki de bundan kmtr.
23
P2 ve dier radikal mason localarnn yelerinden kuruluydu. Pakis tan'da ise Ziya-l Hak, Devlet Bakan'yd. MT, yurtdndan yapt bir istihbarat deerlendirerek Ziya-l Hak' uyard. Kendisine uak yolculuu srasnda suikast yaplacan bildirdi. Bir de uyan yap t: "Uakla gideceimiz her yere giderken, yannza mutlaka ok st dzey Amerikallan alm. Uakta onlarla beraber olun." Bu 300'leri Herbert Wasson adl bir yarbay ynetiyordu. Buna ramen Ziya-l Hak, Roma Kulb'nn istedii ekilde bir suikasta kurban gitti. 1986-1989 dneminde CIA'nm Ankara'daki istasyon efi Philip Girardi idi. Daha nce adndan sz ettiim Adrich Hazen Ames de h l Ankara'yla ilgileniyordu. Bu dnemde, kod ad "Bahar" (tersinden Rahab) olan bir asistanla iliki kurulmu ve bu gzel kadn, CIA'nn birok operasyonunda, isteyerek ya da istemeyerek yer almt. Bir baka CIA operatr, Rand Corporation'm grevlisi Graham Fuller'di ve Fuller'in de zellikle dini bir cemaatin ve o yllarda yeni ye ni adm duyuran PKK'nm iinde pek ok "Ajan" vard. Bunlarla s rekli haberleme iindeydi. Fuller'in raporlar nce Girardi'ye, ora dan da Ames'e giderdi.24 1 993'te Ames yine Ankara'ya geldi. Her trl casusluk faaliyetini ve not tuttuu ifreli bilgisayarn kald evde brakarak, bir Honey Trap'a gitti. Gidi o gidi! Bilgisayann zlmesi mmkn olmayan ifresi, birdenbire dile geldi ve zld! 20. yzyl da ABD istihbaratn yakan kii Aldrich Ames'in tm KGB balants Ankara'da ortaya karld. Ames, ok st dzey bir istihbarat oldu u iin, tutuklanmas biraz zaman ald. Trkiye'den dndkten bir s re sonra tutukland ve mebbet hapis cezasna arptrld. ABD'nin istihbarat servislerinin kukusuz en nemlisi asker is tihbarat amacyla kurulmu olan Kara, Hava ve Deniz Kuvvetleri'ne
^ 4 Graham Fuller'in ocuu olmamt. Vietnam'dan bir kz ocuk evlat edin mi ve adn "Ankara" koymutu. Bu gen kz 21 yanda intihar etmiti.
bal birimlerdi. Bunlar 1950'li yllardan itibaren Trkiye'ye yerle milerdi. 1953-1956 yllar arasnda kuvvet komutanlndan seilen sekin subaylar ABD'de zel eitimden geirildiler. Bu Trk subay lar Philadelphia'daki kararghta zellikle Uruguay, ili, Arjantin ve Perulu subaylarla tantrldlar. Trk Deniz Kuvvetleri ile Uruguay ve Paraguay Deniz Kuvvetleri arasnda scak ilikiler kuruldu. yle ki Trk, Uruguay ve Paraguay Deniz Kuvvetleri subaylannm niformala r bile birbirinin aynyd! 1958 ylnda, Amerikan Deniz Kuvvetleri, Trkiye'ye ok dene yimli bir asker atae gndermiti. Bu, Fred Haynes adl Teksas-Dallas 1924 doumlu bir subayd. Haynes'in istihbaratl "G-2 Section" diye bilinen "Combat Intelligence" (atma stihbarat) idi. Her trl "Gerilla ve Kontrgerilla" faaliyetini iinden yaam biriydi. Genellikle sivil elbiseyle dolard. 1960'taki 27 Mays Asker Darbesi'nde ite bu Haynes ok aktif bir rol oynad. Amerikan Elilii ile Mill Birlik Komitesi arasndaki "Liaison" (irtibat) subay idi. En ya kn temasta olduu kiiler General Stk Ulay ve Albay Alparslan Trke'ti. Hatta kendisinin bana anlattna gre Trke'i 27 Mays Bildirisi'ni okumas iin Radyoevi'ne bizzat kendisi gtrmt. Fred Haynes, Trkiye'de o kadar baarl olmutu ki Genelkurmay ona "Legion of Merit" nian vermiti. Fred Haynes son krk yl iinde Trkiye ile hep iliki iinde kal d. Trke de renmiti. 19601 yllarda balayan "Silah" almlarn o dzenlerdi. 1970lerde ise Trkiye silah kaaklarnn, uyuturucu kaaklarnn, hatta Kolombiyal Kokain Karteli'nin adamlarnn cenneti olmutu. Silah kaaklar hem solcu hem de sac genlere silah satyorlar ve elde ettikleri paralarla baz "Krt" airetlerine "eroin" kaakl yaptryorlard. Fred Haynes, daha sonra "Trk Amerikan Dostluk Derneimin de bakan olmutur. Tansu iller,
Babakan seilip de ABD'ye gelince Fred Haynes'in korumas altna sokulmutu asker istihbarat tarafndan. Haynes, sivil olarak tann masna ramen, Korgeneral rtbesiyle emekli oldu. 2004 ylnda gittii son grevinde, Alaska'da geirdii bir trafik kazasnda ld. Haynes'in, iller'in yanma soktuu bir kadn ajan vard. Ksaca "Shandy" diye tannan bu kadnn kocas CIA'da idari ilerde grevli bir yazar-gazeteciydi. iller ok sevdii bu kadnn, meslekten olma d hlde Adana'ya konsolos olarak atanmas iin ABD'li yetkililer den ricac olmutu. 1970'li yllar, 12 Mart Darbesi'nin yaratt toplumsal korku nun yenilmeye alld dnemdi. Bu arada srail Bakonsolosu Efraim Elrom kanlm ve karanlann plannda olmad hlde gizli bir el tarafndan ldrlmt. O yllarda sa-sol atmalar yeni den, bu kez silahl olarak balamt. te bu dnemde Trkiye'ye Houshang Lavi adl bir ranl ok sk gelip gitmeye balamt. Houshang, ranlyd ama Mslman deil Ya hudi'ydi. Byk bir silah kaaksyd bu Yahudi. Bir de orta vard. O da Amerikalyd ve ad da William "Bili" Hermann'd. Bu aslen Alman Yahudisi olan bir Amerikalyd. Trkiye ise 1974 Kbrs karmas nedeniyle silah ambargosu altndayd. Houshang ve Hermann ise Cobra helikopterleri, Leopard tanklar, otomatik silahlar hatta denizaltlar bile satabilecek kapasitede kaaklard. Milano'da "Stibam International Transport" takma adyla alan bir perde irketle temastaydlar. Bu irketin banda da Suriye vatanda olan Henry Arson adl bir kii vard. Bulgaristan'da ise KGB'nin ynettii Kintex adl irket de benzeri faaliyetleri srdryordu. Bunlarn "Kart" r gtler olduklar izlenimi vard ama Kintex de CIA ile i birlii yap mt. nl "Irangate" ve Nikaragua balants olaynda, Albay Noth'un silah karl para elde edip Nikaragua'daki Kar Devrim cilere para ve silah aktarmas KINTEX zerinden yrtlmt. Lavi-
Hermann-Arson ls ile KNTEX, Trkiye'de silah ve uyuturucu 25 iinden inanlmaz paralar kazanmlard. lgintir ki Bulgar Gizli Servisi tarafndan kurulmu olan KNTEX KGB'den ok Alman gizli istihbarat servisi BND ile ok sk temas iinde olmutu. Bu irketten gelen paralarn bir ksmnn Almanya'daki Krt hareketi ve PKK'y desteklemek iin kullanld bili niyordu. Ayn ekilde nl silah ve uyuturucu kaaklanndan Abuzer Uurlu ve Bekir elenk de Sofya'da bu irket zerinden ilerini yrtmlerdi. Mehmet Ali Aca'nm, Papa'y vurduunda talyan polisi bu irketin adn gndeme getirmiti. Orta Dou'ya ve Trki ye'ye yaplan silah ve mermi kaaklnn merkezi bu KINTEX ir keti oldu. Bu olaylar soruturan talyan savc ile iki yarg, su ikastlarda ldrldler. Bunlardan Yarg Carlo Palermo, Uur Mumcu'ya dzenlenen bombal suikastn ayn olan bir saldnda yok edildi. KINTEX ve Stibam irketleri, "P2 Mason Locasfyla ve Vati kan'n Bankas Banko Ambrossino ile de balantlydlar. Bankann mdr 1982'de ngiltere'ye kamt. Roberto Calvi adl bu kii k sa bir sre sonra Londra'da Byk Mason Locas'na yakn Blackfriars Kprs'nde asl bulundu. Sekreteri olan kadn ise ayn gn kal d binann balkonundan kendisini caddeye atarak intihar etti! CIA olsun dier lkelerin gizli servisleri olsun son yirmi yldr en ok COINTELPRO diye bilinen terr programlar ve operasyonlannn zerinde almaktadrlar. Bu almalar NIC (National Intelligence Council), NASA, NFIB (U.S. National Foreign Intelligence Board) ve CRO (Crtical Infrastructure Assurance Office) gibi birimlerle koordineli olarak yrtlmektedir. Bunlara FBI (Federal Bureau of Investigation) ile ngiltere, Kanada ve srail (Shin Beth) gizli servisleri de
25 Rahmetli Uur Mumcu bu konuya ok ilgi gstermiti. Bu konularla ilgili zel sohbetlerimizden birinde, "Yahu, kimin eli kimin cebinde, belli de il" demiti.
140-AYTUN ALTINDAL
ortaktr. Bu ortak almalar CS1S (Clandestine Service) adyla tanm lanm olan birimden ynlendirilmektedir. Her trl HUMINT ve SIGINT (sinyal krclk ve izleme istihbarat) bu birimin enirinde ve hizmetindedir. Bu terrle mcadele konusunda alman kararlar hem CIA ve FBI hem de NATO yesi lkelerde uygulanmaktadr. Bunlarn arasnda her trl dinleme, ifre krma, "Interception" (yaym bozma, krma, mdahale vd.) yntemleri vardr. Terr rgtlerinin iine ajan sok ma, zellikle de Avrupa'daki Mslman cemaatlerin iine "Mole" (muhbir, ajan) yerletirme en sk bavurulan yntemdir. Bunlardan biri yakn zamana kadar svire'nin Lozan ve Cenevre kentlerinde Mslman cemaatlerin arasna girerek muhbirlik yapm olan Cla ude Covassi'ydi. Bu ajan, Cenevre'deki islam Merkezi'nden svire gizli servisine bilgi aktanyordu. Ajan olduu anlalnca grevine son verildi. Amerikan ynetimi 1948'den beri ama en ok Bakan Bush d neminde Trkiye'deki ve Irak'taki Krt airetleriyle yakndan ilgilen miti. Bata Fuller ve Alan Makovski olmak zere CIA patentli bilim adamlar Trkiye'den Irak'a geip burada Barzani ve Talabani ile gizli toplantlar yaparlard. Bu grmelerin sonucunda Washington'da bir Krt Brosu almas kararlatrld. Saddam'a kar CIA, PKK'y ve Barzani-Talabani Birlii'ni ynetmek iin bu broyu at. Ksaca AKIN (American Kurdish Information Network) adyla bili nen bu merkez Amerikan istihbaratnn tm Krt hareketini ynlen dirdii merkezdi. Adresi, 2600 Connecticut Avenue'deydi ve Talpalar "Building" adl binadayd.26 Alt katnda bir Meksika restoran vard ve merkez binay kaplayan dev bir Marilyn Monroe resminin ardna gizlenmiti. Bu merkez, Trk istihbarat tarafndan deifre edilince, 2004 ylnda datlarak
Kitaptaki fotoraflar arasnda bu binay da grebilirsiniz.
baka yerlere konulandrld. Bunlardan biri gnmzde Brooklyn'deki "Kurdish Library" adl kurulutur. Banda Irakl bir Krt'le evli olan Vera Beaddin-Saedpoor adl bir kadn vardr. zel likle Irak Krdistan diye tanmlanan blgeyle ilgili tm bilgiler bu radan Hseyin El-Krdi adl kii tarafndan yaylr. Bu birimle ilgili kii CIA'nm eskilerinden Paul Henze'dir.
SON SZ
Bu kitabn ilk blm fahieler ile casuslarn yollannm tarih bo yunca hep kesitiinin anlatm idi. Gerekten de casusluk ve fahielik tarihin bilinen en eski iki mesleidir. ki meslein birok ortak noktas vardr. rnein gizlilik, para, hret ve halkn bu kiilerin yaptklarn renmek istei. Walter L. Pforzheimer, CIA'dan emekliye ayrlm ok dene yimli bir casustu. Ona gre ilk casusluk olay Adem ile Havva arasn da gemiti. ncil'in nl "Ylan'i ilk casus ve Havva da onun ilk "Asset'i olmutu. Arkeologlar ise Suriye'de gnmzden 3800 yl nce yazlm bir tula tablette casuslardan yakmldm yazmlar dr. Dier lkeler bir yana, o gnlerden bu yana Anadolu topraklar casuslarn en ok gnderildii blge olmutur. "Dnyada belki ba ka hibir lkeye bu denli ok ve eitli lkelere mensup casus, ajan, muhbir ve istihbarat gelmemitir" denilse yeridir. Souk Sava ylla rnda (1945-1993) en iyimser tahminle, ortalama 25 lkeden Trki ye'ye yaklak 10.000 kadar casus, ajan vb. gelmitir. Gnmzde
bu say 3.500 civanndadr. Bunlarn 600 kadar deneyimli istihba rat, dierleri ise "Asset" statsndedir. Hemen her Arap lkesinin, Rusya'nn, in'in, NATO lkelerinin, Japonya'nn hatta Latin Amerika lkelerinin Trkiye'de ajanlar vardr. Sadece Ankara'da yaklak 280-290 deneyimli asker personel, diplomat, istihbarat u ya da bu amala bilgi toplamaktadr. yle bir mek vereyim ki TSK iin alan gda, giyim ve salk ihaleleri bile "istihbarat" alam iindedir. Dier bir anlatmla, Trk Silahl Kuvvetleri'ne ka ton nohut alna ca bile bu deerlendirme iindedir, gerisini siz dnn! Trkiye'nin dnyann en donanml ve gl istihbarat rgtle rinin birinci sradan hedefi olmas onun sadece dnya corafyasnn stratejik bir blgesinde olmasndan dolay deildir. Bunun bir de "Beeri" boyutu vardr. Bu da "Millet/Ulus" olarak Trklerin, CIA ol sun, KGB olsun MOSSAD vb. olsun rgtler tarafndan "unpredictab le" (tahmin yaplamayan) lke statsnde grlmesindendir. En kes tirme ve en yaln anlatmla sylersek 'Trklerin ne yapaca belli ol maz!" yargs vardr. Bu gerei bana ok deneyimli bir diplomat ve is tihbarat olan Bykeli Heyvard Isham sylemiti. Heyvard Isham, 1950-1954 arasnda Berlin'de ve 1969'da Vietnam'da grev yapm t. 1972'de ABD'nin Paris Bykelisi idi. Emekliye ayrlnca nl Think Tank "East and West Studies"in bana gemiti. Heyvard Is ham, Sovyetler Birlii ve Orta Dou (bata Trkiye) uzmanyd. Ona gre Trkiye, istihbarat alannda hibir zaman ihmal edilmemesi gere ken bir lkeydi ve Araplardan ok farkl olan 'Trk Zeks" daima dikkate alnmalyd. Benzer bir gr, CFR ve Aspen Enstits'nn yneticilerin den "Content Analyses" uzman Joseph E. Slater de belirtmiti. Slater'in ei Alman asllyd. ok gzel Almanca ve Franszca konuurdu. 1945'te Almanya iin "Kalknma ve stihbarat" projesi hazrlam, 1952'de NATO temsilcilii yapm ve daha sonra da o zamanki ady la AET'nin (imdiki AB) ba koordinatr olmutu. 1961-1963 ara-
smda Kennedy'nin Kltr lerinden Sorumlu Ba Danmanyd. Slater, nl "Bar Gnllleri" projesini balatan kiiydi. Slater o kadar yava sesle ve belli belirsiz konuurdu ki duyabilmek iin ya dudak okumanz ya da kulanz azna yaklatrmanz gerekirdi. Doutan "Centilmen" Joseph E. Slater iin Trkiye" ok zel bir lkeydi, ilgintir, Slater bir grmemizde, Trkiye'yi ancak Trk ler ykabilirler, baka hibir devlet ykamaz" demiti. Bu, "Centil men stihbarat" 2002 ylnda 80 yandayken ld. Trkiye'de, CIA literatrnde "Stay Behind" denilen trden operasyonlarda hi kukusuz, yzlerce Siyonist ve MOSSAD ajan da yer almtr. Bunlan yazmaya kalkmak bu kitab misli fazlalat rr. Ama birka rnek verilebilir. srail'in "Front" rgtlerinden JINSA (Jewis Institute for National Security Affairs) Trkiye'de bir hayli etkilidir. Uzun yllardr Trki ye'de "Beyin Frtnas" denilen toplantlar dzenler, bilgi toplar ve Trk-lsrail ilikilerinin denetimden kmamas iin alr. Ayrca "zel Danmanlar" da vardr. Tansu iller'in dneminde "Abernathy McGregor" danmanlk brosu adna alan Jay L. Kriegel, ok usta bir istihbarat ve siyasi danmand. iller'e en yakn kiilerden biriy di. Ayn dnemde Frank Terpil adl ASA ve DIA ajan (dorudan CIA balantl kurulular) ise ok gl bir "Etki Ajan" idi. zellikle silah ilerinde uzmand. Bu ajan "KONCA" kod adl, eski bir gzellik krali esi ile iliki kurmutu. Bu kadn, daha sonra CIA kaytlanna "Mafia Tetikisi" olarak geti. Frank Terpil, Edwin Wilson adl bir CIA ajan na balyd ama bu ajan gerekte Kaddaf'nin zel casusu idi. Yaka land ve 57 yl hapse mahkm oldu. Mali iler konusunda MOSSAD belki de en youn faaliyetlerini Trkiye'de yrtmtr. Amerikal ba z irketler, rnein "The Rohatyn Group" ve TRG Management, Tr kiye'ye, Yahudi borsa ve fmans uzmanlarn gndererek (zellikle 2003'ten itibaren) mali ve siyasi istihbarat toplamlard.
146'AYTUN
ALTINDAL
Trkiye'de ad ok dillendirilmi olan "Derin Devlet" eteleri (!) diye bilinen rgtlenme, ilk kez talya'da deil, Fransa'da "Plan Blue" kodlu bir operasyonla balatlmt. Bu bir "Gizli Ordu" plany d ve banda da De Gaulle'n kendisi ile sonraki ileri Bakan Eduard Depreux vard. Bu rgtlenme bir "Stay Behind" ordu rgtlenmesiydi. Sivil yneticileri de vard. lk kez 1948'de CCWU (Clan destine Comittee of the Western Union) adyla kurulmutu. NATO'ya balyd. 1949'da ad deitirildi ve CPC (Clandestine Plan ning Committee) Gizli Planlama Dairesi oldu. Bu rgtlenme NATO'daki SHAPE diye bilinen ve merkezi Belika'nn Mons ehrin de bulunan, Avrupa ttifak Gleri Bakomutanl tarafndan yne tiliyordu. SHAPE, hem CPC'yi ynetiyor ve bu merkez araclyla Speklatif Intelligence / istihbarat derliyor, hem de ok "gizli bir si lahl" ordu oluturuyordu. 1957 ylnda bu gizli ordu, ACC (Allied Clandestine Committee) adyla biliniyordu. NATO'nun tm yeleri burada Cumhurbakan ve Genelkurmay Bakan dzeyinde kat lmcydlar. Daha sonra bu kurulu SACEUR (NATO st Komuta Konseyi) olarak yerletirildi. 2005 ylnda SACEUR ynetiminde DSSA (Department of AntiTerorism Studies) adyla "Paralel Polis Gc" oluturuldu. Bu rgt Avrupa'da Gaetano Saya ve Ricardo Sindoca adl iki polis lideri, yasadma kartarak gizli operasyonlar yaptrdlar. Bunlar UNPF diye bi linen, ounlukla yasad eylemlere imza atm olan "Polis Gc Ulusal Birlii" adl rgtn kuruculan ve yneticileriydi. Bu rg tn bir yesi Fabrizzio Quattrocchi, Irak'ta rehin alnd ve rgt kendisini kurtaramad; ba kesilerek ldrld. "Derin Devlet" olaynda, babakann kp kabaday pozlarda "Derin Devleti biz kertiriz ucu nereye giderse gitsin" (2008) de mesi en kibar deyile "Palavra"dr. Derin Devlet'in kurucusu NATO'dur, 1947'den bu yana gelmi gemi tm NATO Genelkurmay Bakanlar ve Bakanlardr. Ucunun gittii yer, bu Kasmpaal Ba-
bakan' Trkiye'de iktidar yapan NATO'nun, AB'nin ve ABD'nin bakanlandr. Souk Sava yllannn hz kazand 1950'li yllarda Ankara'da yaanan bir olay, Trkiye'de oynanan oyunlarn mali portesini de gsterir mahiyetteydi. 1950'li yllarda (1955) Ankara'da ksaca "Sokitch" diye anlan bir olay yaand. Bu olayn kahraman bu adla anlan, eski Yugoslavya vatanda ok zengin bir iadamyd. Bakanlk da yapmt. Sokitch yle zengindi ki Yugoslav Merkez Bankasnda yzde 4,1 hissesi vard. Sokitch, memleketinde milletvekili olmu bir de gazete karmt. Al manlar, Srbistan' igale balaynca, aslen Osmanl ve Mslman olan bu kii ilk etapta o gnk rayile drt milyon dolar deerinde (gnmzde 190-200 milyon dolar) altnn Trkiye'ye karmt. Daha sonra iki milyon dolarlk bir transfer daha yapm, kalan ser veti ise Yugoslavya'da paylalmt. Sokitch, Tito'yla yatt. kisi de 1890 doumluydu. Ankara'dan ok grkemli bir yaam srmeye balayan Sokitch'in en yakn dostlarndan biri Cumhurbakan Celal Bayar'd. ABD, Marshall Plan erevesinde yardm balatnca bu olaydan yz de 2'lik bir komisyon iin Sokitch'le bir mukavele imzalanmt. Tito da Sokitch'in servetinin peindeydi. Hem kendisi hem de ajanlar araclyla Sokitch'in Trkiye'ye kard altnlar hem de artk ko mnizmle ynetilen Yugoslavya'da tam malvarln ele geirmek is tiyordu. Sokitch, bu arada Ankara'da kurulan "Mack-Truck" adl bir traktr-kamyon irketiyle balantlyd. Marshall Yardmlan bu ir ket zerinden datlacakt. Tito bu haberi alnca Ankara'ya bavurdu. Olay ok boyut kazand. Dier sosyalist lkeler de Tito'yu destekledi ler. Ama Trkiye, Sokitch'in, Tito'ya parasz pulsuz bir adam oldu unu ve tm servetini kadn, kumar ve batakhanelerde kaybettii
syledi. Buna gre, 1955-56 yllarnda Sokitch yaklak 6 milyon dolarlk servetini yitirmiti. Dahas Mack-Truck mukavelesi de onda deildi. Tito, Trkiye'den bu yant alnca hi armad. Sokitch'in 27 serveti, belli ki bir yerlere gitmiti. Sokitch olay gnmze dek yazlamad. Servetinin gerekten de yok olup olmad, mukavelesinin kime intikal ettirildii bir sr ola 28 rak kald. Ama bir sre sonra, DP iktidarna ok yakn, i bitirici ama ser mayesiz gen bir adam, "Allah yr ya kulum" demi olmal ki bir gnlk gazete karmaya balad. Sonra da ilerledi ve ok zengin ol du. Sokitch yksne de burada noktay koyalm. Gnmzde ise bir "Beyaz Enerji" irketi olay var. Bu olay ok boyutlu ve ABD'de "Top Secret" kabul edilen bir casuslukla ilgili. yle ki CIA'nm en deneyimli kadn ajanlarndan biri, eer deifre olup da ad gazetelere gemeseydi, bu irketi ve nkleer almalan sa bote edecekti. Trkiye ve Pakistan' da iine alan bu nkleer casus luk olayna katlan ve Trkiye'de gizli aratrmalar ve faaliyetler sr27
dren kadn ajan M. Plame, kocas olan gazeteci VVilson' Nijerya'ya eli olarak tayin ettirince deifre oldu ve CIA'dan kartld. imdi hayat film yaplyor. Ama "Beyaz Enerji" almalar s ryor. Son szn sonu: "Bir insann salnn korunmas ve hastalklara kar savunulmas ne denli nemliyse "Ulusal Gvenlik", "Ulusal is tihbarat" ve "Ulusal Savunma" da en az o kadar nemlidir." Bu kitab son 20 ylda, AB'ye gireceiz hayaliyle Ulusal Gven lii bolam olan iktidarlarn Trkiye'yi, bilerek ya da bilmeyerek, ne denli bir "Gvenlik Zaaf"na urattklarn gsterebilmek iin r neklemeyle anlattm. Umarm uyanmak konusunda kk de olsa bir katks dokunur.
Alt milyon dolara o srada Ankara'nn yans satn alnrd. kinci Dnya Sava bittikten sonra Naziler tarafndan alnan altnlar aratrma komisyonu kurulmutu. Bu komisyon igale uram olan lke lerin alnan altnlarla ilgili bavurulann aratrmt. Buna gre, Yugos lav Merkez Bankas 11,5 ton altnn Naziler tarafndan alndn bildir mi ve/fakat Komisyon bu tutan kabul etmemi ve Merkez Bankas'ndaki zel kiilere ait 0,6 ton altnn alnm olduuna hkmetmiti. Bu meyanda Trkiye de sulanmt. Son Ecevit Hkmeti srasnda deerli bir siyaseti Prof. kr Sina Grel (Drileri Bakan) bu iddialara karlk ve rilmesi amacyla bir komisyon kurmutu. Bu satrlann yazar da bu be kiilik komisyondayd. Sonuta Trkiye'den istenen ok ykl bir tazmi nat, Trk tarafnn getirdii belgelerle rtlm ve bu ar yk devletin srtndan kaldrlmr. (Ayrntlar iin bk. Hitler'in Altnlar, Arthur L. Smith, Destek Yaynlar, 2 0 0 7 )

Turkiyede Ve Dunyada CasusLar

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Turkiyede Ve Dunyada CasusLar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

"I suppose that every novelist Has something in common with a spy; He watches, he overhears, he seks, he motives and

Deerli dostum mteveffa Kurt Vonnegut Jr. m ansna

yaplandrlmazlar." Lewis Gaddis (Tarihi)

1.2. VYSHAYA MERA

vicdanlarnn dinleyemezler." Turgot

Baron De Laune (1727-1781)

Bu zel mrekkep kobalt-klorit ve gliserinle hazrlanyordu.

Claude Covassi svireli ajan. Mslman cemaatlerin iinden bilgi topluyordu.

Aleksandr Feklisov. KGB'nin en gvenilir ajan. Rosenbergleri ve Klaus Fuchs"u ynetti.

Dr. Klaus Fuchs. KGB ajan Rosenberg olayna kans.

-/TALPAtA^ ;'f B U I L D I N G ' ;

KNCt BLM: GlZLl MZELER

"Die Massnahme" Ama biz de

gerektiinde bakalarn B. Brecht,

"Die Massnahme (nlem)"

You might also like